Παρουσίαση του powerpointpsakka.gr/docs/kapnisma_egefalos.pdf · 2016-09-11 ·...
TRANSCRIPT
Kάπνισμα, εγκέφαλος και νοητικές λειτουργίες
Παρασκευή Σακκά
Νευρολόγος – Ψυχίατρος
Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών
Τμήμα Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου - Ιατρείο Μνήμης Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ
Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια και τη νόσο Alzheimer
Κάπνισμα-Επιδημιολογία
• Το κάπνισμα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές δημόσιας υγείας που έχειαντιμετωπίσει η ανθρωπότητα μέχρι σήμερα
• Η χρήση προϊόντων καπνού παγκοσμίως αυξάνει, αν και ελαττώνεται στιςαναπτυγμένες χώρες. Περισσότεροι από το 80% των καπνιστών ζουν σεαναπτυσσόμενες χώρες
• Αποτελεί τη δεύτερη κυριότερη αιτία θανάτου και παράγοντα κινδύνου για έξι απότις κυριότερες αιτίες θανάτου στον κόσμο
• Εκτιμάται ότι ο αριθμός των καπνιστών παγκοσμίως ανέρχεται στο έναδισεκατομμύριο
• Στις ανεπτυγμένες χώρες οι γυναίκες καπνίστριες είναι ίσες ή και περισσότερες απότους άνδρες καπνιστές και αποτελούν τον κύριο στόχο της διαφημιστικήςκαμπάνιας των καπνοβιομηχανιών
World Health Organization
Εθισμός στη νικοτίνη
• Ο εθισμός στη νικοτίνη έχει νευροβιολογική δράση
• Η χρήση της νικοτίνης, μέσω της έκκρισης ντοπαμίνης, δημιουργεί μια ευχάριστη
αίσθηση, αναγκάζοντας έναν άνθρωπο να συνεχίζει να καπνίζει
• Η συνέχιση του καπνίσματος οδηγεί σε ανοχή, ο καπνιστής πρέπει να αυξήσει την
πρόσληψη νικοτίνης (των τσιγάρων) για να πετύχει την ίδια αίσθηση ικανοποίησης
• Η αποχή από τη νικοτίνη έχει ως συνέπεια δυσάρεστα ψυχικά και σωματικά
συμπτώματα (συμπτώματα στέρησης), o καπνιστής συνεχίζει να καπνίζει για να τα
αποφύγει
• Η ψυχοσωματική εξάρτηση μαζί με την τελετουργία της κίνησης του καπνίσματος
(άναμμα, εισπνοή, κίνηση, σβήσιμο) βοηθούν στην εξέλιξη του καπνίσματος σε μια
ισχυρά καταναγκαστική συμπεριφορά
Συμπτώματα στέρησης
• Η εθιστική φύση της νικοτίνης προκαλεί σωματική εξάρτηση, ψυχική εξάρτηση,
ανοχή, επιτακτική χρήση
• Οι σωματικές, νοητικές ή ψυχολογικές διαταραχές που εμφανίζονται μετά τη διακοπή
της χρήσης της περιλαμβάνουν (συμπτώματα στέρησης ):
• Κατάθλιψη- κακή διάθεση
• Αϋπνία
• Ευερεθιστότητα – εκνευρισμός
• Αδυναμία συγκέντρωσης
• Αυξημένη όρεξη, αύξηση βάρους
• Εμφανίζονται μετά από μερικές ώρες και μπορεί να διαρκέσουν περισσότερες από 6-
8 εβδομάδες μετά τη διακοπή του καπνίσματος
• Στην αρχή είναι ιδιαίτερα έντονα, σταδιακά αμβλύνονται και παρέρχονται αν επιμείνει
κανείς στη διακοπή
Κάπνισμα και εγκέφαλος
• Παλαιές μελέτες υποστηρίζουν ότι το κάπνισμα προστατεύει από τις
νευροεκφυλιστικές νόσους του εγκεφάλου, τη νόσο Parkinson, τη νόσο Alzheimer
και την άνοια γενικότερα
• Case studies ατόμων μεγάλης ηλικίας – healthy survivor effect
Checkoway et al., 2002, Lee 1994, van Duijin et al.1994
• Προστατευτική δράση του καπνίσματος μέσω της ενεργοποίησης των χολινεργικών
νικοτινικών υποδοχέων Murray et al. 2002
• Η νικοτίνη μέσω της βραχυπρόθεσμης δράσης της στο χολινεργικό σύστημα
βελτιώνει την προσοχή, τη μνήμη εργασίας και τις εκτελεστικές λειτουργίες του
εγκεφάλου Stewart M. et al., 2006
Όμως
• Νεότερες μελέτες συσχετίζουν το κάπνισμα με ατροφία εγκεφάλου, βλάβες της λευκής
ουσίας, ΑΕΕ, «σιωπηλά» έμφρακτα
• Παθογενετική σχέση του καπνίσματος με νόσο Alzheimer, αγγειακή άνοια και
γνωστική έκπτωση
ΝΑ: απώλεια χολινεργικών αξόνων στο φλοιό και νευρώνων στους βασικούς πυρήνες
Μεταιχμιακές περιοχές:
Ιππόκαμπος
Ενδορρινικός φλοιός
Συνειρμικές περιοχές
Παρα-μεταιχμιακές περιοχές
Χολινεργικοί νευρώνες βάσης εγκεφάλου -
διάχυτη προβολή στο φλοιό
πυρήνας Meynert
πυρήνες διαφράγματος
Διαταραχές νοητικών λειτουργιών
Βασικός πυρήνας του Meynert
Αισθ. + Κινητ. φλοιός
Χολινεργικό Σύστημαπροσοχή, μάθηση, μνήμη, εκτελεστικές λειτουργίες
Χολινεργική σύναψη
γκαλανταμίνη
1
Προσυναπτική
νευρική
απόληξη
ACh NRc = νικοτινικός
υποδοχέας
ACh = ακετυλοχολίνη
Αυξημένη διαθεσιμότητα της ACh στη σύναψη (αναστολή της AChE)1
2Αυξημένη απελευθέρωση της ACh στη σύναψη
(αλλοστερική ρύθμιση των προσυναπτικών νικοτινικών υποδοχέων)
NRc
γκαλανταμίνη
2
Μετασυναπτική
νευρική απόληξη
Acetylcholinesterase ACh
Pathways by which tobacco smoke and medicinal nicotine influence brain outcomes
Neuropsychol Rev 2007
Κάπνισμα και εγκέφαλος
• Προκαλεί αλλαγές στον ΑΕΦ, οι ελεύθερες ρίζες καταστρέφουν το ενδοθήλιο των
αγγείων
• Το νιτρικό οξύ (ελεύθερη ρίζα) προκαλεί αγγειοδιαστολή και θρόμβωση των αγγείων Ambrose 2004
• Ο επιπολασμός των σιωπηλών εμφράκτων του εγκεφάλου είναι 2 φορές
μεγαλύτερος στους καπνιστές Rotterdam Scan Study, 2002
• Συσχέτιση συμπτωματικών εμφράκτων και καπνίσματος Vermeer et al 2002, 2003
Αθηροσκλήρωση
Οξειδωτικό στρες Σε παρασκευάσματα εγκεφάλων
• Οι καπνιστές έχουν 25% λιγότερα αντιοξειδωτικούς παράγοντες στον εγκέφαλο τους
Alberg 2002
• Το κάπνισμα προάγει την νευροτοξικότητα του γλουταμικού οξέος, το κάδμιο
προκαλεί δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων και απόπτωση των εγκεφαλικών
νευρώνων Manna 2006
• H νικοτίνη όμως σε χαμηλές δόσεις δρα σαν αντιοξειδωτικό ! Zhang 2007
Κάπνισμα και εγκέφαλος
• Η ιντερλευκίνη 6 και ιντερλευκίνη 8 προκαλούν την κινητοποίηση των
προφλεγμονοδών κυττάρων μέσω της ενεργοποίησης του Redox Sensitive
Transcription Factor (άτομα > 65 ετών)
Wright 2006
• Το κάπνισμα ενεργοποιεί τον παράγοντα αυτό
Φλεγμονή
Κάπνισμα και άνοια
Ισχυρή συσχέτιση μεταξύ ενεργού καπνίσματος και επιπολασμού της άνοιας (διπλασιασμός
κινδύνου) σε προοπτικές μεγάλες μελέτες διάρκειας πολλών ετών:
• Honolulu Asia Aging Study 2003
• The Washington Heights Medicare Study 2005
• Sydney Older Persons Study 2003
• Rotterdam Study 2007
Research article, BMC Geriatrics 2008
Tροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου νόσου Alzheimer
• Αγγειακοί παράγοντες κινδύνου
• Κατάθλιψη
• Δίαιτα- Διατροφή
• Νοητικό απόθεμα
Τρόπος ζωής!
Αγγειακοί παράγοντες κινδύνου
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Δυσλιπιδαιμία
• Κάπνισμα
• Αρτηριακή υπέρταση
• Παχυσαρκία
• Υπερομοκυστεϊναιμία
Οι αγγειακοί παράγοντες κινδύνου• προδιαθέτουν για καρδιαγγειακή και εγκεφαλική αγγειακή νόσο• συμμετέχουν στην εμφάνιση της αγγειακής άνοιας• έχει αναγνωρισθεί ο ρόλος τους και στη νόσο Alzheimer
Υπάρχει πρόληψη για την άνοια!
Οι πρώτες πέντε μελέτες που αποδεικνύουν ότι η επίπτωση της άνοιας έχει μειωθεί κατά τη
διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών (αν και ο επιπολασμός αυξάνεται)
• Rocca et al. Trends in the incidence and prevalence of Alzheimer’s disease, dementia,
and cognitive impairment in the United States. Alzheimer’s and Dementia 2011
• Schrijvers et al. Is dementia incidence declining? Trends in dementia incidence since
1990 in the Rotterdam study. Neurology 2012
• Qiu et al. Twenty-year changes in dementia occurrence suggest decreasing incidence in
central Stockholm, Sweden. Neurology 2013
• Christensen et al. Physical and cognitive function of people older that 90 years: a
comparison of two Danish cohorts born 10 years apart. The Lancet 2013
• Matthews et al. A two-decade comparison of prevalence of dementia in individuals aged
65 years and older from three geographical areas of England: results of the Cognitive
Function and Ageing Study I and II. The Lancet 2013