farmakoekonomika...1 katedra i polityka zakład farmakologii klinicznej am wrocław katedra i...

1

Katedra i ZakładFarmakologii KlinicznejAM Wrocław

Katedra i Zakład Farmakologii

KlinicznejUM we Wrocławiu

FarmakoekonomikaFarmakoekonomika 1.1. Medycyna oparta na faktach Medycyna oparta na faktach –– rodzaje badań stosowanych w epidemiologii, w tym badania z rodzaje badań stosowanych w epidemiologii, w tym badania z randomizacją. dr P. Niewiński randomizacją. dr P. Niewiński 20132013--1010--09 09 2.2. Medycyna oparta na faktach Medycyna oparta na faktach –– przegląd systematyczny i przegląd systematyczny i metaanalizametaanaliza, miary skuteczności. dr P. , miary skuteczności. dr P. Niewiński Niewiński 20132013--1010--1616

3.3. Ekonomia ochrony zdrowia (specyfika rynku ochrony zdrowia, popytEkonomia ochrony zdrowia (specyfika rynku ochrony zdrowia, popyt i podaż, ekonomia dobrobytu, i podaż, ekonomia dobrobytu, równość). Finansowanie świadczeń zdrowotnych w Polsce. dr Ł. równość). Finansowanie świadczeń zdrowotnych w Polsce. dr Ł. ŁapińskiŁapiński 20132013--1010--2323

4.4. FarmakoekonomikaFarmakoekonomika –– definicja, zastosowanie, składowe analizy definicja, zastosowanie, składowe analizy farmakoekonomicznejfarmakoekonomicznej. dr . dr P. P. PetryszynPetryszyn 20132013--1010--3030

5.5. Rodzaje analiz Rodzaje analiz farmakoekonomicznychfarmakoekonomicznych. Badanie efektywności i użyteczności kosztów na wybranych . Badanie efektywności i użyteczności kosztów na wybranych przykładach. dr P. przykładach. dr P. PetryszynPetryszyn 20132013--1111--0606

6.6. Rodzaje, identyfikacja i pomiar kosztów w ochronie zdrowia. BadaRodzaje, identyfikacja i pomiar kosztów w ochronie zdrowia. Badanie kosztów choroby. dr Ł. nie kosztów choroby. dr Ł. ŁapińskiŁapiński 20132013--1111--1313

7.7. Reguły decyzyjne w ocenie ekonomicznej programów zdrowotnych Reguły decyzyjne w ocenie ekonomicznej programów zdrowotnych –– analiza inkrementalna, granica analiza inkrementalna, granica opłacalności leczenia. dr P. opłacalności leczenia. dr P. PetryszynPetryszyn 20132013--1111--2020

8.8. Jakość życia. Preferencje stanów zdrowia, bezpośrednie i pośrednJakość życia. Preferencje stanów zdrowia, bezpośrednie i pośrednie metody pomiaru. dr P. ie metody pomiaru. dr P. PetryszynPetryszyn20132013--1111--2727

9.9. Rola modelowania w ocenie ekonomicznej programów zdrowotnych. DrRola modelowania w ocenie ekonomicznej programów zdrowotnych. Drzewo decyzyjne. Model zewo decyzyjne. Model Markowa. Analiza wrażliwości. Analiza wpływu na budżet. dr P. Markowa. Analiza wrażliwości. Analiza wpływu na budżet. dr P. PetryszynPetryszyn 20132013--1212--0404

10.10. Wytyczne oceny technologii medycznych. Miejsce HTA w systemach rWytyczne oceny technologii medycznych. Miejsce HTA w systemach refundacji w wybranych efundacji w wybranych krajach. Rola i zadania Agencji Oceny Technologii Medycznych. drkrajach. Rola i zadania Agencji Oceny Technologii Medycznych. dr P. Niewiński P. Niewiński 20132013--1212--1111

11.11. Model rynku leków. Polski i światowy rynek leków, mechanizmy konModel rynku leków. Polski i światowy rynek leków, mechanizmy kontroli, ustalanie cen leków. troli, ustalanie cen leków. Polityka Polityka lekowalekowa państwa. Rola leków państwa. Rola leków generycznychgenerycznych. dr P. . dr P. PetryszynPetryszyn 20132013--1212--1818

12.12. Marketing w farmacji Marketing w farmacji –– kodeks farmaceutycznej etyki marketingowej. Promocja leków. dr kodeks farmaceutycznej etyki marketingowej. Promocja leków. dr Ł. Ł. ŁapińskiŁapiński 20142014--0101--0808

13.13. Apteki ogólnodostępne i apteki szpitalne Apteki ogólnodostępne i apteki szpitalne –– zróżnicowane role na rynku leków. Gospodarka lekiem w zróżnicowane role na rynku leków. Gospodarka lekiem w szpitalu. mgr O. szpitalu. mgr O. FedorowiczFedorowicz 20142014--0101--1515

14.14. Komitet Terapeutyczny. Receptariusz szpitalny. Standardy farmakoKomitet Terapeutyczny. Receptariusz szpitalny. Standardy farmakoterapii. dr P. Niewiński terapii. dr P. Niewiński 20142014--0101--2222

15.15. Aspekty ekonomiczne terapii monitorowanej. dr P. Niewiński + ZalAspekty ekonomiczne terapii monitorowanej. dr P. Niewiński + Zaliczenie iczenie

FarmakoekonomikaFarmakoekonomika

WstępWstęp

W latach siedemdziesiW latach siedemdziesiąątych po raz pierwszy tych po raz pierwszy zakwestionowano szakwestionowano słłusznousznośćść twierdzenia o twierdzenia o niewymiernoniewymiernośści pracy lekarza i wprowadzono ci pracy lekarza i wprowadzono mierniki jej efektywnomierniki jej efektywnośści. Wczeci. Wcześśniej nie niej nie podwapodważżano ocen lekarskich ani ano ocen lekarskich ani śśrodkrodkóów w stosowanych w procesie leczenia. Pojstosowanych w procesie leczenia. Pojęęcie cie „„sztuki sztuki lekarskiej" chronilekarskiej" chroniłło przed krytyko przed krytykąą i pori poróównaniami; wnaniami; tylko w wyjtylko w wyjąątkowych wypadkach dopuszczano tkowych wypadkach dopuszczano opiniopinięę innych profesjonalistinnych profesjonalistóóww . .

WstępWstęp

Kiedy zdrowie traktowano w kategoriach Kiedy zdrowie traktowano w kategoriach ideologicznych, jako dobro najwyideologicznych, jako dobro najwyżższsze. e. nie mianie miałło o ono ceny, a prono ceny, a próóby wymierzenia zdrowia w by wymierzenia zdrowia w pienipieniąądzu traktowane bydzu traktowane byłły jak herezja. y jak herezja. DDzisiaj zisiaj jjednym z podstawowych czynnikednym z podstawowych czynnikóów, w, wywierajwywierająących wpcych wpłływ na organizacjyw na organizacjęę i i funkcjonowanie ochrony zdrowia, jest funkcjonowanie ochrony zdrowia, jest permanentny niedostatek permanentny niedostatek śśrodkrodkóów w ekonomicznych. ekonomicznych.

FarmakoekonomikFarmakoekonomika a jest dziajest działłem ekonomiki zdrowia em ekonomiki zdrowia

wykorzystujwykorzystująącym wszystkie jej narzcym wszystkie jej narzęędzia i dzia i techniki w celu jednoczesnej oceny koszttechniki w celu jednoczesnej oceny kosztóów w i wyniki wynikóów alternatywnych procedur w alternatywnych procedur medycznychmedycznych..

CCzynnikiem wyrzynnikiem wyróóżżniajniająącym jcym jąą jest zajest załłoożżenie, enie, żże przynajmniej w jednej z tych procedur e przynajmniej w jednej z tych procedur stosowany jest lek.stosowany jest lek. 0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

1965 1975 1980 1985 1990 1995

PE studies

Number of Published Cost Studies, by Year

Ref: Bradley CA, et al. 1995

2

Najpierw trzeba wiedzieć:Najpierw trzeba wiedzieć:

-- Ile co kosztujeIle co kosztuje-- Jakie przynosi efektyJakie przynosi efekty

FarmakoekonomikaFarmakoekonomika

Dr Przemysław Niewiński




Medycyna oparta na faktach Medycyna oparta na faktach –– rodzaje rodzaje badań stosowanych w epidemiologii, badań stosowanych w epidemiologii,

w tym badania z randomizacjąw tym badania z randomizacją

Dlaczego EBM?Dlaczego EBM?

Nabywana przez nas wiedza w dziedzinie medycyny w ciągu 10 lat dezaktualizuje się w 50%. W przypadku, kiedy nie jest ona na bieżącouzupełniana, w sposób nieuchronny jej średni poziom stale się obniża.

Potencjalne źródła nowej informacjiPotencjalne źródła nowej informacji

podręczniki medyczne, artykuły przeglądowe,podręczniki medyczne, artykuły przeglądowe,

oryginalne artykuły z prasy medycznej,oryginalne artykuły z prasy medycznej,

wytyczne [wytyczne [practicepractice guidelinesguidelines], ],

sprawozdania z konferencji, sprawozdania z konferencji,

wykłady, seminaria, warsztaty, wykłady, seminaria, warsztaty,

rozmowy z kolegami, rozmowy z kolegami,

rozmowy z przedstawicielami firm rozmowy z przedstawicielami firm farmaceutycznych. farmaceutycznych.

Tradycyjne rozwiązywanie Tradycyjne rozwiązywanie problemu klinicznegoproblemu klinicznego

Własne obserwacje kliniczne (doświadczenie)Własne obserwacje kliniczne (doświadczenie)

Analiza zachodzących procesów fizjologicznych i Analiza zachodzących procesów fizjologicznych i patologicznychpatologicznych

Zapoznanie się z wiedzą podręcznikowąZapoznanie się z wiedzą podręcznikową

Zasięgnięcie opinii ekspertaZasięgnięcie opinii eksperta

Wady związane z tradycyjnym Wady związane z tradycyjnym (opartym na „zdrowym rozsądku”) (opartym na „zdrowym rozsądku”)

rozwiązywaniem problemów klinicznychrozwiązywaniem problemów klinicznych Powszechne uznanie i stosowanie metod Powszechne uznanie i stosowanie metod

nieskutecznych lub nawet szkodliwych nieskutecznych lub nawet szkodliwych

Rozbieżne opinie ekspertów (wówczas istnieje Rozbieżne opinie ekspertów (wówczas istnieje „najlepsza” metoda postępowania, „najlepsza” metoda postępowania, a w przypadku niezgodnych stanowisk, a w przypadku niezgodnych stanowisk, jedna ze stron ma zawsze rację)jedna ze stron ma zawsze rację)

Opóźnienie w rozpowszechnieniu wiarygodnej wiedzy Opóźnienie w rozpowszechnieniu wiarygodnej wiedzy klinicznej klinicznej

Brak zrozumienia koncepcji i pojęć Brak zrozumienia koncepcji i pojęć dla przekazywania tej wiedzydla przekazywania tej wiedzy

3

Nowoczesne rozwiązywanie Nowoczesne rozwiązywanie problemu klinicznegoproblemu klinicznego

Sformułowanie pytania klinicznegoSformułowanie pytania klinicznego

Znalezienie i wybór wiarygodnych badań na ten tematZnalezienie i wybór wiarygodnych badań na ten temat

Zapoznanie się z ich wynikamiZapoznanie się z ich wynikami

Ocena ich wiarygodnościOcena ich wiarygodności

Integracja nowych wiadomości z posiadaną wiedząIntegracja nowych wiadomości z posiadaną wiedzą

Podjęcie decyzjiPodjęcie decyzji

EvidenceEvidence BasedBased MedicineMedicinepozwala na oddzielenie:pozwala na oddzielenie:

Dowodów od propagandy (np. ogłoszeń Dowodów od propagandy (np. ogłoszeń reklamowych)reklamowych)

Przypuszczeń od pewnościPrzypuszczeń od pewności

Wyników badań od zapewnieńWyników badań od zapewnień

Racjonalizmu od przesądówRacjonalizmu od przesądów

Nauki od folkloruNauki od folkloru

Wiedzy od dogmatówWiedzy od dogmatów

ScientificScientific AmericanAmerican, 1999, 1999

Pierre Louis (1787Pierre Louis (1787--1872)1872)WynalazcaWynalazca ““metodmetodyy numernumerycznejycznej” ” ii ““metodmetodyy

obserobserwwaacjicji””

Odkrył, że pacjenci którym upuszczano krew od początku leczenia mieli się gorzej niż ci, którym upuszczano ją później.

From: Jennifer Kleinbart, MD,Director, EBM CurriculumEmory University School of Medicine

WynikiWyniki (n=77)(n=77)Grupa

“kontrolna”

AbsoluteRisk Reduction

-- 19%19%25%25%44%44%UmieralnośćUmieralność

RóżnicaRóżnicaUpuszczanie Upuszczanie krwi późnekrwi późne

Upuszczanie Upuszczanie krwi wczesnekrwi wczesne


Grupa“eksperymentalna”

William William OslerOsler (1849 (1849 --1919)1919)First “attending physician” at Johns HopkinsFirst “attending physician” at Johns Hopkins

Niezmiernie wpływowy autor bardzo licznych podręczników, racjonalista, uważał że większość współczesnychmu leków jest bezwartościowa, ale ciągle doradzał stosowanie upuszczania krwi w wybranych przypadkach.


NaukaNauka –– proces zdobywania wiedzyproces zdobywania wiedzy

faktyfakty

teoriateoria

przewidywaniaprzewidywania

faktyfakty

4

Funkcje naukiFunkcje nauki

opisowaopisowa –– jak jest?jak jest?

wyjawyjaśśniajniająącaca –– dlaczego?dlaczego?

prognostycznaprognostyczna –– jak bjak bęędzie?dzie?

utylitarnautylitarna –– jakie korzyjakie korzyśści?ci?

psychologicznapsychologiczna –– jak wpjak wpłływa na psychikywa na psychikęęczczłłowieka?owieka?

poznawczapoznawcza

Co to jest badanie naukowe?Co to jest badanie naukowe?

wieloetapowy proces zrwieloetapowy proces zróóżżnicowanych wewnnicowanych wewnęętrznie trznie

dziadziałłaańń majmająących zapewnicych zapewnićć obiektywneobiektywne, , dokdokłładne adne

i i wyczerpujwyczerpująącece poznanie wybranego wycinka poznanie wybranego wycinka rzeczywistorzeczywistośści przyrodniczej, technicznej, spoci przyrodniczej, technicznej, społłecznej, ecznej, kulturowejkulturowej

ZaczyZaczyńńskiski

Technika badawczaTechnika badawcza

czynnoczynnośścici okreokreśślone przez doblone przez dobóór odpowiedniej r odpowiedniej

metody i przez nimetody i przez niąą ukierunkowane; ukierunkowane; podporzpodporząądkowane sdkowane sąą metodom badawczym metodom badawczym pepełłniniąąc wobec nich rolc wobec nich rolęę ssłłuużżebnebnąą

NarzNarzęędzie badawczedzie badawcze

przedmiot sprzedmiot słłuużążący do realizacji wybranej cy do realizacji wybranej techniki badatechniki badańń

Metoda badawczaMetoda badawcza

metoda badania naukowego metoda badania naukowego –– spossposóób poznania b poznania naukowegonaukowego

Etapy badania naukowego Etapy badania naukowego ((ŁobockiŁobocki))

zaistnienie sytuacji problemowejzaistnienie sytuacji problemowej

formuformułłowanie problemowanie problemóóww

formuformułłowanie hipotezowanie hipotez

wybwybóór i konstruowanie narzr i konstruowanie narzęędzi badawczychdzi badawczych

dobdobóór osr osóób badanychb badanych

przeprowadzenie badaprzeprowadzenie badańń

opracowanie wynikopracowanie wynikóóww

Etapy badania naukowego Etapy badania naukowego (Pilch)(Pilch)Faza koncepcyjnaFaza koncepcyjna

wybwybóór przedmiotu i celu badar przedmiotu i celu badańń

sformusformułłowanie problemowanie problemóów badawczychw badawczych

postawienie hipotezpostawienie hipotez

wybwybóór terenu badar terenu badańń i dobi dobóór prr próóbyby

typologia zmiennych i wskatypologia zmiennych i wskaźźniknikóóww

wybwybóór metod, technik, narzr metod, technik, narzęędzidzi

badania pilotabadania pilotażżoweowe

Etapy badania naukowegoEtapy badania naukowego (Pilch)(Pilch)Faza wykonawczaFaza wykonawcza

opracowanie harmonogramu badaopracowanie harmonogramu badańń

przeprowadzenie badaprzeprowadzenie badańń wwłłaaśściwychciwych

uporzuporząądkowanie materiadkowanie materiałłóów badawczychw badawczych

opracowanie klucza kodyfikujopracowanie klucza kodyfikująącegocego

kodyfikacja, opracowanie statystykikodyfikacja, opracowanie statystyki

analiza wynikanaliza wynikóów badaw badańń

weryfikacja hipotezweryfikacja hipotez

uoguogóólnienie, wnioski kolnienie, wnioski końńcowecowe

5

Podział badań ze względu na czas ich trwaniaPodział badań ze względu na czas ich trwania

przekrojoweprzekrojowe (transwersalne) (transwersalne) –– opierajopierająące sice sięęna jednorazowych pomiarachna jednorazowych pomiarach

ciciąąggłłee (pod(podłłuużżne, ne, longitudinalnelongitudinalne) ) –– opierajopierająące ce sisięę na wielu badaniach dokonywanych w dna wielu badaniach dokonywanych w dłługim ugim czasie, dotyczczasie, dotycząących tej samej prcych tej samej próóbyby

ppóółłciciąąggłłee (pod(podłłuużżne, ne, semilongitudinalnesemilongitudinalne) ) ––opierajopierająące sice sięę na wielu badaniach tej samej na wielu badaniach tej samej prpróóby, dokonywanych przez czas krby, dokonywanych przez czas króótszy nitszy niżżbadania cibadania ciąąggłłee

Metody badańMetody badań

obserwacjaobserwacja -- zamierzone, systematyczne gromadzenie zamierzone, systematyczne gromadzenie faktfaktóów, zdarzew, zdarzeńń oraz ich analizaoraz ich analiza

ccechy charakterystyczne obserwacji:echy charakterystyczne obserwacji: brak ingerencji badacza w analizowany procesbrak ingerencji badacza w analizowany proces dokdokłładny opis procesu danej rzeczywistoadny opis procesu danej rzeczywistośścici pomiar i rejestracja pojedynczych faktpomiar i rejestracja pojedynczych faktóów i czynnow i czynnośścici planowoplanowośćść celowocelowośćść systematycznosystematycznośćść aktywnoaktywnośćść premedytacjapremedytacja

Metody badańMetody badań

eksperyment eksperyment –– rodzaj dorodzaj dośświadczenia polegajwiadczenia polegająący cy na wywona wywołływaniu zmian w obrywaniu zmian w obręębie bie śściciśśle le okreokreśślonych zjawisk i proceslonych zjawisk i procesóów w warunkach w w warunkach kontrolowanychkontrolowanych

BBadanieadanie klinicznekliniczne ((clinical trialclinical trial) )

SystematyczneSystematyczne badaniebadanie efektefektóóww

zastosowaniazastosowania określonego postępowaniaokreślonego postępowania

((technologiitechnologii medycznejmedycznej) ) nana pacjentachpacjentach

w w warunkachwarunkach klinicznychklinicznych. .

BadaniaBadania klinicznekliniczne mogmogąą bybyćć

nierandomizowanenierandomizowane lublub randomizowanerandomizowane

BBadanieadanie eksperymentalneeksperymentalne

((experimental studyexperimental study)) BadanieBadanie, w , w ktktóórymrym śświadomiewiadomie i i celowocelowo

kontrolkontrolowaneowane są poziomysą poziomy ocenianychocenianych

czynnikczynnikóóww. .

RandomizowanaRandomizowana prpróóbaba klinicznakliniczna jest jest

formformąą badabadańń eksperymentalnycheksperymentalnych..

BBadanieadanie klinicznokliniczno--kontrolnekontrolne

((casecase--control studycontrol study))OObserwacyjnebserwacyjne badaniebadanie epidemiologiczneepidemiologiczne

rozpoczynajrozpoczynająącece sisięę odod identyfikacjiidentyfikacji grupygrupy

pacjentpacjentóóww z z chorobchorobąą lublub badanymbadanym stanemstanem

klinicznymklinicznym ((grupagrupa przypadkprzypadkóóww) i ) i odpowiedniejodpowiedniej

grupygrupy kontrolnejkontrolnej bezbez chorobychoroby lublub stanustanu

klinicznegoklinicznego, ale pod , ale pod innymiinnymi wzglwzglęędamidami podobnejpodobnej

do do grupygrupy przypadkprzypadkóóww. .

6

BBadanieadanie kohortowekohortowe((cohort studycohort study))

BadanieBadanie służącesłużące okreokreśślenileniuu zależności międzyzależności między

ekspozycjekspozycjąą nana okreokreśślonylony czynnikczynnik ryzykaryzyka

aa obserwobserwowanymiowanymi efektamiefektami zdrowotnymizdrowotnymi..

WWybranybranaa grupgrupaa ososóóbb ((kohortkohortaa)) jestjest eksponowaneksponowanaa

nana działanie działanie analizowananalizowanegoego czynnikczynnikaa przezprzez

pewienpewien czasczas,, a a drugadruga -- nienie. .

BBadanieadanie prospektywneprospektywne((prospective studyprospective study))

BadanieBadanie, , ktktóórere przeprowadzaprzeprowadza sisięę przedprzed

wystwystąąpieniempieniem określonego efektuokreślonego efektu kokońńcowegocowego,,

npnp.. badaniebadanie zapadalnozapadalnośścici nana rakaraka ppłłucuc wwśśrróódd

palaczypalaczy. .

RandomizowaneRandomizowane badaniabadania kontrolowanekontrolowane ssąą zawsze zawsze

badaniamibadaniami prospektywnymiprospektywnymi..

BBadanieadanie retrospektywneretrospektywne((retrospective studyretrospective study) )

BadanieBadanie, w , w ktktóórymrym efektefekt kokońńcowcowyy wystwystąąpipiłł przedprzed

rozpoczrozpoczęęciemciem badaniabadania,,

npnp. . wpwpłływyw paleniapalenia tytoniutytoniu nana wystwystąąpieniepienie rakaraka

ppłłucuc wwśśrróódd ososóóbb zeze stwierdzonstwierdzonąą jujużż chorobchorobąą. .

BadaniaBadania klinicznokliniczno--kontrolnekontrolne ssąą na ogółna ogół

retrospektywneretrospektywne..

KKontrolowanontrolowanee badania badania klinicznklinicznee((controlled clinical trialcontrolled clinical trial) )

BadanieBadanie, , ktktóórere porporóównujewnuje jednjednąą lublub wiwięęcejcej grupgrup

badanychbadanych z z jednjednąą lublub wiwięęcejcej grupamigrupami

kontrolnymikontrolnymi..

NNieie wszystkiewszystkie badaniabadania kontrolowanekontrolowane ssąą

randomizowanerandomizowane..

WWszystkieszystkie badaniabadania randomizowanerandomizowane ssąą

kontrolowanekontrolowane. .

RRandomizowaneandomizowane badaniebadanie kontrolowanekontrolowane((randomized controlled trialrandomized controlled trial) )

BadanieBadanie eksperymentalneeksperymentalne zaprojektowanezaprojektowanedo do testowaniatestowania bezpieczebezpieczeńństwastwa ii efektywnoefektywnośścicistosowanej terapii.stosowanej terapii.

PPacjenciacjenci ssąą losowolosowo przypisywaniprzypisywani do do grupygrupy badanejbadaneji i kontrolnejkontrolnej, a , a nastnastęępniepnie uzyskaneuzyskane wynikiwyniki ssąąporporóównywanewnywane. .

GrupaGrupa badanabadana otrzymujeotrzymuje rozważaną terapięrozważaną terapię, a , a grupagrupakontrolnakontrolna placebo placebo lublub terapięterapię standardowstandardowąą..

W rezultacie randomizacji występuje rW rezultacie randomizacji występuje róównywny rozkrozkłładadczynnikczynnikóóww zakzakłłóócajcająącychcych w w grupiegrupie badanejbadaneji i kontrolnejkontrolnej..

Badania dotyczące jakości Badania dotyczące jakości życia pacjentówżycia pacjentów

Badania te obejmują ocenę:Badania te obejmują ocenę:

samopoczucia, samopoczucia,

stanu fizycznego i emocjonalnego, stanu fizycznego i emocjonalnego,

funkcji intelektualnych, funkcji intelektualnych,

zachowań społecznych.zachowań społecznych.

7

What is EBM?What is EBM?

‘‘The process of systematically The process of systematically finding, appraising and using finding, appraising and using

contemporaneous research findings contemporaneous research findings as a basis for clinical decisions’as a basis for clinical decisions’..

EBMEBM

„„EvidenceEvidence BasedBased MedicineMedicine” (” (EBMEBM))

""ppraktyka medyczna raktyka medyczna ooparta na parta na wwiarygodnych i iarygodnych i aaktualnych ktualnych ppublikacjach" (ublikacjach" (POWAPPOWAP), ),

„„eewaluacja waluacja bbadań adań mmedycznych” (edycznych” (EBMEBM),),

„działania na rzecz zdrowia oparte na „działania na rzecz zdrowia oparte na wiarygodnych i aktualnych danych”,wiarygodnych i aktualnych danych”,

"medycyna oparta na dowodach". "medycyna oparta na dowodach".

Istota EBMIstota EBM

1)1) identyfikacja luk w naszej wiedzy; identyfikacja luk w naszej wiedzy;

2)2) zadanie właściwego, precyzyjnego pytania zadanie właściwego, precyzyjnego pytania klinicznego; klinicznego;

3)3) znalezienie danych i ocena ich wiarygodności; znalezienie danych i ocena ich wiarygodności;

4)4) przedstawienie wyników; przedstawienie wyników;

5)5) sformułowanie odpowiedzi i jej zastosowanie sformułowanie odpowiedzi i jej zastosowanie w praktyce w odniesieniu do konkretnego w praktyce w odniesieniu do konkretnego pacjenta.pacjenta.

EBMEBM-- identyfikacja luk w naszej identyfikacja luk w naszej wiedzywiedzy

uświadomienie sobie, że nie znamy najnowszych uświadomienie sobie, że nie znamy najnowszych informacji dotyczących problemu, z którym się informacji dotyczących problemu, z którym się stykamy, lub mamy wątpliwości, czy nasza stykamy, lub mamy wątpliwości, czy nasza wiedza jest w tym zakresie aktualna i/lub wiedza jest w tym zakresie aktualna i/lub wystarczająco szczegółowa,wystarczająco szczegółowa,

wymaga zmiany postawywymaga zmiany postawy

EBM EBM -- zadanie właściwego, zadanie właściwego, precyzyjnego pytania klinicznegoprecyzyjnego pytania klinicznego

Decyzję często podejmujemy na Decyzję często podejmujemy na podstawie opinii:podstawie opinii:

„„Lek A jest skuteczny w chorobie XLek A jest skuteczny w chorobie X""

8


Co to znaczy lek ACo to znaczy lek A? (jaka dawka? jak podawany? jak długo ? (jaka dawka? jak podawany? jak długo stosowany?) stosowany?)

Co to znaczy skutecznyCo to znaczy skuteczny? (zwiększa prawdopodobieństwo ? (zwiększa prawdopodobieństwo

ustąpienia objawów? zmniejsza ryzyko nawrotów ustąpienia objawów? zmniejsza ryzyko nawrotów choroby? skraca czas utrzymywania się objawów? choroby? skraca czas utrzymywania się objawów? zmniejsza ryzyko powikłań? zmniejsza nasilenie objawów? zmniejsza ryzyko powikłań? zmniejsza nasilenie objawów? poprawia jakość życia? zmniejsza ryzyko zgonu w poprawia jakość życia? zmniejsza ryzyko zgonu w

określonym czasie?) określonym czasie?)


Co to znaczy choroba XCo to znaczy choroba X? Czy lek jest skuteczny ? Czy lek jest skuteczny u wszystkich chorych na daną chorobę bez u wszystkich chorych na daną chorobę bez względu na ich wiek i stopień jej względu na ich wiek i stopień jej zaawansowania? zaawansowania?

Lek jest Lek jest skuteczny w porównaniu z czymskuteczny w porównaniu z czym? (z ? (z niestosowaniem żadnego leku? z niestosowaniem żadnego leku? z placeboplacebo? ze ? ze standardową, zaakceptowaną metodą leczenia?). standardową, zaakceptowaną metodą leczenia?).


Aby uniknąć nieporozumień, pytanie kliniczne musi być Aby uniknąć nieporozumień, pytanie kliniczne musi być wystarczająco precyzyjne i zawierać elementy opisu:wystarczająco precyzyjne i zawierać elementy opisu:

pacjentów (populacji), u których oceniano określoną metodę pacjentów (populacji), u których oceniano określoną metodę postępowania (postępowania (patientspatients -- PP); );

interwencji, którą u nich zastosowano (interwencji, którą u nich zastosowano (interventionintervention -- II); );

interwencji, z którą ją porównywano, tzn. interwencji w interwencji, z którą ją porównywano, tzn. interwencji w grupie kontrolnej (grupie kontrolnej (comparisoncomparison -- CC); );

sposobu mierzenia efektu interwencji, czyli tzw. punktów sposobu mierzenia efektu interwencji, czyli tzw. punktów końcowych (określonych zmian stanu zdrowia; końcowych (określonych zmian stanu zdrowia; outcomeoutcome -- OO). ).


AKRONIM AKRONIM P I C OP I C O ::

patientspatients -- PP; ;

interventionintervention -- II; ;

comparisoncomparison -- CC; ;

outcomeoutcome –– OO; ; P I C OP I C O


NieprawidłowoNieprawidłowoCzy tamoksyfen jest skuteczny w raku piersi? Czy tamoksyfen jest skuteczny w raku piersi?

PrawidłowoPrawidłowoCzy u kobiet w wieku 35Czy u kobiet w wieku 35--70 lat obciążonych 70 lat obciążonych dużym ryzykiem zachorowania na raka sutka (dużym ryzykiem zachorowania na raka sutka (PP) ) tamoksyfen stosowany w dawce 20 mg na 24 h tamoksyfen stosowany w dawce 20 mg na 24 h przez 5 lat (przez 5 lat (II) zmniejsza w porównaniu z lekiem ) zmniejsza w porównaniu z lekiem standardowym (standardowym (CC) ryzyko wystąpienia raka piersi ) ryzyko wystąpienia raka piersi ((OO)?)?

Z: Podstawy evidence based medicine (EBM), czyli o sztuce podejmowania trafnych decyzji w opiece nad pacjentamidr med. Jacek Mrukowicz, www.mp.pl


NieprawidłowoNieprawidłowoCzy podawanie leków przeciwdepresyjnych jest Czy podawanie leków przeciwdepresyjnych jest korzystne w zespole napięcia korzystne w zespole napięcia przedmiesiączkowegoprzedmiesiączkowego??

Prawidłowo Prawidłowo Czy u kobiet z ciężką postacią zespołu napięcia Czy u kobiet z ciężką postacią zespołu napięcia przedmiesiączkowegoprzedmiesiączkowego ((PP) stosowanie doustne ) stosowanie doustne selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny przez okres co najmniej jednego cyklu serotoniny przez okres co najmniej jednego cyklu miesiączkowego (miesiączkowego (II) zmniejsza w porównaniu z ) zmniejsza w porównaniu z placeboplacebo((CC) nasilenie objawów somatycznych i psychicznych ) nasilenie objawów somatycznych i psychicznych tego zespołu (tego zespołu (OO)?)?

Z: Podstawy evidence based medicine (EBM), czyli o sztuce podejmowania trafnych decyzji w opiece nad pacjentamidr med. Jacek Mrukowicz, www.mp.pl

9

EBM EBM -- znalezienie danych i ocena znalezienie danych i ocena ich wiarygodnościich wiarygodności


Zalew informacjiZalew informacji

MEDLINE: MEDLINE:

-- w 1966 roku opublikowano 29 000 artykułów w 1966 roku opublikowano 29 000 artykułów poświęconych leczeniu, poświęconych leczeniu, -- w 2002 roku ponad 110 000, w 2002 roku ponad 110 000,

-- w 1966 roku opublikowano 10 000 artykułów w 1966 roku opublikowano 10 000 artykułów poświęconych diagnostyce poświęconych diagnostyce -- w 2002 roku ponad 90 000. w 2002 roku ponad 90 000.



Ocena wiarygodności danychOcena wiarygodności danych



Badania eksperymentalneBadania eksperymentalne

Za najbardziej wiarygodne uznaje się Za najbardziej wiarygodne uznaje się badania z badania z randomizacjąrandomizacją, czyli takie, w których pacjentów , czyli takie, w których pacjentów kwalifikuje się losowo do grupy eksperymentalnej lub kwalifikuje się losowo do grupy eksperymentalnej lub do grupy kontrolnej do grupy kontrolnej

EBM EBM -- kliniczne badania naukowe kliniczne badania naukowe uszeregowane pod względem uszeregowane pod względem

rosnącej wiarygodności:rosnącej wiarygodności:

opis przypadku (opis przypadku (casecase reportreport) lub serii przypadków () lub serii przypadków (casecase seriesseries););

badania przekrojowe (badania przekrojowe (crosscross sectionalsectional studystudy); );

badania klinicznobadania kliniczno--kontrolne (kontrolne (casecase--controlledcontrolled studystudy); );

badania badania kohortowekohortowe ((cohortcohort studystudy); );

badania eksperymentalne z grupą kontrolną bez badania eksperymentalne z grupą kontrolną bez randomizacji (randomizacji (controlledcontrolled trialtrial)); ;

badania z randomizacją (badania z randomizacją (randomisedrandomised controlledcontrolled trialtrial -- RCT); RCT);

metaanalizymetaanalizy badań z randomizacją (badań z randomizacją (metaanalysismetaanalysis). ).

10

Dr Przemysław Niewiński




Medycyna oparta na faktach Medycyna oparta na faktach –– przegląd systematyczny i przegląd systematyczny i metaanalizametaanaliza, ,

miary skutecznościmiary skuteczności

Acquire the best evidence

Appraise the evidence

Applyevidence to patient care

Assess your knowledge Ask clinical

questions

EBM MethodEBM Method

EBM EBM -- przedstawienie wynikówprzedstawienie wyników

1. Badania, w których badany czynnik 1. Badania, w których badany czynnik zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego niekorzystnego punktu końcowego

NNT (NNT (numbernumber neededneeded to to treattreat): Liczba ): Liczba pacjentów, których należy poddać leczeniu, pacjentów, których należy poddać leczeniu, aby zapobiec jednemu niekorzystnemu aby zapobiec jednemu niekorzystnemu punktowi końcowemu. NNT wylicza się jako punktowi końcowemu. NNT wylicza się jako odwrotność ARR (1/ARR). odwrotność ARR (1/ARR).


1. Badania, w których badany czynnik zmniejsza 1. Badania, w których badany czynnik zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego punktu końcowego

RR (RR (relativerelative riskrisk, ryzyko względne): iloraz , ryzyko względne): iloraz prawdopodobieństwa wystąpienia danego punktu prawdopodobieństwa wystąpienia danego punktu końcowego w grupie eksperymentalnej, w której stosuje końcowego w grupie eksperymentalnej, w której stosuje się ocenianą interwencję (lek, zabieg), i tego się ocenianą interwencję (lek, zabieg), i tego prawdopodobieństwa w grupie kontrolnej. RR określa prawdopodobieństwa w grupie kontrolnej. RR określa tu, jaka część ryzyka podstawowego "pozostała" po tu, jaka część ryzyka podstawowego "pozostała" po interwencji. interwencji.



RR (RR (relativerelative riskrisk, ryzyko względne): W artykułach o , ryzyko względne): W artykułach o związkach przyczynowozwiązkach przyczynowo--skutkowych (skutkowych (npnp. dotyczących . dotyczących rokowania) jest to, analogicznie, iloraz rokowania) jest to, analogicznie, iloraz prawdopodobieństwa wystąpienia danego punktu prawdopodobieństwa wystąpienia danego punktu końcowego w jednej z obserwowanych grup, w której końcowego w jednej z obserwowanych grup, w której występuje dany czynnik lub cecha, i tego występuje dany czynnik lub cecha, i tego prawdopodobieństwa w grupie kontrolnej. prawdopodobieństwa w grupie kontrolnej.



RRR (RRR (relativerelative riskrisk reductionreduction, względne zmniejszenie , względne zmniejszenie ryzyka): Część prawdopodobieństwa (ryzyka) ryzyka): Część prawdopodobieństwa (ryzyka) wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego "usunięta" w wyniku zastosowania leczenia. Jest to "usunięta" w wyniku zastosowania leczenia. Jest to iloraz ryzyka "usuniętego" (ARR) i ryzyka w grupie iloraz ryzyka "usuniętego" (ARR) i ryzyka w grupie kontrolnej. Ryzyka "pozostałe" (RR) i "usunięte" kontrolnej. Ryzyka "pozostałe" (RR) i "usunięte" (RRR) dopełniają się do jedności (RR + RRR = 1).(RRR) dopełniają się do jedności (RR + RRR = 1).

11


2. Badania, w których badany czynnik zwiększa 2. Badania, w których badany czynnik zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego punktu końcowego

ARI (ARI (absoluteabsolute riskrisk increaseincrease, bezwzględne zwiększenie , bezwzględne zwiększenie ryzyka): Bezwzględna arytmetyczna różnica pomiędzy ryzyka): Bezwzględna arytmetyczna różnica pomiędzy ryzykiem w grupie kontrolnej i w grupie ryzykiem w grupie kontrolnej i w grupie eksperymentalnej. ARI określa, o ile zwiększyło się eksperymentalnej. ARI określa, o ile zwiększyło się ryzyko wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego. ryzyko wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego.


2. Badania, w których badany czynnik zwiększa 2. Badania, w których badany czynnik zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego niekorzystnego punktu końcowego

NNH (NNH (numbernumber neededneeded to to harmharm): Liczba ): Liczba pacjentów, których leczenie doprowadza do pacjentów, których leczenie doprowadza do wystąpienia jednego niekorzystnego punktu wystąpienia jednego niekorzystnego punktu końcowego. NNH wylicza się jako odwrotność końcowego. NNH wylicza się jako odwrotność ARI (1/ARI). ARI (1/ARI).


2. Badania, w których badany czynnik zwiększa 2. Badania, w których badany czynnik zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego niekorzystnego punktu końcowego

RR (RR (relativerelative riskrisk, ryzyko względne): iloraz , ryzyko względne): iloraz prawdopodobieństwa wystąpienia prawdopodobieństwa wystąpienia rozpatrywanego punktu końcowego w danej rozpatrywanego punktu końcowego w danej grupie i tego prawdopodobieństwa w grupie grupie i tego prawdopodobieństwa w grupie kontrolnej kontrolnej


2. Badania, w których badany czynnik zwiększa 2. Badania, w których badany czynnik zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego punktu końcowego

RRI (RRI (relativerelative riskrisk increaseincrease, względne zwiększenie , względne zwiększenie ryzyka): Część prawdopodobieństwa (ryzyka) ryzyka): Część prawdopodobieństwa (ryzyka) wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego "dodana" w wyniku zastosowania leczenia. Iloraz "dodana" w wyniku zastosowania leczenia. Iloraz ryzyka "dodanego" (ARI) i ryzyka w grupie kontrolnej.ryzyka "dodanego" (ARI) i ryzyka w grupie kontrolnej.


OR (OR (oddsodds ratioratio, iloraz szans): Iloraz szansy wystąpienia , iloraz szans): Iloraz szansy wystąpienia określonego stanu klinicznego w grupie z danym określonego stanu klinicznego w grupie z danym czynnikiem (lub grupie eksperymentalnej w artykułach o czynnikiem (lub grupie eksperymentalnej w artykułach o leczeniu) i szansy wystąpienia tego stanu w grupie bez leczeniu) i szansy wystąpienia tego stanu w grupie bez tego czynnika (grupie kontrolnej). W badaniach tego czynnika (grupie kontrolnej). W badaniach klinicznokliniczno--kontrolnych może to być również iloraz szansy kontrolnych może to być również iloraz szansy narażenia na działanie potencjalnego czynnika narażenia na działanie potencjalnego czynnika sprawczego w grupie, w której dany punkt końcowy sprawczego w grupie, w której dany punkt końcowy wystąpił, i szansy narażenia na działanie tego samego wystąpił, i szansy narażenia na działanie tego samego czynnika w grupie kontrolnej.czynnika w grupie kontrolnej.

Moc testuMoc testu

Test statystyczny pozwala oszacować Test statystyczny pozwala oszacować prawdopodobieństwo fałszywości hipotezy prawdopodobieństwo fałszywości hipotezy zerowej, ale nie jej prawdziwości. Możliwa, a zerowej, ale nie jej prawdziwości. Możliwa, a nawet dość prawdopodobna jest więc nawet dość prawdopodobna jest więc sytuacja, że hipoteza zerowa nie zostanie sytuacja, że hipoteza zerowa nie zostanie odrzucona, pomimo że jest fałszywa. Błąd odrzucona, pomimo że jest fałszywa. Błąd taki nazywamy błędem drugiego rodzaju taki nazywamy błędem drugiego rodzaju (błędem beta). (błędem beta).

12

Prawdopodobieństwo błęduPrawdopodobieństwo błędu

Co to znaczy niewielkie prawdopodobieństwo Co to znaczy niewielkie prawdopodobieństwo błędu?błędu?

Wartość p (Wartość p (npnp..: p0,05).

Interpretacja przedziałów ufnościInterpretacja przedziałów ufności

13

Poziom istotności a siła badanego Poziom istotności a siła badanego efektuefektu

To, że wynik jest istotny statystycznie nie oznacza, że To, że wynik jest istotny statystycznie nie oznacza, że uzyskany związek między zmiennymi jest silny. Nawet uzyskany związek między zmiennymi jest silny. Nawet bardzo słaby związek, jeżeli tylko próba była duża, może bardzo słaby związek, jeżeli tylko próba była duża, może okazać się istotny na bardzo restrykcyjnym poziomie okazać się istotny na bardzo restrykcyjnym poziomie istotnościistotności

Aby określić siłę związku trzeba oddzielnej miary. W Aby określić siłę związku trzeba oddzielnej miary. W przypadku badań korelacyjnych jest nią współczynnik przypadku badań korelacyjnych jest nią współczynnik korelacji, przybierający wartości z przedziału .

Współczynnik korelacji interpretujemy jako miarę siły Współczynnik korelacji interpretujemy jako miarę siły związku. |r|0,71 za związku. |r|0,71 za bardzo silny.bardzo silny.



The Cochrane Collaboration The Cochrane Collaboration Biblioteka Biblioteka Cochrane’aCochrane’a

ZadaniaZadania::

zgromadzenie wszystkich opublikowanych zgromadzenie wszystkich opublikowanych badań z grupą kontrolną w jednej bazie danychbadań z grupą kontrolną w jednej bazie danych

przeprowadzenie przeglądów systematycznych przeprowadzenie przeglądów systematycznych tych badań i ich aktualizowania.tych badań i ich aktualizowania.

Biblioteka Biblioteka Cochrane’aCochrane’a

Forma Forma działaniadziałania::

CentralnyCentralny RejestrRejestr BadańBadań z z GrupąGrupą KontrolnąKontrolną((CochaneCochane Central Register of Controlled Trials)Central Register of Controlled Trials)

archiwalizacjaarchiwalizacja badańbadań

Baza Przeglądów Systematycznych im. Baza Przeglądów Systematycznych im. Cochrane'aCochrane'a: przeglądy z : przeglądy z metaanaliząmetaanalizą

EvidenceEvidence--based health carebased health care

14



Badania eksperymentalneBadania eksperymentalne

Za najbardziej wiarygodne uznaje się Za najbardziej wiarygodne uznaje się badania z badania z randomizacjąrandomizacją, czyli takie, w których pacjentów , czyli takie, w których pacjentów kwalifikuje się losowo do grupy eksperymentalnej lub kwalifikuje się losowo do grupy eksperymentalnej lub do grupy kontrolnej do grupy kontrolnej

EBM EBM -- kliniczne badania naukowe kliniczne badania naukowe uszeregowane pod względem uszeregowane pod względem

rosnącej wiarygodności:rosnącej wiarygodności:

opis przypadku (opis przypadku (casecase reportreport) lub serii przypadków () lub serii przypadków (casecase seriesseries););

badania przekrojowe (badania przekrojowe (crosscross sectionalsectional studystudy); );

badania klinicznobadania kliniczno--kontrolne (kontrolne (casecase--controlledcontrolled studystudy); );

badania badania kohortowekohortowe ((cohortcohort studystudy); );

badania eksperymentalne z grupą kontrolną bez badania eksperymentalne z grupą kontrolną bez randomizacji (randomizacji (controlledcontrolled trialtrial)); ;

badania z randomizacją (badania z randomizacją (randomisedrandomised controlledcontrolled trialtrial -- RCT); RCT);

metaanalizymetaanalizy badań z randomizacją (badań z randomizacją (metaanalysismetaanalysis). ).


Wyniki zbiorczej analizy, czyli Wyniki zbiorczej analizy, czyli metaanalizymetaanalizy,,obejmują wszystkie wiarygodne badania obejmują wszystkie wiarygodne badania pierwotne dotyczące tego samego problemu pierwotne dotyczące tego samego problemu klinicznego (tzn. podobnej populacji i klinicznego (tzn. podobnej populacji i interwencji oraz takich samych punktów interwencji oraz takich samych punktów końcowych), i są standardowo przedstawiane w końcowych), i są standardowo przedstawiane w postaci graficznej (tzw. postaci graficznej (tzw. forrestforrest plotplot). ).

MetaanalizaMetaanaliza badań z randomizacją znajduje się badań z randomizacją znajduje się najwyżej w hierarchii wiarygodności danych. najwyżej w hierarchii wiarygodności danych.

MetaanalizaMetaanaliza

–– pojęcie z pojęcie z zakresuzakresu analizyanalizy danychdanych, , określające wtórne odkrywanie wiedzy określające wtórne odkrywanie wiedzy metodą uogólniania informacji zawartych metodą uogólniania informacji zawartych w publikacjach czy źródłach pierwotnych. w publikacjach czy źródłach pierwotnych.

MetaanalizaMetaanaliza

Najczęściej Najczęściej metaanalizametaanaliza przybiera przybiera postaćpostać przegląduprzeglądu systematycznegosystematycznego literaturyliteratury z z jakiegoś obszaru, wzbogaconego o analizę jakiegoś obszaru, wzbogaconego o analizę (najczęściej statystyczną) uzyskanych wcześniej (najczęściej statystyczną) uzyskanych wcześniej wyników, wnioskowanie i podsumowanie. wyników, wnioskowanie i podsumowanie. Uważa się, że Uważa się, że metaanalizametaanaliza jest samodzielnym i jest samodzielnym i pełnoprawnym rodzajem badania naukowego pełnoprawnym rodzajem badania naukowego ((zz ang.ang. integrativeintegrative researchresearch lublub literatureliterature--basedbaseddiscoverydiscovery). ).

Przegląd systematycznyPrzegląd systematyczny

–– rodzajrodzaj przegląduprzeglądu piśmiennictwapiśmiennictwa, skupiający się , skupiający się

na jednym zagadnieniu, wykonanym w oparciu o na jednym zagadnieniu, wykonanym w oparciu o dowody naukowe (wiarygodne publikacje dowody naukowe (wiarygodne publikacje wynikówwyników pierwotnychpierwotnych badań naukowychbadań naukowych), ), zawierającym opis identyfikacji, oceny, wyboru i zawierającym opis identyfikacji, oceny, wyboru i podsumowania (syntezy) tych wyników. podsumowania (syntezy) tych wyników.

15

Etapy przygotowania przeglądu Etapy przygotowania przeglądu systematycznegosystematycznego

Należy:Należy:1.1. Zdefiniować badany problem (Zdefiniować badany problem (npnp. postawić pytanie, określić jasno, czego . postawić pytanie, określić jasno, czego

ono dotyczy, oraz wyjaśnić, w jaki sposób i dlaczego będą mierzoono dotyczy, oraz wyjaśnić, w jaki sposób i dlaczego będą mierzone ne obserwacje).obserwacje).

2.2. Zlokalizować i Zlokalizować i wybraćwybrać źródłaźródła pierwotnepierwotne (np(np. wybrać bazy danych . wybrać bazy danych piśmiennictwa i rejestry badanych obiektów, ustalić kryteria włąpiśmiennictwa i rejestry badanych obiektów, ustalić kryteria włączenia i czenia i wyłączenia abstraktów, opracować strategię przeszukiwania baz dawyłączenia abstraktów, opracować strategię przeszukiwania baz danych i nych i rejestrów).rejestrów).

3.3. Krytycznie ocenić źródła (Krytycznie ocenić źródła (npnp. dokonać oceny wiarygodności publikacji . dokonać oceny wiarygodności publikacji wyników badań, podać listę wykluczonych badań wraz z przyczynamiwyników badań, podać listę wykluczonych badań wraz z przyczynami).).

4.4. Zebrać kompletne dane (Zebrać kompletne dane (npnp. uzyskać kompletne publikacje w oparciu o . uzyskać kompletne publikacje w oparciu o wcześniej włączone abstrakty, wcześniej włączone abstrakty, zbadańzbadań heterogennośćheterogenność poszczególnych poszczególnych badań, ustalić zasadność stosowania metod statystycznych itp.).badań, ustalić zasadność stosowania metod statystycznych itp.).

5.5. Przeanalizować i przedstawić wyniki (Przeanalizować i przedstawić wyniki (npnp. . wykonaniewykonanie metaanalizymetaanalizy, , prezentacja wyników w postaci tabel i grafik).prezentacja wyników w postaci tabel i grafik).

6.6. Opracować wnioski (ewentualnie także proponując dyskusję).Opracować wnioski (ewentualnie także proponując dyskusję).7.7. Poprawić i zaktualizować wykonany przegląd.Poprawić i zaktualizować wykonany przegląd.

Cochrane Handbook for SystematicReviews of Interventions


Należy:Należy:

1.1. Zdefiniować badany problem (Zdefiniować badany problem (npnp. postawić . postawić pytanie, określić jasno, czego ono dotyczy, pytanie, określić jasno, czego ono dotyczy, oraz wyjaśnić, w jaki sposób i dlaczego będą oraz wyjaśnić, w jaki sposób i dlaczego będą mierzone obserwacje).mierzone obserwacje).



Należy:Należy:

2. 2. Zlokalizować i Zlokalizować i wybraćwybrać źródłaźródła pierwotnepierwotne (np(np. . wybrać bazy danych piśmiennictwa i rejestry wybrać bazy danych piśmiennictwa i rejestry badanych obiektów, ustalić kryteria włączenia i badanych obiektów, ustalić kryteria włączenia i wyłączenia abstraktów, opracować strategię wyłączenia abstraktów, opracować strategię przeszukiwania baz danych i rejestrów).przeszukiwania baz danych i rejestrów).



Należy:Należy:

3.3. Krytycznie ocenić źródła (Krytycznie ocenić źródła (npnp. dokonać oceny . dokonać oceny wiarygodności publikacji wyników badań, wiarygodności publikacji wyników badań, podać listę wykluczonych badań wraz z podać listę wykluczonych badań wraz z przyczynami).przyczynami).



Należy:Należy:

4.4. Zebrać kompletne dane (Zebrać kompletne dane (npnp. uzyskać . uzyskać kompletne publikacje w oparciu o wcześniej kompletne publikacje w oparciu o wcześniej włączone abstrakty, włączone abstrakty, zbadańzbadań heterogennośćheterogennośćposzczególnych badań, ustalić zasadność poszczególnych badań, ustalić zasadność stosowania metod statystycznych itp.).stosowania metod statystycznych itp.).



Należy:Należy:

5.5. Przeanalizować i przedstawić wyniki (Przeanalizować i przedstawić wyniki (npnp. . wykonaniewykonanie metaanalizymetaanalizy, prezentacja wyników , prezentacja wyników w postaci tabel i grafik).w postaci tabel i grafik).


16


Należy:Należy:

6.6. Opracować wnioski (ewentualnie także Opracować wnioski (ewentualnie także proponując dyskusję).proponując dyskusję).

7.7. Poprawić i zaktualizować wykonany przegląd.Poprawić i zaktualizować wykonany przegląd.



* iloraz szans (OR) zgonu noworodka po zastosowaniu jednego kursu kortykosteroidów, w porównaniu z placebolub niestosowaniem leków, u ciężarnych z zagrażającym porodem przedwczesnym przed 34. tygodniem ciąży (na podstawie: Crowley P.: Prophylactic corticosteroids for preterm birth. The Cochrane Database of SystematicReviews, 2004, wyd. 2 [data ostatniej aktualizacji: luty 1999])

EBM EBM -- odpowiedź i jej zastosowanie odpowiedź i jej zastosowanie w praktycew praktyce

Czy zastosowanie wyników danego doniesienia pomoże Czy zastosowanie wyników danego doniesienia pomoże

mi w optymalnej opiece nad pacjentami? mi w optymalnej opiece nad pacjentami?

Na tym etapie osoba lub zespół podejmujący decyzję Na tym etapie osoba lub zespół podejmujący decyzję dokonuje dokonuje integracjiintegracji otrzymanej informacji z otrzymanej informacji z zewnętrznymi uwarunkowaniami, do których należą zewnętrznymi uwarunkowaniami, do których należą

między innymi: między innymi: doświadczenie kliniczne lekarzydoświadczenie kliniczne lekarzy, , preferencje pacjentapreferencje pacjenta (społeczeństwa), (społeczeństwa), posiadane środki posiadane środki finansowefinansowe i alternatywne możliwości ich użycia. i alternatywne możliwości ich użycia.

EBMEBM

EBM EBM -- odpowiedź i jej zastosowanie odpowiedź i jej zastosowanie w praktycew praktyce

Czy zastosowanie wyników danego doniesienia pomoże Czy zastosowanie wyników danego doniesienia pomoże mi w optymalnej opiece nad pacjentami? mi w optymalnej opiece nad pacjentami?

Czy wyniki badania można zastosować w leczeniu Czy wyniki badania można zastosować w leczeniu Twojego pacjenta? Twojego pacjenta?

Czy autorzy rozważyli i opisali wszystkie istotne Czy autorzy rozważyli i opisali wszystkie istotne skutki stosowania interwencji?skutki stosowania interwencji?

Czy korzystne skutki działania leku przewyższają Czy korzystne skutki działania leku przewyższają skutki niepożądane?skutki niepożądane?

EBM EBM -- decyzjadecyzja

farmakoekonomika...1 katedra i polityka zakład farmakologii klinicznej am wrocław katedra i...

Documents