Fak

ten

Fakty Bundestag w skrócie

2 Zadania Bundestagu

4 Niemiecki Bundestag – XIX Kadencja

6 Bundestag stanowi prawo

10 BundestagwybieraKanclerzFederalną

12 Bundestagkontrolujerząd

14 Poseł–przedstawicielemnarodu

22 WażneorganyigremiaBundestagu

30 Wybory do Bundestagu

36 Budynki parlamentu 38 Gmach Reichstagu 40 Budynek Paul-Löbe-Haus 44 Budynek Marie-Elisabeth-Lüders-Haus 48 Budynek Jakob-Kaiser-Haus

52 WięcejoBundestagu

Spistreści

2

Zadania Bundestagu

NiemieckiBundestagjestnajwyższymorganem konstytucyjnym Republiki Federalnej Niemiec i jedynym organem państwowymwybieranymbezpośrednioprzezobywateli.„Wszelkawładzapo­czątekswójbierzezwolinarodu”–czy­tamywUstawieZasadniczej.Naródjakosuwerentylkonaokreślonyczasprzeka­zujewładzęparlamentowi:coczterylataobywatele w wyborach do Bundestagu wyznaczają,ktoreprezentowaćbędzieich interesy. WładzapaństwowawNiemczechopierasięnaklasycznymtrójpodzialewładzynaustawowawczą(legislatywę),sądow­niczą(judykatywę)iwykonawczą(egze­kutywę),wzajemniesiękontrolujących.WładzęustawodawcząsprawujeBun­destag.Napłaszczyźniefederalnejjedy­nieontworzyprawo,któreobowiązujewszystkich ludzi w Niemczech. Na par­lamenciespoczywawięcogromnaodpo­wiedzialność,gdyżkierujeondalszympolitycznymispołecznymrozwojemkraju.

3

Bundestag nie stanowi jedynie prawa. WybieratakżeKanclerzFederalną,którastoinaczeleegzekutywy,czylirządufe­deralnego.Szefrząduwywodzisięwięcbezpośredniozparlamentu.Obrazujeto,jakściśle,pomimopodziałuwładzy,po­wiązanesązesobąorganykonstytucyj­ne.GłosyparlamentarzystówmajątakżeznaczącąwagęwwyborachPrezydentaFederalnego.ZgromadzenieFederalne,któredokonujewyborugłowypaństwa,składasięwpołowiezposłówdoBun­destaguiwpołowiezprzedstawicielikrajówzwiązkowych.Bundestagmatakżeudziałwmianowa­niunainneważneurzędy.ParlamentwybieramiędzyinnymipołowęsędziówFederalnegoTrybunałuKonstytucyjne­go,prezesaiwiceprezesaFederalnejIzbyObrachunkowejorazFederalnąPeł­nomocnikdoSprawOchronyDanych.Bundestagsprawujetakżeważnąfunk­cjękontroliparlamentarnejnadrządem,czylinadkanclerzemoraznadkażdym zposzczególnychministrów.Anikanc­lerz,aniżadenzministrówniemogąuchylićsięprzedtąkontrolą.Poparcieze strony parlamentu konieczne jest równieżpodczasgłosowanianadrządo­

wymiprojektamiustaw.Rządniebędziemógłrealizowaćwytyczonychsobiece­lówpolitycznych,jeżelinieprzekona donichposłów.Abyparlamentmógłspełniaćfunkcjękontrolnąnadrządem,koniecznajestmożliwośćinformowaniasięposłówopracachizamierzeniachrządu.Posło­wiedysponująszeregiemprawiinstru­mentówtakich,jakinterpelacja,zapyta­niepisemneczyteżpytaniawsprawachbieżących.Bundestagpowołujetakżestałekomisje,którychgłównymzada­niemjestwspółdziałaniewprocesiele­gislacyjnymorazspecjalnegremiatakie,jakkomisjeśledcze,którepowoływanesąprawiewyłączniedlacelówkontroliparlamentarnejnadrządem.SprawydotyczącesamegoBundestaguustalaprzyjętyprzezBundestagregula­minparlamentarny,zawierającywytycz­neodnośnierealizacjizadań,zebrańplenarnych i obrad.

Wyborykanclerzawroku2018: dozadańBundestagunależy wybórszefarządu.

4

Niemiecki Bundestag – XVIII Kadencja

Wdniu24września2017odbyłysięwy­borydoBundestagu,któreistotniezmie­niłydotychczasowyskładparlamentu.UniaChrześcijańsko­Demokratyczna(CDU)iUniaChrześcijańsko­Społeczna(CSU),tworzącetradycyjniejednąfrak­cję,uzyskały246mandatów,aSocjalde­mokratycznaPartiaNiemiec(SPD)153mandaty.FrakcjaLewicy(DieLinke)uzyskała69mandatów,aSojusz90/Zie­loni(Bündnis90/DieGrünen)67man­datów.NowawBundestagujestAlter­natywadlaNiemiec(AfD),którauzyska­ła92mandaty(napoczątkukadencji94),aponowniewBundestagujestli­cząca80posłówWolnaPartiaDemokra­tyczna(FDP).DwóchposłówwystąpiłozfrakcjiAfDipozostająniezrzeszeni.BundestagXIXkadencji,liczący709po­słów,jestliczebnienajwiększymwhi­storii.CDU/CSUiSPDzawiązałypo­nowniekoalicjęrządowątzw.wielkąko­alicję.Wdniu14marca2018BundestagporazczwartywybrałAngelęMerkel(CDU/CSU)naKanclerzFederalną.Dla263(około37%)spośródobecnie709posłówjesttopierwszakadencja,446posłówmamajużdłuższedoświadcze­nieparlamentarne.Deputowaninależąpodwzględemwiekudoróżnychpoko­leń.NajmłodszymznichjestposełRo­manMüller­Böhm(FDP),urodzonyw

5

1992roku,młodszyo52lataodPrze­wodniczącegoSenioraHermannaOttoSolms(FDP).Najdłuższystażparlamen­tarnymaWolfgangSchäuble(CDU/CSU),którywBundestaguzasiadaod1972roku,czyliprzez13kadencji.WporównaniuzpoprzedniąXVIIIkaden­cją(około37%)odsetekkobietwyraź­niespadłiwynositeraz30,9%.

Zawody posłów

PosłowiewnosządoBundestagudo­świadczenieiwiedzęzróżnychdzie­dzin. W parlamencie reprezentowane jestzarównorzemiosłoimedycyna,jak izawodyartystyczne,przemysłigospo­darka.Największegrupyzawodowe tourzędnicypaństwowiisamodzielniprzedsiębiorcy:173urzędnikówpań­stwowych,209przestawicieliwolnychzawodówlubsamodzielnychprzedsię­biorców.Liczniereprezentowanisątak­żeprawnicy,ekonomiściiinżynierowie.Pietnastuposłówjestjeszczewfaziezdobywaniawykształcenia.

Wyznania religijne

Prawiepołowaposłówpodaje,żenależydojednegozdwóchKościołówchrześci­jańskichwNiemczech.DwóchczłonkówBundestagujestwyznawcamiislamu,je­denczłonkiemKościołaprawosławnego.22posłówpodaje,żesąbezwyznaniowi,atrzechdalszych,żesąateistami.WgmachuReichstaguznajdujesiękaplicaekumeniczna,służącawszystkimposłomjakomiejscewyciszeniaireligijnejreflek­sji.KaplicęzaprojektowałGüntherUec­ker,niemieckimalarzirzeźbiarzzDüs­seldorfu.Podczastygodniaposiedzeńwczwartkiipiątkipunktualnieogodzinie8.35 w Bundestagu odtwarzane jest na­granieodgłosudzwonówzkatedrywKo­lonii. Jest zaproszeniem dla wszystkich dowspólnejmodlitwy.Koncepcjasalimaświadomiecharaktermiędzywyzna­niowy,alezapomocąodpowiednichsymbolichrześcijaństwa,judaizmui islamumożnanadaćjejtakżekonkretnyreligijnycharakter.Kamiennakrawędźwpodłodzewskazujenawschód–patrzą­cemupodkątemprostymdoniej,wska­zujekierunekJerozolimyiMekki.

CDU/CSU246mandatów

SPD153mandatów

AfD92mandaty

FDP 80mandatów

Die Linke69mandatów

Sojusz 90 / Zieloni67mandatów

Niezrzeszony poseł2 mandaty

709 mandaty

6

Bundestag stanowi prawo

WBundestaguzapadajądecyzje,doty­czącewszystkich,gdyżtylkoBundestagmożenapłaszczyźniefederalnejstano­wićprawoobowiązującewszystkichwNiemczech. Ustawodawstwo jest zada­niemkompleksowymistanowidużączęśćpracyparlamentarnej.Abyrozpocząćproceslegislacyjny,ko­niecznajestinicjatywaustawodawcza,czylipomysłnaprojektustawy.Zinicja­tywąustawodawcząwystąpićmożerządfederalny,zrodzićsięonamożewgre­miachposelskichlubwpłynąćzBun­desratu. Zanim jednak ustawa wejdzie wżycie,koniecznychjestjeszczewielekroków.Uchwaleniejejpoprzedzićmusidokładneopracowanieprojektuustawyprzezposłówwkomisjachparlamentar­nych,przedstawieniewszystkichza iprzeciwwewnioskachzpropozycją

7

poprawek,sprawozdaniachzposiedzeńkomisjiipodjętychpostanowieniach.Wtym celu plenum parlamentu obraduje nadkażdymprojektemustawyzregułytrzyrazy.Obradytenazywająsięczyta­niem.Podczaspierwszegoczytanianajczęściejdyskutowanesąkwestiezasadnicze. Ten etap w wielu wypadkach skracany zostajeprzezbezpośrednieprzekazanieprojektu(„bezdebaty”)dowłaściwychkomisjifachowych.WkomisjachpolitycyzwszystkichfrakcjiBundestagu,będącyjednocześniespecjalistamiwdanejdzie­dzinie,badająprojektustawypodkątemmerytorycznym i z punktu widzenia jej skutków.Wysłuchanemogąbyćtutakżeopinieekspertów.Wdrugimczytaniuobradujesięnaplenumnadprojektemwrazzzałączonymipropozycjamipo­prawek.Następnieodbywasiętrzecieczytanieigłosowaniekońcowe.Posłowiegłosująwięcnadkażdympro­jektem ustawy – przez podniesienie ręki,alboprzezpowstaniezmiejsca.Możesięzdarzyć,żewynikgłosowania

niejestjednoznaczny,albożeprezy­diumposiedzenianiejestzgodne,codowyniku.Wtedystosujesięmetodętzw. „baraniego skoku”.Wszyscyposłowieopuszczająsalęplenarnąiwchodządoniej ponownie przez jedno z drzwi ozna­czonychnapisem„tak”,„nie”i„wstrzy­maniesięodgłosu”.Dwóchsekretarzyliczyprzykażdychdrzwiachwchodzą­cychnasalęposłów,uzyskującwtensposóbdokładnywynikgłosowania.Liczeniegłosówtąmetodąstosowanejesttakżewwypadkupojawieniasięprzedgłosowaniemwątpliwościodno­śniekworumijednoczesnymbrakujegopotwierdzenia przez prezydium posie­dzenia.

Przekazanie przez plenum projek­tuustawy:Każdyprojektustawyjest analizowany i poddawany ob­radom w komisjach Bundestagu.

USTAWAUSTAWA

1)

3) 2)

4)

2)

4)

USTAWA

Rząd federalny(regularnezajęcie

stanowiska)

Bundestag

pierwsze,drugieitrzecie czytanie

Rząd federalny(odpowiedź)

Projekt ustawyProjekt ustawy Projekt ustawy

Inicjatywa ustawodawczaBundestag

Inicjatywa ustawodawczaRząd federalny

Inicjatywa ustawodawczaBundesrat

Bundesrat(fakultatywnezajęcie

stanowiska)

Ustawy z prawem sprzeciwu

Bundesrat

Bundestag Bundesrat

Bundestag

Bundesrat

Ustawy wymagające zatwierdzenia

SprzeciwZatwierdzenie

brak zatwierdzenia

Zaaprobowanie

bez zmianPropozycja

zmian

Zaaprobowanie ustawy Zatwierdzenie

Komisja Mediacyjna

bez zmian

Wniosek o przeprowadzenie konsultacji

Rząd federalny

Wniosek o przeprowadze­nie konsultacji

Rząd federalny

Prezydent Federalny

Bundestag

Sprzeciwu nie przegłosowano

Sprzeciw przegłoso­

wano

Sprzeciw

PodpisanieOgłoszenie

PodpisanieOgłoszenie

8

9

16krajówzwiązkowych(landów)bierzeudziałwprocesielegislacyjnymnapłaszczyźniefederalnejzapośrednic­twemBundesratu.WyraźnejakceptacjizestronyBundesratuwymagająustawydotyczącesprawlandowych(ustawywymagającezgodyBundesratu).Wod­niesieniu do innych ustaw Bundesrat maprawosprzeciwu(ustawyzprawemsprzeciwu).

W przypadku braku zgody Bundestagu i Bundesratu w odniesieniu do danego projektuustawyistniejemożliwość skierowaniagodoKomisjiMediacyjnej.Komisja,wktórejskładwchodzipo16 przedstawicieli Bundestagu i Bun­desratu,poszukujerozwiązańkompro­misowychorazspełniaważnąrolę

zwłaszczawprzypadkuodmiennychwiększościwBundestaguiwBundesra­cie.Poosiągnięciukompromisu,przedwejściemustawywżycie,ostatecznawersjaprojektumusizostaćpoddanaponowniepodgłosowaniewBundesta­gu,anastępniewBundesracie.Czasaminieudajesięjednakpogodzićróżnicyzdań.GdydotyczytoustawywymagającejzgodyBundesratu,projektustawy ostatecznie upada. W przypadku ustawy z prawem sprzeciwu Bundesra­tu,Bundestagmożewetotoprzegłoso­wać.

Drogalegislacyjna1) w wypadku natychmiastowego odrzucenia:możliweskierowanieprzez Bundestag lub Bundesrat do komisji mediacyjnej 2) potwierdzenie uchwalenia ustawy lub brak propozycji3) po odrzuceniu propozycji poprawki:początkowauchwałaustawy4)wraziepropozycjiuchylenia: w wypadku zgody ze strony Bundestagu,ustawaupada,wprzeciwnym razie przekazanie do Bundesratu

10

BundestagwybieraKanclerzFederalną

SzefowąniemieckiegorządujestKanc­lerz Federalna. Kanclerz ma w Niem­czechsilnąpozycjępolityczną,wytyczabowiemkierunkipolitykirząduiprzed­stawia Prezydentowi Federalnemu wnioski o nominacje na stanowiska mi­nistrów,respektującprzytymwynikpo­rozumienia koalicyjnego. Kanclerz wy­bieranajestprzezBundestagnapocząt­kukażdejkadencji.

11

Bundestagmożeprzypomocykonstruk­tywnegowotumnieufnościobalić kanclerza.Dziejesiętowsytuacji,gdywiększośćposłówodmawiamuswegopoparcia,wybierającjednocześniejegonastępcę.Zdarzasiętojednakbardzorzadko. Warunkiem wotum jest utrata większościgłosów,naprzykładprzyrozwiązaniulubrozpadziekoalicjirzą­dzącej.WhistoriiBundestagumiałydotejporymiejscetylkodwatakiegłoso­wania.W1972rokuwotumnieufnościwobecWilliegoBrandtawniosłafrakcjaCDU/CSUiponiosławgłosowaniupo­rażkę,zaśw1982rokukanclerzHelmutSchmidt(SPD)ustąpiłzeswegostano­wiskanarzeczówczesnegoszefaopozy­cjiCDU/CSU,HelmutaKohla.KanclerzFederalnymożezkoleizeswejstronyzgłosićwniosekoudzieleniewo­tumzaufania,chcącpotwierdzićpopar­ciedlaswejpolityki.JeżelinieotrzymawymaganejwiększościgłosówwBun­destagu,wówczas–zgodniezUstawą

Zasadniczą–PrezydentFederalnynawniosekkanclerzamożepodjąćdecyzjęorozwiązaniuparlamentuwciągu 21dni.Wotumzaufaniamożeotworzyćdrogędonowychwyborówprzedupły­wem danej kadencji. W przypadku wy­borunowegokanclerzaprzezwiększośćposłów,Bundestagniezostajerozwiąza­ny.Dotejporypięćrazyzgłoszonowniosekoudzieleniewotumzaufania.Po raz ostatni w 2005 roku z wnioskiem wystąpiłkanclerzGerhardSchröder(SPD).Bundestagnieudzieliłmuwtedypoparcia,aPrezydentpodjąłdecyzjęorozwiązaniuBundestaguiogłoszeniunowychwyborów.

Pierwsza kobieta na stanowisku szefarządu:wroku2018BundestagporazczwartywybrałAngelęMer­kel(CDU/CSU)naKanclerzFede­ralną,nazdjęciuwdniuzaprzysię­żeniaprzezPrzewodniczącegoBundestaguWolfgangaSchäuble(CDU).

12

Bundestagkontrolujerząd

Wpaństwiedemokratycznymdokla­sycznychzadańparlamentunależykontrolanadrządem.WBundestagurolętęprzejmujągłówniefrakcjeopozy­cyjne,niedysponującewiększościąpar­lamentarną,aletakżefrakcjeposiadającewiększośćkontrolująrząd,biorącudziałwprocesachparlamentarnych.Rządfe­deralnyzobowiązanyjestdoregularnegoinformowaniaBundestaguoswoich poczynaniach i zamiarach.Głównymobszaremkontroliparlamen­tarnejBundestagujestbudżetpaństwa.Ustalany corocznie zawiera wszystkie wpływyiwydatkifederacji.MinisterFinansówzobowiązanyjestdoprzedło­żeniaparlamentowisprawozdaniazjegorealizacji.Debatynadbudżetemsąbezwątpieniapunktemkulminacyjnymwrocznymcykluposiedzeńparlamentar­nych.Tak,jakipodczaswszystkich innych debat plenarnych celem jest kon­trolanadpolitykąrządu,azadaniemrządujestuzasadnieniejejwobecparlamentu.

13

Bundestag dysponuje szeregiem instru­mentówsłużącychkontrolinadpracąrządu.Posłowiemogąindywidualniezwracaćsiędorząduzpisemnymizapy­taniami.Podczasgodzinpytańposel­skichipytańskierowanychdorząduprzedstawicielerząduzobowiązanisądobezpośredniegoudzielaniaodpowie­dzinapytaniaposłów.FrakcjewBundestagumogąwramachinterpelacji i pisemnego zapytania we­zwaćrząddoudzieleniaimnapiśmieinformacjidotyczącychokreślonychza­gadnień.Częstoodpowiedźnainterpela­cjęposelskąstajesiędebatą,podczasktórejrządprzedstawićmusiszczegóło­woswojestanowisko.Zwłaszczafrakcjeopozycyjnekorzystajązinstrumentugo­dzinydotyczącejsprawbieżących,pro­wadzącczęstowichtrakciekrytycznedebatynatematpolitykirządowej.Go­dzinydotyczącesprawbieżącychpo­święconesądyskusjomocharakterze zasadniczym na tematy aktualne. Posie­dzeniazwoływanezostająnażądaniefrakcjilubconajmniejpięciuprocentposłów,albopouzgodnieniuwKon­wencieSeniorów.WXIXkadencji(2013–2017)członko­wieBundestaguskierowalidorządufederalnego14012zapytańpisemnych i3119zapytańustnych.

Uchwalonezostały555ustawy,a łącznieodbyłysię245regularneposie­dzenia plenarne. Rozmiar prac parla­mentarnychobrazujetakżeilość 13 000 wydanych w XIX kadencji drukówparlamentarnych.Bardzoefektywnyminstrumentemkontroliparlamentarnejstałysiętakżekomisjeśledcze,którepowoływanemogązostaćnawniosekprzynajmniejjednejczwartejczłonkówBundestagu.Naposiedzeniachkomisjiposłowiewceluzbadaniasprawymająmożliwośćwgląduwaktarządoweorazpowoływa­niaiprzesłuchiwaniaprzedstawicielirządujakoświadków–czasaminawetprzed kamerami telewizji.Bundestagspełniaswąfunkcjękontrol­nąnadrządemtakżeprzezurząd PełnomocnikadoSprawWojskowych,któremuzlecakontrolęparlamentarnąnadsiłamizbrojnymi.Pełnomocnikin­formujeparlamentostaniefederalnychsiłzbrojnychczyliBundeswehryi interweniuje w wypadkach naruszenia podstawowych praw obywatelskich. Bundeswehraokreślanajestczęstomia­nemparlamentarnychsiłzbrojnych,gdyżnajejudziałwzbrojnychmisjachzagranicznychrządfederalnymusiotrzymaćzgodęBundestagu.

ŁawarządowawBundestagu:Kanclerz Federalna i ministrowie odpowiadająnapytania parlamentu.

14

Poseł–przedstawicielemnarodu

CzyposełdoBundestagutozawódjakkażdyinny?Zpewnościąnie–posełpełniswojąfunkcjętylkoprzezokreślo­nyczas,awkażdychkolejnychwybo­rachmusiponownieubiegaćsięogłosywyborców.Deputowanyposiadamandatposelski,czylizleceniereprezentowaniaobywateli zgodnie z jego przekonaniami iwłasnymsumieniem.PosełdoBunde­stagupiastujewysokiurządpublicznyodużymzakresiepraw,aleteżiobowiąz­ków.DoBundestagukandydowaćzasadniczomożekażdy,ktouprawnionyjestdo głosowaniawRepubliceFederalnej Niemiec.Kandydatawystawiazregułypartia,którejwytyczonecelepolitycznezbieżnesązcelamikandydata.

15

Wolność sumienia i kooperacja

Pracaposłówwparlamenciejestkom­pleksowaizróżnicowana.Koniecznawięcjestkoordynacjaiharmonizacjaichdziałań.Tymzajmująsięfrakcjeparla­mentarne. Jako ugrupowania polityczne przygotowujądecyzjeBundestaguisąniezbędnymelementemżyciaparlamen­tarnego.Bundestagpozbawionyfrakcji,byłbytylkozlepkiemsetekindywidual­nychinteresów.Frakcjedysponująwparlamenciewłasnymiprawami.Mogązgłaszaćprojektyustawiwnioskiorazżądaćprzeprowadzeniagodzinysprawbieżących,czygłosowaniaimiennegolubkierowaćdoBundestaguinterpelacjei zapytania pisemne. Artykuł38UstawyZasadniczejgwaran­tuje deputowanym wolny mandat posel­ski.ŻadenzposłówdoBundestaguniemożebyćzmuszonydopodporządkowa­niasięzdaniuswojejfrakcji.WmyślUstawyposełjakoreprezentantcałegonaroduniejestzwiązanyjakimikolwiekpoleceniami,ajedynieodpowiedzialnyprzedwłasnymsumieniem.

Niezależnośćposłówmanifestujesię dlaogółuobywatelizwłaszczapodczasgłosowańnadszczególnieważnymisprawamitakimi,jakzbrojnyudziałwmisjachwojskowych,decyzjadotyczącaobraniastolicykrajuisiedzibyrządu federalnego(w1991roku),czyteżgłoso­wanienadustawąaborcyjnąiustawąoinżynieriigenetycznej.Takżeposłowienienależącydożadnejfrakcji,mająpozaprawemdogłosowa­niaiprawemdozabieraniagłosunaple­num,szereginnychniepodważalnychpraw.Podczasdebatplenarnychskładaćmogąwnioskiodnośnieregulaminuizmianwprojektachustaw,oświadcze­niaposelskielubkierowaćzapytania dorządu,mogąteżzostaćczłonkiem­ doradcąjednejzkomisji.Wszyscypo­słowiekorzystajązdwóchprzywilejów:immunitetu i prawa immunitetu parla­

Głosowaniepozakończeniu debaty:posłowiepodczas imiennegogłosowania.

16

mentarnego. Immunitet oznacza dla po­sła,żenaprowadzenieprzeciwkoniemudochodzenialuboskarżeniagoprzed sądem,wymaganajestuprzedniazgodaBundestagu.Wyjątekstanowićmożejedyniezatrzymanieposłapodczasdo­konaniaprzestępstwalubwdniuna­stępnym.Immunitetograniczonyjestczasowo na okres poselski. Uchylenie go możliwejesttylkonapodstawieuchwa­łyparlamentu.Immunitetparlamentar­nyoznacza,żeposełnigdyniemoże byćpociągniętydoodpowiedzialnościkarnejlubdyscyplinarnejzasposób głosowaniaiswojewypowiedziwparla­mencie,wefrakcjiczykomisjilubtakżepozaparlamentem.Wyjątekstanowiąoszczercze zniewagi. Prawa te zapew­niająmożliwośćsprawnegofunkcjono­wania parlamentu.

Między parlamentem a okręgiem wyborczym

Posłowiemajązregułydwamiejsca pracy – jedno w Bundestagu i drugie w okręguwyborczym,któryreprezentują,niezależnieodtego,czydoBundestagutrafilizlistykrajowej,czyzdobyliwnimmandatbezpośredni.Napracęwokręguwyborczymskładająsiękontaktyzobywatelami,częstoteżudziałwpoli­tyce komunalnej i przedstawianie spra­wozdaniazdziałalnościposelskiej.Pod­czasregularnieodbywającychsiędyżu­rówposelskichposłowiezapoznająsię zbieżącymiproblemamiisprawamimieszkańców.Doświadczeniatewyko­rzystująpóźniejwswejpracyparlamen­tarnej w Berlinie.WBerlinieoczekujeposłówzazwyczajnapiętykalendarzzajęć,jednaktematyzwiązanezichokręgiemwyborczymnieprzestająbyćituaktualne.Istniejącewobrębiekażdejfrakcjigrupy,składającesięzprzedstawicielidanegolandu,sąforumdopolitycznychdyskusjiospra­wach landu i regionu.

Obowiązkowaobecności:wdniachposiedzeńposłowiemusząwpisaćsięnalistęobecności.

17

Nie ma czasu na medialne występy

Ciąglewpośpiechuzjednegotalk­shownadrugi–tobardzorozpowszechniony,leczbłędnyobrazcodziennejpracypo­sła.Częstowidzówśledzącychtransmi­sjezsaliplenarnej,irytujeto,żeświecionapustkami,aleróżnorodnościposel­skichzadańjestzkoleijednakmałodostrzegana.Nabiurkoposłatrafiająkażdegodniaprojektyustaw,wnioskizpropozycjąpoprawek,zapytaniaiodpo­wiedzirządu,opinieiraportynatematybieżące.Pracenadustawamitocząsięgłówniewkomisjach.Posłowie,zgodniezzasadąpodziałupracy,organizująsięwkomisjach,podkomisjachigrupachzadaniowych.Biorączęstoudziałwkonsultacjachzekspertami,obywatela­miidziennikarzami.Obecnośćposłanasaliplenarnejwymaganajestgłównie

wtedy,gdydyskuskutowanesąważnetematyzwiązanezjegokomisjąparla­mentarnączyokręgiemwyborczym, aletakżepodczasdebatnatematyzasad­niczeipodczasrządowegoexposé– izawszepodczasgłosowań.Wkażdejkadencjiwydawanychjestpo­nad13000drukówparlamentarnych.Zanimwieleznichtrafipodgłosowanienaplenum,posłowiemusząjeprzeczy­tać,opracowaćiprzekonsultowaćwgru­pachzadaniowych,frakcjachiwkomi­sjach.Częstowięczamiastpublicznychwystąpieńwoląskupićsięnaposzuki­waniurozwązańikompromisów.

Pracapodokiemopinipublicznej:mediaśledządokładnieto,codziejesięwBundestagu.

19

Tydzień posiedzeń

Sprawny przebieg pracy w tygodniu po­siedzeńmożliwyjestjedyniedziękikla­rownej strukturze i ustalonemu harmo­nogramowi.Wponiedziałkiposłowie,popowrociezeswoichokręgówwybor­czych,rozpoczynająprzygotowaniadotygodnia parlamentarnego i wraz ze współpracownikamiustalajądziałania ipunktyciężkościpracy.Wponiedział­kowepopołudniaobradująprezydiafrakcjiiwiodącegremiapartyjne.Posiedzeniafrakcjiodbywająsięwewtorkiidyskutowanesąnanichbieżącetematy.Wewtorkoweprzedpołudniaob­radujągrupyzadaniowefrakcji,przygo­towująceposiedzeniakomisji,którezregułyodbywająsięwśrody.Stałeko­misje,którychczłonkowiereprezentująwszystkiefrakcjeBundestagu,sątymgłównymmiejscem,wktórymprowadzisiępracemerytoryczne.Naforumkomi­sjifrakcjeprezentująswojestanowiskadotycząceprojektówustaw,wypracowy­wująkompromisyitakierozwiązania,któremogąuzyskaćpoparciewiększo­ści.Dyskusjakońcowaigłosowanieod­bywająsięjużnapublicznychposiedze­niachplenarnychwczwartkiipiątki.

Przemówienie i replika – czas wypowiedzi na plenum

Czastrwaniakażdejwypowiedzinapo­siedzeniuplenarnymzależyodwielkościdanejfrakcji.Ileczasunaprzemówieniamakażdazfrakcjiokreślaregularniepo­rozumieniezawartenapoczątkukadencji.Pozastanemliczebnymfrakcjiuwzględ­nianesązregułytakżeinneczynniki,międzyinnyminaprzykładprzywilejczasowydlamniejszychfrakcjilubdodat­kowyczasprzemówieńdlafrakcjiopozy­cyjnych.Podziałczasunaposzczegól­nychmówcówleżywgestiisamejfrakcji.CzłonkowierząduiBundesratumajązgodniezkonstytucjąprawodonieogra­niczonegoczasuprzemówienia,którywpraktyce zaliczany jest na poczet czasu przemówieniaodpowiedniejfrakcji. Niezrzeszeniposłowiemająoddzielnyczasprzemówień.Przewodniczącyposiedzeniaczuwanaddotrzymaniemczasutrwaniawystąpie­niaizasadprzemówieniairepliki.Możerównieżodebraćprawodokontynuacjiwypowiedzi,awskrajnymwypadkunawetwyłączyćmikrofon.

Przemówienieireplika:przewod­niczącyposiedzeniaczuwanaddotrzymaniem czasu trwania prze­mówienia.

20

Rozmowymerytoryczne:posłowiepodczas posiedzenia na sali plenarnej.

21

Stałeterminywtygodniuposiedzeńtworząramypracyparlamentarnej.Udziałwposiedzeniachfrakcji,komisjiiposiedzeniachplenarnychuzupełniawieleinnychterminówtakich,jakkon­ferencjespecjalistyczne,odczytyiroz­mowy z przedstawicielami prasy lub zrzeszeńizwiązków.Posłowieczęstospotykająsiętakżezgrupamigościlubuczniówzeswoichokręgówwybor­czych.

Biura, diety poselskie, ryczałty – podstawy robocze

Pracaposelska,zakrojonanaokreślonyczasiwymagającawypełnianiaprzezposłalicznychiodpowiedzialnychzadań,niemożeprowadzićjednakdopogorszeniajegoogólnejsytuacjizawo­dowej.Ztegowzględudodyspozycjikażdegoposłastojąśrodkirzeczoweipieniężne.Sątoodpowiedniowyposa­żonebiurowBundestaguimożliwość

korzystaniadlacelówzawodowych ześrodkówkomunikacjinaterenieca­łegokraju,ponadtowolnyodpodatkuryczałtnawydatki,wynoszącyobecnieokoło4300euro.Ryczałtprzeznaczonyjestnamiędzyinnymifinansowanie biurawokręguwyborczymidrugiegomieszkaniawBerlinie.Osobnyryczałtprzeznaczonyjestnakosztypersonalne,czylinaopłacaniewspółpracowników(asystentówipomocybiurowych)wBerlinieiwokręguwyborczym.Zaspra­wowaniemandatuposelskiegoposełotrzymujepodlegającąopodatkowaniurekompensatę,tzw.dietęposelską.Wy­sokośćdietposelskichregulujeustawa.Od2018rokuwysokośćdietywynosimiesięcznieokoło9800euro.

22

WażneorganyigremiaBundestagu

Przewodniczący Bundestagu

PrzewodniczącyBundestagujestnaj­wyższymprzedstawicielemparlamentu.Przewodniczącywrazzjegowiceprze­wodniczącymistanowiąPrezydium,bę­dącenajwyższymgremiumBundestagu.PrzewodniczącyBundestaguzajmujewrandzeprotokolarnejpogłowiepaństwa,czyliPrezydencieFederalnym,drugiemiejsce – jeszcze przed Kanclerz Fede­ralnąiprzewodniczącymiinnychorga­nówkonstytucyjnych.Jesttowyrazemprymatuwładzyustawodawczej(legisla­tywy)nadwładząwykonawczą(egzeku­tywą),czyliprymatuparlamentunadrządem.PrzewodniczącyBundestagustoi na czele Bundestagu i wraz z wice­przewodniczącymiiKonwentemSenio­rówkierujepracamiparlamentu.Stoinastrażyprawireprezentujegonazewnątrz.

23

W gmachu parlamentu ma prawo gospo­darzaiwładzępolicyjną,wspólniezwiceprzewodniczącymipodejmujewszystkieważniejszedecyzjepersonal­nedotycząceadministracjiBundestagu.Wybierany jest na okres kadencji i na zmianęzwiceprzewodniczącymipro­wadzi posiedzenia plenarne.Szczególniewidocznajestpozycjaprze­wodniczącegoijegozastępcówwichrolijakoprzewodniczącyzebrańplenar­nychparlamentu.Bezwzględnymwy­mogiem jest bowiem prowadzenie obrad wprawyibezstronniczysposób,dba­łośćozachowanieregułdebaty,sprawo­waniepieczynadwłaściwymwykony­waniemzadańiporządkiemwgmachuparlamentu. W przypadku naruszenia przezposłaregulaminuparlamentuPrzewodniczącymożeudzielićmunaga­nylubustnegoupomnienia,odebraćprawogłosu,nałożyćgrzywnęzanaru­szenieporządkulubwykluczyćgozudziałuwobradachnaokresdo30dni.PrzewodniczącymBundestaguXIX kadencjijestWolfgangSchäuble (CDU/CSU).

Prezydium Bundestagu

PrzewodniczącyiwiceprzewodniczącyBundestagutworząPrezydiumBun­destagu. Prezydium wybierane jest na okresjednejkadencji.Jegoczłonkówniemożnaodwołaćuchwałąparlamentu.Prezydiumzbierasięregularniewkaż­dymtygodniuposiedzeńwceluomó­wieniabieżącychsprawzwiązanychzkierowaniem parlamentem. Wiceprze­wodniczącymiPrzewodniczącegoBun­destaguXIXkadencjiWolfgangaSchäu­blesąobecnieThomasOppermann(SPD),Hans­PeterFriedrich(CDU/CSU),WolfgangKubicki(FDP),PetraPau (DieLinke)iClaudiaRoth(Sojusz90/Zieloni).

PrzewodniczącyBundestagui wiceprzewodnicząceiwiceprze­wodniczący:(wgórnymrzędzieodlewej)WolfgangSchäuble(CDU/CSU),ThomasOppermann(SPD)iHans­PeterFriedrich(CDU/CSU)oraz(wdolnymrzędzieodlewej)WolfgangKubicki(FDP), PetraPau(DieLinke)iClaudiaRoth(Sojusz90/Zieloni).

24

Konwent Seniorów

KonwentSeniorówwspieraPrezydiumwwszystkichsprawachdotyczącychBundestagu.Jesttogremiumskładającesięzprzedstawicieliposzczególnychfrakcjiproporcjonalniedoichreprezen­tacjiwparlamencie.DoKonwentunale­żąnienajstarsiczłonkowieparlamentu,leczposiadającydużedoświadczenieparlamentarne. Konwent – z Przewodni­czącymBundestagunaczele–składa sięzczłonkówPrezydiumBundestaguidalszych23członków.WposiedzeniachKonwentuudziałbierzetakżeprzedsta­wicielrządufederalnego.KonwentwspieraPrzewodniczącegowprowadzeniubieżącychsprawipodej­mujedecyzjewwewnętrznychspra­wachBundestagu,oileteniesązastrze­żonedlaPrzewodniczącegolubPrezy­dium.NajważniejszymzadaniemKonwentu jest ustalanie planu prac Bundestaguiporządkuobradposiedzeńplenarnych.Ponadtozajmujesięonkwestiamispornymidotyczącymipraw igodnościBundestaguorazinterpretacjiregulaminuparlamentarnego,atakżeewentualnąmediacjąwtychsporach.

Frakcje parlamentarne

FrakcjesąpolitycznymmotoremBun­destagu,aichwielkośćiskładodzwier­ciedlawynikwyborów.Toonewdużymstopniuokreślająprzebiegpracywpar­lamencie.Doutworzeniafrakcjipotrze­baconajmniej5procentczłonkówBundestagu. Istotnąrolęodgrywająfrakcjenietylko zformalnegopunktuwidzenia,gdyżproporcjonalniedoichliczebnościobsa­dzanyjestKonwentSeniorówikomisjeparlamentarneorazprzewodniczącykomisji,aletakżeizpowodówmeryto­rycznych.Zjednejstronysąbowiemogniwemłączącympolitycznąwolęspo­łeczeństwazjejpraktycznąrealizacjąwparlamencie,zdrugiejzaśstronytorujądrogęuchwałom.Wramachposzczegól­nychfrakcjipowstajągrupyizespołyzadaniowe,towarzyszącepracomw komisjach specjalistycznych i wypraco­wywującestanowiskofrakcjiwdanejsprawie.Zpomocywspółpracownikówkorzystawięcnietylkokażdyposeł,tak­żefrakcjezatrudniająreferentów,którzyprzeprowadzająkonsultacjeisondaże.

PrzewodniczącyfrakcjiBundestaguXIXkadencji:(wgórnymrzędzieodlewej)RalphBrinkhaus(CDU/CSU),AndreaNahles(SPD),AlexanderGaulandiAliceWeidel(AfD),Chri­stainLindner(FDP);(wdolnymrzę­dzieodlewej)SahraWagenknechtiDietmarBartsch(DieLinke)oraz KarinGöring­EckhardtiAnton Hofreiter(Sojusz90/Zieloni).

PiętrofrakcjiwgmachuReichs­tagu:frakcjesąważnymicentramidecyzyjnymi Bundestagu.

25

Frakcje parlamentarne

FrakcjesąpolitycznymmotoremBun­destagu,aichwielkośćiskładodzwier­ciedlawynikwyborów.Toonewdużymstopniuokreślająprzebiegpracywpar­lamencie.Doutworzeniafrakcjipotrze­baconajmniej5procentczłonków Bundestagu.Istotnąrolęodgrywająfrakcjenietylko zformalnegopunktuwidzenia,gdyżproporcjonalniedoichliczebnościobsa­dzanyjestKonwentSeniorówikomisjeparlamentarneorazprzewodniczącykomisji,aletakżeizpowodówmeryto­rycznych.Zjednejstronysąbowiemogniwemłączącympolitycznąwolęspo­łeczeństwazjejpraktycznąrealizacjąwparlamencie,zdrugiejzaśstronytorujądrogęuchwałom.Wramachposzczegól­nychfrakcjipowstajągrupyizespołyzadaniowe,towarzyszącepracomw komisjach specjalistycznych i wypraco­wywującestanowiskofrakcjiwdanejsprawie.Zpomocywspółpracownikówkorzystawięcnietylkokażdyposeł,tak­żefrakcjezatrudniająreferentów,którzyprzeprowadzająkonsultacjeisondaże.

PrzewodniczącyfrakcjiBundestaguXIXkadencji:(wgórnymrzędzieodlewej)RalphBrinkhaus(CDU/CSU),AndreaNahles(SPD),AlexanderGaulandiAliceWeidel(AfD),Chri­stainLindner(FDP);(wdolnymrzę­dzieodlewej)SahraWagenknechtiDietmarBartsch(DieLinke)oraz KarinGöring­EckhardtiAnton Hofreiter(Sojusz90/Zieloni).

PiętrofrakcjiwgmachuReichs­tagu:frakcjesąważnymicentramidecyzyjnymi Bundestagu.

26

Frakcje,skupiającewswychszeregachwszystkichposłówdanejpartii–lubjakwprzypadkuCDU/CSUpartiisiostrza­nych–sąwparlamentarnejmaszyneriiważną,częstorozstrzygającąprzekład­nią.Decydująnietylkonaprzykładonowychprojektachustawiwyznaczająmarszrutępodczasdebat,częstosątakżeswego rodzaju „parlamentem w parla­mencie”.Pomimozbieżnościzdańwza­sadniczychkwestiachpolitycznych,codoszczegółówistniejewieleróżnychin­dywidualnychpoglądów.Naetapiedys­kusjiikształtowaniawolipolitycznejniezawszepanujewefrakcjijednolitośćstanowisk.Zanimwięcwyjaśnionezo­stanąwszystkiespornekwestieiuzyskasiękonsens,dochodziczasem–podob­niejaknaplenum–dogorących,ana­wetkontrowersyjnychdebat.Takżedzię­kitemufrakcjestająsięwprocesiepoli­tyczno­parlamentarnymważnymogniwem decyzyjnym.

Komisje

DlaprzygotowaniauchwałBundestagpowołujekomisje.WXIXkadencjipo­wołano24stałekomisje,składającesięz14do49zwyczajnychczłonkówizta­kiejsamejliczbyichzastępców.Komisjesąorganamicałegoparlamentu.Dlategoichskładodpowiadapropocjonalniewielkościposzczególnychfrakcji.Frak­cjeuzgadniajązkoleimiędzysobąza­równoilośćpowoływanychkomisji,jakiichzadaniailiczbęczłonków.UstawaZasadniczaobligujedopowołaniaczte­rechkomisji:KomisjidoSprawObrony,KomisjiSprawZagranicznych,KomisjidoSprawUniiEuropejskiejiKomisjiPetycyjnej.

Przebieg prac komisji w Niemiec­kim Bundestagu.

Komisja doradczaprzygotowuje opinię, którą komisja wiodąca musi uwzględnić

Podkomisjamożeprzejmowaćczęśćokre­ślonychzagadnieńitematów

Komisja przekazuje projektuchwałydopodkomisji

Podkomisja przygoto­wujeprojektuchwały

lubdecyzję

Dla kontroli parlamentar-nej rządu federalnego Ko-misje dysponują ponadto prawem samoinicjatywy: mogą bez zlecenia przez plenum zajmować się kwestiami z zakresu ich kompetencji

Komisja prowa­dzącaformułuje

zaleceniedotyczą­ceuchwałyna

drugie czytanie na plenum

Plenum przekazuje projekty po pierw­szym czytaniu pro­jektu ustawy

Plenum przekazuje ponowniecałypro­jektlubjegoczęści,jeżelinaprzykładprzyjętyzostałzdu­żymizmianami

Plenum przekazuje projekt dokonsultacji,jeżelidoty­czyonwięcejniżjednejdziedziny

Opinia

Komisja wiodącadebatuje szczegółowo nad projektem uchwały, opracowuje dla plenum projekt, dla którego można będzie pozyskać większość

Plenum

27

28

PodwzględemmerytorycznymkomisjeBundestaguodzwierciedlajązregułyza­kreszadańresortowychposzczególnychministerstw,coteżsłużyćmakontroliparlamentarnejnadrządem.Sąjednakwyjątki,służąceBundestagowidookre­śleniawłasnychpolitycznychpunktówciężkości.PrzykłademmożebyćtuKo­misjadoSprawPrawidłowościWybo­rów,KomisjadoSprawImmunitetuiRegulaminu,KomisjadoSprawPrawCzłowiekaiPomocyHumanitarnej,czyKomisja do Spraw Turystyki i Sportu. Posiedzeniakomisjizregułyniesą publiczne. Pracenanowymiustawamiodbywająsięgłówniewkomisjach.Przygotowująone posiedzenia plenarne Bundestagu iprojektyustaw,mogąceuzyskaćparla­mentarnąwiększość.Wpracachkomisjideputowanikoncentrująsięnapewnymtylkoobszarzepolityki.Obradująnadwszystkimi projektami ustaw przekaza­nymiimprzezplenum,anastępniewy­pracowywująkompromis.Komisjemogątakżewraziepotrzebypowoływaćeks­pertów(Hearings).Efektemprackomisjisązalecenia,będącepodstawądouchwałBundestagu.

Komisje śledcze

Jednymzważnychinstrumentówkon­troliparlamentarnejnadrządemjestprawopowoływaniaprzezBundestagkomisjiśledczych(art.44UstawyZa­sadniczej).Parlamentmanawetobowią­zekpowołaniatakiejkomisji,jeżelizażą­da tego przynajmniej jedna czwarta członkówBundestagu.Komisjeśledczebadająewentualneniedociągnięciarzą­du i administracji publicznej albo ewen­tualnebłędnezachowaniepolityków.Wtymcelumogąprzesłuchiwaćświadkówizasięgaćopiniirzeczoznawcóworazżądaćprzedłożeniastosownychakt.Wy­nikiswychbadańkomisjaprzekładaplenumwformieraportu.Dlazapewnie­nia sprawnej kontroli parlamentarnej nadsiłamizbrojnymiKomisjadoSprawObronymaprawowkażdejchwiliukonstytuowaćsięjakokomisjaśledcza.

Liczysięzdanieekspertów: dozadańkomisjinależytakże wysłuchanieekspertów.

29

Komisja nadzwyczajna

Bundestag,przygotowującdecyzjeodno­śnieważnychikompleksowychzagad­nień,zobowiązanyjestnawniosekprzy­najmniejjednejczwartejczłonkówdopowołaniakomisjinadzwyczajnej.Wskładkomisjiwchodząposłowieieks­percispozaparlamentu,którzyprzedkła­dająBundestagowiraportyizalecenia.

Komisja petycyjna

KażdywNiemczechmożedziękiprawudoskładaniapetycjimiećwpływnapo­litykęikształtżyciaspołecznego.Każdymawięcmożliwośćbezpośredniegozwróceniasiędoparlamentu.Prawodoskładaniapetycjijakojednozpodstawo­wychprawobywatelskich,zawartejestwUstawieZasadniczejod1949roku.ŻyczeniaiskargiskierowanedoBundes­tagutrafiajądoKomisjiPetycyjnej,któraje analizuje i omawia. Komisja otrzymuje więc„zpierwszejręki”informacjeotym,jakiwpływnażycieobywatelimająustawy.BundestagmożenażyczenieKomisjiprzekazaćpetycjęrządowiwceluuwzględnienia,rozważenialubjakomateriałroboczy.

Pełnomocnik do Spraw Wojskowych

Każdyżołnierzmamożliwośćzwróce­niasiębezpośrednioibezkoniecznościzachowaniadrogisłużbowejzzażale­niemdoPełnomocnikadoSprawWoj­skowychBundestagu.Pełnomocnikpo­dejmujezregułydziałaniazawszewte­dy,gdyujawnionezostanąokolicznościpozwalająceprzypuszczać,żenaruszonezostałypodstawoweprawaobywatelskieżołnierzy.BadanapolecenieBundesta­gulubKomisjidoSprawObronykon­kretnesprawylubpodejmujedziałania,wynikającezjegowłasnejkompetencji.JestonwięcorganemwspierającymBundestag w sprawowaniu kontroli par­lamentarnejnasiłamizbrojnymi.RazdorokuPełnomocnikskładaBundestagowisprawozdanie ze swej pracy.

Obrońcażołnierzy:PełnomocnikdoSprawWojskowychHans­ PeterBartels(polewej)podczaszaprzysiężeniaprzezówczesnego PrzewodniczącegoBundestaguNorbertaLammerta(CDU/CSU).

30

Wybory do Bundestagu

W ustroju demokratycznym wszelka władzapochodziodnarodu.Wyborcynaokreślonyczasprzekazująjąwręceswoichprzedstawicieliioddającdwagłosynakarciedogłosowania,decydująotym,ktobędzierządził,atakżektostanowiłprawo.Dogłosowaniawwybo­rach do Bundestagu XIX kadencji w dniu24września2017rokuuprawnienibyliwszyscyobywatele,którzyukoń­czyli18rokżycia.

31

Każdyobywatelniemiecki,któryukoń­czył18rokżycia,możekandydowaćwwyborach parlamentarnych. Wszyscy wybranidoBundestaguotrzymująman­datposelski(złacińskiegomandare=zlecać,przekazywać,powierzać).Sąonipełnomocnikaminarodunaczasograni­czonydonastępnychwyborówdoBun­destagu. Wyborca dysponuje dwoma głosami.Głostzw.pierwszydecydujeotym,któryzkandydatówreprezentowaćbędzieosobiściedanyokręgwyborczy wparlamenciewBerlinie.Każdykandy­dat,którywdanymokręguwyborczymzdobyłwiększośćgłosówitymsamymtzw.mandatbezpośredni,wchodzidoBundestagu. Republika Federalna Niemiec podzielo­najestna299okręgówwyborczych– odFlensburgawSzlezwiku­Holsztynie(okręgwyborczynr1),ażpoHomburg wKrajuSaary(okręgwyborczynr299).Decydująceznaczeniedlaukładusiłpo­litycznych w Bundestagu ma tzw. drugi głos,oddanynapartyjnelistykrajowe.

Elektoratrozstrzyganimosilepolitycz­nejdanejpartiiczyteżkoalicjiwBun­destaguiotym,któraznichbędzie mogłazeswychszeregówwybraćkanc­lerza.Każdapartia,ubiegającasięomandatywBundestagu,umieszczawjednymlubkilkukrajachzwiązkowychkandydatów,uznanychprzezniąza właściwych,wokreślonejkolejnościnalistachkrajowych.Jeżelidanapartiawproporcjizdobytychdrugichgłosówotrzymuje10mandatówwjednymzkrajówzwiązkowychijednocześniewtym samym kraju cztery mandaty bezpo­średnie,wówczaspozostałychsześćmiejscmożeobsadzićkandydatamizlistykrajowej.Kandydującewwyborachpartieobowiązujetzw.klauzulazaporowa.

Mandatbezpośredni,miejscenaliściewyborczej,mandatnadwyż­kowy,mandatwyrównawczy: 709posłówdoBundestaguXIX kadencjizbierająsięwBerliniewgmachu Reichstagu.

32

Każdapartia,abywejśćdoBundestagu,musiprzekroczyćprógpięciuprocentgłosówdrugichzdobytychwskaliogól­nokrajowej.Klauzulatanieobowiązujewprzypadku,gdydanapartiazdobyłaconajmniejtrzymandatybezpośrednie,wówczaswchodzionadoBundestaguwskładziepropocjonalnymdoilościzdo­bytychdrugichgłosów.Klauzulazapo­rowa ma zapobiec rozdrobnieniu syste­mupartyjnego,atymsamymosłabieniuparlamentu.Zasadniczopołowamanda­tówwBundestagurozdzielonajestnapodstawielistkrajowych,zaśdruga połowanapodstawiemandatówbezpo­średnich.WtensposóbwXIXkadencjiNiemieckiego Bundestagu obsadzono 598spośród709mandatówposelskich.Pozostałe111mandatówto46manda­tównadwyżkowych,a65tomandatywyrównawcze.

Mandatynadwyżkowepowstająwtedy,gdy z danej partii do Bundestagu wcho­dziwięcejkandydatówbezpośrednich,niżwynikatozproporcjigłosówdru­gich,zdobytychwdanymkrajuzwiąz­kowym.WXIXkadencjiCDU/CSUotrzymała43mandatynadwyżkowe,aSPDtrzy.OdostatnichwyborówdoBundestagu w 2013 roku liczba manda­tównadwyżkowychwyrównywanajestdodatkowymimandatamiwyrównaw­czymi,takabyniezostałanaruszonapropocjamandatówwynikającazuzy­skanychprzezdanąpartiędrugichgło­sów.DlategowXIXkadencjipartiaSPDotrzymała19mandatówwyrównaw­czych,FDP15,AfDjedenaście,aDieLinkeorazSojusz90/Zielonipodziesięćmandatów.

Wybory do Niemieckiego Bundestagu.

*Łączniez46mandataminadwyżko­wymii65mandatamiwyrównaw­czyminapoczątkuXIXkadencji.

pierwszy głos kandydat

karta do głosowania

drugi głos partia A mandatbezpośredniB mandatbezpośredniC mandatbezpośredni

Lista krajowa z kandydatami 1 Lista krajowa z kandydatami 2 Lista krajowa z kandydatami 3

Wybory większościowe Wybory proporcjonalne

Kandydatzokręguwyborczego(pierwszygłos)

Lista krajowa(drugigłos)

Udziałgłosówoddanychnalistykrajowe decyduje o liczbie miejsc

danej partii w parlamencie

299posłów

410*posłów

mandatybezpośrednie Kandydacinaliściekrajowej

709posłów

33

34

35

36

Budynki parlamentu

Niemiecki Bundestag na posiedzeniu w dniu20czerwca1991rokupodjąłdecy­zjęoprzeniesieniuparlamentuisiedzi­byrządudoBerlina,azgodniezdecyzjąKonwentuSeniorówsiedzibąBundesta­gustałsięReichstag.WłukuSzprewypowstałanowaberlińskadzielnicapar­lamentarna,zaprojektowanawramachmiędzynarodowegokonkursuarchitek­tonicznego.Jejsymbolemstałsięzrekon­struowany budynek Reichstagu ze szkla­ną,dostępnądlazwiedzającychkopułą.RokrocznieokołotrzechmilionówgościzcałegoświataodwiedzabudynikiBun­destaguwBerlinie.WokółReichstagupowstałytrzynowekompleksypar­lamentarne–Jakob­Kaiser­Haus,Paul­ Löbe­HausiMarie­Elisabeth­Lüders­Haus.Sąoneudanymprzykłademarchitekturyłączącejreprezentacyjnąiprzejrzystąformęzwysokąfunkcjonal­nościąiinnowacyjnymi,przyjaznymidlaśrodowiskatechnologiami.

37

Gmach Reichstagu w Berlinie – centrum demokracji parlamentar­nej w Niemczech.

38

Gmach Reichstagu

GmachReistagutopotężnybudynek,któryjużnapierwszyrzutokasprawiaimponującewrażenie.Jegowystrójwe­wnętrznyodpowiadanajnowocześniej­szym standardom techniki. Brytyjski architekt,NormanFoster,zachowująchistorycznąszatębudynku,stworzyłwnętrzeodpowiadająceswoimcharakte­remnowoczesnemu,otwartemunaświatparlamentowi.Formazewnętrznagmachunieuległazmianie.Włączonojednaknoweelementy,tradycyjnąarchi­tekturępołączonozelementamifutury­stycznymi,fantazyjnośćiklarownafunkcjonalnośćuzupełniająsię,tworzącnowąharmonię.Na kondygnacji podziemnej i na parte­rzemieścisięsekretariatparlamentuizapleczetechniczne.Powyżejznajdujesiępiętroprzeznaczonenaposiedzeniaplenarnezobszernąsalą,wktórejodby­wająsięzgromadzeniaogólneposłów, anadnimpoziomdlazwiedzających,wyżejpiętroprezydialne,anadnimpię­troprzeznaczonedlafrakcji.BudynekwieńczytarasikopułaReichstagu.

Pierwszepiętrogmachu–wizualniewy­różniającesięniebieskimkoloremdrzwi–jestpiętremposiedzeńplenarnych,przeznaczonymdlaposłów,ichwspół­pracownikówiczłonkówrządufederal­nego.Wjegoczęścizachodniejznajdujesięlobbydlaprzedstawicielimediów.Życieplenarnetoczysię–pozaposie­dzeniaminaplenum–takżewkulua­rachwokółsaliplenarnej,czyliwkla­sycznymlobby,podręcznejbiblioteceiwschodniejlobby.Oboklobbyznajdująsiępomieszczeniadlaczłonkówrządu ipokój,wktórympodliczanesągłosypodczasgłosowaniaimiennegolubtaj­nychwyborów.SercemReichstagujestsalaposiedzeńplenarnychopowierzchni1200metrówkwadratowych.Mawysokość24metrówisięgapraktyczniedoszczytubudynku.Wglądnasalęmożliwyjestzprawiewszystkichusytuowanychwokółniejpięter,atakżezoszklonychdziedziń­cówiinnychmiejsc.

39

BlueReichstagu:kolorfotelisaliplenarnejzaprojektowanyzostałspecjalnie dla Reichstagu.

40

Plenum i porządek miejscDlagościprzeznaczonowReichstagupółpiętropołożonenadpoziomemplenarnym.Ztrybundlapublicznościśledzićmożnapracęposłównasalipo­siedzeń.Dodyspozycjizwiedzających,oficjalnychgościBundestaguidzienni­karzystoiokoło430miejscznajdują­cychsięnasześciuusytuowanychwpółkolutrybunach.Stądwzrokzwiedza­jącychprzyciągaOrzełBundestagu–umieszczony naprzeciw trybun przed szklanąścianączołową.Ujejpodnóżaznajdujesiępodestprezydialny.Prezy­diumposiedzeńskładasięzPrzewodni­czącegoBundestagulubjednegozjegowiceprzewodniczącychidwóchsekreta­rzy–jednegoposłazfrakcjirządzącej ijednegozfrakcjiopozycyjnej.Przedpodestemusytuowanajestmównicaimiejscadlastenografów.Polewej–patrzączestronytrybundlapubliczności–stojąławyrządowe,apoprawejławyBundesratu.PomiędzyPre­zydium a Bundesratem miejsce zajmuje PełnomocnikdoSprawWojskowych.Naprzeciw podestu prezydialnego znaj­dująsięławyposelskieposzczególnychfrakcji.Poprawej,patrzącodstrony

Przewodniczącego,zajmująwnichmiej­scaczłonkowiefrakcjiAfD,aoboknichczłonkowiefrakcjiFDPiCDU/CSU.Da­lejpolewejzasiadająparlamentarzyści zfrakcjiSojusz90/Zieloni,aoboknichczłonkowiefrakcjiSPD.Całkiempole­wejmiejscazajmujefrakcjaDieLinke (p.wykresstr.5).Napiętrzedlapublicznościmieszcząsięteżsalekonferencyjne,wktórychodby­wająsięspotkaniairozmowyposłówzgośćmi.Piętrowyróżniająciemnozielo­ne drzwi.

Prezydium i frakcjeNadrugimpiętrze,powyżejpiętradlazwiedzających,usytuowanesąbiuraPrzewodniczącegoBundestaguijegowspółpracowników,biurakierownictwaadministracyjnegoisalaposiedzeńKon­wentuSeniorów.Drzwinatympiętrzesąwkolorzeburgundzkiejczerwieni.Natrzecimpiętrze–zcharakterystycz­nymszarymkoloremdrzwi–rezydująfrakcje.Mieszcząsiętusaleposiedzeńfrakcji,biuraichprezydiówilobbypra­sowe,któremożebyćtakżewykorzysty­wanenaprzyjęcia.

Burgundzkaczerwień:bezpośredniwglądzpiętraprezydialnegonasalęplenarną.

41

Kopuła Reichstagu jest atrakcją turystycznąNadpiętremdlafrakcjinadachubudyn­kupołożonyjesttaras.Stądprzejśćmoż­nanakopułęReichstagu–jejśrednicama40metrów–izwysokości47me­trówpodziwiaćpanoramęBerlina.Dol­naigórnakrawędźkopułyjestotwarta,całakonstrukcjawydajesięunosićsięwpowietrzu.Szczytkopułyznajdujesię–liczącodpoziomuulicy–nawysokości54metrów.Stojącujejpodnóża,wejrzećmożnaprzykorzystnychwarunkachświetlnychwgłąbsaliplenarnej.

Po słonecznej stronie ekologiiBudynekReistaguipołożonewokółnie­gobudynkiparlamentarnewyposażonesąwoszczędneiprzyjaznedlaśrodowi­skaurządzeniatechniczne.Wtrakciemodernizacjibudynkówiprzybudowienowychobiektówwdrożonokonse­kwentniepostulowanąprzezBundestagirządfederalnykoncepcjęoszczędnościsurowcówenergetycznych.

Światłodziennedocieradosaliplenar­nejprzezlustrzanystożekznajdującysięwśrodkuszklanejkopułyReichstagu.Wskładającymsięz360lusterstożkuznaj­dujesiętakżeinstalacjadoodzyskucie­pła.Ciepłopozyskanezwentylacjisaliplenarnej wykorzystywane jest do opala­nia budynku. Panelesolarneołącznejpowierzchni300metrówkwadratowychumieszczonenapołudniowymdachubudynkudo­starczająbezemisyjnąenergięelektrycz­ną.PodobneurządzeniazainstalowanotakżenadachachPaul­Löbe­HausiJakob­Kaiser­Haus.Podstawowymele­mentemkoncepcjiekologicznejsąjed­nakelektrociepłownieblokowe,którychkotłyzasilanesąbiopaliwemrzepako­wym.Ciepłopowstałeprzywytwarza­niu energii elektrycznej wykorzystywa­nejestzgodniezzasadągospodarki skojarzonejdoogrzewaniabudynkówparlamentarnych.Elektrociepłownieblokowepokrywająw50%ichzapo­trzebowanienaenergięelektrycznąiw100%naenergięcieplnąichłodniczą.Niewykorzystaneciepłoodpadowesłu­żyzapomocąchłodziarkiabsorpcyjnejdo klimatyzacji lub gromadzone jest la­temjakociepławodaimagazynowanenagłębokości300metrówpodziemią, awzimieznówpozyskiwane.

Staćparlamentowinadgłową:oko­łotrzechmilionówosóbzwiedzarokroczniekopułęReichtagu.

42

Kronika gmachu Reichstagu

5 grudnia 1894 r.OtwarciebudynkuReichstagu(archi­tekt:PaulWallot)podziesięciulatachbudowy.

9 listopada 1918 r.Z okna Reichstagu Philipp Scheidemann proklamujerepublikę,potym,jakwpołudnietegosamegodniakanclerzRzeszyksiążeMaksymilianBadeńskisamowolnieogłaszaabdykacjęcesarzaWilhelma II.

27 lutego 1933 r.PożarReichstagupoprzejęciuwładzyprzeznazistówpodwodząAdolfa Hitlerastajesięsymbolemupadkude­mokracji parlamentarnej w Niemczech i pretekstemdoprześladowańprzeciwni­kówpolitycznych.

Maj 1945 r.ZakończenieIIwojnyświatowej.Nagmachu Reichstagu powiewa czerwony sztandar Armii Radzieckiej jako znakzwycięstwanadnazistowskimiNiemcami.

9 września 1948 r.PodczasblokadyBerlinaprzezZwiązekRadziecki przed gmachem Reichstagu odbywasięmanifestacjazudziałempo­nad350000mieszkańcówmiasta.NadburmistrzBerlinaErnstReuterwy­głaszaprzedruinamiReichstaguswojesłynneprzemówieniezawierająceapel: „Narody świata...spójrzcienatomiasto.“

Śladyhistorii:Podczasprzebudo­wy starannie odrestaurowano „graffiti“ żołnierzyradzieckich.

43

13 sierpnia 1961 r.Budowamuruberlińskiego,który przebiegabezpośrednioobokgmachuReichstagu. Pomimo tego budynek zostajeodbudowanywedługprojektu Paula Baumgartena. Reichstag jest od1973rokumiejscemhistorycznychwystawimieścisaleposiedzeńgremiówifrakcji.

4 października 1990 r.WgmachuReichstaguodbywasiępierwsze posiedzenie pierwszego ogólnoniemieckiegoBundestagu.

20 czerwca 1991 r.Bundestag na posiedzeniu w Bonn po­dejmujewiększością338przeciw320głosomdecyzjęoprzeniesieniuswojejsiedziby do Berlina do gmachu Reichs­tagu. Brytyjski architekt Norman Foster wygrywa konkursu na projekt przebudo­wy i otrzymuje zlecenie na jej wykona­nie.

Maj 1995 r.KonwentSeniorówzatwierdzapo kontrowersyjnychdebatachbudowę nowoczesnej,szklanejidostępnej dlazwiedzającychkopuły.

Czerwiec/lipiec 1995 r.ParaartystówChristoiJeanne­ClaudezakrywaReichstag.Pozdjęciuinstalacjirozpoczynasięprzebudowagmachu.

19 kwietnia 1999 r.Bundestagprzejmujewużytkowanieprzebudowany gmach Reichstagu w Berlinie. Norman Foster przekazuje PrzewodniczącemuBundestaguWolfgangowiThiersesymboliczny klucz do budynku.

Latem 1999 r.ParlamentprzenosisięzBonndo Berlina,awdniu6wrześniawBerlinie rozpoczynasiępierwszytydzieńposie­dzeńBundestagu.

Refleksjanadhistoriąparlamentu: „Instalacja dlaReichstagu“artystkiJennyHolzer,składającasięzprze­mówieńposłówdoReichstagui do Bundestagu.

44

Budynek Paul-Löbe-Haus

ObokReichstaguusytuowanyjestPaul­Löbe­Haus.Gmachnazwanyzostał imieniem ostatniego demokratycznego PrzewodniczącegoReichstaguzokresuRepublikiWeimarskiej.Komplekspoło­żonywłukuSzprewy,madługość200aszerokości100metrówinależydotzw. „Wstęgi Federacji”,łączącejobieczęścikiedyśpodzielonegoBerlina.Wośmiurotundachbudynkuznajdująsiędwu­kondygnacyjne sale obrad komisji parla­mentarnych,aponadtomieścisiętuokoło510pomieszczeńdlaposłów,450biursekretariatówkomisjiiadministra­cjiparlamentarnej,awtymbiuroinfor­macjipublicznejibiuroobsługizwie­dzających.

Paul Löbe (1875–1967)W 1919 roku socjaldemokrata Paul Löbe zostaje członkiem Zgromadzenia Naro-dowego w Weimarze, w rok potem posłem do Reichstagu, a później jego Przewodniczącym. W 1932 roku zostaje usunięty z tego urzędu, a jego następcą zostaje Hermann Göring, członek nazi-stowskiej NSDAP.Jako redaktor „Vorwärts”, gazety będą-cej centralnym organem SPD, zatrzyma-ny zostaje pod zarzutem defraudacji składek partyjnych i osadzony na sześć miesięcy w areszcie prewencyjnym. W późniejszym okresie nawiązuje kontakt z grupą ruchu oporu wokół Carla Friedricha Goerdelera i po zamachu na Hitlera w dniu 20 lipca 1944 roku zostaje ponownie aresztowany. Zaraz po zakończeniu wojny Paul Löbe znów podejmuje działalność w SPD i pracę jako redaktor. W latach 1948/1949 jako członek Rady Parlamentarnej bie-rze czynny udział w przygotowaniu Ustawy Zasadniczej. W 1949 roku otwiera jako Przewodniczący Senior posiedzenie konstytuujące pierwszego Niemieckiego Bundestagu.

PopiersiePaulaLöbewhalibudy­ku parlamentarnego nazwanego jego imieniem.

45

Otwartaarchitektura:wejście zachodniePaul­Löbe­Haus.

46

Budynek Marie-Elisabeth-Lüders-Haus

Marie­ElisabethLüdersbyłaczłonkiempartiiliberalnej.Noszącyjejimiębudy­nekmieścicentruminformacjiisłużbypomocniczeparlamentu.Znajdujesię tumiędzyinnymiarchiwum,dokumen­tacjaprasowa,służbynaukoweijedna znajwiększychbibliotekparlamentar­nychnaświecie,posiadającawprawie1,5milionówtomów.Wrotundziebibliotekinapustejprzestrzeniponiżejpiętrainformacyjnegoustawionobeto­nowysegmentmuruberlińskiego,częśćtzw.muruwewnętrznego,którywska­zujejegoówczesnyprzebiegiodwołuje siędohistoriitegomiejsca. Wbudynkuznajdująsiętakżesalekon­ferencyjne,którewykorzystywanesągłównieprzezkomisjenadzwyczajne ikomisjeśledcze.Pozakończeniu praczwiązanychzrozbudowąMarie­Elisabeth­Lüder­Hausdostępnadlapublicznościbędzieznówsalasztuki(Kunst­Raum)Bundestagu,wktórejprezentowanebędąwystawysztukiwspółczesnejokontekścieparlamen­tarnym i politycznym.

Marie-Elisabeth Lüders (1878–1966) Liberalna polityk, Marie-Elisabeth Lüders, była wybitnym politykiem społecznym i jedną z najważniejszych postaci ruchu kobiet w Niemczech. Jako pierwsza kobieta w Niemczech uzyskała w roku 1912 tytuł doktora nauk politycz-nych, a do roku 1918 piastowała wiele czołowych funkcji w ruchu społecznym i ruchu kobiet. W 1919 roku była człon-kiem Konstytucyjnego Zgromadzenia Narodowego, a w latach 1920/21 i 1924 do 1930 posłanką do Reichstagu. W roku 1933 naziści zaka-zali jej wykonywania zawodu i publika-cji; w 1937 roku przez cztery miesiące przebywała w odosobnionym areszcie. W latach 1953 do 1961 była z ramienia partii FDP posłanką do Bundestagu i dwa razy jako Przewodnicząca Senior otwierała posiedzenia konstytuujące.

Wbudowie:gmachMarie­Elisabeth­Lüders­Hauspozakończeniu rozbudowy zaprojektowanej przez architektaStephanaBraunfelsabę­dziemiałpowierzchnię44.000m2.

47

Skarbinicawiedzyparlamentarnej:gmachMarie­Elisabeth­Lüders­Hausjestsiedzibąjednejznajwiększychbibliotek parlamentarnych na świecie.

48

Budynek Jakob-Kaiser-Haus

Wnajwiększymzespolebudynkówparla­mentarnychsiedzibęmajągłówniefrak­cjeiichwspółpracownicy.Kompleksar­chitektonicznyJakob­Kaiser­Haus,wktórympracujeponad2000osób,inte­grujeistniejącąarchitekturę,jestwkom­ponowany w dawny szlak ulic i oddaje stylem typowy charakter zabudowy miej­skiejBerlina.Kompleks,składającysię zośmiubudynków,zaprojektowanychzostałprzezpięćzespołówarchitektów. WJakob­Kaiser­HausznajdująsięmiędzyinnymibiurawiceprzewodniczącychBundestagu,przewodniczącychfrakcji,biuroprasoweBundestaguisłużbyme­dialne.Równieżokoło60procentparla­mentarzystówmatuswojebiura.Zregu­łyskładająsięoneztrzechpokoi­każdyopowierzchniokoło18metrówkwadra­towych.Biuraprzeznaczonesądlaposłaiwspółpracowników.SpecjalnakomisjaKonwentuSeniorówpodejmujepokaż­dych wyborach do Bundestagu decyzje o nowympodzialepomieszczeńposelskichpomiędzyposzczególnefrakcje.Odbywasięto,jakwwiększościdecyzjipodejmo­wanychwBundestagu,nazasadzieści­słejpropocjonalności.

Jakob Kaiser (1888 –1961)Jakob Kaiser już w młodości przyłączył się do Chrześcijańskiego Ruchu Związków Zawodowych (CGD) i podjął działalność polityczną. W 1912 roku został członkiem Niemieckiej Partii Centrum i z jej ramie-nia posłem do ostatniego wybranego w wolnych wyborach Reichstagu. W 1934 roku przyłączył się do antynazistowskiego ruchu oporu, zatrzymany w 1938 roku pod zarzutem planowania zdrady stanu osadzony został na kilka miesięcy w wię-zieniu Gestapo. Z trudem uszedł fali aresztowań po zamachu na Hitlera w dniu 20 lipca 1944 roku i przeżył wojnę jako jedyny członek ścisłego kręgu związ-kowego ruchu oporu w Berlinie.Po zakończeniu wojny wziął aktywny udział w tworzeniu partii CDU i przejął jej przewodnictwo w Berlinie i na obsza-rze radzieckiej strefy okupacyjnej. W roku 1947 został jednak po sprzeciwie wobec polityki ujednolicenia partii usu-nięty z funkcji przewodniczącego przez radziecką administrację wojskową.Kaiser był członkiem berlińskiego parla-mentu miejskiego i jako członek Rady Parlamentarnej brał udział w pracach nad Ustawą Zasadniczą. Od 1949 roku był posłem do Bundestagu i ministrem do spraw ogólnoniemieckich.

Osiewidokowe:budynekJakob­­Kaiser­Hauszimponującymi perspektywami.

49

Domzośmiudomów:kompleksbudynkówparlamentarnychtwo­rzyłopięćzespołówarchitektów.

50

((Bitte neues Bild))

51

((Bitte neues Bild))

52

WięcejoBundestagu

Bundestagjestjednymznajczęściejod­wiedzanychparlamentównaświecie.Gmach Reichstagu i kompleks budyn­kówpołożonychwdzielnicyparlamen­tarnej Berlina odwiedza rokrocznie trzy milionygościzcałegoświata.Opiekęnadnimisprawujebiuroobsługizwie­dzających.Biurooferujezarównozwie­dzaniekopułyReichstagu,jakizwiedza­nie tematyczne z przewodnikiem – na przykładdotyczącearchitekturyisztukiw budynkach Bundestagu. W dni wolne odposiedzeńwsaliplenarnejwysłu­chaćmożnaodczytówozadaniach, trybiepracyiskładzieBundestaguorazo historii i architekturze Reichstagu. Dodzieciimłodzieżyskierowanajestszczególnaofertawpostac„DniDzieci”,seminariówparlamentarnych,czyteżgryplanowej„Demokracjaparlamen­tarna–przezzabawędowiedzy”.InformacjedotyczącezwiedzaniagmachuReichstagu,uczestnictwawposiedze­niachplenarnychiodczytachinformacyj­nychnatrybunachsaliplenarnejuzyskaćmożnawbiurzeobsługizwiedzającychBesucherdienstdesDeutschenBundes­tages www.bundestag.de > Besuch oraz telefoniczniepodnumerem +4930227­32152.

53

Zwiedzanie kopuły, audioprzewodnik

Tarasnadachuikopułaotwartesąco­dziennieodgodz.8do24(ostatniwstępogodz.21.45).Zwiedzaniemożliwejesttylkopouprzednimzgłoszeniu,któregodokonaćmożnaonlinepodadresemwww.bundestag.de > Besuch >Online­Anmeldung,faksempodnumerem: +4930227­36436lublistownie(DeutscherBundestag,Besucherdienst,PlatzderRepublik1,11011Berlin).Podczaszwiedzaniakopułymożna korzystaćzaudioprzewodnika,któryprzez20minutinformujenasogmachuReichstaguijegootoczeniu,oBundes­taguipracyparlamentarnej,atakżeoatrakcjach turystycznych. Audioprze­wodnikdostępnyjestnatarasienada­chuwjedenastuwersjachjęzykowych.Dostępnyjesttakżeaudioprzewodnikdladzieciwprzystępnymdladzieci językuiaudioprzewodnikdlaosóbnie­widomych oraz wideoprzewodnik dla osóbniesłyszących.

Materiały informacyjne

DziałinformacjipublicznejBundestaguinformujeopracyparlamentuwbroszu­rach,naDVD,wystawachiwInfomo­bilu.Publikacjeinformująopracypo­słównaplenum,wkomisjachiokręgachwyborczychiobjaśniajątrybpowstawa­niaustaw.PonadtoinformująohistoriiBundestagu oraz architekturze i sztuce wdzielnicyparlamentarnej.Otrzymaćmożnatakżeinformacjenapisanepro­stymiprzystępnymjęzykiem.Wielepublikacjiprzetłumaczonychzostało najęzykiobce.MateriałinformacyjnydotyczącyBundestaguznajdąPaństwoprzywejściuzachodniminapiętrzeprzytrybunachdlazwiedzających. Materiałyzamówićmożnaprzezinternetpod www.bundestag.de > Service > Informationsmaterial,telefonicznie (+493022733300),faksem(+4930 22736200)lubmailempodadreseminfomaterial@bundestag.de. Nastroniewww.bundestag.demożeciePaństwonażywośledzićdebatyparla­mentarne,zamawiaćmateriałyinforma­cyjnelubpobieraćzsiecitekstyustaw.Dladzieciprzeznaczonajeststronainternetowawww.kuppelkucker.de, adlamłodzieżywww.mitmischen.de.

Bogataoferta:Biuroobsługi zwiedzających(Besucherdienst)Bundestaguoferujeoprowadzaniezprzewodnikiemnaróżnetematyidlaróżnychgrupwiekowych.

54

Wystawy, Infomobil i prezentacja na targach

PrezentowanewPaul­Löbe­Hauszmien­ne wystawy o tematyce politycznej i parlamentarnej,pozwalajązwiedzają­cymzapoznaćsięzewszystkimizagad­nieniamizwiązanymizBundestagiem.www.bundestag.de > Besuch > Ausstel­lungen > Politisch­parlamentarische Ausstellungen. Na wystawie objazdowej objazdowej podnazwą„NiemieckiBundestag–nasiposłowie“parlamentarzyściinformują wokręgachwyborczychoswojejpracy.Prezentacyjno­wystawowy pojazd Bundestagu(Infomobil)oferujepodczasobjazdupokrajuwystawy,filmyiforadyskusyjne. Bundestagmaswojestoiskoinformacyj­netakżenawszystkichwiększychtar­gach konsumenckich. Szczegółoweinformacjepod: www.bundestag.de > Besuch > Ausstel­lungen >BundestaginIhrerNähe.

Instalacja upamietniająca mur berliński

WbudynkuMarie­Elisabeth­Lüders­ Hausznajdujesięinstalacjamurberliń­skiego – ustawione tu betonowe segmenty muru,tzw.muruwewnętrznego–upamiętniająprzezwyciężenie podziałuNiemiec.www.bundestag.de > Besuch > Kunst > Mauer­Mahnmal.

Wystawa historyczna Niemieckiego Bundestagu

Wystawa„Drogi–bezdroża–drogiokrężne“otwartaod(wponiedziałki tylkowdniświąteczne)DeutscherDom,Gendarmenmarkt1,10117Berlinwww.bundestag.de > Besuch > Ausstel­lungen >HistorischeAusstellungenimDeutschenDom.

55

Impressum

Wydawca:NiemieckiBundestag,ReferatInformacjiPublicznej,BerlinKoordynacja:RobertSchönbrodtRedakcja:GeorgiaRauer,BerlinPrzekład:MariaScharffenbergerUkładgraficzny:RegelindisWestphalGrafik­Design/BernoBuff,NorbertLauterbach, Berlin;opracowaniewbvMedia,NorbertGrust,ChristianeZayOrzełBundestagu:autorProf.LudwigGies,opracowanie2008bürouebele,StuttgartZdjęcia:okładka1i4,str.47DeutscherBundestag/JanPauls;okładka2i3,str.43–45, str.48DBT/JörgF.Müller;str.3,str.31,str.53DBT/JuliaNowak;str.7,str.39,DBT/Florian Gaertner/photothek.net;str.11,str.15DBT/AchimMelde;str.50–51DBT/Marc­Steffen Unger;str.16,str.23(W.Kubicki)DBT/StellavonSaldern,str.17DBT/ArndtOehmichen;str.19,str.24(A.Hofreiter)DBT/ThomasKöhler/photothek.net;str.20DBT/WernerSchüring;str.23(H.­P.Friedrich)/HenningSchacht;str.23(T.Oppermann),str.24(A.Nahles)SPDParteivorstand/SusieKnoll;str.23(W.Schäuble)IljaC.Hendel;str.23(P.Pau)Die LinkeimBundestag;str.23(C.Roth),str.24(D.Bartsch)DBT/IngaHaar;str.24(K.Göring)KatrinGöring­Eckhardt/HarryWeber;str.24(A.Gauland)AfD;str.24(C.Lindner)ChristianLindner/OlafHeinen;str.24(A.Weidel)AliceWeidel;str.24(R.Brinkhaus)TobiasKoch;str.24(S.Wagenknecht)BundestagsfraktionDieLinke;str.25DBT/MarcoUrban;str.28DBT/ideazione/­SebastianFischer;str.29DBT/studiokohlmeier;str.34/35DBT/ManuelFrauendorfFotografie;str.37,str.46DBT/JohannesBackes;str.40DBT/LinusLintnerGrafika:str.5,str.8,str.18,str.27RegelindisWestphalGrafik­Design; str.33MarcMendelson,opracowanieRegelindisWestphalGrafik­DesignDruk:DruckhausWaiblingen,Remstal­BoteGmbH

Stannawrzesień2018©DeutscherBundestag,BerlinWszelkieprawazastrzeżone.

Niniejsza publikacja stanowi element public relations Niemieckiego Bundestagu. Jest wydawanabezpłatnieiniejestprzeznaczonadosprzedaży.Niemożebyćwykorzystywanaanidopropagandywyborczej,aniprzezpartielubfrakcjedlawłasnejpublicrelations.

Publikacjaniejestprawniewiążącymzdaniemwydawcy,służyćmajedynieinformacjiikształtowaniupoglądów.

Fak

ten

Fakty Bundestag w skrócie