farmasÖtİk kİmyaya gİrİŞ -...
TRANSCRIPT
![Page 1: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/1.jpg)
FARMASÖTİK KİMYAYA
GİRİŞ
Prof. Dr. Esin AKI-YALÇIN
Farmasötik Kimya Anabilim Dalı
2014
![Page 2: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/2.jpg)
Prof. Dr. Esin AKI
İLAÇLARİnsan sağlığını korumak
Yaşam kalitesini yükseltmek
Sağlıklı bir toplumsal yaşam oluşturmak
![Page 3: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/3.jpg)
Hastalıkların teşhisi
Tedavisi
Önlenmesi
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 4: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/4.jpg)
İnsan sağlığını korumak
Yaşam kalitesini
yükseltmek
Sağlıklı bir toplumsal
yaşam oluşturmak
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 5: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/5.jpg)
Kimyasal sentez yolu ile ya da doğal
kaynaklardan kazanılan, insan ve hayvan
organizmasındaki hastalıkların
engellenmesinde, geriletilmesinde,
iyileştirilmesinde ve tanısında kullanılan,
kimyasal yapısı ve özellikleri saptanmış olan
maddelere ilaç etken maddesi denir.
İlaç Etken Maddesi
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 6: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/6.jpg)
İlaç Etken Maddesi İsimlendirme
Kod numarası
Genellikle ilacı ilk elde eden veya
test eden lab, araştırıcı ya da
araştırma grubu verir.
Patent alırken kullanılır.
Ör: MK801
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 7: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/7.jpg)
İlaç Etken Maddesi İsimlendirme
Kimyasal isim (ad)
Bileşiğin kimyasal yapısını tam
olarak açıklayan, IUPAC kurallarına
göre nomenklatür (okunuş)
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 8: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/8.jpg)
İlaç Etken Maddesi İsimlendirme
Resmi isim (Jenerik isim)
İlaca ulusal ya da uluslararası düzeyde
iletişimde standardizasyonu sağlamak
için, resmi kuruluşlar tarafından verilen
isim.
Her ülkede ulusal resmi kuruluşlar,
dünyada WHO tarafından saptanır.
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 9: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/9.jpg)
İlaç Etken Maddesi İsimlendirme
Ticari isim
İlacı üreten firmanın kendi ürününe
verdiği özel isimdir.
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 10: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/10.jpg)
İlaç Etken Maddesi İsimlendirmeAsetaminofen +
PARASETAMOL
ARBITUSPANADOLPAROL
PİROFEN Supp
OH
NHCOCH3
p-asetilamino-fenol
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 11: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/11.jpg)
5000 in üzerinde ilaç etken maddesi var.
20000 in üzerinde farmasötik ürün var.
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 12: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/12.jpg)
ABD de Yaşam süresinin uzaması
Prof. Dr. Esin AKI
2010 81.5
![Page 13: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/13.jpg)
Yeni İlaçlar Yaşam Süresini Uzatır
• Yaşam süresinin uzaması %40 yeni ilaçlara bağlı
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 14: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/14.jpg)
ABD de AIDS de ölüm oranının düşmesi
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 15: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/15.jpg)
Yeni ilaçların kullanılması vaka başına
$111 kazandırır
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 16: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/16.jpg)
Farmasötik Kimya’nın
kapsamı, amacı:
İlaç Etken Maddesi ile ilgili tüm çalışmaları kapsar
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 17: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/17.jpg)
I. İlaç Etken Maddesi Tasarlamak ve Geliştirmek
- Yapı-Etki İlişkileri
- Kantitatif Yapı-Etki İlişkileri
- Moleküler Modelleme Yöntemleri
II. İlaç Etken Maddesi Sentezlemek
- Sentez yöntemlerini saptamak ve uygulamak
- Sentezlenen İlaç Etken Maddesinin yapısını aydınlatmak
- İlaç Etken Maddesinin fiziksel, kimyasal ve fizikokimyasal
özelliklerini belirlemek.
III. İlaç Etken Maddesinin in vitro ve in vivo deneylerle biyolojik
aktivitesini yaptırtmak, bu sonuçları değerlendirmek.
Prof. Dr. Esin AKI
Farmasötik Kimya’nın kapsamı, amacı:
![Page 18: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/18.jpg)
IV. Biyolojik sistemlerdeki İlaç Etken Maddesinin metabolizma ürünlerini ve
metabolize olmadan kalan kısmını saptayacak yöntemleri belirlemek.
V. Miktar Tayini:
- İlaç Etken Maddesinin Miktar tayinine ve tanısına yarayacak
yöntemleri geliştirmek ya da bulmak.
- İlaç Etken Maddesinin kimyasal parçalanma yolunu ve bu
parçalanmada oluşan bozunma ürünlerinin yapısını aydınlatmak
ve miktar tayinleri yapmak.
VI. Bir preparatta yer alan etken madde ya da maddelerin stabilitesini yani
saklama koşullarına ve zamana bağlı olarak bozunup, bozunmadığını
saptayacak yöntemleri araştırmak.
Prof. Dr. Esin AKI
Farmasötik Kimya’nın kapsamı, amacı:
![Page 19: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/19.jpg)
1. Daha etkili (Daha geniş spektrumlu)
2. Daha az toksik
3. Daha az yan etkili (seçici etkili)
İdeal İlaç:
1. İstenen etki süreli
2. İstenen farmokinetik özellikler
Absorbsiyon, Dağılım, Metabolizma, Atılım
Ayrıca; İdeal ilaç geliştirilirken;
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 20: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/20.jpg)
ÖZGÜN BİR İLACIN PİYASADA YER ALMASI İÇİN
YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR
PRE- KLİNİK ÇALIŞMALAR
KLİNİK ÇALIŞMALAR
RUHSATLANDIRMA
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 21: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/21.jpg)
ÖZGÜN BİR İLACIN PİYASADA YER ALMASI İÇİN
YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR
1. Preklinik Süreç:
- İlaç etken maddesinin tasarımı
- İlaç etken maddesinin sentezi
- İlaç etken maddesinin biyolojik etki saptaması
- ADMET çalışmaları (Absorbsiyon-Dağılım-Metabolizma-
Eliminasyon-Toksisite)
2. Klinik Süreç:
Etken madde ile ilgili klinik çalışmaların (Faz I-III)
yürütülmesi.
3. Ruhsatlandırma:
İlaç olarak onayı ve imalatı.
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 22: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/22.jpg)
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Yıl
3.2
2.5
2.4
8.1
1960’lar
5.1
4.4
2.1
11.6
1970’ler
5.1 5.9
5.5
2.8
14.2
5.5
1980’ler
6.1
6.3
1.8
14.2
1990’lar
SENTEZDEN ONAYA KADAR GEÇEN TOPLAM İLAÇ GELİŞTİRME SÜRESİ
Pre-Klinik Faz
Klinik Faz
Ruhsatlandırma
DiMasi, JA, “New Drug Development in US 1963-1999”, Clinical Pharm.&Ther.,May,2001
Prof. Dr. Esin AKI WCADD-1
![Page 23: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/23.jpg)
Bir İlacın Piyasaya Sürülmesi:
1989
10.000 bileşikten birisi
12-16 yıl
1999
5.000 bileşik
12-16 yıl
2000-
8-10 yıl
Maliyet 500 milyon $
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 24: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/24.jpg)
Aşamalara Göre Molekül Başarı Oranları
İLAÇLARIN PAZARA ULAŞMA ORANI (KLASİK TANIM)
5.000 – 10.000
Ön Elemeler
250
Pre-Klinik Faz
5
Klinik Faz
1
Pazara Sunulabilen
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 25: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/25.jpg)
• FDA 2005 yılında 28 ilaç onayı verdi
• 10 İlaçtan sadece 3 ü hesaplanan kar
oranını yakalamış ya da üzerine geçmiştir.
• 1995-2005 arası 10 yıllık bir süreçte 160
dan fazla öksüz ilaç onay almıştır.
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 26: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/26.jpg)
1964-85 de İngiltere’de yapılan çalışmaya
göre İlaçların Başarısızlık Nedenleri in the
UK
• Prentis, et al., Br. J. Clin. Pharmac. 1988, 25, 387-396
Pharmacokinetics
Efficacy
Animal Toxicity
Adverse Effects
Business/Other
39.4%
29.3%
11.1%
10.1%10.1%
![Page 27: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/27.jpg)
PRE- KLİNİK ÇALIŞMALAR
SentezIn Vitro,
In Vivo
AktiviteADME/Tox.
ÖNDER
MOLEKÜL
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 28: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/28.jpg)
Anahtar-Kilit Örneği
![Page 29: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/29.jpg)
Anahtar-
Kilit Örneği
Prof. Dr. Esin AKI WCADD-1
![Page 30: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/30.jpg)
FARMAKOKİNETİK-
FARMAKODİNAMİK OLAYLAR
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 31: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/31.jpg)
BİYOLOJİK YANIT
ORGANİZMAYA GİRENDOZ
EFEKTÖR / HEDEF
ETKİLEŞMESİ
DAĞILIM
METABOLİZMAATILIM
EMİLİM
FARMAKODİNAMİKOLAYLAR
FARMAKOKİNETİK OLAYLAR
UYARI
FARMAKOKİNETİK & FARMAKODİNAMİK OLAYLAR
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 32: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/32.jpg)
ABSORBSİYON
reseptör
METABOLİZMA
ETKİ YÖRESİ
SERBEST İLAÇ
BAĞLANMIŞ İLAÇ
METABOLİTLERPLAZMA
SERBEST İLAÇ
SERBEST
İLAÇ
BAĞLANMIŞ
İLAÇBAĞLANMIŞ
İLAÇ ATILIM
DOKU
ENJEKSİYON
![Page 33: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/33.jpg)
1. Farmakokinetik Faz
(ADME)
• Absorbsiyon
• Dağılım
• Metabolizma (Biyotransformasyon)
• Eliminasyon (Atılım - İtrah)
Prof. Dr. Esin AKI
* Fizikokimyasal Özellikler
![Page 34: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/34.jpg)
1.Farmakokinetik Faz
(Absorbsiyon)
• Molekül büyüklüğü, parçalanma, çözünme
• Lipofiliklik (Lipid / Su) partisyon katsayısı
• İyonizasyon
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 35: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/35.jpg)
1. Farmakokinetik Faz
(Absorbsiyon)
Prof. Dr. Esin AKI
İyonizasyon:
Henderson- Hasselbach denklemi :Asidler için :pKa – pH = Log [noniyonize ilaç kons.] / [iyonize
ilaç kons.]Bazlar için :pH - pKa = Log [(noniyonize ilaç kons.] / [iyonize
ilaç kons.]
Zayıf asit bileşikler mide ortamından, zayıf bazik bileşikler barsaklardan daha
fazla absorbe olurlar.
![Page 36: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/36.jpg)
1.Farmakokinetik Faz
(Absorbsiyon)
Prof. Dr. Esin AKI
İlaç konsantrasyonu : İlacın uygulandığı yerdekikonsantrasyonu yüksek olursa absorpsiyonugenellikle hızlı olur.
İlacın farmakolojik özelliği : Belirli sayıdaki ilaçların farmakolojik özellikleri emilim hızını etkiler. Örn. vasokonstriktör ilaçlar uygulandıkları yerden geçen kan akımını azaltarak kendi absorpsiyonlarını azaltırlar.
![Page 37: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/37.jpg)
1. Farmakokinetik Faz
(Absorbsiyon)
Prof. Dr. Esin AKI
Membranlardan geçiş
1. Pasif (Basit) Difüzyon 2. Aktif Transport3. Kolaylaştırılmış Difüzyon4. Pinositoz (endositoz / ekzositoz)5. Reseptör Aracılı Endositoz
![Page 38: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/38.jpg)
Pasif
difüzyonAktif transport
(enerji gerektirir)
Kolaylaştırılmış
difüzyon
(protein
aracılığı ile)
Sulu
kanaldan
difüzyon
Pasif transport sisteminde yüksek
konsantrasyondan düşük konsantrasyona
geçiş söz konusudur
Aktif
Transport
Glukoz
Glukoz
![Page 39: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/39.jpg)
Endositoz
Ekzositoz
![Page 40: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/40.jpg)
2.Farmakodinamik Faz
• Farmakolojik Etkiler
• Terapötik Etkiler
• Toksik Etkiler
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 41: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/41.jpg)
Farmakodinamik etkileşimler:
• Efektör-Hedef Etkileşmesi
Efektör: Organizmadaki doğal endojen maddeler.
Ör: Ligantlar.
İlaç Etken Maddeleri
Hedef: Organizmada ligantların etki yaparak yanıt
oluşturulan biyopolimerler, makromoleküller.
Prof. Dr. Esin AKI
Efektör
Hedef
Efektör
Hedef
![Page 42: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/42.jpg)
Anahtar-Kilit Örneği
Anahtar-
Kilit Örneği
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 43: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/43.jpg)
![Page 44: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/45.jpg)
• Hücre membran yüzeyinde, ya da sitoplazma
ve/veya çekirdeğinde yer alan ve bir seri olay
sonucu belirli bir biyolojik yanıtı oluşturabilen
proteinler olarak tanımlanmaktadır.
•Ligant + Reseptör R L R + Etki
RESEPTÖR TANIMI
Reseptör Hedef
Reseptör: Alıcı
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 46: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/46.jpg)
İLAÇ ETKEN MADDESİ ARAŞTIRMA VE
GELİŞTİRME YÖNTEMLERİ
Prof. Dr. Esin AKI
Farmasötik Kimya Anabilim Dalı
![Page 47: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/47.jpg)
Prof. Dr. Esin AKI WCADD-1
![Page 48: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/48.jpg)
ŞANSESERİ
BİYOLOJİK
ETKİ TARAMA
KİMYASAL
ÇEŞİTLEME
MEKANİSTİK TASARIM
Hastalık Etmenin Tanımı
Efektör Hedef
Tanımı Tanımı
Bilgisayar Destekli İlaç
Tasarımı
Teorik İlaç Etken
Madde Tasarımı
Sentezi
YENİ İLAÇ ETKEN
MADDESİ Biyolojik Etkinin
Gözlenmesi
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 49: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/49.jpg)
• İlaçlar bazen şanseseri ya da sezgi yardımı ile
bulunabilir
• İlaçlar daha sık olarak organize araştırmalar sonucu
bulunmaktadır
• Bilgisayar teknolojisi geliştikçe ilaç tasarım
yöntemleri de paralel şekilde gelişme göstermektedir.
ŞANSESERİ İLAÇ KEŞFİ
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 50: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/50.jpg)
ŞANSESERİ
BİYOLOJİK
ETKİ TARAMA
KİMYASAL
ÇEŞİTLEME
MEKANİSTİK TASARIM
Hastalık Etmenin Tanımı
Efektör Hedef
Tanımı Tanımı
Yapı Etki İlişkilerinin
Çözümlenmesi (QSAR)
Teorik İlaç Etken
Madde Tasarımı
Sentezi
YENİ İLAÇ ETKEN
MADDESİ Biyolojik Etkinin
Gözlenmesi
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 51: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/51.jpg)
• Daha çok geçmişte uygulanan bu yöntemde istenen
etki için bir çok bileşik taranır
• Bilinen eleme yöntemi fazla sayıda bileşiği istenen
etki için test etmektir.
• Günümüzde ideal ilaç tasarım yöntemi olarak
görülmemektedir.
YENİ İLAÇLAR İÇİN BİYOLOJİK ETKİ
TARAMA (ELEME) YÖNTEMİ
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 52: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/52.jpg)
HTS-High throughput Screening
![Page 53: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/53.jpg)
• Bileşik etkili olabilecek iken etkisi
bulunamadan elenebilir
• Bu yöntemde hedefin yapısı ve hastalığın
mekanizması aydınlatılamaz
• Çok fazla zaman, emek ve masraf kaybına
neden olur.
Sonuç:
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 54: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/54.jpg)
ŞANSESERİ
BİYOLOJİK
ETKİ TARAMA
KİMYASAL
ÇEŞİTLEME
MEKANİSTİK TASARIM
Hastalık Etmenin Tanımı
Efektör Hedef
Tanımı Tanımı
Yapı Etki İlişkilerinin
Çözümlenmesi (QSAR)
Teorik İlaç Etken
Madde Tasarımı
Sentezi
YENİ İLAÇ ETKEN
MADDESİ Biyolojik Etkinin
Gözlenmesi
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 55: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/55.jpg)
Etkilisi bilinen bir ilaç etken maddesi
üzerinde etki değişikliklerini gözlemek
amacıyla grup ya da atomlar üzerinde
modifikasyonlar yapmak
KİMYASAL ÇEŞİTLEME (MODİFİKASYON)
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 56: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/56.jpg)
KİMYASAL ÇEŞİTLEME (MODİFİKASYON)
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 57: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/57.jpg)
• Bir deneme-yanılma yöntemi
• Hedefin yapısı ile ilgili pek fazla bir bilgiye gereksinim duyulmaz.
• Yapı ile etki arasındaki ilişkileri tanımlayabilecek bazı verilerin açığa çıkması sağlanabilir.
KİMYASAL ÇEŞİTLEME (MODİFİKASYON)
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 58: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/58.jpg)
ŞANSESERİ
BİYOLOJİK
ETKİ TARAMA
KİMYASAL
ÇEŞİTLEME
MEKANİSTİK
TASARIM
Hastalık Etmenin Tanımı
Efektör Hedef
Tanımı Tanımı
Yapı Etki İlişkilerinin
Çözümlenmesi (QSAR)
Teorik İlaç Etken
Madde Tasarımı
Sentezi
YENİ İLAÇ ETKEN
MADDESİ Biyolojik Etkinin
Gözlenmesi
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 59: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/59.jpg)
• Biyolojik yolak bilinmeli
• Tüm çalışmalar moleküler düzeyde
gerçekleştirilir
• Günümüzde ideal ilaç tasarım yöntemidir.
MEKANİZMAYA DAYALI İLAÇ TASARIMI
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 60: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/60.jpg)
HEDEF:
RESEPTÖRLER
ENZİMLER
NÜKLEİK ASİTLER
HORMONLAR
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 61: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/61.jpg)
•Hedeflerin yapı aydınlatılmaları:
•X-ışınları kristalografi çalışmaları
ile reseptörlerin
•NMR verileri ile enzim-substrat etkileşmelerinin
•Rekombinant DNA teknolojisi ve klonlama
çalışmaları, reseptör ve enzimlerin primer
yapılarının aydınlatılması
HEDEF YAPISI AYDINLATMA
![Page 62: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/62.jpg)
EFEKTÖR:HEDEFİN ETKİLİ YÜZEYİNİ İŞGAL
EDEN,HEDEFİ OLUMLU YA DA
OLUMSUZ ETKİLEYEN DOĞAL
ENDOJEN MADDELER VEYA İLAÇLAR
![Page 63: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/63.jpg)
• Substratlar
• Ligantlar
• Hedefi olumlu ya da olumsuz etkileyen
endojen bileşikler
• İlaçlar
Efektörler
![Page 64: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/64.jpg)
• Efektör hedefin aktif yüzeyi ile anahtar-kilit
örneği şeklinde etkileşecek
• Efektör ile hedef arasında yük taşıyan gruplar
karşılıklı uyum içinde olacak
• Efektör ile hedef arasında uygun kimyasal
bağlar oluşacak
Efektör-Hedef Etkileşmeleri
Prof. Dr. Esin AKI WCADD-1
![Page 65: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/65.jpg)
Anahtar-Kilit Örneği
Anahtar-
Kilit Örneği
Prof. Dr. Esin AKI WCADD-1
![Page 66: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/66.jpg)
BİLGİSAYAR DESTEKLİ İLAÇ ETKEN MADDE
TASARIMI
RASYONEL İLAÇ
TASARIM YÖNTEMİ
1.Farmakokinetik Faz
2. Farmakodinamik Faz
Uygulama Alanı
![Page 67: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/67.jpg)
Bilgisayar Destekli İlaç Tasarımının
Tarihi Gelişimi
• 1960’larda ... 1970’lerde … Kantitatif Yapı-Etki İlişkileri(QSAR)
• 1980’lerde … Moleküler Modelleme
• 1990’larda … 3 Boyutlu Tarama,
Molekül Yapısı Hedefli Tasarım
(3D Searching, Structure-based design)
• 1990’ların sonunda... Kombinatoryal Kimya (Combinatorial
Chemistry),
HTS (High troughout Screening)
• 2000’li yıllarda... Görsel HTS, ADME/Toksisite
Prof. Dr. Esin AKI
![Page 68: FARMASÖTİK KİMYAYA GİRİŞ - esisresearch.orgesisresearch.org/Uploads/Documents/farmkimyayagiris2014.pdf · dan fazla öksüz ilaç onay almıştır. Prof. Dr. Esin AKI. 1964-85](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022013117/5b501cd67f8b9a256e8da919/html5/thumbnails/68.jpg)
RASYONEL İLAÇ ETKEN MADDE
TASARIM ÇALIŞMALARININ
AMACI
Bilgisayar ve İnformasyon Teknolojilerini Kullanarak EMEK, MASRAF ve SÜRECİ
Minimize Etmeye Çalışmaktır.
Prof. Dr. Esin AKI