Fátækt og ójöfnuður Hannes H. Gissurarson

Stjórnmálaskóli Sjálfstæðisflokksins

11. mars 2008

Kenningin Norræna leiðin: verulegt atvinnufrelsi,

háir skattar, tekjujöfnun, rausnarleg velferðarréttindi

Engilsaxneska leiðin: víðtækt atvinnufrelsi, lágir skattar, ójöfn tekjuskipting, lítil velferðaraðstoð

Ísland úr norrænu kerfi í engilsaxneskt?

Rökin Ójafnari tekjuskipting en annars staðar

á Norðurlöndum Meiri fátækt Lægri barnabætur að meðaltali Lægri ellilífeyrir að meðaltali Lakari kjör aldraðra

Ný gögn Skýrsla hagstofu ES um tekjuskiptingu,

fátækt og félagslega útskúfun Gögn frá Tryggingastofnun og

Ríkisskattstjóra á Íslandi og í Svíþjóð Skýrsla Nososco um félagslegt öryggi á

Norðurlöndum Skýrsla OECD um lífeyrissjóði

Mælingar á tekjuskiptingu Gini-stuðull: 0, þegar allir jafnir, 1, þegar

1 með allar tekjur Eðlileg aldursdreifing veldur ójafnri

tekjudreifingu Ýmsir aðrir annmarkar á mælingum Stefán Ólafsson: Gini-stuðull hærri hér

en annars staðar á Norðurlöndum

Gini-stuðlar Stefáns 2004

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

SE DK FI NO UK IS 1995 IS 2004

Gini-stuðlar hagstofu ES 2004

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

SE DK IS FI NO UK

Skýringar á misræmi Stefán gerir ráð fyrir söluhagnaði af

hlutabréfum Hagstofa ES sleppir söluhagnaði af

hlutabréfum Söluhagnaður óreglulegar tekjur (t. d.

þegar maður leysir inn uppsafnaðan sparnað heillar ævi)

Þess vegna rétt að sleppa honum

Fátæktarhugtakið Fátækt í krónum: Undir tekjumörkum til

mannsæmandi lífs Fátækt í %: Undir 50% af miðtekjum

(sem skipta íbúum í tvo jafnfjölmenna hópa)

Lágtekjumörk eða hætta á fátækt: Undir 60% af miðtekjum

Niðurstöður Stefáns og Hörpu Stefán: 8% Íslendinga fátækir (%) 1988 Stefán: 7% Íslendinga fátækir (%) 1997-

8 Harpa: 7-12% Íslendinga fátækir 2003 5% Svía og Dana, 4% Norðmanna og

Finna 1985-1990 Niðurstaða: Á Norðurlöndum mest

fátækt hér

Niðurstöður hagstofu ES Minnst hætta á fátækt í Svíþjóð, 9% Næstminnst á Íslandi, 10% Á Íslandi hætta á fátækt mest á

aldrinum 16-24, 15% Á Íslandi hætta á fátækt minnst á

aldrinum 50-64, 6% Eðlilegt miðað við aldursdreifingu

Hagstofa ES: Hætta á fátækt

0

5

10

15

20

25

IE UK DK FI NO IS SE% undir lágtekjumörkum 2004

Skýringar á misræmi Stefán: Fátækt mest á Íslandi 1997 ES: Fátækt næstminnst á Íslandi 2004 Möguleiki 1: Fátækt ofmæld hér áður Möguleiki 2: Fátækt vanmæld nú Möguleiki 3: Fátækt stórminnkað á tíu

árum Sennilegast möguleikar 1 og 3

Barnabætur Stefán: Barnabætur lægstar að

meðaltali á Íslandi Barnabætur tekjutengdar á Íslandi:

Hærri hjá láglaunafólki, lægri hjá hálaunafólki

Barnabætur láglaunafólks rausnarlegri á Íslandi

Barnabætur 2006: Ísland og Svíþjóð

Tekjur einstæ s foreldris ISK

IS: 1 barn yngra en 7 ára

SE: 1 barn yngra en 7 ára

IS: 2 börn, 1 yngra en 7 ára

SE: 2 börn, 1 yngra en 7 ára

929.665 279.338 127.587 517.930 267.326 2.000.000 247.228 127.587 443.007 267.326 4.000.000 187.228 127.587 303.007 267.326 5.000.000 157.228 127.587 233.007 267.326

Dæmi af íslenskri móður Einstæð móðir með fimm börn 130.000 kr. í mánaðartekjur Mæðralaun, barnalífeyrir (eða meðlag) Ráðstöfunartekjur e. skatt 327 þús. kr. Einstæð, barnlaus kona þarf 480 þús.

kr. í mánaðartekjur til að hafa sömu ráðstöfunartekjur e. skatt

Ellilífeyrir Stefán: Kjör aldraðra lakari en annars

staðar á Norðurlöndum, lífeyrisgreiðslur á mann lægri, fátækt algengari

Nososco: Lífeyristekjur á mann hæstar á Íslandi

Hagstofa ES: Fátækt aldraðra minnst á Íslandi

Lífeyristekjur á Norðurlöndum

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

DK FI SE NO IS

Fátækt aldraðra

0

5

10

15

20

25

30

35

IE UK SE FI DK NO IS

% 65 og eldri undir lágtekjumörkum 2005

Öflugir lífeyrissjóðir

0 50 100

Holland

Ísland

Sviss

Bandaríkin

Bretland

Finnland

Ástralía

Írland

Kanada

Danmörk

% af VLF 2005

Óveruleg útskúfun (atvinnuleysi)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Atvinnuleysi %

Ísland OECD

Íslenska leiðin: Bil beggja Úr engilsaxnesku leiðinni: lágir skattar

og mikið atvinnufrelsi Úr norrænu leiðinni: Rausnarleg

velferðaraðstoð Meiri velferðaraðstoð en í

engilsaxneskum ríkjum, markvissari en í norrænum

Undarleg orðræða Tekjuskipting jöfn og fátækt hverfandi Samt talað um ójafna tekjuskiptingu og

meiri fátækt en í grannlöndunum Hvað veldur? Ýmist yfirsjónir, brellur

eða falsanir

Dæmi um yfirsjón „Gini-stuðull fyrir Ísland hærri en annars

staðar á Norðurlöndum, svipaður og í Bretlandi“

Ósambærilegar tölur Sambærilegar, þegar söluhagnaði af

hlutabréfum sleppt Eins og að bera epli og appelsínur

saman við epli

Dæmi um brellu „Barnabætur og ellilífeyrir á mann að

meðaltali lægri á Íslandi en annars staðar á Norðurlöndum“

En á Íslandi barnabætur tekjutengdar og hærri hjá láglaunafólki

En á Íslandi margir á lífeyrisaldrei ekki lífeyrisþegar, vinna lengur

Dæmi um fölsun Morgunblaðið 20. mars 2007: „Þar eru

upplýsingar sem eru mun sambærilegri, þ.e. tölur um ellilífeyrisgreiðslur á hvern ellilífeyrisþega, bæði frá hinu opinbera og lífeyrissjóðum, sem eru eins reiknaðar í öllum löndunum.“

Rangt: Ekki tölur um ellilífeyrisgreiðslur á hvern ellilífeyrisþega (26.000), heldur á hvern mann á ellilífeyrisaldri (31.000)

Niðurstaða Ísland hefur ekki vikið af hinni norrænu

leið; það hefur aldrei verið á henni Ísland er á íslensku leiðinni, sem er

hvorki norræn né engilsaxnesk Eftir 16 ára umbótaáætlun í anda

atvinnufrelsis eru lífskjör í heimi einna best á Íslandi