Αντίγραφα των ψηφιακών διαφανειών κειμένου που προβλήθηκαν

επιβοηθητικά κατά τις παραδόσεις του μαθήματος:

Εισαγωγή στη Γεωπονική Επιστήμη και Μεθοδολογία

του ακαδημαϊκού έτους 2013-2014

(Δεν αποτελούν αυτοδύναμες σημειώσεις και διατίθενται ως βοήθημα μελέτης)

Διδάσκων:Δρ Δ. Βελισσαρίου

ΚαθηγητήςΤμήματος Γεωπόνων Τεχνολόγων

ΤΕΙ Καλαμάτας

Εισαγωγή στη Γεωπονική Επιστήμη και Μεθοδολογία

Περιγραφή μαθήματος: 1.Βασικές αρχές Φυτοτεχνολογίας (Ειδικότερα: Κύριες λειτουργίες και ανάγκες του φυτού)2. Βασικές αρχές της Γεωργικής Παραγωγής (Εξέλιξη, Διάρθρωση, Σύγχρονες τάσεις, Προοπτικές)3. Η σημασία της Γεωργίας (Επισιτισμός, Οικονομία, Πολιτική, Εθνική και Παγκόσμια σημασία) 4. Η σημασία της Γεωπονικής Επιστήμης-Τεχνολογίας (Ρόλος του Τεχνολόγου Γεωπόνου, Οργάνωση γεωργικής παραγωγής σε επιχειρησιακή βάση, Φυτοπροστασία, Διαχείριση πόρων και τεχνικών, Παρακολούθηση γεωργικού περιβάλλοντος, Προστασία περιβάλλοντος)5. Επιστημονικοί Κλάδοι της Γεωπονίας (Οι κυριότεροι κλάδοι της Γεωπονικής επιστήμης και το αντικείμενο της μελέτης τους - Επαγγελματικές προοπτικές). 6. Η μεθοδολογία της Γεωπονικής Επιστήμης-Τεχνολογίας (Βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων, Βιβλιοθήκες, Εργαστηριακές - Αναλυτικές τεχνικές, Έρευνα – Πειραματισμός , Διάχυση νέων γνώσεων, Πληροφορική)

1. Βασικές αρχές Φυτοτεχνολογίας (Ειδικότερα: Κύριες λειτουργίες και ανάγκες του φυτού)Φυσιολογία Φυτών: Τομέας των βιολογικών επιστημών που μελετά τις λειτουργίες του φυτικού κυττάρου και όλου του φυτούΕΝΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ

1. Υδατικές Σχέσεις – Θρέψη2. Διαχείριση Ενέργειας3. Αύξηση - Ανάπτυξη

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 : Υδατικές Σχέσεις – ΘρέψηΥδατικές Σχέσεις

Η κίνηση του νερού και των θρεπτικών ουσιών στο φυτικό κύτταροo Αρχές της κίνησης του νερού

Ώσμωσηo Μεταφορά μέσω μεμβρανών

Παθητική Ενεργός

Η κίνηση του νερού και των θρεπτικών ουσιών στο φυτόo Η κίνηση του νερού μέσα στο φυτό (Εξατμισοδιαπνοή)

Άνοιγμα στοματίων Διαπνοή Θεωρία Συνάφειας-Συνοχής-Τάσης

o Η κίνηση των ανόργανων θρεπτικών στοιχείων στο φυτόo Μετατόπιση : η κίνηση των ουσιών στο φλοίωμα

Θρέψη - Φυσιολογία Θρέψης φυτών Γενικές απαιτήσεις θρέψης

o Λειτουργίες των ανοργάνων θρεπτικών συστατικών στα φυτάo Απαραίτητα Ανόργανα Θρεπτικά Συστατικάo Συγκεντρώσεις Θρεπτικών Συστατικών στα Φυτάo Κριτήρια για το απαραίτητο ενός θρεπτικού στοιχείου στα φυτά

Η έλλειψη του στοιχείου κάνει αδύνατη την συμπλήρωση του βιολογικού κύκλου του φυτού

Τα συμπτώματα της έλλειψης εξαφανίζονται με την χορήγηση του στοιχείου

Η απαίτηση του φυτού για το στοιχείο είναι “ειδική”, δηλαδή είναι αδύνατη η αντικατάστασή του από άλλο

Ο ρόλος του στοιχείου ή η άμεση επίδρασή του στο μεταβολισμό του φυτού να μπορεί να προσδιοριστεί

Διαταραχές ανόργανης Θρέψηςo Τροφοπενία = έλλειψη θρεπτικού στοιχείουo Τοξικότητα = περίσσεια θρεπτικού στοιχείου

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 : Διαχείριση Ενέργειας

Υποενότητες : Η ροή Ενέργειας Φωτοσύνθεση

Αναπνοή (Κυτταρική) Η ροή Ενέργειας

Η ΡΟΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣo Το ένα τρίτο της ηλιακής ενέργειας ανακλάται από τη Γή πίσω στο διάστημα o Τα δύο τρίτα απορροφώνται από τη Γή και μετατρέπονται σε θερμότηταo Λιγότερο από 1% της ηλιακής ενέργειας κινεί τις διαδικασίες της ζωής στον

πλανήτη.o Μετατροπή της ενέργειας ακτινοβολίας του ήλιου σε χημική και μηχανική

ενέργεια Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΝΖΥΜΩΝ ΣΤΙΣ ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ

o Δρουν ως Βιοκαταλύτεςo Εξασφαλίζουν την ήπια διαχείριση της ενέργειας

Ο ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ : ΑΤΡo Δρα ως μόριο μεταφοράς της ενέργειας

ΦωτοσύνθεσηΗ φωτοσύνθεση είναι η κυτταρική, βιοχημική διαδικασία, με την οποία τα φυτά δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια, μετατρέποντας την σε χημική, απαραίτητη για τη δέσμευση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα ως CO2 , που μαζί με το νερό (Η2Ο) συνθέτουν υδατάνθρακες (CH2O)n, ενώσεις με υψηλή ενεργειακή αξία.«Περιγραφική» αντίδραση: 6CO2 + 12H2O + φως = C6H12O6 (γλυκόζη) + 6O2 + 6H2O

Ιστορικά στοιχείαo Πείραμα του J. B. van Helmont (1577-1644)o Πείραμα του J. Pristley (1771)

Φωτεινή φάση της Φωτοσύνθεσηςo ΔΕΣΜΕΥΕΤΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ (μετατροπή της ηλιακής σε χημική)

Σκοτεινή φάση της Φωτοσύνθεσηςo ΔΕΣΜΕΥΕΤΑΙ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ (ως CO2 και με το Η2Ο συντίθενται

Υδατάνθρακες)

Αναπνοή (Κυτταρική)Η αναπνοή είναι η κυτταρική βιοχημική διαδικασία, με την οποία αποδεσμεύεται η ενέργεια των υδατανθράκων, μεταφέρεται στο ΑΤΡ και έτσι καθίσταται διαθέσιμη για τις άμεσες ενεργειακές απαιτήσεις του κυττάρου. «Περιγραφική» αντίδραση: C6H12O6 (γλυκόζη) + 6O2 = 6CO2 + 6H2O + 686 Kcal/mole (Ενέργεια)

Η αναπνοή γίνεται σε τρεις βιοχημικές φάσεις: Γλυκόλυση

Διάσπαση ενός μορίου γλυκόζης (6 άνθρακες) σε δύο μόρια πυροσταφυλικού οξέως (2x3 άνθρακες). Αποδίδονται 2 ATP

Kύκλος του Krebs Διάσπαση πυροσταφυλικού. Αποδίδονται 2 ATP. Εκλύεται CO2.

Aλυσίδα μεταφοράς ηλεκτρονίων. Αποδίδονται 32 ATP. Εκλύεται H2O.

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 : Αύξηση - Ανάπτυξη Ρύθμιση της αύξησης και ανάπτυξης των φυτών - φυτορμόνες Επίδραση εξωτερικών παραγόντων στην ανάπτυξη του φυτού

Ορισμοί:Αύξηση : Η αύξηση της μάζας του φυτού που οφείλεται στην διαίρεση και στο μεγάλωμα του κυττάρουΑνάπτυξη : Το σύνολο των διεργασιών που οδηγούν από το αρχικό κύτταρο (ζυγώτης) στο διαμορφωμένο φυτικό σώμα (αύξηση, κυτταρική διαφοροποίηση και μορφογέ-νεση)Διαφοροποίηση : Σχηματισμός κυττάρων εξειδικευμένων σε μορφή, μέγεθος, περιεχόμενο και λειτουργική δράσηΜορφογένεση : Δημιουργία ιστών και οργάνωνΟ τρόπος αύξησης ελέγχεται σε τρία επίπεδαΚΥΤΤΑΡΙΚΟ : Γονιδιακός έλεγχοςΔΙΑΚΥΤΤΑΡΙΚΟ : Ορμονικός έλεγχοςΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ : Περιβαλλοντικός έλεγχος (Φως, Θερμοκρασία, Νερό, Θρεπτικά στοιχεία, Αέρας)

Ρυθμιστές αύξησης των φυτών Ενεργές ουσίες (ή Δραστικές ουσίες)

o Βιταμίνες (προσθετικές ομάδες ή συνυποστρώματα ενζύμων)o Ορμόνες (ενεργοποίηση ή απενεργοποίηση γονιδίων)

Φυτορρυθμιστικές ουσίες (ή Φυτορμόνες) Plant Growth Regulators (PGRs)Κατηγορίες :

Φυσικοί ρυθμιστές αύξησης (Φυτορμόνες) Συνθετικοί ρυθμιστές αύξησης

Φυσικοί ρυθμιστές αύξησης (Φυτορμόνες)Ορισμός :Οργανικές ουσίες που παράγονται σε ορισμένα μέρη του φυτού, μεταφέρονται σε άλλα μέρη του φυτού και εκεί, σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις προάγουν, παρεμποδίζουν ή τροποποιούν μερικά ποσοτικά ή ποιοτικά χαρακτηριστικά της αύξησης

Σημαντικές κλάσεις Φυτορμονών :o Αυξίνεςo Γιβερελλίνεςo Κυτοκινίνεςo Αιθυλένιοo ΑΒΑ

Συνθετικοί ρυθμιστές αύξησηςΤαξινόμηση των φυτορρυθμιστικών ουσιώνΑυξίνεςΓιββερελίνες

ΚυτοκινίνεςΑιθυλένιοΑΒΑ

Επίδραση εξωτερικών παραγόντων στην ανάπτυξη του φυτούΠαράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο αύξησης και τις κινήσεις των φυτών

Φως Θερμοκρασία Βαρύτητα Μηχανικός ερεθισμός Χημικές ουσίες κλπ.

Αντιδράσεις των φυτώνΤροπισμοίΤροπισμός είναι η αυξητική ανταπόκριση του φυτού που περιλαμβάνει κάμψη ή στροφή ενός φυτικού μέρους προς ή αντίθετα σε ένα εξωτερικό ερέθισμα.

Φωτοτροπισμός Ηλιοτροπισμός Γεωτροπισμός (ή τροπισμός βαρύτητας) Θιγμοτροπισμός (ή απτοτροπισμός) - Ανταπόκριση των φυτών στο άγγιγμα Χημειοτροπισμός Υδροτροπισμός

Ημερήσιες περιοδικές κινήσεις Ημερήσιοι ρυθμοί (Κιρκαδικοί ρυθμοί - Circadian rythms) Βιολογικό ρολόϊ

Φωτοπεριοδισμός Φυτά μεγάλης και μικρής ημέρας Η χημική βάση του φωτοπεριοδισμού - Φυτόχρωμα

Λήθαργος

2. Βασικές αρχές της Γεωργικής Παραγωγής (Εξέλιξη, Διάρθρωση, Σύγχρονες τάσεις, Προοπτικές)

2.1 Εξέλιξη της Γεωργικής Παραγωγής Ιστορική Αναδρομή

ΟρισμοίΓεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την καλλιέργεια της γης με σκοπό την παραγωγή φυτικών προϊόντων. Στη γεωργία επίσης υπάγεται και η συλλογή (συγκομιδή) και η πρωτογενής επεξεργασία των προϊόντων αυτών των φυτών.Στην ευρύτερη έννοια της γεωργίας συμπεριλαμβάνεται η κτηνοτροφία και την αλιεία.(Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)

Με τη γεωργία παράγονται προϊόντα που προορίζονται για τη διατροφή των ανθρώπων (βρώσιμα), τη διατροφή των παραγωγικών ζώων (κτηνοτροφικά) αλλά και αυτά που προορίζονται για άλλες ανάγκες (βιομηχανικά, καλλωπιστικά) Πως ξεκίνησε η γεωργία Η εποχή που άρχισε ο άνθρωπος να ασχολείται με τη γεωργία δεν μπορεί να οριστεί ακριβώς.Συλλέκτης βρώσιμων φυτικών μερών(φρούτα, βλαστοί, ρίζες, φλοιοί, σπόροι, κα).Κυνηγός.Συνεχής μετακίνηση.Με τη συλλογή των σπόρων διαπίστωσε ότι μπορούσε να τους φυλάξει για ένα μεγάλο διάστημα, χωρίς να χαλάσουν, οπότε και ανακάλυψε ότι οι σπόροι αυτοί φύτρωναν και ήταν δυνατό να φυτευτούν και να αποδώσουν τους ίδιους καρπούς. Κάπως έτσι υποθέτουμε ότι ξεκίνησε η Γεωργική Παραγωγή Μεταξύ του 4.000 και7.000 π.Χ. υπάρχουν ευρήματα γεωργικών εργαλείων, όπως η τσάπα και το λισγάρι. Οπότε και αυξάνεται σημαντικά η δυναμική της καλλιέργειας. Κατόπιν έμαθε και την ανάγκη του ποτίσματος. Παρατήρησε ότι έπρεπε να βρέξει, για να φυτρώσουν οι σπόροι που έσπερνε. Έτσι άρχισε να ζει κοντά σε ποτάμια και σε λίμνες.Η γεωργική απασχόληση οδήγησε τον πρωτόγονο άνθρωπο και σε πλήρη αλλαγή του τρόπου της ζωής του. Έπαψε πια να ζει νομαδικά. Άρχισε να μένει στον τόπο που μπορούσε να καλλιεργήσει. Εκεί που υπήρχαν κατάλληλες περιοχές για την καλλιέργεια των φυτών, άρχισαν να μαζεύονται όλο και περισσότεροι άνθρωποι και να δημιουργούνται τα πρώτα χωριά.. Ο χρόνος και ο τόπος έναρξης της οργανωμένης γεωργίας, είναι ένα θέμα που απασχολεί την επιστημονική κοινότητα εδώ και δεκαετίες. Σήμερα, μια συλλογή αντικειμένων και απολιθωμάτων στους πρόποδες της οροσειράς του Ζάγρου στο δυτικό Ιράν αποκαλύπτει ότι οι κάτοικοι τις περιοχής ξεκίνησαν την καλλιέργεια δημητριακών πριν από 12.000 με 9.800 χρόνια. (Πηγή: Επιστημονική ειδησεογραφία 8/2013) Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν και του Ιρανικού Αρχαιολογικού Κέντρου Ιρανικών Ερευνών της Τεχεράνης, με υπεύθυνη τη Σιμόν Ριλ, επικεφαλής του εργαστηρίου αρχαιοβοτανολογίας του γερμανικού πανεπιστημίου, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», ανέλυσαν πάνω από 30.000 υπολείμματα φυτών που βρέθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών, την περίοδο 2009-2010, στην περιοχή Τσόγκα Γκολάν. Η νέα αυτή ανακάλυψη δείχνει ότι η μετάβαση από την εποχή της αναζήτησης τροφής στην καλλιέργεια, έλαβε χώρα περίπου την ίδια εποχή σε ολόκληρη την περιοχή της «Εύφορης Ημισελήνου» και όχι μονό σε ένα σημείο, όπως μέχρι πρόσφατα πιστεύονταν. Η «Εύφορη Ημισέληνος» περιλαμβάνει τις πιο υγρές και εύφορες περιοχές της -κατά τα άλλα άνυδρης- Δυτικής Ασίας, την κοιλάδα καθώς το Δέλτα του Νείλου.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως μια πληθώρα κατασκευών, λίθινων και οστέινων εργαλείων, αναπαραστάσεων ανθρώπων και ζώων και τις πλουσιότερες εναποθέσεις καρβουνιασμένων φυτικών υπολειμμάτων που έχουν ποτέ βρεθεί στη νεολιθική Μέση Ανατολή. Η ανάλυση αυτών των υπολειμμάτων έδειξε ότι περιλάμβαναν κριθάρι, σιτάρι και φακές.

Κατά τους επιστήμονες, μετά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων, η εμφάνιση της γεωργίας ακολούθησε μια παράλληλη εξέλιξη σε διάφορα μέρη και δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεωγραφικό «επεισόδιο». Το συμπέρασμα αυτό συμφωνεί και με πρόσφατες γενετικές μελέτες DNA, οι οποίες επίσης υποστηρίζουν την πολλαπλή καταγωγή των εξημερωμένων ζώων και φυτών.

Οι επιστημονικές έρευνες τείνουν στην άποψη ότι η γεωργία εμφανίστηκε σε πολλαπλά κέντρα, καθώς οι άνθρωποι άρχιζαν να πειραματίζονται με την καλλιέργεια των άγριων φυτών. Μέσα σε λίγες χιλιάδες χρόνια, τα άγρια είδη των φυτών είχαν επιλεγεί ως νέες «εξημερωμένες» ποικιλίες, που ήταν ευκολότερο να καλλιεργηθούν σε ευρεία έκταση. Πηγή: Επιστημονική ειδησεογραφία 8/2013 Έτσι, δημιουργήθηκε μια νέα οικονομική βάση για την επιβίωση των πληθυσμών, με συνέπεια την εγκατάλειψη του τρόπου ζωής των κυνηγών-συλλεκτών, τη σταδιακή εμφάνιση χωριών, πόλεων και πιο εξελιγμένων πολιτισμών. Τα υπόλοιπα είναι η ιστορία που φθάνει έως τις μέρες μας. (Πηγή: Επιστημονική ειδησεογραφία 8/2013)

2.2 Διάρθρωση της Γεωργικής Παραγωγής • ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ• ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ• ΑΛΙΕΙΑ

Διάρθρωση της Φυτικής Παραγωγής (ως προς τα καλλιεργούμενα είδη φυτών) • ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

• ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ (Horticultural crops)• Δενδροκομία – Αμπελουργία• Λαχανοκομία (Κηπευτικά)

• ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ (Arable crops)• Σιτηρά

• Χειμερινά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, βρίζα)• Εαρινά (καλαμπόκι, ρύζι, σόργο)

• Βιομηχανικά φυτά (βαμβάκι, καπνός, ζαχαρότευτλα)• Ψυχανθή

• Χειμερινά (βίκος, μπιζέλι, κουκιά, φακή, ρόβη)• Εαρινά (φασόλια, σόγια, αραχίδα, ρεβύθι, μηδική)

Διάρθρωση της Φυτικής Παραγωγής (ως προς τη χρήση των προϊόντων) • Διατροφή των ανθρώπων (βρώσιμα)• Διατροφή των ζώων (κτηνοτροφικά)• Άλλες ανάγκες (βιομηχανικά, καλλωπιστικά, αρωματικά, αρτυματικά,

φαρμακευτικά, ενεργειακά, …)

Διάρθρωση της Φυτικής Παραγωγής (ως προς την τεχνική καλλιέργειας) • Υπαίθριες Καλλιέργειες• Καλλιέργειες υπό κάλυψη:

(Θερμοκήπια, Δικτυοκήπια, Τούνελ, κα.)• Εκτός Εδάφους (Υδροπονικές)

Διάρθρωση της Φυτικής Παραγωγής (ως προς την μέθοδο καλλιέργειας) • Συμβατική (;;)• Ολοκληρωμένη• Βιολογική (Οργανική)

2.3 Σύγχρονες τάσεις, Προοπτικές • Επιχειρηματική προσέγγιση της Γεωργίας • Πιστοποιημένες Μέθοδοι Παραγωγής

• Ολοκληρωμένη Γεωργική Παραγωγή• Βιολογική Γεωργία

• Αναδιάρθρωση• Καλλιεργούμενα είδη

• Νέα είδη, νέες ποικιλίες, νέες αγορές

• Τρόπος καλλιέργειας• Εκσυγχρονισμός, νέες τεχνικές, μείωση κόστους

• Ποσότητα ή Ποιότητα;• Αξιοποίηση συγκριτικών πλεονεκτημάτων• Αξιοποίηση απαιτήσεων αγορών• Επιχειρηματική προσέγγιση των Αγορών• Προϊόντα πιστοποιημένης γεωργίας

• Ερωτήματα• Αειφορία (Sustainability=the ability to endure) (Αειφόρος ανάπτυξη,

Βιωσιμότητα)• Εντατικοποίηση ή Αειφορία;• Αειφορία ή Εκσυγχρονισμός;• Η Γεωργική Παραγωγή οφείλει να είναι Επιχειρηματική οικονομική δραστηριότητα με

τελικό στόχο τον επισιτισμό της ανθρωπότητας;• Η Γεωργία είναι Φύση;• Αν όχι, πότε έπαψε να είναι;

3. Η σημασία της Γεωργίας (Επισιτισμός, Οικονομία, Πολιτική, Εθνική και Παγκόσμια σημασία)

3.1 Παγκόσμιος ΕπισιτισμόςΕπισιτιστική ασφάλεια (FOOD SECURITY) = Επάρκεια τροφίμων Σε αντίθεση με: Ασφάλεια τροφίμων (FOOD SAFETY) = Ασφαλή τρόφιμα Η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής ή Επισιτισμού γιορτάζεται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο στις 16 Οκτωβρίου, μέρα που, το 1945, ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ Ο FAO υποστηρίζει ότι σημαντικά βήματα για την καταπολέμηση της πείνας είναι:

• Η ανάδειξη της σημασίας της παραγωγής γεωργικών προϊόντων. • Η ενθάρρυνση οικονομικών και τεχνικών συνεργασιών μεταξύ αναπτυσσόμενων

χωρών.• Η ενθάρρυνση ανθρώπων, ειδικά γυναικών, στη λήψη αποφάσεων και στη

συμμετοχή σε δραστηριότητες που επηρεάζουν της συνθήκες διαβίωσης• Η αφύπνιση για το πρόβλημα του υποσιτισμού.• Η ενδυνάμωση της διεθνούς αλλά και της κρατικής αλληλεγγύης κατά της πείνας ,

της υποθρεψίας και της φτώχειας αλλά και η στροφή της προσοχής στην ασφάλεια των τροφίμων και στην αγροτική ανάπτυξη.

FAO: Στόχος 2013«Ανάπτυξη βιώσιμων συστημάτων παράγωγης τροφίμων για την διασφάλιση τροφής και θρέψης».3 άξονες:Α. Διασφάλιση τροφής για όλους (ποσότητα)Ένας στους 8 υποφέρει από χρόνια στέρηση τροφής με αποτέλεσμα να μην έχει καλή υγεία και να μην μπορεί να φέρει εις πέρας τις καθημερινές του δραστηριότητες.

Παράλληλα, ο πληθυσμός της γης αυξάνεται ραγδαία, κάτι που σημαίνει πως η διασφάλιση των απαραίτητων γίνεται όλο και πιο σημαντική.Β. Επαρκής κάλυψη θρεπτικών αναγκών (ποιότητα)Το να αυξηθεί η παραγωγή τροφής γενικά είναι βασικό αλλά δεν είναι αρκετό.Πάνω από 2 δισ. άνθρωποι υποφέρουν από χρόνια έλλειψη θρεπτικών ουσιών με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η υγεία τους. Κάλυψη σε θερμιδικές αλλά και θρεπτικές ανάγκες.Έμφαση στην αύξηση της παραγωγή θρεπτικών τροφίμων, φρούτων και λαχανικών Γ. Αποτελεσματικά και βιώσιμα συστήματα παραγωγής τροφίμωνΤα στάδια μέχρι να φτάσει ένα τρόφιμο στο πιάτο είναι πολλά. Καλλιέργεια, επεξεργασία, συσκευασία, μεταφορά, σημεία πώλησης και αγορά.Κάθε στάδιο είναι σημαντικό και επηρεάζει την τελική διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα των ανθρώπων σε βασικά είδη.Για αυτό θα πρέπει να ελέγχονται και να αξιολογούνται όλα τα στάδια προκειμένου να είναι αποτελεσματικά.Ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία:Περισσότεροι από 852 εκ. άνθρωποι πεινούν σε όλο τον κόσμο, ενώ ταυτόχρονα, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 300 εκ. ενήλικες στον κόσμο είναι παχύσαρκοι (100 εκ. περισσότεροι από το 1995).Στις φτωχές χώρες του κόσμου 146 εκ. παιδιά κάτω των 5 ετών έχουν βάρος μικρότερο από το κανονικό. Περισσότερα από τα μισά ζουν στη Νότια Ασία, ενώ το πρόβλημα είναι οξύ και στην Αφρική.

• 2 δισ. άνθρωποι υποφέρουν από χρόνια έλλειψη θρεπτικών συστατικών.• 40 εκ. άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από πείνα.• Στις Η.Π.Α. περισσότερο από το 40% των παραγόμενων τροφίμων πετιέται στα

σκουπίδια (με κόστος πάνω από 100 δισ. δολάρια για το αμερικάνικο κράτος). • Το 14% των τροφίμων που καταλήγουν στα σκουπίδια βρίσκεται πακεταρισμένο και

δεν έχει λήξει.Αν οι 670 εκ. τόνοι από την παγκόσμια παραγωγή δημητριακών που προορίζεται για ζωοτροφές μειώνονταν κατά 10%, τα περίσσια δημητριακά θα έφταναν για να θρέψουν 225 εκατομμύρια ανθρώπους.Πρόσφατα προβλήματα που αφορούν στην Επισιτιστική Ασφάλεια Η έκρηξη παραγωγής βιοκαυσίμων (Βιοαιθανόλης), ως λύση του ενεργειακού προβλήματος και της «υπερθέρμανσης του πλανήτη», έδειξε σοβαρή τάση δημιουργίας προβλήματος Επισιτιστικής Ασφάλειας. Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων που προορίζονται για βιοκαύσιμα είναι υψηλότερες από ότι αυτών που προορίζονται για τρόφιμα. Ετσι, πολλοί παραγωγοί στρέφονται προς αυτά τα προϊόντα. Επακόλουθα μειώνεται η προσφορά για βασικά αγροτικά αγαθά όπως το καλαμπόκι και το σογιέλαιο με άμεση επίπτωση την αύξηση της τιμής τους. Επίσης οι εισροές (λιπάσματα, φάρμακα, κλπ.) στην καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων που προορίζονται για βιοκαύσιμα έγιναν αλόγιστες (αφού δεν προορίζονταν για τρόφιμα), με σοβαρές επιπτώσεις στους γεωργικούς και περιβαλλοντικούς πόρους (ρύπανση εδαφών, ποταμών, θαλασσών, κα.).Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ έχουν αρχίσει να αναθεωρούν την πολιτική τους απέναντι στα βιοκαύσιμα.

3.2 Οικονομία (σε Εθνικό επίπεδο)

Πηγή: Οικονομικά στοιχεία της Ελληνικής Γεωργίας, Παύλος Καρανικόλας & Νίκος Μαρτίνος* από το νέο Λόγιο Ερμή τ.2 Πηγή: Eurostat

Ελληνική γεωργίαΣυμμετοχή του αγροτικού τομέα •στο ΑΕΠ: 2.4%, ΕΕ27: 1,1% (2009)•στην απασχόληση: 11.9%, ΕΕ27: 5.1% (2009)•στις εξαγωγές: 25% ΕΕ27: 6,5% (2009)Διάρθρωση αγροτικής παραγωγής:•70%-30% Φυτική-Κτηνοτροφική παραγωγή•Πολύ μεγάλο πλήθος και πολύ μικρό μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων [ μ.ε (2007): 4,7 εκτάρια, ΕΕ27: 12,4 εκτάρια]•Έντονη κλαδική και γεωγραφική διαφοροποίηση•Μετά το 2000 σημαντική αύξηση των εκμεταλλεύσεων που εξειδικεύονται στη ελαιοκομία (παραδοσιακός αλλά και στρατηγικός κλάδος της ελληνικής γεωργίας)Συμμετοχή στο διεθνές εμπόριο:•Εμπορικό ισοζύγιο γεωργικών προϊόντων : -1,25 δισ. Ευρώ (ΕΕ27:-2,29)•Βασικά εξαγωγικά προϊόντα: φρούτα& λαχανικά, καπνά, φυτικά έλαια και λίπη, υφαντικές ίνες

Πηγή: Οικονομικά στοιχεία της Ελληνικής Γεωργίας, Παύλος Καρανικόλας & Νίκος Μαρτίνος* από το νέο Λόγιο Ερμή τ.2 Πηγή: Eurostat

Βασικά στοιχεία 2009ΜακροοικονομικάΠληθυσμός (νέα μεθοδολογία Ευρωπαϊκής Επιτροπής)Σύνολο πληθυσμού (000 κάτοικοι), εκ του οποίου: 11 260,4 2,3% της EE-27Σε περιοχές της υπαίθρου 42,9% 23,6% στην EE-27Σε ενδιάμεσες περιοχές 10,5% 35,5% στην EE-27Σε αστικές περιοχές 2009 46,6% 41,0% στην EE-27Αγροτικός πληθυσμός της υπαίθρου (000 κάτοικοι) 5 242,4 4,1% της EE-27Διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων 2003 2003 2010 2010Εκμεταλλεύσεις Σύνολο % Σύνολο % Ανά ΧΓΕ (*) < 2 397 530 48,2 344 340 51,0(σε εκτάρια, 2-5 229 850 27,9 172 650 25,61ha = 10 στρ,) 5-10 109 670 13,3 83 390 12,4

10-20 53 510 6,5 43 430 6,420-30 15 950 1,9 14 020 2,130-50 11 460 1,4 10 370 1,5

50-100 4 980 0,6 5 240 0,8> 100 1 520 0,2 1 440 0,2

Η σύνθεση του Γεωργικού Οικογενειακού Εισοδήματος

Μεγέθη EE- 27 ΕλλάδαΈκταση κυρίως αγροτικών περιοχών (% της συνολικής, το 2008) 57,6 82,0Πληθυσμός κυρίως αγροτικών περιοχών (% του συνολικού, το 2008) 23,6 43,0Χρησιμοποιούμενη γεωργική γη (σε 1000 εκτάρια, το 2011) 171603,0 3478,0Αριθμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων (σε 1000, το 2011) 11757,0 717,0Έκταση ανά εκμετάλλευση (σε εκτάρια, το 2011) 14,6 4,9Σύνολο εργατικού δυναμικού εκμεταλλεύσεων (σε 1000, το 2010) 24889,0 1133,0Απασχόληση κυρίως αγροτικών. περιοχών (% της συνολικής, το 2008) 21,7 41,0Αριθμός απασχολουμένων πρωτογενούς τομέα (σε 1000, το 2011) 10761,0 507,0Ποσοστό απασχόλησης πρωτογενούς τομέα στο σύνολο (%, το 2011) 5,0 12,4Αξία προϊόντος γεωργικού τομέα, σε τρέχουσες τιμές (δις €, το 2012) 405,6 10,8Ποσοστό γεωργίας στο ΑΕΠ (%, το 2011) 1,2 2,5Μερίδιο εισαγωγών αγροτικών προϊόντων στο σύνολο (%, το 2011) 5,8 13,6Μερίδιο εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στο σύνολο (%, το 2011) 6,8 17,5Εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων (σε δις €, το 2011) 6579,6 -1,9

Βασικά μεγέθη αγροτικού τομέα

3.3 Γεωργική Πολιτική Η Εθνική Γεωργική Πολιτική σχεδιάζεται και εφαρμόζεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων http :// www . minagric . gr Δείγματα της τρέχουσας Εθνικής Γεωργικής Πολιτικής φαίνονται στην παρακάτω συνέντευξη:Συνέντευξη Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων,κ. Αθανάσιου Τσαυτάρη στο Ρ/Σ Αθήνα 9.84 και το δημοσιογράφο Τάκη Καμπύλη για την πολιτική υποστήριξης των ψυχανθών 23-10-13 «….Για παράδειγμα, κάναμε όλη την κτηνοτροφία της Ευρώπης και ιδιαίτερα την ενσταυλισμένη, να είναι εξαρτώμενη από ζωοτροφές που έρχονται από το εξωτερικό. Bλέποντας πως ανεβαίνουν αυτές οι τιμές των ζωοτροφών, θα πρέπει η Ευρώπη να κάνει κάτι δικό της για να αντιμετωπίσει αυτό το διαρθρωτικό της πρόβλημα. Εκεί υποστήριξα ότι πρωτεϊνούχες ζωοτροφές στον τόπο μας, όπως και πρωτεϊνούχες τροφές στον τόπο μας, αποτελούν τα ψυχανθή φυτά. Τα ψυχανθή φυτά που είναι εξαιρετικά για το περιβάλλον, «τρώνε» λίπασμα από την ατμόσφαιρα δεν χρειάζεται να τα λιπαίνουν οι γεωργοί μας. Μειώνουν το κόστος των εισροών για το γεωργό, γιατί δεν χρειάζεται τόσα λιπάσματα και τόσα φυτοφάρμακα. Πρόκειται για σημαντικό περιβαλλοντικό όφελος. Μάλιστα στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ υπάρχει μια παράμετρος να γίνει δηλαδή πιο αειφόρα, μια παράμετρος πρασινίσματος. H καλλιέργεια ψυχανθών θεωρείται «πρασίνισμα» της γεωργίας, οπότε ο γεωργός δεν χρειάζεται να πάρει κανένα άλλο μέτρο.Όμως από αυτά τα ψυχανθή έχουν όφελος πέρα του περιβάλλοντος, η κτηνοτροφία μας και πέρα της κτηνοτροφίας και η ανθρώπινη διατροφή, γιατί εκεί ανήκουν οι εξαιρετικές πρωτεΐνες που παράγουν τα ψυχανθή τρόφιμα όπως το ρεβίθι, τα φασόλια, οι φακές κ.ά.»

Δημοσιογράφος: Διαβάζοντας και ακούγοντάς σας τον τελευταίο καιρό έχω την αίσθηση ότι από κάτω υπάρχει ένα μήνυμα «Γυρίστε στη γεωργία».Υπουργός: Γυρίστε στην ποιοτική γεωργία μάλιστα στην αειφόρα γεωργία. ……………………………………. Είστε αισιόδοξος ότι ο αγροτικός τομέας μπορεί να γίνει ο κύριος μοχλός ανάκαμψης της αγροτικής οικονομίας;«Μπορεί και πρέπει. Που αλλού θα μπορούσε να πατήσει ο τόπος; Δύο τρεις είναι οι τομείς αυτοί, που εγώ δεν τους βλέπω ανεξάρτητους, αλλά αλληλοσυνδέονται. Όπως ο τουρισμός, για παράδειγμα. Εμείς κάνουμε αγώνα για να συνδέσουμε τη γαστρονομία με την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων, μιλάμε για τον γαστρονομικό τουρισμό που είναι σημαντική παράμετρος σε ό,τι αφορά την επιλογή του τουριστικού προορισμού.…….. είναι και πολιτική απόφαση της Κυβέρνησης να κάνει τη γεωργία έναν από τους πυλώνες, που μπορεί να «πατήσει» ο τόπος σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, όπως και ο τουρισμός, οι μεταφορές, οι υπηρεσίες.Ένας από τους πυλώνες που θα μπορούσε να «πατήσει» ο τόπος, το έχει ξανακάνει στο παρελθόν, είναι η γεωργία μας, τα εξαιρετικά ποιοτικά της προϊόντα. Γι’ αυτό κάνουμε την ποιότητα και όχι το χαμηλό κόστος, μεγάλη μας στρατηγική επιλογή και στρέφουμε όλη την παραγωγική διαδικασία. Αυτός είναι ο στόχος μας και μάλιστα στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ που σε λίγο θα αρχίσει, καθώς τελειώνει η τρέχουσα, θα δώσουμε πολύ μεγάλη έμφαση, ώστε να υποστηρίξουμε αυτή την ποιότητα με πολλούς και ποικίλους τρόπους.»Ανεξάρτητα από την Εθνική Γεωργική Πολιτική, στην Ε.Ε. εφαρμόζεται και η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) είναι η πρώτη, πραγματικά, κοινή πολιτική που θεσπίστηκε μετά την ίδρυση της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). (1957 – εφαρμογή 1962) Έχει σαφείς και αυστηρούς κανόνες δεσμευτικούς για τα κράτη-μέλη και εξακολουθεί να απορροφά ένα πολύ σημαντικό ποσοστό από τους κοινοτικούς πόρους. Κατά την διάρκεια της υπερ-τεσσαρακονταετούς λειτουργίας της, η ΚΑΠ έχει υποστεί πολλές και σημαντικές αλλαγές και προσαρμογές ώστε να καλύπτει τις σύγχρονες και μεταβαλλόμενες ανάγκες (δημοσιονομικές, καταναλωτικές, περιβαλλοντικές κ.ά.) αλλά και να εναρμονίζεται με τις υπερεθνικές και διεθνείς ρυθμίσεις που αποφασίζονται σε διάφορους Διεθνείς Οργανισμούς στους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση συμμετέχει είτε ως πλήρες μέλος, είτε ως παρατηρητής, είτε υπό οποιοδήποτε ειδικό καθεστώς.Ως τέτοιοι Οργανισμοί θα μπορούσαν να αναφερθούν, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας & Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ), ο Οργανισμός Γεωργίας & Τροφίμων του ΟΗΕ (FAO), και μία σειρά άλλων διεθνών φορέων Η συζήτηση για το μέλλον της ΚΑΠ, μετά το 2013, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις μελλοντικές δημοσιονομικές προοπτικές (2014-2020) της Ε.Ε. Από πλευράς δαπανών του προϋπολογισμού, η τάση είναι σαφής:

• μείωση των πόρων για την Γεωργία, • σταθεροποίηση των δαπανών της Συνοχής με προσανατολισμό υπέρ των

φτωχότερων νέων μελών, και• αύξηση των πόρων για την Έρευνα, την Ανάπτυξη και την Καινοτομία.

Στη διάσκεψη που επισφράγισε τις εργασίες της δημόσιας διαβούλευσης για τη νέα ΚΑΠ, ο Επίτροπος Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης έδωσε τις γενικές κατευθύνσεις της μεταρρύθμισης δηλώνοντας ότι: Η νέα ΚΑΠ θα πρέπει να:

• ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και την βιώσιμη γεωργία • να εξασφαλίζει την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των αγροτών • να προτρέπει τους αγρότες στην υιοθέτηση καλών γεωργικών πρακτικών • να διασφαλίζει τη γεωργία και την απασχόληση στην περιφέρεια ιδιαίτερα στις

μειονεκτικές περιοχές Η διαδικασία των εφαρμοστικών νόμων της ΚΑΠ 2014-2020, αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί ώς τον Μάιο του 2014. Ομως, όπως όλα δείχνουν, η νέα ΚΑΠ δίνει πολλά περιθώρια σε κάθε κράτος-μέλος να πάρει αποφάσεις για να χαράξει αγροτική πολιτική. Το τοπίο με τα μέχρι στιγμής δεδομένα διαμορφώνεται ως εξής:

• Ο κουμπαράς της ΚΑΠ για την Ελλάδα, θεωρητικά για το 2014-2020 αλλά πρακτικά από το 2015, περιλαμβάνει κονδύλια 19,7 δισ. εκατ. ευρώ. Ομως, από το 2007 ώς σήμερα η Ε.Ε. έχει καταλογίσει πρόστιμα 1,3 δισ. ευρώ και μπορεί να χρειαστεί να επιστρέψουμε χρήματα ή να μην πάρουμε ολόκληρο το ποσό.

• Η Αλλάζει ο τρόπος υπολογισμού της επιδότησης και καταργείται το άδικο καθεστώς ενίσχυσης των Ιστορικών Δικαιωμάτων, που επιδοτούσε παραγωγούς ακόμη κι αν δεν καλλιεργούν σήμερα το παραμικρό, επειδή είχαν μεγάλη παραγωγή τη χρονική περίοδο που χρησιμοποιήθηκε ως έτος βάσης υπολογισμού των επιδοτήσεων.

• Το ψαλίδι στα ιστορικά δικαιώματα φτάνει ώς το 30% της επιδότησης που δινόταν πριν, εκτός από τους καπνοπαραγωγούς, οι οποίοι με τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν επιδοτούνται.

• Χαμένοι και οι παραγωγοί των λεγόμενων «μεγάλων καλλιεργειών» -αροτραίων- π.χ. σιτηρών, αλλά αδιευκρίνιστο παραμένει το πόσο και για ποια προϊόντα. Η Ελλάδα λ.χ. είναι έντονα ελλειμματική στο μαλακό σιτάρι, αν θέλει της δίνεται το δικαίωμα ν' ασκήσει πολιτική με παραπάνω ενίσχυση.

• Αναμένεται να μειωθούν οι ενισχύσεις στην ελαιοκαλλιέργεια. • Πολλαπλά κερδισμένοι βγαίνουν οι νέοι παραγωγοί (18-40 χρόνων) που με το πριμ

εγκατάστασης μπορεί να πάρουν ώς 70.000 ―. Την τελευταία φορά το κονδύλι λόγω πληθώρας αιτήσεων ήταν με +/- περίπου 17.500 ―.

• Προβλέπεται πράσινη ενίσχυση 30% για ορθές γεωργικές πρακτικές (οικολογική γεωργία).

• Η μονοκαλλιέργεια καταργείται για τους μεγαλοαγρότες, ενώ οφείλουν ν' αφήσουν και τις οικολογικές γωνιές, αν θέλουν επιδότηση.

• Υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς πόρων από τον πυλώνα που έχει άμεσες ενισχύσεις (επιδοτήσεις) στον πυλώνα ΙΙ, που έχει αγροτική ανάπτυξη (επενδυτικά, περιβαλλοντικά μέτρα κ.ά.).

• Οι μικροαγρότες μπορούν να πάρουν εφάπαξ 500 ευρώ - 1.250 ευρώ ως ενίσχυση και να μη χρειαστεί να ταλαιπωρηθούν με ελέγχους κ.ά.

• Ως 8% του κοινοτικού προϋπολογισμού μπορεί να εξακολουθήσει να δίνεται σε ευαίσθητες περιοχές (ορεινές, μειονεκτικές, νησιωτικές), ποσό που ανέρχεται

περίπου σε 1,576 δισ. ευρώ. Το κριτήριο της νησιωτικότητας εξακολουθεί να ισχύει υπέρ κατοίκων νησιών κάτω των 100.000 κατοίκων.

• Το 2% του προϋπολογισμού, δηλαδή ποσό περίπου 394 εκατ. ευρώ, προβλέπεται ως ειδική ενίσχυση για παραγωγούς ψυχανθών (όσπρια, κτηνοτροφικά φυτά), για να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από τη σόγια.

• Η χώρα μας καλείται να επιλέξει μοντέλο «περιφερειοποίησης». Το μοντέλο που προτείνεται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ως περιφερειοποίηση είναι: υψηλότερη ενίσχυση για τη γεωργία, χαμηλότερη για την κτηνοτροφία. Αυτή τη φορά η αναλογία αναμένεται να βελτιωθεί προς όφελος της αδικημένης ώς σήμερα κτηνοτροφίας.

• Σε καλύτερη μοίρα με τη νέα ΚΑΠ βρίσκεται η κτηνοτροφία, διότι άνω των 4 δισ. ευρώ, από τον κουμπαρά των 19,7 δισ., δίνονται στη χώρα μας για τα επιλέξιμα βοσκοτόπια.

• Λόγω σύγκλισης, η επιδότηση δεν καταργείται αλλά αναμένεται να κατευθυνθεί σε ίδια ή άλλα προϊόντα, που έχουν μεγαλύτερη εξωστρέφεια ή βελτιώνουν το εμπορικό ισοζύγιο, π.χ. φρούτα, κηπευτικά.

• Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει δώσει γραμμή να ενισχυθούν νέες καλλιέργειες που μπορούν να φέρουν εισόδημα (π.χ. αρωματικά βότανα, που έχουν ζήτηση στην αγορά)

Μερικά συμπεράσματα:Σε αναπτυγμένες χώρες η γεωργία συρρικνώνεται διότι οι επισιτιστικές ανάγκες καλύπτονται από εισαγωγές (χαμηλότερο κόστος).Όμως, οι χώρες αυτές παράγουν και εξάγουν άλλα προϊόντα υψηλής αξίας, διασφαλίζοντας θέσεις εργασίας.Προφανώς, αν δεν συντρέχει το δεύτερο, το πρώτο είναι προβληματικό.Χώρες σαν την Ελλάδα πρέπει να βρουν τη «μέση οδό» Ως προς τη Γεωργία, η χώρα θα πρέπει να γίνει ξανά κατά το δυνατόν αυτάρκης σε γεωργικά προϊόντα ώστε να μειωθούν οι εισαγωγές και να δοθεί έμφαση στην εξαγωγή ποιοτικών – πιστοποιημένων γεωργικών προϊόντων (βιολογικής και ολοκληρωμένης γεωργίας, ΠΟΠ, κλπ.), για απαιτητικές αγορές όπως της ΕΕ.

4. Η σημασία της Γεωπονικής Επιστήμης-Τεχνολογίας (Ρόλος του Τεχνολόγου Γεωπόνου, Οργάνωση γεωργικής παραγωγής σε επιχειρησιακή βάση, Φυτοπροστασία, Διαχείριση πόρων και τεχνικών, Διασφάλιση - Παρακολούθηση γεωργικού περιβάλλοντος, Προστασία περιβάλλοντος)

4.1 Ρόλος του Τεχνολόγου Γεωπόνου I. Οργάνωση γεωργικής παραγωγής σε επιχειρησιακή βάση

II. Παρακολούθηση γεωργικού περιβάλλοντος III. Διαχείριση πόρων και τεχνικών IV. Φυτοπροστασία V. Προστασία περιβάλλοντος

Ι. Οργάνωση γεωργικής παραγωγής σε επιχειρησιακή βάση • Εξασφάλιση αγορών• Μελέτη επιχειρησιακού περιβάλλοντος• Χωροταξία – Επικοινωνία• Ανθρώπινο δυναμικό• Απαιτήσεις σε μέσα παραγωγής• Οργάνωση διαχείρισης προϊόντων (Logistics) • Διασφάλιση εισροών (Προμήθεια γεωργικών εφοδίων)

ΙΙ. Παρακολούθηση - Διασφάλιση γεωργικού περιβάλλοντος • Εδαφολογικά δεδομένα• Αγρομετεωρολογικά δεδομένα (+Ιστορικό) • Επιδημιολογία (+Ιστορικό)• Διασφάλιση πόρων (Νερό [αναλύσεις], Ηλεκτρικό ρεύμα, Ψηφιακές

παροχές, κλπ.)ΙΙΙ. Διαχείριση πόρων και τεχνικών

• Εδαφική επεξεργασία – Διαμόρφωση• Άρδευση (Συστήματα)• Στράγγιση• Σύστημα Καλλιέργειας• Σύστημα Συγκομιδής

IV. Φυτοπροστασία• Εχθροί

• Έντομα (αρθρόποδα), κλπ. Ζωικοί εχθροί• Ασθένειες

• Μύκητες• Ιοί• Βακτήρια • Μη Παρασιτικές Ασθένειες

• Ζιζάνια• Διαγνωστική• Επιδημιολογία• Πρόγνωση • Παρακολούθηση• Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα

• Προσεκτική Επιλογή• Συστηματική εφαρμογή οδηγιών

V. Προστασία περιβάλλοντος• Διαχείριση υπολειμμάτων καλλιέργειας• Διαχείριση συσκευασιών (κυρίως φυτοφαρμάκων)• Απορροές • Εκπομπές

5. Επιστημονικοί Κλάδοι της Γεωπονίας (Οι κυριότεροι κλάδοι της Γεωπονικής επιστήμης και το αντικείμενο της μελέτης τους - Επαγγελματικές προοπτικές) Επιστημονικοί Κλάδοι της Γεωπονίας

• Ακαδημαϊκή σταδιοδρομία - Ερευνα • Μεταπτυχιακές σπουδές – Διδακτορικό• Δημοσιεύσεις

• Έρευνα• Μεταπτυχιακές σπουδές – Διδακτορικό• Δημοσιεύσεις

• Επαγγελματική απασχόληση Επαγγελματική απασχόλησηΟι τεχνολόγοι γεωπόνοι μπορεί να απασχολούνται επαγγελματικά: είτε ως στελέχη μονάδων, είτε ως αυτοαπασχολούμενοι, σε όλο το φάσμα της φυτικής παραγωγής και την αξιοποίησή της. Για τις συγκεκριμένες κατευθύνσεις του Τμήματος Τεχνολόγων Γεωπόνων του ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, μπορεί να απασχολούνται επαγγελματικά στα αντικείμενα και τις δραστηριότητες που αφορούν:

• στην καλλιέργεια της φυτικής παραγωγής, • στη διακίνηση γεωργικών προϊόντων• στην εμπορία γεωργικών προϊόντων• στη συντήρηση γεωργικών προϊόντων• στην τυποποίηση γεωργικών προϊόντων• στη διαχείριση γεωργικών προϊόντων, • την προστασία της φυτικής παραγωγής, • την αναπαραγωγή (φυτώρια), • καθώς και τη λίπανση και θρέψη των καλλιεργειών.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ μπορούν να δραστηριοποιούνται σε: 1. Επιχειρήσεις εμπορίας σπόρων, λιπασμάτων, αυξητικών ρυθμιστών, βιολογικών σκευασμάτων και γεωργικών φαρμάκων για την ανάπτυξη και προστασία των καλλιεργειών και την παραγωγή φυτικών προϊόντων

2. Ανθοκομικές και κηποτεχνικές επιχειρήσεις (δημιουργία και συντήρηση δενδροστοιχιών, κήπων, πάρκων, φυτωρίων, καλλωπιστικών φυτών θάμνων, δένδρων, πρασίνου οδοποιίας, χλοοταπήτων, γηπέδων και άλλων έργων πρασίνου)3. Επιχειρήσεις παραγωγής και εμπορίας φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού (σποροπαραγωγή, φυτώρια κλπ)4. Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών υποστήριξης προηγμένης τεχνολογίας καλλιεργειών (υδροπονικών καλλιεργειών σε θερμοκήπια κ.ά.) σε θέματα σύνθεσης θρεπτικών διαλυμάτων, φυτοπροστασίας, καλλιεργητικών τεχνικών κλπ)5. Διαδικασίες πιστοποίησης καταλληλότητας των φυτικών προϊόντων που προορίζονται για τη διατροφή ανθρώπων και ζώων, βιολογικών προϊόντων, κλπ 6. Διαδικασίες πιστοποίησης καταλληλότητας των φυτικών προϊόντων που προορίζονται για τη διατροφή ανθρώπων και ζώων, βιολογικών προϊόντων, κλπ7. Συγκεντρώσεις φυτικών προϊόντων, που διενεργούνται από συνεταιριστικές οργανώσεις, ιδιώτες, οργανισμούς ή το Δημόσιο.8. Συμμετοχή σε διενέργεια μαζικών ψεκασμών για την καταπολέμηση φυτονόσων, καθώς και συστηματικών απεντομώσεων ή απολυμάνσεων που διενεργούνται από το κράτος ή από οργανισμούς, συνεταιρισμούς, κοινοπραξίες ή ιδιώτες στη φυτική παραγωγή ή στους χώρους αποθήκευσής της.9. Εργαστήρια αναλύσεων εδαφών φύλλων και νερών άρδευσης – Σύσταση λιπαντικών αγωγών-Αντιμετώπιση προβλημάτων φυτοπροστασίας10. Εκτιμήσεις και πραγματογνωμοσύνες που διενεργούνται σε πάσης φύσεως ζημιές της φυτικής παραγωγής, στις αλλοιώσεις και την καταλληλότητα των φυτικών προϊόντων που προορίζονται για τη διατροφή των ανθρώπων ή των ζώων.11. Εκπόνηση και επίβλεψη ή συμμετοχή στην εκπόνηση γεωργοοικονομικών μελετών για τη δημιουργία ή εκσυγχρονισμό γεωργικών εκμεταλλεύσεων, δηλ. μελετών για διάφορα γεωργοτεχνικά έργα όπως σύνταξη Σχεδίων Βελτίωσης αγροτικών επιχειρήσεων στα πλαίσια διαρθρωτικών προγραμμάτων κ.ά. 12. Συμμετοχή στη σύνταξη αγροτικών, κτηματολογικών, εδαφολογικών, αμπελουργικών και άλλων χαρτών για γεωργική χρήση, με τη συνεργασία των κατά περίπτωση αρμοδίων τεχνικών.13. Κατασκευαστές δημόσιων έργων πρασίνου.14. Συμμετοχή σε διαδικασίες εκπαίδευσης και γεωργικής κατάρτισης 15. Συμμετοχή στην υποβολή και υλοποίηση ερευνητικών θεμάτων της ειδικότητάς τους.

6. Η μεθοδολογία της Γεωπονικής Επιστήμης-Τεχνολογίας (Βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων, Βιβλιοθήκες, Εργαστηριακές - Αναλυτικές τεχνικές, Έρευνα – Πειραματισμός , Διάχυση νέων γνώσεων, Πληροφορική)

Βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων,Βιβλιοθήκες

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

1. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ• Παράδειγμα:

Αξιολόγηση ποικιλιών και υβριδίων τομάτας ως προς την ανθεκτικότητα των καρπών στο μύκητα Botrytis cinerea.

2. ΜΕΛΕΤΕΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ή ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ • Παράδειγμα:

Γεωργοοικονομική κατάσταση και προοπτικές γεωργικής ανάπτυξης της περιοχής……...

ή Παρούσα κατάσταση και προοπτικές της υπηρεσίας……...

3. ΤΕΧΝΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ • Παράδειγμα:

Εφαρμογή προγράμματος ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια τομάτας έκτασης 4 στρεμμάτων.

4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ• Παράδειγμα:

Η βιολογική αντιμετώπιση των φυτοπαθογόνων μυκήτων εδάφους: Σημερινή κατάσταση και προοπτικές.

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ1. Βιβλιογραφία

Βιβλία, περιοδικά, επιστημονικά περιοδικά σε ηλεκτρονική μορφή από επιστημονικές βάσεις δεδομένων σε δίκτυα βιβλιοθηκών. Αναζήτηση στο διαδίκτυο MONO σε επιστημονικές μηχανές αναζήτησης (πχ. Google scholar). 2. Πρωτογενείς πηγές

• Βιβλιογραφική καταγραφή πληροφοριών που προέρχονται από πρωτογενή πηγή (πχ. αρχεία κάποιας υπηρεσίας )

• Βιβλιογραφική καταγραφή πληροφοριών που προέρχονται από προσωπική επικοινωνία

Καταγραφή Βιβλιογραφίας ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΠαράθεση με αλφαβητική σειρά Aα-Αa Ββ-BbΑυτόματη επιλογή Word Όπως και στα περιεχόμενα(Παράδειγμα - Άσκηση Πράξης)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ1. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Σε όλες τις περιπτώσεις αναγράφεται:το όνομα του συγγραφέα (ή των συγγραφέων)η χρονολογία της δημοσίευσηςο τίτλος της δημοσίευσηςΤα υπόλοιπα εξειδικεύονται σύμφωνα με τα παρακάτω:

1. ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΝΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ2. ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΠΟΛΛΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ3. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ4. ΑΚΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ5. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

1. ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΝΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑόνομα συγγραφέα χρόνος δημοσίευσης τίτλος βιβλίου εκδοτικός οίκος τόποςσυνολικός αριθμός σελίδωνΠαραδείγματα:

Agrios, G.N. (1997). Plant Pathology, 4th edition, Academic Press, New York. pp. 423.

Bαρυπάτη, Ν. (1993). Παραγωγή μικροκονδύλων πατάτας από βοτανικό σπόρο των ποικιλιών Serrana και Atlantic. Πτυχιακή M ελέτη Γ.Π.Α. σελ. 132.

2. ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΠΟΛΛΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣόνομα συγγραφέα του κεφαλαίουχρόνος δημοσίευσηςτίτλος βιβλίουεκδοτικός οίκοςτόποςαριθμός πρώτης και τελευταίας σελίδας του κεφαλαίουΠαράδειγμα:Burton, W.G., van Es, A. and Hartmans, K.J. (1992). The physics and physiology of storage. In: The Potato Crop: the scientific basis for improvement (ed. Harris , P .). 2 nd edition . Academic Press . pp. 608-727.

3. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟόνομα χρόνος δημοσίευσηςτίτλος εργασίαςτίτλος περιοδικούαριθμός τεύχουςαριθμός πρώτης και τελευταίας σελίδας του άρθρουΠαραδείγματα :Velissariou D., Davison A.W., Barnes J.D., Pfirrmann T., MacLean D.C. and Holevas C.D. (1992). Effects of air pollution on Pinus halepensis Mill. 1. Pollution levels in Attica, Greece. Atmospheric Environment Vol.26A, No 3, pp.373-380, 1992

4. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟόνομα χρόνος ανακοίνωσης τίτλος εργασίας τίτλος και τόπος συνεδρίου αριθμός πρώτης και τελευταίας σελίδας στα πρακτικά του συνεδρίουΠαράδειγμα:Διαμαντής, Σ. (2000). Έλκος καστανιάς. Η παρούσα κατάσταση στην Ελλάδα. 10ο Πανελλήνιο Φυτοπαθολογικό Συνέδρίο. Περιλήψεις εργασιών. Σελ. 56, Καλαμάτα, Οκτώβριος 2000.

5. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟόνομα συγγραφέα χρόνος δημοσίευσης τίτλος εργασίας ηλεκτρονική διεύθυνση του web site Παράδειγμα:

Kurtus, R. (1998). Comparing ISO 9000 and TGM. http :// www .roncortus.com/iso9000/isontgm.htm

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣΑκουμιανάκης, Κ.Α. (1998). Συμβολή στη μελέτη της επίδρασης ενδογενών και εξωγενών παραγόντων στα διάφορα στάδια της φυσιολογικής ενηλικιώσεως του πατατόσπορου και η σημασία τους στην παραγωγή. Διδακτορική Διατριβή, Γ.Π.Α. Allen, E.J., O’Brien, P.J. and Firman, D. (1992). Seed tuber production and management. In: The Potato Crop: The scientific basis for improvement (ed. Harris, P.). 2nd edition. Chapman & Hall. pp. 247-291.Banville, G.J. (1989). Field losses and damage to potato plants caused by Rhizoctonia solani Kuhn. American Potato Journal, 66: 821-834. Velissariou D., Barnes J.D. and Davison A.W. (1992). Has inadvertent selection by plant breeders affected the O3 sensitivity of modern Greek cultivars οf spring wheat? Agriculture, Ecosystems and Environment, 38, 79-89

ΔΟΜΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 1. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

(Αν πρόκειται για δημοσίευση σε επιστημονικό περιοδικό ακολουθούνται οι όροι και οι φόρμες του περιοδικού)ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Όχι υποχρεωτικός) (Αν πρόκειται για δημοσίευση σε επιστημονικό περιοδικό, ενσωματώνεται στην εισαγωγή)

Εξηγούνται τα πλαίσια στα οποία πραγματοποιείται η εργασία (πτυχιακή μελέτη, εργασία σεμιναρίου, κλπ.), ο τόπος πραγματοποίησης και οι ευχαριστίες (αν υπάρχουν) ΠΕΡΙΛΗΨΗ : (ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ) Μία παράγραφος όπου παρουσιάζεται το αντικείμενο, τα αποτελέσματα, η διαδικασία και τα συμπεράσματα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ)Αναφορά στη σημασία της εργασίας . Βιβλιογραφική ανασκόπηση, όπου

περιγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση που σχετίζεται με το αντικείμενο της πειραματικής εργασίας.

ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Αναφέρονται τα υλικά, οι τεχνικές, και οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν.

Απαραίτητο για την αξιοπιστία της μελέτης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Πίνακες, διαγράμματα, σχήματα και φωτογραφίες με επεξηγήσειςΣΥΖΗΤΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σχολιασμός αποτελεσμάτων σε σύγκριση με εκείνα άλλων ερευνητών,

προσπάθεια επεξήγησης και τελικά συμπεράσματα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ2. ΛΟΙΠΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ (ΜΕΛΕΤΕΣ, ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ, ΚΛΠ.)ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Όχι υποχρεωτικός)

Εξηγούνται τα πλαίσια στα οποία πραγματοποιείται η εργασία (πτυχιακή μελέτη, εργασία σεμιναρίου, κλπ.), ο τόπος πραγματοποίησης και οι ευχαριστίες (αν υπάρχουν)ΠΕΡΙΛΗΨΗ (ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ)ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ)

Αναφορά στη σημασία της εργασίας . Βιβλιογραφική ανασκόπηση, όπου περιγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση που σχετίζεται με το αντικείμενο της εργασίας.ΚΕΦΑΛΑΙΑ Με υποκεφάλαια, που αποτελούν διαφορετική ενότητα ανάλογα με το είδος του θέματος.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΣυμπεράσματα και προτάσεις-ιδέες για επίλυση προβλημάτωνΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (προαιρετικό)

Πρότυπο πτυχιακής εργασίας ΛΟΙΠΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ• έκταση κειμένου (χωρίς πίνακες κλπ.): 30-60 σελίδες Α4• περιθώρια σελίδων: Αυτόματο του Word • μέγεθος γραμμάτων:

τίτλοι κεφαλαίων: 16τίτλοι υποκεφαλαίων: 14, 13, 12κείμενο: 12 (προτεινόμενο), 11 (τουλάχιστον)

• τύπος γραμματοσειράς: (προτεινόμενες) Times New Roman Arial Courier

• διάστιχο: 1,5 ή 1,2

ΕΞΩΦΥΛΛΟστο επάνω μέρος του εξώφυλλου : πλήρης τίτλος εκπαιδευτικού ιδρύματος, σχολής, τμήματος (κεφαλαία με μέγεθος γραμμάτων 14-16)στη μέση του εξώφυλλου: τίτλος θέματος (κεφαλαία με μέγεθος γραμμάτων 14) και πιο κάτω το είδος της εργασίας (πτυχιακή εργασία) και το ονοματεπώνυμο του συγγραφέαστο κάτω μέρος της σελίδας: τόπος, μήνας και έτος συγγραφής

ΕΣΩΦΥΛΛΟ (Επίσημη σελίδα Τίτλου)Η πρώτη σελίδα μετά το εξώφυλλο, ίδια με το εξώφυλλο όπου επιπλέον αναφέρεται το όνομα του επιβλέποντα καθηγητήΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Αυτόματος στο Word )

• πίνακας με τίτλους κεφαλαίων και υποκεφαλαίων και αριθμούς σελίδων

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Αυτόματος στο Word ) • πίνακας με τίτλους κεφαλαίων και υποκεφαλαίων και αριθμούς σελίδων

ΤΙΤΛΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΗΣΗ ΕΠΙΚΕΦΑΛΙΔΩΝ (ΚΕΦΑΛΑΙΑ, μεγέθους 14)

1.1 (Πεζά, μεγέθους 14) 1.1.1 (Πεζά, μεγέθους 13)

1.1.21.2

1.2.11.2.2

1.3

ΠΙΝΑΚΕΣ-ΕΙΚΟΝΕΣ-ΣΧΗΜΑΤΑ-ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ• Αρίθμηση συνεχόμενη ανεξαρτήτως κεφαλαίου

(Πίνακας 1, Πίνακας 2, …. Εικόνα 1, Εικόνα 2, κλπ.) ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ • Αρίθμηση σε κάθε κεφάλαιο χωριστά,

(Κεφάλαιο 1: Πίνακας 1.1, Πίνακας 1.2, ….. κλπ. Κεφάλαιο 2: Πίνακας 2.1, Πίνακας 2.2, ….. κλπ.)

ΠΙΝΑΚΕΣ-ΕΙΚΟΝΕΣ-ΣΧΗΜΑΤΑ-ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ• Τίτλος: Πάνω ή κάτω από το στοιχείο, ακολουθούμενος από λεζάντα που να

επεξηγεί πλήρως το περιεχόμενο(αυτό-επεξηγούμενο στοιχείο)Παράδειγμα: Εικόνα 3: Τυπικό σύμπτωμα της ασθένειας κυκλοκόνιο πάνω σε φύλλο ελιάς.Πίνακας 1: Επίδραση της αζωτούχου λίπανσης (σε μονάδες αζώτου) στο ξηρό βάρος των πειραματικών φυτών (σε gr).

2. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακες μετεωρολογικών στοιχείωνΠίνακες οργανισμών, υπηρεσιών, εταιρειών κ.λ.π. σχετικών με το θέμαΕργαστηριακές αναλύσεις ή μετρήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της ερευνητικής εργασίαςΣτοιχεία νόμων, διαταγμάτων, αποφάσεων κ.λ.π. σχετικών με το θέμαΦυλλάδια, άρθρα εφημερίδων κ.λ.π. σχετικών με το θέμαΦωτογραφίες

ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝΔιάρκεια: 15-20 minΑναφέρονται τα σημαντικότερα στοιχεία, ορισμένα στάδια της διαδικασίας και το ενδιαφέρον με τα συμπεράσματαΠερίπου 5 πληροφορίες ανά διαφάνεια

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΠροσεκτικό διάβασμα της εργασίαςΣημείωση των βασικών στοιχείων της εργασίαςΠρόβες

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣΚαλή γνώση του αντικειμένουΑποφυγή αναφοράς σε σημεία που δε γνωρίζουμε καλάΣταθερός τόνος φωνής

ΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΠροβολέας διαφανειών (overhead projector)Video-προβολέας (video projector) συνδεδεμένος με Η/Υ ή videoΟΠΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Διαφάνειες (φύλλα Α4)Αρχείο για πρόγραμμα παρουσίασης (powerpoint)ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣΈλεγχος λειτουργίας οπτικών μέσωνΧρήση οπτικού υλικού μόνο στα απαραίτητα σημεία της εργασίαςΑποφυγή εντυπωσιασμού του ακροατηρίου