های داروییشریه مراقبتن 1398مرداد 117سال دهم شماره

14

(4)راهنمای بالینی تجویز و مصرف منطقی داروهای بدون نسخه

) سرفه(دارودرمانی بر پایه شواهد بالینیهای روانی ناشی از آن بخصوص در والدین بیمار، اغلب کند و استرسهایی که سرفه در زندگی افراد ایجاد میدویتا وجود محب

دنبال درمان سرفه خود به داروخانه مراجعه شود. بیمارانی که بهاهمیت تلقی میمواقع سرفه بیماران توسط پزشکان بی

دارو را انتخاب و به بیمار کنند. بنابراین داروساز باید بهترینمی ،تجویز پزشک را دارندکنند درخواست داروهایی که نیاز به می

توصیه کند.

(Expectorants) آورداروهای خلط

توان گایافنزین و نمک آمونیوم را نام اند که از این موارد میبه خروج خلط معرفی شده کمکتاکنون داروهای مختلفی برای

باشد. مطالعات محدودی در خصوص اثربخشی این داروها صورت آور مورد استفاده گایافنزین میروی خلطبرد. بیشترین دا

است. گایافنزین از طریق تحریک تولید و ترشح مایعات دستگاه تنفسی و کاهش ویسکوزیته خلط موجب بلع بهتر خلط گرفته

دهد.ها را کاهش میتعداد و شدت سرفه گردد. براساس مطالعات،گایافنزین به نسبت پلاسبو بطور مشخصمی

بر این اساس، گایافنزین تنها خلط آوری است که شواهدی مبنی بر اثرگذاری آن وجود دارد. اگرچه نتایج مطالعات قانع کننده

ت دارویی نیست و گایافنزین برابر با پلاسبو یا کمی بهتر از آن بوده است. با توجه به شواهد مبین ایمنی و عدم وجود تداخلا

باشد.تحویل داروهای خلط آور حاوی گایافنزین به بیمار منطقی می

(Antitussives) داروهای ضدسرفه

گذارند. در مطالعات مختلفی اثربخشی این داروها در بیماران مبتلا به سرفه این داروها به طور مستقیم بر مرکز سرفه اثر می

های حاد است و ن داروها به عنوان داروهای بدون نسخه به جهت درمان سرفهمورد بررسی قرار گرفته است. مصرف بالینی ای

مصرف کمتری های مزمن باید به ارجاع پزشک داده شود. کدئین و دکسترومتورفان عوارض جانبی کمتر و پتانسیل سوءسرفه

نسبت به کدئین دارد.

هاهیستامینآنتیرسد اثرات سودمند دارو بیشتر از اینکه مربوط به اند. به نظر میه شناخته شدهعنوان داروهای ضدسرفاین داروها از دیر باز به

گولینرژیک و خشک کردن مخاط مربوط است. مطالعات متعددی اثرات ضدسرفه اثرات ضدسرفه باشد به علت اثرات آنتی

اند.هیدرامین را اثبات کردهخصوص دیفنها بههیستامینآنتی

(Demulcents) های گلوکنندهنرم

های گلو) مانند ترکیب لیمو و عسل( از نظر فارماکولوژی بی تاثیر هستند اما باعث کاهش تحریک گلو و ایجاد یک نرم کننده

شوند.پوشش مفید برروی مخاط گلو می

های داروییشریه مراقبتن 1398مرداد 117سال دهم شماره

15

ی ترکیبیداروهای ضدسرفه باشند که می وی ضداحتقانبسیاری از داروهای ضدسرفه بدون نسخه به صورت ترکیبی هستند. برخی از این داروها حا

تواند موجب کاهش احتقان بیماران مبتلا به سرماخوردگی شود. برخی داروهای ضدسرفه ترکیبی حاوی یک سرکوب می

شود) استفاده همزمان توصیه نمی آور هستند که مصرف این داروهاهیستامین به همراه یک خلطی سرفه و یا یک آنتیکننده

باشد، مانند فراورده اکسپکتورانت کدئین(.ی نمیضدسرفه و خلط آور منطق

نکاتی که نشان دهنده نیاز به ارجاع است، سرفه –1جدول

دلیل ارجاع /خطراحتمالی هاعلائم و نشانه

درد قفسه سینه

همپتوزی

درد هنگام تنفس

خس سینهخس

تنگی نفس

ی پاتولوژی بدخیم یا عفونتتواند نشان دهندهتمام این علائم می

ویروسی شدید باشد

هفته 3تر از سرفه طولانی

کند.های خاصی بروز میهایی که به طور منظم در زمانسرفه

رفه است و نیازمند ارجاع استسنشان دهنده علت غیرحاد

این افراد در معرض خطر بیشتری قرار دارند. علائم ناتوان کننده در سالمندان

ال آسم وجود دارد.احتم سرفه مداوم شبانه در کودکان

ارجاع وجود علائم ارجاع مدت زمان

هفته 3بیشتر از هفته 3کمتر از

سرفه خلط دار یا خشک ارجاع

خلط دار خشک

شروع ناگهانی رنگ خلط

خلط خونی خلط چرکی خیر بله

ای وجود علائم عفونت ت دورهماهی

ارجاع علائم مربوط خیر بله بله خیر

به عفونت درمان-اف کردن گلو ویروسیص علایم صاف کردن گلو

خیر بله خیر بله

ارجاع ترشح پشت حلق فاکتورهای تشدیدکننده درمان علائم شدید و

وان کنندهنات

سابقه خانوادگی آسم خیر درمان

خیر بله خیربله خیر

بله

ارجاع ارجاع درمان، اما در صورت دوری از فاکتورها، درمان

درمان خاصی نیاز نیست ادامه ارجاع

تشخیص افتراقی سرفه در بزرگسالان – 1شکل

های داروییشریه مراقبتن 1398مرداد 117سال دهم شماره

16

هفته درمان 3های خود محدود شونده در عرض سرفه شوند.های مزمن شناخته میماه به عنوان سرفه 2تر از های طولانی: سرفه طول مدت سرفه

نیازمند ارجاع هستند. آبریزش بینی و حساسیت ماه 3تر از های طولانی. سرفهکشندبا علائم پاتولوژیک بیشتر طول میهای شوند در حالی که سرفهمی

ها پس از بهبود عفونت نیز ادامه داشته باشند.توانند هفتهفصلی) تب یونجه( می

ی سینه) مخصوصا در هنگام تنفس(، بیمار باید ارجاع داده شود.سهنفس و درد قف: در صورت مشاهده علائم مانند تنگیهای نیازمند ارجاعنشانه

های باکتریایی هستند در حالی که اکثر این موارد ای( ناشی از عفونتهای رنگی) سبز یا قهوه: تصور غلطی که وجود دارد این است که خلطرنگ خلط

اگر بیمار سالمند باشد. ثانویه تبدیل شده باشد. در این شرایط نیاز به ارجاع است. به خصوص

تب، گلودرد و آبریزش بینی ممکن است همزمان با عفونت در بیماران مشاهده شود. علائم مرتبط با عفونت:

دهد.های بیشتر دارد به ویژه اگر بیمار علائم را برای مدت زمان طولانی نشان میی: وجود خون در خلط نیاز به بررسخلط خونی

تواند سرفه را بدتر کنند مانند تغییرات دمایی، آلودگی هوا، سیگار و هوای خشک.خی شرایط می: برعوامل تشدید کننده

خلاصه

های طولانی است که اثربخشی داروهای ضدسرفه مورد بررسی قرار گرفته است. اما به علت اینکه در اکثر مطالعات مدت

است، نتایج مطالعات ارزش بالایی ندارند.ایجاد شده ها با اسیدسیتریکهای آنها افراد سالمی بودند که سرفهنمونه

های خشک بنابراین تفسیر نتایج در خصوص اثربخشی این داروها همچنان ضد و نقیض است. اثربخشی این داروها بر سرفه

بی و باشد. دکسترومتورفان به عنوان خط اول درمان سرفه و کدئین) به علت عوارض جاندار میهای خلطبیشتر از سرفه

شود مگر اینکه اثرات ها به طور روتین توصیه نمیهیستامینمصرف( در خط دوم درمان است. استفاده از آنتیپتانسیل سوء

ها نیز هدف درمانی باشد.آوری آنخواب

داروهای ضدسرفه در کودکان

12اوی کدئین در کودکان زیر اند. مصرف داروهای حمطالعات بسیاری اثرات داروهای ضدسرفه در کودکان را بررسی کرده

شود.سال نیز توصیه نمی 12-18سال ممنوع است. علاوه بر این در افراد

نکات کاربردی در تجویز

2مورد بررسی قرار گرفته و در جدول "دارودرمانی برپایه شواهد بالینی"اطلاعات مربوط به تجویز داروهای ضدسرفه در بخش

آمده 3ها در جدول های مربوط به درمان بیماران در قسمت نکات و راهنماییاهنماییاست. همچنین نکات و رخلاصه شده

است.

ی داروهای مورد استفاده در سرفهنکات کاربردی در تجویز: خلاصه -2جدول

عوارض جانبی استفاده در کودکان نام دارو

احتمالی

بارداری و شیردهی احتیاط مصرف تداخلات مهم

خلط آور ایمن ندارد ندارد ندارد سال ۶بالای نگایافنزی

ضدسرفهخواب آلودگی ، سال 18بالای کدئین

یبوست

افزایش خواب

آلودگی در مصرف

همزمان با الکل و

داروهای

ضدافسردگی،

ضددرد اوپیوئیدی

و خواب آورها

ماهه 3بارداری: در بیماران آسمی

سوم اجتناب شود.

شیردهی: به صورت

تجویز کوتاه مدت قابل

است.

)دکسترومتورفان باعث

خواب آلودگی و

اختلال تغذیه در

شود(کودک می

های داروییشریه مراقبتن 1398مرداد 117سال دهم شماره

17

هاهیستامینآنتیخشکی دهان، سال ۶بالای هیدرامیندیفن

خواب آلودگی و

یبوست

افزایش خواب

آلودگی در مصرف

همزمان با الکل و

داروهای

ضدافسردگی،

ضددرد اوپیوئیدی

و خواب آورها

گلوکوم،

لازی هایپرپ

پروستات

بارداری: منابع مجاز

دانند.می

توصیه به ولی برخی

کنند.اجتناب می

شیردهی: مجاز است.

زیرا میزان نفوذ به شیر

کم است. با این حال

تواند میزان شیر را می

کاهش دهد. همچنین

تواند موجب می

اختلالات تغذیه در

نوزاد شود.

های گلونرم کنندهبه نین)تمام س آبنبات سرد

استثنای نوزادان که

توانایی بلع ندارند(

ایمن ندارد ندارد ندارد

ها: سرفهنکات و راهنمایی -3جدول های گلو کنندهکودک افزایش یابد و از ترکیبات ضدسرفه غیر دارویی مانند نرم مصرف مایعات سال 6کودکان زیر

استفاده شود.ه دیابت وابسته به انسولین به طور منظم قندخون خود را اندازه بگیرند. زیرا در افراد مبتلا ب دیابت وابسته به انسولین

یابد.های حاد نیاز به انسولین افزایش میهنگام عفونت

باشد، اما به علت اینکه بیماران مصرف کننده این دارو در حال حاضر تئوفیلین در دسترس می عدم مصرف تئوفیلین

شود.فاده روتین این دارو توصیه نمینیاز به ارزیابی دارند، است

برخی داروهای ضدسرفه ترکیبی، ترکیبات غیر منطقی دارند که بهتر است از این داروها اجتناب اجتناب از داروهای ترکیبی غیر منطقی

شود. به عنوان مثال، ترکیب یک ضدسرفه و یک اکسپکتورانت)اکسپکتورانت کدئین(

وجود در ایران، دارودرمانی سرفههای مخلاصه فرآورده -4جدول

توضیحات قدرت شکل دارویی نام تجاری نام دارو

قرص ژلوکاف دکسترومتورفان

شربت

گرممیلی 15

سیسی 5گرم/میلی 15

توجه MAOIبه تداخلات این دارو با داروهای

گردد.

موکوسولین استیل سیستئینICC

فلوموسیل

قرص

قرص جوشان

و گرمی میلی 200قرص

۶00قرص جوشان

گرممیلی

گرم به صورت خوراکی و میلی 200های قرص

باز شونده در دهان وجود دارد.

موکولین هگزینبرم

مدالیت

قرص

الگزیر

گرممیلی 8قرص

5گرم در میلی 4الگزیر

سیسی

ماکسجی گایافنزین

موکوفنزین

شربت

کپسول با روکش

ایژله

گرم در میلی 100شربت

سیسی 5

دکتر غلامی،دکتر جوادی ،دکتر نوری -منبع:راهنمای خدمات بالینی داروسازان