ezjakintasunaren aurrean zoriontasuna
DESCRIPTION
Gaur egun kezkatzen gaituzten gaiei buruzko artikulu desberdinak.TRANSCRIPT
EZJAKINTASUNAREN AURREAN, ZORIONTASUNA
Loiola Zuazu, Arianne Piñero, Maitane Garbayo eta Nerea Cantero2012-2013
3
Aurkibidea
Sarrera…………………………………………………………………………………………………………………….2
Gizarte totalitario baten aurrean, miseria gure egunerokotasunaren oinarri……………3
Denboraren poderioz……………………………………………………………………………………………….6
Nik birziklatu, zuk zergatik ez?......................................................................................9
Zer gertatu da baloreekin?...........................................................................................13
Zaharkitze programatua…………………………………………………………………………………………..16
Hezkuntzaren garrantzia, bigarren planoan……………………………………………………………..19
Hezitzaileari egindako elkarriketa…………………………………………………………………………….22
Hausnartzen…………………………………………………………………………………………………………….26
Bibliografia………………………………………………………………………………………………………………27
3
Sarrera
Mondragon Unibertsitatean ikasten duten lau neska gara, zehazki Arianne Piñero, Loiola Zuazu, Maitane Garbayo eta Nerea Cantero. Lehenengo Hezkuntzako ikasketak burutzen ari gara, bakoitzak bere espezialitatean. Nerea, Arianne eta Maitanek Hezkuntza Berezian espezializatuko dira, Loiolak berriz Atzerrizko hizkuntza.
Hezkuntza eraberritzailea bultzatzen dugu uste baitugu gizartea aldatzeko jarrera hori ezinbestekoa dela. Arrazoi horregatik lana ikuspegi horretatik bideratu dugu
Bakoitzak iritzi artikulu bat idatzi dugu gai espezifiko baten inguruan, haien artean hauek aurkitzen ditugu, baloreak, kutsadura, pobrezia…
Ondoren taldeka edo binaka beste gai batzuk jorratu ditugu eta horietaz hausnartu. Hain zuzen ere, zaharkitze programatu, hezkuntza…
3
Gizarte totalitario baten aurrean, miseria gure egunerokotasunaren oinarri
Pobrezia eztabaidagai da gaur egun. Ez da harritzekoa kontuan hartzen badugu
gizateriaren %10a bakarrik daukala munduko aberastasunen %90a. Solidaritatearen
kontrako gizarte batean bizi gara, korronte ekonomikoa, kulturala eta politikoa
eraginda.
Gaiarekin hasteko beraz, pobrezia hitza zer den edo horren gainean zer ulertzen
den jakitea garrantzitsua da. Batzuek, oinarrizko beharrei aurre egiteko gai ez
izatearekin lotzen dute (hezkuntza, ura, etxebizitza…). Beste batzuk aldiz, nahiz eta
aurreko esanahitik asko ez urrundu, gaur egungo beharrei asetzeko gai ez izatearekin
lotzen dute, hain zuzen ere, kalefakzioa, kotxea…
Egun, pobrezia munduko edozein txokoan aurkitu dezakegu, Indian, Afrikan…
eta baita Euskal Herrian ere. Caritas (2010) pobreziaren tasa populazioaren %18 eta
20ean kokatzen du (%80a arazorik gabe biziko litzateke eta %20a berriz, atalasearen
azpitik egongo litzateke). Euskal Herrian, 30.000 pertsona dira pobrezia egoeran bizi
diren pertsonak (nahiz eta hazkunde ekonomikoa %4a izan). Izan ere, 963 euro baino
gutxiagoko soldata jasotzerakoan pobretzat hartzen dira pertsona horiek. Beraz, lehen
ondo bizi zirenak pobrezia egoeran aurkitu dira bat batean. Gainera, Suprime
hipoteken krisiaren ondoren, Euskal Herritarron egoera txarrera joan da eta geroz eta
zailagoa egiten da eguneroko beharrei modu egokian erantzutea. Azpimarratzekoa da
Euskal estatistikako institutuak (EUSTAT) argitaratutako datu batzuk dioten bezala,
Euskal Herriko langabezia tasa, %11,9an kokatzen dela.
Garatze bidean dauden herrialdeetan, pobreziak esklabotza eta jendea bere
etxeetatik botatzea ekarri du, badakigun arren, garatutako herrialdeetan kalera eta
lanbideetatik ere botatzen dituztela eta egoera geroz eta larriagoa dela. Hala ere,
lehenago Euskal Herriaren egoera deskribatuta geratu denez, garatze bidean dauden
herrialdeak foku bezala hartu eta horietan gertatutako esklabotza eta etxebizitzetatik
botatzearen egoerak deskribatuko ditut. Multinazionalek duten errua azpimarratuko
3
dudalarik. Hortaz, urteetan zehar, multinazionalak garatze bidean dauden herrialdeen
baliabideak eta aberastasunak ustiatzen aritu dira eta lortutako irabaziak ez dira inoiz
herrialde horietara iritsi.
Alde batetik, Birmania daukagu; herri honetako pertsonek errepresio gogorrak
jasan izan dituzte denboraldi luzean eta baita zentsura egoerak ere. Bertan, bizitako
pobreziaren ondorioz, familia ugarik behartuta ikusi ziren beraien seme-alabetako bat
edo bi ejertzitora bidaltzen, eraikuntza proiektu batean parte hartzeko. Proiektu honen
onuradunak, petrolio elkarteak (Unocal konpainia adibidez), gas naturaleko elkarteak
eta beste hainbat elkarte (Pepsi)… dira. Bitartean, garatu bidean dauden
herrialdeetako pertsonak, egoera latzean egiten dute lan (esklabotza egoeran);
nekearengatik hiltzen ez direnak, malariarengatik, janaria eskasa egotearengatik edo
tratu txarregatik hiltzen dira. Harrigarria da, XXI.mendean egonda, egoera hauek
oraindik egotea eta hauen aurrean pasiboki jardutea.
Indian ere (Tamil Nadunen hain zuzen ere), bertan bizi diren pertsonen, batez
ere neska eta nerabeen egoera oso latza da. Kontraturik gabe lan egiten dute, ia
esklabotza egoeran (astean zehar, 72 orduz jarduten dute lanean eta egunero jasotzen
duten soldata 0,88 eurokoa da) eta askatasunik gabe bizi dira. Gazte hauek bizi duten
egoera hau pobreziaren ondoriozkoa da.
Multinazionalak egindako inbertsioen ostean, munduko lur emankorren 42
miloi hektareekin geratu dira, Afrika kontinentearen %75arekin hain zuzen, han bizi
diren pertsonei baliabide naturalak kendu egin dietelarik. 2001.urtean, Maduduko
herrian bizi ziren pertsonei handik bota zituzten, inongo konpentsazio ekonomikorik
gabe, esanez, beraien lurrak multinazional aleman batek bereganatu zituela.
Herritarrek gobernuaren aurka egin zuten eta ondorioz, ejertzitoak eraso egin zien,
etxebizitzak errez…. familiak basora egin zuten ihes eta bertan ume eta adindun ugari
hil ziren. Beraien lurrak kentzearen ondorioz, familia hauek ez zituzten janaria
ateratzeko zuten baliabiderik eta beraz, gosetea eguneroko egoera bilakatu zen. Urte
bat pasa ondoren, denuntzia zibil bat jarri zuten arren, ez da justiziarik egin. Egun,
egoera ez da oraindik aldatu. Zertarako balio dute legeak, gero ez badira praktikan
jartzen?
3
Ikusi dezakegunez, bidegabekeria gure egunerokotasunaren parte da. Gure
“ongizatearen” gizarteak ezer ez egiten jarraitzen duen bitartean, gertatzen diren
bidegabekerien konplizeak gara. Gure gizartea eraldatu behar dugu, eta horretarako
desorekaren, esklabutzaren, pobreziaren… kontra joan behar gara. Denok bizitza duina
izatea lortu nahi badugu, gure gizartea aldatu behar dugu. Denon eskubideak
bermatuko direlarik eta gizarteko desorekari aurre egingo diogularik.
Maitane Garbayo
3
Denboraren poderioz…
Ekologiari, baloreei, ekonomiari, begira denboran erreparatuz, 100 urtetik
hona asko aldatu da gure gizartea. Hiru generazio desberdineko familia batzuetan
galdera berdina egin diegu. Lehenengo pertsonak gutxi gorabehera 70 urte baino
gehiago ditu, besteak 45 urte baino gehiago eta azkenik 20 urte baino gutxiago.
Galderak hain zuzen ere hauek izan dira, nola ikusi duzue zuen bizitzak ekonomiari,
baloreei eta ekologiari dagokionez?
Esan beharra daukagu galdetegi hau egin eta gero konturatu garela
testuingurua eragin handia daukala jendearen ikuspegian eta are gehiago adinean.
70 urte baino gehiagoko pertsonei galdetu ondoren, konturatu gara denbora
tarte txiki honetan, aldaketa ugari egon direla. Ekologia, ekonomia eta baloreen
inguruan. Ekologiari dagokionez, galdetutako pertsonak oso goiz hasi ziren lanean eta
lanak ez ziren oso baloratuak; nekazaritzan, garbiketan… horren ondorioz, ez zuten
ikasteko aukerarik izan. Izan ere, etxeko egoera oso latza zenez haien betebeharra hori
izan zen, kontuan hartuz etxean pertsona asko bizi zirela.
Soldatak oso baxuak ziren baina produktuen prezioa ere baxuagoa zen, hala
ere, kontatutako historietatik oso egoera latzetan bizi izan direla konturatu gara.
Estalayo, T. (2012) hitzak hauek izan ziren: “Aún recuerdo el frío y el hambre que
pasaba con mis hermanos aquella noche en la que mi madre fue a cazar conejos para
comer algo. Hicimos brasas en la chimenea para calentar nuestros cuerpos; yo tenía a
mi hermana de meses en brazos cuando se me cayó a las brasas. Hicimos lo que
pudimos pero no fuimos capaces de salvarla, era una boca menos para alimentar. ”
Hau entzuterakoan, konturatu gara benetan zein era ezberdinean ikusten zuten bizitza
edo hobeto esanda bizirautea.
Haiek azaldu digutena kontuan hartuz, gaur egun bizi dugun egoera oso latza
iruditzen zaigu. Izan ere, haien ustez, ekologiari begira aurrera goaz; orain kontzientzia
ekologiko bat piztu delako eta horren aurrean gauzak egiten ari garelako. Baloreak eta
ekonomiari begiratuz ordea, atzera goazela diote.
3
Izan ere, duela urte asko, egoera ekonomia txarra zen. Gero, gorakada bat bizi
zuten eta orain, beherakada datorrela ikusten dugu.
Baloreei dagokionez, errespetu hitza aldatu egin da; lehen, gure aiton-amonen
garaian gurasoekiko zuten errespetua oso handia zen. Beraiekin hitz egiteko garaian
errespetuzko hizkuntza formak1 erabiltzen zituzten. Orain, ordea, hizkuntza formak
aldatzeaz aparte, errespetua ere galdu da. Honi begira, bi alderdi aurkitzen ditugu: bat
positiboa dena eta bestea negatiboa. Alderdi positiboari dagokionez, orain
komunikazioa sustatu da familien artean eta aukera dago eztabaidatzeko eta
arrazoitzeko. Baina batzuetan eztabaida eta arrazoitze horiek errespetua galtzera
eramaten gaitu. Hori gurasoei gaizki hitz egitean, besoa altxatzean, jaramonik ez
egitean… islatzen da.
70 urte baino gehiagoko pertsonak aztertu eta gero, 45 urteko pertsonekin
alderatuz ezberdintasunak nabaritu ditugu.
Bizi izandako garaian, bankuan oso laguntza gutxi ematen zituzten, beraz,
jabetza pribatuak izatea esate baterako, kotxeak, etxeak… pribilegio handia zen garai
horretan. Gaur egun, egoera berdina pairatzen ari gara, geroz eta jende gutxiago da
bere etxearen jabe, bankuen interesak oso altuak baitira.
Teknologia berriari erreparatuz, Antolin, M. (2012) esaten zigunez, “Antes en
nuestro barrio la única que tenía una televisión era M. todos los niños del barrio
íbamos a su casa a ver el único canal que había en aquella época. Hoy en día en
cambio, todos tenemos por lo menos una televisión, un ordenador, un aparato de
música… y aún así nos quejamos”. Hitz horiek entzun ondoren konturatu gara,
teknologiaz aparte baloreak asko aldatu direla. Lehen bizitako egoeragatik,
zeukatenarekin ondo bizi ziren, esker onekoak ziren, gurasoei asko eskertzen zieten:
jatekoa ematea, hezkuntza…
Egun, errespetu gutxiago dago gurasoekiko, ekonomikoari begira ez ditugu
gauzak baloratzen, zerbait puskatzen bada beste bat erosiko dugu eta horrek
kontsumismora eramaten gaitu.
1 Gaztelaniako “usted” forma.
3
Kontsumismoa, zaborra gehiago pilatzea eragin du, beraz hori naturan eragin
handia dauka. Lehen ez zen hainbeste zaborra sortzen.
Adibidez, esnea egunean hartzen zuten kristalezko botilarekin, eta horrek plastikoa
murriztea egiten zuen. Beste alde batetik, kotxe gutxiago zeudenez, kutsadura gutxiago
zegoen. Faktore guzti horiek eragina zeukan ekologian.
Gazteei galdetzerako garaian beraien helburua zein den bizitzan garbi ikusi
dugu, ikasi, unibertsitatera joan, lana bilatu, independizatu, lana lana eta lan gehiago.
Azken finean, etorkizunari begira lanaren kalitatea eta soldata inporta zaien bakarra
da. Ez dituzte ezagutzak kontuan hartzen, ez baloreak… kontsumitzea da berain
helburu bakarra. Erosten duten gauzak esate baterako, telebistak, azken modeloko
mugikorra, musika entzuteko aparatua… denbora batez asetzen die, baina denbora
pasa ahala beste mugikor berriak merkaturatzen dituztenean erosteko beharra
sentitzen dute. Baloreei erreparatuz, indibidualismoa nabarmentzen da. Errespetua
ere kontuan hartzen da, gaur egun beste ikuspuntu bat daukagu errespetu hitza
entzuterakoan. Gurasoei ahotsa altxatzea ez dugu errespetu falta bezala ikusten eta
duela urte batzuk hori egiten bazuten ondorio oso larriak jasango zituzten.
Jakin badakigu, belaunaldi desberdinak aldatzen joan direla eta horren ondorioz
gizartea aldatzen doala.
Nerea Cantero, Arianne Piñero
3
Nik birziklatu zuk zergatik ez?
Zaborra gehien kezkatzen nauen gaietako bat da. Herrialde asko dira
birziklapen oso egokia egiten dutenak, hain zuzen ere Suitza, Belgika, Holanda,
Dinamarka… Euskal Herrian geroz eta arazo gehiago dauzkagu eta arazo horien alde
ikuspegi desberdinak noski. Zaborraren gakoa kontsumoan dago, azken hamarkada
hauetan gehiago kontsumitzen dugu, beraz hondakin gehiago produzitu. Hondakin
horiek gordetzeko lekuak agortzen ari dira, inguruko herrialdeak ez digute zabor
gehiago eramaten uzten, proposatzen diren irtenbideak ez dira herritarren gustukoak,
nola konpondu arazoa?
70eko hamarkadan, zaborra edozein toki eta eratan botatzen genuen Euskal
Herrian. Garai hartan, zaborra inongo kontrolik gabe heltzen zen zabortegietara, eta
beste zabor asko, aldiz, bildu ere ez zen egiten. Dena den, garai hartan, gaur egun
baino zabor gutxiago sortzen genuen, bertan dago gakoa.
Urte batzuk pasa eta gero, zaborra gaika banatzen hasi zen. Lehenengo ontziak
sortu ziren, eta 90. Hamarkadan Europako Batasuna hondakinen legedia indarrean jarri
zen. Horrek kontzientzia ekologikoa sortu zuen herritarren artean; batetik ahalik eta
zabor gutxien sortzen zituzten eta beste alde batetik, erabilitako zabor hori ahalik eta
gehien berrerabiltzen zituzten. Horren ondorioz, birziklapen sistemak sortzen dira.
90. HAMARKADAN BIRZIKLAPEN KONTZIENTZIAREN GORAKADA EMAN ZEN
3
Errua ez da herritarrenak soilik ez birziklatzeagatik baizik eta multinazionalena
zaborra sortzeagatik. Saltoki gehienetan zerbait erosi nahi dugunean erosi nahi dugun
horrekin batera hondakinak erostera behartuta gaude. Horrek ez du zertan horrela
izan behar. Gehiegizko kontsumoan oinarritutako eredu ekonomiko jasangaitzak
diseinatu duen salerosketa moduaren ondorioa da. Adibide sinple bat, kurasanak
erosterako garaian, kurasan bakoitzak plastikozko poltsetan sartuta daude, poltsa
horiek beste plastikozko poltsa handi batean eta plastikozko poltsa handi hori etiketaz
betea.
Gaur egun hondakinik gabeko erosketak egitea posible da, hori bai segun eta
zein eskualde askoz errazagoa da, adibidez herrialde txikietan elikagai ekologikoak
askoz gehiago saltzen dira, azokak eta merkatuak antolatu… batzuetan oso zaila egiten
da erosketak egitea, Urruneko puntu bateraino joan beharra, erosketa puntuen
sakabanaketa…
Baina superfizie handietan neurri desberdinak hartu daitezke, zaborrari aurre
egiteko, adibidez enboltorioak… hartutako neurri batzuk “zaborra zero” elkarteagatik
eta beste elkarte asko hau izan da erosteko aukera ematen duten berrerabiltzeko
ontziak, poltsak, tuperrak eta hainbat tresna badira. Hoien erabilera bultzatu eta gune
guztietara zabaltzeko baldintzak sortu behar dira. Erabili eta botatzeko ontzien bilketa
eta tratamendu kostua guztiok ordaintzen dugu, hauek erabili ala ez. Hori ez da justua
eta ez du jendea gauzak modu egokian egitera bultzatzen. Hori dena aldatzeko arau,
lege eta fiskalitatea egokitu beharra dago.
Konponbide horiek norbanakotik atera behar da, azken bolada honetan
politikariek dena konpontzeko joera izan dute, kontuan hartu behar beraiek ez direla
esparru guztietan adituak. Ez dut ulertzen nola zaborren kontuak, ministroak, alkateak,
kontzejalak… eraman behar duten. Ingurugiroko ingeniero, fisikari, kimikari…
kontratau beharko lukete irtenbide desberdinak proposatu ahal izateko.
3
Kontzientzia ekologikoa bultzatzeko lekurik aproposena eskola da. Oso txikitatik
naturaren garrantzia azaldu beharra daukagu, poliki-poliki gure gizartea ulertu ahal
izateko. Hala ere umeen erreferenteak gurasoak edo helduak dira, beraz guk inguru
giroarekin konprometitzea berebizikoa da. Eman beharreko lehenengo pausua zaborra
gutxitzea da, hau da zor gutxiago sortu. Zaborra murriztearen ondoren datoz bestelako
neurriak, hain zuzenen ere materialak berrerabiltzea, birziklatzea, gai organikoak
hartuta konposta egitea, hondakinak energia-iturri bihurtzea (mekaniko-biologikoki,
edo errausketaren bitartez), eta azkenik, baliagarria ez dena kontrolaturiko
zabortegietara botatzea. Dena den, jendearen inplikaziorik gabe, ez dago tratamendu
miresgarririk.
Hala ere zaborra uzteko lekuren bat behar dugu, jende asko proposatzen duena
atez atea da, beste askok erraustegiak… ez gara adostasun batera iristen.
Kontua da, hondakinak erretzerakoan, milaka molekula sortzen direla -dioxinak
eta furanoak, besteak beste-. Kutsatutako airea arnastuta edo elikagaien bidez,
dioxinak gure gorputzeko gantzetan metatzeko arriskua dago. Kalteak ez dira
berehalakoak, baina 15 urte igaro ondoren, minbizia ager daiteke. Horregatik,
erraustegi bat ezin da edozein tokitan eraiki: natur-guneak, etxeetarainoko distantzia...
eta faktore desberdinak errespetatu egin behar dira. Dena den, zenbait tokitan lege
horiek ez dira betetzen ari. Adibidez, errausgailua eraiki nahi da Donostiako (Aritzeta)
inguruan, baina Hegoaldeko Zuhaitz Igelak –galtzeko arriskuan dagoen anfibioa-,
inguru horretantxe du bere bizilekua.- Igelaren habitata kaltetuko balitz, delitu
ekologikoa litzateke. Donostian jende asko erraustegiaren alde, baina ez dutelako
ondorio larriak ikusten, ondorioak 10 urteetan agertzen direlako, eta guri momentuz
Erraustegietan erre egiten dira industria eta hiri-hondakinak.
3
arazoa konpontzen zaigu, zaborra erditik kentzen dugulako eta “gainera energia
irabazi”, hori da biztanleri gehiena pentsatzen duena…
Zaborren arazoekin bukatu nahi badugu, eredu soziala aldatu beharra daukagu,
sistema kapitalista, kontsumismoa… hori guztia aldatzea DENEN esku dago.
Nerea Cantero
3
Zer gertatu da baloreekin?
Idatzi honetan, baloreen inguruan arituko gara. Familiari dagokionez, nola
aldatu diren paperak; emakumearen Baloreei begiratuz, denboraren poderioz aldaketa
asko aurkitu ditzakegu. Esaterako, erlijioaren parte hartzea (botere politikoen arabera,
jasandako esperientzia ezberdinei begira, ekonomiari dagokionez…), pentsatzeko erak,
baloreak, eta etika aldatzen joan dira baita ere. Horregatik, hitz batzuen konnotazioa
aldatzen joan dira: emakumea, lana, berdintasuna, pobrezia, kanpotarrak, seme
alabak…
Gai hau lantzeko, barnetik hasiko gara; familiatik. Oso atzera joan gabe,
familiaren prototipoa hurrengoa zen: Aita (etxera dirua eramaten zuena eta etxetik
kanpo lan egiten zuena), Ama (umeak zaintzeaz eta etxea zaintzeaz arduratzen zena),
Seme alabak (goiz hasten ziren lan egiten eta lan egin aurretik etxean ikasten zuten
edo eskolara joaten ziren).
Era batean edo bestean emakumearen bizitza mugatuta zegoen bere
senarraren baitan. Eta emakume bat ezkongabea bazen, “etorkizun gabeko emakume”
bezala ikusten zen. Rol hauek mugiezinak ziruditen eta dibortzioaren inguruko gaiak
aipaezinak ziren; dudarik gabe, emakume batek haurdun egotekotan ezkonduta egon
beharko litzateke.
3
Baina denborarekin emakumeak garrantzia hartzen joan dira gizartean eta
orain gauzak aldatu dira. Familietan ez dago eredu mota bakarra, emakume asko
haurdun geratzen dira ezkondu baino lehen eta bikote askok ez dira ezta ezkontzen ere
ez. Emakumeak etxetik kanpoko lan munduan parte hartzen hasi da eta etxea eta
haurrak ez dira honen kezka bakarra.
Honek eragin bat izan du munduan eta populazioan, orain haurren jaiotza tasa
behera egin du. Izan ere, emakumearen ardurak gehiago dira eta zailagoa da etxeko
lanak egiteaz gain lan egitea eta haurrak heztea. Horretaz gain, orain bizitza maila igo
da eta honek etxera bi soldata ekartzearen garrantzia azpimarratzen du. Orain gauzak
garestiagoak dira eta hauek izan ahal izateko bai emakumeak baita gizonak ere lan
egitea funtsezkoa da honek bigarren plano batean uzten du seme alabak izatearen
gaia.
Egun, jaiotzen diren haurrak mundua era ezberdinean ikusten dute, haien
aitona-amonekin konparatuz; izan ere, mundua aldatzen den heinean umeak jaiotzen
dira eta haien etika aldatzen da ikusten dutenaren arabera. Adibidez, pixkanaka-
pixkanaka etorkinen kantitatea gora joaten dela ikusten dugu eta hau gure seme
alabentzako oso normala da. Gure aitona-amonei galdetzen badiegu ordea, haien
ikuspuntua ezberdina da haientzat etorkinek beste “paper” bat hartu dutelako.
3
Aipagarria den beste puntu bat erlijioa izan daiteke; erlijioaren garrantzia
behera egin du. Lehen aipatu dugun moduan, familietan erlijioa aurkitzen genuen
pausu garrantzitsu guztietan. Ezkontzak, bataioak, jaunartzeak, hezkuntza kristaua…
oinarrizkoak ziren. Orain, ordea, bakoitzak nahi duena pentsatzeko, jokatzeko eta
egiteko eskubidea dauka eta eremu bakar batean erlijio anitzak aurkitzen ditugu.
Lehen aipaezinak ziren gauza batzuk, orain lasaitasunez entzuten ditugu, hala
nola, abortua, dibortzioa, homosexualitatea…
Eliza aldentzen den heinean, moralitatea eta etika aldatzen joan da modu oso
nabarmenean. Aipagarriena gai honetan aurkitzen dugu: pentsatzeko era ezberdinen
askatasunean.
Atera dezakegun ondorioa, jendeak; gizarteak denborarekin aldatzen dela da.
Izan ere, hainbat gertakizun eta ezegonkortasun kexatzera bultzatzen gaitu eta
pixkanaka pixkanaka gauzak aldatzen joaten gara. Askotan ondorioa positiboa izateko
baina beste askotan ere apropos edo nahigabe, porrotara edo okerrera eramateko.
“El maestro enseña más con lo que es que con lo que dice.”
Arianne Piñero
3
Zaharkitze programatua
Egungo egoerari erreparatuz gero, ikusi dugu muturrerainoko kontsumismo
batean murgilduta bizi garela. Kontsumismo horretara eraman gaituen faktoreetako
bat zaharkitze programatua izan da.
Zaharkitze programatua erosten ditugun aparatu elektronikoak, jantziak…
diseinatuta daude, hemendik denboraldi batera erabilgarria izaten uzteari deritzo.
Honek zera dakar, aparatuak, janziak… konpondu beharrean, beste bat erostea.
Horrela, enpresak gehiago ekoiztera eramango luke eta erosteri utziz gero ekoizpen
masa sortuko litzateke eta ondorioz krisiaren etorrera sortuko litzateke.
Zaharkitze programatuak beraz, ondorio batzuk dakartza. Lehena,
kontsumismoa. XX.mendean, Bernard London, zaharkitze programatua ezarri zuen,
ekonomia sustatu nahian, baina hau ez zen praktikan jarri. Geroago, gaia berrartu
zuten, oraingoan publizitatearen bidez jendea erakartzea lortu zuten. Hau da, erosleak
zerbait berriagoa, hobea… eroste arren, erosi egiten zuten eta ondorioz,
kontsumismoak gora egin zuen.
Bigarrena kutsadura dela azpimarratuko genuke, hori enpresa batzuk
“ekologistak” direla. Balio ez dituzten tresna guztiak garatze bidean dauden
herrialdetara bidaltzen dituzte. Alde batetik, adibide bat jartzearren GHANA (Afrika)
herria jarriko dugu, non lehenaldian jendez beterik zegoen erreka bat zabortegi batean
bilakatu egiten da. Bestalde, Zaborra erretzean, substantzia toxiko batzuk airera irteten
dira eta horrek berotze efektua sortzen du gu kutsatzeaz aparte.
Beraz, zerbait egin behar dugu sortu dugun hondamendia konpontzeko. Alde
batetik, gutxiago kontsumitu behar dugu, horrela gutxiago fabrikatuko dugu eta ez
dugu hainbeste kutsatuko, hau da, zabor gutxiago produzituko dugu. Birziklatzea da
ikusten dugun beste konponbide bat. Lehen kristalezko botilak zeuden, non jendeak
esnez betetzen zituzten eta bukatzerakoan bota ordez, trukatu egiten zituzten. Hau da,
3
esne saltzailea agertzen zenean botila hutsak ematen zizkioten eta honek esnez
beteriko beste batzuk ematen zizkieten. Orain ordea, dena plastikoz edo kartoiez
eginak daude eta ezin dira birritan erabili, beraz, bota eta beste berri batzuk erosten
ditugu. Jendeak ez dauka kontzientziarik, ez dakigu zenbat zuhaitz edota zenbat
makina behar dituzte plastikozko poltsak egiteko. Adibide bat jarriko dugu, lehen
supermerkatu eta komertzio guztietan poltsa pila bat ematen zituzten. Orain, berriz,
komertzio gehienetan ordainarazi egiten dituzte jendeak bere etxetik eramateko
asmoz. Hala ere, poltsen prezioa oso baxua denez jendeak telazko poltsak dendara
eraman beharrean, plastikozko poltsak erosten jarraitzen dute. Hau guztia, ez da
kontsumitzaileen errua bakarrik, estatuak, multinazionalak eta erakunde boteretsuak,
berrerabiltzeko metodoak bultzatu eta sustatu beharko lukete, denon erronka baita,
eta beraz, batzuk bakarrik egitearekin ez dugulako ezer konponduko.
Produktua Kontsumorako denbora maximoa
Kontsumorako gaur egungo denbora
Izozkailua 30 urte 6 urteNilongo pantiak Belaunaldiz
belaunaldi erabilgarriak
Oso hauskorrak
Bonbilak 1500 ordu 1000 ordu
Hauek dira guk ekologia arazoei aurre egiteko planteatzen ditugun irtenbideak:
1. Uraren hezetasunaren bidez kargatzen diren bateriak:
Mundu elektroniko batean bizi gara, non eguneroko eginbeharretan, bai
pertsonaletan, bai eta laboraletan teknologien menpekotasuna daukagu.
Gure ordenagailua, mugikorra, argazki kamera… funtzionatzeko baterien
erabilera behar dute. Hasiera batean, berunezkoak ziren bateria horiek, orain aldiz,
nikelez edo antzeko materialekin egiten dira. Hauek guztiak oso kutsakorrak.
3
Orain dela gutxi (2008. Urtean) paperezko bateria batzuk sortu dituzte
Portuges zientifiko batzuk. Hasieran zirkuitu elektriko batzuk paperean inprimatzea
lortu zuten eta orain, lanean urteak eta urteak pasa ondoren, material berdinarekin
egindako bateriak sortu dituzte, dispositibo sinpleei energia emateko balio izan dute.
Asmakuntza hau, guztiz ekologikoa da, izan ere, uraren hezetasuna da bakarrik
beharrezkoa. Hala ere, baldintza bat bete behar da, hain zuzen ere, ingurugiroko
hezetasuna %40a baino altuagoa izatea.
2. Itsasoko ura, hegazkinen erregaien oinarri:
Ur gazian disolbatuta dagoen karbono dioxidoa ateratzean dago gakoa.
Horretarako, argia eta katalizatzaileak erabiliko dira eta azkenean hidrogenoarekin
nahasi egingo dira
3. Ura deskontaminatzeko platanoen azalaren erabilera:
Uraren deskontaminazioa gauzatzeko ikatz aktiboa erabiltzea ezinbesteko
metodoa da. Baina, ikatzaren erabilera hau, ingurune berdean ere eragin latza izaten
du, naturaren zati txiki bat baita. Metodo berritzaile hau hondakinak erabiltzeko eta
uraren garbiketa modu baliotsuan gauzatzeko asmatu zen, hau da, ikatzaren ordez,
platanoaren erretxina erabiltzea.
Egin behar dena zera da: azalak erretilu batean jarri eta astebetez lehortzen
uzten dira. Gero, materiala txikitu eta bahe berezi batetik pasatzen da, partikulak
egitura eta tamaina uniformea izatea lortzeko. Prozesu honen bidez, hauts fin bat
lortzen da. Hau ur kutsaturi gehitzen zaio 5mm 100mm ur bakoitzeko portzentajean
(uraren deskontaminazioa %65eko izango da lehengo pasadan).Ikusi dezakegunez, bizi
dugun egoerari aurre egiteko irtenbideak egon badaude. Beraz, erabiltzen ez baditugu
ez da baliabide ekologikoak ez daudelako, baizik eta ez ditugulako erabili nahi.
Loiola Zuazu eta Maitane Garbayo
3
Hezkuntzaren garrantzia, oraindik bigarren planoan
Heziketa, bizitza osoan zehar iraun duen ikaskuntza da. Baina garai batean
jasotako heziketan eta gaur egungoan ezberdintasun handiak aurkitzen dira.
Mendeetan zehar ezarri diren hezkuntza mota ezberdinak, gizartera moldatu behar
izan dira. Giza aurrerapena eta estatu ekonomiaren hazkundea bermatzeko izaera
pairatu izan da betidanik arlo honetan. Esaterako, hezkuntzaren helburu bakarra
lanerako prestakuntza edukitzea da, etengabea izango den produkzioa ez
geldiarazteko.
Antzinarotik hasita, mende horietan garrantzia handia ematen zioten umeen
heziketari. Esaterako, eskola eremuak oraindik sortu ez zirenez, ezagutzaren
transmisioan oinarritzen ziren eta haurrak etxean ikasten zuten. Gurasoek zekitena
transmitituz, umeari lan munduan sartzeko aukerak ematen zizkieten, lan espezifiko
baterako ezagutza espezifikoak barneratzea nahikoa zen eta.
Etapa honen ondoren, beste alderdi askotan bezala, hezkuntzak ere
beherakada nabarmena izan zuen. Geroago, Elizak, monasterioen bidez, pertsonak
erlijioaren munduan sartu zituzten. Ideologiaren jarraitzaileak asko ez zirenez, ikasleak
pentsamendu hau barneratzeko ardura hartu zuten. Horretarako, pertsona horiek
modu egokian prestatu zituzten: artean, filosofian, teologian, etab.
Irakaskuntza-ikaskuntza prozesu hauek ez dira inoiz helburu berdinarekin
diseinatu. Hezkuntzaren garapen luze honetan, argi dago, garai haietako ikasleak gaur
egun dituzten aurrerapenak ez zituztela. Hasteko, lehen ez zeuden orain erabiltzen
ditugun ordenagailuak bezain tresna eraginkorrak. Gainera, orain ezinbestekoa den
informazio iturririk handiena eta aberatsena pentsaezina zen, hala nola, internet.
Orain, berriz, ezin dugu imajinatu ere egin ume bat ordenagailu gabe etxeko lanak
egiten; areago, oso zaila egiten zaigu egun oso bat ordenagailu gabe eta are gutxiago
internet gabe imajinatzea.
3
Ikus dezakegunez, hezkuntzak erabateko hainbat etapa ezberdin bizi ditu, baina
ez da inoiz eskuragarria izan gizaki ororentzat. Izan ere, hezkuntza eskubidea edonork
izan dezakeen gauza bat da eta oraindik, gaur egun gizartearen ongizaterako
onuragarria izango den horri ez zaio beharrezko garrantzia ematen.
Munduko hainbat herrialdetan haurrak eskolatze edo alfabetatzea oraindik ere
guztiz lortu gabeko helburua da. Beste leku askotan, ordea, haur guztiak alfabetatuta
daude eta eskolara joaten dira, oinarrizko eskubide hori ``bermatuta’’ dagoelako.
Horien kasuan, hezkuntza sistema hobetzea da erronka, bai baliabideak eta
azpiegiturak, bai alderdi pedagogikoak, langileen eta ikasleen egoera, inklusioan
oinarritutako ikaskuntza bermatzea, parte- hartzearen sustapena, talde lanaren
garrantzia areagotzea, norberaren ezagutzak modu kritikoan eraikitzea.
Azken urteetan globalizazio prozesuak eragindako aldaketak oso sakonak izan
dira, bai hezkuntzaren alderdian eta bai beste edozeinetan. Hala nola, alderdi
ekonomikoan, sozialean, politikoan, etab. Beraz, prozesu honi aurre egiteko gizarte
berri bat sortzea ezinbestekoa izango da. Ezagutzaren gizartea deritzona.
Ezagutzaren gizarte berri honetan, protagonistak herritarrak izan behar dira.
Eredu berri honen helburua, ezagutza modu eraginkorrean sortu eta erabiltzeko giza
gaitasunean datza, etengabeko aldaketan dagoen oinarriaren gainean. Gaitasun hori
erabat garatzeko, beharrezkoa da geure bizitzen gaineko kontrola hartu nahi eta ahal
izatea. Azken finean, hiritar aktiboak bilakatu behar gara. Hezkuntza eta formakuntza
iraunkorra, aldaketaren erronkari erantzuteko modurik onenak dira.
Erronka hau lortu dezagun hainbat irizpide hartu behar dira kontuan. Besteak
beste, hezkuntza bizitza osoko prozesu gisa dela ulertzea beharrezkoa da, hau da,
heziketaren garrantzia ondoren datozen ikasleei transmititzea. Bestalde, norberak bere
hezkuntzaren gaineko etengabeko kezka izatea, ezagutza eta konpetentzia ezberdinak
barneratzea eta egoera berrietara egokitzen jakitea. Gainera, jakintza espezifiko batzuk
eskuratzeaz gain, konpetentzia jakin batzuk eskuratzea ere beharrezkoak izan behar
dira, ezagutzaren gizarte honen izenak esaten duen bezala. Beraz, zerbait ikasteaz gain,
ikasten ikasteko gaitasuna garatzea ezinbestekoa izatea da erronka.
3
Azken finean, eskubide hau bermatzea ezinbestekoa dela iruditzen zait.
Hezkuntza kritikoan finkatzen diren ikasleak ezagutzaren gizarte berri honetan sartzeko
ahalmena izango baitute. Pentsamendu propioak eraikitzeko eta bakoitzak bere
ikuspuntua elkarjartzeko aukera izatea. Norberaren ongizatea bermatzearren eta
gizakiari errealitatea kontzienteki ulertu eta eraldatzeko baliabideak ematean datza,
gizabanako gisa, gizartekide gisa eta izadi-kide gisa ahalik eta gaitasun gehien garatu
ditzaten. Betiere, gizartean gertatutakoak eta krisien eraginean oinarritutako mundu
hauskor honen egoerari ekiditeko asmoz.
Loiola Zuazu
3
HEZITZAILEARI EGINDAKO GALDEKETA
Hona hemen Txingudi Ikastolako hezitzaile bati (Maria Jose Hernandez)
egindako galdeketa:
- Zer da zuretzako hezkuntza eskubidea?
Hezkuntza eskubidea, nire ustez, pertsona guztiak daukan edo izan behar duten
oinarrizko eskubidea da. Ikasle bakoitzak bere garapen pertsonalean aurrera egiteko
behar duena.
- Uste duzu hezkuntza eskubidea lurralde guztietan berdin bermatzen
dela?
Argi dago ezetz. Euskal Herrian adibidez, gaur egun, hezkuntza bermatzen da.
Izan ere, gaur egungo egoera dela eta geroz eta eskolaratze maila handiagoa dagoela
ikus dezakegu. Baina garatu bidean dauden lurraldeetan berriz, ez da eskubide honen
garrantzia ikusten.
- Zein uste duzu dela irakasleen zeregina hezkuntza eskubidea
sustatzeko?
Irakasleen zeregina ikasleari erraztasunak ematea da. Hezkuntza irekia izan
dadin, denon eskura jartzea laguntzak emanez, komunitatean lan eginez, ikasleen
arteko eta ikasle irakasleen arteko harremanak sustatuz.
- Hezkuntza eskubidea oraindik ez dagoela guztiz bermatuta ikusi
dezakegu, baina zuen ikasleei eskubide honen garrantzia transmititzen
ahal diezue? Ikastetxean lantzen diren arloetan gai hau lantzen da?
Bai, gutxienez saiatzen gara, baina adinaren arabera modu batean edo bestean
ematen da. Txikiak direnez, irudi edo objektu bisualen bidez adierazten diegu, hau da,
enpatia landuz eta begiak irekitzen laguntzen diegu. Bizi diren lekuan jaiotzearen
3
suertea goraipatuz. Ikasgelan lantzen diren arloetan gai hauek noizbehinka aipatzen
dira. Gertutik gertatu diren gauzetatik abiatzea komenigarria da. Adibidez, gurpil-
aulkia behar duen mutilari laguntzeko edozein motako tapoiak gordetzea nahikoa da.
Honekin batera, irakasleak balore hauek transmititzen die hainbat jarduera klasean
landuta. Bestalde, lagunekin baratzean ipuinaren bitartez komunitatearen garrantzia
bermatu eta beste hainbat balore lantzen dituzte.
- Oinarrizko ezagutzen transmisioez aparte, arlo ezberdinetan
konpetenteak izateko prozesua bermatzen da? Ze baliabide erabiltzen
dira?
Gure ikasleak arlo guztietan konpetenteak izan dadila, ikastetxeak zeregin
garrantzitsuenetako baten barruan sartzen dute. Alde batetik, edukien ezagutza
teorikoak ezinbestekoak dira eta denbora dezente eskaini behar zaie. Baina bestalde,
praktikan jartzea, nola egiten den jakin behar dute. Horretarako, lan tresna ezberdinak,
hainbat baliabide, denboraren egokitzapena, etab. erabiltzen dira. Ikastolaren
antolamendua bera ikasleei konpetenteak izaten laguntzen die. Etengabe baloratzen
da nola egiten dituzten gauzak. Autonomiaren garrantzia bermatu egiten da.
- Hezkuntza kritikoari buruzko zure iritzia jakin nahi nuke. Onuragarria
izan daiteke ikasleentzat hezkuntza mota hau?
Hezkuntza kritikoa onuragarria da ikasleentzako noski. Honi esker, ikasle
konpetenteak sortu ahal izango ditugu eta ez automatak. Landutako kritikotasun
honek, beraien ustetan kaltegarria eta onuragarria dena aukeratzen. Eztabaida
sustatzeko, besteengandik iritziak jasotzeko, besteen ikuspuntuez jabetzeko eta
hauetaz ikasteko baliagarria izango da. Prozesu arrazionalak gauzatzeko ahalmena
garatuko dute eta honekin batera, barneratzen dituzten ezagutzak beste finkotasun
bat hartzen hasiko dira.
- Ikasle bakoitzaren ezagutzak modu kritikoan eraiki dezaten, zein
estrategia edo metodo erabiltzen dira ikasgelan?
Norberaren ezagutzak modu kritikoan eraiki dezaten, elkarrizketa izan behar da
oinarria. Irakasleak komunikatzeko gaitasun hau erabili behar dugu elkarrizketa guk
3
nahi dugun tokira bideratzeko. Esaterako, guk hasiera batean esan ahalko genukeena
beraiei pentsatzera eramanez, berbera esan dezaten. Adibidez, proposamen bilaketa
aurkeztu eta haiei aukeratzeko ahalmena eman behar zaie.
Interesen arabera jokatu, gaia jorratu baina batzuetan beraiek nahi dutenarekin
landu. Ikasgelan gaia jorratu eta atentzioa erakarri, liburuekin beraiek aipatutako
gaiekin. Batzuetan, (kasu espezifikoak) utzi eta beste gauza batera joan.
- Inklusioan oinarritutako ikaskuntza ahalbidetzen da ikastetxean?
Hezkuntza komunitatearen garrantzia eta talde lana bultzatzen al da?
Ez guztiz. Kasu espezifiko badaude. Batzuetan, ikasle gutxi klasetik kanpo
edukitzen dituzte laguntza espezifikok emateko. Esaterako, gure ikastolan egoera
linguistiko anitzak aurki ditzakegu eta batzuk atzerritarrak izanda, hemengo hizkuntza
ez badute ulertzen, laguntza gelak edo hizkuntzaren ezagutzak jakiteko aparteko klase
batera eramaten dituzte.
Hezkuntza komunitatea (irakasle, ikasle eta gurasoak) ezinbestekoak dira
beraien seme alaben heziketa bermatzeko. Talde lana ezinbestekoa ikusten dugu.
Besteekin moldatzen ez badakigu ez gara lan kooperatiboan jardungo eta.
Hainbat estrategia mota erabiltzen ditugu, bisualki landutakoa ikasleak hobeto
ulertarazi dezaten. Adibidez klasean zuhaitz moduko bat daukagu eta bertan arauak
zintzilikatzen ditugu. Arau hauek betetzearen edo ez betetzearen ondorio positiboak
eta negatiboak ezartzen ditugu. Horrela, ikasleak ondo edo gaizki dagoena jakin
dezakete eta hauek dituzten sari edo zigorrak jakin.
- Partidu popularrak eskaintzen digun LOMCE legeari buruz zer esango
zenuke? Haurren inklusiorako bidean eragina izan dezake?
PPtik datorrela jakinda, nahikoa iruditzen zait. Astakeria iruditzen zait. Alde
batetik, kalifikazioak garrantzi handia dute baina ez da hori bakarrik kontuan hartu
behar duguna. Nota bikaina duen ikaslea ez da zertan ikasle ona izan behar. Esaterako,
kalifikazioak ez du hezkuntza bermatzen.
3
- Eskola 2.0ren helburua kontuan hartuta, ezinbestekoa iruditzen al zaizu
honen erabilera gaur egungo heziketan?
Hezkuntza beti gizartera moldatu behar izan da eta baldintza hauek ezberdinak
eta berriak izan arren, onuragarriak ikusten ditut ikasleen garapen prozesuan
laguntzeko. Hala eta guztiz ere, betiko materialaren eta tresnen erabilera, hala nola,
arkatza ezin dugu alde batera utzi. Adibidez, kalkulagailua erabiltzea ezinbestekoa da
baina burua ere erabiltzea beharrekoa da.
3
Ama lurrak oihukatzen gaitu
Ama lurrak gogoratzen digu
Gure pausu bakoitzeko mugimenduak
Mina egiten dizkiotela.
Ilargiak esaten dio baloreak galtzen direla
Eta gure arteko tratua dela okerra.
Batzuen kontsumismoa beste batzuen gosea ekartzen du
Mundua agortzen da eta kontzientzia ez da piztu.
Eskoletan lanerako prestatzen zaie
Baina non daude balore hauek?
Beharrezkoa daukagu zaindu, beharrezkoa daukagu maite
Txikitatik ikasi behar dugu bestela guztia sortuko da desastre.
Arianne Piñero
3
3
Bibliografia:
Anonimoa. (2012). Erraustegiak. Kontsulta data: 12/10/26. Iturria:
http://eu.wikipedia.org/wiki/Erraustegi
Azkarraga, J. (2010). Hezkuntza desafio sistemikoen aurrean. Mondragon Unibertsitastea (Huhezi). Eskoriatza
Carbonel, J. (1996). Funciones sociales de la escuela. La escuela entre la utopía y la realidad. EUMO. Octaedro. Barcelona
Darnell, M.; Martín, J.; Mata, I.; Plujà, M.; Roglà, J.; Roig, A. eta Sintas, M.
(2010). Una mirada a la pobreza: corazones atentos y que actuan en
consecuencia 167, 5-17 orrialdeak.
El País (2012). El paro baja dos décimas en Euskadi. Azkeneko kontsulta:
2012/10/30. Iturria:
http://ccaa.elpais.com/ccaa/2012/07/19/paisvasco/1342690770_899522.html
Gurrutxaga, N. (2005). Zaborrik onena sortzen ez dena. Kontsulta data:
12/10/26. Iturria: http://www.gaztezulo.com/artikuluak_view.php?uuid=740
Lozano, P. (2010). Elkarrizketak. Kontsulta data: 12/10/26. Iturria:
http://www.kronika.net/index.php?&Sec=03&Cod=119&Act=05
Saña, H. eta Díaz, C. (2012). Autogestión: Comunicado cristiano ante la
situacion politica, economica, laboral y social de España 95, 12-21 orrialdeak.
Lauzurika, A. (2012). Hezkuntza eskubidea hitzaldia. Data: 12-10-22.
Mondragon Unibertsitatea (HUHEZI). Eskoriatza.