Solveig Chilla | Annette Fox-Boyer

Çeviri: Ezel Babur

İkidillilik/Çokdillilik

Anne-baba el kitabı

Aileler ve Uzmanlar için

EL KİTABI

Yayın sorumlusuDr. Claudia Iven

Solveig Chilla | Annette Fox-BoyerÇeviri: Ezel Babur

İkidillilik/ÇokdillilikAnne-baba el kitabı

Das Gesundheitsforum Schulz-Kirchner

Verlag

Alman Milli Kütüphanesi’nin bibliyografik bilgileriAlman Milli Kütüphanesi bu yayını Alman Milli Kaynakçası’na kaydetmekte-dir, detaylı bibliyografik bilgiler internette http://dnb.d-nb.de adresinden edi-nilebilir.

Bu el kitabındaki bilgiler yazarları ve yayınevi tarafından titizlikle tartılmış ve denetlenmiştir, ancak garanti üstlenilemez. Kişisel ve mülkiyetle ilgili yüküm-lülükler yazarlar ve yayınevi tarafından üstlenilmemektedir.

Yayınevimizin internet adresi: www.schulz-kirchner.de

Birinci Basım: 2012ISBN 978-3-8248-0897-7Bütün hakları saklıdır© Schulz-Kirchner Verlag GmbH, 2012 Mollweg 2, D-65510 IdsteinTemsili Mümessil: Dr. Ullrich Schulz-KirchnerKapak Resmi: andres, bigstockphoto.comYayına hazırlayan: Doris ZimmermannYayın sorumlusu: Dr. Claudia IvenKapak tasarımı: Susanne KochBaskı ve cilt: TZ-Verlag-Print-GmbH, Bruchwiesenweg 19, 64380 RoßdorfAlmanya’da basıldı.

@-Kitap numarası: ISBN 978-3-8248-0922-6

İçindekiler

Çevirenin önsözü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9El kitabı için önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1 Temel Bilgiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131.1 Kim ikidilli veya çokdillidir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131.2 İkidillilikle çokdillilik aynı şey midir? . . . . . . . . . . . . . . . . . 131.3 İkidillilik sıkça rastlanan bir durum mudur yoksa istisna mıdır? . . 141.4 İki dille büyümek mümkün müdür? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151.5 İki dille karşı karşıya kalması çocuğumun gelişimini

etkiler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151.6 İki dille yetişmesinin çocuğumun kimliğine ne gibi etkileri vardır? 161.7 Çocuğumun ikidilli büyümesi onun zihinsel gelişimini etkiler mi? 171.8 Çocuğumun ikidilli yetişmesinin yararları nelerdir? . . . . . . . . . 18

2 İkidilliliğin biçimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.1 Çocuğum sadece Almanca’yla büyüyor: Tekdil edinimi . . . . . . . 192.2 Birinci ya da ikinci dil edinimine başlanan yaşın

önemi nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202.3 Hayat arkadaşım Almanca konuşuyor, ben Rusça. Çocuğumuz

ise ikidilli olarak büyüyor: Eşzamanlı ikidil edinimi . . . . . . . . . 212.4 Çocuğumun doğumundan itibaren ikidilli yetişmesini istiyorum.

Dil edinimi tekdilli çocuklardan farklı olur mu? . . . . . . . . . . . 232.5 Aile dilimiz Almanca değil. Çocuğumuz önce bir dili, sonra

diğerini öğreniyor: Artzamanlı ikidil edinimi . . . . . . . . . . . . . 242.6 Aile dilimiz çevre dilinden farklı olduğu için çocuğum iki

dilli büyüyecek. Dil edinimi tekdilli ya da eşzamanlı ikidilli çocuklardan farklı mı olacak? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

2.7 Yetişkin yaşta Almanca öğrendim: Yetişkinlerde Yönlendirilmemiş İkidil Edinimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2.8 “Yaşamsal İkidillilik” ne demektir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282.9 Çocuğumun okulda İngilizce öğrenmesi de ikidilli

edinim midir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292.10 Çocuğum tekdilli. İkidilli bir kreşe ya da anaokuluna

giderse ikidilli olur mu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292.11 Kreşte ya da anaokulunda erken İngilizce anlamlı mıdır? . . . . . . 31

2.12 İşaret Dili ve sesli iletişim dili (sözgelimi Almanca) gibi modu farklı olan diller de eşzamanlı edinilebilir mi? . . . . . . . . . . . . . 31

2.13 Zihinsel engelli çocuklar da ikidilli yetişebilirler mi? Bu çocuklarda ikidillilik desteklenmeli midir? . . . . . . . . . . . . 31

2.14 Çocuklar ikidilli olduklarını kaç yaşında algılarlar? . . . . . . . . . 322.15 İkidil edinimini desteklemek için ne yapabilirim? . . . . . . . . . . 332.16 Çocuğumuz tek dilli ve biz başka bir ülkeye yerleşeceğiz.

Ne yapmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.17 Farklı seçenekler varsa, yurt dışında hangi kreşi, anaokulunu

ya da okulu seçmeliyiz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.18 Taşındığımız ülkede ikidilli bir kreş ya da okul varsa onu mu

seçmeliyiz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352.19 Başka bir ülkeye yerleşiyorum ve çocuğum orada üçüncü

bir dil öğrenecek. Ne yapmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352.20 Aile dilimiz Almanca ve biz başka bir ülkeden evlatlık

alacağız. Nelere dikkat etmeliyiz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352.21 Evlatlık alacağımız çocuk çok küçük. Biz onun aile dilini

bilmiyoruz ve Almanya’da tekdilli büyümesini istiyoruz. . . . . . . 362.22 Evlatlık alacağımız çocuk daha küçüktür. Çocuğun anadilini

hemen hemen hiç konuşamıyoruz, ancak onun gene de Almanya’da Almanca ve kendi diliyle iki dilli büyümesini istiyoruz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.23 Evlat aldığımız çocuk, anadil edinimini neredeyse tamamlamış olacak. Ancak biz onun dilini konuşamıyoruz. . . . . 37

3 İletişim ve gündelik yaşam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393.1 Çocuğum hata yaptığında onu düzeltmeli miyim? . . . . . . . . . . 393.2 Anne-babalar ya da çocukların iki dili karıştırmaları normal

mi yoksa zararlı mıdır? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403.3 Çocuğumun önünde eşimle anadilim olmamasına rağmen

onun dilinde konuşmamda sakınca var mı? . . . . . . . . . . . . . . 413.4 Gündelik hayat dilsel açıdan genel olarak nasıl

biçimlendirilmelidir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413.5 İkidillilik aile ilişkilerini etkiler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423.6 Çocuğum iki dili de biliyor, ama kullanmayı reddediyorsa

nasıl davranmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

4 Beklentiler ve çokdil ediniminin başarısı üzerine sorular . . . . . 454.1 Çocuğum her iki dili de aynı düzeyde iyi konuşup yazabilecek

ve okuyabilecek mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454.2 Yazı dili edinimini desteklemek için neler yapabilirim? . . . . . . . 464.3 Almanca’mı ilerletmek için ne yapmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . 464.4 Azınlık ortamında çok dilli olmak ne demektir? . . . . . . . . . . . 474.5 Çokdilli çocuklar okulda İngilizce öğrenmeli midir,

öğrenebilirler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474.6 Kreşte İngilizce öğretilmesi ikidilli büyüyen çocuğumu

olumsuz etkiler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484.7 Çokdilliliğin çocuğum için kötü olduğu ve onunla

çoğunluk dilinde, yani Almanca konuşmam gerektiği söyleniyor. Nasıl davranmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

5 Dil ve Konuşma Bozukluğu olan çocuklarda çokdillilik . . . . . . 495.1 İkidillilik, Dil ve Konuşma Bozukluklarına neden olur mu? . . . . . 495.2 Dil ve Konuşma bozukluğu olan ikidilli çocuklar çifte zarar

mı görüyor? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495.3 Kekemelik ikidilli çocuklarda tekdilli çocuklara göre daha

sık mı görülür? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505.4 Çocuğum okulda kötü. Bunun nedeni ikidillilik mi? . . . . . . . . . 515.5 İkidilliler daha mı sık Özel Eğitim ya da Engelli Eğitimi görüyor? . 515.6 İkidilli yetişen çocuğumda Dil ve Konuşma Bozukluğu’ndan

kuşkulanırsam nereye başvurmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . 525.7 Dil ve Konuşma Terapisi gören çocuğumun önce bir dili iyice

öğrenmesi gerekmez mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525.8 Aile dilimiz Almanca değil ve çocuğumuzun dil terapisine

ihtiyacı var. Önce aile dilinde mi terapi yaptırmalıyız? . . . . . . . . 535.9 Dil terapisi gören çocuğum okulda İngilizce öğrenebilir mi? . . . . . 545.10 Birinci dilde telaffuzu düzeltmek için yapılan dil terapisi ikinci

dilin gelişimi için de iyi midir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545.11 İkinci dildeki terapinin başarıları birinci dili de olumlu etkiler mi? 555.12 Çocuğum işitme engelli. İşaret Dili’nde destek almalı mı? . . . . . . 555.13 Çocuğum kısmi olarak işitme engelli ve biz aile dili olarak

bir azınlık dili konuşuyoruz. Çocuğum hangi dili öğrenmelidir? Onunla aile dilimizde konuşmalı mıyım? . . . . . . . . . . . . . . . 55

5.14 Çocuğumuz kısmen işitme engelli. Hem Alman İşaret Dili’ni hem de Almanca konuşabiliyor. Başka bir ülkeye yerleşiyoruz. Orada çocuğumuz hangi dili öğrenmeli? . . . . . . . . . . . . . . . 56

6 Kime başvurabilirim? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

7 Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

9

Çevirenin önsözü

Çokdillilik, Almanya’da en önemli göçmen gruplarından birini oluşturan bizler için yeni bir olgu değildir. Dilimiz Türkçe, gündelik yaşamın pek çok alanın-da kullandığımız, sözgelimi dinsel konularda Arapça, Farsça, kültür ve sanat alanında İtalyanca, yerel ağızlara giren sayısız Rumca ve benzeri sözcüklerle bezelidir. Bu da yüzyıllardır anavatandaki çokdilli ve çok kültürlü toplum yaşa-mının bir sonucudur. Yarım asırdan beri göçmenlik koşullarında yaşadığımız Almanya’da çokdillilik hayati bir boyut kazanmıştır. Almanya’da yaşamaya ka-rar verdiğimiz ya da bir çocuk olarak Alman kreşine geldiğimiz ilk gün ikidilli ve iki kültürlü yeni hayatımızın önemli bir adımı atılmıştır. Hemen hemen üze-rinde bu kadar çok duyduğumuz, konuştuğumuz, sorular sorduğumuz, yanıt-lar aradığımız başka bir konu yoktur.

Çocuklarımız anaokuluna başladığında ikinci ya da üçüncü dil olarak Alman-ca, bizim için özel bir önem kazanır. Çocuğumuzun geleceği için bir anahtar rolü üstlenir. Çocuğun Almanca gelişimindeki her aksaklık, geleceğine vurul-muş bir darbe gibi algılanır. Özellikle Almanca’sı yeterli olmayan ya da bu ko-nuda Almanca yazılmış kaynaklara ulaşamayan anne-baba, belki yersiz kay-gılanmakta, belki de alınması gereken önlemleri almak için geç kalmaktadır. Anne-babaların bu durumda kendilerini güvende hissetmemeleri doğaldır. İşte bu yüzden elinizdeki bu kitapçık Almanca’dan Türkçe’ye çevirilmiştir.

Bu el kitabı, Almanya’daki çokdillilik koşullarını betimlemekte ve değişik dil-lerden örneklerle anne-babalara ve konuya ilgi duyan herkese temel bilgiler aktarmaktadır. Almanca toplum dili baz alınarak değişik ikinci dillerden ör-nekler verilmekte, pratik sorular yanıtlanmaktadır. Kitabın ilk bölümü temel kavramları açıklamaktadır, bu yüzden diğer bölümlerin anlaşılması için önem-lidir. Diğer bölümlerin okuması, ihtiyaca ve yanıtı aranan soruya bağlı olarak gerçekleştirilebilir. Bu kitapçık ayrıca “toplum dili – azınlık dili’’ ikilemi dahi-linde başka dil çiftleri bağlamında da okunabilir.

Çevirimizin, dillerinden biri Türkçe olan çokdilli anne-babaların sorularına yanıtlar bulması dileğiyle...

Ezel Babur

10

El kitabı için önsöz

Aileler ve Uzmanlar İçin El Kitabı serisi Tıp, Dil terapisi ve Ergotera-pi alanlarından seçilmiş konularda kısa ve öz, temel bilimsel bilgiler aktarmaktadır. El kitaplarının yazarları teşhis, terapi, danışma alanın-daki ve yüksek öğretimdeki deneyimleriyle kendilerini kanıtlamış uz-manlardır.

İki veya çok dilli yetişmek dünya geneline bakıldığında oldukça nor-mal bir durumdur: Bir ülkeden diğerine göçen bir çok insan anadilin-den başka bir dille temasa geçmekte, bir çok ülkede bir çok dil yanya-na var olmaya devam etmekte, mesleki görevler birden fazla dile ha-kimiyeti zorunlu kılmaktadır. Çokdilli olmak artık bir problem teşkil etmemektedir, tersine yararlı bir vasıftır.

Birden fazla dilde iletişim olağan bir durum olmasına rağmen çocuk-ları çokdilli büyüyecek olan anne-babalar pek çok soruyla karşı karşı-ya kalırlar. Bu el kitabının alanlarında geniş tecrübelere sahip yazar-ları, bu soruları öz ve anlaşılır bir şekilde yanıtlamayı başarmışlardır. Anne-babalar bu kitapta iki ve çokdilliliğin biçimleri konusunda te-mel bilgiler edinmektedirler. Ailelerin yaşam koşulları ve çocukların konuşmayı öğrenme koşulları ile ilgili gerçek örneklerden yola çıkıla-rak, çokdilli dil ediniminin gelişimi, ikinci dil edinimini kolaylaştıran koşullar ve anne-babanın çocuklarının dil gelişimini nasıl destekle-yebilecekleri ve bu konudaki soru ve sorunları olduğunda neler yapa-bilecekleri açıklanmaktadır. Bunun dışında yazarlar Yabancı Dil gibi başka diller işin içine girdiğinde ya da Dil ve Konuşma Bozuklukları ortaya çıktığında nelere dikkat edilmesi gerektiğine dair tavsiyeler-de bulunmaktadırlar. El kitabı, sonundaki başka bilgi kaynakları ve danışma bilgileri ile anne-babalar ve çok dillilerle çalışan insanları destekleyen rolünü tamamlamaktadır.

Yayın sorumlusuDr. Claudia Iven

11

Önsöz

Bir çok çocuk çokdilli büyümektedir. İki veya daha çok dille yetişen çocukların sayısı Almanya’da da her geçen gün artmaktadır. Kimi an-ne-baba yurt dışından gelmekte, çocukları burada doğmakta, anao-kuluna ve okula gitmektedir. Kimi anne-babanın ise anadilleri farklı diller olabilmektedir. Sözgelimi anne Fransızca konuşmaktadır, baba ise Almanca. Aileler başka ülkelere taşınmakta ve çocuklar gündelik yaşamlarında yeni bir dilde iletişim kurmak zorunda kalmaktadırlar. Başka ülkelerden çocuklar, Almanya’ya evlatlık alınmaktadırlar. Bu çocuklar getirdikleri anadilinin yanında yeni bir dile daha sahip ol-maktadırlar. Bu bahsedilen durumların hepsinde anne-babalar, kendilerine çocuk-larının birden fazla dille büyümesinin ne anlama geldiği konusunda pek çok soru sorarlar: Çocuğun dili tek dil edinimiyle karşılaştırıl-dığında ne gibi farklar ortaya çıkar? Çocuğun dil edinimi sırasında bir sorun ya da doğuştan gelen, çocuğun zihinsel ve dilsel gelişimini etkileyen bir özür ortaya çıktığında ne olacak? Bu durumlarda anne-babalar, aciliyet taşıyan sorularına farklı farklı yanıtlar ve pek çok öneriler alırlar. Çokdilliliğin çocukları için yararlı olup olmadığını hemen bilmek isterler. Kaygılıdırlar ve yönlendiril-meye ihtiyaçları vardır. Şu anda okuduğunuz el kitabı, danışma merkezimize başvuran anne-babaların sık sordukları soruları temel almaktadır. Bu soruları güncel bilimsel bulgulara dayanarak yanıtlamak, bu konuda okumaya devam etmek isteyenlere tavsiyelerde bulunmak ve danışma merkezleri ile ilgili bilgilendirmek amacını gütmekteyiz. Kitabımız farklı konu başlıklarına sahiptir. Bir el kitabında her konu çok geniş bir şekilde ele alınamayacağından ünlem (!) işareti koyduğumuz yerlerde daha derin bilgi edinebileceği-niz kaynaklara işaret ettik.

Solveig Chilla ve Annette Fox-Boyer

13

1 Temel Bilgiler

1.1 Kim ikidilli veya çokdillidir?

“İkidillilik” ya da “çokdillilik” kavramlarının herkesin üzerinde anlaştığı bir ta-nımı bu güne kadar yoktur. Bu da demektir ki, bu kavramlar değişik kimseler için değişik anlamlar ifade etmektedir. İkidillilik ya da çokdillilik kavramlarını tanımlama çabalarında değişik noktalar dikkate alınmaktadır. Bir yandan kişi-lerin dili konuşmaya başladıkları yaşa, bir yandan da bu dilleri nasıl edindik-lerine1 bakılmaktadır. Sonra, bu öğrenilen ya da edinilen dillere hakimiyetin niteliği dikkate alınmaktadır. Dahası bu dillerin hangi bağlamlarda kullanıl-dıkları, kişinin kimliğiyle ne denli ilintili olduğu ve kişilerin bu dillere karşı tutumları önemli rol oynamaktadır. Bloomfieldt (1933) çokdilli bireyi tek dilli bir birey gibi iki dili kontrol edebi-len ve bu iki dilde de hakimiyeti olan kimse olarak tanımlar. Mackey’e (1962) göre ise ikidilli birey birden fazla dili kullanma yeterliliğine sahip olan kişidir. Haugen’e göre (1953) iki dilde de anlamlı ve eksiksiz ifadeler kullanabilen birey ikidilli bireydir.

Bu kitapta ikidillilik/çokdillilik kavramları için şu tanım temel alınmıştır: “Gündelik hayatta, sözgelimi ailelerdeki ve çevredeki dillerin farklı olması zorunluluğundan dolayı iki dilde aktif olarak iletişim kurma yeterliliği.”

1.2 İkidillilikle çokdillilik aynı şey midir?

Çok az insan yaşamında sadece bir tek dille temas kurar. Bir çoğu okulda yaban-cı dil öğrenir ya da sözgelimi İtalya’daki tatil için bir yabancı dil kursuna gider. Anadili Almanca olmayan arkadaşları vardır ve bu arkadaşlar bazen Alman-ca olmayan bir iki sözcük kullanır ya da bu dilde selamlaşırlar. Buna rağmen bunlar kendilerine “çokdilli” derler mi? Güncel hayatta, sözgelimi ailelerdeki ve çevredeki dillerin farklı olması nedeniyle iki dilde aktif olarak iletişim kurma

1 Çevirenin notu: “Dil edinimi” bireyin yaşamı içinde özel bir çaba harcamadan, çoğu zaman bilinçsiz olarak bir dilin değişik yönlerini öğrenmesi demektir. Çocukların çevrelerinden ko-nuşmayı ya da yetişkinlerin zaman içinde yeni birtakım sözcükleri öğrenmeleri buna örnektir.

14

yeterliliği dahası zorunluluğu çokdillilik olarak tanımlanır. Bu da ikidillilik (İn-gilizce ‚bilingualism’) kavramlarını içerir (1.1’e bakınız). Gündelik hayatta aktif olarak iki dilde iletişim kurmak, çokdilliliğin bir biçimi-dir.

1.3 İkidillilik sıkça rastlanan bir durum mudur yoksa istisna mıdır?

Bireylerin iki veya daha fazla dille büyümesi bir istisnadan çok kuraldır. Dün-yadaki bir çok ülkede insanların çoğunluğu birden fazla dil konuşmaktadır.

Jamie Almanya’da doğmuştur. Babası İngiliz, annesi Alman’dır. Doğumun-dan beri anne ve babası onunla İngilizce ve Almanca konuşmuşlardır. Üç yaşından beri İngiltere’de yaşamaktadır (2.3’e bakınız).

Lars Almanya’da doğmuş ve Almanya’da yetişmektedir. Annesi Danimarkalı, babası ise İngiliz’dir. Annesi onunla Danca, babası İngilizce konuşmaktadır. Lars Alman kreşine gitmektedir. Orada arkadaşlarıyla Almanca konuşmak-tadır (2.3’e bakınız).

Ayşe Almanya’da doğmuştur. Ailesi evde ve arkadaş çevresinde Türkçe konuşmaktadır. Ayşe ilk olarak 3 yaşında Alman kreşine başladığı zaman Almanca’yla temas kurmuştur (2.5’ bakınız).

Arthur Rusya’dan göçen bir Alman ailenin çocuğudur. 10 yaşında Almanya’ya gelmiştir. Rusya’da büyükannesinden biraz Almanca duymuş, bunun dışın-da Rusça’yla büyümüştür. Ailesi çoğunlukla Almanca, nadir olarak da Rusça konuşmaktadır (2.5’e ve 2.7’ye bakınız).

Fatma Iraklıdır. 17 yaşında Almanya’ya gelmiştir. Ailesiyle ve arkadaşlarıyla Arapça, iş arkadaşlarıyla Almanca konuşmaktadır (2.7’ye bakınız).

Dünya ülkelerinin çoğunluğu ikidilli ya da çokdillidir. Bu demektir ki. dünya-daki ülkelerin çoğunluğunda sadece bir ülke dili yoktur, tersine birden fazla resmi dil bulunmakta, bunun yanında başka diller de konuşulmaktadır. Söz-gelimi İsviçre’de dört tane resmi dil vardır, Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Romanşça; Belçika’da Almanca, Fransızca ve Flemenkçe; dahası Güney Afri-

15

ka Cumhuriyeti’nde 11 resmi dil vardır. Almanya’nın çoğu yerinde ulusal dil Almanca’dır. Ancak bunu resmi dairelerde kullanılan dille karıştırmamak gere-kir. Almanya’nın bazı bölgelerinde Sorbça ve Aşağı Almanca da resmi daireler-de kullanılma hakkına sahiptir. Bu bölgelerde çocuklar çokdilli olarak her iki dille büyümektedirler. Eskiden sömürge olan ülkelerde de genel olarak en az iki devlet dili vardır. Bir ülkede birden çok dilin var olması, zorunlu olarak bu ülkede oturan herkesin bu dillere hakim olduğu anlamına gelmez. Aynı şekilde Almanya’da da bir çok insan gündelik hayatlarında halkın çoğunluğunun kul-landığı dilin, yani Almanca’nın yanında başka bir dili ya da dilleri konuşmakta-dır. Bunun nedenleri çok çeşitlidir.

1.4 İki dille büyümek mümkün müdür?

Sadece bir dille yetişen bireyler dünya genelinde azınlıktadır. Bu yüzden asıl “tek dille yetişme” durumu normal olmayan bir durumdur. Çocuklar doğum-larından itibaren, sorunsuz olarak birden fazla dili öğrenebilecek yeteneğe sa-hiptirler. Doğa onlara ana karnında bile değişik dilleri algılama ve bu dilleri yaşamlarının ilk yıllarında edinme yeteneği vermiştir. Tek bir dili ders alma-dan edinebilecekleri gibi, başka dillere erişimleri mümkün kılındığında iki dili edinmeleri de olanaklıdır.

1.5 İki dille karşı karşıya kalması çocuğumun gelişimini etkiler mi?

Anne-babalar sık sık çocukların ikidilli yetişmelerinin onları zorladığını duy-maktadırlar. Özellikle çocuğun sosyal davranışlarında ya da okuldaki öğrenme başarısı gibi başka alanlarda sorunlar baş gösterdiğinde ikidilliliğin çocuğun gelişimi için kötü olduğu iddiası dile gelmektedir. 1.4’te de görüldüğü gibi aynı anda iki dille yetişme becerisi çocuğa doğal olarak verilmiştir. Araştırmalar göstermiştir ki, ikidilli çocuklar tek dilli çocuklara göre � prensip olarak dillerini daha yavaş öğrenmezler, � daha yavaş ya da daha kötü bir gelişim göstermezler, � daha aptal değillerdir, � daha akıllı değillerdir, � sosyal gelişimlerinde, sözgelimi arkadaş kazanma konusunda, dezavantaj-

ları yoktur, � daha sık ruhsal hastalıklara yakalanmazlar (! Chin & Wigglesworth, 2007).