თამბაქოზე დამოკიდებულების...

2018თამბაქოზე

დამოკიდებულების მკურნალობის წლის

სახელმძღვანელო (გაიდლაინი)

© 2018European Network for Smoking and Tobacco Prevention aisbl (ENSP) Chaussée d’Ixelles 144 B-1050 Brussels, Belgium Tel.: +32 2 2306515 Fax: +32 2 2307507 E-mail: [email protected] Internet: www.ensp.orgE-learning platform: http://elearning-ensp.eu/

ISBN: 978-618-83620-9-3

3

სამადლოებელი ........................................................................................................................................... 7ინტერესტთა დეკლარაციები ................................................................................................................. 8გაიდლაინში მოცემულ რეკომენდაციათა მტკიცებულების დონე ........................................ 9წინასიტყვაობა .......................................................................................................................................... 10

ნაწილი პირველი ...................................................................................................................................... 13თავი 1: თამბაქოს მოხმარებისა და თამაბქოზე დამოკიდებულების შეფასება ............. 131.0 თამბაქოს მოხმარებისა და თამბაქოზე დამოკიდებულების შეფასება ........................ 13 1.1თამბაქოსმოხმარებადაავადებაა ............................................................................................................................14 1.2.დეფინიციები,კლასიფიკაციები,ტერმინებიდაგანმარტებები ......................................................15 1.2.1თამბაქოზედამოკიდებულება:შეძენილისამრეწველოდაავადება ...........................................15 1.2.2თამბაქოზედამოკიდებულებისინდუქციისმექანიზმი .....................................................................15 1.2.3ნიკოტინიარარისთამბაქოზედამოკიდებულებისერთადერთისტიმული ........................16 1.2.4ნიკოტინზედამოკიდებულებაჯანმოსმიხედვით ..................................................................................16 1.3მოწევაქრონიკულიმორეციდივედაავადებაა ...............................................................................................18 1.3.1რეციდივისმაგალითები/ფორმები ...................................................................................................................18 1.3.2თამბაქოზედამოკიდებულებისმკურნალობაშეწყვეტისშემდგომ ...........................................19 1.4.სავალდებულოამწეველებისრუტინულიიდენტიფიცირებადღევანდელ სამედიცინოპრაქტიკაში .......................................................................................................................................................20 1.5თამბაქოსმოხმარებისადადამოკიდებულებისშეფასება/დიაგნოზი ...........................................20 1.5.1თამბაქოზედამოკიდებულებისადამოხმარებისკლინიკურიდიაგნოზი .............................20 1.5.2ადრეულიმოწევისშეწყვეტისმცდელობებისანალიზი ....................................................................22 1.5.3მოწევისშეწყვეტისმოტივაცია ............................................................................................................................22 1.5.4პაციენტისსამედიცინოისტორია ........................................................................................................................23 1.5.5ორსულობა/ძუძუთიკვება/კონტრაცეფცია .................................................................................................23 1.5.6პაციენტისშფოთვისადადეპრესიისსიტორია .........................................................................................23 1.5.6.1საწყისისკრინინგი ....................................................................................................................................................23 1.5.6.2დეპრესიისადაშფოთვისკლინიკურიშეფასება .................................................................................24 1.5.7თამბაქოზედამოკიდებულებისლაბორატორიულიდიაგნოსტირება .......................................24

თავი 2: თამბაქოს მოხმარებისა და თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობის ზოგადი რეკომენდაციები ..................................................................................................................... 272.0 ზოგადი რეკომენდაციები თამბაქოს მოხმარებისა და თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობისათვის ........................................................................................ 28 2.1თამბაქოსმოხმარება ........................................................................................................................................................28 2.2თამბაქოზედამოკიდებულებადაავადებაა ......................................................................................................28

სარჩევი

4

2.3მოწევისშეწყვეტა ...............................................................................................................................................................29 2.3.1თერაპიულიგანათლება............................................................................................................................................29 2.3.2ქცევითიმხარდაჭერა ...................................................................................................................................................29 2.3.3მედიკამენტები ................................................................................................................................................................29 2.3.4თამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტა ..........................................................................................................................30 2.4თამბაქოზედამოკიდებულებისმკურნალობამოწევისშეწყვეტისშემდგომ ...........................30 2.5რეციდივისპრევენცია .....................................................................................................................................................30

თავი 3: თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის ხანმოკლე რჩევა ................................................... 333.0 თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის ხანმოკლე რჩევა ............................................................ 34 3.1ზოგადირეკომენდაციები .............................................................................................................................................34 3.2სამედიცინოპერსონალისინტერვენციისგეგმა,რომლებიცჩართული არიანმწეველებისდასახმარებლად. ............................................................................................................................34 3.3რეკომენდაციებიზოგადიპრაქტიკისექიმებისთვის .................................................................................35 3.4რეკომენდაციაჰოსპიტალიზებულიპაციენტებისათვის .........................................................................35 3.5რეკომენდაციებიფეხმძიმექალებისათვის ......................................................................................................36 3.6რეკომენდაციაგეგმიურიოპერაციისმქონეპაციენტებს .........................................................................36 ნაწილი მეორე ............................................................................................................................................ 37თავი 4: თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობის სტანდარტული ჩარევები ......... 374.0 თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობის სტანდარტული ჩარევები ................. 38 4.1.თამბაქოსგამოყენებისადათამბაქოზედამოკიდებულებისთერაპირულიჩარევები ......39 4.1.1თამბაქოსმოხმარებისშესაწყვეტადსავალდებულოთერაპიულიჩარევა ............................39 4.1.2მოწევისშეწყვეტისსტანდარტულიმიდგომა ............................................................................................41 4.1.3თამბაქოსმოხმარებისადამასზედამოკიდებულებისმკურნალობისეფექტურობა .....44 4.1.4მოწევისშეწყვეტისშემდგომიპერიოდისმხარდაჭერა(ორგანიზება) ......................................45 4.1.5ჯანდაცვისსისტემისმიდგომათამბაქოსმოხმარებისადა დამოკიდბულებისსამკურნალოდ ...............................................................................................................................46 4.1.6მოწევისშეწყვეტისინტერვენეციებისტიპები ..........................................................................................47 4.1.6.1მინიმალური(ხანმოკლე)რჩევა ........................................................................................................................47 4.1.6.2თამბაქოსშეწყვეტასთანდაკავშირებულისპეციალური ინდივიდუალურიჩარევები ..............................................................................................................................................47 4.2ქცევითიკონსულტაცია ..................................................................................................................................................50 4.2.1ფსიქოლოგიურიდახმარებამოწევისშესაწყვეტად ..............................................................................50 4.2.2კოგნიტურქცევითითერაპია .................................................................................................................................52 4.2.3სამოტივაციოინტერვიუ ............................................................................................................................................54 4.2.4მიწოდებისფორმატი ..................................................................................................................................................57 4.2.4.1თამბაქოსათვისთავისდანებებისინდივიდუალურიკონსულტაცია ....................................57 4.2.4.2თამბაქოსათვისთავისდანებებისჯგუფურიკონსულტაცია ......................................................57 4.2.4.3სატელეფონოდახმარებადამოწევისშეწყვეტისხაზები(ქვითლაინი) ...............................59

5

4.2.4.4თვითდახმარებისმასალები ...............................................................................................................................60 4.2.4.5კომპიუტერის/ინტერნეტისგამოყენება ......................................................................................................65 4.3თამბაქოზედამოკიდებულებისფარმაკოლოგიურიმკურნალობა ..................................................65 4.3.1მკურნალობაNRTმეთოდით ...................................................................................................................................68 4.3.1.1განსაზღვებები .............................................................................................................................................................68 4.3.1.2მოქმედებისმექანიზმი ...........................................................................................................................................68 4.3.1.3NRT-სეფექტურობისკლინიკურიმტკიცებულება ...............................................................................69 4.3.1.4NRTსაფენი(პლასტირი) .........................................................................................................................................71 4.3.1.5ორალურინიკოტინისშემცველები................................................................................................................72 4.3.1.6მედიკამენტებისგამოწერისინსტრუქციები ...........................................................................................73 4.3.1.7უკუჩვენებები ...............................................................................................................................................................75 4.3.1.8გვერდითიეფექტები,უსაფრთხოებისზომები,გაფრთხილებები, მედიკამენტებისურთიერთქმედება ............................................................................................................................75 4.3.2მკურნალობაბუპროპიონSR-ით ..........................................................................................................................77 4.3.3მკურნალობავარენიკლინით ................................................................................................................................82 4.3.3.1მოქმედებისმექანიზმი ...........................................................................................................................................82 4.3.3.2ვარენიკლინისეფექტურობისკლასიკურიმტკიცებულება ..........................................................83 4.3.3.3ვარენიკლინისხვამედიკამენტურთერაპიასთანკომბინაციაში ..............................................86 4.3.3.4ვარენიკლინიდაკონსულტაციები .................................................................................................................87 4.3.3.5ინდიკატორები .............................................................................................................................................................88 4.3.3.6კლინიკურიგამოყენება .........................................................................................................................................88 4.3.3.7უკუჩვენებები ...............................................................................................................................................................88 4.3.3.8ვარენიკლინისთერაპიისუსაფრთხოებისზომები .............................................................................88 4.3.3.9ტოლერანტობადაუსაფრთხოება ...................................................................................................................89 4.3.4კლონიდინითმკურნალობა ....................................................................................................................................92 4.3.5მკურნალობანორტრიპტილინით .......................................................................................................................94 4.3.6ციტიზინი ............................................................................................................................................................................95 4.4ინდივიდუალურითერაპიულისქემა ...............................................................................................................100 4.4.1ფარმაკოლოგიურითერაპიისკომბინაცია ................................................................................................101 4.4.1.1კომბინირებულიფარმაკოთერაპიისძირითადიპრინციპები ..................................................101 4.4.1.2ნიკოტინისჩანაცვლებითითერაპიისკომბინაცია(NRT) ...............................................................101 4.4.2გახანგრძლივებულიმკურნალობისრეკომენდაციები .....................................................................106 4.5თამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისმხარდასაჭერადხელმსისაწვდომი მტკიცებულებასხვაინტერვენციაზე.........................................................................................................................108 4.6რეკომენდაციებიმოწევისშემცირებისმიდგომისათვის .....................................................................113 4.6.1ნიკოტინისჩანაცვლებითმოწევისშემცირება ........................................................................................114 4.6.2ვარენიკლინითმოწევისშემცირება ...............................................................................................................114 4.7მოწევისრეციდივისპრევენციისსამკურნალორეკომენდაციები ..................................................115 4.8მკურნალობისრეკომენდაციებიგანსაკუთრებულსიტუაციებში დარისკისქვეშმოსახლეობისჯგუფებში .............................................................................................................118

6

4.8.1მკურნალობისრეკომენდაციებიფეხმძიმექალებისათვის ...........................................................118 4.8.2მკურნალობისრეკომენდაციებიახალგაზრდაადამიანებისათვის18წელსქვემოთ .......119 4.8.3რეკომენდირებულიმკურნალობამწეველებისათვისრესპირატორული, გულ-სისხლძარღვთა,ფსიქიატრიული,კიბოსდასხვათანმხლებიდაავადებბეით ..............124 4.8.4პოსტმოწევისშეწყვეტისშედეგადწონისმომატებისმიდგომისრეკომენდაციები ....132

თავი 5: კვლევა და მეცნიერული რეკომენდაციები მოწევის შეწყვეტის შესაფასებლად ....1355.0. კვლევა და მეცნიერული რეკომენდაციები მოწევის შეწყვეტის შესაფასებლად .....136 5.1მოწევისშეწყვეტაშიკლინიკურიკვლევისკრიტერიუმი ...................................................................136 5.2თამბაქოზედამოკიდებულებისთერაპიებისღირებულებითიეფექტურობა .......................137 5.3რეკომენდაციებიმოწევისშეწყვეტისსახელმძღვანელოსგანხორციელებისშესახებ ....139 5.4რეკომენდირებულიმეცნიერულილიტერატურისრესურსებიმოწევისშეწყვეტაზე .....140 ნაწილი მეორე ...........................................................................................................................................141თავი 6: ჯანმრთელობის პროფესიონალების ტრენინგის რეკომენდაციები თამბაქოს მოხმარების და დამოკიდებულების მკურნალობაში და ხარისხობრივი სტანდარტები თამბაქოს შეწყვეტის სპეციალისტთა და თამბაქოს შეწყვეტის სერვისები ..................1416.0. ჯანმრთელობის პროფესიონალების ტრენინგის რეკომენდაციები თამბაქოს მოხმარების და დამოკიდებულების მკურნალობაში და ხარისხობრივი სტანდარტები თამბაქოს შეწყვეტის სპეციალისტთა და თამბაქოს შეწყვეტის სერვისები ..................142 6.1მოწევისშეწყვეტისექსპერტიზისტრენინგისკრიტერიუმისრეკომენდაციები ..................144 6.2მოწევისშეწყვეტისკურიკულუმისგანვითარებისრეკომენდაციები სამედიცინოუნივერსიტეტისდამამთავრებელისტუდენტებისათვისევროპაში ......................146 6.3მოწევისშეწყვეტისკურიკულუმისგანვითარებისრეკომენდაციებისამედიცინო უნივერსიტეტისკურსდამთავრებულთათვისევროპაში-სასერტიფიკაციოპროგრამა .......149 6.4მოწევისშეწყვეტისკურიკულუმისგანვითარებისათვისრეკომენდაციები პროფესიონალთასხვაკატეგორიებისათვის,ვინცჩართულიამოწევის შეწყვეტისმიწოდებაშიევროპაში:ფსიქოლოგები,ექთნები, ჯანმრთელობისპოლიტიკისშემმუშავებლები .................................................................................................151 6.5ტრენინგისსტანდარტებიექიმებისათვისმოწევისშეწყვეტაზე ...................................................152 6.6თამბაქოზედამოკიდებულებისმკურნალობისხარისხისსტანდარტები .................................154 6.7თამბაქოსშეწყვეტისსპეციალიზირებულისერვისისაკრედიტაციისმოთხოვნები .........158 6.7.1თამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისსერვისისსამიდონე ...................................................................158 6.7.2სპეციალიზირებულითამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისერთეულისაკრედიტაცია ....159

7

The 2018 (4th) edition was coordinated and revised by Dr. Sophia Papadakis and Dr Constantine Vardavas

მოწევისადათამბაქოსპრევენციისევროპულიქსელი(ENSP)მადლობასუხდისსარედაქციოსაბჭოსწევრებსპირველიდამეორეგამოცემისმომზადებაშიშეტანილიწვლილისათვის:

პანაგიოტის ბეჰრაკისი,MD,PhD(McGill),FCCP,ENSP-სსამეცნიერო კომიტეტისთავმჯდომარე, საბერძნეთშიამერიკისკოლეჯისსაზოგადოებრივიჯანმრთელობისინსტიტუტის დირექტორი და ათენის აკადემიისბიოსამედიცინოკვლევებისფონდისმკვლევარი;

ნ ა ზ მ ი ბ ი ლ ი რ ი , ჰ აჯეტეპეს უნივერსიტეტისსაზოგადოებრივი ჯანმრთელობის პროფესორი,მ ედიცი ნი ს ფ ა კულტეტი , ს აზოგ ადოებრი ვიჯნმრთელობისდეპარტამენტი,ანკარა,თურქეთი;

ლუკ კლენსი, BSc,MB,MD,PhD,FRCPI,FRCP(Edin),FCCP,FFOM,ექიმირესპირატორიდაირლანდიისთამბაქოსაგანთავისუფალიკვლევისინსტიტუტის(TFRI)გენერალურიდირექტორი;

ბერტრანდ დოთზენბერგი, პეტიტ სალპეტრისსაავადმყოფოს ფილტვის მედიცინის პროფესორი,პარიზიდათამბაქოსპრევენციისსაფრანგეთისოფისის(OFT)თავმჯდომარე,პარიზი,საფრანგეთი;

ანდრეი კონსტანტინეს-ძე დიომინი, M.D., D.Polit.Sci., ი.მ სეჩენოვის სახელობის მოსკოვის პირველისახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტისა და ნ.იპიროგოვისსახელობისსამედიცინოქირურგიისცენტრისპროფესორი საზოგადოებრივ ჯანმრთელობაში დარუსეთისსაზოგადოებრივიჯანმრთელობისასოციაციისპრეზიდენტი,მოსკოვი,რუსეთი;

სოფია პაპადაკისი, PhD,MHA,ოტავასუნივერსიტეტისგულისინსტიტუტისპრევენციისადარეაბილიტაციისგანყოფილების მკვლევარი, ოტავას უნივერსიტეტისმედიცინისფაკულტეტის მიწვეული პროფესორიდაკრეტის უნივერსიტეტის (საბერძნეთი) მედიცინისსკოლისსოციალურიდასაოჯახომედიცინისკლინიკისმიწვეულიმკვლევარი.

ანტიგონა ტროფორი, MD, PhD., მედიცინისა დაფარმაციისუნივერსიტეტისასოცირებულიპროფესორიპულმონოლოგიაშიდა პულმონარულიდაავადებებისკლინიკისექიმირესპირატორი,ლაში,რუმინეთი;

კონსტანტინე ვარდავასი, MD, RN, MPH, PhD, FCCP,საბერძნეთში ამერიკის კოლეჯის საზოგადოებრივიჯანმრთელობისინსტიტუტისდირექტორისმოადგილე.

ENSPმადლობასუხდისპირველიგამოცემისსარედაქციოსაბჭოსმათმიერგაწეულიწვლილისათვის:

სოფია კატარუცა,UNITAB-ისხელმძღვანელი,საპიენცასუნივერსიტეტი,რომი,იტალია;

ფლორინ დუმიტრუ მიჰალთანი, მ . ნასტასსახელობის პნევმოლოგიის ეროვნული ინსტიტუტისპროფესორიპნევმოლოგიაში,რუმინეთისპნევმოლოგთასაზოგადოებისპრეზიდენტი,ბუქარესტი,რუმინეთი;

მანფრედ ნიუბერგერი,O.Univ.-Prof.M.D.,ვენა,ავსტრია;ბიაჯო ტინჯინო , ტაბაკოლოგიის იტალიურისაზოგადოებისპრეზიდენტი(SITAB),SITAB-ისგაიდლაინისსამუშოჯგუფისკოორდინატორი,მოწევისშეწყვეტისცენტრისხელმძღვანელი,ASLმონცაებრიანცა,იტალია;

პაულო დ. ვიტორია, ფსიქოლოგი, PhD, ბეირასუნივერსიტეტისპრევენციულიმედიცინისპროფესორი,პორტუგალიის ქვითლაინის საკოორდინაციო ჯგუფისკოორდინატორი, პორტუგალიის ტაბაკოლოგიისსაზოგადოების(SPT)მმართველისაბჭოსწევრი,პორტუგალია;

ვინჩენცო ზაგა,ტაბაკოლოგიისმთავარირედაქტორი,ტაბაკოლოგიის იტალიური საზოგადოება (SIBAT),ბოლონია,იტალია;

ვიტოლდ ზატონსკი, პროფესორი,M.D., PhD., კიბოსპრევენციისა და ეპიდემიოლოგიის განყოფილებისდირექტორი, ჯანმოს კოლაბორაციული ცენტრისდირექტორი,ვარშავა,პოლონეთი;

ENSPმადლიერიაკორნელდარუსი,ENSP-სგენერალურიმდივანი,რომლისინიციატივითადახელმძღვანელობითგანხორციელდაპროექტი.

სამადლობელი

8

მეორე გამოცემას კოორდინირება და რედაქტირებაგაუწიეს დოქტორმა ბეხრაკისმა და დოქტორმავარდავასმა.

ინტერესტთადეკლარაციები

ENSP-სთამბაქოზედამოკიდებულების მკურნალობისგაიდლაინის სარედაქციო საბჭოსწევრები აცხადებენშემდეგს:

პანაგიოტის ბეჰრაკისი, აცხადებს, რომ არ გააჩნიაინტერესთა კონფლიქტი არც ერთ ფარმაცევტულკომპანიასთან;

ნაზმი ბილირი,აცხადებს,რომარგააჩნიაინტერესთაკონფლიქტიარცერთფარმაცევტულკომანიასთან;

ლუკ კლენსი, აცხადებს,რომმისმაინსტიტუტმამიიღოკვლევითიგრანტიკომპანიაფაიზერისაგან2010წელს.მან2010,2011და2012წლებშიმიიღოსაკონსულტაციომომსახურების ანაზღაურება ფაიზერისა და პიერფაბრესაგან.2010,2011და2012წლებშიმიიღოსალექციოანაზღაურებაფაიზერისადანოვატრისისაგან;

ბერტრანდ დოთზენბერგი, ბოლო სამი წლისგ ა ნ ა მ ა ვლობ აშ ი თ ა ნ ა მ შრომლობდა მ ა გრ ა მარანაირი ანაზღაურება არ მიუღია ფაიზერის,

გლაქსოსმისკლაინისაგან;

ანდრეი კონსტანტინეს-ძე დიომინი, აცხადებსრომარანაირი ურთიერთობა არ გააჩნია ფარნაცევტულინსუტრიასთან;

ანტიგონა ტროფორი, აცხადებს, რომ ის 2011-2012წლებში ღებულობდა რეგულარულ ანაზღაურებასკლი ნ ი კური კ ვლე ვ ე ბ ი ს ს ა კ ო ნ ა სულტა ც იომომსახურებისათვის ნოვატრის ფარმას რუმინეთისოფისიდან და გლაქსოსმისკლაინისაგან და 2011-2012 წლებში ღებულობდა სალექციო ანაზღაურებასევროკომისიისაგან, ასტრაზენეკას, სერვიერ ფარმას,გლაქსოსმისკლაინისადაპიერფაბრესაგან.

სოფია პაპადაკისი, მისიინსტიტუტიდაჯილდოვდაფაიზერის სასწავლო გრანტით, მაგრამ პირადად მასარანაირიანაზღაურებაფარმაცევტულიკომპანიისაგანარმიუღია.

კონსტანტინე ვარდავასი, მისი ინსტიტუტიდაჯილდოვდაფაიზერისსასწავლოგრანტით, მაგრამპირადადმას არანაირი ანაზღაურებაფარმაცევტულიკომპანიისაგანარმიუღია.

ზ ე მოაღნიშნული გ ა იდლაინები შ ე მუშა ვდაფარმაცევტულიკომპანიებისაგანდამოუკიდებლად.

ინტერესტთა დეკლარაციები

9

გაიდლაინში მოცემულ რეკომენდაციათა მტკიცებულების დონე

მტკიცებულებათა დონე: აღწერამტკიცებულების კატეგორია

მტკიცებულების წყარო განსაზღვრება

A კონტოლირებულიდარანდომიზიებულიცდები(CRT)მოცულობითიმონაცემთაბაზა

კვლევებისდიდირაოდენობა,რომლებიცმოიცავსმონაწილეთამნიშვნელოვანრაოდენობას

B კონტროლირებულიდარანდომიზიებულიცდა.შეზღუდულიმონაცემთაბაზა

კვლევებიმოიცავსშეზღუდულირაოდენობისპაციენტებს,ქვეჯგუფებისმეტაანალიზებს.რანდომიზებულიცდებიარისმცირე,სხვადასხვაპოპულაციურიჯგუფებისათვისდაშეუსაბამოშედეგებით.

C არარანდომიზებულიცდები.ობსერვაციულიკვლევები.ექსპერტთაკონსენსუსი

მტკიცებულებებიარაკონტროლირებულიდაარარანდომიზებულიცდებიდანანობსერვაციულიკვლევებიდან.

მტკიცებულების დონე: აღწერაკოდი მტკიცებულების

ხარისხიგანსაზღვრება

A მაღალი შემდგომმაკვლევებმანაკლებისავარაუდოაშეცვალონკვლევისშედეგებისადმინდობა.რამოდენიმემაღალიხარისხისკვლევათანმიმდევრულიშედეგებით.განსაკუთრებულშემთხვევებში:ერთიდიდი,მაღალიხარისხისმულტი-ცენტრულიკვლევა.

B საშუალო შემდგომიკვლევამნიშვნელოვანგავლენასმოახდენსკვლევისშედეგებისადმინდობაზე.ერთიმაღალიხარისხისკვლევა.რამოდენიმეკვკევასხვადასხვაშეზღუდვებით.

C დაბალი შემდგომიკვლევაძალიანმნიშვნელოვანგავლენასმოახდენსდასავარაუდოდშეცვლისკვლევისშედეგებსერთიანმეტიკვლევამნიშვნელოვანიშეზღუდვებით.

D ძალიანდაბალი ნებისმიერიშედეგიგანსაზღვრაგაურკვეველია.ექსპერტისმოსაზრება.არაპირდაპირიკვლევისმონაცემები.ერთიანმეტიკვლევაძალიანბევრიშეზღუდვებით.

ცხრილი 1: ეს გაიდლაინი მტკიცებულებებს ყოფს სამ კატეგორიად: ტიპის მიხედვით განსჯა, რეფერირებული კვლევების ხარისხი და რაოდენობა

10

მოწევისადათამბაქოსპრევენციისევროპულიქსელის(ENSP) მხარს უჭერს თამბაქოსაგან თავისუფალევროპას,რომელშიცევროპელთამომავალიარიქნებადამძიმებულითამაბქოსაგანგამოწვეულიავადობებითადაადრეულისიკვდილობით.ჩვენგვინდაბავშვებიდაახალგაზრდებიიყვნენჯანმრთელებიდათავისუფლებიდაშეძლონგაზრდადამოკიდებლადდამოკიდებულებისგარეშე. თამბაქოს მოხმარება არამხოლოდ ძლიერდამოკიდებულებას იწვევს, არამედ ესაა ფატალურიმახე, რომლისგანდასახსნელადგვინდადავეხმაროთმწეველებს. ჩვენი მიზანია შევქმნათ პრევენციულიღონისძიებებსშორისფართედაერთიანიქმედებები,ისევეროგორცხელიშევუწყოთთამბაქოსკონტროლისყოვლისმომცველიპოლიტიკისდანერგვასევროპასათუცალკეულიქვეყნებისდონეზე.

ევრობარომეტრის2017iiწლისკვლევაზედაყრდნობით,15 წლიდან ზევით ასაკის მოსახლეობაში თითქმისყოველი მეოთხე (26%) მწეველიადა 25-დან 39 წლისასაკობრივჯგუფშიკი33%მწეველია.თამბაქოკლავსმისიმომხმარებლების 50%, ესეიგი 700,000 ევროპელსყოველწლიურადi. ზემოაღნიშნული კონტექსტიდანგამომდინარე სულუფრომზარდია კონსენსუსიიმისშესახებ, რომ თამბაქოზე დამოკიდებულება არისდაავადება და მას უნდა უმკურნალოს ჯანდაცვისპროფესიონალებმა.ნებისმიერმაექიმმადაჯანდაცვისპროფესიონალმათამბაქოუნდაგანიხილოს,როგორცსამედიცინო მდგომარეობადა არა ქცევა, სიამოვნებაანცხოვრებისსტილითუსხვაამდაგვარი,ისეროგორცეს დამოკიდებულება აღწერილია დაავადებათაკლასიფიკაციისმე-10გადახედვაშიICD-10.

თამბაქოზეთავის დანებების ღონსიძიებებს გააჩნიასაშუალოვადიანიზეგავლენასიკვდილობისშემცირებაზედაშესაბამისადმხარდაჭერილიუნდაიყოს.როგორცმსოფლიობანკისანგარიშში“შევაჩეროთეპიდემია”-შიამოცემული:მოწევის შეწყვეტის ინტერვენციებს გააჩნიას აშაულოვადიანი ზეგავლენა სიკვდილობისმაჩვენებელზე,შესაბამისადიგიმხარდაჭერილიუნდაიყოს.მსოფლიობანკისანგარიშისმიხედვით“შევაჩეროთ ეპიდემია - თამბაქოს კონტროლის მმართველობა და ეკონომიკა”,თუდამწყებმწეველებშიმოწევაშემცირდება50%-ით 2020 წლისათვის,თამბაქოსაგან გამოწვეული

სიკვდილობაშემცირდება520დან500მილიონამდე2050წლისათვის.მეორესმხრივ,თუამჟამინდელიმწეველების50% თავს დაანებებს მოწევას 2020 წლისათვის,თამბაქოსაგანგამოწვეულისიკვდილობაამშემთხვევაში520-დან340მილიონამდეშემცირდება2050წლისათვის(დიაგრამა1).

ჯანმოსთამბაქოსკონტროლისჩარჩოკონვენციისმე-14მუხლშიგაცხადებულია,რომ:

“თითოეულმა მხარემ უნდა განავითაროს და გაავრცელოს თამბაქოს დამოკიდებულების ყოვლისმომცველი სახელმძღვანელო პრინციპები, რომელიც ეფუძნება საუკეთესო მეცნიერულ მტკიცებულებებს და პრაქტიკას, ეროვნული თავისებურებების და პრიორიტეტების გათვალისწინებით და უნდა მიიღოს ეფექტური ზომები, რათა ხელი შეუწყოს თამბაქოს მოწევის შეწყვეტისა და თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობას”.

კონვენციისმე-14მუხლისშესრულებისსახლემძღვანელოპრინციპებიმოიცავსii:

i . მოუწოდებს მხარეებს გააძლიეროს ან შექმნას მდგრადი ინფრასტრუქტურა, რომელიც გააწლიერებს მოწევის შეწყვეტის მოტივაციას, ხელს შეუწყობს დიდი რაოდენობით თამბაქოს მომხმარებელს ვისაც სურვილი აქვს რომ დაანებოს თავი მოწევას და გამოყოფს შესაბამის მდგრად რესურსებს, რათა ასეთი დახმარება ხელმისაწვდომი იყოს;

ii. შეარჩიოს მთავარი, ეფექტური ზომები რომელიც საჭიროა თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტისათვის და ჩართოს თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობისათვის თავიანთ ეროვნულ თამბაქოს კონტროლის პროგრამებსა და ჯანდაცვის სისტემაში;

iii. მოუწოდებს მხარეებს გაუზიარონ გამოცდილებები და ითანამშრომლონ რათა გააძლიერონ ან ჩამოაყალიბონ თამბაქოს მოწევის შეწყვეტის ანდ თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობა. […]

ზემოაღნიშნულ გაიდლაინებზე დაყრდნობით,ძალისხმევა მიმართული უნდა იყოს იმისაკენ,რომ შეიქმნას შესაბამისი ინფრასტრუქტურა რათახელი შეეწყოს თამბაქოს მოწევის შეწყვეტასა დათამბაქოზედამოკიდებულების მკურნალობას. ჩარჩოკონვენცისრეკომენდაციასუწევსმონაწილექვეყნებს,

წინასიტყვაობა

11

დიაგრამა 1: მიუხედავად იმასა, რომ ამჟამინდელი მწეველები ნაკლებად ანებებენ თავს მოწევას, თამბაქოსაგან გამოწვეული სიკვდილობა დრამატულად გაიზრდება მომდევნო 50 წლის განმავლობაში. ჯამური სიკვდილობის განათვალი 1950-2000 წლების განმავლობაში სხვადასხვა ინტერვენციულ სტრატეგიებთან მიმართებაში. (წყარო: მსოფლიო ბანკი)

რომ: “მხარეებმა უნდა განახორციელონ ქვემოთჩამოთვლილი ღონისძიებები რათა გააძლიერონ ანშექმნანინფრაქტრუქტურა,რომელიცსაჭიროათამბაქოსმოხმარებისეფექტურადშეწყვეტისათვისდათამბაქოზედამოკიდებულებისადექვატურიმკურნალობისათვის,შესაბამისია დგილობრივი მდგომარეობისა დაპრიორიტეტებისგათვალისწინებით”.

ეს ღონისძიებები შესაძლებელია შეჯამდესშემდეგნაირად:1.ჩატარდესსიტუაციურიანალიზიეროვნულდონეზე2.შეიქმნასანგაძლიერდესკოორდინაციაეროვნულდონეზე

3.შეიქმნას და დაინერგოს ყოვლისმომცველიგაიდლაინები

4.მიემართოს ძალისხმევაჯანდაცვის მუშაკებსადათამბაქოსშეწყვეტაშიჩართულპირებშითამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისკენ

5.განვითარდესტრეინინგისშესასძლებლობები6.გამოყენებულ იქნეს არსებული სისტემები და

რესურსები, რათა მაქსიმალურად გაიზარდოსდა უზრუნველყოფილი იყოს რესურსებზეხელმისაწვდომობა

7.სამედიცინო მომაცემების მოკრების დროსსავალდებულოიყოსთამბაქოსგამოყენებისშესახებინფორმაციისშეგროვება

8.ხელიშეეწყოსთანამშრომლობას9.მოწევისშეწყვეტისდახმარებისსერვისებისათვისმდგრადიდაფინანსებისრესურსისშექმნა.

ENSP-ისთამბაქოზედამოკიდებულებისმკურნალობისამჟამინდელი გაიდლაინის მიზანია უმთავრესინყურადღებადაეთმოსმე-3 ნაბიჯისგანხორციელებას,თუმცა მხედველობაში უნდა მივიღოთ პირველინაბიჯით გათვალისწინებული ეროვნულ დონეზეგანხორციელებულისიტუაციისანალიზიდაინტეგრირებამოვახდინოთ მე-5 (ტრეინინგების შესაძლებლობები)და მე-7 (სამედიცინო მომაცემების მოკრების დროსსავალდებულო იყოსთამბაქოს გამოყენების შესახებინფორმაციისშეგროვება)ნაბიჯებთან.

საბაზისომონაცემი

1950

600

500

400

300

200

100

00

70

220

520

500

190

340

2000 2025 2050

თამბაქოსაგანგამოწვეული

სიკვდილ

ობა(მილ

იონი)

თუმოზრდილებშიმოხმარებაგანახევრდება2020-ისათვის

თუმოწევისდაწყებაახალგაზრდებშიგანახევრდება2020-მდე

12

გაიდნაინების გამხორციელებაზე დაყრდნობით:“მხარეებმა უნდა შეიმუშაონ და გაავრცელონ თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობის გაიდლაინი, რომელიც დაეყრდნობა სამეცნიერო მონაცემებს და საუკეთესო პრაქტიკას და გაით ვალ ისწინე ბს ადგილ ობრივ თავისებურებებსა და პრიორიტეტებს. სახელმძღვანელო უნდა მოიცავდეს ორ ძირითად კომპონენტს: (1) თავის დანებების ეროვნული სტრატეგიას, რომელიც მხარს უჭერს თამბაქოს თავის დანებების და თამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობას, მიმართულია პრინციპულად სტრატეგიების და პროგრამების დაფინანსებასა და განხორციელებაზე; (2) მკურნალობის ეროვნულ სახელმძღვანელოს, რომელიც მიმართულია იმაზე, თუ ვინ განავითარებს, მართავს და უზრუნველყოფს თავის დანებების მხარდაჭერას თამბაქოს მომხმარებლებისათვის”.

თამბაქოზეთავისდანებებისეროვნულისტრატეგიადათამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობისგაიდნაილსუნდაგააჩნდესშემდეგიძირითადიმახასიათებლები:

• უნდა იყოს მტკიცებულებებზე დაფუძნებული; • მათი განვითარება/შედგენა უნდა იყოს დაცული ყველა

პოტენციური კონფლიქტთა ინტერესებისაგან. • ისინი უნდა შემუშავდეს ყველა დაინტერესებულ

მხარესთან თანამშრომლობით, ჯანმრთელობის დარგში მეცნიერების ჩათვლით, ჯანმრთელობის პროფესიული ორგანიზაციების, ჯანდაცვის მუშაკების, განმანათლებლების, ახალგაზრდა მუშაკების და არასამთავრობო ორგანიზაციების მონაწილეობით, რომელთაც გააჩნიათ შესაბამისი ექსპერტიზა ამ სფეროში;

• ასევე, ისინი უნდა ექვემდებარებოდეს ან იმართებოდეს მთავრობის მიერ, თუმცა სხვა დაინტერესებულ მხარეებთან აქტიური თანამშრომლობით და კონსლუტაციებით; თუმცა, თუ სახელმძღვანელოს

შ ე მ უ შ ა ვ ე ბ ი ს პ რ ო ც ე ს ი ს ი ნ ი ც ი რ ე ბ ა ს ხ ვ ა ორგანიზაციებისგან მოდის, მათაქტიურად უნდა ითანამშრომლონ მთავრობასთან;

• მ ა თ უ ნ დ ა მ ო ა მ ზ ა დ ო ნ გ ა ვ რ ც ე ლ ე ბ ი ს ა დ ა განხორციელების გეგმა, ხაზი გაუსვან სერვისის ყველა პროვაიდერს (ჯანდაცვის სექტორში თუ მის გარეთ), დაუწესონ მაგალითი არ მოიხმარონ თამბაქო, ასევე უნდა გადაიხედოს და განახლდეს მეცნიერული მტკიცებულებების გათვალისწინებით და ჯანმოს თამბაქოს კონტროლის ჩარჩო კონვენციიც მუხლი 5.1-ით დადგენილი ვალდებულებების მიხედვით.

ჩვენი ყველა ძალისხმევა და მუშაობა მიმართულიაჯანმოს თამბაქოს კონტროლის ჩარჩო კონვენციისმხარდაჭერისაკენ, რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ,როგორც ENSP-ის მიზნების განხორციელების იარაღს.სწორედ, კონვენციის მე-14 მუხლზე დაყრდნობითარის შემუშავებულითამბაქოზედამოკიდებულებისმკურნალობის ეს ევროპული გაიდლაინი დათავისუფლადხელმისაწვდომია, როგორცჯანდაცვისპროფესიონალების, ასევე მოსახლეობისათვის.ჩვენ დარწმუნებული ვართ, რომ თმაბაქოზედამოკიდებულების მკურნალობის ეს გაიდლაინიდაეხმარებაჯანდაცვისპროფესიონალებსაღიჭურვონსაჭიროცოდნით,რათათავიდანავიცილოთფატალურიდამოკიდებულება და მიეწოდოთ მრავალფეროვანიიარაღი რათა დავეხმაროთ მათ მოწევის შეწყვეტისთავიანთისტარტეგიებისგაუმჯობესებაში.

დასასრულს,წარმოდგენილიგაიდლაინიხაზგასმითარისპირველდამეორეგამოცემაზემომუშავესარედაქციოსაბჭოსინტენსიურიმუშაობისშედეგი,რისგამოცENSPგანსაკუთრებითმადლიერია.

ფრანჩესკოლოზანოENSP-სპრეზიდენტიკომიტეტის

თავმჯდომარე

i) European Commission, 2017. Special Eurobarometer 458 Report Attitudes of Europeans towards Tobacco and Electronic Cigarettes. Available at: https://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/ResultDoc/download/DocumentKy/79003

ii) WHO Framework Convention on Tobacco Control: guidelines for implementation, 2011http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241501316_eng.pdf

პანაგიოტისბეხრაკისიENSP-სსამეცნიერო

ნაწილი პირველი | თავი 1 თამბაქოს მოხმარებისა და

თამაბქოზე დამოკიდებულების შეფასება

13

14

1.1 თამბაქოს მოხმარება დაავადებაა

თამბაქოს მოხმარება წარმოადგენს ნაადრევისიკვდილობისა და უუნარობის ძირითად გამომწვევმიზეზს ევროპაში.1,2 ყოველწლიურად, 700,000-ზემეტი ევროპელი იღუპება თამბაქოს მოხმარებასთანდაკავშირებულიდაავადებით2. ცნობილიფაქტია,რომმწეველებისსიცოცხლისხანგრძლივობა10წლითუფრონაკლებია,ვიდრეარამწეველისდამწეველებისნახევარი

დაკარგავს ჯანმრთელი სიცოცხლის 20 წელს, სანამდაიღუპებიანთამბაქოსმოხმარებასთანდაკავშირებულიდაავადებით.3 თამბაქოზე დამოკიდებულება დაავადებაა, რომელიციწვევსმოზრდილებშითამბაქოსმოხმარებას.თამბაქოსმოხმარებაასოცირდებახანგრძლივ,თამბაქოსნაწარმის(სიგარეტი,სიგარები,ჩიბუხი,ბიდი,ჰუკა,საღეჭითამბაქოდა სხვ.) ყოველდღიურ მოხმარებასთან. მწეველებისუმრავლესობა ვერ ანებებს თამბაქოს მოწევას თავსსაკუთარი სურვილით. სამედიცინოტერმინოლოგიითმოწევა განისაზღვრება როგორც : თამბაქოზედამოკიდებულება,ნიკოტინდამოკიდებულება,თამბაქოზემიჩვევაანნიკოტინზემიჩვევა.ექიმებმა და ჯანდაცვის პროფესიონალებმა უნდაგაითვალისწინონ, რომთამბაქოზედამოკიდებულებაარისსამედიცინომდგომარეობადაარაჩვევა,სისუსტე,სიამოვნებაანცხოვრებისსტილისარჩევანი.თამბაქოზედამოკიდებულებისდაავადებისძირითადიეტიოლოგიურიფაქტორია ნიკოტინი. ნიკოტინი არისმაღალდამოკიდებულების ნარკოტიკი რომელიცთამბაქოსშემადგენლობაშიადარომელიცგანსაზღვრავსდამოკიდებულებას,ვინცმასხშირადდაქრონიკულადმოიხმარს. მიუხედავად ამისა, ინტენსიურობაზედამოკიდებულების მიხედვით , მოხმ არებისხანგრძლივობასადაგამოყენებულითამბაქოსნაწარმისსახეობაზე, ყველა მწეველი არ ექცევა ერთიდაიგივერისკის ქვეშ, ჯანდაცვის პროფესიონალების პასუხიუნდაიყოსერთიდაიგივეთამბაქოსმოხმარებაზე:რომუმკურნალონმწეველთათამბაქოზედამოკიდებულებასშეფერხებისგარეშე.ვინაიდან თამბაქოზე დამოკიდებულება დაავადებაა,უნდა მოხდეს მისი დიაგნოსტიკა და მკურნალობაიმავე გზით, როგორც სხვა ქრონიკულიდაავადებები.ჯანდაცვის პროფესიონალს აქვს ვალდებულებაჩაერიოს და დაეხმაროს თამბაქოს მოწევის თავისდანებებას. მკურნალობის დაუყოვნებელი დაწყება

QC1. სიგარეტის, სიგარის, სიგარილოს ან ჩილიმის მოწევასთანდაკავშირებით რომელი ქვემოთჩამოთვლილიდან არისთქვენთვის შესაბამისი. ამ კითხვაში და ამ თავის ქვემოთტექსტშისიგარეტისმოწევაარმოიცავსელექტრონულსიგარეტს.

ყოველდღიურიმწეველი

ყოფილიმწეველი

არამწეველი

არვიცი

Innerpie:EB77.1Feb.-Mar.2012,Outerpie:EB82.4Nov.-Dec.2014

“ევროკავშირში მეოთხედზე მეტი რესპოდენტი ამჟამად ეწევა კოლოფის სიგარეტს, სიგარას, სიგარილოს ან ჩიბუხს (26%), რაც წარმოედგენს ორი პროცენტით ნაკლებს 2012 წელთან შედარებით”ევრობარომეტრი2015

54% 51%

26%

28%

21%

20%

თამბაქოს მოხმარებისა და თამაბქოზე დამოკიდებულების შეფასება

1.0

15

თამბაქოზედამოკიდებულებისასარისკარგიპრაქტიკაექიმებისათვისდაჯანდაცვისპროფესიონალებისათვის,რადგანაცთამბაქოსმოხმარებაძირითადადგამოწვეულიათამბაქოზე დამოკიდებულბისაგან: მხოლოდ ძალზეგამონაკლის შემთხვევებშია თამბაქოს მწეველობამწეველისთავისუფალიცხოვრებისწესისარჩევანი.ცუდპრაქტიკასწარმოადგენსარუმკურნალოანარმოახდინოთამბაქოზედამოკიდებულიპაციენტებისმკურნალობისორგანიზება. სულ მცირე, კლინიცისტებმა უნდაუზრუნველყონხანმოკლეკონსულტირებითჩარევაყველაპაციენტისათვისვინცმოიხმარსთამბაქოს-ნეიტრალურიპრაქტიკა(დიაგრამა1.1).ვინაიდანთამბაქოს მოხმარებადადამოკიდებულებათანაბრადაღიქმება,როგორცდაავადება,მასმოჰყვებაშეთანხმება,რომთამბაქოზედამოკიდებულიმწეველებისაჭიროებენ ჯანდაცვის პროფესიონალების მიერშეთავაზებულსამედიცინოდახმარებას,რათაშეწყვიტონმოწევა, რომელიც უზრუნველყოფილია თამბაქოსდამოკიდებულების მკურნალობით. როგორც სხვაქრონიკულიდაავადებებისშემთხვევაშია,სამედიცინოდახმარებაშედგებათამბაქოსქრონიკულიმოხმარებისდიაგნოზირებისა და მასზე დამოკიდებულებისაგან,რომელსაც მოსდევს მუდმივი მ კურნალობათამბაქოს მოხმარების რემისიისათვის და თამბაქოსქრონიკულიმოხმარებისსამკურნალოდ.დასკვნისათვის, თამბაქოს მოწევით ინდივიდებიარამარტოუშვებენნიკოტინსმათსხეულებშიდაზრდიანანინარჩუნებენთამბაქოზედამოკიდებულებას,არამედექცევიან მრავალი დაავადების ზემოქმედების ქვეშ,

რომელთაუმრავლესობაცფატალურია,გამოწვეულიიმტოქსინებით,რომლებიცთამბაქოსშემადგენლობაშია.ადრეულსტადიაზედამოკიდებულებაიკურნება,რაცუფროადრეწყვეტსპაციენტიმოწევასუფრომაღალიაპაციენტისჯანმრთელობისთვისსარგებელი.3

1.2 დეფინიციები, კლასიფიკაციები, ტერმინები და განმარტებები

1.2.1 თამბაქოზე დამოკიდებულება: შეძენილი სამრეწველო დაავადებათამბაქოზე დამოკიდებულება არის ნიკოტინითგამოწვეულითამბაქოსადმიშეჩვევა.მწეველი,რომელიცთამბაქოზე დამოკიდებული ხდება, არ შეუძლიაშეწყვიტოსნივთიერებისმოხმარება,მიუხედავადიმისარომიგივნებსმისჯანმრთელობა.შესუნთქულინიკოტინიცნობილია,როგორცნარკოტიკი,რომელსაცუნარიაქვსგამოიწვიოს ისეთივე მიჩვევა, როგორიც სულ მცირეგააჩნიაჰეროინსაანკოკაინს.4თამბაქოსმომხმარებლები,რომელთაცდაიწყეს მოწევა როგორცთინეიჯერებმა,ჩვეულებრივად უფრო დამოკიდებულნი ხდებიან,ვიდრე ისინი ვინც გვიანდაიწყო მოწევა.5 ნიკოტინი,სუბსტანციაფსიქო-აქტიურიმახასიათებლებით,იწვევსძლიერსურვილსსიგარეტისადმი,სიგარების,მოსაწევიმუნდშტუკისდამწეველებისთვისშეუძლებელიხდებამოწევისთვისადვილადთავისდანებება,იწვევსფიზიკურდაფსიქოლოგიურ სიმპტომებს როდესაც მწეველებიშეწყვეტენ მოწევას. ვინაიდანთამბაქოში ნიკოტინისშემცველობა იწვევს ნიკოტინდამოკიდებულებას,ტოქსიკური ეფექტები კი ძირითადად გამოწვეულიათამბაქოსკვამლშიშემავალისხვანივთიერებებისაგან.

1.2.2 თამბაქოზე დამოკიდებულების ინდუქციის მექანიზმიშესუნთქული ნიკოტინი აღწევსტვინის არტერიულისისხლისმიმოქცევისსისტემაშიფილტვებისგავლითშვიდ წამზე ნაკლებ დროში.6 ნიკოტინი თავსდებააცეტილკოლინის კონკრეტულ რეცეპტორებში(ძირითადადალფა4ბეტა2ნიკოტინისაცეტილკოლინის

დიაგრამა 1.1: თამბაქოს მომხმარებლების დახმარება კლინიკურ დაწესებულებაში

ყვ

ელა პ

აციე

ნტზე ზ

რუნვა მინიმალური კონსულტაცია ცუდი პრაქტ

იკა

კა

რგი

პრაქ

ტიკა ნეიტრალური პრაქტიკა არაფრის გაკეთ

ება

16

რეცეპტორი) წინა ტვინის ნუკლეუსის აკუმბენისარეში,რომელიც ახდენსისეთინეირომედიატორებისგამოთავსუფლების (გამოყოფის) სტიმულირებას,როგორიცაადოფამინიდანორადრენალინი,რაცთამბაქოსმომხმარებლისმხრიდანაღიქმება,როგორცსიამოვნება.7,8 სიამოვნება, რომელსაც თამბაქოს მომხმარებელიგანიცდისფაქტიურადარისაღკვეთის (აბსტინენციის)სინდრომისადრეულიგამოვლინება,რადგანნიკოტინისდონე იზრდება და ნიკოტინის რეცეპტორებისსტიმულაციამიიღწევა.ნიკოტინდამოკიდებულებისმთავარიმახასიათებელიაძლიერი სურვილი ნიკოტინის ფარმაკოლოგიურიეფექტებისმისაღებადდაშესაძლოაღკვეთისფენომენი,ასევეგამოწვეულიასოციაციები,როგორცპოზიტიური(ნიკოტინიწარმოქმნისფსიქოაქტიურსტიმულაციას),ისევენეგატიური(ნიკოტინისარარსებობაგამოიხატებადისკომფორტში).7 თითოეულისიგარეტიდაუყოვნებლივამცირებსძლიერსურვილს, თუმცა იწვევს ნიკოტინის რეცეპტორებისმგრძნობელობისდაქვეითებასდაზრდისმათრიცხვს,ამგვარადიზრდებაშემდეგისიგარეტისმოწევისძლიერისტიმული8. მსგავსი სტიმული, რომელიც თამბაქოსმოხმარებითაა გამოწვეული დიდ როლს თამაშობსქრონიკული მოხმარების ინიცირებაში7,9. თამბაქოზედამოკიდებულებისდაწყებისფაზაში,მწეველსუხდებანიკოტინისდონისგაზრდა,იმმიზნით,რომწარმოიშვასიგივე ინტენსური შეგრძნებები. საწყისი ადაპტაციისპერიოდის შემდგომ მწეველს ესაჭიროება მისთვისდამახასიათებელინიკოტინისინდივიდუალურიდოზა,იმისათვისრომშეიგრძნოსნეიტრალურიმდგომარეობადათავიდანაიცილოსაღკვეთისსინდრომი.ცენტრალურნერვულსისტემაშიასეთიმორფოლოგიურიადაპტაციისწარმოშობასთანმოჰყვებაფიზიკურიდამოკიდებულებისჩამოყალიბება7,9.

1.2.3 ნიკოტინი არ არის თამბაქოზე დამოკიდებულების ერთადერთი სტიმულინიკოტინზედამოკიდებულებასაქვსორიკომპონენტი:ფიზიკური დამოკიდებულება და ფსიქოლოგიურიდამოკიდებულება10.

ფიზიკურ დამოკიდებულებასთან ერთად, თამბაქოსნაწარმის განმეორებითი მოხმარება შეიძლება იქცესჩვევად.სოციალურიკავშირებიდასიტუაციები,რომლებიცასოცირდება გარკვეულ ყოველდღიურ რუტინასთან,შეიძლება გააძლიეროსთამბაქოს მოხმარება.დროთაგანმავლობაში,ესჩვევათანმდევიხდებაყოველდღიურცხოვრებაში. მაგალითად, რეკომენდებულია რომთამბაქოს მოხმარების მკურნალობა მხარდაჭერილიიყოს ფარმაკოლოგიური მკურნალობით ფიზიკურისიმპტომებისაღმოსაფხვრელად,ხოლოქცევითითერაპიამიმართულიაინდივიდებისთამბაქოსმოხმარებასთანდაკავშირებული ყოველდღიურობისა და სხვაფაქტორებისაკენ.

1.2.4 ნიკოტინზე დამოკიდებულება ჯანმოს მიხედვითპიროვნებაგანიხილებანიკოტინზედამოკიდებულად,როდესაც მას აქვს ქრონიკული მოხმარების ისტორიაშემდეგი მ ახასიათებლებით : ფსიქოაქტიურინივთიერებების ბოროტად გამოყენება, აგრძელებსნივთიერებისმიღებასმიუხედავადმისიუარყოფითიშედეგებისა, მაღალი ტოლერანტობა სუბსტანციისმიმართდაგამოხატულიაღკვეთისსიმპტომებიროდესაცცდილობსმოხმარებისშეწყვეტას6. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (ჯანმო)მიერ მიღებულ დაავადებების საერთაშორისოკლასიფიკაციაში,თამბაქოზედამოკიდებულებაშედის:თამბაქოს მოხმარებასთანდაკავშირებულმენტალურ(ფსიქიკურ)დაქცევითაშლილობებშიდამინიჭებულიაქვსდაავადებისკოდიF17(ცხრილი1.1)11. დამოკიდებულებისსინდრომებიმიუთითებსფიზიკური,ფსიქოლოგიური,ქცევითიდაკოგნიტიურიფენომენისიმკლასტერზე,რომელშიცპიროვნებისთვისნივთიერების(ამ შემთხვევაში თამბაქოს) მოხმარება ხდებაპრიორიტეტი,ამდროსპიროვნებისთვისსხვაქცევებინაკლებად პრიორიტეტულია, რომელიც წარსულშიმისთვისუფროღირებულიიყო.

ნიკოტინის აღკვეთის სინდრომისანამ ნიკოტინი ორგანიზზმზე ზემოქმედებს ,

17

ძირითადადშესუნთქვისგზით,იგიიწვევსნიკოტინზედამოკიდებულებას, ხოლოროდესაც ნიკოტინი აღარმიეწოდებანიკოტინზედამოკიდებულადამიანს,ხდებანიკოტინისაღკვეთის(გამოდევნის)სინდრომი.ნიკოტინის აღკვეთის სინდრომი გამოწვეულიანიკოტინის მიწოდების უცაბედი შეწყვეტისაგან.ნიკოტინისგამოდევნაშეიძლებაგამოიხატოსმოწევისშეწყვეტიდან პირველი 4-12 საათის განმავლობაში.სიმპტომებიმოიცავს12:• მწვავე/უკონტროლო მოწევის სურვილს (ძლიერისურვილი)

• აღგზნებადობა/აგრესია/სიბრაზე• შფოთი• მოუსვენრობა• დაღლილობა• გაზრდილიმადა• კონცენტრირებისსირთულე• დეპრესია• თავისტკივილები• ღამითსიფხიზლე• თავბრუხვევა

ჩამოთვლილი სიმპტომები განსხვავდება ინდივიდისმიხედვით: ზოგი მწეველი უფრო ინტენსიურადგანიცდის აღკვეთის სიმპტომებს, ვიდრე სხვა. ყველაესგამოხატულებადროებითია,რომლისმაქსიმალურიინტენსივობააღწევს24-დან72სთ-მდედამცირდება3-4კვირაში12.დაახლოებითპაციენტების40%-ისსიმპტომებიგრძელდება3-4კვირაზემეტხანს12.

ნიკოტინზე დამოკიდე- ბულება F17გამორიცხავს(სხვასპეციფიკურკოდებს)•თამბაქოზედამოკიდებულებისისტორია(Z87.891)•თამბაქოსმოხმარებაNOS(Z72.0)•თამბაქოსმოხმარება(მოწევა)ფეხმძიმობისდროს,ბავშვისდაბადებისადამშობირობისშემდგომპერიოდში(O99.33-)•ნიკოტინისტოქსიკურიეფექტი(T65.2-)F17 ნიკოტინზე დამოკიდებულებაF17.2 ნიკოტინზედამოკიდებულებაF17.20 ნიკოტინზედამოკიდებულება,დაუდგენელიF17.200 …გართულებისგარეშეF17.201 …რემისიისდროსF17.203 …ნიკოტინზედამოკიდებულებადაუდგენელი,

აღკვეთისსინდრომითF17.208 …ნიკოტინისგანგამოწვეულისხვა

აშლილობებიF17.209 …ნიკოტინისგანგამოწვეულიდაუდგენელი

აშლილობებიF17.21 ნიკოტინზედამოკიდებულება,სიგარეტებიF17.210 …გართულებისგარეშეF17.211 …რემისიისდროსF17.213 …ნიკოტინზედამოკიდებულებაF17.218 …ნიკოტინისგნგამოწვეულისხვა

აშლილობებითF17.219 …ნიკოტინისგანგამოწვეულიდაუდგენელი

აშლილობებითF17.22 ნიკოტინზედამოკიდებულება,საღეჭი

თამბაქოF17.220 …გართულებისგარეშეF17.221 …რემისიისდროსF17.223 …აღკვეთისსინდრომითF17.228 …ნიკოტინისგანგამოწვეულისხვა


აშლილობებით

ცხრილი 1.1: თამბაქოზე დამოკიდებულების კლასიფიკაცია დაავადებების საერთაშორისო კლასიფიკაციაში ICD10CM, ჯანმო (განახლებულია 2015 წლის 1 ოქტომბერს)

F17.29 ნიკოტინზედამოკიდებულება,თამბაქოსსხვაპროდუქტები

F17.290 …გართულებისგარეშეF17.291 …რემისიისდროსF17.293 …აღკვეთისსინდრომითF17.298 …ნიკოტინისგანგამოწვეულისხვა


აშლილობებით

18

ნიკოტინის აღკვეთის სიმპტომები წარმოადგენსყველა ცვლილების ჯამს, რომელიც გამოწვეულიანიკოტინის მოხმარების უცაბედი შეწყვეტისაგან,რომელიც განსაკუთრებით რთულია პირველიორიდან ექვს კვირამდე,დარომელსაც აუცილებლადესაჭიროება კვალიფიცირებული სამედიცინოდახმარებადაფსიქოლოგიურიმხარდაჭერა.ამგვარად,რეკომენდებული საუკეთესო სტრატეგია ყველამოწევის შეწყვეტის გაიდლაინის მიხედვით არისფარმაკოლოგიურიმკურნალობისადაფსიქო-ქცევითითერაპიისკომბინირება13.

მწეველობის სტატუსირეკომენდებულია,რომყველაკლინიცისტიშესაბამისადაფასებსამჟამინდელდაყოფილთამბაქოსმოხმარებასპაციენტებში.შემდეგი დეფინიციები გამოიყენება მწეველობისსტატუსისკლასიფიკაციისათვის:

• არამწეველიარისადამიანი,რომელსაცარმოუწევია100ღერსიგარეტზემეტიმისსიცოცხლეში(ან100გთამბაქო,სიგარებისშემთხვევაშიანსხვათამბაქოსნაწარმი).

• ყოველდღიური მწეველიარისპიროვნება,რომელმაცმოწია სულ მცირე ბოლო 3 თვის განმავლობაშიყოველდღიურად.

• იშვიათი მწეველიარისადამიანირომელიცეწეოდა,თუმცაარაყოველდღიურად.

• ყოფილი მწეველი არის ადამიანი, რომელმაცშეწყვიტამოწევასულმცირე6თვემაინც.

მოყვანილია ზოგიერთი სტანდარტული შეკითხვა,რომელიცდაგეხმარებათშეაფასოთმწეველისსტატუსი:1.მოგიწევიათთუარაოდესმესიგარეტიანთამბაქოსსხვანაწარმი(მაგ.მუნდშტუკი,სიგარები,სხვ.)?

ამჟამინდელი მწეველებისათვის:2.რამდენსიგარეტს(ანთამბაქოსსხვანაწარმი,სიგარა,ჩიბუხი)ეწევითდღეში?

3.რამდენიწელიაეწევით?4.რამდენისიგარეტიმოგიწევიათსულ?100ღერზემეტითუნაკლები?

5.ეწევით ყოველდღიურად/გარკვეულ დღეებში/კონკრეტულსიტუაციებში?რომელსიტუაციებში?

ყოფილი მწეველებისათვის:6.რამდენიწელია/თვერაცთავიდაანებეთმოწევას?

1.3 მოწევა ქრონიკული მორეციდივე დაავადებაა

1.3.1 რეციდივის მაგალითები/ფორმებინიკოტინზე/თამბაქოზე დამოკიდებულება არისქრონიკულირეციდივისმდგომარეობა,რომლისშეძენაცხდება უმრავლეს შემთხვევაში ახალგაზრდობაში5. თამბაქოზე დამოკიდებულებას გააჩნია ქრონიკულიდაავადების ბევრი მახასიათებელი, მწეველებისუმრავლესობააგრძელებსთამბაქოსმოხმარებასწლებისადაათწლეულებისგანმავლობაში.„რეციდივი“ განიხილება , მოწევის ხელახლარეგულარულადდაწყებაიმპირისმიერ,ვინცუკვედაანებათავი.რეციდივიტიპიურადმიუთითებსიმრამოდენიმედღის ან მეტი დროის განმავლობაში ხანგრძლივიმწეველობისპერიოდზე,მასშემდეგრაცმოხდამოწევისშეწყვეტა. „წარუმატებლობა“ან „რეციდივები“ნიშნავსყოველდღიურმოწევასსულმცირე3დღე,სულმცირე24საათისსრულადთავისდანებებისშემდეგ.„შესვენება“ან„თვლემა“მიუთითებსთამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტის წინა პერიოდს, რომელიც არ გამოიხატებარეგულარულიმოწევისდაბრუნებაში.ესშეიძლებაიყოსშემთხვევა,როდესაცყოფილიმწეველებიანმწეველებირომელთაც შეწყვიტეს მოწევა ეწევიან დღეში ერთსიგარეტზენაკლებსკვირაშისამდღემდე, ან ეწევიანნებისმიერირაოდენობისსიგარეტსკვირაშიერთიდღე,რომელიმედაგეგმილვიზიტამდეერთიკვირითადრე.„შესვენება“შეიძლებაიყოსიზოლირებულიმოვლენა,რომელსაცმოჰყვებაგანახლებულითავისდანებება,ანიგითავისდანებებისძლიერიწინაპირობაა.რეციდივიყოფილმწეველებშიჩვეულებრივია.რეციდივიუფრო ხშირად ხდება მოწევის თავისდანებებისმცდელობის პირველი დღეების განმავლობაში,როდესაცგამოდევნისსიმპტომებიყველაზემაღალია.

19

დაახლოებით75%მოწევისშეწყვეტისმსურველები,ვინცდახმარებისგარეშეცდილობსთავისდანებებას,განიცდისრეციდივსპირველიკვირისმანძილზე,როდესაცყველაზეკრიტიკული პერიოდია12. დიაგრამა 1.2 გამოსახავსრეციდივისარსებობასშეწყვეტისპირველწელიწადს.ვინაიდანპაციენტებიაღარეწევიანორიდანსამითვისმანძილზე,მათირეციდივისრისკიუფრონაკლებია-თუმცასულარგამქრალა.თამბაქოსმომხმარებლებსშორისაცკი, ვინცშეძლოდათავიდაანება ცოტა ანდიდიხნისპერიოდში,რეციდივისრისკიმაინცმაღალია.პაციენტებივინცსულმცირე12თვეაღარეწევიან,აქვთ35%ცხოვრებაშირეციდივისალბათობა(იხილეთდიაგრამა1.3)14.

1.3.2 თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობა შეწყვეტის შემგომთამბაქოზედამოკიდებულებაშეიძლებასაჭიროებდესმუდმივდაგანმეორებითთერაპიულინტერვენციებს,ისევე როგორც გრძელვადიან მეთვალყურეობასგანკურნების(თავისდანებების)შემდგომ15.მისი ქრონიკული ბუნების ცოდნა ითხოვს მასზეგრძელვადიან დაკვირვებას, და არა უბრალოდინტერვენციებს რომლებიც მიეწოდება მწვავესტადიებზე.ზოგიერთიფარმაკოლოგიურიმკურნალობაშეიძლებაგახდესსავალდებულო/აუცილებელორეციდივისშემდეგ,ზოგჯერ ერთი მედიკამენტის მეორეთი ჩანაცვლება,ისევე როგორც პაციენტების განათლებადა მათთვისფსიქო-ქცევითიმხარდაჭერისშეთავაზებარეციდივისრისკის თავიდან ასაცილებლად. ჯერ არ შექმნილათამბაქოზედამოკიდებულებისრეციდივისსამკურნალოეფექტური საშუალება. უბრალოდ ყოფილ მწევლადყოფნაარარისგარანტიათამბაქოსდამოკიდებულებისდასასრულებლად.აგრეთვე,ბევრიკლინიცისტსშეუძლიაუმკურნალოსპაციენტებს ქრონიკული დაავადებით, როგორიცაადიაბეტი, არტერიული ჰიპერტენზია, ფილტვისქრონიკული ობსტრუქციული დაავადება (ფქოდ)და ა.შ, თუმცა ისინი ნაკლებად კომფორტულადა რ ი ა ნ რ ოდ ე ს ა ც ს ა ქ მ ე ე ხ ე ბ ა თ ა მ ბ ა ქ ოზ ედამოკიდებულების მკურნალობას,რადგანაცისინიიგნორირებას უკეთებენ იმფაქტს რომთამბაქოზედამოკიდებულება არის ქრონიკული დაავადება.თამბაქოზე დამოკიდებულებისადმი როგორცქრონიკული დაავადებისადმი მიდგომა აჩქარებსმკურნალობისპროცესსდაზრდისფარმაკოთერაპიითთავისდანებების წარმატებისდონესდა ამცირებსრეციდივს.ჩვენყველაპრაქტიკოსს,ვინცეხმარებამწეველპაციენტებსვაძლევთრეკომენდაციას, რომ მიუდგნენთამბაქოზედამოკიდებულებასდათამბაქოსმოხმაარებას,როგორცქრონიკულრეციდივულაშლილობასდაგანსაზღვრონიგი სამედიცინო ტერმინით, როგორც თამბაქოზედამოკიდებულება.

120

100

80

60

40

20

02დღე 7დღე 14დღე 1თვე 6თვე 12თვე

მწეველ

თა%

რეციდივი სრულიშეწყვეტა

33

67

24

76

22

78

19

81

10

90

5

95

დიაგრამა 1.2: რეციდივის მაგალითი მწეველებში, ვინც დახმარების გარეშე დაანება თავი12

25

10

20

5

15

01 2 3 4 5 6 7 8რ

ეციდ

ივისშესაძლებლობა(%

)

წელიდანებებისშემდეგ

დიაგრამა 1.3: რეციდივის ალბათობა წლების მიხედვით14

ქალი

კაცი

20

1.4 სავალდებულოა მწეველების რუტინული იდენტიფიცირება დღევანდელ სამედიცინო პრაქტიკაში

იმისათვისრათამივაღწიოთმოწევისთავისდანებებისსაუკეთესო დონეებს , ნებისმიერი სამედიცინოკონტაქტისას ყველა მწეველში უნდა დადგინდესარის თუარა მისი დაავადება დაკავშირებულითამბაქოს მოხმარებასთან. ამ მიზნით საკუეთესოშესაძლებლობებიაშემთხვევითიდაყოველწლიურისამედიცინო ვიზიტები, ვინაიდან მოქალაქეებისუმეტესობადადისსაკუთაროჯახისექიმთანანზოგადიპრაქტიკისექიმთანსულმცირეწელიწადშიერთხელმაინც. ასევე, რეგულარული/ შემთხვევითი ვიზიტისტომატოლოგთან ან სხვა ექიმთან, ან ჯანდაცვისპროფესიონალთანსხვადასხვაჯანმრთელობისანსხვამიზეზისგამო.ყველაექიმმა,სპეციალობისმიუხედავადუნდა გამოიყენოს ეს სიტუაციები მწეველობისდასადგენადდაორგანიზებაგაუწიოსთავისდანებებისთერაპიას.თამბაქოს მოხმარების კლინიკური შეფასება არისსავალდებულოსამედიცინოაქტიდაუნდამოხდესმისილეგიტიმიზაციაროგორცრუტინულიინტერვენცია.მწეველობის სტატუსი ან თამბაქოს მოხმარება,როგორც რეკომენდებულია წინამდებარე მოწევისშეწყვეტისგაიდლაინით,უნდაჩაიწეროსპაციენტისსამედიცინოისტორიაში:როგორიცაა ჰოსპიტალურიმიღების ან გაწერის საბუთები, რეფერალები,ლაბორატორიის ანგარიშები და ა.შ. აღნიშნულირეკომენდაცია ეფუძნება ცხრა რანდომიზებულიკვლევების მეტაანალიზს თამბაქოს მოხმარებისსკრინინგისზემოქმედებისშესახებმოწევისშეწყვეტისდონეებზე13. ამასთანავე, 2009წელსგამოქვეყნებულკვლევაში, მაკკულოუდა კოლეგებმა აჩვენეს, რომმოშეწყვეტის თაობაზე კონსულტაციის მისაღებადდარეგისტრირებული პაციენტების რიცხვი უფრომაღალიიყომაშინ,როდესაცექიმებისისტემატურადეკითხებოდნენ თამბაქოს მოხმარების შესახებ დაშეადგინესშეწყვეტისგეგმა16.

1.5 თამბაქოს მოხმარებისა და დამოკიდებულების შეფასება/დიაგნოზი

მწეველებოს შეფასება შედგება თამბაქოს კვამლისზემოქმედებისკლინიკურიდაბიოლოგიურიშეფასებისპროცესისაგან,თამბაქოსდამოკიდებულებისშეფასების,ფსიქო-ქცევითიპროფილისადათამბაქოსმოხმარებისჯანმრთელობაზეგავლევისაგან.

1.5.1 თამბაქოზე დამოკიდებულებისა და მოხმარების კლინიკური დიაგნოზი კლინიკურიდიაგნოზიემყარება:

მწეველობის სტატუსიმწეველობისსტატუსი(არამწეველი,იშვიათიმწეველი,ყოველდღიურიმწეველი,ყოფილიმწეველი).

მოხმარებული თამბაქოს ნაწარმის სახეობამოხმარებული თამბაქოს ნაწარმის სახეობა იძლევამიჩვევისხარისხზეწარმოდგენას,რადგანაცნიკოტინზედამოკიდებულება უფრო რთულია სიგარეტისმომხმარებლებში,მათთანშედარებით,ვინცმოიხმარსსიგარებს , მუნდშტუკებს , ჩიბუხებს , ჩილიმს ,ელექტრონულსიგარეტებსანორალურთამბაქოს(საღეჭი,ენისქვშდასადები,ინგალატორი).

თამბაქოს მოხმარებათამბაქოსმოხმარებაშეიძლებაგანიმარტოს,როგორც:• დღეშიმოწეულისიგარეტისრაოდენობა;• სიგარეტის კოლოფების რაოდენობა (no. of PY).კოლოფებისრაოდენობა/წლებიდაითვლებადღეშიმოწეული სიგარეტის კოლოფების რაოდენობისგამრავლებითმწეველობისპერიოდზე/წლებზე(ე.ი.თუადამიანიეწეოდა15სიგარეტსდღეში15წლისგანმავლობაში,ეს15უდრის15×15/20=11.2PY).

თამბაქოზე დამოკიდებულების შეფასებათამბაქოზედამოკიდებულებისდიაგნოსტირებაუნდამოხდეს ჯანმოს დეფინიციის მიხედვით. თამბაქოზე

21

დამოკიდებულბა განისაზღვრება 7-დან სულ მცირე3 კრიტერიუმის არსებობით, თუ ეს კრიტერიუმებიმოქმედებდაბოლო12თვისმანძილზე17.• მოწევისძლიერისურვილი• რაოდენობისკონტროლისსირთულე• აღკვეთისსიმპტომები,როდესაცამცირებსანთავსანებებსმოწევას

• მოხმარებისგაგრძელებამიუხედავადაშკარამავნეზემოქმედებისა

• მოწევისპრიორიტეტისხვააქტივობებთანშედარებით• მაღალიტოლერანტობა• თამბაქოსაღკვეთისფიზიკურისიმპტომები

ყოველდღიურ რუტინაში, ნიკოტინზე/სიგარეტზედამოკიდებულებაძირითადადფასდებაფაგერშტრომისნიკოტინზე დამოკიდებულების ტესტით, (FTND)(ცხრილი1.2),რომელიცმოიცავსარამარტოდიახ/არაპასუხბს, არამედსაბოლოოქულას,რომელიცახდენსთამბაქოს მოხმარების კატეგორიზაციას, როგორცდაბალი, საშუალო ან მაღალი დონის ნიკოტინზედამოკიდებულად. რაც უფრო მაღალია ქულა, მითმაღალია ინდივიდის ნიკოტინზედამოკიდებულება.ნიკოტინზე დამოკიდებულების დონე შეიძლებაგამოყნებულიქნასპაციენტებისათვისმკურნალობისგეგმისშესადგენად.ძირითადი კითხვებია 1 და 4: დღიურად მოწეულისიგარეტებისრაოდენობადაპირველისიგარეტისდროდილით გაღვიძების შემდეგ. ეს კითხვები შეიძლებადაისვასექიმისმიერკონსულტაციისდროსდაშედგესტესტის მოკლე ვერსია, 0-დან 6 ქულამდე, ქულებისიგივემნიშვნელობითროგორცფაგერშტომისტესტის10ქულიანვერსიაშია18. მოწევის შეწყვეტის სპეციალიზებულ კლინიკებშიდამატებითი შეფასების საშუალებების გამოყენებამწეველების თამბაქოზე დამოკიდებულების დონისდასადგენადსავალდებულოარარის.მსგავსიშეფასებაშესაძლებელიაზოგიერთიინტრუმენტისგამოყენებით,ე.ი.ნიკოტინზედამოკიდებულებისსინდრომისშკალა(NDSS)19დავისკონსინისმოწევაზედამოკიდებულებისმოტივები(WISDM)20.

ცხრილი: 1.2 ნიკოტინზე დამოკიდებულების ფაგერშტრომის ტესტი (FTND)18

1. გაღვიძებიდან რამდენად მალე ეწევით პირველ სიგარეტს?5წუთზენაკლები(3)6-30წთ(2)31-60წთ(1)60წუთზემეტი(0)2. რთულია თუ არა თავი შეიკავოთ მოწევისაგან იქ სადაც მოწევა აკრძალულია (ეკლესია, კინო, მატარებელი, რესტორანი და ა.შ)?დიახ(1)არა(0)3. რომელ სიგარეტზე იტყვით ყველაზე ძნელად უარს? დილითპირველისიგარეტი(1)სხვადანარჩენი(0)4. რამდენ სიგარეტს ეწევით დღეში? 10ანნაკლები(0)11-20(1)21-30(2)31ანმეტი(3)5. დღის რომელ ნაწილში უფრო მეტს ეწევით, გაღვიძებიდან პირველ ნახევარში, თუ მეორე ნახევარში?დიახ(1)არა(0)6. ეწევით თუ არა ავადმყოფობის დროს როდესაც წოლითი რეჟიმი გაქვთ? დიახ(1)არა(0)

პაციენტმაშეიძლებაშეავსოსკითხვარიუშუალოდ.ქულებიმერყეობს0-დან10-მდე.ესიძლევანიკოტინზედამოკიდებულებისშეფასებისზუსტსაშუალებას,რომელზედაფუძნებითაც

ქულა0-3:ნიკოტინზედამოკიდებულებადაბალიაანარარსებობს.ქულა4-6:თამბაქოზედამოკიდებულებისსაშუალოდონე.ქულა7-10:თამბაქოზემაღალიდამოკიდებულება

22

1.5.2 ადრეული მოწევის შეწყვეტის მცდელობების ანალიზიმოწევისშეწყვეტისწარსულიგამოცდილებაწინასწარაჩვენებს მომავალში შეწყვეტის მცდელობებს დაშეიძლებაგამოყენებულიქნესმომავალშიმკურნალობისსახელმძღვანელოდ21.რეკომენდებულიაკლინიცისტებმაშეაფასონ:• წარსულშითავისდანებებისმცდელობისრიცხვი• ყველაზეხანგრძლივიაბსტინენციისპერიოდი• ნებისმიერიწინაშეწყვეტისმკურნალობადარისგანშედგებოდამკურნალობა

• აღკვეთისნებისმიერისიმპტომებისისტორია• ნებისმიერირციდივისრისკფაქტორბი• აბსტინენციის დროს აღწერილი პოზიტიურიასპექტები

1.5.3 მოწევის შეწყვეტის მოტივაციარეკომენდებულიაშეფასდესმწეველისმოწევისთავისდანებებისმოტივაცია.ჯანდაცვისყველაპროფესიონალიუნდა აფასებდეს პაციენტების მოტივაციას. არსებობსმრავალგვარი მეთოდითავისდანებების მოტივაციისშესაფასებლად,რომელსაცჩვენავღწერთ.მოტივაციაშეიძლებაშეფასდესუშუალოკითხვებით,რომელიცმოიცავსშემდეგს:• გსურთთავიდაანებოთმოწევას?(ახლა)?• თუ გადაწყვეტთ თავის დანებებას, რამდენადდარწმუნებულიხართრომშეძლებთ?

• რამიზეზებიარაცმოგანდომებთრომთავიდაანებოთმოწევას?

• რამდენად მნიშვნელოვანია რომ თქვენ თავიდაანებოთმოწევას?

პროჩასკასდადიკლემენტესცნობილიქცევისშეცვლისტრანსთეორიული მოდელის მიხედვით, მოწევისშეწყვეტისფსიქოლოგიურიპროცესიმიმდინარეობს5ეტაპად(დიაგრამა1.4)23.

• გააზრების წინა პერიოდი: პაციენტი სრულიადკმაყოფილიამისიროგორცმწეველისქცევითდაარგრძნობსრაიმეცვლილებისაუცილებლობას

• გააზრება:პაციენტიგრძნობსცვლილებისსაჭიროებას,

თუმცა არ არის საკმარისად ძლიერი უბიძგოსსაკუთართავსმოქმედებისაკენანსამოქმედოგეგმისშესადგენად.

• მომზადება: პაციენტი იღებს გადაწყვეტილებასსცადოსცვლილებამოწევისქცვისშესაცვლელადდამზადააამცვლილებისთვისახლომომავალში

• მოქმედება:პაციენტიიწყებსმოწევისთავისდანებებას.• შენარჩუნება : აბსტინენცია 6 თვე ან უფროხანგრძლივად.

ცვლილებისეტაპიტიპიურადფასდებაშემდეგიკითხვისგამოყენებით:„რასფიქრობთახლამოწევისშეწყვეტისთაობაზე?“:პასუხებისვარიანტებია:ა)მსურსდავანებოთავი შემდეგ 30 დღეში, ბ) მსურს დავანებო თავი 6თვეში,გ)არვგეგმავთავისდანებებასშემდეგი6თვისგანმავლობაში.მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ინდივიდები არგადიან აუცილებლად ცვლილების ყველა ეტაპს

დიაგრამა 1.4: პროჩასკას მოდელი მოწევის შეწყვეტის ცვლილებების ეტაპები23

Source:DiClementeC.C.,etal.JConsultClinPsychol,1991;59:295-304

რეციდივი

მომზადებაშეწყვეტისთვისმზადყოფნა

შეწყვეტა

აბსტინენციამოწევისგან

გააზრება

წინასწარგააზრება

23

თანმიმდევრულად;პირიქითხშირადმიდიანწინდაუკანეტაპებსშორისროგორცმოტივაციისფუნქცია,მზაობადასხვაფაქტორებიზეგავლენასახდენსმასზე.მოტივაციისმარტივიშკალები,რომელშიცკლინიცისტებიეკითხებიანპაციენტებსშეაფასონშკალაზემოცმულიმოწევისშეწყვეტისმოტივაცია1დან10მდე,რომელიცგამოიყენებაასევედატვირთულიკლინიკურიპრაქტიკისდროსაც.(დიაგრამა1.5).გამოქვეყნებულიადამატებითიინსტრუმენტები,რათაგაიზომოს მოტივაცია, მოწევის შეწყვეტის შკალისმოტივაციისჩათვლით23. მიუხედავადპაციენტებისმზაობისათავიდაანებონანმოტივაციაჰქონდეთ,მოწევისშეწყვეტისმკურნალობაუნდადაიწყოს ექიმის მიერ ყველა პაციენტისათვისვინცმოიხმარსთამბაქოს.თანმხლებიდაავადებებისმქონე მწეველების შემთხვევაში და პაციენტებსთამბაქოზე დამოკიდებულებით, ჯანმრთელობისპროფესიონალებმა უნდა აცნობონ პაციენტებსთამბაქოსგაგრძელებისრისკებისშესახებდაურჩიონთავის დანებების დაუყოვნებელი აუცილებლობა.როგორც ყველა სამედიცინო გადაწყვეტილებისშემთხვევაში, პაციენტიინარჩუნებსუფლებასუარითქვას მკურნალობაზე, თუმცა ჯანმრთელობისპროფესიონალი ვალდებულიაშესთავაზოს მოწევისშეწყვეტისმკურნალობადაამგვარადაქვსიგივეგანსჯაროგორცესდიაბეტისანჰიპერტენზიისმკურნალობისშეთავაზებისდროს.

1.5.4 პაციენტის სამედიცინო ისტორიაპაციენტის სამედიცინო ისტორია თერაპიულიმკურნალობის შერჩევისათვის რელევანტურია,ისე როგორც ნებისმიერი წამლის/მედიკამენტისურთიერთქმედების და გვერდითი მოვლენების

აღნიშვნის შესაძლებლობები. გულსისხლძარღვთამწვავედაავადებების,შეტევებისდროს,თირკმელებისდაავადების, მიმდინარე ან ადიქციის ისტორიითდა ა.შ შეიძლება აგრეთვე სიფრთხილის გამოჩენაფარმაკოლოგიური მკურნალობის დანიშვნისას;ამგვარად, აუცილებელიაისინიაღინიშნოსმწეველისსამედიცინოისტორიაში.

1.5.5 ორსულობა/ძუძუთი კვება/კონტრაცეფციაამასთანავეძალიანმნიშვნელოვანიაფსიქოლოგიურისტატუსისშემოწმებაქალებში (ორსულობის,ძუძუთიკვებისდა კონტრაცეფციის მეთოდები)რათა მოხდესმოწევისშეწყვეტისეფექტურადორგანიზება.ორსულობაასოცირდება ნიკოტინის მეტაბოლიზმის დონეებშიმნიშვნელოვანზრდებთან24.

1.5.6 პაციენტების შფოთვისა და დეპრესიის ისტორია1.5.6.1 საწყისი სკრინინგიზოგადად დეპრესია და შფოთვა ყველაზე ხშირიმდგომარეობააძლიერმწეველებსშორის.ძალიანხშირადასეთი სინდრომები სიფრთხილისკენ მოუწოდებსდაამაღლებსშეგნებასმოწევისშეწყვეტისმედიკამენტებისგვერდითიმოვლენებისშესახებ.პირველადიჯანდაცვისმიერრეკომენდებულიაორიმარტივიშეკითხვა,როგორცდეპრესიისსკრინინგისსაშუალება25.

• გიგრძვნიათ თავი ბოლო თვეებში დეპრესიულად, მოწყენილად ან სასოწარკვეთილად?

• გქონიათ თუ არა ბოლო თვეში გრძნობა რომ თქვენ აკეთებთ რაღაცას ინტერესისა და სიამოვნების გარეშე?

ორივე კითხვაზე დადებითი პასუხი შეიძლებაგანიმარტოსროგორცძლიერიდეპრესიისნიშანი.სხვაუფრო სწრაფი გზადეპრესიის გასაზომად არისერთიკითხვა:

• გიგრძვნიათ თუ არა თავი მოწყენილად ბოლო ორი კვირის უმეტესი დღეები?

თუპასუხიდადებითია,ჩვენშეგვიძლიადავასკვნათრომესაამწვავედეპრესიისნიშანიპაციენტში.

დიაგრამა 1.5: მოტივაციის შესაფასებელი შკალა

1 63 82 74 95 10

მოტივაცია არ არის

ძალიან ძლიერი მოტივაცია

24

ყველა პაციენტი რომელიც ამ კითხვაზე პასუხობსდადებითად,უნდაშემოწმდესსუიციდისიდეისთაობაზემარტივისკრინინგისინსტრუმენტით,ანდამტკიცებულიშეფასებისინსტრუმენტით.

• გიფიქრიათ თუ არა ოდესმე სიკვდილზე?

1.5.6.2 დეპრესიის და შფოთის კლინიკური შეფასებადამტკიცებული კლინიკური ტესტის გამოყენებაშესაძლებელიაკლინიკურპრაქტიკაშიდეპრესიისდააშლილობის დიაგნოზის დასასმელად და სიმწვავისშესაფასებლად:• შფოთისადადეპრესიისშკალა26,• ჰამილტონისდეპრესიისქვეშკალა27,• პაციენტისჯანმრთელობისკითხვარი(PHQ)28,და• ბეკისდეპრესიისშკალა-II29

1.5.7 თამბაქოზე დამოკიდებულების ლაბორატორიული დიაგნოსტირებამწეველობის სტატუსი როგორც ეს კლინიკურკრიტერიუმითგანისაზღვრებაასევეშეიძლებაშეფასდესბიოქიმიური ლაბორატორიული ტესტით თამბაქოსკვამლისზემოქმედებისბიომარკერებისშესაფასებლად,როგორიცაა კარბონის მონოქსიდის კონცენტრაციაამონასუნთქ ჰაერშიდა კოტინინისდონე (ნიკოტინისმეტაბოლიტი).ბიოქიმიური ვალიდაცია/დამტკიცება ზოგადადგამოიყენება კვლევაში,რათადადასტურდესმოწევისაბსტინენციისთვით-რეპორტირებულიდონეები/ხარისხიდაროგორცასეთიარაარეკომენდებულიკლინიკურიდაწესებულებებისსტანდარტულპრაქტიკაში.

ნახშირჟანგი (CO)ნახშირჟანგისსუნთქვაარისუმარტივესიბიომარკერიშ ე ს ა მოწ მ ე ბლად ; გ ა რ ე მოში ნ ა ხ შ ირ ჟ ა ნ გ ი სარარსებობისას,ესაათამბაქოსმოხმარებისაღიარებულიგაზომვისსაშუალება.ნახშირჟანგისსუნთქვაადვილადიზომებასპეციალურიკომერციულადხელმისაწვდომიანალიზატორის საშუალებით, რომელშიც მწეველიამოისუნთქებს (დიაგრამა 1.6). ნახშირჟანგი იზომებაppm-ით (მილიონის ნაწილაკებით) , გასაზომი

ერთეული, რომელიც შეიძლება გარდაიქმნასკარბოქსიჰემოგლობინისეკვივალენტურად.ნახშირჟანგისნახევარი-სიცოცხლედაახლოებით2-6საათია.ნახშირჟანგისდონემმწეველისამოსუნთქულჰაერში შეიძლება მიაღწიოს 10-20 ppm-ს (ე.ი. 2-5%კარბოქსიჰემოგლობინი ) 3 0 . არსებობს კავშირიყოველდღე მოწეულ სიგარეტებსადა ნახშირჟანგისგ აზომვ ე ბ ს შორის ; თუმც ა მოს ალოდნელიამნიშვნელოვანი ინდივიდუალური ვარიაციები.ნახშირჟანგისდონეზეზემოქმედებასახდენსაგრეთვეფიზიკურიდატვირთვაც30.24საათიანითავშეკავებისშემდეგCOაღწევსნორმალურდონეს.ნორმაალურად,CO-სკონცენტრაციაარამწეველისმიერ ამოსუნთქულ ჰაერში არ აჭარბებს 4 ppm-ს.მეორადიკვამლისზმოქმედებაგავლენასახდენსCO-სდონეზე.რეკომენდებულიგამყოფისიდიდემწეველსადა არამწეველსშორის არის 9 ppm (31). 10 ppm-ის ანმეტისჩვენებანიშნავსმწეველობას.თუმცა,კვლევებიაჩვენებსრომ2და5ppmმაჩვენებლებიდიდისიზუსტითგვაჩვენებს,მოწიათუარაბოლო24საათისგანმავლობაშივინმემ32,33. COკონცნტრაციადილით(ძილისშემდეგრამოდენიმესაათიმოწევისგარეშე)ჩვეულებრივადარისდაბალი,

დიაგრამა 1.6. ნახშირჟანგის ამოსუნთქვის შესამოწმებელი ხელსაწყო (CO)

25

ვიდრეშუადღისითჩატარებულიგაზომვით.ამმიზეზით,რეკომენდებულიაCO-სგაზომვაშუადღეზე,როდესაცგამოჩნდებათამბაქოსზემოქმედებისუფრონამდვილიბიომარკერი30. CO კონცენტრაცია მწეველებს შორის ფილტვისქრონიკული ობსტრუქციული დაავადებით (COPD)აღმოჩნდა, რომ არის მაღალი ვიდრე ზოგადადმოსახლეობაში 34. ამ შემთხვევაში CO-ს მაღალიკოეფიცენტი აიხსნება ან ნახშირჟანგის წარმოშობითCOPD-ის ანთებითი პროცესების დროს ან უბრალოდინტენსიურიმწველობით.

მხუთავი აირის/ნახშირჟანგის მონიტორინგის კლინიკური მოწყობილობა ნახშირჟანგის გზომვა გმოიყენება , როგორცინსტრუმენტი პაციენტის მოტივაციისათვის მოწევისთავის დასანებებლად 35 . ნახშირჟანგის სწრაფიკონვერსია ნორმალურ სიდიდემდე მწეველს აძლვსსტიმულსშეწყვიტოსმოწვადაყოველვიზიტზეაჩვენებსნახშირჟანგისუფროდაუფროდაბალ მაჩვენებელს,რაც ხელს უწყობს საბოლოოდ თავის დანებებას.არსებობსარასაკმარისიმტკიცებულებანახშირჟანგისმონიტორინგის გამოყენების მხარდასაჭერადსტანდარტულმკურნალოასთანშედარებით35.თუმცაღა,მხუთავიაირისმნიშვნელობისგამო,რეკომენდებულია,რომ მოწევის თავის დანებების სპეციალიზებულკლინიკებში აღჭურვილი იყვნენ ამონასუნთქ აირშიმხუთავიაირისგამზომიხელსაწყოთი.მათიგამოყენებასხვადაწესებულებებში,როგორიცაასაზოგადოებრივიჯანდაცვა,აგრეთვემიღებულიპრაქტიკაა.

კოტინინიკოტინინიარისნიკოტინისძირითადიმეტაბოლიტიდათამბაქოსკვამლისზემოქმედებისბიომარკერი.სხეულშიკოტინინისკონცენტრაციისმონიტორინგითშეიძლებაშეფასდესინდივიდიზეთამბაქოსკვამლისზემოქმედება.კოტინინი იზომება სისხლში, ჰაერში, ნერწყვში დაშარდში.ნიკოტინის მოქმედების დრო 2 საათია. თუმცაღანიკოტინისკონცენტრაციაშეიძლებაგანსხვავდებოდეს

დღის განმავლობაში, როცა მოწეული იქნა ბოლოსიგარეტი30.კოტინინისაქტიურობისდროა15-20საათიდაშეიძლებაგაიზომოს24-48საათისმოწევისაბსტინენცია30. მწეველებში,პლაზმაკოტინინიდაახლოებით200ნგ/მლ-ია,თუმცაშეიძლებამიაღწიოს1000ნგ/მლ-მდემოწევისინტენსივობისმიხედვით31. არსებობსმნიშვნელოვანისხვაობები მწეველ ინდივიდებს შორის კოტინინისდონეებისმიხედვითდასიგარეტებისდღიურიწილისმიხედვით30. ნიკოტინის მეტაბოლიზმის დონეებიგანისაზღვრებაგენეტიკურადდაზეგავლენას ახდენსკოტინინისდონეზე36. რეკომენდებულია15ნგ/მლ-ზემეტინერწყვისთვისდა50ნგ/მლშარდისათვის30,31,37. მაშინროდსაცპაციენტიიტარებსნიკოტინისჩანაცვლებითთერაპიას, კოტინინის გაზომვა რეკომენდებული არარის.ასეთშემთხვევებშიმხუთავიაირისმონიტორინგიმტკიცებულებისათვისმიღებულიმეთოდია31. კოტინინისდონეებისგამოყენებაარაღმოჩნდაუფროსენსიტიური, ვიდრე კლინიკური სიმპტომებისმონიტორინგისგამოყენებამოწევისთავისდანებებისმედიკამენტებისთერაპიულიდოზისადაპტაციისთვის38. მოცემულიდროისთვისრეკომენდებულიარააკოტინინისშეფასება კლინიკური პრაქტიკის ინსტრუმენტისსახელმძღვანელოდ.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. WHO.WHOglobal report:Mortalityattributable to tobacco. .2012;ISBN:9789241564434.

2. EuropeanCommission,2017.SpecialEurobarometer458ReportAttitudesofEuropeanstowardsTobaccoandElectronicCigarettes.Availableat :https://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/ResultDoc/download/DocumentKy/79003

3. DollR,PetoR,BorehamJ,Sutherland I.Mortality in relationtosmoking:50years’observationsonmaleBritishdoctors.BMJ2004;328:1519.

4. StahlS.M.Stahl’sEssentialPsychopharmacologyNeuroscientificBasisandPracticalApplications,3rded.2008.CambridgeUniversityPress,NewYork,USA.ISBN:9780521673761.

5. ChassinLetal.Thenaturalhistoryofcigarettesmoking:predictingyoung-adultsmokingoutcomesfromadolescentsmokingpatterns.HealthPsychology,1990,9:701–716.

6. MaistoSA,GalizioM,ConnorsGJ,eds.Druguseandabuse,4thed.Belmont,CA,Wadsworth/ThompsonLearning,2004.

26

7. PicciottoM.Molecularbiologyandknockoutsofnicotinicreceptors.NationalCancer Institute,NIHOfficeonSmokingandHealth&CDC.Addictedtonicotine.Anationalresearchforum.Bethesda,Maryland,USA.27–28July,1998.

8. KellarKJ.Neuropharmacologyandbiologyofneuronalnicotinicreceptors.NationalCancer Institute,NIHOfficeonSmokingandHealth&CDC.Addictedtonicotine.Anationalresearchforum.Bethesda,Maryland,USA.27–28July,1998.

9. BenowitzNL.Cardiovasculartoxicityofnicotine:pharmacokineticand pharmacodynamicconsiderations.In:BenowitzNL,ed.Nicotinesafety

andtoxicity.NewYork,NY,OxfordUniversityPress,1998,19–28.10.JarvisMJ.ABCofsmokingcessation:whypeoplesmoke.British

MedicalJournal,2004,328:277–279.11.International Classification of Diseases (ICD-10). http://www.

icd10data.com/12.HughesJR,GulliverSB,FenwickJW,etal.Smokingcessationamong

self-quitters.HealthPsychol1992;11:331-4.13.FioreMC, JaenCR,Baker TB, et al: TreatingTobaccoUseand

Dependence:2008Update,ClinicalPracticeGuideline.Rockville,MD:USDepartmentofHealthandHumanServices.PublicHealthService.May2008.

14.WestR,ShiffmanS.Smokingcessationfast facts: Indespencibleguidestoclinicalpractice.Oxford:HealthPressLimited,2004.

15.KawakamiN,TakatsukaN, InabaS,ShimizuH.Developmentofa screening questionnaire for tobacco/ nicotine dependenceaccording to ICD10,DSMIIIR,andDSMIV.AddictiveBehaviors.1999;24:155–166.

16.MCCuloughA., Fisher,GoldsteinAO,KramerK,Ripley-MoffittC.Smokingasavitalsign:prompts toaskandassess increasecessationcounselling.JAmBoardFamMed2009;22(6):625-632.

17.WorldHealthOrganization.The ICD-10classificationofmentalandbehaviouraldisorders:clinicaldescriptionsanddiagnosticguidelines.Geneva,WorldHealthOrganization,1992.

18.FagerstromKO,SchneiderN.Measuringnicotinedependence:areviewoftheFagerstromTolerance Questionnaire. JBehavMed1989;12:159–182.

19.Shiffman S.,Waters A., Hickcox A.,The nicotine dependencesyndrome scale: a multidimensional measure of nicotinedependence,NicotineTob.Res.2004;6(2),:327-48.

20. PiperM,E.,PiaseckiT.M., FedermanE.B.,BoltD.M.,SmithS.S.,FioreM.C.,BakerT.B.AMultipleMotivesApproachtoTobaccoDependence:TheWisconsin InventoryofSmokingDependenceMotives(WISDM-68).JournalofConsultingandClinicalPsychology2004;72(2):139-154.

21.WalkerMS et al. Smoking relapse during the first year aftertreatment for early-stage non-small-cell lung cancer. CancerEpidemiology,Biomarkers&Prevention,2006;15:2370–2377.

22.Prochaska JO,DiClementeCC,Norcross JC. In searchof howpeoplechange:applicationstoaddictivebehaviors.TheAmericanPsychologist,1992;47:1102–1114.

23.KotzD,BrownJ,WestR.Predictivevalidityofthemotivationtostopscale(MTSS):Asingle-itemmeasureofmotivationtostopsmoking.DrugAlcoholDepend.2013;128(2):15-19.

24.DempseyD,JacobPIII,BenowitzNL.Acceleratedmetabolismofnicotineandcotinine inpregnantsmokers.PharmacologyandExperimentalTherapeutics,2002;301:594–598.

25.SpitzerRL,WilliamsJB,KroenkeK,etal.Utilityofanewprocedurefordiagnosingmentaldisorders inprimarycare.ThePRIME-MD1000study.JAMA1994;272:1749-1756.

26.HospitalAnxietyandDepressionScale.http://www.gl-assessment.co.uk/products/hospital-anxiety-and-depression-scale-0

27.MoroniL,BettinardiO,VidottoG,etal.Schedaansiaedepressioneformaridotta:normeper l’utilizzo inambitoriabilitativo.AnxietyandDepressionShortScale:normsfor itsuse inrehabilitation.].MonaldiArchChestDis2006;66:255–263.

28.The Patient Health Questionniare. http://www.patient.co.uk/doctor/patient-health-questionnaire-phq-9

29.TheBeckDepression Inventory– II.http://www.pearsonclinical.co.uk/Psychology/AdultMentalHealth/AdultMentalHealth/BeckDepressionInventory-II(BDI-II)/BeckDepressionInventory-II(BDI-II).aspx

30.BenowitzNL.Biochemicalverificationoftobaccouseandcessation.NicotineTobRes.2002;4:149–159.

31.WestR.,HajekP.,SteadL.,StapletonJ.Outcomecriteriainsmokingcessation trials: proposal for a common standard. Addiction.2005;100(3):299-303.

32.JavorsMA,Hatch JP, LambR.Cut-off levels forbreath carbonmonoxideasamarkerforcigarettesmoking.Addiction2005;100:159-167.

33.MarroneGF,ShakleyaDM,ScheidweilerKB,SingletonEG,HuestisMA,HeishmanSJ.Relativeperformanceofcommonbiochemicalindicatorsindetectingcigarettesmoking.Addiction.2011;106(7):1325-34.

34.MontuschiP1,KharitonovSA,BarnesPJ.ExhaledcarbonmonoxideandnitricoxideinCOPD.Chest.2001;120(2):496-501.

35.BizeR1,BurnandB,MuellerY,Rège-WaltherM,CamainJY,CornuzJ.Biomedical riskassessmentasanaid forsmokingcessation.CochraneDatabase Syst Rev. 2012Dec 12;12:CD004705. doi:10.1002/14651858.CD004705.pub4.

36.HoM.K., Tyndale R.F.Overviewof thepharmacogenomics ofcigarettesmokingThePharmacogenomicsJournal2007;7:81–98.

37.Jarvis,M.J.,Primatesta,P.,Erens,B.,Feyerabend,C.&Bryant,A.Measuringnicotine intake inpopulationsurveys:comparabilityofsalivacotinineandplasmacotinineestimates.NicotineandTobaccoResearch,2003;5:349–355.

38.Berlin I, Jacob N, CoudertM, Perriot J, Schultz L, Rodon N.Adjustmentofnicotinereplacementtherapies accordingtosalivacotinineconcentration:theADONIS*trial-arandomizedstudyinsmokerswithmedicalcomorbidities.Addiction.2011;106(4):833-43.

27

ნაწილი პირველი | თავი 2 თამბაქოს მოხმარებისა და თამბაქოზე

დამოკიდებულების მკურნალობის ზოგადი რეკომენდაციები

27

28

წინამდებარე პარაგრაფი მოკლედ წარმოადგენსთამბაქოსგამოყენებისდათამბაქოზედამოკიდებულებისმკურნალობისათვისზოგადრეკომენდაციებს.

2.1 თამბაქოს მოხმარება

თამბაქოს მოხმარება ძირითადად გამოწვეულიათამბაქოზე დამოკიდებულებით, ქრონიკულიაშლილობა, რომელიცუშუალოდ ახალგაზრდობისასხდება,თუმცაჯანდაცვისყველაპროფესიონალმაუნდაგაითვალისწინოსრომთამბაქოსყველასახისმოხმარება(მოსაწევითუსაღეჭი)ჯანმრთელობისათვისმავნებელია,

თუნდაცარარსებობდესთმბაქოზედამოკიდებულება.ძალაინმცირერაოდენობითმოზრდილიეწევამხოლოდქცევისგამო,თამბაქოზედამოკიდებულებისგარეშე1,2. ჯანდაცვის პროფესიონალებმა უნდა აცნობონ ასეთპაციენტებს არსებული ჯანმრთელობის რისკებისშესახებდარჩევამისცენარგამოიყენონთამბაქო,ასევემხარი დაუჭიონ თავის დანებებას ხელმისაწვდომიმტკიცებულებებზე-დაფუძნებულიმკურნალობისგზით.ჯ ანდაცვის პროფესიონალები უნდა ი ყ ვნენპროა ქტიულები ა ხ ალგაზრდებში თამბ ა ქოსგამოყენებისპრევენციისკუთხითდამხარიდაუჭირონმოწევის შეწყვეტას მწეველ ახალგაზრდებს შორის.ახალგაზრდები,ვინცეწევიანმაგრამდამოკიდებულნიარარიან,უნდაგახდნენინტერვეციისსამიზნე,რადგანაცმოზარდობისასდაწყებულითამბაქოსმოხმარებაიწვევსმასზედამოკიდებულებას.

2.2 თამბაქოზე დამოკიდებულება დაავადებაა

და ა ხლოებით ყ ვ ელა ა ხ ალგ აზრდა / მოზარდმწეველში მოწევა გამოწვეულია დაავადებით,რომელიც მოზარდობისას შეიძინა. ესაა თმბაქოზედამოკიდებულება, ქრონიკულიდაავადება,რომელიცსრულად არ იკურნება. თუმცა, თამბაქოს მოხმარებაშეიძლება განიკურნოს მოკლე პერიოდისთვის,უმნიშვნელოჯანმრთელობისსარგებელისშედეგებით3. თამბაქოზე დამოკიდებული მწეველები უკიდებენსიგარეტსტიპიურადბოლოსიგარეტიდან20-60წუთისშემდეგ,როგორცკიტვინშინიკოტინისდონემცირდება4. თამბქოს მოხმრება არა გამოწვეული თვის ტვინისქერქიდან, არამედ უფრო ტვინის არაგრძნობიერინაწილიდან, რომელიც არ კონტროლდება სურვილით(accumbensnucleus).როგორც ყველა ქრონიკული დაავადების დროს

თამბაქოს მოხმარებისა და თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობის ზოგადი რეკომენდაციები

2.0

QC17.გიცდიათოდესმეშეგეწყვიტათმოწევა?(შესაძლებელიარამოდენიმეპასუხი)

დიახ,მოლო12თვის

განმავლობაში

დიახ,ერთწელზემეტია

არა,არასდროს

არვიცი ჯამში„დიახ“

EB77.1თებ-მარტი2012 EBB2.4ნოემბ-დეკ2014ბაზა:მწეველებიn=7,278

“ევროკავშირში ბოლო 12 თვის მანძილზე ხუთიდან ერთმა მწეველმა (19%) ცადა თავი დაენებებინა მოწევისათვის, მაშინ როცა წარსულში 41%-ს ჰქონდა ასეთი მცდელობა. ჯამში, ევროკავშირში 59% მწეველს ჰქონდა მცედლობა შეეწყვიტა მოწევა.”ევრობარომეტრი2015

1%

21%

40% 39%

60%

19%

41% 40%

59%

1%

29

დიაგნოზის და შეფასების შემდეგ ჯანდაცვისპროფესიონალებმა უნდა ჩამოაყალიბონ სამოქმდოგეგმამოწევისშეწყვეტისდასახმარებლად.პაციენტმაშეიძლება უარი თქვას მკურნალობაზე, თუმცაჯანმრთელობის პროფესიონალებმაუნდაიმოქმედონპაციენტისგასაკურნად,იმდაავადებისაგან,რომელიცკლავსთითქმისმსგავსიპაციენტებისნახევარს,რომელიციტანჯება ასეთი დაავადებით5. თუ ჯანმრთელობისპროფესიონალებიკურნავენჰიპერტენზიას,დიაბეტსანსხვაქრონიკულდაავადებებს,ასევეუნდაუმკურნალონმათთამბაქოზედამოკიდებულებასდიაგნოზისშემდეგ.მმოწევის შეწყვეტის მკურნალობა შესწავლილ იქნასიღრმისეულადდაამდენადარსებობსინსტრუმენტებიმწეველების და სხვა თამბაქოს მომხმარებლებისსამკურნალოდდადასახმარბლად.

2.3 მოწევის შეწყვეტა

წარმატებული მოწევის შეწყვეტისათვის ძირითადიკომპონენტია თერაპიული განთლების, ქცევითიმხრდაჭერისადაფარმაკოთერაპიისკომბინაციები2,6. თაამბაქოსმომხმარებლისმომზადება,თავისდანებებისმოტივაცია,ნიკოტინზედამოკიდებულება,ასაკიდასხვამრავალიპიროვნულიფაქტორებიზეგავლენასმოახდენსწარმტებითთავისდანებებაზე2.

2.3.1 თერაპიული განათლება• თამბაქოზედამოკიდებულებისდაავადებისახსნა• სიგარეტისმოწევისმიზეზებისახსნა• მოწევისგანგამოწვეულიჯანმრთელობისზიანისახსნა• მოწევისშეწყვეტისსარგებელისახსნა• თამბაქოსთავისდანებებისმკურნალობისახსნა• ქრონიკულითამბაქოზედამოკიდებულებისმართვისახსნარეციდივისთავიდანასაცილებლად

• ადგილობრივადმწეველებისთვისხელმისაწვდომიინსტრუმენტებისწარდგენა

2.3.2 ქცევითი მხარდაჭერა• მოწევის ქცევითი მიზეზების განსაზღვრა, ასევე

გრძელვადიანიდამოკლევადიანიუშუალომოწევისსტიმულირებისფაქტორებისგანსაზღვრა.

• თავის დანებების მოტივაციის გაზრდა და შიშისდაძლევა/შემცირება

• ემოციებთანგამკლავება

2.3.3 მედიკამენტები• ნ ი კოტინ ჩ ა ნ ა ც ვლებითი თერ ა პ ი ა ( N RT )ხელმისაწვდომია ტრანსდერმალური ფორმით(პლასტირები),ორალურიფორმით(საღეჭიტაბლეტი,ენისქვშ დასადები ტაბლეტი, ინგალატორი), დაზოგიერთ ქვეყანაში ცხვირის შესასხურებელი/სპრეი. წარსულთან შედარებითდოზირებაუფროადაპტირებულია, ფიქსირებული დოზირებაიშვიათად გამოიყენება და პლასტირებისადა ორალური NRT შემადგენლობით ხშირადგამოიყენებანიკოტინისდოზისგასაზრდელად,რათამიუახლოვდესნიკოტინისიმდონესრომელსაციღებსმწეველისიგარეტიდან.

• ვარენიკლინი არის ალფა4 ბეტა2 ნიკოტინრეცეპტორის ნაწილობრივი მონაწილე,რომელიცგ ა მოიყ ე ნ ე ბ ა მოწე ვი ს თ ა ვი ს დ ა ნ ე ბ ე ბი სმონოთერაპიაში, პლაცებოს საწინააღმდეგოეფექტურობით, რომელიც აღმოჩნდა უფროდიდივიდრესხვა პირველიხაზისმონოთერაპია.ვარენიკლინიდაკომბინირებულიმაღალიდოზისნიკოტინჩანაცვლებითითერაპია,ორივეთანაბრადეფექტურია6.

• ბუპროპიონი არის მედიკამენტი, რომელიცგამოიყენება ადრეულ სტადიაზე დეპრესიისსამკურნალოდდარომელიც ეფექტური აღმოჩნდამოწევისშეწყვეტისსამკურნალოდ2,6.ესმედიკამენტიშეიძლება გ ამოყენებულ იქნას NRT -სთანკომბინაციაში.

• ნორტრიპტილინი (ტრიციკლურიანტიდეპრესანტი)დაციტიზინი(ნიკოტინისრეცეპტორისნაწილობრივიაგონისტი) წარმოადგენს მეორე რიგის მოწევისშეწყვეტისთერაპიას,რომლებიცხელმისაწვდომიაზოგიერთქვეყანაშიდაეფექტურია2,6. აღნიშნულიმედიკამენტებიშედარებითიაფია.

30

2.3.4 თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტამკურნალობისძირითადიდათავდაპირველიმიზანიამოწევაზეთავისდანებება.• მწეველი რომელიც თავს ანებებს მოწევას და არმოუწევიასიგარეტისაკუთარისურვილით

• უნდა მოხდეს მოწევის შიმშილის მონიტორინგიროდესაც ეს შესაძლებელია, მხუთავი აირისამონასუნთქთანერთად.

• ნ ახშირჟანგის /მხუთავი აირის მ აქსიმუმირეკომენდებული დონე ამოსუნთქვაში მოწევისშიმშილისდასამტკიცებლადუდრის7ppm-ს.

კლინიურიპრქტიკისათვის,ჩვენვურჩევთრომმოწევისშიმშილიუნდადადასტურდესთამბაქოსშიმშილის6კვირის შემდეგ შეწყვეტის თარიღიდან, რომელსაცახლავს2კვირიანი"შესვენებისპერიოდი".ამასთანავე,მოწევისშიმშილიყალიბდებამაშინ,როდესაცსუბიექტიაცხადებს შეწყვეტის თაობაზე ან გამოყენებულთამბაქოში მხუთავი აირი არის 7 ppm-ზე ქვემოთ."შესვენებისპერიოდი"არისდრო,მოწევისშეწყვეტისთარიღიდანანინტერვენციისპერიოდი,როდესაცმოწევაარითვლებაწარუმატებლად.რეკომენდებულიამოწევისშიმშილისრუტინული6თვიანიშეფასებამოწევისთავისდანებებისადაადრეულირეციდივისშეფასებისათვის.

2.4 თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობა მოწევის შეწყვეტის შემდგომ

თამბაქოზედამოკიდებულებაქრონიკულიაშლილობაარეციდივისმაღალირისკით,რომელიცთავისდანებებისშემდეგ ვითარდება7. ახალი ყოფილი მწეველებისნახევარს,მომდევნოწელიწადსრეციდივიუყალიბდებათ.რეციდივისდონეუფრომაღალიათავისდანებებიდანპირველივეკვირისგანმავლობაში.ამდენადკლინიკურპრაქტიკაში რეკომენდებულია გრძელვადიანიმეთვალყურეობასულმცირე6თვისგანმავლობაშიდასასურველია12თვისგანმავლობაში,რათადადასტურდესმოწევისშიმშილიდადაიფაროსრეციდივისყველაზე

მაღალირისკისმქონეპერიოდი.შიმშილისრამოდენიმეწლისშემდეგაცკირეციდივისრისკიმაღალირჩება8. საჭიროა მომავალი კვლევები მაღალი რისკის მქონერეციდივისდასადგენად.მოწევის ძლიერი სურვილი რეციდივის ძირითადიფაქტორია. უკონტროლო სურვილის მკურნალობაუნდა მოხდეს გაუმჯობესებული კონსულტაციებით(მხარდაჭერა)და/ანფარმაკოთერაპიისოპტიმიზაციით.მოწევისძლიერისურვილიდააღკვეთისსიმპტომებიუნდაშეფასდესყოველიკონტაქტისას.მოწევისძლიერისურვილი/აღკვეთის სიმპტომები უნდა განიკურნოსგაუმჯობესებული კონსულტაციით (მხარდაჭერა) დაფარმაკოთერაპიისოპტიმიზციით. მის სამკურნალოდუნდამოხდესზუსტიNRTკომბინირებასტანდარტულმკურნალობასთან, თუმცა აუცილებელია შეფასებისახალიკვლევებიდალტოლვისეფექტურიმკურნალობა.მიუხედავად ამისა, მტკიცებულებები აჩვენებს, რომრეციდივისპრევენციისინტერვენციაძალიანხარჯთ-ეფექტურია9.

2.5 რეციდივის პრევენცია

მოწევისშეწყვეტისშემდეგ,რეციდივიგანისაზღვრება,როგორც≥7სიგარეტისმოწევამომდევნო7დღისან2მომდევნო კვირის განმავლობაში. ნაკლების მოწევაგანისაზღვრება,როგორცწარუმატებლობა.(უფროზუსტიკლინიკურიპრაქტიკისგანსაზღვრებისათვისიხილეთპარაგრაფი1.3.1).თავის დანებების თარიღის შემდეგ, მკურნლობაგამიზნულიუნდაიყოსმოწევისძლიერისურვილისდარეციდივისრისკისდასაძლევად.აუცილებელიაჩატარდესკვლევები,რომელიცდაამტკიცებსინსტრუმენტებსადამკურნალობასამმიზნით.მოწევისძლიერისურვილისარსებობააუცილებელიფაქტორიარეციდივისრისკისწინასწარგანსაზღვრისათვის.თუკი წარუმატებლობას ექნება ადგილი, რეციდივისმკურნალობა და პრევენცია შეიძლება შემდეგიინტერვენციებით:• კოგნიტიური ქცევითი თერაპიის (CBT) სეანსების

31

დროულადგაზრდა,ფორმატიდარიცხვიინარჩუნებსმკურნალობისეფექტურობას.

• ნიკოტინისპლასტირებისგამოყენება14კვირაზემეტხანს,ამასდამატებულიმოკლეNRTფორმულაციები,აუცილებლობისშემთხვევაში.

• ვარენიკლინისგამოყენებისგახანგრძლივება12-დან24კვირამდე;

• ბუპროპიონისგამოყენებისგახანგრძლივება;• მედიკამენტებიკომბინირება.

თამბაქოზექრონიკულიდამოკიდებულებისმკურნალობაშეწყვეტისშემდეგყოფილმწეველებშიფართოდშეფასდადაიგირჩებაგამოწვევად10.არარსებობსდამტკიცებულიინსტრუმენტიყოფილიმწეველებისგანსაზღვრისთვის,რომელთაცგააჩნიათრეციდივისმაღალირისკი,ასევეარარსებობსდამტკიცებულიმკურნალობისფორმა,გარდაშეწყვეტისმკურნალობისგაგრძელებისადაკოგნიტიურიქცევითითერაპიისა(CBT)რეციდივისპრევენციისათვისმაღალი რისკის რეციდივის სიტუაციებში10. საჭიროაახალი კვლევები არამწეველებშითამბაქოს მიჩვევისსამკურნალოახალისტრატეგიებისშესაფასებლადდაასევერეციდივისპრევენციისკუთხით.


1. National Institute onDrugAbuse. Research Report Series: IsNicotineAddictive?.Bethesda(MD):National InstitutesofHealth,NationalInstituteonDrugAbuse,2012.

2. FioreMC, JaenCR, Baker TB et al. Treating Tobacco use anddependence.Clinical practiceguideline2008updateRockville,MD,USDepartmentofHealthandHumanServices2008.

3. ChassinLetal.Thenaturalhistoryofcigarettesmoking:predictingyoung-adultsmokingoutcomesfromadolescentsmokingpatterns.HealthPsychology,1990;9:701–716.

4. KellarKJ.Neuropharmacologyandbiologyofneuronalnicotinicreceptors.NationalCancer Institute,NIHOfficeonSmokingandHealth&CDC.Addictedtonicotine.Anationalresearchforum.Bethesda,Maryland,USA.27–28July,1998.

5. WHO.WHOglobal report:Mortality attributable to tobacco.2012;ISBN:9789241564434.

6. Cahill K, Stevens S, Perera R, Lancaster T. Pharmacologicalinterventions for smokingcessation:anoverviewandnetworkmeta-analysis.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013,

Issue5.Art.No.:CD009329.DOI:10.1002/14651858.CD009329.pub2.

7. HughesJR,GulliverSB,FenwickJW,etal.Smokingcessationamongself-quitters.HealthPsychol.1992;11:331-4.

8. WestR,ShiffmanS.Smokingcessationfast facts: Indespencibleguidestoclinicalpractice.Oxford:HealthPressLimited,2004.

9. Costeffectivenessof interventionstoreducerelapsetosmokingfollowingsmokingcessation.Addiction2011;106:1819-1826.

10.HajekP,SteadLF,WestR,JarvisM,Hartmann-BoyceJ,LancasterT.Relapsepreventioninterventionsforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013,Issue8.Art.No.:CD003999.DOI:10.1002/14651858.CD003999.pub4.

33

ნაწილი პირველი | თავი 3თამბაქოს მოხმარების

შეწყვეტის ხანმოკლე რჩევა

33

“მწეველის ჩართვა ხდება ერთი მარტივი კითხვით: ამჟამად ეწევით თამბაქოს?”

34

ჯანმრთელობისყველაპროფესიონალივალდებულიაუზრუნველყოს ყველა პაციენტი ხანმოკლე რჩევითმოწევის შეწყვეტის თაობაზე. მწეველ პაციენტთანთამბაქოსმოხმარებისპრობლემაზესაუბრისიგნორირებაარისცუდიპრაქტიკადააძლიერებსპაციენტისთამბაქოზედამოკიდებულებას.

3.1 ზოგადი რეკომენდაციები

მკვეთრი მაგრამ ხანმოკლე რჩევები თამბაქოსშეწყვეტისშესახებ,რომელიცნებისმიერისამედიცინომომსახურების პროვაიდერმა უნდა უზრუნველყოს,მნიშვნელოვნადზრდის პაციენტის მოტივაციასთავიდაანებოსმოწევასდაზემოქმედებსმოწევისშიმშილის(აბსტინენციის) ხარისხზე1,2. ამ მიზნით პაციენტსადაექიმსშორისკავშირისხანგრძლივობისანალიზმააჩვენა,რომმინიმუმალურიკონსულტაცია (3-5წუთი)რომელსაცკლინიცისტებითავაზობენზრდისმოწევისაბსტინენციიას გრძელვადიან პერსპექტივაში1,2. არსებობს მტკიცებულება, რომ ყველა მწეველისთვისმოწევისთავისდანებების შეთავაზება, მიუხედავადმათიმზაობისა,უფროეფექტურიავიდრეშესთავაზორჩევასამედიცინონიადაგზე,რათაგაიზარდოსთავისდანებებისმცდელობა2.მინიმალურკონსულტაციას (ასევე,ცნობილიროგორცმოკლე რჩევა) შეიძლება ჰქონდეს მნიშვნელოვანიგავლენასაზოგადოებრივიჯანმრთელობაზე,მწეველებისდიდი რაოდენობის კუთხით, ვინც ყოველწლიურადგადისექიმებთანკონსულტაციას.ყველაჯანმრთლობისპროფესიონალი, როგორიცაა, ზოგადი პრაქტიკოსები,ოჯახისექიმები,პროფესიულიექიმები,სპციალიზებულიექიმები, ქირურგები, ექთნები, მეანიქალები, კბილისექიმები,ყველამათგანმაუნდაშესთავაზოსმინიმალურიკონსულტაცია თამბაქოს მომხმარებლებს. კბილისექიმებსდატექნიკებსშეუძლიათეფექტურადშეაფასონდაკონსულტაციაგაუწიონმწეველებსთავისდანებების

კუთხით3. რეკომენდაციები:• ყველა ექიმმა რეკომენდაცია უნდა გაუწიოსთამბაქოსმომხმარებლებს,თავიდაანებონმოწევას.მეცნიერულიმტკიცებულებააჩვენებც,რომექიმისრჩევა მნიშვნელოვნად ზრდის მოწევის თავისდანებების მცელობებს და თავშეკავების დონეს(მტკიცბულებისხარისხიA)1,2.

• ექიმის ან სხვა ჯანმრთელობის პროფესიონალისმოკლე რჩევის ეფექტურობა/შედეგი (3-5 წუთი)განაპირობებს გრძელვადიანი მოწევისგანთ ა ვ შ ე კ ა ვ ე ბ ი ს კ ო ეფი ც ი ე ნტ ი ს გ ა ზრდ ა ს(მტკიცებულებისხარისხიA).

• ყველათამბაქოსმომხმარებლისთვისმოწევისთავისდანებებისმხარდაჭერისშეთავაზებარეკომენდებულიპრაქტიკაა(მტკიცებულებისხარისხიB)2.

3.2 სამედიცინო პერსონალის ინტერვენციის გეგმა, რომლებიც ჩართული არიან მწეველების დასახმარებლად.

• ყველაპაციენტისმწეველობისსტატუსისშეფასება,ყოველსამედიცინოვიზიტზე.

• ყველამწეველისთვისდახმარებისგაწევა,ვისაცსურსრომთავიდაანებოსმოწევას.

• სპეციალურიკონსულტაციისგაწევამათთვის,ვისაცსურსმოწევისთავისთავისდანებება.

• როდესაცდასადაცესშესაძლებელია, გააგზავნონმწეველები სპეციალიზებულ მოწევის შეწყვეტისსერვისისმისაღებად.

• თამბაქოსდამოკიდებულმწეველებს,ვისაცსურსთავიდაანებონნიკოტინისშემცვლელებისანგამოწერილიმედიკამენტების მოხმარებას და შესთავაზონმათ სპეციფიური ინფორმაცია თერაპიისა დაკონსულტაციისშესახებ.

თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის ხანმოკლე რჩევა3.0

35

3.3 რეკომენდაციები ზოგადი პრაქტიკის ექიმებისთვის

• ყველა ზოგადი პრაქტიკოსი ან ოჯახის ექიმირუტინულად უნდა აძლევდეს რჩევებს მოწევისთავის დანებების შესახებ, გაუწიონ დახმარებათავის დანებების პროცესში, და რეკომენდაციამისცენხელმისაწვდომიდამხმარემედიკამენტებისშესახებ.რეკომენდებულია,რომპაციენისქცევამისსამედიცინო ისტორიაშიუნდა აღინიშნოს,დათუსაჭიროა,მითითებულიქნესპაციენტისტერაპიისდაკონსულტაციისშესახებ.(მტკიცებულებისხარისხიA).

• ყველა ოჯახის ექიმმა და ექთანმა უნდა გაიაროსსპეციალურიტრენინგიმინიმალურიმოწევისთავისდანებებისკონსულტაციისშესახებდამომზადებულიიქნას პაციენტისდასახმარებლად მოწევისთავისდანებების მცდელობისთვის, ასევერეკომენდაციაგაუწიოსშესაბამისმუკრნალობას(მტკიცებულებისხარისხიA).

• მწეველები, ვინც ვერ ანებებს თავს პირველადიქმედების შედეგად (საკუთარი ნებისყოფა,მოკლე რჩევა, ფარმაკოთერაპია), უნდა მიიღოსსპეციალიზებული მკურნალობა მეორე ეტაპზე.ეს სტრატეგია არ არის ერთხმად გამოყენებულიახლანდელპრაქტიკაში,მაგრამმოწევისშეწყვეტისკონსულტაციის პროგრამა უნდა ინიცირებულიქნეს, როგორც პირველადი ჯანდაცვის ნაწილიდა გაგრძელდეს მეორე რიგის ინტერვენციებისპეციალიზებულ ცენტრებში (მტკიცებულებისხარისხიC).

• ხანმოკლერჩევამწეველსაძლევსთავისდანებებისწინამოტივაციას,როდესაცასეთიარგააჩნიდაამავედროსმანაჩვენამოწევისთავისდანებებისრიცხვისზრდაც1,2.ბევრმწეველსარშეუძლიამოწევისშეწყვეტასამედიცინო დახმარების გარეშე; მძიმე ფორმისმწეველების უმეტესი ნაწილი, ვინც მოწევასთანდაკავშირებული დაავადებების განვითარებისმაღალირისკის ქვეშ იმყოფება, ყველაზე ძალიანესაჭიროება კვალიფიციური თერაპია. (იხილეთდიაგრამა3.1.)

3.4 რეკომენდაცია ჰოსპიტალიზებული პაციენტებისათვის

მწეველებთან ჩარევმა, სანამ ისინი საავდმყოფოშიიმყოფებიან, აჩვენა რომ ეფექტური გზაა თამბაქოსთავისდანებებისდასახმარებლად,განსაკუთრებითიმპაციენტებში,რომელთაცაქვთმოწევასთანდაკავშირებულიდაავადება,თუმცაესეხებასხვაჯგუფისპაციენტებსაც4. • რეკომენდებულია რომ ყველა კატეგორიისსამედიცინო პერსონალი საავადმყოფობში, უნდააფასებდესმწეველობისსტატუსსდაუზრუნველყოსმოწევისთავისდანებების შესახებ მოკლერჩევასყველა ჰოსპიტალიზებული პაციენტისთვის ვინცეწევა(მტკიცებულებისხარისხიA).

• პაციენტები უნდა იყვნენ ინფორმირებულნი

დიაგრამა 3.1: მინიმალური კონსულტაცია ზოგად პრაქტიკაში.

ეწევით?

არა

გილოცავთ! გილოცავთ!გჭირდებათდახმარება?

დიახ თავსვანებებ

განსაზღვრეთმწეველობისსტატუსითამბაქოზე

დამოკიდებულებადაშეთავაზეთთამბაქოზე

მოწევისშეწყვეტაგადაწყვიტათავისდანებება

დახმარებადანებებაში

შეთავაზეთალტერნატივა:შემცირება,

სპეციალისტი,ცხელიხაზი,განმეორებით

ვიზიტზემისვლა

არუნდათავისდანებება

36

საავადმყოფოსთამბაქოსგანთავისუფალისტატუსისშესახებ(მტკიცებულებისხარისხიC).

• ჰოსპიტალიზებული პაციენტებისთვის ვინცამჟამადეწევა, მიზანშეწონილია,რომმხარდაჭერაგანხორციელდეს მოწევის ძლიერი სურვილისდააღკვეთის სინდრომის მართვით, სანამ პაციენტისაავადმყოფოშია,ისევეროგორც,თავისდანებებისასდახმარება კვალიფიციურისამედიცინოკადრებისმიერ(მტკიცებულბისხარისხიA).

• მაღალიინტენსივობითჩარევა,რაცუზრუნველყოფსსულ მცირე 1 თვით მხარდამჭერ კონტაქტს, რაცყველაზეეფექტურიააბსტინენციისკოეფიციენტისგაზრდისათვის(მტკიცებულებისხარისხიA).

3.5 რეკომენდაციები ფეხმძიმე ქალებისათვის

• რეკომენდებულია,რომსამედიცინოპერსონალისყველაკატეგორიამ,რომელთაცშეხება აქვთორსულებთან(გინეკოლოგები, მეანე, ექთნები და ზოგადიპრაქტიკოსი)უნდაშეაფასოსმწეველობისსტატუსიდაუზრუნველყოსმოკლესამედიცინორჩევითმოწევისთავისდანებებისშესახებყველაორსულისათვის,ვინცეწევა(მტკიცებულებისხარისხიA).

• დედისათვისუმნიშვნელოვანესია-თავიდაანებოსმოწევას რაც შეიძლება ადრე ორსულობისგანმავლობაშიდა შეინარჩუნოს ეს მდგომარეობაგანსაკუთრებით პირველი ტრიმესტრის შემდეგ,იმ ფაქტის გამო, რომ მოწევის ყველაზე ძლიერიგვერდითიმოვლენებიხდებაორსულობისმეორედამესამევადებზე(მტკიცებულებისზარისხიC)5.

3.6 რეკომენდაცია გეგმიური ოპერაციის მქონე პაციენტებს

თამბაქოს მოხმარება აორმაგებსისეთგართულებებს,როგორიცაა ჭრილობების შეხორცება6,7, ძვლების

ნაწიბრებისმკურნალობა,ინფექციებიდასხვაგვერდითიეფექტები6,8.აგრეთვენაჩვენებია,რომმოწევისშეწყვეტამწვავეოპერაციისშემდეგდააბსტინენციისშენარჩუნება6კვირისგანმავლობაში,ამცირებსგართულებებისრისკსნახევრამდე6. • რეკომნდებულია, რომ ყველა პაციენტმა თავიდაანებოსმოწევასქირურგიულოპერაციამდე6-დან8კვირითადრე,რათაშეამციროსგართულებებისრისკი(მტკიცებულებისდონეA).

• აუცილებელია,რომეცნობოსყველაპაციენტსმოწევისშეწყვეტისსაჭიროებაზესანამმკურნალობისპროცესიდასრულდება(მცირექირურგიულიოპერაციისდროს3 კვირა, ხოლო 3 თვე ორთოპედიული ქირურგისდროს), რათა მოხდეს სხვა რისკების დაძლევა(მტკიცებულებისდონეA)6,8.


1. SteadL,BuitragoD,PreciadoN,SanchezG,Hartmann-BoyceJ,LancasterT,Physicianadvice for smokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013,Issue4.Art.No.:CD000165.DOI:10.1002/14651858.CD000165.pub4.

2. AveyardP,BeghR,ParsonsA,WestR.Briefopportunisticsmokingcessation interventions:asystematic reviewandmeta-analysisto compare advice toquit andofferof assistance.Addiction.2012;107(6):1066-73.

3. CarrAB,EbbertJ.Interventionsfortobaccocessationinthedentalsetting.CochraneDatabaseofSystematicReviews2012, Issue6.Art.No.:CD005084.DOI:10.1002/14651858.CD005084.pub3.

4. RigottiNA,ClairC,MunafòMR,SteadLF.Interventionsforsmokingcessationinhospitalisedpatients.CochraneDatabaseofSystematicReviews2012,Issue5.Art.No.:CD001837.DOI:10.1002/14651858.CD001837.pub3.

5. OfficeonSmokingandHealth.USDHHS.WomenandSmoking.AreportoftheSurgeonGeneral.CenterforDiseaseControlandPrevention,NationalCenter forChronicdiseasePreventionandHealthPromotion.Atlanta.2001.

6. VillebroN,MøllerAM. Interventions forpreoperativesmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2014,Issue3.Art.No.:CD002294.DOI:10.1002/14651858.CD002294.pub4.

7. SilversteinP.Smokingandwoundhealing.AmericanJournalofMedicine1992;93(1A):22S-24S.

8. NåsellH,AdamiJ,SamnegårdE,TønnesenH,PonzerS.Effectofsmokingcessationinterventiononresultsofacutefracturesurgery:arandomizedcontrolledtrial.JBoneJointSurgAm.2010;92(6):1335-42.

ნაწილი მეორე | თავი 4თამბაქოზე დამოკიდებულების

მკურნალობის სტანდარტული ჩარევები

37

38

თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობის სტანდარტული ჩარევები

4.0

QC18. ქვემოთჩამოთვლილიდანრომელი მეთოდი გამოიყენება მოწევის შეწყვეტის მცედლობისა ან შეწყვეტისათვის? (რამოდენიმეპასუხიმისაღებია)

EB77.1Feb-Mar2012 EBB2.4Nov-Dec2014

“2015 წლის ევრობარომეტრზე დაყრდნობით, მწეველთა და ყოფილ მწეველთა 65% აცხადებს რომ შეწყვიტა ან ეცადა შეეწყვიტა მოწევა დახმარების გარეშე. 12%-მა გამოიყენა ნიკოტინის ჩანაცვლების საშუალებები, როგორიცაა დასაკრავები, 10%-მა გამოიყენა ელ-სიგარეტი და მხოლოდ 5%-მა დახმარება მიიღო ექიმისაგან ან ჯანდაცვის სხვა პროფესიონალისაგან”.

თქვენშეწყვიტეთანეცადეთშეგეწყვიტათმოწევადახმარებისგარეშე

ნიკოტინჩანაცვლებითიმედიკამენტები(როგორიცაანიკოტინისსაღეჭირეზინი,დასაკრავიანინჰალატორი)

ანსხვამედიკამენტი

ელექტრონულისიგარეტიანსხვამსგავსიმოწყობილობა

ექიმისანსხვასამედიცინოპერსონალისანსპეციალისტისდახმარება

ალტერნატიულითერაპია,როგორიცაააკუპუნქტურაანჰიპნოზი

დასაღეჭი,საწუწნიანშესასხურებელითამბაქო

უკვამლოსიგარეტები(ელ.სიგარეტისგარდა)

მოწევისშეწყვეტისცხელიხაზისმომსახურება

მოწევისშეწყვეტისინტერნეტგვერდისმომსახურება

სხვა(სპონტანურად)

არვიცი

ელ-სიგარეტი+უკვამლოსიგარეტები(ელ.სიგარეტისგარდა)

70%

15%

7%

3%

1%

1%

1%

1%

4%

4%

8%

10%

65%

12%

5%

3%

1%

1%

1%

1%

3%

11%

11%

39

4.1 თამბაქოს გამოყენებისა და თამბაქოზე დამოკიდებულების თერაპირული ჩარევები

4.1.1 თამბაქოს მოხმარების შესაწყვეტად სავალდებულო თერაპიული ჩარევა თამბაქოსკონტროლისჩარჩოკონვენციისმე14მუხლში1 აღნიშნულია,რომყოველქვეყანაშიუნდაარსებობდესმოწევის შეწყვეტაზე გამიზნული დახმარება და ამმიდგომის განხორციელებას ეხლა მრავალი ქვეყანაგანიხილავს2.მოწევისშეწყვეტაზეგამიზნულიდახმარებაუნდა წარმოადგენდეს ყველა ევროპული ქვეყნისთამბაქოსკონტროლისსტრატეგიისმთავარნაწილს.ვესტიდაკოლეგები3საგაზეთოსტატიაშიგამოქვეყნებულკონსტრუქციულ დებატებში მოწევის შესაწყვეტადგამიზნულდახმარებაზე არსებულოთხცთომილებასდაუპირისპირდნენ.

“მწეველთა უმეტესობა მოწევას თავს დახმარების გარეშე ანებებს, ამრიგად დახმარების აღმოჩენა შესაძლოა საჭიროებას არ წარმოადგენდეს”.აღნიშნულიარშეესაბამებასინამდვილეს,რამდენადაცთუ მწეველთაუმეტესობა მოწევასთავსდახმარებისგარეშე ანებებს, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ეს თავისდანებებისყველაზეეფექტურიმეთოდია.ესმხოლოდასახავს ფაქტს, რომ იმ მწეველთა რიცხობრივირაოდენობა,რომლებიცმოწევისათვისთავისდანებებასდახმარებისგარეშეაპირებენუფრომეტია,ვიდრეიმათი,ვინცდახმარებასმიმართავს,მაგრამდასაბუთებულია,რომდახმარებისგარეშემოწევისათვისთავისდანებებაოთხჯერნაკლებადეფექტურიაღმოჩნდა.

“მოწევისათვის თავის დასანებებლად დახმარების აღმოჩენა მწეველებს აფიქრებინებს, რომ ისინი დამოკიდებულები არიან თამბაქოზე და ნაკლები ეცდება თავის დანებებას”. აღნიშნული მცდარია , რამდენადაც არსებობსმტკიცებულება,რომისმწეველები,რომლებსაცმიაჩნდათ,რომ დამოკიდებულები იყვნენ თამბაქოზე, მეტადცდილობდნენთავისდანებებასვიდრესხვამწეველები2.

“მოწევისათვის თავის დასანებებლად არსებული დახმარების კვლევის შედეგები არ შეესაბამება რეალურ ცხოვრებას”.აღნიშნული მცდარია , რამდენადაც ინგლისშიმოწევისათვის თავის დასანებებლად გამიზნულიმომსახურებებისკვლევითდადგინდა,რომდაახლოებითყოველ შვიდ მწეველში ერთი (14.6%) მკურნალობისმიღებიდანერთიწლისმიერნახშირბადისმონოქსიდისმოწევის შეწყვეტა. პროპორცია კლინიკური ცდებისშედეგად გამოტანილი დასკვნების მსგავსია4 და ისსაგრძნობლად აღემატება იმათ რიცხვს, რომელთაცთამბაქოსთავიდახმარებისგარეშედაანებეს.

“თამბაქოსათვის თავის დანებების სხვა ჩარევები უფრო ეფექტურია, მაგალითად მას მედიის კამპანიები”აღნიშნულიარწარმოადგენსსინამდვილეს,რადგანაცჩარევებისეკონომიკურიეფექტურობაშეფასებულიიქნაშემთხვევითისაკონტროლოცდებისმეშვეობით,სადაცმოყვანილიიყომონაცემებირეალურისამყაროდანდაისაღმოჩნდასაუკეთესო2,მაშინროცაბევრისხვათამბაქოსკონტროლისჩარევებისმონაცემებისეფექტურობაუფრომეტადდამოკიდებულიაგარემოებითმონაცემებსადაჩარევებზე.აგრეთვე,არუნდამოხდესკლინიკურჩარევებსადათამბაქოსათვისთავისდასანებებელსხვაჩარევებსშორის მცდარი დიქოტომიის ჩამოყალიბება იქამდე,სანამ სხვადასხვა ჩარევები ემსახურება სხვადასხვაფუნქციებსდაისინიერთმანეთთანსინერგიაშიარიან.ჩარევებისსათანადოშეზავებადამოკიდებულიიქნებაყოველქვეყანაში/რეგიონშიარსებულგანსაკუთრებულგარემოებებზენებისმიერმოცემულდროს5. ა მ გ ვ არ ად , რ ა მდე ნ ადაც თ ა მ ბ ა ქოზე თ ა ვ ი სდანებების სარგებელი ჯანმრთელობაზე კარგადარის დასაბუთებული და ხალხისათვის დახმარებამოწევისათვისთავისდასანებებლად ეკონომიკურადეფექტურია ჯანდაცვის სექტორში არსებულ სხვაზომებთანშედარებით6,სავალდებულოა,რომსამედიცინოვიზიტის მეშვეობით განსაზღვრული ნებისმიერიმწეველისათვის შეთავაზებული იქნას სამედიცინოდახმარებისმიღებისშესაძლებლობათამბაქოზეთავისდასანებებლად.ევროპისმასშტაბითმოწევისათვისთავისდანებებაზე

40

გამიზნული მომსახურებები ძალიან განსხვავდება.დღესდღეობით, მაშინროცა გაერთიანებულსამეფოსმეტიყურადღებააქვსგადატანილიმოწევისშემწყვეტთადახმარებაზე სხვა ქვეყნებთან შედარებით, ბევრევროპულ ქვეყანაში მწეველთა უმრავლესობას,რომლებიცმიმართავენმოწევისათვისთავისდანებებისცენტრს,არუსარგებლიამოკლერჩევითანრაიმესხვასახისხარისხიანიჩარევითრაცმათმოწევისათვისთავისდანებებაშიდაეხმარებოდა.მწეველთამცირერაოდენობააცნობიერებს მოწევის გაგრძელებით გამოწვეულსაფრთხესანმოწევისშესაწყვეტადმიღებულმინიმალურვერბალურ რეკომენდაციებს, ფარმაკოთერაპიას ანკონსულტაციას.ქვეყნებმარეალურიმიზნებიუნდადაისახონროგორცთამბაქოსათვის თავის დასანებებელი სერვისებითმოსარგებლე ხალხისრაოდენობის, აგრეთვე მოწევისწარმატებით შემწყვეტთა პროპორციის კუთხით. ესმიზნობრივი ჯგუფები უნდა შედგეს ადგილობრივიმოსახლეობის დემოგრაფიის გათვალისწინებით.მომსახურებები მიზნადუნდაისახავდეს სულმცირეადგილობრივიმოსახლოებისსულმცირე5%-ს,რომლებიცეწევიან ან იყენებენ თამბაქოს სხვა რაიმე ფორმითყოველწლიურადდააგრეთვემიზნადისახავენსულმცირე35%წარმატებისმაჩვენებელსოთხკვირაში,რომელიცდასტურდებანახშირბადისმონოქსიდისმონიტორინგისშედეგად.ესმაჩვენებელიუნდაასახავდესმკურნალობისყველა დამწყებს, სადაც წარმატება განსაზღვრულიამოწევისათვისთავისდანებებიდან მესამე ან მეოთხეკვირაშიარმოწევით.წარმატებაუნდადაფიქსირდესCOმონიტორითოთხიკვირისშემთხვევაში7ppmზენაკლებიმონაცემით.ესარნიშნავს,რომმკურნალობაოთხკვირაშიუნდაშეწყდეს7.

ჯანდაცვის ყველა წარმომადგენელი დაინტერესებულიათამ ბ ა ქოზე თ ა ვ ი ს დ ა ნ ე ბ ე ბ ი ს ა რ ს ე ბულმ ასახელმძღვანელომაჩვენა,რომრეკომენდებულიაყველაექიმისადაჯანდაცვისსფეროსწარმომადგენლისათვის,რეგულარულადგანსაზღვრონმწეველებიდაჩაიწერონპაციენტის მწეველობის სტატუსითავის სამედიცინო

ჩანაწერებშიროგორცთითოეულივიზიტისრუტინულიპროცედურა8.ლიტერატურის მიმოხილვით საბუთდება , რომშედეგებიიმპაციენტებში,რომლებიცთავისდანებებასსაკუთარიძალებითაპირებენძალიანმოკრძალებულია.მიუხედავადიმისა,რომმწეველთაუმეტესობას(80%დან90%მდე)აქვსმოწევისშეწყვეტისსურვილი9,10,მხოლოდ30%-მაგანაცხადარომსერიოზულადსცადესმოწევისშეწყვეტაბოლო12თვისგანმავლობაშიდაესმცდელობებიეფექტური აღმოჩნდა მხოლოდ შემთხვევათა 5%-ში11.უფრომეტიც,მწეველებიხშირადარმიმართავენმტკიცებულებებზე დაფუძნებულ მკურნალობასდა დაახლოებით 90%-დან 95%-მდე დახმარებისგარეშეთამბაქოსათვისთავისდანებების მცდელობამარცხით მთავრდება12. საბოლოოდ, ადგილი აქვსმედიკამენტებისდაკონსულტაციისუგულებელყოფას,რაც ამცირებს თამბაქოსათვის წარმატებით თავისდანებებას5. პაციენტები იღებენ მედიკამენტებისრეკომენდებულიდოზებისმხოლოდდაახლოებით50%-სდახშირშემთხვევაშიასრულებენგათვალისწინებულისაკონსულტაციოსეანსებისნახევარზენაკლებს13. პაციენტებში თამბაქოს მოხმარებასთან ბრძოლაჯანდაცვის ყველა სპეციალისტის პრიორიტეტსუნდაწარმოადგენდეს. ჯანდაცვის წარმომადგენლებიმზად უნდა იყვნენ თამბაქოზე დამოკიდებულებისსამკურნალოდ,ისევეროგორცისინიუმკურნალებდნენნებისმიერსხვასახისქრონიკულდაავადებას.

რეკომენდაციები• ყველაექიმმადაჯანდაცვისსხვაწარმომადგენელმარეკომენდაციაუნდა გაუწიოს მოწევის შეწყვეტასთითოეულ მწეველ პაციენტში. დასაბუთებულია,რომ სამედიცინო რჩევა მოწევის შეწყვეტასმნიშვნელოვნადუწყობსხელი (Aმტკიცებულებისდონე).

• რეგულარული სამედიცინო ვიზიტებისას, უბნისექიმები ვალდებულები არიანურჩიონმწეველებსთამბაქოსათვისთავისდანებება,დაუნიშნონ მათნიკოტინზე დამოკიდებულების მკურნალობა ანგადაამისამართონ ისინი თამბაქოსათვის თავის

41

დანებების სპეციალურ ცენტრში სულ მცირეწელიწადშიერთხელ.ესსამედიცინომცდელობებიაღნიშნული უნდა იყოს პაციენტის სამედიცინოჩანაწერებში(Aმტკიცებულებისდონე).

• ნებისმიერდროს,ჰოსპიტალიზირებულიმწეველებიუნდა იღებდნენ იგივე ჩარევებს მათი ექიმისაგანრაც რეკომენდებულია უბნის ექიმებისათვისაც.კერძოდ,მოკლევადიანირჩევა,მოწევისშესაწყვეტად/თამბაქოსათვის თავის დანებების კონსულტაცია,ფ არმ ა კოთერაპიის დანიშვნ ა ნ ი კოტინზედამოკიდებულებისშემთხვევაშიანგადამისამართებათამბაქოსათვის თავის დანებების სპეციალურცენტრში(Aმტკიცებულებისდონე).

4.1.2 მოწევის შეწყვეტის სტანდარტული მიდგომა5 A მოდელიკლინიკურ გარემოში თამბაქოს მოხმარებისსამკურნალოდრეკომენდებულიახუთისტრატეგია14:

• (Ask)ყველაპაციენტისგამოკითხვამოწევისსტატუსისშესახებ

• (Advise)პაციენტებისათვისრჩევისმიცემამოწევისშესაწყვეტად

• (Assess) თავის დანებებისათვის მზადყოფნისშეფასება

• (Assist)დახმარებასწრაფიმცდელობისათვის, მათშორის ქცევითი კონსულტაციების გამოყენებადაპირველიხაზისმოწევისშესაწყვეტიმედიკამენტებისდანიშვნა

• (Arrange) შემდეგიეტაპებისდაგეგმვა

5Aმოდელიწარმოადგენსმტკიცებულებაზედაფუძნებულმიდგომასთამბაქოსათვისთავისდანებებისმაჩვენებლისგასაზრდელად. 5A მეთოდოლოგია გამოყენებულიამოწევისშეწყვეტისსხვადასხვაპროგრამებში.დისგრამა4.1განიხილავს5Aალგორითმს.ექიმებმა უნდა გამოიკითხონ მოწევის სტატუსითითოეულივიზიტისასდამოახდინონმოწევისსტატუსისდოკუმენტირებაპაციენტისსამედიცინოისტორიაში.ექიმმაუნდაურჩიოსყველამწეველპაციენტსმოწევის

შეწყვეტა, შეაფასოს პაციენტის მზადყოფნა მოწევისშეწყვეტისათვისდადაეხმაროსპაციენტსამპროცესშითუისგაწვრთნილიაამსაკითხშიანგადაამისამართოსისთამბაქოსათვისთავისდანებებისსპეციალურცენტრში15.

დიაგრამა 4.1: 5A თამბაქოს მკურნალობის მიწოდების ალგორითმი კლინიკებში

შეეკითხე- პაციენტსეწევა

თუარა

დიახ

დიახ

არა

არა

მწეველობისსტატუსისრუტინულირეგისტრაცია.მოახდინეთრეციდივისპრევენციამწეველებში,

რომელთაცთავიდაანებესმოწევას1წლის

განმავლობაში.

რჩევა:პერსონალურიმოწევისშეწყვეტისკონსულტაცია.

შეფასება:ცდილობსთუარაპაციენტიმოწევის

შეწყვეტასამდროისთვის?

დაეხმარეთ:შეაფასეთმოტივაცია,დაეხმარეთმოწევისთავისდანებებისგეგმისშედგენაშიდაუზრუნველყავითშესაბამისი

მკურნალობა!-დააწესეთშეწყვეტისთარიღი.გაუწიეთპრაქტიკულიკონსულტაცია.შესთავაზეთფარმაკოთერაპია.

ასევე,რეკომენდაციაგაუწიეთქცევითმხარდაჭერას.

შეუთანხმდითმკურნალობისსაბოლოოდასრულებასადაშემდგომ

მეთვალყურეობაზე(პიროვნულადანტელეფონით).

ინტერვენციაარარისსაჭირო.წაახალისეთ,რომგაახანგრძლივოთთავის

შეკავება.

დაიწყეთმოტივაციისინტერვენცია

დაგეგმე-თვალყურიადევნე(პირადიშეხვედრითან

სატელოფონოკონტაქტით)

42

ჯანდაცვისსპეციალისტებიყურადღებასუნდააქცევდენენყველამწეველს,არიანისინიმოტივირებულებითუარა.ყველაპაციენტმაუნდამიიღოსსამედიცინოდახმარებამოწევის შესაწყვეტად. დღევანდელ პრაქტიკაშიშედარებითგავრცელებულიაოთხიშემთხვევაროგორცეს ნაჩვენებია 4.2დიაგრამაზე, მოწევის სტატუსისდამოტივაციისეტაპისგათვალისწინებით.თითოეულიამშემთხვევისათვისმოცემულიამიდგომა:1.იმმწეველთათვის,რომელთაცშეფასებისასმოწევისშეწყვეტა სურთ, მათთვის რეკომენდებულიაფარმაკოთერაპიისადადაუყოვნებელიკოგნიტიურქცევითიკონსულტაციისუზრუნველყოფა.

2.მწეველთათვის, რომელთაც შეფასების პროცესშიარ სურთ მოწევის შეწყვეტა, რეკომენდებულიასამოტივაციო ინტერვიუს სტრატეგიის გამოყენებაიმისათვის რომ: რაც შეიძლება ახლო მომავალშიმოხდეს წახალისება მოწევის შესაწყვეტად.14 შემთხვევითი ცდის მეტა ანლიზმა აჩვენა,რომ ხანმოკლე რჩევასთან ან ჩვეულებრივმოვლასთანშედარებით, სამოტივაციოინტერვიუს

ჩატარებამგაზარდაექვსითვითთავისდანებებისმაჩვენებელიდაახლოებით30%ით.თავისდანებებისმაჩვენებელიორ კვლევაში სადაც გამოყენებულიიყო კონსულტანტები, რომელთაც პრაქტიკულად2 საათიანი წვრთნა გაიარეს, იყო დაახლოებით8% სამოტივაციო ინტერვიუებით, მოკლე რჩევისან მოვლის 2%ის საწინააღმდეგოდ16. შეწყვეტისმაჩვენებელიიყოუფრომაღალიიმშემთხვევაში,თუმწეველებმამიიღესორიანმეტიკონსულტაციამხოლოდერთკონსულტაციასთანშედარებითდათუსესიები20წუთზემეტიგრძელდებოდა.

სპეციალურად ამ კატეგორიის პაციენტებისათვისშექმნილი ინტერვენციები წარმატებული აღმოჩნდამოწევის შეწყვეტის მოტივაციის ასამაღლებლად.2008 წლის ა .შ .შ . საზოგადოებრივი ჯანდაცვისმომსახურების სახელმძღვანელოში გამოყენებულიიქნასამოტივაციოინტერვიუსკომპონენტებისწრაფიჩარევისჩამოსაყალიბებლადრომელიცუფროადვილადგამოყენებადია14.

არამოტივირებული მწეველების დახმარება მოწევის შესაწყვეტადთამბაქოზე დამოკიდებულების სამკურნალოდთერაპიული მეთოდის შერჩევის პროცესში მოწევისშესაწყვეტიმოტივაციაგადამწყვეტიმნიშვნელობისაა.ზოგიერთი სპეციალისტი მიიჩნევს, რომ თერაპიასასურველია მხოლოდ მოტივირებული პაციენტისშემთხვევაში,ბევრისპეციალისტიამდროისათვისმხარსუჭერს მოწევის შეწყვეტას რაიმე სახის პრეამბულისან ე.წ. “კატასტროფული ბილიკის” გარეშე. მსგავსითეორიებიწარმოდგენილიიქნალარაბის,ისევეროგორცვესტის და სოჰალის მიერ, რომელთაც აღმოაჩინესუფრო მაღალი წარმატების მაჩვენებელიდაუგეგმავმცდელობებშიდაგეგმილმცდელობებთანშედარებით17,18. აღნიშნულიავტორებიაცხადებენ,რომგანსაკუთრებითრესპირატორულიდაავადებებისმქონეპაციენტებში,ესმხოლოდდაძაბულობისაკუმულაციასწარმოადგენსდაასერომ,საწინააღმდეგოშემთხვევას,თუნდაცმცირეს,შეუძლია ცვლილების გამოწვევა მოწევის შეწყვეტისმცდელობასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების

დიაგრამა 4.2: მოწევის შეწყვეტა დღევანდელ პრაქტიკაში – ყველაზე მნიშვნელოვანი შემთხვევები

მოიხმარსთუარაპაციენტითამბაქოს?

დიახ

დიახ

უზრუნველყავითთერაპია.

მოახდინეთრეციდივის

დიახარა

შეუქმენითმოწევისთავის

დანებებისმოტივაცია

დარწმუნდითშეინარჩუნოთთავშეკავება

არა

არა

მოუწევიათუარაოდესმე?

სურსთუარარომთავიდაანებოსმოწევას?

43

კუთხით17,18.ჯანდაცვის წარმომადგენლის პერსპექტივიდან, ისგაცილებითუფროეფექტურია,რომყველათამბაქოზედამოკიდებულ მწეველს ჩაუტარდეს მკურნალობამოტივაციისგანურჩევლად,ვიდრემხოლოდმწეველთაიმმცირენაწილისმკურნალობა,რომელთაცმოტივაციააქვთ.რამდენადაცარარსებობსარავითარიუარყოფითიმხარე თავიდან არამოტივირებული მწეველის მიერმოწევისშეწყვეტისწარმატებასთანდაკავშირებითთუექიმიდაეხმარებამწეველსშეწყვეტაში.

5R სტრატეგია5R საკონსულტაციო სტრატეგია ფოკუსირებულიამოწევისშეწყვეტისპიროვნულ,რელევანტურმიზეზებზე,მოწევის გაგრძელებასთანდაკავშირებულრისკებზე,შეწყვეტისსარგებელზედათამბაქოზეწარმატებითთავისდანებების ბარიერებზე ვიზიტებისას განმეორებითიკონსულტაციებისმეშვეობით.5Rსტრატეგია,იმმწეველისშემთხვევაში,რომელსაცარსურსთამბაქოსათვისდაუყოვნებლივთავისდანებებამოიცავსშემდეგს14:

• რელევანტურობა (Relevance): პაციენტთანსაუბრისასექიმიუნდა შეეცადოსუპასუხოს კითხვას: რატომარისთამბაქოსათვისთავისდანებებამნიშვნელოვანიშენიპირადიმიზნებისათვის?

• რისკები (Risks): ექიმმა უნდა სცადოს მწეველისპერსონალიზირებული ჯანმრთელობასთანდაკავშირებულიმოსალოდნელირისკებისგანსაზღვრადა როგორც მწვავე (COPD გამწვავება) აგრეთვეგრძელვადიანი(უნაყოფობა,სიმსივნე)რისკები.

• სარგებელი (Rewards): ექიმმაუნდაუჩვენოსპაციენტსმოწევისშეწყვეტისპირადისარგებელი.

• ბარიერები (Roadblocks): ექიმმა უნდა თხოვოსპაციენტს იმ ბარიერების ან დაბრკოლებებისგანსაზღვრა რომელთაც შეუძლიათ მოწევისწარმატებითშეწყვეტისშეფერხება.

• განმეორება (Repetition): თამბაქოსათვის თავისდანებებასთან დაკავშირებული ჩ არევებიგანმეორებითი ხასიათის უნდა იყოს, ხდებოდესმაშინ,როდესაცექიმიაღმოაჩენსრომპაციენტსარ

აქვსსურვილი/მზადარარისმოწევისშესაწყვეტად.

ჩარევები,რომლებიცმიმართულიამოწევისშეწყვეტისმოტივაციისამაღლებასთანდამოცემულიასამოტივაციოინტერვიუებისმეთოდებში19:• თანაგრძნობის ( ემპათიის ) გამოხატვა ღიაკითხვების მეშვეობით სადაც ხდება მოწევასთანდაკავშირებული დამოკიდებულების კვლევა(„რამდენად მნიშვნელოვანია მოწევის შეწყვეტაშენთვისპიროვნულად?“)

• ანალიზური მოსმენისტექნიკის გამოყენება („ანუფიქრობ რომ მოწევა შენი წონის შენარჩუნებაშიგეხმარება?“)

• მხარისდაჭერა პაციენტებისუფლებისათვისრომუარითქვანცვლილებაზე(„მესმისრომეხლამოწევისშესაწყვეტადმზადარხარ.როდესაცსურვილიგექნებასცადო,მეაქვიქნებირომდაგეხმარო.“)

• შეუსაბამობების შექმნა პაციენტის ამჟამინდელქცევასადამათპირადღირებულებებსშორის(„ამბობრომ შენი ოჯახი შენთვის ბევრს ნიშნავს. როგორფიქრობრაგავლენასახდენსისფაქტირომეწევიშენსცოლსადაშვილებთან?“)

• მონდომებაცვლილებისმოსახდენად(„ჩვენვაპირებთთავიდან აგაცილოთ გულის შეტევა როგორც ესმამაშენისშემთხვევაშიმოხდა“)

• თანამგრძნობი დამოკიდებულება ( „მოწევისშეწყვეტასთან დაკავშირებული სიმპტომებიგანერვიულებს?“)

• ნებართვისთხოვნა ინფორმაციის მისაწოდებლად(„თანახმა ხარ რამოდენიმე ქცევითი სტრატეგიისშესწავლაზეჩემთანერთადრომლებიცდაგეხმარებადაუპირისპირდე სიტუაციებს რომლებიც მოწევასგანდომებს?“)

• მარტივი გადაწყვეტილებების უზრუნველყოფარომლებიცწარმოადგენენმცირენაბიჯებსმოწევისშეწყვეტისგზაზე:ტელეფონისნომერი (შეწყვეტისუფასოზარი,ბროშურებისადაცმოცემულიაქცევისშეცვლასთანდაკავშირებულირჩევებიდაა.შ.)

დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად იხილეთ 4.2.3

44

სექციასამოტივაციოინტერვიუებისშესახებ.

მოწევის შემცირებათუ მოწევის შეწყვეტასთან დაკავშირებულისტანდარტული მიდგომ ა არ გ ა ა მ ართლებს ,რეკომენდებულია მწეველების მოტივირება რომ„მაქსიმალურად“შეამცირონმოწევათავადმარტო, ანნიკოტინისჩამანაცვლებელითერაპიისდახმარებით20.დამატებითი ინფორმაციისათვის იხილეთ 4.7 სექციამოწევისშეწყვეტისშემცირებისმიდგომებისშესახებ.

თამბაქოს მომხმარებლები რომელთაც მოწევა ახლახანს შეწყვიტესრამდენადაც ისინი, ვინც მოწევას თავი არც თუ ისედიდიხნისწინდაანებაგანმეორებისრისკისქვეშდგანან,განსაკუთრებითმკურნალობისდასრულებიდანპირველისამიანექვსითვისგანმავლობაში,რეკომენდებულია,რომ მათ ექიმი სისტემატიურადგამოკითხავს ყოველვიზიტზე, ეწევიან თუ არა ისინი დროგამოშვებითან თუ აწუხებთ მოწევის ძლიერი სურვილი. მათიმხრიდანმოწევისმოსალოდნელირისკიმქსიმალურიაშეწყვეტიდანპირველიორიკვირისგანმავლობაში,დამცირდებაშემდეგიკვირებისგანმავლობაში.ესრისკებიშეფასებულიუნდა იქნას ადრეულ ეტაპზე. ამ მხრივძალიანმნიშვნელოვანიაშემდეგიშეკითხვებისდასმა:• “კვლავგაწუხებსმოწევისსურვილი?”;• “რამდენადრთულიაშენთვისთამბაქოსმოხმარებაზეუარისთქმა?”

იმ პაციენტების დახმარება, რომლებიც ხელახალიმოწევისდიდირისკისქვეშარიანუფროინტენსიურადუნდამოხდესდასაჭიროებისშემთხვევაშიმათუნდამიეცეთსაწყისიმკურნალობისკურსისგანმეორებითიჩატარებისრეკომენდაცია.უნდა მოხდეს მათი გამხნევება ვინცთამბაქოსთავიწარმატებითდაანება,ნებისმიერიმცირეგამარჯვებისმილოცვადათამბაქოსხელახალიმოხმარებისრისკებისმონიტორინგი.ყველაპაციენტმა,რომელთაცახლახანსდაანებესთავიმოწევას,უნდაისარგებლოსხარისხიანიდახმარებით

შემდეგ პერიოდში რათა შეინარჩუნონ არამწევლისსტატუსი.ამგვარად,ექიმიმოახდენსმინიმალურჩარევებსროგორიცაა მაგ. კოგნიტიურ ქცევითი კონსულტაციარათა მოხდეს შეწყვეტის შენარჩუნება და თავიდანიქნასაცილებულიხელახალიმოწევა9.იმშემთხვევაში,თუპაციენტებიუჩივიანთავისდანებებისსიმპტომებსან მოწევის სურვილის გაძლიერებას, უნდა მოხდესმათთვისუფროინტენსიურიკონსულტაციებისგაწევასპეციალიზირებულცენტრში.იმპაციენტებისათვისკირომელთაცთავიდაანებესმოწევასმაგრამარუჩივიანმოწევის სურვილის გაძლიერებას ან რაიმე სახისსიმპტომებს, თავის დანებების შემდგომი პერიოდიშესაძლოაადექვატურადგანხორციელდესპირველადიჯანდაცვისდაწესებულებაში.

მათთვის ვისაც არასოდეს მოუხმარიათ თამბაქოექიმი ხელახლა გადაამოწმებს თითოეულ ვიზიტზეარამწევლის სტატუსსდა გასცემს ხანმოკლერჩევებსსტატუსის შესანარჩუნებლად. ეს მცირედი ჩარევებიმარტივიადაშესაძლოამოხდესნებისმიერიექიმისმიერაქვსთუარამასსპეციალიზაციათამბაქოსათვისთავისდანებებისსაკითხში.

რეკომენდაციები• მასშემდეგრაცგანისაზღვრებაპაციენტისსურვილიმოწევისშესაწყვეტადდაისმიიღებსრჩევასშეწყვეტისთაობაზე,რეკომენდებულიაპაციენტისმოტივაციისშეფასება მოწევისათვისთავისდასანებებლად (Cმტკიცებულებისდონე).

• ექიმებმაუნდა გამოიყენონ სამოტივაციოტექნიკარათა გაამხნევონ ის მწეველები, ვისაც არ სურსთამბაქოსათვისთავისდანებება (Bმტკიცებულებისდონე)

4.1.3 თამბაქოს მოხმარებისა და მასზე დამოკიდებულების მკურნალობის ეფექტურობა კომბინირებული კონსულტაციები და მედიკამენტებით მკურნალობა კვლევით დადასტურებულია კონსულტაციებისადა ფარმაკოლოგიური ჩარევების კომბინირების

45

ეფექტურობა, რაც ზრდის თამბაქოსათვის თავისდანებების მაჩვენებელს იმ პაციენტებში ვისაც აქვთშეწყვეტისსურვილი14,2,3.კონსულტაციადამედიკამენტებიეფექტურია თუ ისინი გამოიყენება ცალკე მაგრამკონსულტაციისდამედიკამენტებისკომბინაციაუფროეფექტურია და ზრდის შეწყვეტის მაჩვენებელს14,21,22. კლინიცისტი,ვინცგასცემსმედიკამენტსაუცილებელიარარისიყოსისვინცკონსულტაციასუზრუნველყოფს.შესაძლოაექიმის,სტომატოლოგის,ექიმისთანაშემწისან პრაქტიკოსი ექთნის მიერ მოხდეს მედიკამენტისგამოწერა, ხოლო კონსულტაცია კი უზრუნველყოსთამბაქოსსხვამკურნალმასპეციალისტმა(ექიმი,ექთანი,ფსიქოლოგი,შეწყვეტისხაზისთანამშრომელიდაა.შ).2016წელსკოხრეინისბიბლიოთეკისმიერჩატარდა53ცდის(25,000მონაწილე)მიმოხილვა,რომლისსაფუძველზეშედარებულიიქნამოწევისშეწყვეტისკონსულტაციებისადა ფარმაკოთერაპიის კომბინირების თერაპიულიეფექტურობა.მაღალიხარისხისმტკიცებულებებმააჩვენა,რომფარმაკოთერაპიისადაქცევითიკონსულტაციებისკომბინირებამმნიშვნელოვანიშედეგიაჩვენახანმოკლეკონსულტაციებსა და ჩვეულებრივ თერაპიასთანშედარებით(RR1.83,95%CI1.68to1.98)22.აქვეარსებობსმჭიდროკავშირიუფროინტენსიურკონსულტაციებსა(კონსულტაციისხანგრძლივობასადარაოდენობასთანმიმართებაში)დამოწევიდანგამოწვეულიაბსტინენციისშემცირებასთან,თუმცა შეწყვეტის კონსულტაციებისოპტიმალურიოდენობაარგანსაზღვრულა22.

რეკომენდაციები• კონსულტაციისადამედიკამენტებისკომბინაციაუფროეფექტურიათამბაქოსათვისთავისდასანებებლადვიდრე რომელიმე მათგანი ცალკე აღებული.ამგვარად,საჭიროებისამებრ,უნდამოხდესროგორცკონსულტაციისასევემედიკამენტებისუზრუნველყოფაიმპაციენტთათვისრომელთაცმოწევისათვისთავისდანებებასურთ(Aმტკიცებულებისდონე).

• არსებობს მჭიდრო კავშირი მედიკამენტებთანკომბინირებული კონსულტაციების რაოდენობასადათამბაქოსათვის წარმატებითთავისდანებებასშორის.ამიტომ,კლინიცისტებმაუნდაუზრუნველყონ

საკონსულტაციო სესიები მედიკამენტებზედამატებით იმ პაციენტებისათვის ვისაც მოწევისშეწყვეტასურთ(Aმტკიცებულებისდონე).

4.1.4 მოწევის შეწყვეტის შემდგომი პერიოდის მხარდაჭერა (ორგანიზება)პაციენტის გრძელვადიანი შემდგომი პერიოდი,მოწევის შეწყვეტის პროცესისდაფარმაკოთერაპიისშესაძლო გვერდითი მოვლენების მონიტორინგიძალიან მნიშვნელოვანია. მოწევის სტატუსი უნდაშემოწმდესთითოეული ვიზიტისასდა შეფასებულიიქნასობიექტურადამონასუნთქჰაერშინახშირბადისმონოქსიდისკონცენტრაციისშემცველობით.კოტინინისშემცველობისდადგენაშარდში,სისხლში,ნერწყვშიანთმაშიაგრეთვემიუთითებსორგანიზმისურთიერთობაზეთამბაქოსთან,მაგრამესგამოყენებულიუნდაიქნასიმშემთხვევაში,თუმწეველებიიმყოფებიანნიკოტინისჩამანაცვლებელითერაპიისქვეშ,რადგანფარმაცევტულნიკოტინსემატებათამბაქოსმოხმარებისაგანმიღებულინიკოტინითუპაციენტიკვლავგანაგრძობსმოწევას19,23.

მკურნალობაზე დამყოლობაკომბინირებულმკურნალობაზედამყოლობა (როგორცმედიკამენტური აგრეთვე კონსულტაციების) არისაგრეთვე მნიშვნელოვანი ფაქტორი რომელიცგათვალისწინებულიუნდაიქნასმოწევისწარმატებითშესაწყვეტად. აღინიშნა, რომ ფარმაკოლოგიური დაარაფარმაკოლოგიურიმიდგომებიავსებენერთმანეთსდა ესდადასტურებულია მეტა ანალიზით, რომელიცაჩვენებს,რომქცევითთერაპიასშეუძლიაგააუმჯობესოსხალხის უნარი გაუმკლავდნენ ისეთ შემთხვევებს,როდესაცისინიჩვეულებრივეწეოდნენხოლმე,მაშინროცა ფარმაკოლოგია აიოლებს აღკვეთის (თავისდანებების) ფიზიოლოგიურ სიმპტომებს14. აგრეთვეფარმაკოთერაპიაეხმარებაპაციენტებსშეწყვეტისმწვავეფაზისგადალახვაშიროცათავისდანებებისსიმპტომებიძალიან ინტენსიურია, ხოლო ქცევითი თერაპიაუზრუნველყოფს ქცევით მექანიზმებს შეწყვეტისგრძელვადიანობისათვის.ასერომამორიაღნიშნულიმკურნალობისკომბინირებამშესაძლოაგააუმჯობესოს

46

თითოეულმეთოდთანშესაბამისობა14.ბევრ მწეველს არ სურს კონსულტაციის მიღება,განსაკუთრებით თუ ეს უკანასკნელი გულისხმობსგრძელსეანსებსანმრავალჯერადვიზიტებს.ამგვარად,პაციენტებს უნდა ქონდეთ შეწყვეტის სხვადასხვასაშუალებების არჩევანი სადაც გათვალისწინებულიიქნება ხანმოკლედა ხელმისაწვდომი კონსულტაცია.მოწევის შესაწყვეტ მედიკამენტებთან შეუსაბამობაჩვეულებრივი მოვლენაა და დაკავშირებულიაიმ წარმოდგენასთან რომ ისინი არის სახიფათო,არაეფექტურიდა არუნდა იქნას გამოყენებულითუპიროვნებას ქონდა ხელახალი მოწევის შემთხვევა.რადგანმედიკამენტებისმიღებისწესისდაუცველობადაკავშირებულიაშეწყვეტისმარცხთან,კლინიცისტმაუნდა განიხილოს პაციენტთან ნებისმიერი ამმედიკამენტთანდაკავშირებულიჩივილიდამოახდინოსმისიმოტივირებაარსებულირეჟიმისდასაცავად.კვლევამ აჩვენა , რომ მკურნალობის ადვილადხელმისაწვდომობა და მკურნალობის ბარიერებისშემცირება ზრდის მკურნალობის მიმღებლობას. მაგ.თუ მკურნალობა დაყოვნდება და ხდება ცალკეულადგილას,მხოლოდმწეველთა10%ანნაკლებიიწყებსმკურნალობას,მაშინროცაპაციენტებისმესამედიიწყებსმკურნალობას როცა ის იოლად ხელმისაწვდომია24. მკურნალობისმიღებისმაჩვენებელიშესაძლოააგრეთვეგაიზარდოს დახმარების დროდადრო შეთავაზებით,რადგანაცმწეველთაინტერესიმოწევისშეწყვეტასთანდაკავშირებითშესაძლოაშეიცვალოსდროისმანძილზე25.სხვაგვარადრომითქვას,არარსებობსმოწევისშეწყვეტისრაიმე საყოველთაო რეცეპტი. ნებისმიერი მეთოდი,რომელიც იწვევს თამბაქოსათვის თავის დანებებასმისასალმებელია.ამკუთხით,ძალიანმნიშვნელოვანია,თუროგორამყარებსექიმიკომუნიკაციასმწეველთანრომელსაცშეწყვეტასურს.ექიმმაუნდაგაითვალისწინოს,რომ უმეტეს შემთხვევაში მწეველები, რომლებიცმიდიან მოწევის შესაწყვეტ ცენტრში არ ცნობენსაკუთართავს ავადმყოფად, ვერ აცნობიერებენ რომაქვთდამოკიდებულებადასაჭიროებენმედიკამენტებსსამკურნალოდ, არამედ უფრო ამბობენ რომ ეს არისსისუსტე, ნებისყოფისნაკლებობა, მავნე ჩვევადა ა.შ.

რეკომენდებულია ცალკეული ადგილის გამოყოფადისკუსიისათვისრათამოხდესმწეველისმოტივირებასასაუბროდმისიდადანაშაულებისგარეშედამოხდესკოლაბორაციისდაორმხრივი ნდობის ჩამოყალიბებამაშინ როცა შეწყვეტასთან დაკავშირებული ყველამეთოდიიქნებაპაცინეტისგანკარგულებაში27.

რეკომენდაციები• რამდენადაც ინდივიდუალური სეანსებისხანგრძლივობასა და მოწევის შეწყვეტის თერაპიისწარმატებულობასშორისმჭიდროურთიერთკავშირია,უფროეფექტურიაინტენსიური ჩარევები ნაკლებადინტენსიურთანშედარებითდამათიგამოყენებაუნდამოხდესშესაძლებლობისამებრ(Aმტკიცებულებისდონე).

• კლინიცისტებმაუნდაგაამხნევონყველაპაციენტითამბაქოზე დამოკიდებულების სამკურნალოდეფექტური მედიკამენტების გამოსაყენებლად (Aმტკიცებულებისდონე).

• კლინიცისტებმა უნდა უზრუნველყონ შეწყვეტისყველამსურველიმწეველისმკურნალობასულმცირეოთხიინდივიდუალურიფორმატისკონსულტაციით.დადასტურებულიარომესეფექტურადზრდისთავისდანებებისმაჩვენებელს(Aმტკიცებულებისდონე).

• კონსულტაციისადაფარმაკოთერაპიისკომბინაციანიკოტინზედამოკიდებულებისსამკურნალოდუფროეფექტურიამოწევისშესაწყვეტადვიდრენებისმიერიესმეთოდიცალკეაღებული.ამიტომრეკომენდებულიაორივემეთოდისშერწყმაშესაძლებლობისამებრ(Aმტკიცებულებისდონე).

• როდესაცვერხერხდებაფარმაკოლოგიურიმკურნალობისგამოყენება,რეკომენდებულიაარაფარმაკოლოგიურიმეთოდისგამოყენებარათაყველამწეველმამიიღოსთერაპიულიდახმარებაიმშემთხვევაში,თუთამბაქოზედამოკიდებულებისმკურნალობაეფექტურიაღმოჩნდა(Aმტკიცებულებისდონე).

4.1.5 ჯანდაცვის სისტემების მიდგომა თამბაქოს მოხმარებისა და დამოკიდებულების სამკურნალოდთამბაქოზე თავის დასანებებლად თანმიმდევრული,

47

ეფექტური ჩარევების უზრუნველყოფა საჭიროებსჯანდაცვის სისტემების მხარდაჭერას . მეტადსავარაუდოარომმწეველებიეცდებიანთავისდანებებასთუ მკურნალობა დაფარულია ჯანმრთელობისდაზღვევით26.მოწევისშეწყვეტასთანდაკავშირებულიჯანმრთელობისადაღირებულების სარგებლიანობისგამო, მეტი სადაზღვევო კომპანია გეგმავს მოწევისშეწყვეტის მკურნალობისდაფარვას. მაგ. 2010 წელსამერიკულმა კომპანია მედიქეამ განავრცო თავისისაკონსულტაციოდაფარვაყველამწეველზე,4მილიონადამიანზედაარამხოლოდმათზე, ვისაცაღენიშნებამოწევასთანდაკავშირებულიდაავადება.ელექტრონულიჯანმრთელობისჩანაწერებისგამოყენებამექიმთადაკლინიკისთანამშრომელთასაქამიანობაში,რომლითაცსისტემატიურადგანსაზღვრებამწეველობისსტატუსი,აჩვენამოწევისშესაწყვეტიმკურნალობებისრიცხვის ზრდა 27 . კლინიკოსთა ტრენირება დაუკუკა ვშირების შ ესრულება , მ კურნალობისჩასატარებლად მონდომებული თანამშრომლები დაქვითლაინის ეროვნული სატელეფონო დახმარებისპროგრამები, აგრეთვე ზრდიან თამბაქოზე თავისდანებებისმაჩვენებელს.ჯანდაცვის სისტემები მსოფლიო მასშტაბითითვალისწინებენ მინიმალურ პირობებს მწეველთადასახმარებლად მათი არსებული ადგილობრივიშესაძლებლობებისადარესურსებიდანგამომდინარე.მწეველობისიდენტიფიცირება,მათთვისრეკომენდაციისმიცემა მოწევის შეწყვეტის შესახებ, თერაპიაზეხელსაწვდომობის მხარდაჭერა . მეცნიერულადდადასტურებულიათამბაქოსათვისთავისწარმატებითდანებებაუფასომკურნალობისშემთხვევაში28.

4.1.6 მოწევის შეწყვეტის ინტერვენციების ტიპებიდღევანდელპრაქტიკაშიარსებობსორიძირითადიტიპისჩარევა: მინიმალური ჩარევადა სპეციალიზირებულიმკურნალობამოწევისშესაწყვეტად.

4.1.6.1 მინიმალური (ხანმოკლე რჩევა)ამტიპისჩარევაგრძელდებამაქსიმუმ3დან5წუთამდე

ისევე როგორც პირველი დონის ინტერვენცია დარეკომენდებულიაპირველადიჯანდაცვისცენტრებშიდაოჯახისექიმების,სტომატოლოგების,ყველაკატეგორიისსპეციალისტისმიერ.ხანმოკლერჩევაწარმოადგენს „მოწევისშესაწყვეტადვერბალური მითითებების შეჯამებას, რომელიცგადმოცემულიასამედიცინოტერმინებითდადამატებულიაქვსინფორმაციამოწევისსაზიანოეფექტებისშესახებ“.ცალკე გამოყენებისას, მას ძალიან მცირე გავლენისმოხდენაშეუძლია,40მწეველიდანმხოლოდ1ანებებსთავს მოწევას29. ყველა პაციენტისათვის რუტინულიადმინისტრირებისას,როგორცძირითადი,სისტემატიურიჩარევა,რასაცთანმოყვებასპეციალიზირებულცენტრშიგადამისამართება,ისხდებაძალიანძლიერითერაპიულისაშუალება.ხანმოკლე რჩევა რეკომენდებელია მწეველთა ყველაკატეგორიისათვის,ყოფილიმწეველებისათვის,აგრეთვემათთვის, ვისაც არასოდეს მოუწევია. ხანმოკლეკონსულტაცია (3 წუთი) უფრო ეფექტურია, ვიდრეპაციენტისათვის უბრალოდ რჩევის მიცემა მოწევისშესაწყვეტადდა აორმაგებს შეწყვეტის მაჩვენებელსჩარევისარარსებობასთანშედარებით7.ჯანდაცვისსისტემამუნდაუზრუნველყოსმკურნალობა,როგორცმცირეშესაძლოჩარევებისდაცვითიმექანიზმიიმ მწეველებისათვის, რომლებიც მეტად ინტენსიურმხარდაჭერას საჭიროებენ. ეს დახმარება შესაძლოააღმოჩენილიიქნას ინდივიდუალურად ანჯგუფებშიდაუნდა მოიცავდესდაძლევისუნარს, ტრენინგსდასოციალურდახმარებას.

4.1.6.2 თამბაქოს შეწყვეტასთან დაკავშირებული სპეციალური ინდივიდუალური ჩარევებიროგორცმეორედონისჩარევა,თამბაქოსმომხმარებლებმაუნდამიიღონსპეციალიზირებულიინდივიდუალურიმკურნალობათამბაქოსმოხმარებისშესაწყვეტადმათიტრენირებული ექიმის, ექთნის ან ფსიქოლოგისაგან.ალტერნატიულად, შესაძლოა მოხდეს პაციენტებისგადამისამართება სპეციალიზირებულ მოწევისშესაწყვეტმომსახურებისცენტრშიასეთისარსებობისშემთხვევაში.

48

მკურნალობა შედგება მედიკამენტისაგან, რომელიცდადასტურებულია, რომ არის ეფექტური ნიკოტინზედამოკიდებულებისსამკურნალოდდაინდივიდუალურიკოგნიტურ ქცევითი საკონსულტაციო სეანსებისგან.სპეციალისტებიიყენებენტერმინს„კონსულტაცია“რათაგანმარტონსპეციალურიკოგნიტურქცევითიდახმარებაპაციენტებისათვის, რომლებიც მოწევის შეწყვეტასცდილობენ. საკონსულტაციოსეანსებსდაკისრებულიაქვთ ფუნქცია რომ უზრუნველყონ მწეველებიინფორმაციითმოწევისათვისთავისდანებებისშესახებდაიმგადაწყვეტილებებისშესახებრომლებიცსაჭიროადანებების პროცესში წარმოშობილი ბარიერებისგადასალახად.სპეციალიზირებულიჩარევაჩვეულებრივხდებაგუნდისმიერ(ექიმი,ექთანიდაშესაძლოაფსიქოლოგიც)რომელიცტრენირებულიათამბაქოსშეწყვეტისსაკითხშიდაისმოიცავსუკვეინფორმირებულიპაციენტისდახმარებას,რომელმაც მიიღო მოწევის შეწყვეტის შესახებმინიმალურირჩევადაითხოვსხარისხიანდახმარებას.ექიმსამპროცესშიმთავარიროლიმიუძღვისრამდენადაცმასაქვსპასუხისმგებლობარომრეკომენდაციაგაუწიოსდა გასცეს რჩევაფარმაკოთერაპიის შესახებ. ექთანიეხმარებადოკუმენტაციისშევსებაში,მონაცემთაბაზისსისრულეში მოყვანაში, ლაბორატორიულ ცდებშიდაა.შ.დამასშეუძლიამინიმალურირჩევისმიცემაც.ფსიქოლოგი ეხმარება ჩარევას ფსიქოლოგიურიდახმარებისდაკოგნიტიურქცევითიტექნიკისჩართვით.საუკეთესო შემთხვევაში , მოწევის შეწყვეტისინდივიდუალური სტრატეგიები მოიცავენ რჩევას(რეკომენდაციასშეწყვეტისშესახებ)დაფარმაკოლოგიურმკურნალობას (ვარენიკლინი, ბუპროპრიონი, NRT დაა.შ.) ისევე როგორც კოგნიტიურ ქცევით თერაპიას.ჩვეულებრივიფორმატისჩარევამოიცავსრამდენიმე(სულმცირეოთხი)სეანსს20-დან45წუთამდეხანგრძლივობით9-დან10-მდემკურნალობისკვირისმანძილზე.პირველიკონსულტაციისას,პაციენტსმოკლედეცნობებახელმისაწვდომი მკურნალობის შესახებ, აგრეთვემოხდება მისიგაფრთხილება აღკვეთისსიმპტომებისშესახებ და ის დათანხმდება ყველაზე ხელსაყრელგადაწყვეტილებებს. პირველი კონტაქტი უნდა იყოს

შესაძლებლობა წარმატების შანსების და მოწევისხელახალიდაწყებისრისკებისშესაფასებლად.9-12კვირიანიმკურნალობისგანმავლობაში,მიუხედავადმითითებული თერაპიისა, რეკომენდებულია ყველაპაციენტის შემდგომი მიყოლა (სულ მცირე ორივიზიტი) რათა მოხდეს გადამოწმება, რომ პაციენტიმიყვებასწორმკურნალობასსტანდარტულიდოზებითფარმაკოთერაპიის შემთხვევაში. უნდა მოხდესთამბაქოსათვის თავის დანებებით გამოწვეულისიმპტომებისფსიქოქცევითისირთულეებისდაძლევადაარუნდაარსებობდესმედიკამენტისუკუჩვენებითიეფექტი. შემდგომი ვიზიტები ეხმარება ექიმს იყოსინფორმირებულიმოწევისსტატუსისშესახებ,მოახდინოსთამბაქოს მოხმარების ბიოჩვენებების მონიტორინგიდა თავიდან აიცილოს მოწევის ხელახალი დაწყება.სამივიზიტიწარმოადგენსსწრაფდახმარებასრადგანექიმსშეეძლებადროულიჩარევაიმშემთხვევაში,თუმწეველისმოტივაციადაეცემა.ყველაზემნიშვნელოვანიაპირველივიზიტიდარეკომენდებულიამისიდანიშვნადაუყოვნებლივმოწევისშეწყვეტისსავარაუდოდღისშემდეგ.სპეციალისტებისუმეტესობა რეკომენდაციას აძლევსმოწევის შეწყვეტის დღის დანიშვნას მკურნალობისმეორეკვირაში.თუმცაროგორცექიმისექსპერტიზის,ასევე მწეველის პროფილის გათვალისწინებით,შესაძლოა სპეციალისტმა დანიშნოს შეწყვეტის სხვადღე,მაგ.მესამედანმეექვსეკვირისჩათვლითპერიოდშისიტუაციიდანგამომდინარე.მკურნალობის საბოლოო კონსულტაცია ტარდებამკურნალობისდასრულებისშემდეგ,ჩვეულებრივსაწყისიკონსულტაციიდანორიდანსამითვისგანმავლობაშიდამიზნადისახავსმკურნალობისშედეგადთამბაქოსათვისთავისდანებებისშეფასებას.ამშემთხვევაში,მოწევისსტატუსიკვლავუნდაიქნასშეფასებულიკლინიკურადდაბიოლოგიურად.შეფასებულიუნდაიქნასმოწევისსურვილიცდათუროგორიგამოწვევებისწინაშედგასპიროვნებამოწევასთანდაკავშირებით,ისევეროგორცფარმაკოთერაპიისთავისდანებების სიმპტომებიდაგვერდითიმოვლენები.ამავედროს,პაციენტმა,რომელმაცმოწევას თავი დაანება, უნდა მიიღოს კონსულტაცია

49

მიღწეულისშენარჩუნებისმიზნითდარომაღარმოხდესთამბაქოსხელახალიმოხმარება.უნდამოხდესხელახალიშეფასებაიმპაციენტებისა,რომელთაცვერმოახერხესთამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტადადაწყებულიიქნასშეწყვეტისახალიმცდელობა.თამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისსპეციალიზირებულიჩარევა ინდივიდუალური ფორმატით წარმოადგენსყველაზე რეკომენდებულ მიდგომას თამბაქოზედამოკიდებულების სამკურნალოდ. ყოველკვირეულივიზიტებისინტენსიურიპროგრამის,სასუნთქიგზებისსპეციალისტთან პერსონალური კონსულტაციებისდაფარმაკოთერაპიისგამოყენებით,შესაძლოაგაიზარდოსშეწყვეტის მსურველი მოტივირებული მწეველებისწარმატებისმაჩვენებელიდაესშესაძლოაუფროიოლადიქნას უზრუნველყოფილი თამბაქოს მოხმარებისშეწყვეტისცენტრებში.თუმცა,რამდენადაცთამბაქოსმოხმარება მოიცავს ნიკოტინზე დამოკიდებულებას,ყველაზემაღალიწლიურიშეწყვეტისმაჩვენებელიარის25დან40%-მდე7.კვლევამაჩვენა,რომშედეგებზედაფუძნებულიმოწევისშეწყვეტის მომსახურებები წარმოადგენს ღირებულდა ეფექტურ საშუალებას მწეველთათვის შეწყვეტისდასახმარებლად.NHSმოწევისშეწყვეტისკლინიკურიმონაცემებიდანდასაკონტროლოცდებიდანგამომდინარე,ნათელიგახდარომთუმწეველებიმიიღებენდახმარებასსპეციალისტებისაგანჯგუფებშიმკურნალობითდაNRTანვარენიკლინისკომბინაციისმიღებისხელსაწვდომობაზე,მეტადმოსალოდნელიარომისინიშეწყვეტენმოხმარებასიმ მწეველებთანშედარებით,რომლებიცდახმარებასპირველადიჯანდაცვისცენტრებშიიღებენ ანიღებენმხოლოდNRT-ს30.


1. WorldHealthOrganization (WHO),FrameworkConventiononTobaccoControl.Geneva:WHO;2003.

2. WestR.,McNeillA.,BrittonJ.,BaudlL.,RawM.,HajekP.,ArnottD.,JarvisM.,StapletonJ.,Shouldsmokersbeofferedassistancewithstopping?Addiction2011;105:1867-1869.

3. FergusonJ.,BauldL.,ChestermanJ.,JudgeK.TheEnglishsmokingtreatmentservices:one-yearoutcomes,Addiction2005;100:59–69.

4. BalaM.,StrzeszynskiL.,CahillK.Massmediainterventionsforsmoking

cessationinadults,CochraneDatabaseSystematicReview2013;Issue6.Art.No.CD004704.doi:10.1002/14651858.CD004704.pub3.

5. Norway’sNationalStrategyforTobaccoControl2006-2010,TheNorwegianMinistryofHealthandCareServices.

6. Smokingcessation services inprimary care,pharmacies, localauthoritiesandworkplaces,particularlyformanualworkinggroups,pregnantwomenandhard to reachcommunities,NICEpublichealthguidance10,Aug.2008,www.nice.org.uk.

7. GratziouC.,TønnesenP.Smokingcessationandprevention,EurRespirMon,2006;38:242-257.

8. GratziouC.,Reviewofcurrentsmokingcessationguidelines,Eur.Respir.Mon.,2008;42:35-43.

9. SteadL,BuitragoD,PreciadoN,SanchezG,Hartmann-BoyceJ,LancasterT,Physicianadvice for smokingcessation.CochraneDatabaseSystematicReview2013,Issue4.Art.No.:CD000165.DOI:10.1002/14651858.CD000165.pub4.

10.CDC: Cigarette smoking among adults—United States, 1995.MMWRMorbMortalWklyRep1997;46:1217-20.

11.AndreasS.,HeringT.,MuhligS.,NowakD.,RaupachT.,WorthH.SmokingCessation inChronic ObstructiveDiseaseanEffectiveMedical Intervention,DeutschesÄrzteblatt InternationalDtschArzteblInt.2009;106(16):276–82.

12.HughesJR,GulliverSB,FenwickJW,etal.Smokingcessationamongself-quitters.HealthPsychol.1992;11:331-34.

13.ShiffmanS,SweeneyCT,FergusonSG,SembowerMA,GitchellJG,Relationshipbetweenadherence todailynicotinepatchuseandtreatmentefficacy:secondaryanalysisofa10-weekrandomized,double-blind,placebo-controlledclinicaltrialsimulatingover-the-counteruseinadultsmokers.ClinTher.2008;30:1852-8.

14.FioreMC, JaenCR, Baker TB, et al. Treating tobaccouse anddependence:2008update.Rockville,MD: DepartmentofHealthandHumanServices,U.S.PublicHealthService,2008.

15.CahillK,LancasterT,GreenN.Stage-basedinterventionsforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2010,Issue11.Art.No.:CD004492.DOI:10.1002/14651858.CD004492.pub4.

16.Lindson-HawleyN,ThompsonTP,BeghR.Motivationalinterviewingforsmokingcessation,CochraneDatabaseofSystematicReviews2015,Issue3.Art.No.CD006936.DOI:10.1002/14651858.CD006936.pub3.

17.LarabieLC.Towhatextentdosmokersplanquitattempts?TobControl2005;14:425-428.

18.WestR,SohalT., ‘Catastrophic’pathwaystosmokingcessation:findingsfromnationalsurvey.BMJ2006;332:458-460.

19.FagerstromK.O.,Assessmentofthepatient,inSmokingCessationEuropeanRespiratoryMonograph,2008;42:44-50.ISSN1025448x.

20.Wennike P,Danielsson T, Landfeldt B,WestinA, TonnesenP.Smokingreductionpromotessmokingcessation: results fromadoubleblind,randomized,placebo-controlledtrialofnicotinegumwith2-yearfollow-up,Addiction2003;98:1395-402.

21.HurtR.D.,EbbertJ.O.,HaysJ.T.,McFaddenD.D.,TreatingTobaccodependenceinaMedicalSetting,CACancerJClin.2009;59:314-326.

50

22.Stead LF, Koilpillai P, Fanshawe TR, Lancaster T. Combinedpharmacotherapy and behavioural interventions for smokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2016,Issue3.Art.No.:CD008286.DOI:10.1002/14651858.CD008286.pub3.

23.EtterJF,DucTV,PernegerTV,Salivacotininelevelsinsmokersandnon-smokers,AmJEpidemiology2000;151:251–258.

24.FioreMC,McCarthyDE, JacksonTC,etal. Integratingsmokingcessationtreatmentintoprimarycare:aneffectivenessstudy,Prev.Med.2004;38:412-20.

25.PetersEN,HughesJR.Theday-to-dayprocessofstoppingorreducingsmoking:aprospectivestudyof self-changers.NicotineTob.Res.2009;11:1083-92.[Erratum,NicotineTobaccoRes2010;12:77.]

26.FagerstromK.O.,Howtocommunicatewiththesmokingpatient,Eur.Respir.Mon2008,42,57-60.

27.LindholmC,AdsitR,BainP,etal.Ademonstrationprojectforusingtheelectronichealthrecordto identify andtreattobaccousers,WMJ010;109:335-40.

28.Kaper J,WagenaEJ,WillemsenMC, et al. Reimbursement forsmokingcessation treatmentmaydouble theabstinence rate:resultsofarandomizedtrial,Addiction2005;100:1012-20.

29.TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSocietyofPulmonologistsSmokingCessationandSmoker’sAssistanceGuidelines(GREFA),2-nded.–TehnopressIaşi,2010,www.srp.ro.

30.StopSmokingWalesAnnualReport2010-2011,StopSmokingWalesEditorialGroup,15/08/2011,[email protected]

4.2 ქცევითი კონსულტაცია

აქმიმოვიხილავთმტკიცებულებასმოწევისშეწყვეტისქცევითკონსულტაციასთანდაკავშირებით.საყოველთაომტკიცებულებისგარდა, მიმოვიხილავთორეფექტურსაკონსულტაციო ტექნიკას პაციენტებთან თამბაქოსმოხმარების სამკურნალოდ: კოგნიტური ქცევითიკონსულტაციადასამოტივაციოინტერვიუები.

4.2.1 ფსიქოლოგიური დახმარება მოწევის შესაწყვეტადფარმაკოლოგიურიმკურნალობისადაკონსულტაციისგარდა , პ აციენტს , რომელსაც სურს მოწევისშეწყვეტა, შეუძლია საჭიროებისამებრ ისარგებლოსფსიქოლოგიურიდახმარებით. თითოეული მწეველიუნდა იღებდესრჩევას, რომ მანთავადუნდა გაიღოსძალისხმევაშესაწყვეტად.თუესმცდელობამარცხითდასრულდება, ან თუ მწეველი გადაწყვეტს, რომ ის

თავადვერგაუმკლავდებამოწევისშეწყვეტას,შემდეგჩაერთვება ფსიქოთერაპიული ტექნიკა თამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისპროცესშიდასახმარებლად.მკურნალობის რეკომენდებული ელემენტებიმომდინარეობენ ქცევითი თერაპიისაგან. არსებობსარასაკმარისი მტკიცებულებები ფსიქო დინამიურადორიენტირებული მკურნალობის მხარდასაჭერად,შესაბამისი კონტროლირებული ცდების ნაკლებობისგამო. შეწყვეტის პროგრამები ეფუძნება იმ იდეას,რომ ფსიქოლოგიური დამოკიდებულება თავს იჩენსკლასიკური პირობითობის შედეგად, რომ კოგნიტურიპროცესებიფლობენპირადღირებულებებსდათამბაქოსფუნქციონალური მოხმარება მთავარროლსთამაშობსმოწევის ქცევის შენარჩუნებაში. ასეთი პროგრამებიაერთიანებენფსიქოლოგიურგანათლებასდასამოტივაციოტექნიკასქცევითთერაპიულელემენტებთან.ესჩარევებიშესაძლოა უზრუნველყოფილი იქნას ჯგუფურითერაპიისანინდივიდუალურთერაპიულგარემოში.ერთგავრცელებულნიმუშში,თამბაქოსმოხმარებისშემწყვეტიჯგუფის6დან12მდეპაციენტიმკურნალობსერთად6დან10მდესეანსისგანმავლობაში,სადაცთითოეულიორ90-დან120წუთამდეთერაპიასმოიცავს1.ფსიქოლოგიური დ ახ მ არე ბ ა ხორცი ელდებ ასისტემატიზირებული და სტანდარტიზირებულიმიდგომით. ის იწყება პაციენტის ფსიქოლოგიურიმახასიათებლებისშეფასებითდაეხმარებაპაციენტებსმოახდინონ უარყოფითი მხარეების და აგრეთვე იმგავლენისშედარებითიშეფასება,რასაცმათითამბაქოზედამოკიდებულება მოახდენს მათივე ცხოვრებისეულპერსპექტივებზე(ცხრილი4.1,ცხრილი4.2).შემდეგეტაპზეხდებაწერილობითიანალიზისგანხილვასპეციალისტებთანროგორცდადებითიისევეუარყოფითიმხარეების კუთხით, რათა მოხდეს პოზიტიურიშედეგებისგამოვლენა.ყურადღებაუნდაგამახვილდესპოზიტიურმიღწევებზედარეკომენდებულიაპაციენტისთვითდაჯერებულობისმტკიცედმხარდაჭერა.შ ე მ დ ე გ ი ქ მ ნ ე ბ ა პ ე რ ს ო ნ ა ლ ი ზ ი რ ე ბ ულ იმოწევის შეწყვეტის გეგმა ექიმისა და პაციენტისურთიერთთანამშრომლობით.პირველინაბიჯიმოიცავსშეწყვეტისთარიღზეშეთანხმებას.შემდეგიდღიდანუკვე

51

პაციენტსაღარუნდაქონდესთამბაქოჯიბეში,ჩანთაში,სამგზავროჩანთაში,შინდაა.შ.ესაუცილებელიარადგანვიცით,რომმეცნიერულადდადასტურებულია,თამბაქოსმოხმარებისძლიერისურვილიგრძელდებაშვიდიწუთისგანმავლობაშიდაშემდეგმართალიაშესაძლოაკვლავაღინიშნებოდესმოწევისსურვილი,მაგრამმასზეუარისთქმაიმდენადაუტანელიაღარიქნება.რადგანპაციენტებსთამბაქოხელთარექნებათ,იმდრომდესანამმისშოვნასმოახერხებენ, აღნიშნულიშვიდიწუთიუკვეგასულიიქნებადამათშეეძლებათამგამომწვევმდგომარეობასშედარებითძლიერიპოზიციიდანდაუპირისპირდნენ1.თუპაციენტიჯერკიდევმოიხმარსთამბაქოს, მაგრამდაწყებული აქვს ფარმაკოლოგიური მკურნალობა,რეკომენდებულიაშემდეგიქმედებები:• ვაცნობოთ მის მეგობრებს, ოჯახს და ა.შ. მისიინიციატივის შესახებ თამბაქოს მოხმარებისშეწყვეტასთანდაკავშირებით;

• ჩამოვწეროთქაღალდისფურცელზემიზეზები,თურატომსურსმასმოწევისშეწყვეტადაგანვათავსოთისიოლადდასანახადგილასმაგ.მაცივრისკარზე,სააბაზანოში,კომპიუტერისეკრანზედაა.შ.

• განისაზღვროს თუ რით მოახდენს ის მოწევისშეწყვეტის ჩანაცვლებას. ეს შესაძლოა იყოს ჭიქაწყალი,ჩაი,ყავა,დაა.შ.დამიიღოსისყლუპებით.სხვა

რჩევებიცშესაძლოაგამოსადეგიაღმოჩნდესმოწევისგადასადებად:სტრესისსაწინააღმდეგობურთულებისგამოყენება,საღეჭირეზინიანტკბილეული/სტაფილოდასხვ.

• განისაზღვროსმხარდამჭერიპირი.პირი,რომელსაცისდაუკავშირდებამანამდე,სანამხელახლამოწევასგანაახლებს;

• წინასწარუნდამოვიფიქროთრეაქციაიმშემთხვევაში,როდესაცჩნდებათამბაქოსმოხმარებისსურვილი:წყლისდალევა,სასეირნოდწასვლადაა.შ.

• შეცვალოს საკუთარი ყოველდღიური ცხოვრება,ისჩვეულიადგილებისადაცისეწეოდახოლმე1,2,3. იხილეთცხრილი4.3.

ცხრილი 4.1: პაციენტი აანალიზებს საკუთარ თავს

ცხრილი 4.2: პაციენტი პროგნოზირებს თამბაქოზე დამოკიდებულების სტატუსის გავლენას იმ ამოცანებზე, რომელთა მიღწევაც სურს.

თამბაქოზე დამოკიდებულება, რომლითაც მე ვიტანჯები, იწვევს:მოკლედაგრძელვადიანსარგებელს

მოკლედაგრძელვადიანზიანს

5 წლის შემდეგ მე ვიქნები ...... წლისვინმინდავიყოდარამინდავაკეთო?

რამოხდებათუმოწვასარდავანებებ?

მკურნალობის კომპონენტი

მაგალითები

პაციენტის წახალისება თავის დანებების მცდელობისას

-აღნიშნეთ,რომთამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობახელმისაწვდომიადამწეველებისნახევარმაშეწყვიტამოწევა.-ჩაუნერგეთრწმენარომპაციენტსაქვსუნარიშეწყვიტოსმოწევა

მზრუნველობითი კომუნიკაცია

-შეეკითხეთროგორგრძნობსთავსთავისდანებებისდროს.-პირდაპირგამოხატეთმზრუნველობადასურვილირომდაეხმაროთიმდენჯერრამდენჯერაცესაუცილებელიიქნება.-კითხეთპაციენტსმისშიშებზედაგაორებულშეგრძნებაზეშეწყვეტისშესახებ.

წაახალისეთ პაციენტი ისაუბროს თავის დანებების პროცესზე

შეეკითხეთ:მიზეზებზე,რატომანებებსმოწევასთავს,წუხილზედადამოკიდებულებაზედანებებისშესახებ,ასევემიღწეულწარმატებაზედასირთულეებზესანამთავსდაანებებდა.

ცხრილი 4.3: ინტრა-მკურნალობის დამხმარე ინტერვენციების ზოგადი ელემენტები

52

რეკომენდაცია• მოწევის შეწყვეტის ფსიქოლოგიური დახმარებაინტეგრირებული უნდა იქნას ნიკოტინზედ ა მოკიდებული პ ა ც ი ე ნტის ს ა მ ედიცინომკურნალობასთან(Aმტკიცებულებისდონე).


1. BatraA.TreatmentofTobaccodependence,DeutschesÄrzteblattInternational|DtschArzteblInt.2011;108(33):555–64.

2. Sullivanetal.,Stateof theArtReviews:SmokingCessation:AReviewofTreatmentConsiderations,AmericanJournalofLifestyleMedicine,2007;1:201-213.

3. Aubin H.J., Dupont P., Lagrue G. – How to quit smoking-recommendations, treatmentmethods, Tei PublishingHouse,Bucureşti2003.

4.2.2 კოგნიტურ ქცევითი თერაპია (CBT)CBT-ს პრინციპები CBT პრინციპებია : ექიმსა და პაციენტს შორისურთიერთთანამშრომლობითი ურთიერთობისჩამოყალიბება, კონფლიქტების თავიდან აცილება,აქტიური მოსმენა რომელიც გულისხმობს პაციენტისმიერთქმულისსხვასიტყვებითგამეორებას,წარმატებისშეფასება,მოწევისშეწყვეტისსარგებლიანობისშესახებპოზიტიურიშეფასებისუნარისგამომუშავება.აღნიშნულიმკურნალობამიზნადისახავსპიროვნებისარადააპტირებადი ქცევების შეცვლას და მათმიმართვას ადაპტირებადი ქცევებისაკენ. მოწევისშესაწყვეტ ცენტრებში CBT-ს გამოყენება ეხმარებამწეველებსდააკვირდნენსაკუთარმოწევისქცევასდაშეაფასონ საკუთარი თავი იმის გათვალისწინებით,რომმოწევაშეძენილიჩვევაა,რომელიცნარჩუნდებაიმდამოკიდებულებით,რომელზეცგავლენასახდენსგარემო(1).აღნიშნულიტექნიკაგანვითარდააღგზნებადობისდადეპრესიისსამკურნალოკურსისაგან (ე.წ. კოგნიტიურქცევითითერაპია)დაისმიზნადისახავსმოწევისადასაკუთარითავის აღქმის შესახებ არსებული ჩვეულიგზების შეცვლას და უზრუნველყოფს მოტივირებასდა რჩევას მოწევის სურვილის შესამცირებლად დადასაძლევად2.

კ ო ნ ს ულტ ა ც ი ა ა გ რ ეთ ვ ე უ ზ რუ ნ ვ ელ ყ ოფ სშესაძლებლობასგააფრთხილოსპაციენტიშეწყვეტასთანდაკავშირებულიდაბრკოლებებისშესახებდაამხნევებსმას,რომდაგეგმოს სტრატეგიები მოწევის სურვილისასაცილებლადდამისდასაძლევად.კლინიცისტმაუნდაშეაფასოსმოწევისშეწყვეტასთანდაკავშირებულიდიდიგამოწვევებისფაქტორებიდაკონსულტაციაგაუწიოსპაცინეტსმათშესახებ,როგორებიცაამაგ. მწეველთანერთადცხოვრება,ალკოჰოლისგადაჭარბებულიმიღებადაწონისმომატებისშიში. კონსულტაციაუნდაიყოსემპათიურიდამხარდამჭერი, არადაპირისპირებადი1. კონსულტაციისგამოყენებაარხდებაფართომასშტაბითდა მთავარი მიზანია მისი უფრო ხშირი გამოყენებაკლინიკურ პრაქტიკაში ინდივიდუალურ დონეზე ანშეწყვეტისსატელეფონოხაზებზეგადამისამართებით3.CBT-ს მეშვეობით მწეველი ეუფლება პრაქტიკულტექნიკასრომდაძლიოსმოწევასთანდაკავშირებულიმდგომარეობები და ისარგებლებს ფსიქოლოგიურქცევითიმხარდაჭერითრაცგაამხნევებსმასსაბოლოოდდაანებოს თავი თამბაქოს მოხმარებას. მონაცემებიგვიჩვენებს, რომ ერთიდა იგივე სტანდარტის მქონეკონსულტაციანაკლებადერგებაყველაპაციენტს.ზოგიკოგნიტურქცევითითერაპიულინიმუშიასოცირდებაგარკვეულთერაპიულ სტრატეგიასთან. ამ სფეროშიარსებული კვლევების უმრავლესობა არ აღნიშნავსრომელიმე საკონტროლო ჯგუფთან შესაბამისობას.კოგნიტურ ქცევითი თერაპია ზრდის შეწყვეტისმაჩვენებელსმოწევისშეწყვეტისმოტივაციისშეფასებით,საკომუნიკაციოჩვევებისგამომუშავებითდაექიმისადაპაციენტისდიალოგით,რომელიცემყარებაპატივისცემასდა გაგებას და ნიკოტინზე დამოკიდებულებისშეფასებას (მოწევის სურვილის ანალიზი,თამბაქოზედამოკიდებულების კონცეფციის ახსნა). მწეველთაუმრავლესობასარგააჩნიაზუსტიინფორმაციათურახდებამათტვინშიმოწევისპროცესშიანრატომარისრთულითამბაქოსათვისთავისდანებება,მაშინაცკითუმათიმოტივაციამაღალია.სპეციალისტთანგასაუბრებატვინზე ნიკოტინის ეფექტებისადა იმის შესახებთუროგორ ვლინდება ნიკოტინზე დამოკიდებულება,საოცრად ზრდის პაციენტის ინიციატივას მოწევის

53

შესაწყვეტად4,5,6.ჩარევააგრეთვეგულისხმობსშეწყვეტისპროცესთანდაკავშირებულიპრობლემებისადაშიშისსიღრმისეულანალიზსდაქმნისშესაძლებლობასრომპაციენტთანმოხდესადექვატურთერაპიულსტრატეგიაზეშეთანხმება.

CBT-ს ეფექტურობასხვადასხვა სახის კონსულტაციების და ქცევითითერაპიების ეფექტურობისა და მოწევის შეწყვეტისსავარაუდო მაჩვენებლის შესახებ ჩატარებულმა 64კვლევის მეტა ანალიზმა შეწყვეტის მაჩვენებლისსტატისტიკურადმნიშვნელოვნადგანსხვავებულიზრდააჩვენაკონსულტაციისშემდეგკატეგორიებშიკავშირისარქონასთანშედარებით:1.პრაქტიკულიკონსულტაციისუზრუნველყოფა , როგორიცა ა პრობლემებისგადაჭრა/ ტრენინგიუნარებში/ სტრესისდაძლევა; 2.კლინიცისტთან მწეველის პირდაპირი კავშირისასმხარდაჭერის უზრუნველყოფა (შიდა მკურნალობის

სოციალურიდახმარება);3.ჩარევამწეველისგარემოშისოციალურიდახმარებისგასაზრდელად (სოციალურიდახმარებისდამატებითიმკურნალობა)და4.მოწევისავერსულიპროცედურებისგამოყენება(სწრაფიმოწევა)7. იხ.ცხრილი4.4

როგორ ვმართოთ მოწევის ქცევითი დამოკიდებულებამოწევის შეწყვეტის წარმატებული ჩარევები უნდაგულისხმობდესისეთმყარფაქტორებთანურთიერთობასროგორებიცაა პირადი , ოჯახური , სოციალურეკონომიკური,ფარმაკოლოგიურიდაქცევითი,რომლებიცახდენენ მოხმარების შენარჩუნებას და შესაძლოაწარმოადგენდნენდიდ ბარიერს შეწყვეტისათვის. იმშემთხვევაში,თუ ასეთი ვითარების კომპლექსურობაარიქნებაგათვალისწინებული,პაციენტიიბრძოლებსთამბაქოსგრძელვადიანიშეწყვეტისათვისდაესპროცესიგაგრძელდებაწლებიანათწლეულები.ამგვარადგარდაფიზიკურიდაფიზიოლოგიურიდამოკიდებულებისა,

მკურნალობის კომპონენტი მაგალითებიგამოიცანით სახიფათო სიტუაციები-განსაზღვრეთ მოვლენები, შინაგანი მდგომარეობა ან მოქმედებები, რაც ზრდის რეციდივის ან მოწევის რისკებს

ეფექტებიდასტრესი.სხვამწეველებისგარემოცვაშიყოფნა.ალკოჰოლისმოხმარება.მოწევისსურვილისგანცდა.მოწევისმაგალითიანსიგარეტზეხელმისაწვდომობა.

მართვის, გამკლავების უნარების განვითარება - პრობლემის გადაწყვეტის და გამკლავების უნარების პრაქტიკა და განსაზღვრა. მსგავსი უნარები გამიზნულია სახიფათო სიტუაციების დასაძლევად.

ცდუნებისგამოცნობადაპროგნოზირებადაროგორუნდამართოსიტუაცია?გონებრივისტრატეგიებისცოდნარომელიცშეამცირებსნეგატიურგანწყობას.ცხოვრებისსტილისდაძლევა,რომელიცშეამცირებსსტრესს,გააუმჯობესებსცხოვრებისხარისხსდაშეამცირებსმოწევისსურვილს.გონებრივიდაქცევითიქმედებებისცოდნამოწევისსურვილისდასაძლევად.(ყურადღებისგადატანადარუტინისშეცვლა).

ძირითადი ინფორმაციით უზრუნველყოფა- ინფორმაციის უზღუნველყოფა მოწევის და მასზ წარმათებით თავის დანებების შესახებ.

ფაქტიიმისა,რომნებისმიერისახითთამბაქოსმოხმარება(ერთიშესუნთქვაცკი)ზრდისსრულირეციდივისსინამდვილეს.აღკვეთისსინდრომისსიმპტომებიძირითადადპიკსაღწევსშეწყვეტიდან1-2კვირისშემდეგ.თუმცაშეიძლებაშენარჩუნდესთვეობით.ესსიმპტომებიმოიცავსნეგატიურგანწყობას,მოწევისძლიერსურვილს,კონცენტრირებისსირთულეებს.მოწევისშეჩვევისბუნება/ხასიათი.

ცხრილი 4.4: პრაქტიკული კონსულტაციის ზოგადი ელემენტები (პრობლემების გადაჭრის/უნარების ტრენინგი)

54

ქცევითიდამოკიდებულებაცუნდაიქნასმხედველობაშიმიღებული, რადგანაც ზოგიერთი მწეველისათვისაღნიშნულიასპექტიშესაძლოასერიოზულიდაბრკოლებააღმოჩნდეს.აღიარებულია, რომ თამბაქოს მოხმარება პირდაპირკავშირშიანიკოტინზედამოკიდებულებასთანდარომმწეველებსგააჩნიათინდივიდუალურიპრიორიტეტებინიკოტინისდოზასთანდაკავშირებით,რამდენადაცისინითავადარეგულირებენშესუნთქვასდაგამონაბოლქვსნიკოტინისმათთვისსასურველიდოზისმისაღებად.

რეკომენდაციები• CBT უნდა შედიოდეს ნებისმიერი სამედიცინოჩარევისგეგმაშითამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისმიზნით როგორც ეფექტური მეთოდი, რომელიცზრდის შეწყვეტის წარმატების მაჩვენებელს (Bმტკიცებულებისდონე).

• ორი სახის საკონსულტაციოდა ქცევითითერაპიაიწვევს თავის დანებების მაღალ მაჩვენებელს: 1.მწეველთათვის პრაქტიკული კონსულტაციებისუზრუნველყოფა (პრობლემის გადაჭრისუნარები,უნარების ტრენინგი) და 2. მხარდაჭერის დაგამხნევების,როგორცმკურნალობისშემადგენელინაწილისუზრუნველყოფა(Bმტკიცებულებისდონე).

• აღნიშნული საკონსულტაციო ელემენტები უნდაიქნასჩართულიმოწევისშეწყვეტისინტერვენციებში(Bმტკიცებულებისდონე).


1. ZhuSH,MelcerT,SunJ,RosbrookB,PierceJP.Smokingcessationwithandwithoutassistance:apopulation-basedanalysis.AmJPrevMed2000;18:305-311.

2. WestR.,NewApproachestoSmokingCessation,http://www.ttmed.com/respiratory/print.cfm? ID_Dis=8&ID_Cou=23&ID_Art=159816/09/2006

3. FioreM.C.,BakerT.B.,TreatingSmokersintheHealthCareSetting,NEnglJMed.2011;365:1222-31.

4. MartinetY.,BohadanaA.,WirthN.,SpinosaA.,Letraitementdeladependenceautabac,GuidePratique2009.

5. RawM,McNeillA,WestR.Smokingcessationguidelinesforhealthprofessionals:aguidetoeffectivesmokingcessationinterventionsforthehealthcaresystem,Thorax1998;53:Suppl5:S1-S19.

6. NICEadviceonthebestwaytoquitsmokingFebruary2008NationalInstituteforClinicalandHealthExcellence,www.nice.org.uk.

7. LancasterT,SteadLF.Individualbehavioralcounsellingforsmokingcessation.CochraneDatabaseSystematicReview2005,Issue2.Art.No:CD001292.DOI:10.1002/14651858.CD001292.pub2.

4.2.3 სამოტივაციო ინტერვიუ (MI)მოტივაციაგადამწყვეტიმნიშვნელობისაათითოეულიმწეველისათვის,რომელიცმოწევისშეწყვეტასგეგმავს.ამგვარად, პაციენტის მოტივების გასაძლიერებელიმეთოდებიკვლევისმნიშვნელოვანიამოცანებია.

რას წარმოადგენს სამოტივაციო ინტერვიუ?სამოტივაციო ინტერვიუ წარმოადგენს 1980-იანებშიამერიკელი ფსიქოლოგის უილიამ მილერის მიერშემუშავებულ მეთოდს, რომელიც მკურნალობდადამოკიდებული პაციენტების პრობლემებს. მილერმააჩვენა , რომ თანაგრძნობით მოსმენას შეეძლოშეემცირებინა მომხმარებლის მიერ ალკოჰოლისმიღება.კვლევებმააჩვენა,რომბრძოლადაუარყოფაისფენომენია,რომელიცწარმოიშვებამომხმარებელსადაკონსულტანტსშორის.პირველი წიგნი სამოტივაციო ინტერვიუს შესახებ,რომელიც მილერმა ბრიტანელ ფსიქოლოგთან,სტეფანროლნიკთანთანამშრომლობითდაწერა 1991წელს გამოიცა1. როლნიკმა შემდგომში განავითარასამოტივაციოინტერვიუებისშემცირებულივერსიებირომელთა გამოყენებაც შესაძლებელი იქნებოდაჯანდაცვაში. აღნიშნული მეთოდი მიზნად ისახავსდაინტერესებულიმომხმარებლისათვისინფორმაციისმიწოდებას ჯანმრთელობის რისკების შესახებრომლებიცორმაგდებასპეციფიკურიდამოკიდებულებისსაფუძველზედა ინტერესის გაღვივებას ცვლილებისმოსახდენად. სამოტივაციო ინტერვიუებს ამჟამადბევრქვეყანაშიიყენებენისეთიდამოკიდებულებებისსამკურნალოდროგორებიცააალკოჰოლი,თამბაქო,ისევეროგორც იმათთვის ვინც გაუმჯობესებულ კვებასდავარჯიშსსაჭიროებს.სამოტივაციოინტერვიუფართოდგამოიყენებააზარტულითამაშებისპრობლემებისათვისდაკრიმინალურსისტემაში.

55

სამოტივაციო ინტერვიუ აღწერს თუ რისი გაკეთებაშეგიძლიათთქვენ,როგორცმრჩეველსიმშესაძლებლობისდონისასამაღლებლადრომპაციენტიშეძლებსქცევისშეცვლას.ისაუმჯობესებსმრჩეველისაღქმასთუროგორვამყარებთკომუნიკაციასდაუკეთესიკავშირიგვაქვსპაციენტთან.სამოტივაციოინტერვიუსმიზანია,თავიდანიქნასაცილებულიაგრესიულიანდამაპირისპირებელიმიდგომადაცდილობსმიმართოსხალხიმათიქცევისშეცვლისაკენდააუმაღლოსმათთვითრწმენა1.• კონსულტანტიმოქმედებსროგორცთანამშრომელიდასაკუთართავსთანაბრადაღიქვამს

• კონსულტანტი ცდილობს გაიგოს და ამასთანავედააფიქრებსმომხმარებელსსაკუთარიფიქრებისდაიდეებისშესახებმოწევისფაქტთანდაავშირებითდათუროგორუნდაშეცვალოსიგი

• კონსულტანტი პატივს სცემს მომხმარებლისავტონომიასდამისუფლებასადაუნარსრომმიიღოსგადაწყვეტილებები

სამოტივაციო ინტერვიუს განმსაზღვრელი პრინციპები1 • აჩვენეთრომთანაუგრძნობთ.კონსულტანტინათლადგამოხატავს დაინტერესებას, რომ სურს გაუგოსპაციენტს. აღნიშნული ხორციელდება ასახვისდაშეჯამებებისმეშვეობით.

• გამოკვეთეთშეუსაბამობები.კონსულტანტიეხმარებაპაციენტს აღიქვას არსებულ სიტუაციებს შორისარსებული უფსკრული და თუ როგორი სურათიშეიძლება მივიღოთ თუ გავითვალისწინებთპაციენტის მიზნებს და ღირებულებებს. ფართოშეუსაბამობების გრძნობა ქცევის შეცვლისმამოძრავებელიძალააიმშემთხვევაშითუპაციენტსშესწევსცვლილებისმოხდენისუნარი.არეკამათოთ.ე.წ. დაპირისპირება მოსალოდნელია როგორცცვლილების შესახებ არსებული ბრაზის ან ეჭვისბუნებრივინიშანი.

• თუ კონსულტანტი დაუპირისპირდება ამას ანიწყებსკამათს,პაციენტისდაპირისპირებაიზრდება.კონსულტანტიცდილობსთავიდანაიცილოსასეთიმდგომარეობა.

• თვითრწმენის მხარდაჭერა. კონსულტანტი მხარს

უჭერს პაციენტის თვითრწმენას ცვლილებისმოსახდენადმისიუნარისჩვენებით.კონსულტანტიაჩვენებს,რომისაფასებსპაციენტისძალისხმევას.

სამოტივაციო ინტერვიუს რამდენიმე მნიშვნელოვანი თვისება

• ნებართვის თხოვნა. თამბაქოს შესახებ საუბარიპაციენტებისმხრიდანთითქმისარასოდესაღიქმებაშეურაცხმყოფელად,მაგრამყოველთვისჭკვიანურიანებართვისაღებასანამამთემაზესაუბარსდავიწყებთ.

• ამბივალენტურობა. ამბივალენტურობაცვლილებისბუნებრივიფაზაა.ყოველთვისარსებობენცვლილებისდადებითი და უარყოფითი მხარეები, რომელთაეფექტებმაცშესაძლოაშორეულმომავალშიციჩინონთავი.კონსულტანტმაუნდასცადოსდადაეხმაროსპაციენტს გამოხატოს მისი მიზნები ცვლილებისმოსახდენად.

• ღიაკითხვები.დახურულიკითხვებიკითხვასსვამენ“კი”და“არა”პასუხებისმისაღებად.ღიაკითხვებიკიკითხვასსვამენუფროგრძელიპასუხებისმისაღებად.

• ს ა უ ბ რ ი ს შ ე ც ვ ლ ა . კ ო ნ სულტა ნტ ი ს ათ ვ ი სმნიშვნელოვანია აღიქვას „საუბრის შეცვლა“,პაციენტისმიერგამოხატულისიტყვებიდაფიქრები,რომლებმაცშესაძლოაგამოიწვიონცვლილება.

• პოზიტიური საუბრის და ქცევის დამტკიცება. პაციენტსმეტი მზადყოფნა ექნება ცვლილებისათვის თუგანისაზღვრებადადამტკიცდებაპოზიტიურინიშნებიანფიქრები.

• მოსმენილის და ნანახის ასახვა. ასახვაგულისხმობსპაციენტის მიერ თქმულის ან მისი ფიქრისგანსაზღვრას. ასახვა არ ადასტურებს პაციენტთანთანხმობას.ისამცნობსპაციენტსრომკონსულტანტიისმენსდაეხმარებაპაციენტსმოისმინოსმისმიერნათქვამი.

• თქმულის შეჯამება. შეჯამება ასახვის სპეციალურფორმასწარმოადგენს.შეჯამებაშეახსენებსპაციენტსდისკუსიის ძირითადი პუნქტების, გეგმის დამოქმედებისშესახებ,აგრეთვემისსაკუთარმიზეზებსგარკვეულიქმედებისათვის.შეჯამებებიგამოსადეგიაორიმიზნით:თუპაციენტიშეანელებსანშეწყვეტს

56

საუბარს, შეჯამება დაეხმარება მას დაწყებულისგაგრძელებაში. შეჯამებამ აგრეთვე შესაძლოაშეახსენოსპაციენტსმისმიერნათქვამიანმიუთითოსკავშირიმისწინადადებებსშორის.

სამოტივაიო ინტერვიუ კლინიკურ პრაქტიკაშისამოტივაციოინტერვიუბევრიმხრივუპირისპირდებამედიცინაში არსებულ კონსულტაციის ტრადიციებს.სამოტივაციოინტერვიუამცირებს „თეთრმოსასხამშიგამოწყობილი ექსპერტის“ ავტორიტეტს რომელიცზემოდან დაყურებს პაციენტს და ეუბნება მას თურა უნდა გააკეთოს. სამოტივაციო ინტერვიუ იწვევსპაციენტსსაცეკვაოდ,სადაცპაციენტიდაკონსულტანტიარიან ერთადდა მიყვებიან ერთმანეთს ნაბიჯ ნაბიჯსაცეკვაო მოედანზე. როლები შეიცვალა. ზოგიერთჯანდაცვის წარმომადგენელს აქვს ბუნებრივი ნიჭი,რომ ესაუბროს პაციენტებს ისე რომ არ განიკითხონისინი და გაგებით მოეკიდონ მათ და ამგვარადშეუძლიათსამოტივაციოინტერვიუსიოლადათვისება.თუმცაუფროხშირადჯანდაცვის წარმომადგენლებიუბრუნდებიანძველჩვევებსდაიწყებენპაციენტისათვისგანკარგულებების გაცემას. ამგვარად, სამოტივაციოინტერვიუსდასახელოვნებლად,შეწყვეტისშემდგომიმეთვალყურეობისა და რჩევების მისაცემად საჭიროამრავალივარჯიში.სამოტივაციოინტერვიურომუფროხელმისაწვდომიდაგამოყენებადიგახდეს,ჩამოყალიბდაშედარებითმარტივივერსიარომელსაცსწრაფიჩართულობაეწოდება.სწრაფი ჩართულობა (RE) . სწრაფი ჩართულობაწარმოადგენსსამოტივაციოინტერვიუსშემოკლებულდაგამარტივებულვერსიასსულდაკავებულიექიმისკაბინეტში გამოსაყენებლად2. სწრაფი ჩართულობაიყენებსკითხვებისმარტივსიას.ვიზუალურიანალოგისშკალა-VASშესაძლოაგამოყენებულიიქნასმოტივაციისდონისწარმოსადგენად,მაგრამარარისაუცილებელირადგან მსგვასი შეფასებები ზეპირადაც შესაძლოაგაკეთდეს.ცვლილების მნიშვნელობა. კითხვა 1: რამდენადმნიშვნელოვანიათქვენთვისმოწევისშეწყვეტა0დან10მდექულით(0საერთოდარარისმნიშვნელოვანიდა

10ძალიანმნიშვნელოვანია?)პასუხიგავლენასახდენსშემდგომდისკუსიაზე.კოსულტანტმაშესაძლოაშემდეგეტაპზემოახდინოსპაციენტისპროვოცირებადათქვას„მეუფროდაბალქულასვიფიქრებდი“.ესხშირშემთხვევებშისრულდებადისკუსიით,რომელშიცპაციენტილიდერობსდასურსდაუმტკიცოსკონსულტანტსრომშემოთავაზებამცდარია.თავდაჯერებულობა. თავდაჯერებულობა შესაძლოადამოკიდებული იყოს ადრინდელი მცდელობებისწარმატებაზეანმარცხზე,სხვებისმიღწევებზე,ცოდნასადამხარდაჭერაზე,პაციენტიკვლავახდენსშეფასებასშკალაზე0-დან10-მდეთუროგორიამისიშანსიმოწევისშესაწყვეტად.თუპაციენტიშეაფასებსთავისშანსებს0-სზემოთ,კონსულტანტმაუნდაკითხოსრატომარირჩევსპაციენტი უფროდაბალ ქულას სადაც მიზანია, რომპაციენტიწახალისდესდადაიწყოსსაკუთართავშიუნარისძიებარომმოახდინოსშიდარესურსებისმობილიზება.რაცუკეთესიააღნიშნულიმობილიზაცია,მითმაღალიათავდაჯერებულობა.“საუბრისშეცვლის”მრავალჯერადიგამოყენებაშეიძლებაშეიცვალოსფრაზითთუდაისმებაკითხვა: „რაარისსაჭიროშენიშანსებისკიდევუფროგასაზრდელად?“ქცევისცვლილებისსურვილიდაუნარიორი სხვადასხვა, მაგრამ ურთიერთდაკავშირებულიმოტივაციისასპექტებია,რომელთაშორისგანსხვავებაცარც თუ ისე იოლია. ზოგიერთ პაციენტს ურჩევნიაგანსაზღვროსისთურაარსურთმათვიდრეაღიარონთავდაჯერებულობისდაბალიდონე.ზოგიერთისათვისშესაძლოასაპირისპიროიყოს(მინდამაგრამარგამოვა!).მნიშვნელოვანიარომკონსულტანტმაშეძლოსგაგება,თურასგულისხმობსსინამდვილეშიპაციენტი. ეფექტურობის მტკიცებულება2015 წელს კოჰრეინის მიმოხილვამ განსაზღვრა 25კვლევა, რომლებიც დაიბეჭდა 1997 და 2014 წლებსშორის და მოიცავდა 16000-ზე მეტ მწეველს, სადაცგამოკვლეულიიქნასამოტივაციოინტერვიუხანმოკლერჩევასადაჩვეულებრივმკურნალობასთანშედარებით.3გამოკვეული ცდები მოიცავდნენ ერთიდან ექვსამდესეანსს სადაცთითოეული სეანსი გრძელდებოდა 10-დან 60 წუთამდე. მეტა ანალიზმა დაადგინა, რომ

57

სამოტივაციო ინტერვიუ ხანმოკლე რჩევასა დაჩვეულებრივმკურნალობასთანშედარებითშეწყვეტისმნიშვნელოვანი ზრდით ხასიათდებოდა (RR 1.26;95%CI 1.16 to 1.36). ქვეჯგუფისანალიზმა აჩვენა,რომსამოტივაციოინტევრიუიყოეფექტურიიმშემთხვევაში,თუტარდებოდაპირველადიჯანდაცვისექიმების(RR3.49;95%CI1.53to7.94)დაკონსულტანტებისმიერ(RR1.25;95%CI1.15to1.63),დაროდესაცისინისრულდებოდაგრძელისეანსებით (20 წუთზე მეტი) (RR 1.69; 95% CI 1.34დან2.12 მდე). მრავალრიცხოვანი სეანსებითმკურნალობაშესაძლოა იყოსუფრო ეფექტური ვიდრე ცალკეულისეანსები,მაგრამორივემათგანსპოზიტიურიშედეგებიაქვს.ამდროისათვისარარისცნობილიმოწევისშემდგომეტაპებზეგანსახორციელებელიუკუკავშირისზარებისოპტიმალური რაოდენობა. სამოტივაციო ინტერვიუსკვლევა მოკრძალებული ხარისხისაა და საჭიროასიფრთხილეკვლევისჰეტეროგენურობისგამო.არსებობსსწრაფიჩართულობისმეთოდისმეცნიერულიმტკიცებულება,მაგრამკლინიცისტებიაღნიშნავენ,რომესმეთოდიგამოსადეგიაგადატვირთულპრაქტიკაშიცკი და რომ ის ქცევის შესახებ დისკუსიებს უფროგანმტვირთველხასიათსაძლევს.

რეკომენდაციები• სამოტივაციოინტერვიუანმისივერსიები,რომლებიცფართოდ გამოიყენება როგორც საკონსულტაციოტექნიკა,შესაძლოაეფექტურიიყოსთამბაქოსათვისთავისდასანებებლადმოტივირებულიპაციენტებისდასახმარებლად(Bმტკიცებულებისდონე)


1. Miller,W.R.,andRollnick,S.Motivational Interviewing:PreparingPeopleforChange,2nded.NewYork:GuilfordPress.2002.

2. SpanouC,SimpsonSA,HoodK,EdwardsA,CohenD,RollnickS,CarterB,McCambridgeJ,MooreL,RandellE,PicklesT,SmithC,LaneC,WoodF,ThorntonH,ButlerCC.Preventingdiseasethroughopportunistic,rapidengagementbyprimarycareteamsusingbehaviourchangecounselling (PRE-EMPT):protocol forageneralpractice-basedclusterrandomisedtrial.BMCFamPract.2010;11:69.

3. NicolaLindson-Hawley,TomPThompson,RachnaBegh.

Motivational interviewing for smoking cessation, CochraneDatabaseofSystematicReviews2015,Issue3.Art.No.:CD006936.DOI:10.1002/14651858.CD006936.pub3.

4.2.4 მიწოდების ფორმატითამბაქოსათვისთავისდასანებებლადსაჭირომეთოდებისმოსაძიებლადმოისინჯარიგიფორმატები,მათშორის:ინდივიდუალური კონსულტაცია , პროაქტიურისატელეფონოკონსულტაცია,ჯგუფურიკონსულტაცია,ინტერნეტისგამოყენებადათვითდახმარება.

4.2.4.1 თამბაქოსათვის თავის დანებების ინდივიდუალური კონსულტაცია30 ცდისაგან შემდგარმა მეტა ანალიზმა აჩვენა, რომასეთი ინდივიდუალური თამბაქოს საწინააღმდეგოკონსულტაციაუფროეფექტურია,ვიდრეჩვეულებრივიკონსულტაცია (13.9%v.10.8%,RR=1.39,CI1.24–1.57)1. 35 შემთხვევითი ცდის საფუძველზე გაკეთებული მეტაანალიზისმიხედვით,ექვსთვიანითავშეკავებისსიხშირემნიშვნელოვნად გაიზარდა საერთო საკონსულტაციოკონტაქტის მიხედვით:დაახლოებით 14%-ით 1-დან 3წუთამდეკონსულტაციით,19-ით%4-დან30წუთამდეკონსულტაციით და 27%-ით 31-დან 90 წუთამდეკონსულტაციით, კონსულტაციის არარსებობისშემთხვევაში მიღებული 11%-ის საპირისპიროდ.(ზოგიერთიკვლევაეყრდნობოდაფარმაკოთერაპიასაც,ასერომმედიკამენტმაცშეიტანაწვლილიამწარმატებულმაჩვენებლებში) . წარმატებული კონსულტაციაზრდის თავის დანებების მოტივაციას პიროვნებისმიერთამბაქოს გამოყენების ხარჯებისადარისკებისპერსონალიზირებით (პაციენტისჯანმრთელობასთან,ეკონომიკურსტატუსთანდაოჯახისმდგომარეობასთანკავშირში). არსებობს მუდმივი კავშირი ინტენსიურკონსულტაციასა(კონსულტაციებისხანგრძლივობისდასესიებისგათვალისწინებით)დათამბაქოსათვისთავისდანებებასშორის.

4.2.4.2 თამბაქოსათვის თავის დანებების ჯგუფური კონსულტაციაჯგუფური ქცევის თერაპია მოიცავს დაგეგმილ

58

შეხვედრებს, სადაც მწეველთა ჯგუფები იღებენინფორმაციას,რჩევას,მათამხნევებენდააწვდიანქცევითიჩარევის რაიმე ფორმას (მაგ. კოგნიტიური ქცევითითერაპია)2.ამსახისთერაპიატარდებაყოველკვირეულადსულმცირეთავისდანებებისმცდელობისპირველიოთხიკვირისგანმავლობაში(თავისდანებებიდანოთხიკვირისგანმავლობაში).როგორცწესიჯგუფურიკონსულტაციაშეთავსებულიაფარმაკოთერაპიასთან.არსებობს ჯგუფური კონსულტაციის ჩატარების ორისაშუალება.ერთიარისსასწავლო,სადაცჯანმრთელობისდაცვის სისტემის წარმომადგენლები გვევლინებიანმასწავლებლებისროლშიდაიძლევიანინფორმაციას,თუროგორმივაღწიოთთამბაქოსათვისთავისდანებებასდაშენარჩუნებას.მეორეცდილობსჯგუფისწევრებსშორისორმხრივიმხარდაჭერისდამყარებასთავისდანებებისმისაღწევად.კოხრეინის კოლაბორაციის (ბიბლიოთეკა) მიერჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა 16 მცდელობა, სადაცჯგუფურიპროგრამაშედარებულიიყოთვითდახმარებისპროგრამასთან3. ჯგუფური პროგრამის გამოყენებითმოხდაზრდათამბაქოსათვისთავისდანებებისკუთხით(OR1.98;95%CI1.60-2.46).არარსებობსრაიმემტკიცებულება,რომჯგუფურითერაპიაუფროეფექტურიიყო,ვიდრემსგავსი ინტენსივობის მქონე ინდივიდუალურიკონსულტაცია.ნაპოვნიიქნამცირემტკიცებულებაიმისა,რომ მკურნალობის სხვა ფორმებისათვის ჯგუფურითერაპიის დამატება, როგორიცაა მაგ. ჯანდაცვისწარმომადგენელთარჩევებიანნიკოტინისჩანაცვლებადამატებითსასარგებლოაღმოჩნდა.მონაცემებმა,რომლებიცმიღებულიიქნათამბაქოსათვისთავის დანებების სამ სხვადასხვა მომსახურებისსფეროშიარსებულთანამშრომლებთანდამწეველებთანჩატარებულიინტერვიუებისსაფუძველზე(სპეციალურიგუნდები,თემზედაფუძნებულიჯანდაცვისმუშაკებიდა ორივეს კომბინაცია) აჩვენა, რომ მომსახურებისსტრუქტურა,დახმარებისმეთოდი,ჩართულიჯანდაცვისწარმომადგენლებიდაფარმაკოთერაპიაგანაპირობებსთამბაქოსათვის წარმატებით თავის დანებებას4. ჯგუფური დახმარების შედეგად მიღებული იქნათავისდანებებისყველაზემაღალიმაჩვენებელი(64.3%

დახურულიჯგუფებისათვისდა42.6%სპეციალისტებისმიერაღმოჩენილიინდივიდუალურიდახმარებისათვის).მომსახურებებიუნდაიქნასმორგებულიინდივიდუალურსაჭიროებებზედასხვადასხვასერვისებზე,მათშორისჯგუფურკონსულტაციაზეხელსაწვდომობაზე.თამბაქოსათვისთავისდანებებისმრავალიპროგრამამოიცავსინტერაქტიულსაგანმანათლებლომეთოდებზედაფუძნებულჯგუფურსტრატეგიასდამკურნალობისადაფსიქოლოგიურიდახმარებისმეტხელსაწვდომობას.კარგად ნაცადი ჯგუფური ფორმატი მოიცავსდაახლოებით ხუთ ერთსაათიან სესიას ერთი თვისგანმავლობაშიშემდგომივიზიტებისგათვალისწინებით.ი ნტ ე ნ ს იური დ ა ხ მ არ ე ბ ა უ ნდა მოიც ა ვდე სფარმაკოთერაპიის (საჭიროებისამებრ) გამოყენებისშეთავაზებასანწახალისებას,ასევემისიგამოყენებისწესების შესახებ ნათელრჩევასადა ინსტრუქციებს5. ჯგუფურიკონსულტაციაუნდაჩატარდესსპეციალურადგაწვრთნილიკონსულტანტებისმიერ,რომლებსაცაქვთუნარიმწეველებთანშევიდნენკონტაქტში,რომლებიცგამოხატავენთავისშიშებსადაბარიერებსთამბაქოსათვისთავისდანებებისპროცესშიდაამავედროსმიიღებენგაკვეთილს საერთო გამოცდილებიდან. ეს აგრეთვეშესაძლებელია ჩატარდეს როგორც ყოველკვირეულისესიადადამხმარეპერსონალისმხარდაჭერით(ექთნები,გაწვრთნილი ფასილიტატორები, ფსიქოლოგებიდა ა.შ.). ყოველშემთხვევაში, ჯგუფური მიდგომაშესაძლოა განხილული იქნას როგორც ალტერნატივაიმ პაციენტებისათვის, რომლებიც უკეთ ამყარებენკომუნიკაციასჯგუფებშიმაგრამშესაძლებლობისამებრის აგრეთვე შესაძლოა ინტეგრირებული იქნასინდივიდუალურმკურნალობასთანთერაპიულიჩარევისკონსოლიდაციისმიზნით.სასარგებლოა ინდივიდუალური (პირისპირი) დაჯგუფური ჩარევების შეთავაზება, რომლებიც უკეთმოერგებიან და დააკმაყოფილებენ იმ პაციენტებს,რ ო მლე ბ ს ა ც მ ა ს შ ტ ა ბურ ი ფ ს ი ქ ი ა ტრ იულიაშლილობების დიაგნოზირების ათვის უნდაჩაუტარდეთ სკრინინგი. გამორიცხვის კრიტერიუმიჯგუფურიმკურნალობისათვისშესაძლოაიყოსპირადიაშლილობები ან გამოხატულიფსიქო პათოლოგიური

59

თვისებები (მაგ. ნარცისისტული ან ჰისტრიონულიაშლილობები,აღგზნებადობა,სოციალურიფობია,მტკიცემანიპულატორულიდამოკიდებულებები,შიზოფრენულიქცევა ან მრავალგვარი პრობლემური შემთხვევები,როგორცმაგალითადმრავალგვარიდამოკიდებულებებისშემთხვევაში). ფართოდ გავრცელებული ჯგუფურიმოდელებიროგორცწესიშედგება 5 – 10 სეანსისაგანორიდანსამთვემდემკურნალობისპერიოდში.

რეკომენდაციები:• ჯგუფურიკონსულტაციაეფექტურიამოწევისათვისთავისდანებებისას.ჯგუფურიჩარევისასსოციალურიდახმარების ჩართვა და ჯგუფში არსებულიკოგნიტიურ ქცევითი კომპონენტები არ ახდენენგავლენას მის ეფექტურობაზე (A მტკიცებულებისდონე)

• ჯ გუფური კო ნ სულტაც ი ა ეფ ე ქტურობი სთვალსაზრისითინდივიდუალურიკონსულტაციისმსგავსიადაშესაძლოაგათვალისწინებულიიქნასთუ რას ანიჭებს ყურადღებას პაციენტი, რათაგადაწყდეს გამოყენებული იქნება ჯგუფური თუინდივიდუალურიმკურნალობა (Bმტკიცებულებისდონე).


1. LancasterT,SteadLF.Individualbehavioralcounselingforsmokingcessation.CochraneDatabaseSystematicReview2005,Issue2.Art.No:CD001292.DOI:10.1002/14651858.CD001292.pub2.

2. www.nice.org.uk/page.aspx?o=4044273. SteadLF, LancasterT.Groupbehavior therapyprogrammes for

smokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2005,Issue2.Art.No.:CD001007.DOI:10.1002/14651858.CD001007.pub2.

4. MardleT.,MerrettS.Wright J.,PercivalF.Lockhart I.,RealworldevaluationofthreemodelsofNHS smokingcessationservice inEnglandBMCResearchNotes2012;5:9.

5. StopSmokingWalesAnnualReport2010-2011,StopSmokingWalesEditorialGroup,15/08/[email protected]

4.2.4.3 სატელეფონო დამხარება და მოწევის შეწყვეტის ხაზები (ქვითლაინი)ბევრქვეყანაშიარსებობსუფასოსატელეფონოდახმარება

სახელწოდებით̀ `შეწყვეტისხაზი``ან̀ `დახმარებისხაზი``.პაციენტებს,რომლებიცუკავშირდებიანამსატელეფონონომერს,შეუძლიათმიიღონინფორმაციაადგილობრივიმოწევის შეწყვეტის ცენტრების ხელსაწვდომობისშესახებ და შეუძლიათ აგრეთვე მიიღონ რჩევა, თუროგორდაანებონთავიმოწევასმინიმალურიანსრულიკონსულტაციისმეშვეობით1.ტელეფონისგამოყენებითკოგნიტიურ ქცევითი თერაპიის უზრუნველყოფამსგავსიატრადიციულიინდივიდუალურიკონტაქტისა,მაგრამარისუფრომოქნილი.შეწყვეტისხაზებისერთერთიმნიშვნელოვანიდადებითიმხარეარისმათიხელსაწვდომობა.სატელეფონოზარიგამორიცხავსბევრტრადიციულშეწყვეტის კლასებისბარიერებს,როგორებიცაამაგ.ჯგუფებისშექმნისათვისლოდინი ან ტრანსპორტის ორგანიზება. შეხვედრებიშესაძლოადაინიშნოსხელსაყრელდროს,მაგალითადშუადღისშესვენებისას, საღამოობითდაშაბათობით.მონაწილეებსშეუძლიათარჩევანისგაკეთებასურთრომმათსახლშიდაუკავშირდნენთუმობილურტელეფონზედა მათ სთავაზობენ სატელეფონოდახმარებას, რათაგანახორციელონშეწყვეტისსხვადასხვასტრატეგიებიდა მოახდინონ პოზიტიური ცვლილებები მათყოველდღიურ ცხოვრებაში. სატელეფონო ზარებიროგორცწესიარის20-25წუთიხანგრძლივობის,მაგრამესმოქნილისისტემაადაშესაძლოამისიადაპტირებაინდივიდუალურისაჭიროებებისმიხედვით2.შეწყვეტისხაზები განსაკუთრებით ხელსაყრელია შეზღუდულიშესაძლებლობების მქონეთათვის და მათთვის ვინცცხოვრობსსასოფლოანშორეულადგილებში.მათიკვაზიანონიმურიბუნებისგამო,სატელეფონომომსახურებებითშესაძლოააგრეთვედაინტერესდნენისინი,რომლებიცთავსარიდებენჯგუფურიკონსულტაციისფარგლებშიდახმარებისმიღებას.შეწყვეტისხაზებიაგრეთვემოიცავენაქტიურზარებსანუ სატელეფონო კონსულტაციას სადაც სულ მცირეზოგიერთიკავშირიინიცირებულიაშეწყვეტისხაზისკონსულტანტისმიერთამბაქოსათვისთავისდანებებისმისაღწევად, რაც თავის მხრივ მოიცავს შემდგომისაპასუხოზარებითკონსულტაციას.არსებობს კონტროლირებადიშემთხვევითი საცდელი

60

მტკიცებულებებისრიგი,რომლებიციკვლევენშეწყვეტისზარების მომსახურების ეფექტურობას3,4. კოხრეინისთანამშრომლობის მიერ გამოცემულმა 70 ცდისაგანშემდგარმამეტაანალიზმააჩვენა,რომშეწყვეტისზარისმომსახურებისაგანმრავალრიცხოვანიაქტიურიზარისმიღების შემდეგ გაიზარდა თამბაქოსათვის თავისდანებებისმაჩვენებელი(RR1.37,95%CI1.26,1.50)4.სულმცირეორიზარიდაკავშირებულიაღმოჩნდაშეწყვეტისმაჩვენებლისგაზრდასთან.უცნობიამოხდებათუარამაჩვენებლისკიდევუფროგაზრდაიმშემთხვევაშითუგანხორციელდებააღნიშნულორზარზემეტი.რეაქტიულიშეწყვეტისზარები,რომლებიცმხოლოდპასუხობენზარისგანმახორციელებისდაუყოვნებელმოთხოვნებს,აგრეთვეეფექტურიაღმოჩნდათავისდანებებასთანმიმართებაშითვითდახმარებასთანშედარებით(RR1.27,95%CI1.20,1.36).საერთომტკიცებულებააჩვენებს,რომშეწყვეტისზარებსაქვთპოტენციალიარამხოლოდუზრუნველყონეფექტურიდახმარებამათთვისვისაცესჭირდება,არამედზოგადადგაზარდონთავის დანებების შემთხვევებითამბაქოსმოხმარებლებსშორის.ესკარგისაშუალებააიმისათვის,რომთამბაქოსმომხმარებლებმაიცოდნენ,სადაცარუნდაიყვნენმათხელიმიუწვდებათდახმარებაზე4.

რეკომენდაციები:• დადასტურებულია, რომ აქტიური სატელეფონოკონსულტაცია თამბაქოსათვის თავის დანებებისეფექტურიინტერვენციაა(Aმტკიცებულებისდონე)

• სულ მცირე ორი სესია მნიშვნელოვანია თავისდანებების მ ა ჩ ვ ე ნ ებლის გ აზრდისათვის .უცნობია ზარების რაოდენობის ორზე მეტითგაზრდის შემთხვევაში რა სარგებლობა იქნება (Bმტკიცებულებისდონე).


1. NHSguidedselfhelptalkingtherapies,www.nice.org.uk/PH0102. CentersforDiseaseControlandPrevention.TelephoneQuitlines:

AResource forDevelopment, Implementation,andEvaluation.Atlanta,GA:U.S.Department ofHealth andHumanServices,Centers forDiseaseControlandPrevention,NationalCenter forChronicDiseasePreventionandHealthPromotion,Officeon

SmokingandHealth,FinalEdition,September2004.3. Tzelepis F, PaulCL,WalshRA,McElduff P, Knight J. Proactive

telephonecounseling forsmokingcessation:meta-analysesbyrecruitmentchannelandmethodologicalquality.JNatlCancerInst.2011;103(12):922-41.

4. SteadLF,Hartmann-Boyce J,PereraR, LancasterT.Telephonecounsellingforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013,Issue8.Art.No.:CD002850.DOI:10.1002/14651858.CD002850.pub3.

4.2.4.4 თვითდახმარების მასალებიაღნიშნული კატეგორია მოიცავს : ბროშურებს ,ლიფლეტებს,სახელმძღვანელოებს,მედიასაშუალებებს,აქტიურსატელეფონოდახმარებისხაზებს,კომპიუტერსადაინტერნეტზედამყარებულპროგრამებს,ისევეროგორცსხვადასხვა სათემო პროგრამებს. თვითდახმარებისგამოყენება განსაზღვრულია როგორც “ნებისმიერისახელმძღვანელოანპროგრამარომელიცგამოიყენებაპიროვნების მიერ რათა მოხდეს თავის დანებებისხელშეწყობა, რაც არ განხორციელდა ჯანდაცვისწარმომადგენლების, კონსულტანტების ან ჯგუფურიდახმარებისმიერ”.

თვითდახმარების მასალის კითხვარისა და შეკითხვების მაგალითირატომ ვიყენებთ თამბაქოს?• რა იწვევს მოწევის გაგრძელებასთამბაქოსათვისთავის დანებების მრავალრიცხოვანი მცდელობისმიუხედავად, რათა მოხდეს თამბაქოს მიერგამოწვეულიავადმყოფობისადასიკვდილიანობისშეწყვეტა?

• შეგვიძლიათუარაწარმოვიდგინოთ,რომმწეველებსარანაღვლებთსაკუთარიჯანმრთელობათუისინიუბრალოდფიქრობენრომ``ესსაზიანოეფექტიმეარშემემთხვევა``?

• ნუთუ ისინი ვერ ახდენენ საგანმანათლებლომასალებში მოცემული საზიანო ეფექტებისრეალიზებას?თუარისრაღაცსხვარაცშეუძლებელსხდის მათთვის თავის დანებებას ზიანისგაცნობიერებისმიუხედავად?

• შესაძლოა თუ არა ეს იყოს ფსიქო ქცევითი და

61

ფიზიკური ცვლილება, რომელიც გამოწვეულიათამბაქოში არსებული ქიმიური ნივთიერებით?ცხადია,რომსაქმეამაშია3,4.

თამბაქოზე დამოკიდებულება• ნიკოტინზედამოკიდებულებისინტენსივობაძალიანმაღალია,ისუფრომაღალიაჰეროინსადაკოკაინზეან უტოლდება მათ. გაცილებით მეტია მიჩვევავიდრე ალკოჰოლის, კანაბისის ან ლიზერგიულიმჟავისდეთილამიდისLSDდამსგავსინარკოტიკებისშემთხვევაში.

• თამბაქოსქრონიკულიგამოყენება ანუმწეველობააღიარებულია როგორც დაავადება ყველაფსიქიატრიული სამედიცინო ორგანოს მიერ, მათშორისიწვევსფიზიკურდაფსიქოლოგიურქრონიკულდაავადებებს,ასევეთამბაქოზედამოკიდებულებასანნიკოტინზედამოკიდებულებას.

• სიგარეტების უმეტესობა არის არა თავისუფალიარჩევანითგანპირობებულიქცევა,არამედნიკოტინზედამოკიდებულებით, რომელიც წარმოადგენსმიჩვევისმაღალიმაჩვენებლისმქონენარკოტიკსდაგვხვდებათამბაქოსყველაპროდუქტში5.

• თამბაქოსქრონიკულიგამოყენებადამტკიცებულია,რომიწვევსმრავალდაავადებასდასიკვდილიანობას,რ ა ც უკ ა ვშირდებ ა თა მბ ა ქოში არს ებულმრავალრიცხოვან ტოქსინებსადა კარცინოგერულმინარევებს.

• თამბაქოს მწარმოებლები მიმართავენ ბევრსტრატეგიას , რათა გაზარდონ ნიკოტინზედამოკიდებულება თამბაქოს პროდუქტებში:დანამატების, არომატიზატორების, ფილტრისთავისებურებებითდაა.შ.

• თამბაქოს ინდუსტრია მუდმივად ახდენსინვესტიციებსახალბაზარზერათამიზანშიამოიღოსპოტენციურმომხმარებელთაუმწეოკატეგორიები,მაგ.ბავშვებიდაახალგაზრდებირომელიცყველაზემეტადზარალდებიან.

• თამბაქოს ინდუსტრიაზე საპასუხო საუკეთესომეთოდიათითოეულიადამიანისათვისმეცნიერულმონაპოვარზედაყრდნობითინფორმაციისმიწოდება

დაუნარისგამომუშავებაამგამოწვევაზესაპასუხოდ.

თამბაქოს გამოყენების ინდივიდუალური შედეგები5 • ორიდან ერთი მწეველი იღუპება ნაადრევადთამბაქოსთანდაკავშირებულიდაავადებისშედეგად.

• თამბაქოსგამოყენება არის ერთადერთიუდიდესიმიზეზი სიკვდილისა , რომლის პრევენციაცშესაძლებელია.

• ამსიკვდილიანობისნახევარზემეტიხდება35-დან69-მდეასაკისხალხში.

• ყოველდღიურადმსოფლიოსმასშტაბითთამბაქოთიგამოწვეულისიკვდილიანობისრიცხვი,უტოლდებაორმოცდაათი თვითმფრინავის აფეთქებითგამოწვეულზარალს.

• თამბაქოსგამოყენებაიწვევს:87%ფილტვისკიბოთიგარდაცვალებას, 82% ქრონიკულ პულმონარულდაავადებისშემთხვევას, 21%გულისკორონარულდაავადებასდა18%ინსულტს.

• თამბაქოს გამოყენება იწვევს გართულებებსფეხმძიმობისას.

• თამბაქოსგამოყენებაიწვევს არასასიამოვნოსუნსსუნთქვისას, თმაზე და ტანსაცმელზე, აგრეთვეალაქავებსკბილებს,ფრჩხილებსდაკანსდააფუჭებსტანსაცმელს.

• თამბაქოს გამოყენება ამცირებს ათლეტურშესაძლებლობებს.

• თამბაქო არის ხანძრისა და შემთხვევითისიკვდილიანობისმთავარიმიზეზი.

• თამბაქოს გამოყენების შედეგად ხდება სხვანარკოტიკული ნივთიერებების მოხმარებაც დათამბაქოზე დამოკიდებული პიროვნება მეტადაამიდრეკილი, რომ მოსინჯოს სხვა ნარკოტიკულისაშუალებებიც.

თამბაქოს მომხმარებელთა გავლენა ოჯახის წევრებზე, მეგობრებსა და თანამშრომლებზე6

• თქვენ აიძულებთ თქვენს ოჯახს, მეგობრებსა დათანამშრომლებსრომგახდნენთამბაქოსმეორადიკვამლისმომხმარებლები.

• თამბაქოს მეორადი კვამლის ჩასუნთქვა ზრდის

62

ფილტვებისკიბოს30%-ით.ესკითავისმხრივიწვევს3000ფილტვისკიბოთიდამატებითგარდაცვალებისშემთხვევასყოველწელს.

• ჩვილებსდაბავშვებს,რომლებსაცუხდებათიყვნენმეორადი მომხმარებლები აქვთ ასთმის, ისევეროგორცსხვასასუნთქიდაავადებების,ავთვისებიანისიმსივნისდაჯანმრთელობისსხვაპრობლემებისმეტირისკი.ესდაავადებებიიწვევენჰოსპიტალიზირებისგაზრდილმაჩვენებელსდასკოლისგაცდენას.

• თამბაქოსკვამლისგარემოშიყოფნაზრდისნაადრევიმშობიარობის შემთხვევებს და აგრეთვე ჩვილისუეცარიგარდაცვალებისსინდრომს.

• არამწეველახალგაზრდებს,რომლებიცისუნთქავენგამონაბოლქვს, აქვთ სასუნთქიდაავადებებისდასიმპტომებისმეტიშანს,რომლებიცგანაპირობებენსამსახურიდანდასხვასაქმიანობებიდანმოცდენას.

• მწეველთამეუღლეებსაქვთგულისდაავადებებისდაფილტვებისკიბოსმეტიშანსი.

თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის სარგებლიანობა1. მოკლევადიანი სარგებლიანობა• 20წუთისშემდეგსისხლისწნევადაპულსიხდებანორმალური.

• 8საათისშემდეგნახშირისმონოქსიდიდაჟანგბადისდონესისხლშიხდებანორმალური.

• 24 საათის შემდეგ ხდება სხეულიდან ნახშირისმონოქსიდისგამოდევნა.ფილტვებიიწყებენლორწოსდა მწეველობის ნარჩენების გაწმენდას. მცირდებაგულისშეტევისრიცხვი.

• 48 საათისშემდეგსხეულშიაღარარისნიკოტინი.ნერვის დაბოლოებები იწყებენ რეგენერაციას.სურნელიდაგემოსშეგრძნებაუმჯობესდება.

2. გრძელვადიანი სარგებლიანობა:• გაუმჯობესებულისუნთქვა• მეტიფიზიკურიენერგია• კანისუკეთესიტონალობა• თამბაქოსთანდაკავშირებულიისეთიდაავადებებისრისკებისშემცირება,როგორებიცაა• ფილტვისკიბო

• ემფიზემა• ფილტვების ქრონიკული ობსტრუქციულიდაავადება

• გულისშეტევითუეცარისიკვდილი• გულისკორონარულიდაავადება• ათეროსკლეროზი,არტერიებისშევიწროება• ინსულტი• ქრონიკულიბრონქიტი

სამზადისი თავის დასანებებლადრაცმეტადმოემზადებითთავისდასანებებლად,მეტიაწარმატებისშანსი6.ზოგიერთიშეთავაზებამოიცავს:• გადაწყვიტეპოზიტიურად,რომგინდათავიდაანებო• ჩამოწერე მიზეზები, მათ შორის პიროვნული,ს ა მ ედიცი ნო ეფე ქტ ე ბ ი , ჯ ა ნ მრთელობი სგაუმჯობესება,ფინანსურისარგებელიდასხვებისწინაშევალდებულება

• გაუმეორე თითოეული ეს მიზეზი საკუთართავსრამდენჯერმეყოველდილით

• დაიწყერაიმეელემენტარულივარჯიში.დაისვენედამიიღემეტისითხე.

• დანიშნედროთავისდასანებებლადმომდევნოორიკვირისგანმავლობაში.

• განსაზღვრეთავის დანებების ბარიერები. რატომიქნება ეს რთული? რა სიტუაციები განდომებთთამბაქოს? რისი გაკეთება შეგიძლია ამისშესაცვლელად?

• ჩამოწერე იმ ხალხის სახელები რომლებიც მხარსუჭერენ შენს გადაწყვეტილებასთავისდანებებისშესახებ, როგორებიც არიან ოჯახის წევრები,მეგობრები და თანამშრომლები. განიხილე შენიგეგმებიმათთან.

• თუ რომელიმე მათგანი მწეველია, სთხოვე რომთავიშეიკავონშენითანდასწრებითმოწევისაგანანუკეთესი,სთხოვეშემოგიერთდესთავისდანებებაში.

• გაასუფთავეისადგილებისადაცჩვეულებრივეწევიხოლმეყველაფრისაგანრაცგაგონებსსიგარეტს,მაგ:• სანთებლები• საფერფლეები• ასანთებები

63

• დაასუფთავესახლიდამანქანა.შეეცადეგამოდევნოთამბაქოსსუნირაცშეიძლებამეტად.

• ჩამოწერე საქმიანობები, საყვარელი აქტივობებიდა ინტერესები, რისი გაკეთებაც შეგიძლია რომყურადღებამოწევისაგანსხვარამეზეგადაიტანო.

• მოემზადეთავისდანებებისსიმპტომებისათვისდაიმისათვის,თუროგორუნდაგადაჭრაისინი.

• იყავი მზადთავისდანებების გართულებისათვის.გაიგემეტიუკანდახევისსინდრომზე.

• ნიკოტინის აღკვეთის მდგომარეობა შედგებასიმპტომებისაგან, რომლებსაც იწვევს ნიკოტინისმარაგის უეცარი შეწყვეტა. ნიკოტინის აღკვეთაშესაძლოა გამოიხატოს თავის დანებებიდან 4-12საათშიისეთისიმპტომებითროგორებიცაა:• მოწევის მწვავე, უკონტროლო მოთხოვნილება(სწრაფვა);

• გაღიზიანება;• მოუსვენრობა , სიბრაზე , აღგზნებადობისშეგრძნებები;

• დაღლილობა;• მადის მომატება, განსაკუთრებითტკბილეულისმოთხოვნილება,წონაშიმომატება;

• კონცენტრირებისგართულება,ცუდიმეხსიერება;• დეპრესია;• თავისტკივილები;• უძილობა;• თავბრუსხვევა.

თერაპიები რომლებიც თავის დანებებაში გვეხმარება• თამბაქოზე დამოკიდებულების სამკურნალოდგამოყენებული ორი კომპონენტი, რომლებიცდამტკიცდარომეფექტურია,არისკონსულტაციადაფარმაკოთერაპია.

• ფარმაკოლოგიური თერაპია არის არსებითიმნიშვნელობის და მოიცავს მრავალრიცხოვანმედიკამენტებს , როგორებიცაა ნიკოტინისჩამანაცვლებლები,რომლებიცგვხვდებასხვადასხვაფორმით (საღეჭი რეზინი , ცხვირის სპრეი ,ინჰალატორი,ტაბლეტები)დაანტიდეპრესანტები,ნიკოტინისრეცეპტორისანტაგონისტებიდაა.შ.

• უნდამიმართოთთქვენსთერაპევტსანფარმაკოლოგს,რომგამოგიწეროთანგირჩიოთმედიკამენტითავისდასანებებლად.

• ჯანდაცვის წარმომადგენელთა დახმარებითშესაძლოა გამოყენებული იქნას სხვადასხვაფარმაკოლოგიური თერაპიების კომბინაცია,გაიზარდოსთერაპიის ხანგრძლივობა,და მოხდესდოზების ინდივიდუალურიდანიშვნა გვერდითიმოვლენებისთავიდანასაცილებლად.

• შესაძლოასასარგებლოაღმოჩნდესსაინფორმაციოფ უ რ ცლ ე ბ ი , ბ რ ო შ უ რ ე ბ ი , ს ხ ვ ა დ ა ს ხ ვ ასაგანმანათლებლოთუთვითდახმარებისანმედიამასალები, მათშორისინტერნეტსაშუალებებიდასატელეფონოხაზები.

• CBTარისთერაპიულიტექნიკა,რომელიცისწრაფვისშეცვალოსაზროვნებისჩვეულიგზებიდაშეგრძნებებიმოწევისდასაკუთარითავისშესახებდაამხნევებსდაიძლევარჩევასმოწევისსურვილისმინიმუმამდედაყვანისადამისიმართვისგზებისშესახებ.

• ოპტიმალურად, ინდივიდუალური მოწევისათვისთავის დანებების სტრატეგიები მოიცავენ რჩევას(რეკომენდაციას თავის დანებების შესახებ) დაფარმაკოლოგიურ მკურნალობას (ვარენიკლინი,ბუპროპიონი,NRTდაა.შ..)ისევეროგორცკოგნიტიურქცევითთერაპიას(CBT).

პაციენტის საგანმანათლებლო მასალების ეფექტურობაკვლევებიადასტურებენთამბაქოსათვისთავისდანებებისპროგრამებში გამოყენებული საგანმანათლებლომასალებისეფექტურობას.სულ ცდა ჩაუტარდა 2000-მდე მოზრდილს, სადაცგამოყენებულიიყოსტანდარტული13გვერდიანიმოწევისთვითშეწყვეტისსახელმძღვანელო(საკონტროლოჯგუფი),პარალელურადგამოყენებულიიყო28გვერდიანიFree&Clear (F&C)მოწევისთვითშეწყვეტისსახელმძღვანელო,F&C სახელმძღვანელო და სოციალური დახმარებისინსტრუქციებიმწეველისოჯახისადამეგობრებისათვისდაF&Cსახელმძღვანელოდასოციალურიდახმარებისინსტრუქციები და ოთხი სატელეფონო ზარი

64

სპეციალისტებთან7. F&Cსატელეფონოკონსულტაციისპროგრამა დათვითდახმარების მასალები აღმოჩნდაეფექტური სტრატეგია მოწევის ინდივიდუალურადშემწყვეტთათვის.თვითდახმარებისსახელმძღვანელოსდაოჯახისწევრებისადამეგობრებისათვისსოციალურიმხარდაჭერისინსტრუქციებისგამოყენებამარმოახდინამნიშვნელოვანიგაუმჯობესებაპიროვნებისსურვილში,

რომთავიდაენებებინამოწევისათვის,F&Cოთხიზარისპროგრამის7გამოყენებასთანშედარებით.მეტაანალიზისმიხედვით,რომელიცმიმართულიიყოიმთვითდახმარებისბროშურებისგავლენისშესაფასებლადრომლებიცგამოიყენებოდაროგორცინდივიდუალურიჩარევისათვის ასევე კონსულტაციასთანშეთავსებით,თვითდახმარებამ მნიშვნელოვნად არ გაზარდამოწევისათვისთავის დანებების მაჩვენებელი, ისეთსხვამინიმალურჩარევებთანშედარებითროგორებიცააჯანდაცვის წარმომადგენლის რჩევა ან ნიკოტინისჩანაცვლების თერაპია 2 . მასალები რომლებიცმორგებულია ინდივიდუალურად, უკეთესია ზოგადმასალებზე2.

რეკომენდაციები:• მოწევისათვისთავისდანებების მსურველთათვისსაჭიროაინფორმაციაზეხელსაწვდომობა.

• არ არისდადასტურებული,რომთვითდახმარებისმასალებითშესაძლებელიადამატებითისარგებლობისმიღება სხვა მინიმალურ ინტერვენციებთანშედარებით(Bმტკიცებულებისდონე).

• მასალები,რომლებიცმორგებულიაინდივიდუალრმწეველზე, უფრო ეფექტურია ვიდრე ზოგადიმასალები, თუმცა გავლენა მოწევისათვის თავისდანებებისმაჩვენებელზემცირეა(Bმტკიცებულებისდონე).


1. NHSguidedselfhelptalkingtherapies,www.nice.org.uk/PH0102. Hartmann-Boyce J,LancasterT,SteadLF.Print-basedself-help

interventions for smoking cessation. Cochrane Database ofSystematic Reviews 2014, Issue 6. Art. No.: CD001118. DOI:10.1002/14651858.CD001118.pub3

3. BenowitzNL.Neurobiologyofnicotineaddiction:implicationsforsmokingcessationtreatment.AmJMed.2008;121:S3-S10.

4. BenowitzNL. Pharmacology of nicotine: addiction, smoking-induceddiseaseandtherapeutics,Ann.RevPharmacolToxicol.2009;49:57-71.

5. DollR,PetoR,BorehamJ,Sutherland I.Mortality in relationtosmoking:50years’observationsonmaleBritishdoctors.BMJ2004;328:1519.

ქცევითი სტრატეგიების მაგალითები/მოწევის თავის არიდების რჩევები-ისწავლეთპირველსიგარეტზეუარისთქმა;-გადააგდეთ„მოწევისინსტრუმენტი“:სანთებელა,საფერფლე,სიგარეტისკოლოფი;

-შეცვალეთთქვენიდღიურირუტინა;-მოერიდეთყავის,კოლასანჩაისმოხმარებას;-როდესაცგრძნობთმოწევისძლიერსურვილს,დალიეთდიდიფინჯანიწყალიანხილისგამოწურულიწვენი;-მიირთვითდღეში3-5-ჯერ;-საუზმე:ნატურალურიწვენები,რძისპროდუქტები,შესაძლოახორცი,კვერცხი;ფრთხილადიყავითდილისყავისსმისდროსსიგარეტთან;

-სამხარიდავახშამი:უკეთესიანედლიბოსტნეულიანხილი,მწვანებოსტნეული,ხილი;

-ძილისწინ-ფინჯანიყავაანჩაი;-უნდამოერიდოთ:კვებასშორისჭამას,ტკბილეულს,ცომეულს,შოკოლადებს;

-დალიეთ2ლიტრზემეტიწყალიდღეში;-ფიზიკურივარჯიში,სუფთაჰაერზესეირნობა,რელაქსაციისტექნიკისცოდნა;

-დაიწყეთახალისპორტი;-მოერიდეთმწეველებისგარემოცვას,სადაცგექნებათმოწევისცდუნება;

-დაზოგეთფული,რასაცხარჯავდითსიგარეტში-სამაგიეროდიყიდეთრაიმესაჩუქარი!

ცხრილი 4.5: მოწევის თავიდან ასაცილებელი პრაქტიკული რჩევები7

65

6. ACCPkit(5=1fromM1chaptBD)7. Orleans C.T.,Schoenbach V.,Wagner E. et. al., Self-HelpQuit

Smoking Interventions: Effects of Self-HelpMaterials, SocialSupport Instructions,andTelephoneCounseling, J.ConsultClinPsychol.1991;59(3):439-

4.2.4.5 კომპიუტერის/ინტერნეტის გამოყენებაკომპიუტერისდაინტერნეტისგამოყენებითარსებულჩარევებს აქვთ პოტენციალი, რომ გამოყენებულიიქნას მწეველი მოსახლეობის უმრავლესობისმიერ, აგრეთვე შესაძლოა უფრო ეფექტური იყოსახალგაზრდებთანსამუშაოდდანაკლებადხარჯიანია.ასეთიჩარევებიშესაძლოაგამოყენებულიიქნასროგორცინდივიდუალური მკურნალობა, სადაც მოხდებაპაციენტისაგან ინფორმაციის შეგროვება და შემდეგალგორითმების გამოყენება საპასუხო ქმედებების ანრეკომენდაციების ჩამოსაყალიბებლად. ახლანდელიაპლიკაციები მოიცავენ მონაცემთა მრავალჯერადიტერაციებს, მოწევისათვისთავისდანებების გეგმისშემუშავებასდამონიტორინგსდააქტიურელექტრონულმიმოწერასმომხმარებლებთან.პოზიტიურიშედეგებიმოიტანამოსახლეობისკვლევამ,სადაც გამოყენებული იყო ცვლილების ეტაპებისდა ინტერნეტ პროგრამის მიერ შემოთავაზებულიინტერნეტგამოკითხვისგათვალისწინებითმიღებულიკომპიუტერულიანგარიშები.მოზარდებშიჩატარებულმაკვლევამაჩვენაპოზიტიურიშედეგებიიმკომპლექსურჩარევაზე ხელსაწვდომობით, რომელიც მოიცავდაინტერაქტიულ კომპიუტერულ ჩარევას, რჩევასსპეციალისტისაგან, მოკლე სამოტივაციო ინტერვიუსდასატელეფონოსეანსებს (საკონტროლოპირობაიყოინფორმაცია მეტი ხილის და ბოსტნეულის მიღებისშესახებ)1.კვლევამ აჩვენა, რომ ინტერნეტზე დაფუძნებულმოწევისათვის თავის დასანებებელ პროგრამებსშეუძლიათდადებითიგავლენისმოხდენათავისდანებებისმაჩვენებელზე, თუმცა, არ იქნა დადასტურებულიმუდმივიეფექტიდამტკიცებულებებიიყორისკისქვეშ2. ინტერნეტ პროგრამები, რომლებიცუზრუნველყოფენინდივიდუალურად მორგებულ ინფორმაციას და

მხარდაჭერას,შესაძლოაიყოსუროეფექტურივიდრეფიქსირებული ინტერნეტ გვერდი და შესაბამისად,ის პროგრამები რომლებიც იყო ინტერაქტიულიაღმოჩნდა მეტად ეფექტური. ინტერნეტი შესაძლოაიყოსმეტადშედეგიანითუიქნებაგამოყენებულისხვაჩარევებთანპარალელურად,როგორიცაამაგ.NRTანსხვაფარმაკოთერაპია. ინტერნეტით უზრუნველყოფილიინოვაციური მოწევისათვის თავის დანებებისინტერვენციები შესაძლოა იყოს უფრო მიმზიდველიმწეველი ახალგაზრდებისა და ქალებისათვის დანაკლებადმიმზიდველიიმმწეველებისათვის,რომლებიცუჩივიან დეპრესიას3. დამატებითი კვლევაა საჭირო,რათაუკეთიქნასგაგებულიინტერნეტსაინტერვენციოპროგრამებისღირებულება.

რეკომენდაციები:• ს ა ჭიროა კვლევის ჩ ატარება ინტერნეტზედაფუძნებულიმოწევისათვისთავისდასანებებელიინტერვენციებისშესახებრეკომენდაციისმიცემამდე.


1. NHSguidedselfhelptalkingtherapies,www.nice.org.uk/PH0102. CivljakM,SteadLF,Hartmann-BoyceJ,SheikhA,CarJ. Internet-

based interventions forsmokingcessation.CochraneDatabaseof Systematic Reviews 2013, Issue 7. Art. No.: CD007078.DOI:,10.1002/14651858.CD007078.pub4

3. GainsburyS.M.,BlaszczynskiA.Asystematic reviewof Internet-basedtherapyforthetreatmentofaddictions,ClinicalPsychologyReview,2011;31(3):490-498.

4.3 თამბაქოზე დამოკიდებულების ფარმაკოლოგიური მკურნალობა

რამდენადაცმოწევაქრონიკულდაავადებასწარმოადგენს,ის გულისხმობს მრავალი კომპონენტისაგანშემდგართერაპიულჩარევას,საიდანაცგადამწვეტადგვევლინებაფარმაკოლოგიური თერაპია. სხვადასხვა ევროპულქვეყნებშიმედიკამენტებისდასამტკიცებლადჩართულიაევროპისადაეროვნულიმარეგულირებელიორგანოები.მითითებულიათამბაქოსათვისთავისდასანებებელი

66

მედიკამენტების ორი კატეგორია : პირველადიმედიკამენტებიდამეორადიმედიკამენტებიპირველადი მედიკამენტები ეფექტური აღმოჩნდათამბაქოზე დამოკიდებულების სამკურნალოდ, მათგააჩნიათ უფრო მაღალი უსაფრთხოების დონე დადამტკიცებულია ევროპული სამედიცინო სააგენტოსმიერ. პირველადი მედიკამენტიუნდა იყოს პირველიარჩევანინებისმიერისპეციალისტისათვისნიკოტინზედამოკიდებულების სამკურნალოდ. დამტკიცებულიასამიკატეგორიისმედიკამენტებითამბაქოსათვისთავისდასანებებლად,რომლებიც წარმოადგენენ პირველადთერაპიასდა მათ შორისაა: ნიკოტინის ჩანაცვლებისთერაპია, ვარენიკლინი და ბუპროპიონი (იხილეთცხრილი4.6).თამბაქოსათვის თავის დანებების მეორადიმედიკამენტები მოიცავენ ნაწილობრივ ნიკოტინისრეცეპტორების ანტაგონისტურ სიტიზინს (რომელიცამ აღნიშვნით გამოიყენება სამხრეთ ევროპულქვეყნებში). სამ ციკლოვანი ანტი დეპრესანტულინორტრიპტილინიდაანტიჰიპერტენზიულიქლონიდინირეგისტრირებულია ბევრ ქვეყანაში, მაგრამ არამოწევისათვისთავისდასანებებლად.ნოტრიპტილინიდამტკიცებულია,როგორცანტიდეპრესანტი,მაგრამარაროგორცმოწევისათვისთავისდასანებებელიწამალი.თამბაქოსათვისთავისდასანებებლადრეკომენდებულიმეორადი მედიკამენტები წარმოდგენილია ნაცადიეფექტურობისმქონე მედიკამენტებით, მაგრამუფრომცირემასშტაბით,ვიდრეპირველადიმედიკამენტები,რაცგამოწვეულიაიმით,რომისინიარწარმოადგენენEMEAსმიერდამტკიცებულმედიკამენტსთამბაქოსათვისთავისდანებებისსამკურნალოდანმათმეტიგვერდითიმოვლენებიშეიძლებაახასიათებდეთ,ვიდრეპირველადმედიკამენტებს. ზოგადად ისინი რეკომენდებულიაროდესაც ვერ ხერხდება გარკვეული მიზეზების გამოპირველადიმედიკამენტებისგამოყენება(ეფექტურობისნაკლებობა,კონტრამითითებებიდაა.შ.).უკანასკნელირამდენიმეწლისგანმავლობაშიმიღწეულიიქნამნიშვნელოვანიპროგრესითამბაქოსათვისთავისდასანებებლად გამოყენებული მედიკამენტებისეფექტურობისკუთხით.მონოთერაპიისგარდა,შესაძლოა

გამოყენებული იქნას სხვადასხვაფარმაკოლოგიურითერაპიების კომბინაცია თავის დანებების შანსისგასაზრდელად.აღნიშნულიმკურნალობისეფექტურობასზრდისისეთიდამატებითისტრატეგიებიროგორებიცაათერაპიის ხანგრძლივობის გაგრძელება, დოზებისინდივიდუალურიდანიშვნა გვერდითი მოვლენებისთავიდანასაცილებლადდაზოგადიმედიკამენტები.

პირველი რიგის მედიკამენტების ეფექტურობა 2008 წელს 83 შემთხვევითი ცდისაგან შემდგარმამეტა ანალიზმა, რომელიც იკვლევდა სხვადასხვამედიკამენტების ეფექტურობას მკურნალობისშემდეგ ექვსითვის განმავლობაშითავისდანებებისმაჩვენებელთანმიმართებაში,აჩვენა,რომთამბაქოსათვისთავისდასანებებელიმედიკამენტებისუმრავლესობამ(ნიკოტინისსაფენი,საღეჭირეზინი,ტაბლეტი,ნაზალურისპრეი, ინჰალატორი და ბუპროპიონი) დაახლოებითგააორმაგა თავის დანებების მიღწევის შანსები (იხ.ცხრილი4.7).1მოწევისაგანთავისშეკავებისმაჩვენებელმაექვსითვისმანძილზეიმპაციენტებსშორის,რომლებსაცდანიშნულიქონდათპლაცებომკურნალობა,შეადგინა14% ფარმაკოთერაპიების უმრავლესობას შორისარსებულ 19%და 26%თან შედარებით. რამდენადაცზოგიერთიკვლევამოიცავდაკონსულტაციასკვლევისსხვაინტერვენციებისპარალელურად,ესეფექტურობისმაჩვენებლები ასახავენ აგრეთვე კონსულტაციისმეშვეობითმიღებულსარგებელს.ვარენიკლინი და ნიკოტინის ჩამანაცვლებელითერაპიისკომბინაციისგამოყენება(ნიკოტინისსაფენსდამატებულიNRTსმოკლევადიანიფორმაროგორიცაანიკოტინისსაღეჭირეზინიანტაბლეტიგამოყენებული14კვირაზემეტიდროით)ასოცირდებოდამოწევისაგანთავის შეკავების ყველაზე მაღალ მაჩვენებელთან33%ითდა37%ით.1 ესმაჩვენებლებიმნიშვნელოვნადაღემატებოდა მონო თერაპიის (ნიკოტინის საფენი)მაჩვენებელს. ამ ორი მედიკამენტის სარგებლიანობააგრეთვე გამოიხატა ცდებში, სადაც ისინი შეადარესინდივიდუალურ აგენტებს, როგორებიცაა ნიკოტინისსაფენიანბუპროპიონი2,3CochraneCollaborationისმიერმეორეარცთუისედიდი

67

თამბაქოზე დამოკიდებულების ფარმაკოლოგიური მკურნალობასამკურნალო საშაუალება

დოზა ინსტრუქცია

ბუპროპიონი 1-3დღეს:150მგყოველდილით;მე-4დღესდაშემდგომ:150მგ2-ჯერდღეში(სულმცირე8საათშიერთი)მკურნალობისდასრულებამდე

მიღებადაიწყეთმოწევისშეწყვეტამდე1-2კვირითადრე;გამოიყენეთ2-6თვისგანმავლობაში

ნიკოტინის საღეჭი რეზინი

2მგ-პაციენტიეწევა≤24ღერს/დღეში;4მგ-პაციენტიეწევა≥25ღერს/დღეში;რეკომენდირებულიდოზა:8-12საღეჭირეზინი/დღეში

გამოიყენეთ3-6თვისგანმავლობაში

ნიკოტინის ინჰალატორი

6-16კატრიჯი/დღეში,ერთკატრიჯსშეუძლია4მგნიკოტინისმიწოდება80შესხურებით

გამოიყენეთ6თვემდევადით

ნიკოტინის აბები (ლოზენგე)

1,2და4მგ;ერთიაბი1-2საათში;2მგთუპაციენტიეწევაპირველღერსგაღვიძებიდან30წუთშიანუფრომერე;4მგთუგაღვიძებიდან30წუთამდეპერიოდშიეწევიპირველღერს


ნიკოტინის ნაზალური სპრეი

0.5მგ/ნესტოში;1-2დოზა/საათში;ლიმიტი:8-40დოზა/დღეში


ნიკოტინის საფენი 7,14,21მგ/24საათში(ან10/15/25მგ/16)თუპაციენტი10ღერსეწევადღეში,21მგ/დღეში4კვირისგანმავლობაში,შემდეგ14მგ/დღეშიორიკვირით,შემდეგ7მგ/დღეშიორიკვირით;თუპაციენტიეწევა10ღერზენაკლებსდღეში,დაიწყეთ14მგ/დღეში6კვირისგანმავლობაში,შემდეგ7მგ/დღეშიორიკვირით

გამოიყენეთახალისაფენიყოველდილით8-12კვირისგანმავლობაშიმტკიცებულებაადასტურებსგაზრდილეფექტურობასროცაგამოიყენება3-6თვისგანმავლობაში

ვარენიკლინი 1-3დღე:0.5მგყოველდილით;4-7დღე:0.5მგორჯერდღეში;8-დასრულებამდე:1მგორჯერდღეში

მიღებადაიწყეთმოწევისშეწყვეტამდეერთიკვირითადრე;გამოიყენეთ3-6თვისგანმავლობაში

კომბინირებული თერაპია - FDA-ს მიერ მოწევის შეწყვეტის კომბინირებულ მკურნალობის მეთოდად აღიარებულია ბუპროპიონ SR და ნიკოტინის საფენის კომბინაცია

ნიკოტინის საფენი + ბუპროპიონი

მიყევითშესაბამისიწამლისზემოაღნიშნულინსტრუქციებს


ნიკოტინის საფენი + ინჰალატორინიკოტინის საფენი + ლოზენგენიკოტინის საფენი + საღეჭი რეზინი



ცხრილი 4.6: თამბაქოსათვის თავის დანებების პირველადი მედიკამენტები (ადაპტირებული Fiore M.C. დან)1

68

ხნის წინ ჩატარებულმა მეტა ანლიზმა, რომელიციკვლევდა მტკიცებულებებს მოწევისაგან თავისშეკავებისფარმაკოლოგიების მხარდასაჭერად, იგივეშედეგებიაჩვენა.4შესაძლოამოკლედითქვას,რომNRT(ორალური+საფენი)დავარენიკლინისკომბინაციასაქვს

მსგავსიდადებითიეფექტიდაორივეწინუსწრებსმონოთერაპიასNRTანბუპროპიონით.

თამბაქოსათვის თავის დანებების მედიკამენტებიეფექტურიაღმოჩნდარეალურჯანდაცვისგარემოშიდაიმმწეველებში,რომლებიცსხვადასხვათანაარსებულიპირობებით ხასიათდებიან (სუბსტანციის ბოროტადგამოყენებადადეპრესია)1,5

4.3.1. მკურნალობა NRT მეთოდით4.3.1.1 განსაზღვრებები• ნიკოტინ ჩანაცვლებითი თერაპია წარმოადგენსპირველირიგისმკურნალობასთამბაქოსათვისთავისდასანებებლადიმმწეველთაშორის,რომელთაცარგააჩნიათმოტივაციამოწევისშესაწყვეტად.

• ის აგრეთვე წარმოადგენს პროდუქტს, რომელიცშესაძლოა გამოყენებული იქნას რაღაც დროისმანძილზე მოწევის გახშირების შესამცირებლადროდესაც მოწევის შეწყვეტა შეუძლებელია ანროდესაცმწეველიართანხმდება.

4.3.1.2 მოქმედების მექანიზმითამბაქოს კვამლისაგან ან ღეჭვისაგან წარმოქმნილინიკოტინი იგივეა რაც NRT-ს შედეგად მიღებულინიკოტინი, მაგრამტვინისათვისმიწოდების კინეტიკარადიკალურად განსხვავდება და ძლიერად ცვლისეფექტს.ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპიას ახასიათებს ორიმიზანი:• ასტიმულირებს ნიკოტინის რეცეპტორებს, რათაჩაიხშოსსურვილიდასხვათავისდანებებისდროსწარმოშობილისიმპტომები.ეფექტიარდააყოვნებს

• შეამციროსნიკოტინისრეცეპტორებისრაოდენობა:ესკლებადობაგრძელდებაკვირებისგანმავლობაშიდაამცირებსთამბაქოზედამოკიდებულებას

იხილეთდიაგრამა4.3.სიგარეტისმოწევისასნიკოტინიაღწევსმწეველისტვინს7წამშიდაკვებავსნიკოტინისრეცეპტორებს(“სროლისეფექტი”),(დიაგრამა4.4).

ფარმაკოთერაპია მოწევისაგან თავის შეკავების OR (95% CI) მაჩვენებელი

მოწევისაგან თავის შეკავების მაჩვენებელი

პლაცებო 1.0 13.8მონო თერაპიანიკოტინის საფენი 1.9(1.7-2.2) 23.4(21.3-25.8)მაღალი დოზის შემცველი საფენი

2.3(1.7-3.0) 26.5(21.3-32.5)

ნიკოტინის ინჰალატორი

2.1(1.5-2.9) 24.8(19.1-31.6)

ნიკოტინის საღეჭი რეზინი

1.5(1.2-1.7) 19.0(16.5-21.9)

ბუპროპიონი 2.0(1.8-2.2) 24.2(22.2-26.4)ვარენიკლინი 3.1 (2.5 - 3.8) 33.2 (28.9 -

37.8)კომბინირებული თერაპიასაფენი+ინჰალატორი 2.2(1.3–2.6) 25.8(17.3–36.5)საფენი+საღეჭი 2.6(2.5–5.2) 26.5(28.6–45.3)საფენი+ბუპროპიონი 2.5(1.9–3.4) 28.9(23.5–25.1)საფენი (ხანგრძლივად; 14 კვირაზე მეტი)+საღეჭი ან სპრეი

3.6(2.5–5.2) 36.5(28.6–45.3)

ცხრილი 4.7: მოწევისათვის თავის დასანებებელი პირველი რიგის მედიკამენტების მონოთერაპიისა და კომბინაციური თერაპიის ეფექტურობა

რესურსი:თამბაქოსმოხმარებისადადამოკიდებულებისმკურნალობა,აშშკლინიკურიპრაქტიკისგაიდლაინი,2008წლისრედაქცია.

69

ტვინის ჩართულ ნაწილში არსებული უჯრედებირეაგირებენრეცეპტორებისმგრძნობელობისდაკარგვითდამათირაოდენობისგამრავლებით,ახდენენრაამგვარადშემდეგი სიგარეტის სურვილის გაჩენას. მწეველებსგააჩნიათგაცილებითმეტინიკოტინისრეცეპტორივიდრეარამწეველებსრაცხსნისმწეველებშინიკოტინისმაღალამტანობას,ისევეროგორცმათძლიერდამოკიდებლებასნიკოტინზე.ესრეცეპტორებიიმდენადბევრია,რომმათიდაფიქსირებაშესაძლებელიაპოზიტრონულემისიურიტომოგრაფიით:ნიკოტინზედამოკიდებულებისცენტრი,რომელიცააშკარავებსბირთვულACCUMBENSდაწინატაგმენტალურმხარეს,სადაცნიკოტინისრეცეპტორები

უმთავრესადტვინშიარიანგანთავსებული.ნიკოტინ ჩანაცვლებითი თერაპია ტვინს ნიკოტინსგაცილებითუფრონელააწვდის,ვიდრესიგარეტებიდაწარმოშობსპიკს.NRTახდენსნიკოტინისრეცეპტორებისსტიმულირებას, ნიკოტინის მოთხოვნის გაზრდით ანშემცირებით და ამგვარად წარმოშობს გაცილებითნაკლებრეცეპტორს,რომლებიცNRT-სსამითვისშემდეგუბრუნდებიან ნორმალურ რაოდენობას. თუმცა, ესსტრუქტურებიინარჩუნებენმოწევისმახსოვრობასდაშესაძლოა ძალიან სწრაფად გამრავლდნენუჯრედისმემბრანაზეთუმოხდებათამბაქოსმოწევა.თამბაქოზედამოკიდებულებაამგვარადქრონიკულიდაავადებაა.

4.3.1.3 NRT-ს ეფექტურობის კლინიკური მტკიცებულებაროგორცყველაქრონიკულიდაავადებისმკურნალობისას,თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობა ბევრიშემთხვევითი ცდის საგანი გახდა ბოლო 40 წლისგანმავლობაში.ორმამთავარმამეტაანალიზმაშეაჯამამოწევისათვისთავის დანებების პროცესში NRT-ს ეფექტურობისხელმისაწვდომიმაგალითები.პირველიმეტაანალიზიჩატარებული იქნა შ.შ. მთავარი ქირურგის მიერ და

დიაგრამა 4.4: ნიკოტინის დონის ევოლუცია არტერიულ სისტემაში ნიკოტინის განმეორებითი მოხმარებისას

სიგარეტი სიგარეტი სიგარეტი საათი

ნიკოტონისკონცეტრაციასისხლში

კმაყოფილებისდონე

ნიკოტინისგამოდევნისშეგრძნება

დიაგრამა 4.3: ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპიის ორი ამოცანა: შეამციროს თამბაქოსათვის თავის დანებებისას წარმოშობილი სინდრომი (მწვავე) და შეამციროს დამოკიდებულება ნიკოტინის რეცეპტორების რაოდენობის შემცირებით (ქრონიკული)

მწეველი

აკუმბენისნუკლეუსი

ნიკოტინისრეცეპტორებისრაოდენობისშემცირება

მოწევოსძლიერისურვილისშემცირება

ნიკოტინი

70

კოორდინირებული იყო მაიკლფიორეს მიერ.1 მეორემეტაანალიზიჩატარდაCochraneCollaboration-ისმიერდაახლახანსმოხდამისიგანახლება.Cochrane Collaboration-მა განსაზღვრა ნიკოტინისშემცვლელი პროდუქტის 150 ცდა, 117 ცდა რომელიცმოიცავდა 50,000ზე მეტ მონაწილეს და შეადარანიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიისსხვადასხვასახეობაპლაცებოს ან საკონტროლო ჯგუფს, რომლებსაც არუტარდებოდათ ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპია.6თავშეკავების შედარებითი რისკი ყველა სახისშემცვლელთაგანკონტროლისსაპირისპიროდშეადგენს1.60(95%თავდაჯერებულობისინტერვალი:1.53to1.68).6შედარებითი რისკი თითოეული სახეობისათვისშეადგენდა:6• 1.49 (95%CI 1.40 to 1.60, 55ცდა)ნიკოტინისსაღეჭირეზინისათვის;

• 1.64 (95% CI 1.52 to 1.78, 43 ცდა) ნიკოტინისსაფენისათვის;

• 1 .95 (95% CI 1 .61 to 2 .36 , 6 ცდა) ორალურიტაბლეტებისათვის;

• 1 .90 (95% CI 1 .36 to 2 .67, 4 ცდა) ნიკოტინისინჰალატორისათვის;

• 2.02(95%CI1.49to2.73,4ცდა)ნიკოტინისნაზალურისპრეისათვის

• 2.48(95%CI1.24to4.94,1ცდა)ორალურისპრეისათვის

საფენებსა და ორალურ ფორმებს შორის არსებულისხვაობაშესაძლოადოზებთანიყოსდაკავშირებული,რადგანუფრომიღებულიაორალურიფორმებისდოზისკვლევა რომლებიც მოცემულია კლინიკური ცდებისფიქსირებულიდოზებისსახით.დამტკიცებულია,რომნიკოტინისსაფენისშეთავსებაNRTსწრაფფორმასთანუფროეფექტურია,ვიდრემხოლოდNRT(RR1.34,95%CI1.18to1.51,9ცდები).6ძლიერ დამოკიდებულ მწეველთა შემთხვევაში,მნიშვნელოვნად უფრო სასარგებლო აღმოჩნდა 4 მგსაღეჭი რეზინი 2 მგ საღეჭ რეზინთან შედარებით,მაგრამ საფენების დოზებით გაზრდით მიღებულისარგებლიანობადაბალიაამჟამინდელკვლევებში.Cochrane Collaboration ავტორებმადაასკვნეს, რომNRT

ყველაკომერციულადხელმისაწვდომიფორმა (საღეჭირეზინი,ტრანსდერმალურისაფენი,ნაზალურისპრეი,ინჰალატორი, ტაბლეტები) შესაძლოა დაეხმაროსმწეველსთავისდანებებისპროცესშიდაგაზარდოსმათიშანსებიწარმატებისათვის.NRTგაზარდამოწევისაგანთავშეკავებისმაჩვენებლები50%70%ითსახეობისადადოზისმიუხედავად.6ნიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიისეფექტურობაარარისსრულიადდამოუკიდებელიმწეველისათვისაღმოჩენილიდამატებითიდახმარებისინტენსივობისაგან.რაცმეტიადახმარება, მეტია სარგებელი, მაგრამ ნებისმიერიდახმარებისარარსებობისშემთხვევაშიცკინიკოტინისშემცვლელებიეფექტურია.

NRT-ის ფარმაკოთერაპიასთან შეთავსებაThe Cochrane Collaboration აჩვენა, რომ ნიკოტინისსაფენების შეთავსება ორალურ ფორმებთან უფროეფექტურია, ვიდრე მხოლოდ ერთი სახის ნიკოტინისშემცვლელისგამოყენება.• NRT შესაძლოა გამოყენებული იქნას ორალურდატრანსდერმალურფორმებთანშეთავსებით;

• NRTშესაძლოაგამოყენებულიიქნასბუპროპრიონთანანნორტრიპტილინთანშეთავსებით;

• კ ლ ი ნ ი კ ი ს ა ხ ლ ა ნ დ ე ლ ი პ რ ა ქ ტ ი კ ულ ის ა ხ ელმძღვ ა ნ ელოები არ გ ვ ირჩ ე ვ ე ნ N RTგამოყენებას ვ არენიკლინთან შეთავსებითმოწევისათვისთავისდასანებებლად.ამისმიზეზიუპირველეს ყოვლისა არისის,რომსავარაუდოდთამბაქოს ნიკოტინის მსგავსი NRTდაბლოკილიიქნავარენიკლინისმიერ.

• იმ პაციენტებში,რომლებიც განაგრძობენ მოწევასვარენიკლინისმონოთერაპიიდან2დან6კვირამდედროის მანძილზე, არ არსებობს არანაირი კონტრმითითება,რომესსიგარეტებიჩანაცვლებულიუნდაიქნას NRT ით. ამჟამინდელი კლინიკური ცდებისშედეგების მიხედვით, შესაძლოა სასარგებლოაღმოჩნდესNRTშეთავსებავარენიკლინთან,თუმცაშედეგებიარეულია.4საჭიროადამატებითიკვლევაამმიდგომისეფექტურობისროგორცსტანდარტულიპრაქტიკის მხ არდასაჭერად . შეს აბამისად

71

ვარენიკლინის დამატება NRT მონოთერაპიასთანიგივეგზითმოხდება.

4.3.1.4 NRT საფენი (პლასტირი)საფენი შემოღებული იქნა, რათა მოხდარიყო საღეჭირეზინისგამოყენებასთანდაკავშირებულისიძნელეებისთავიდან აცილება. მისი სარგებლიანობა აგრეთვეიმაშია, რომ უზრუნველყოფს უფრო სტაბილურნიკოტინისკონცენტრაციებს,რაცუფროსასარგებლოამოწევისათვის თავის დანებების პროცესში, მაგრამნაკლებადმარგებელიავიდრეორალურიფორმებირათადაკმაყოფილებულიიქნასნიკოტინისდაუყოვნებელიმოთხოვნილება.საფენში არსებული ნიკოტინი საბოლოოდ იმართებაკანითდაკანქვეშაქსოვილითდამიემართებაკანიდანსისხლისა და ტვინისაკენ. ნიკოტინის საფენისმოცილებისასაცკიისგანაგრძობსკანიდანტვინისაკენგავრცელებას.საფენიადვილადშეთავსებადობითგამოირჩევაიოლიგამოყენების გამო. კანის ადგილობრივი რეაქციისთავიდანასაცილებლად,მომხმარებელმაუნდაშეცვალოსსაფენისადგილიყოველდღიურად,მკლავების,მხრებისდამკერდისმონაცვლეობით.არსებობსსაფენები,რომელთატარებაცშესაძლებელია24საათისგანმავლობაშიდღიურიმაქსიმალურიდოზის

21 მგ ნიკოტინისუზრუნველსაყოფადდა სისტემები,რომელთატარებაც შეიძლება 16 საათიდა ამგვარადწარმოიქმნება ნიკოტინის მაქსიმალურიდოზა 25 მგ.ამგვარად,21მგ24საათშისისტემებიუზრუნველყოფენდაახლოებით0.9მგნიკოტინსსაათში,როდესაც25მგ16საათშიუზრუნველყოფენ1.4მგსაათში(ცხრილი4.8).

საფენის სახეობასაფენებიყველაიგივეპრინციპსეფუძნება,მაგრამმათგააჩნიათმცირეკინეტიკურიგანსხვავებები (დიაგრამა4.5).7 ამგვარად, საფენის თითოეულ ფორმას აქვსდადებითიდაუარყოფითიმხარეები. შესაძლებელიამკურნალობისმორგებათითოეულიპაციენტისათვის.

საფენების გამოყენებასაფენი გამოყენებული უნდა იქნას დილით შხაპისმიღებამდეანმასშემდეგ.არუნდაიქნასგამოყენებული

0.3 მგ/სთ

0.6 მგ/სთ

0.9 მგ/სთ

1,6 მგ/სთ

16 საათში 5მგ 10მგ 15მგ 25მგ24 საათში 7მგ 14მგ 21მგ

ცხრილი 4.8: ნიკოტინის საფენების ექვივალენტურობა 16 და 24 საათში

დიაგრამა 4.5: ნიკოტინის კინეტიკა 24 საათზე მეტი დროით გამოყენებული საფენის მიხედვით

წყარო:Benowitz19937

ნიკოტინისპლაზმა ნიკოტინისპლაზმა ნიკოტინისპლაზმა

Niquitin® [n=13]Nicotinelle®Nicopatch®Nicorette®

1

15

10

5

09 17 1

15

10

5

09 17 25 1

15

10

5

09 17 25

72

ზედაპირულადაქტიურიაგენტები,რომლებიცამცირებენნიკოტინისშეწოვას. მომხმარებელიუნდა მოერიდოსსაფენებისდამაგრებასმაღალიწნევისმქონეადგილებზე.თუსაფენიდღისგანმავლობაშიმოცილდებაადგილიდან,შესაძლებელია იგივე საფენის გამოყენება წებოვანიპლასტირისმეშვეობით.

საფენების ზოგადი ამტანობანიკოტინისშემცვლელიყველაპროდუქტისმსგავსად,საფენების ამტანობაგაცილებითუკეთესიაძლიერადდამოკიდებულ მწეველებს შორის, რომელთაცროგორც წესი არ გააჩნიათ გვერდითი მოვლენებიმრავალრიცხოვანისაფენებისშემთხვევაშიცკი,მაშინროდესაც არამწეველში ერთმა საფენმა შესაძლოათითქმისმუდმივადწარმოშვასგვერდითიმოვლენები.ესგვერდითიმოვლენებიდამოკიდებულიანიკოტინისდოზაზედამტკიცედაადაკავშირებულითავისდანებებისსინდრომთან.საფენისათვის დამახასიათებელი ერთი გვერდითიმოვლენაარისკანისალერგია.ხშირიასაფენზეკანისწითლადრეაქციარაცხშირადგაღიზიანებასგამოხატავს.მაგრამუფროდიდიალერგიულირეაქციაშესაძლებელიაზოგიერთპაციენტში,რომლებსაცალერგიააქვთწებოვანსაფენებზე. ექიმებმა უნდა გამოიკვლიონ მისაკრავისაფენებისნებისმიერიდამახასიათებელიალერგია.თუსიმპტომებიმოკრძალებულია,შესაძლებელიასაფენისმწარმოებელისშეცვლა,რადგანაცსხვადასხვასაფენებზესხვადასხვასახისწებოაგამოყენებული.თუ კანის რეაქცია ხდება საფენის დადების შემდეგ,მოიშორეთ საფენიდა აღარ გამოიყენოთ, ზოგიერთიძალიანსპეციფიკურიშემთხვევისგარდა.

4.3.1.5 ორალური ნიკოტინის შემცველებიორალურინიკოტინისშემცველითერაპიისბევრიფორმაარსებობსბაზარზე.არსებობსოთხიორალურიფორმა:• საღეჭირეზინი• ენისქვეშატაბლეტები• აბები(ლოზენგე)• ინჰალატორები,რომლებიცსიგარეტისჩასადებსგავს

ყველაამნიკოტინისშემცველიპროდუქტებისშეწოვახდებაპირისღრუსლორწოთი.ნიკოტინის შეწოვა პირის ღრუს ლორწოთი ხდებამხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ პირის ღრუს pHნეიტრალურია.ასერომ,მომხმარებელიუნდაერიდოსჭამა სმასგანსაკუთრებითსოდისმიღებას (ის მჟავაა)ნიკოტინის შემცველი თერაპიის ორალური ფორმისმიღებამდე.კუჭის მიერ ათვისებული ნერწყვის რაოდენობამინიმუმამდე უნდა იქნას დაყვანილი, რადგანაცმან შესაძლოა გამოიწვიოს გაღიზიანება და ხველა.ნერწყვისმატებადამისიგადაყლაპვაგანსაკუთრებითმნიშვნელოვანია მწეველების მიერ საღეჭი რეზინისგამოყენებისას, თუ მათ არ გამოუყენებიათ საღეჭირეზინიადრედაზედმეტადსწრაფადღეჭავენ.

ორალური ნიკოტინის ბიოხელმისაწვდომობა ნიკოტინი შეიწოვება პირის ღრუს მიერ ღეჭვისდაწყებისას, ღეჭვის პროცესშიდარამდენიმე წუთისშემდეგან15დან30წუთამდე.ნიკოტინის არტერიულ სისხლში კონცეტრაციისზრდაარისშედარებითნაკლებადმკვეთრივიდრეესმიიღწევა სიგარეტის მოწევითადა ცხვირის სპერითშესხურებით. ამით აიხსნება ისთუ რატომ მიიჩნევანიკოტინის მიწოდების ეს ფორმები უპირატესადიმისათვის, რომ შენარჩუნებული იყოს ნიკოტინისკონცეტრაციის გარკვეული დოზე. საღეჭი რეზინისგამოყენებიდანრამოდენიმეწუთშიმიიღწევანიკოტინისპიკურიკონცეტრაცია,რაცსაკმარისიარეცეპტორებისდასაკმაყოფილებლად,რომელსაცშეუძლიაგამოიწვიოსამ რეცეპტორების დესენსიბილიზაცია და ახალირეცეპტორების აღგზნება. ამით აიხსნება ის, რომპაციენტებისგარკვეულირაოდენობისათვისრთულიამიატოვოსსაღეჭირეზინი6თვისანუფრომეტიპერიოდისგანმავლობაში.არასწორიამსჯელობაიმისშესახებრომსაღეჭირეზინიიწვევსდამოკიდებულებას.საღეჭრეზინშიშემცველინიკოტინისოდენობასრულადარშეიწოვებაპირისღრუსსაშუალებითდაარგადადისსისხლში. მაგ. 2 მილიგრამიანირეზინიდან სისხლშიგადადის1.5მგ-ზენაკლებინიკოტინი.ესდამოკიდებულია

73

როოგრ იქნა დაღეჭილი ნიკოტინის შემცველისაღეჭი რეზინი. კინეტიკური ვარიაცია არის უფრომაღალისაფენისდროს ვიდრე საღეჭისშემთხვევაში.მაგრამ ნაკლებად მნიშვნელოვანი ვიდრე სიგარეტისშემთხვევაში. იქამდე დღის ერთი მომენტიდან სხვამომენტისშემთხვევაშიშეიძლებამწეველიმიიყვანოსნიკოტინის1-დან5დოზამდეერთიდაიმავესიგარეტისშემთხვევაში. ასეთი კინეტიკური ცვლილებები არაამნიშვნელოვანი პრაქტიკაში, რადგან ორალურიფორმების დოზები განსაზღვრულია პაციენტისმიერ აღკვეთი სინდრომის შეწყვეტისათვის საჭიროოდენობით. ნებისმიერშემთხვევაში პაციენტისათვისნათელია,რომნიკოტინისსაღეჭირეზინიარუნდაიყოსუბრალოდროგორცჩვეულებრივისაღეჭირეზინიისეგამოყენებული,არამედიგიუნდადაიღეჭოსნელ-ნელადანერწყვისგადაყლაპვაარმოხდეს.

საღეჭი რეზინისაღეჭირეზინიარსებობს2მგ-დან4მგ-მდედოზით.2მგ-იანისაღეჭირეზინიხელმისაწვდომიადაბალიდასაშუალოდამოკიდებულების მწეველებში, 4 მგ-იანიმაღალი დამოკიდებულების მწეველებში (7 ან მეტინიშნულით).საღეჭრეზინსაქვსანბუნებრივიგემოანარომატიზირებულიაპიტნის,მიხაკის,ფორთოხლისანსხვახილისგემოთი.საღეჭირეზინი მოითხოვს კარგტექნიკას იმისათვის,რომიყოსეფექტურიდააიცილოსგამომწვევიგვერდითიეფექტები: ტკივილი პირის ღრუში, ყბებში, მუცლისტკივილიანსლოკინი.პერორალურადმიღებულისაღეჭირეზინიიღეჭებაერთჯერანორჯერ,შემდეგლოყებისსაპირისპიროდ რჩება 3 წუთით, და იღეჭება წუთშიერთხელოციწუთისმანძილზე.დასრულებისშემდეგ,საღეჭირეზინიუნდაგანადგურდეს,რომბავშვებისათვისმიუწვდომელიიყოს,რადგანსიგარეტისმსგავსად,ისნიკოტინისშემცველიპროდუქტია.

ენისქვეშა აბებიეს 2 მგ-ანი აბები მცირე-გარსისგარეშე ტაბლეტებია,რომლებიცუნდაგანთავსდესენისქვეშ.მათშეიძლებაგამოიწვიონწვისშეგრძნება,მაგრამარაქვთგემო.რადგან

საჭიროარარისაბებისდაღეჭვაანწოვა,გადაჭარბებულინერწყვდენათავიდან აცილებულია (რასაც შეუძლიაგამოიწვიოსსლოკინი).ისინიპირისღრუში15-30წუთშიდნება.

აბები (ლოზენგე)აბები ხელმისაწვდომია 1-დან 4 მგ-მდედოზირებითდა მათი პერორალური შთანთქმა უკეთესია, ვიდრესაღეჭირეზინის.აბებისმიღებაადვილია,რადგანისინიშემოგარსულია.მათწოვენნელა,დაღეჭვისგარეშე.

ინჰალატორები ინჰალატორიშედგებათეთრისიგარეტისმუნდშტუკისმსგავსი პლასტიკური მილისგან, რომელიც შეიცავსნიკოტინის კარტრიჯებს. შესუნთქვისას, როგორც ამასმწეველი აკეთებს სიგარეტისდროს, ნიკოტინის მცირერაოდენობაპროეცირდებაპირისღრუსლორწოვანგარსზე,სადაცისშთაინთქმება.კარტრიჯიშეიცავსნიკოტინის10მგ-ს.ზოგიერთიმძიმემწეველიმოიხმარსკარტრიჯსერთისაათისგანმავლობაში;სხვებსშეუძლიათშეინარჩუნონიგივეინჰალატორიმთელიდღისგანმავლობაშიდაარდაასრულონკარტრიჯისაღამომდე.ჩანაცვლებისესფორმაინარჩუნებს/საშუალებას იძლევა როგორც სიგარეტისმოწევისჟესტიკულაციას,ასევენიკოტინისმიღებას.

ცხვირის სპრეიზოგიერთქვეყანაშიხელმისაწვდომირეცეპტითიყიდებაცხვირისსპრეი.ამცხვირისსპრეებსაქვთისუპირატესობა,რომეფექტურიაგამოყვანისსიმპტომებისჩახშობაში.მათაქვთორიძირითადინაკლოვანება:პირველი,ისინიიწვევენ ცხვირის გაღიზიანებას (ზოგჯერ ძირითადს),მეორე ის, რომ ისინი მკვეთრად მართავენ ნიკოტინსტვინში,თითქმისისევესწრაფად,როგორცსიგარეტი,რაცხსნისმუდმივდამოკიდებულებასამპროდუქტისადმიმოწევისშეწყვეტისფარგლებსგარეთ.

4.3.1.6 გამოწერის ინსტრუქციებიაირჩიეთ ნიკოტინ ჩანაცვლებითი თერაპიის თავდაპირველი დოზამოწევისთავისდანებებისდროს, საკვანძო საკითხია

74

მოხდეს ნიკოტინის ჩანაცვლება იმ დონემდე, რამდოგმარეობაცმიიღებოდასიგარეტისმოწევით(80-90%).ამრაოდენობისგანსაზღვრააპრიორირთულია,რადგანზოგიერთიმწეველისიგარეტით10-ჯერუფრონიკოტინ-დამოკიდებულია,ვიდრესხვები.ნიკოტინის ჩანაცვლების პროდუქტის პირველადიდოზირება მარტივად შეიძლება განისაზღვროსდღეში მონაწევის რაოდენობით, და დრო პირველისიგარეტისთვის(ცხრილი4.9)8.ნაკლებადდამოკიდებულმწეველებსშეიძლებაარდასჭირდეთმედიკამენტურიმკურნალობა, მეტად დამოკიდებულებს შეიძლებადასჭირდეთორიდასაკრავიპლასტირი,ასოცირებულიპერორალურფორმასთან.უძლიერესი დასაკრავი პლასტირით წარმოდგენილინიკოტინისრაოდენობაბევრიმწეველისათვისსიგარეტისკოლოფისმიერწარმოდგენილინიკოტინისრაოდენობისმსგავსია,მაგრამზოგიერთიიშვიათიმწეველისათვის,ისშეიძლებამეტინიკოტინისშემცველიიყოს,მაშინროცასხვებისთვის,შეიძლებაარასაკმარისიცკიაღმოჩნდეს.როცანიკოტინისმაღალიდოზირებაასაჭირო,ყველაზეხშირად რეკომენდირებული მეთოდია პლასტირებისდაორალურიფორმების კომბინაცია, ან ერთზე მეტი

პლასტირის გამოყენება. შესაძლებელია პლასტირისდაკავშირება პერორალურ ფორმებთან სურვილისშემსუბუქების გართულებულ ადმინისტრირებაში,რომელიც შეიძლება არსებობდეს, როგორც ესგაკეთებულია სიმსივნიანი პაციენტების მწვავეტკივილის შესამსუბუქებლად, ვინც იღებს მორფინსხანგრძლივივადითდასაშუალებასაძლევსპაციენტებსშეარჩიოსჯვარედინი-დოზირება მუდმივიტკივილისშესამსუბუქებლად. ვიდრე პაციენტს აქვს სურვილი(ლტოლვა), არ არსებობს საფრთხე პლასტირებისადაპერორალურიპორმებისშერწყმის.ნიკოტინისშერეულიჩანაცვლებანაკლებადსახიფათოა,ვიდრესიგარეტისდასიგარისშერევა.რა თქმა უნდა, ნიკოტინის კონცენტრაციას, საშარდეკოტინინდანCOდონისანულირებასშეუძლიაზოგჯერხელიშეუწყოსდოზირებისზუსტრეგულირებას,მაგრამესცხრილიწარმოადგენსდოზირებას,რომელიცხშირადძალიანახლოასაბოლოოდოზებთან.

დოზირების რეგულირება 24-72 საათის შემდეგპერორალური ჩანაცვლების ცვალებადი დოზირებისხ ელმის აწ ვდომობ ა ნ ი კოტინი ს დოზირები ს

დილით პირველი სიგარეტის დრო

სიგარეტის რაოდენობა დღეში<10 სიგ/დ 10-19 სიგ/დ 20-30 სიგ/დღე > 30 სიგ/დ

< 5 წთ პლასტირისმაღალიდოზა(0.9მგ/სთ)+/-ორალურიNRT

პლასტირისმაღალიდოზა(0.9მგ/სთ)+/-ორალურიNRT

2მაღალიდოზისპლასტირი(1.8მგ/სთ)+/-ორალურიNRT

< 30 წთ პლასტირისმაღალიდოზა(0.9მგ/სთ)



< 60 წთ სისრულის შემდეგ

არამედიკამენტიანორალურიNRT

ორალურიNRT პლასტირისმაღალიდოზა(0.9მგ/სთ)


> 60 წთ სიარულის შემდეგ



ორალურიNRT

არაყოველდღიური არამედიკამენტიანორალურიNRT


ცხრილი 4.9: ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპიის საწყისი დოზები (რესურსი: INPES, საფრანგეთი)8

75

დაუყოვნებლივი ადაპტირების საშუალებას იძლევა,მაგრამმწეველებიჩვეულებრივორჭოფობენდაეშინიათნიკოტინის მედიკამენტების, მიუხედავადიმისა,რომწლებისმანძლზეიღებდნენნიკოტინისმაღალდოზებსმოწეული თამბაქოს ფორმით. თუმცა, მწეველებიხშირადრამდენიმეათწლეულისმანძილზეგანიცდიანმოწეული სიგარეტის რაოდენობის მოდულაციითნიკოტინისკონცენტრაციისტიტრირებასდამოხმარებისინტენსივობასნიკოტინისკონცენტრაციებისმიღებისასმათინიკოტინისრეცეპტორებისდასაკმაყოფილებლად.ექიმებიმომზადებულებიუნდაიყვნენგადაჭარბებულიდოზირებისნიშნების (იშვიათი)დათავისდანებებისმომდევნო პირველი 24-72 საათზე დოზირების ქვეშ(ხშირი)ნიშნებისგამოსავლენად.

ზედოზირების ნიშნებიარარსებობსნიკოტინისზედოზირება,როცა აღკვეთისინდრომსაქვსადგილი.პაციენტი,რომელსაცაღარსურსმოწევა,ზედოზირებისშემთხვევაშიაქვთიმისშეგრძნება,რომბევრიმოწიეს,რომელსაცასევეშეიძლებაახლდესსიმშრალე,ტაქიკარდია.ასეთისიპტომებიმკურნალობისდასრულებისთანავე ან დოზის შემცირებისდანრამოდენიმესაათშიწყდება.

დაბალი დოზირების ნიშნებინიკოტინისდაბალიდოზირებისქვეშმყოფიმწეველებიავლენენ:• ლტოლვას;• გადაჭარბებულ ნერვიულობას გარშემომყოფთამიმართ;

• საკვებისსურვილს,რაცუბიძგებსმათგამუდმებითწახემსებისკენ;

• გართულებულიძილი;• ხშირადრამდენიმესიგარეტისმოწევისგაგრძელებას.

ხშირად სასარგებლოა მწეველებმა იხელმძღვანელონრეგულარულიდოზირებისრეგულაციებით:• ინფორმაციის მიწოდებით, ასე მათ შეეძლებათმიიღონდოზებითვითონუმეტესშემთხვევაში,ან

• თხოვნით,რომდარეკონექიმებთანთავისდანებების

შემდგომი24-72საათისმანძილზე;• ურჩიონ მათ დარეკონ თავის დანებების ხაზზეან მიმართონ თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტისსხვა მხარდაჭერის საშუალებებს, ვისაც შეეძლებადოზირებისრეგულაციაშიდახმარებადამათთვისრჩევისმიცემა.

თუპაციენტიიღებს 8-10 პერორალურფორმაზემეტსანმეტსიგარეტსდღეშიპლასტირით,უკეთესიამეორეპლასტირისგამოყენებანიკოტინისმდგრადიმიწოდებისუზრუნველსაყოფად.

4.3.1.7 უკუჩვენებები არარსებობსუკუჩვენებებინოკოტინისჩანაცვლებისათვის,ალერგიის გარდა (იშვიათადდასაკრავი პლასტირისგამომყენებლებისთვის, გამონაკლისი პერორალურიფორმითგამომყენებლებისთვის).ზოგიერთქვეყანაშიფეხმძიმობაგანიხილებაუკუჩვენებად.რათქმაუნდა,ნიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიაარარისდანიშნულიარამწეველებისათვის. მხედველობაში უნდა იყოსმიღებული უსაფრთხოების ზომები 18 ან 15 წლისბავშვების, მიმდინარე მძაფრი კარდიოლოგიურიმოვლენების და ფეხმძიმობის შემთხვევაში. ესუსაფრთხოებისზომებიუნდაშეფასდესკონკრეტულადმოწევის მაღალი რისკისათვის ამ პირობებში(თამბაქოსმომხმარებლების50%კვდებათამბაქოსთან-დაკავშირებულიდაავადებებით).

4.3.1.8 გვერდითი ეფექტები, უსაფრთხოების ზომები, გაფრთხილებები, მედიკამენტების ურეთიერთქმედებანიკოტინისმედიკამენტებისრისკებიიგივეა,როგორცთამბაქოში ნიკოტინის რისკები. არ არსებობსდამატებითი რისკი თამბაქოს მიერ ნიკოტინისმიწოდების ნაწილობრივი ან სრული ჩანაცვლებით,თუშევადარებთ ჩამნაცვლებლების მიერ მიწოდებას.ნიკოტინის მედიკამენტის მიღება შლის ასეულობითტოქსინს,რომელსაცმოიცავსთამბაქოსმოწევადაადგენსსაყოველთაო ჯანმრთელობის სარგებელს თამბაქოსგამოყენებასთან შედარებით. თამბაქოს მოხმარების

76

შეწყვეტით გამოწვეული ანთების შემცირება იწვევსცვლილებებს ზოგიერთი მედიკამენტის კინეტიკაშიდა რეკომენდირებულია გადაფასდეს მკურნალობათეოფილინით,ვარფირინითდაა.შ.

ნიკოტინის შემცვლელებზე დამოკიდებულების რისკი არსებობს ძ ალიან მცირე რისკი ნიკოტინისჩამნაცვლებელთერაპიაზედამოკიდებულადგახდომის.პერორალური ნიკოტინის ჩამნაცვლებელითერაპიისფორმებითშესაძლებელიატვინშინიკოტინისდონისმცირე გადამეტება, რასაც შეუძლია გამოიწვიოსდამოკიდებულებისშენარჩუნებაზოგიერთმწეველშიმოწევისშეწყვეტისშემდეგ.დამოკიდებულებისრისკიუმაღლესიათამბაქოთი,უფროდაბალიაპერორალურითამბაქოთი, დაბალია ელექტრონული სიგარეტით,და კიდევ უფროდაბალია პერორალური ნიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიითდავირტუალურადარარსებობსნიკოტინისპლასტირებით(დიაგრამა4.7).სუბიექტებში,ვინცქრონიკულადიყენებსსაღეჭრეზინს,არ არსებობს ძირითადი სამედიცინო პრობლემა,რომპაციენტი რჩება ამ მკურნალობის ქვეშ თვეების ანთუნდაც წლების მანძილზე. დროთა განმავლობაში,საღეჭირეზინისმომხმარებლებიხშირადვეღარიღებენსაღეჭრეზინსდაპაციენტებიამბობენრომ„საკმარისია“.საღეჭი რეზინის მოხმარების დროის შემოწმებით,წარმოიშვება სასარგებლო ინფორმაცია, თუ საღეჭირეზინი მიიღება სისტემატიური გზით ემოციისმართვის სანაცვლოდ. ზოგიერთ შემთხვევაში, თუდასაკრავი პლასტირები ჩანაცვლდება პერორალურიჩამნაცვლებლებით,მათშეუძლიათსისხლშინიკოტინისპიკიაღმოფხვრანდახელსშეუწყობენნიკოტინისსრულგამოდევნას.

ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპიის რისკები ნიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიასშეიძლებაჰქონდესგვერდითი ეფექტები, როგორიცაა ალერგიული ანარაალერგიულირეაქციები.ესფენომენიჩვეულებრივკეთილთვისებიანია.გვერდითიეფექტებისდაფიქსირებისას,ზოგჯერრთულიაიცოდე,ესდაკავშირებულიამოწევისსტატუსისცვლილებასთან

(მაგ. გამოდევნის სიმპტომები), ცხოვრების სტილისცვლილებასთანთუმედიკამენთან.ალერგიის შემთხვევაში, ყოველთვის შესაძლებელიაიყოალერგიულინიკოტინისჩანაცვლებასთანთვითონ,მაგრამ ეს რისკი საკმაოდ გამორიცხულიადა უფროთეორიულია,ვიდრეპრაქტიკული,თუმცაალერგიებიარსებობს პლასტირებთან, განსაკუთრებით წებოვანიპლასტირების გამოყენებისას. ასეთ ჩივილებთან

დიაგრამა: 4.7: ნიკოტინის პროდუქტის თავდაპირველი დამოკიდებულების და დამოკიდებულების შენარჩუნების რისკის შეფასება

მოსაწევითამბაქო

მოსაწევითამბაქო

ორალურითამბაქო

ორალურითამბაქო

ელ.სიგარეტი

ელ.სიგარეტი

ორალურინიკოტინ

ჩანაცვლებითითერაპია

ორალურინიკოტინ


ტრანსდერმალურინიკოტინ


ტრანსდერმალურინიკოტინ


ნიკოტინზედამოკიდებულების

თავდაპირველირისკები

ნიკოტინზედამოკიდებულების

შენარჩუნებისრისკები

10

10

7.5

10

2

5

2

5

1

1

77

შესაბამისი რეაგირება დამოკიდებულია რეაქციისსიმძაფრესადაგავრცელებაზე.სხვაგვერდითიეფექტები (იხ.ცხრილი4.10)ზოგადადზომიერიადაარშეედრებამოწევისშედეგებს.ამისგამოასეთი მედიკამენტები ძირითადად ხელმისაწვდომიარეცეპტისგარეშე.

ყოველთვის უსაფრთხოა ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპიის მიღება, ვიდრე თამბაქოსი. მკურნალობის გვერდითი ეფექტები, თამბაქოსშეწყვეტასთანდაკავშირებულსიმპტომებთანშედარებითპაციენტები ხშირად ხსნიან მკურნალობის გვერდითეფექტებს, რომლებიც დაკავშირებულია მოწევისშეწყვეტასთან. ყველაზე ხშირად მკურნალობასთანდაკავშირებული გამოდევნის ეფექტები არისდეპრესიულისინდრომებიდაძილისდარღვევები.• ბევრინდივიდს,ვინცთავიდაანებამოწევას,აღენიშნადეპრესია,რაცშეიძლებაიცვლებოდესზომიერიდანმძაფრ ფორმამდე. პაციენტები ხშირად ხსნიანმკურნალობის გვერდით ეფექტებს, რომლებიც

დაკავშირებულიამოწევისშეწყვეტასთან.ყველაზეხშირად მკურნალობასთან დაკავშირებულიგამოდევნის ეფექტები არის დეპრესიულისინდრომებიდაძილისდარღვევები.

• ძილისდარღვევებიდაძილისხარისხისცვლილებებიმხედველობაშიმიიღებამწეველებისუმრავლესობისმიერ, ვინც თავი დაანება მოწევას, მიუხედავადმოწევისთავისდანებებისმედიკამენტებისმიღებისა.ამცვლილებებსაქვთსიმძაფრისცვალებადიხარისხი.ისინი საჭიროებენ ძილის დარღვევის სიმძაფრისშეფასებისმინიმუმს.კოშმარებისგამოვლენაუნდაიყოსსაგანგაშონიშანიშესაძლოდეპრესიისა.სხვადარღვევებიშეიძლებაგამოვლინდესხანგრძლივიპერიოდის შემდეგ (და ისინი ხშირად ქრებიანსპონტანურად).ინდივიდებს,ვინციკეთებსპლასტირსდაგანიცდიანკოშმარებს,უნდამიეცესრჩევა,რომმოიხსნანესპლასტირებიღამისგანმავლობაში.

რეკომენდაციები• ნიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიარეკომენდირებულიაროგორც ეფექტური ფარმაკოთერაპია მოწევისშეწყვეტისათვის(Aმტკიცებულებისდონე);

• პერორალური ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპიადა ნიკოტინის ჩანაცვლებისთერაპია პლასტირისკომბინ აციით , რომელიც ტიტრირებულიადაახლოებით დღიურ ნიკოტინის მიღებაზეინდივიდებში მოწევის დროს, აამაღლებს თავისდანებებისწარმატებას(Aმტკიცებულებისდონე).

ნჩთ-ს (ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპია NRT)გაფართოებულიგამოყენება14კვირისშემდეგუჩვენებსთავისდანებებაშიწარმატებისგაზრდას(Aმკიცებულებისდონე).

4.3.2 მკურნალობა ბუპროპიონ SR-ით ბუპროპიონSR,იყოპირველიარანიკოტინურითერაპია,რომელმაც დაამტკიცა ეფექტურობა ნიკოტინისდამოკიდებულების მკურნალობაში. ბუპროპიონSR, მსოფლიოს მასშტაბით ცნობილია 1997 წლიდანდა ევროპაში 2000 წლიდან. ის ხელმისაწვდომია

გავრცელებული გვერდითი ეფექტები (100-დან ერთზე მეტ ადამიანში):თავისტკივილითავბრუსხვევასლოკინიყელისტკივილიპირისღრუსგაღიძიანებაანსიმშრალეღებინებისშეგრძნება,ღებინება,კუჭისმოქმედებისდარღვევებიარაგავრცელებული (1000 -დან ერთ პერსონაზე მეტი )გულისცემაიშვიათი გვერდითი ეფექტები (10000-დან ერთზე მეტ პერსონაში)კარდიალურიარითმიისგამოვლენა

ცხრილი 4.10: ნიკოტინის გვერდითი ეფექტები

78

მხოლოდექიმისრეცეპტით.მედიკამენტიხანგრძლივიდროით გამოიყენებოდა აშშ-ში შიზოფრენიის დასხვა დაავადებების მქონე პაციენტებში. რადგანბევრმა პაციენტმა, ვინც იღებდა ამ მედიკამენტს,თავი დაანება მოწევას უპირობოდ. ლინდა ფერიმ,ასეთი პაციენტების მკურნალმა ექიმმა, დაიწყო ამმედიკამენტის ეფექტურობის გამოცდა მოწევისშეწყვეტისპროცესში.შესწავლილდამონიშნულიქნახანგრძლივიგამოთავისუფლებისფორმულები.რადგანბუპროპიონიგამოიყენებოდაროგორცანტიდეპრესანტიაშშ-ში1989წლიდან9,მისიგვერდითიფარმაკოლოგიურიპროფილი ძალიან კარგადაა დოკუმენტირებულიმონაცემებით პროდუქტის უსაფრთხოებაზე10. ისევე,როგორც სხვა ანტიდეპრესანტებთან, გავრცელებულიგვერდითიეფექტებია მშრალიპირისღრუ,უძილობადა თავის ტკივილი. ამ მედიკამენტის პოტენციურიგამომყენებლებიინფორმირებულებიუნდაიყვნენმისიგვერდითიეფექტებისშესახებ.

მოქმედების მექანიზმი ბუპროპიონიბლოკავსდოპამინისდანორადრენალინისნეირონულ გამოთავისუფლებას და შესაძლებელია,ანტიქოლინერგულინიკოტინისრეცეპტორებისფუნქციისშეზღუდვისქმედებას,რაცდამტკიცებულიაინვიტრო11. ის იმიტირებს სიგარეტით მიწოდებული ნიკოტინისზემოქმედებას ნორადრენალინის და დოპამინისკვლავ მოცვის შეზღუდვით, და ასევე ივარაუდება,რომამმექანიზმითამცირებსნიკოტინისგამოდევნას.როგორცსჩანს, ბუპროპიონის ეფქტურობანიკოტინისდამოკიდებულებაზე შესაბამისად გამოყოფილიამისი ანტი-დეპრესანტული მოქმედებისგან, რადგანმისიდადებითიმოწევისშეწყვეტისმოქმედება ასევედამტკიცებულიიყოარადეპრესიულპაციენტებზე12.ბუპროპიონი მოქმედებს ზოგიერთი ნიკოტინისთავშეკავების სიმპტომის ჩანაცვლებით, მაგ .განსაკუთრებითდეპრესიის,გლობალურადგამოდევნისსინდრომის სიმწვავის შემცირებით, რაც ხდის მასრეკომენდირებულს, როგორც ეფექტურ დახმარებასმოწევისშეწყვეტისპროცესში. ბუპროპიონიეხმარებაპაციენტებს მოწევის მადისდაწევაში. ბუპროპიონის

მიღება მწეველების მიერ ნიკოტინის მწვავედამოკიდებულებით, მნიშვნელოვნად ამცირებსდეპრესიის სიმპტომებს, რომელიც ასოცირებულიაგამოდევნასთან.ბუპროპიონიაორმაგებსთავშეკავებისთანაფარდობას პლაცებოსთან შედარებით და აქვსმსგავსიეფექტებიორივესქესზე12. ამჟამად გამოქვეყნებული ბუპროპიონის რეაგირებისგენეტიკურიანალიზივარაუდობს,რომამმედიკამენტისგამოყენებით მოწევის შეწყვეტაში წარმატებაგანსაზღვრულია CYP2B6 ცვლილების ნაწილში,თავდაპირველიფერმენტისკოდირებისგენი,რომელიცპასუხისმგებელიაბუპროპიონისმეტაბოლიზმისათვის,ვიდრე გენეტიკური ცვლილებით ნიკოტინისქოლინერგულირეცეპტორებისგზაზე13.

კლინიკური მტკიცებულება ბუპროპიონის ეფექტურობისათვის 44 რანდომიზირებული კვლევის მეტა-ანალიზიამტკიცებს ბუპროპიონის ეფექტურობას ნიკოტინისდამოკიდებულების მკურნალობისასდა ასკვნის,რომბუპროპიონიმნიშვნელოვნადზრდისხანგრძლივვადიანიწარმატებული თავშეკავების თანაფარდობასპლაცებოსთანშედარებით(OR1.62;95%,CI1.49–1.76).12

რანდომიზირებულ, ორმაგად ბრმა , პლაცებო-კონტროლირებ ად კ ვლევ აში , ბუპროპიონითნ ამკურნალები პ აციენტების 2 7% აღმოჩნდათავშეკავებულიექვსითვისშემდეგ,16%-თანშედარებით,ვინცმიიღოპლაცებო.14 ხანგრძლივვადიანითავშეკავებისთანაფარდობაასევეორმაგიიყობუპროპიონითნამკურნალებპაციენტებში,როცაისთანმხლებიიყოქცევითითერაპიით,პლაცებოსთანშედარებით.15 არსებობს მონაცემები ბუპროპიონისეფექტურობისშესახებმოწევისშეწყვეტაშიმწეველთაქვეჯგუფებშიდოპამინისრეცეპტორის D2გენისDRD2Taq1 A2/A2 გენოტიპით: მკურნალობის დასასრულს,თავშეკავებისთანაფარდობაიყოსამჯერუფრომაღალიიმათში, ვინც იღებდა ბუპროპიონს, პლაცებოსთანშედარებით.16 ბუპროპიონSR-მასევეგამოავლინასურვილისკლებადამოწევისშეწყვეტისშემდგომიწონისმატებისშემცირება

79

თამბაქოსნაკლებადგამომყენებლებთან,ვინცცდილობსთავისდანებებას.17

ინდიკატორებიბუპროპინი არის პირველი ხაზის მედიკამენტურითერაპია,რომელმაცდაამტკიცაეფექტურობათამბაქოსგამოყენებისდადამოკიდებეულებისმკურნალობაში.სამედიცინორეცეპტებზედაყრდნობით, ბუპროპიონირეკომენდირებულია ყველა პაციენტისათვის, ვინცმოტივირებულია შეწყვიტოს მოწევა, ვისაც არ აქვსუკუჩვენებები. ამავდროულად, ეს არის ეფექტურიალტერნატივაიმპაციენტებისათვის,ვინცვერშეეგუაან წარუმატებლად სცადა ნიკოტინის ჩანაცვლებისთერაპიები, ან პაციენტებისათვის, ვინც მიანიჭაარანიკოტინურთერაპიებისუპირატესობა.ბუპროპიონირეკომენდირებულიაროგორცეფექტურიმოწევისშეწყვეტისმედიკამენტი,შემდეგისიტუაციებისჩათვლით:• დანებების შემდგომი წონის მომატების თავიდანაცილება:ბუპროპიონიშეიძლებაგამოყენებულიქნასმწეველებში,ვინცფრთხილობსწონისმომატებაზემოწევის შეწყვეტის შემდეგ. ამგვარად, ჰეისმადასხვ. წარმოადგინა წინა კვლევაშიწონისუკეთესიკონტროლი,დაკავშირებულიმაღალითავშეკავებისთანაფარდობასთან პლაცებოსთან შედარებითბუპროპიონითმკურნალობისკურსისდამთავრებისშემდეგ.18

• მოწევის რეციდივის პრევენცია (პაციენტებში,ვინც გაიარა შვიდკვირიანი ბუპროპიონის კურსიდა შეწყვიტა მოწევა, ბუპროპიონის თერაპიისგაგრძელებამ52კვირამდეგადადომოწევისრელაპსი).

• მოწევის რეციდივის პრევენცია ალკოჰოლზედამოკიდებულ პაციენტებში გამოჯანმრთელებისგანმავლობაში . პაციენტებში ქრონიკურლიობსტრუქციული ფილტვის დაავადებებით.მიუხედავად იმისა, რომ გარსია რიომ და სხვ.შეიმუშავესჰიპოთეზა,რომბუპროპიონსშეუძლიადააზიანოსჰიპოქსიაზევენტილატორისრეაგირებადაჰიპერკაპნიაპოტენციურადმავნეზემოქმედებითCOPD შეფასებაზე, არც ერთ კვლევას, რომელიც

აფასებდა ქრონიკული ფილტვის დაავადებებისმქონეპაციენტებზებუპროპიონისეფექტურობას,არშეეძლოეჩვენებინაასეთიგვერდითიეფექტები19

კლინიკური გამოყენება ბუპროპიონიხელმისაწვდომია150მგ28აბიანყუთებში.პირველ სამ დღეში, პაციენტებმა უნდა მიიღონპერორალურად 150 მგ ბუპროპიონის დოზა ყოველდილით.,შემდეგ150მგდღეშიორჯერ(მინ.8საათიანიინტერვალით)მთელიკურსისგანმავლობაში,მთლიანიხანგრძლივობით7-დან9ან12კვირამდე.გაგრძელებულიხანგრძლივობათავდაპირველიმკურნალობისშედეგადიწვევსუფროხანგრძლივთამბაქოსგანთავშეკავებას.ხანგრძლივითერაპიისათვისგათვალისწინებულიუნდაიქნას 150 მგ ბუპროპიონ SR ექვსთვემდედანებებისშემდეგპერიოდზე.20

პაციენტებმა უნდა დაიწყონ ბუპროპიონ SR-ითმკურნალობა 1-2 კვირით ადრე, ვიდრე შეწყვეტენმოწევას.მათუნდადასახონთავისდანებებისთარიღიმკურნალობის მეორე კვირასდაშეუძლიათდაიწყონბუპროპიონისგამოყენება,მიუხედავადიმისა,თუისინიკვლავეწევიან.გათვალისწინებულია,რომმკურნალობისერთიდანორიკვირისშემდეგ,ბუპროპიონისშრატისდონეინარჩუნებსმუდმივმდგომარეობასდაშესაძლებელიაიყოსმოწევისშეწყვეტისმცდელობა.დადასტურებულია,რომ მოწევის გაგრძელება მნიშვნელოვნად არზემოქმედებსბუპროპიონისმედიკამენტურთერაპიაზე.ზოგიერთიავტორისმიხედვით,თუპაციენტივერმიაღწევსწარმატებას მოწევის შეჩერებაში თავდაპირველადდასახულთარიღზე, რეკომენდირებული უნდა იყოსშეჩერებისგადადებამკურნალობისმესამეანმეოთხეკვირაზე,თავშეკავებისმიღწევამდე.20

ინსტრუქციების გამოწერამოწევის შეწყვეტა თავის დანებების თარიღამდე:აღიარებულია, რომ ზოგიერთ პაციენტს შეიძლებადაეკარგოს მოწევის სურვილი თავის დანებებისგანსაზღვრულთარიღამდე,ანშეუძლიათსპონტანურადშეამცირონთამბაქოსგამოყენებისრაოდენობა.დოზირებისშესახებინფორმაცია:თუარსებობსინსომნია,

80

საღამოს დოზის მიღებამ უფრო ადრე შუადღისას,შეიძლებაგამოიწვიოსშემსუბუქება.ალკოჰოლი:არარისრეკომენდირებულიალკოჰოლთანკომბინაციაში გამოყენება, ან თუნდაც მინიმალურირაოდენობით.თუხასიათისცვლილებათვითნებურადგამოვლინდა,მიმართეთექიმს.

უკუჩვენებებიუკუჩვენებებიარსებობსშემდეგშემთხვევებში:• ასაკი18წლამდე• ფეხმძიმობა, ძუძუთი კვება: არ არის ნაჩვენებიბუპროპიონითმკურნალობისეფექტურობათამბაქოსდამოკიდებულებისათვისფეხმძიმემწეველებში;

• ბუპროპიონი არ შეფასებულა ძუძუთი- მკვებავპაციენტებში;

• ჰიპერმგრძნობელობა ბუპროპიონზე ან მისიარააქტიურიშემადგენლობა;

• ადრინდელი ან ახლანდელი კონვულსიურიდარღვევები, თავის ქალის და თვინის სიმსივნე,კრუნჩხვებისსამედიცინოისტორია;

• ჭამისდარღვევები;• ბიპოლარულიდარღვევები;• ქრონიკული ალკოჰოლის მოხმარების გამოყვანა,მწვავეღვიძლისუკმარისობა,ღვიძლისციროზი;

• MAOინჰიბიტორებისგამოყენებაბოლოორკვირაზე,ბენზოდიაზეპინისგამოყენებისისტორის.

გვერდითი ეფექტები, სიფრთხილის ზომები, გაფრთხილებები, მედიკამენდის ჩარევებიძირითადი გვერდითი მოვლენები კლინიკური კვლევების მიმოხილვამ უჩვენა ორმაგიგვერდითი ეფექტები იმ პაციენტებში, ვინც იღებდაბუპროპიონს პლაცებოსთან შედარებით1. გვერდითიეფექტები,გამოვლენილიუფროხშირადიმპაციენტებში,ვინციღებსბუპროპიონს,არის:• უძილობა• თავისტკივილი• პირისსიმშრალე

პირისსიმშრალისადათავისტკივილისშეწინააღმდეგების

მიზნით, რეკომენდირებულია მუდმივად მიღებულიქნასდღეშიორიდანსამლიტრამდესითხე.უძილობისთავიდანაცილებისმიზნით,ჩვენრეკომენდაციასვუწევთრაც შეიძლება ადრედილითბუპროპიონის პირველიტაბლეტებისმიღებას,შესაბამისად,მეორეაბიმიღებულიიქნებაადრეშუადღით,უმჯობესიაოთხისაათითადრემაინცძილისწინ.ინსომნიაასევეშეიძლებაშემცირებულიიყოსბუპროპიონისდოზისრეგულირებით150მგ/დღეში.ფრანგულ გამოცდილებაზე უფრო გაფართოებულკვლევაში მოწევის შეწყვეტის მკურნალობასთანდაკავშირებით ბუპროპიონის გამოყენებით 2001-2004წწ.,ავტორებმააღნიშნეს1682გვერდითირეაქციააღმოჩენილი 698,000 პაციენტში, ვინც მკურნალობდაბუპროპიონითპირველსამწელიწადს,რაცპროდუქტიგასაყიდადგამოვიდასაფრანგეთში.21 ამ1682გვერდითმოვლენაში,28%წარმოდგენილიიყო,როგორცმწვავეგვერდითირეაქცია,შემდეგისპექტრით:• 31.2%კანისრეაქციები(ალერგია,კვინკესშეშუპება,შრატისდაავადებისსახეობა)

• 22.5%ნევროლოგიურირეაქციები (განსაკუთრებითცერებრალურ-ვასკულარული)

• 1 7 , 2% ნ ე ვროფსი ქოლოგიური რ ე ა ქ ც ი ე ბ ი(განსაკუთრებით ფიქრი თვითმკვლელობაზე,დეპრესია)

ამ შემთხვევების დაკვირვებითი ანალიზით,დამტკიცებულიქნა,რომნევროლოგიურ/ფსიქოლოგიურირეაქციების 66%-შიდათითქმის 50% ნევროლოგიურრეაქციებში,იდენტიფიცირებულიიქნაწინაპირობითირისკფაქტორები.21

სხვა გვერდითი მოვლენებითავბრუსხვევა,სისხლისმაღალიწნევა,ყელისტკივილი,შფოთვა-დეპრესიის სინდრომი, ინტელექტუალურიგანვითარების კლება, ვიზუალური დარღვევები, დაიშვიათი,ზოგჯერალერგიულიკანისრეაქციები,აგრეთვეაღწერილიქნა,როგორცგვერდითიმოვლენები.ყველაზესაგანგაშოგვერდითიეფექტიარისშეტევა,ისვლინდებაძალიანიშვიათად (1:1000)დაჩვეულებრივწახალისებულია ადრე არსებულირისკფაქტორების

81

მიერ,როგორიცაატვინისცირკულაციისდარღვევები,თავისქალა-ცელებრალურიტრამვა,ეპილეფსია,ჭამისდარღვევები,პარალელურიმკურნალობა,რაცამცირებსშეტევასდაა.შ.კ ვინკეს შეშუპების იშვიათი შემთხვევები 2 2 ჰიპერნატრაემია , ანტიდიურეტული ჰორმონიაარასასურველისეკრეციისსინდრომისჩათვლით(SIADH,წარმოდგენილია და არ არის ანტიფსიქოლოგიურიმედიკამენტისთერაპიისიშვიათიგართულება).23

სიფრთხილის ზომები გამოყენებისას უფროსი ასაკის სუბიექტებში, რეკომენდირებულიადარეგულირდეს (შემცირდეს) ბუპრობიონის დოზანახევრამდე, მაგ. 150 მგ ბუპროპიონი /დღეში, ისევე,როგორც შემთხვევებში, რომელიც დაკავშირებულიამწვავე თირკმლის ან ღვიძლის უკმარისობასთან.მძღოლებიდაპაციენტები,ვინცსაჭიროებსსიფრთხილესმექანიზმებისმართვისდროს,ეძლევათრჩევაშეამოწმონბუპროპიონის ეფექტი, ამ აქტივობების ჩატარებამდე,რადგან შეიძლება განიცადონ თავბრუსხვევა ,ყურადღებისაგაფანტვა.რადგანპაციენტებშიაღწერილიიყომაღალისისხლისწნევა ბუპროპიონითმკურნალობისას,სავალდებულოასიფრთხილით სისხლის წნევის მონიტორინგი,განსაკუთრებით, როცა გამოყენებულია თერაპიულიკომბინაციები,მსგავსადბუპრობიონისადანიკოტინისპლასტირისკომბინაცია.ყველა პაციენტი, ვინც იყენებს ბუპროპიონს, ისევეროგორცსხვამედიკამენტსმოწევისშეწყვეტისათვის,უნდაგამოიკვლიონსიმპტომებზეშემდეგკატეგორიებში:ქცევითიდარღვევები, ანტაგონიზმი, აღგზნებადობა,უგუნებობა,თვითმკვლელობაზეფიქრი/მცდელობებიდა შეცდომაში შემყვანი ქცევითი იდეა. როცამსგავსი გამოვლინებები წარმოიქმნება, პაციენტებმადაუყოვნებლივ უნდა შეწყვიტონ ბუპროპიონისგამოყენებადადაუკავშირდნენთავიანთექიმს24. EMEAდაFDAრეკომენდაციასიძლევა,რომპაციენტებმაუნდაუთხრანთავიანთჯანმრთელობისდაცვისპროვაიდერებსამ მედიკამენტის მიღების დაწყებამდე ნებისმიერიფსიქიატრიულიდაავადებებისთაობაზედაშესაბამისად,

ამმედიკამენტისგამოწერისასექიმებმაუნდაგასწიონხასიათში და ქცევაში ცვლილებების მონიტორინგი.შემდგომიინფორმაციისათვის,გაიარეთკონსულტაციაFDA ვებგვერდებზე, შავი ყუთის გაფრთხილებებისსექციაში25,26ბუპროპიონის გამოწერამდე, ექიმმაუნდაშეამოწმოსშემდეგიასპექტები,რაციწვევსზოგიერთისიფრთხილისზომისგამოყენებას:• ნივთიერებები, რომელთაც შეუძლიათ დაწიონკრუნჩხვების ზღვარი , ანტიფსიქოტიკურიმედიკამენტები,ანტი-დეპრესანტები,ტრამადოლუმი,მეტილქსანტინესი, სისტემური სტეროიდები,ა ნ ტ ი სტ ა მ ი ნ ე ბ ი , ჰ ი ნოლონ ე ბ ი ს მ ს გ ა ვ ს იანტიბიოტიკები, ფსიქო -სტიმულატორები ანანორექსულინივთიერებები;

• ალკოჰოლიზმისისტორია;• შაქრიანიდიაბეტისანტისედენტებიანთავისქალისდატვინისშეშუპება

ასევე, რეკომენდირებულია გაზრდილი ყურადღებამედიკამენტებისერთდროულიგამოყენებისშემთხვევაში,რაც შეიძლება გამოყენებულ იქნას ბუპროპიონთან:სიფრთხილე, როცა ერთდროულად გამოიყენებამედიკამენტები,რაც ასტიმულირებს ან აფერხებს2D6ან P 450 ფერმენტის სტრუქტურებს. ამავდროულად,რეკომენდირებულიასისხლისწნევის გაზომვა, ისევეროგორც თეოფილინის, ტაკრინის, კლოზაპინის,იმიპრამინის, ფლუვოქსამინის და პენტაზოცინისსისხლის კონცენტრაციის გაზომვა, რადგან ისინიშეიძლება აიწიოს,როცა გამოიყენება ბუპროპიონთანერთად. ბუპროპიონის ერთობლივი ადმინისტრირებაასევეგანსაზღვრულიაზოგიერთიანტი-დეპრესანტისსისხლისტიტრისასაწევად(იმიპრამინი,თიორიდაზინი),მეტოპროლოლი, ანტი-არითმიული მედიკამენტიმსგავსად პროპაფენონისა. სიფრთხილის ზომებიასევე რეკომენდირებულია ბუპროპიონთან შემდეგიმედიკამენტებისგამოყენებისდროს:ციკლოფოსფამიდი,კარბამაზეპინი,ვოლპროატიდაამანტადინი1. ბუპროპიონისთერაპიისშეწყვეტისინდიკატორები• კრუნჩხვებისგამოვლენა;

82

• შტარის დაავადების სიმპტომები: სახსრების ანკუნთებისტკივილი,ციება;

• ანაფილაქსიურირეაქციებიანჰიპერსენსიტიურობა:გამონაყარი, კანის გამონაყარი, გულმკერდისშეკუმშვები;უჰაერობა;შეშუპება

ბუპროპიონით მკურნალობის ღირებულებითი ეფექტისისტემატიურ მიმოხილვაში, სადაც შედარებულიამოწე ვი ს შ ეწ ყ ვ ეტის ათვის პ ირვ ელი ხ აზისარანიკოტინური თერაპიის ღირებულებითი ეფექტი(ვარენიკლინი და ბუპროპიონი SR) გამოყენებულმოდელებშიგანსხვავებებისდამათიღირებულებითი-ეფექტურობისდასკვნებისგანსასაზღვრად,ვარენიკლინიდომინირებდა ბუპრობიონს უმეტეს ღირებულებითმოდელებში 27 . მიუხედავად ამისა , მოდელებისშესაბამისობა კლინიკური პრაქტიკისათვის დაცვლადები,რომლებიცცვლიანდასკვნებსღირებულებით-ეფექტურობაზე, გათვალისწინებულ უნდა იქნასშედეგებისინტერპრეტაციისას27.

რეკომენდაციები• ბუპროპიონ SR რეკომენდირებულია, როგორცეფექტური მოწევის შეწყვეტის მედიკამენტურითერაპია(Aმტკიცებულებისდონე).

4.3.3. მკურნალობა ვარენიკლინით ვარენიკლინი, როგორც მოწევის შეწყვეტისუახლესიფარმაკოლოგიური თერაპია, დამტკიცებულ იქნაგამოყენებისათვის ევროპასა და მსოფლიოში 2006წლიდან. ვარენიკლინიხელმისაწვდომიასამედიცინოდანიშნულებით.

4.3.3.1 მოქმედების მექანიზმიმექანიზმი,რისისაშუალებითაცვარენიკლინიეხმარებამწეველებსმიაღწიონთავისშეკავებას,გაგებულუნდაიქნასიმროლისკონტექსტში,რასაცნიკოტინითამაშობსთამბაქოსდამოკიდებულებისხელშეწყობაში.ნიკოტინიმოქმედებსნეირონულინიკოტინურიაცეტილჰოლინისრეცეპტორებზე(nAchR),ტვინისვენტრალურიზედაპირისმიდამოებში,რაციწვევსდოფამინისგამოთავისუფლებას

მიმდებარებირთვში,რაცაძლიერებსნიკოტინის-ძიებისქცევას. ამ რეცეპტორების გაძლიერება ვენტრალურმიმდებარეარეალშიწარმოიშვებამაშინ,როცასისხლშიარისნიკოტინისსაკმარისიდონე.მომძლავრებული ნეირონული ნიკოტინური nAchRქვესახეობები ცენტრალურ ნერვულ სისტემაშიწარმოადგენენალფა4ბეტა2(α4β2)დაალფა7სახეობებს.მათგან, წინარე არის ყველაზე პრევალენტურიცენტრალურ ნერვულ სისტემაში, რაც ითვლისდაახლოებით 90% ცენტრალური ნერვული სისტემისნეირონულnAchR-ს.ეს მაღალი სიხშირედა α4β2 ნეირონის ნიკოტინურიაცეტილჰოლინისრეცეპტორების მაღალი აფინურობა- მიჩნეულია, რომ აქვს უმაღლესი სენსიტიურობანიკოტინზე - მიიჩნევს რომ α4β2 ნეირონულინიკოტინური აცეტილქოლინის რეცეპტორი არისღერძი ბიო-მოლეკულური სამიზნე ორივესათვის -უკვდავსაყოფად და ნიკოტინზე დამოკიდებულებისსამკურნალოდ. α4β2რეცეპტორიიდენტიფიცირებულიქნა,როგორცპოტენციურისამიზნემოწევისშეწყვეტისმედიკამენტისათვის, განსაკუთრებით ნაწილობრივაგონისტურ მოქმედებასთან ამ რეცეპტორის ქვე-სახეობაზე.ვარენიკლინიშეიქმნაიმისათვის,რომჰქონოდამაღალიშემგუებლობაα4β2nAChRმეზოლიმბიკურდოპამინის31სისტემაშიდაემოქმედა,როგორცα4β2nAChR-ისშერჩევითნაწილობრივ აგონისტს. ასევე, ისფლობსრეცეპტორ-დამოკიდებულებისმოქმედებისსაშუალებას,რომელიცმოქმედებს,როგორცდაბალიეფექტურობისნაწილობრივიაგონისტიα4β2,α3β2,α3β4,დაα6/α3β2β3ნეურონალურნიკოტინურაცეტილჰოლინისრეცეპტორებზედამაღალიეფექტურობისმთლიანაგონისტალფა7nAchR-ზე.როგორცთამბაქოს დამოკიდებულების ფარმაკოლოგიურიაგენტი,ვარენიკლინისα4β2-ისნაწილობრივიაგონისმიროგორც მიიჩნევენ, ხელს უწყობს მოწევაზე უარსდოფამინერგული ნეირონების სტიმულირებით დათანმდევთამბაქოსნდომისშემცირებასდანიკოტინისგამოდევნას. ნაწილობრივი ანტაგონიზმი alpha4beta2ნეირონულნიკოტინურაცეტილოქლინისრეცეპტორებზეამცირებსნიკოტინზემიჯაჭვულობას,რაციწვევსსიგარის

83

მოწევიდანჯოლდოსშემცირებას(იხ.ცხრილი4.8).ვერენიკლინიგანიხილება,როგორცმოწევისსურვილისდამქვეითებელი.პლაცებოებთანშედარებით,სურვილიმნიშვნელოვნადდაბალიაიმმონაწილეებში,ვინციღებსვარენიკლინს(ვარენიკლინისსაწინააღმდეგოდ,P=0,001)24 ვარენიკლინისათვის სავარაუდო ნაწილობრივიანტაგონისტურიმექანიზმითანშესაბამისობაში,მოწევისდაკმაყოფილება და ფსიქოლოგიური ჯილდო ასევემნიშვნელოვნად შემცირდა მწეველებში, რომლევიციღებდნენვარენიკლინს,პლაცებოსწინააღმდეგ.24

4.3.3.2 ვარენიკლინის ეფექტურობის კლინიკური მტკიცებულება ეფექტიანობა ჯანმრთელ ზრდასრულებშიმეტა-ანალიზებმაშეადგინამონაცემები15კლინიკურიცდისაგან 12,233 მონაწილის ჩათვლით, რომლებიციღებდნენანვარენიკლინს,ანპლაცებოს.ანალიზებმაგამოკვეთარისკის შესაბამისობა მოწევისაგანუარისთქმის გაგრძელებაზე 9-24 კვირის განმავლობაში2.27 (95%CI: 2.02 – 2.55) ვარენიკლინის სასარგებლოდ

ყოველდღიურად1.0მგ.ორჯერმიღება.32 კოჰრენის თანამშრომლობის მიერ ჩატარებულმაქსელურმამეტა-ანალიზმადაასკვნა,რომვერანიკლინიაღემატებოდაNRT (ნიკოტინის ჩანაცვლებისთერაპია)ცალკეულფორმებს (OR1.57;95%CI1,291,91-მდე),დაბუპროპიონს(OR1,59;95%CI1,291,96-მდე),მაგრამარიყოუფროეფექტური,ვიდრეNRTკომბინაცია(OP1,06;95%CI0,75-დან1,48-მდე).4სამიკვლევისმეტა-ანალიზებმაასევეგააკეთადასკვნებისამი კვლევით,რომლებიც ადარებდნენ ვარენიკლინსშენელებულად-გამოთავისუფლებულ ბუპროპიონს.ვარენიკლინი დაფიქსირდა, როგორც ბუპრეპიონზეაღმატებული(RR1.59,95%CI:1,29–1,96)გაგრძელებულითავისშეკავებისათვის52კვირაზე.4გონზალესისდასხ.დაჯორენბაიდასხ. ცდებისმე-3ფაზის გაერთიანებული მონაცემების ანალიზში,რათა გამოეკვლიათ ვარენიკლინის, ბუპროპიონისდა პლაცებოს შედარებითი ეფექტურობა მოწევისშეწყვეტისათვის, ნაიდმა და სხ. აღმოაჩინა, რომგაერთიანებული განგრძობითი თავის დანებებააღინიშნებოდა 9-დან 12 კვირის მანძილზე, სადაცმნიშვნელოვნადდიდიიყოვარენიკლინიბუპროპიონთანდა პლაცებოსთან შედარებით (44, 0%, 29,7%და 17, 7% შესაბამისად, ორივე შედარება P=0,001).31 მსგავსანალიზებშივარენიკლინის,ბუპროპიონისდაპლაცებოსეფექტურობისშესაფასებლადმწეველებშინდომისადაგამოდევნის სიმპომების, ვესტდა სხ. აღმოაჩინა,რომყველა მონაწილესშორის, სურვილი მნიშვნელოვნადშემცირავარენიკლინისანბუპროპიანითპლაცებოსთანშედარებით (ორივე P=0,001) და ვარენიკლინითბუპროპიანთანშედარებით(P=0,008);რომვარენიკლინიანბუპროპიონიმნიშვნელოვნადზღუდავენნეგატიურიგამოდევნის სინდრომს პლაცებოსთანშედარებითდაასევეის,რომვარენიკლინითნამკურნალებპაციენტებსჰქონდათმნიშვნელოვნადდაბალიმოწევისსასიამოვნოეფექტი ბუპროპიონით ნამკურნალებ პაციენტებთანშედარებით.33

შემაჯამებლად, ყველა ეს კლინიკური მონაცემიამტკიცებს,რომვარენიკლინიაღემატებაპლაცებოსდამიჩნეულია,რომვარენიკლინიგაცილებითეფექტურია,

დიაგრამა 4.8: ვარენიკლინის მოქმედების მექანიზმი, როგორც ალფა4 ბეტა2 ნიკოტინური აცეტილქოლინის რეცეპტორის ნაწილობრივი აგონისტი

აგონისტი

100%

α4β2nAChR

რეაგირება

ნაწილობრივიაგონისტი

50%იანიშანსი,

რომშეამციროსმოწევისსურვილი

დააღკვეთისსინდრომი

ანტაგონისტი

ნაწილობრივიაგ

50%იანიპოტენციალი,რომდაბლოკოს

მოწევისგამაძლიერებელი

ეფექტი

ეწევა-არანაწილობრივი

აგ

არეწევა-ნაწილობრივი

აგ

ეწევა+ნაწილობრივი

აგ

ნიკოტინი ნაწილობრივიაგ

84

ვიდრეNRT-ითდაბუპროპიონითმონოთერაპიამოკლეპერიოდშიმოწევისაგანთავისდანებების მიღწევაში.ვარენიკლინი არა მარტო მნიშვნელოვნად ასუსტებსსურვილსდა გამოდევნის სიმპტომებს, არამედ ასევემნიშვნელოვნადამცირებსნიკოტინისდაჯილდოებისეფექტსდაგადაავადებსმოწევისრეციდივს.34

გაგრძელებული მკურნალობის ეფექტურობა ვარენიკლინის გამოყენებითთერაპიის ხანგრძლივმამიმდინარეობამ უჩვენა უფრო მეტი ეფექტურობა,ვიდრე უფრო ხანმოკლე მიმდინარეობამ 6-12 თვისთავშეკავებაზე.უფროხანგრძლივითერაპიისშეფასებისკვლევაში,მონაწილეებმამიაღწიესმოწევისგანთავისშეკავებას მკურნალობის დასრულებიდან 12 კვირისშემდეგ, ღია-იარლიყიანი ვარენიკლინით, სადაცრანდომიზირებულად მიიღებოდა 1 მგ ვარენიკლინიან პლაცებო ორჯერ დღეში, დამატებით 12 კვირისგანმავლობაში.მკურნალობისმეორეფაზისბოლოსათვის(კვლევის 24-ე კვირა), მონაწილეების 71%,რომლებიციღებდნენ აქტიურ მკურნალობას, შეინარჩუნესმოწევისგან თავისშეკავება მონაწილეების 50%-თანშედარებით,რომლებიციღებდნენპლაცებოს(OR2.48,95%CI:1.95–3.16).კვლევისშემდგომ52კვირაზე,სუბიექტებს,რომლებიციღებდნენვარენიკლინს,ჰქონდათმოწევისგანთავისშეკავებისმნიშვნელოვანიმაღალიმაჩვენებელი,მათთანშედარებით,ვინციღებდაპლაცებოს(44%37%-ის წინააღმდეგ 13-53 კვირისთავზე გაგრძელებულითავისშეკავება,95%CI:1.06–1.69).35ამკვლევისმონაცემებისმეორადი ანალიზები მიიჩნევს, რომ რელაპსისპრევენციისათვის გამოყენებისას, ვარენიკლინისდამატებითი 12 კვირიანი კურსი უფრო ეფექტურიიყო მწეველებში, რომელთაც ჰქონდათ სირთულეებიმოწევისგან თავის შეკავების მიღწევაში.36 არსებობსასევემეცნიერულიმტკიცებულება,რომვარენიკლინიკარგადშემგუებლურიახანგრძლივიდროისმანძილზე-სამიდანექვსითვიდანერთწლამდე-დამკურნალობისპერიოდისგახანგრძლივებააღკვეთავსრელაპსს.ასევენაჩვენებიიქნავარენიკლინითხანგრძლივვადიანი(ექვსითვე) მკურნალობის უსაფრთხოება და ეფექტურობა.377 ზრდასრულ მწეველზე კვლევაში, პაციენტები

რანდომიზირებულიიქნავარენიკლინით (1მგდღეშიორჯერ) ან პლაცებოთი 52 კვირის განმავლობაში.მედიკამენტი კარგად შემგუებლური აღმოჩნდა.შვიდდღიანიუპირატესობათავშეკავებისმაჩვენებლით52-ე კვირაზე იყო 37%, ვარენიკლინით ნამკურნალებსუბიექტებშიპლაცებოსგჯუფის8%-თანშედარებით.სხვა კვლევამ შეაფასა, რომ ხანგრძლივი დროითმწეველები,ვინცწარუმატებლადდაანებათავიმოწევასსამიზნე თავის დანებების თარიღზე (TQD) ან თავისდანებებისთარიღისმომდევნოშუალედში,საბოლოოდმიაღწიეს წარმატება გაგრძელებული მკურნალობით.ეს გაკეთებულ იქნა ვარენიკლინის ბუპროპიონისსაპირისპიროდდაპლაცებოსორიიდენტურიკვლევისგაერთიანებული მონაცემების მეორადი ანალიზისდროს. ორი წარმატებული თავისდანებების ნიმუშიიდენტიფიცირებულიქნამწეველებსშორის,ვინცმიაღწიაგანგრძობითთავშეკავებასმკურნალობისუკანასკნელიოთხი კვირისათვის (9-13 კვირა): მაშინვე თავისდამნებებელი (IQs),ვინცთავიდაანებამოწევასთავისდანებებისთარიღზე(დღე8)დადარჩაგანგრძობითადთავშეკავებული2-12კვირისათვისდაგადავადებულითავისდამნებებილი(DQs),ვინცმიაღწიათავდაპირველთავშეკავებას თავის დანებების თარიღის შემდეგ(TQD)ანმორალურადდაეცამე-2კვირისთავშეკავებისშემდეგდააღდგაკვლევისმე-9კვირისათვის.მაშინვეთავისდამნებებთან (IQs)შედარებით,გადავადებულითავისდამნებებლები (DQs) „გადავადებულები“იყვნენგანგრძობითთავისდანებებისმიღწევაშიმკურნალობისბოლოსათვის.ესმონაცემებიემხრობარეკომენდირებულგანუწყვეტელი მოწევის შეწყვეტის მკურნალობასმწეველისმოტივაციაში ჩაურევლად,დარჩებათავისდანებების პროცესში მიუხედავად წარმატებისნაკლებობისამკურნალობისადრეულეტაპზე.38

ეფექტურობა COPD პაციენტებში ტაშკინმა და სხვებმა აღმოაჩინა, რომ ვარენიკლინიდადასტურებული იქნა , როგორც ეფექტურიმედიკამენტურითერაპია,რომელიცკარგადეგუებოდაCOPD პაციენტებში მსუბუქი-ზომიერი ფორმებით,განუწყვეტელითავისშეკავებისთანაფარდობით 9-12

85

კვირაში42/3%-ითპლაცებოს8,8%ისსაპირისპიროდდა18,6%-ის5.6%-ისსაპირისპიროდპლაცებოსათვისკვლევისშემდგომპერიოდში(9-52კვირა).აღმოჩენილიიქნაკარგიუსაფრთხოების პროფილი ადრეულ ვარენიკლინზეცნობისკვლევებთანშედარებით(2,8%მძიმეგვერდითიეფექტებიმათში,ვინცმიიღოვერენიკლინი,შედარებით4,4%-თანპლაცებოსჯგუფში).39

ეფექტურობა გულის დაავადების მქონე პაციენტებში 2010 წლისრიგოტისდა პაიპისადა სხვების კვლევამგამოაქვეყნა შედეგები კვლევაზე, რომელიც ცდიდავარენიკლინისეფექტურობასპლაცებოსთანშედარებით714 მწეველში სტაბილური კარდიო-ვასკულარულიდაავადებებით.40ავტორებმააღმოაჩინესგანუწყვეტელითავის შეკავების მიმდინარეობა უფრო მაღალივარენიკლინით(47.0%13.9%-ისწინააღმდეგ)9-12კვირაში,როგორც9-52კვირაში(19.2%7.2%-თანშედარებით).

ეფექტურობა HIV პაციენტებში მულტიცენტრულსაპილოტეღიაიარლიყიანკვლევაშიHIV-ინფიცირებულმწეველებში,ვარენიკლინის1.0მგიყოგამოყენებულიდღეშიორჯერ12კვირისგანმავლობაშიპირველ კვირაში დოზის ტიტრაციით. გვერდითიმოვლენები და თავშეკავების მაჩვენებელი მათთანშედარებით,ვინცგამოვლენილიიყორანდომიზირებულკონტროლირებად ცდებში, რომელიც ჩატარებულიიყო ძირითადადჯანსაღ აივ -ნეგატიურმწეველებში.ვარენიკლინიუსაფრთხოიყოდაგამოვლინდა,როგორცეფექტური აივ-ინფიცირებულ მწეველებს შორის ამკვლევაში,მიუხედავადიმისა,რომგავრცელებულიიყოგვერდითიმოვლენები (განსაკუთრებითგულისრევა).ღვიძლის ფერმენტების და არტერიული წნევისინტენსიურიმონიტორინგირეკომენდაციასუწევსაივ-დადებითმწეველებსმიიღონვარენიკლინი.41

ეფექტურობა ფსიქიური აშლილობით მყოფ პაციენტებში COMPASS მონაცემებმა თავის დანებების კვლევიდანშეადარამწეველებიფსიქიატრიულიისტორიით.42ყველაპაციენტმამიიღოქცევითიკონსულტირება,დამატებითი

ვარენიკლინითავისდანებების შემდგომი მომდევნოთარიღის ექვს თვეში. ფსიქიატრიული ისტორიადაფუძნებულიიყოსამედიცინოჩანაწერებისშფოთვის,დეპრესიის,ფსიქოტურიანბიპოლარულიდარღვევისმტკიცებულებებზე. აბსტინენციის ანალოგიურიმაჩვენებლებირეგისტრირებულიქნაორივეჯგუფში.ფსიქიატრიული ისტორიით მიდრეკილები იყვნენუფრო შფოთვისა და დეპრესიისაკენ. გვერდითიეფექტები შეფასებულ იქნა როგორც ზომიერიინტენსივობისანნაკლებადინტენსიური.საერთოჯამში,ფსიქიატრიულიდიაგნოზისარსებობაამკვლევაშივერიწინასწარმეტყველებსმკურნალობისუარესშედეგებსანმკურნალობისუარესგვერდითეფექტებს.42

ანთენელისდა სხვ. მიერფართე მულტიცენტრულმარანდომიზირებულმა კონტროლირებადმა კვლევამჩაატარათავიდან-ბოლომდეშედარებავარენიკლინისპლაცებოსთანშედარებით12 კვირიანი სტაბილურადნამკურნალები მწეველის ნიმუში მიმდინარე ანწარსული დეპრესიით (n=525).43 კვლევამ შეაფასამოწევისგანთავისშეკავება,ისევეროგორცცვლილებებიხასიათშიდაშფოთვისდონეები. კვლევამაღმოაჩინა,რომვარენიკლინმაასწიამოწევისგანთავისდანებებაამჟამინდელიანწინადეპრესიითმწეველებსშორის,ვინცსტაბილურადმკურნალობდადეპრესიისაანშფოთვისგაზრდისგარეშე9-დან52კვირეებში (20,3%10.4%-თანშედარებით;OR, 2.36 [CI, 1.40-დან 3.98-მდე]; P< 0.001).ამ კვლევაში დარეგისტრირებული მნიშვნელოვანიდანაკარგი დაფიქსირებული იყო დაკვირვებისპერიოდში, შესაბამისად, ის ზღუდავს დასკვნებს,რომელიცშეიძლებაგამოტანილიყოფილიყო.ამკვლევამგამორიცხა პაციენტები უკურნებელი დეპრესიით,გამოვლენილიფსიქიატრიულიდაავადებებითდაისინი,ვინციღებდახასიათისსტაბილიზატორებსადა ანტი-ფსიქოტროპულსაშუალებებს.შვიდი კვლევის (n=353) მეტა-ანალიზმა, რომლებმაცინდივიდებშიშიზოფრენიითშეადარავარენიკლინისეფექტურობაპლაცებოსთანშედარებით,ვერაღმოაჩინა,რომვარენიკლინიაღემატებოდაპლაცებოს.44ვარენიკლინიკარგადშეეგუაშიზოფრენიისმქონეპაციენტებშიდაარდაფიქსირებულანეუროფსიქიატრიულიმოვლენების

86

ამაღლება ჯგუფებს შორის. დამატებითი კვლევებისნიმუშის მცირე ზომებიდან გამომდინარე, საჭიროაშემდგომი ცდები ვარენიკლინის გამოსაყენებლადპაციენტებშიშიზოფრენიით.EAGLES-ს (ვარენიკლინის,ბუპროპიონისდანიკოტინისდასაკრავებისფსიქონევროლოგიურიუსაფრთხოებისადა ეფექტურობის კვლევა მწეველებში ფსიქიურიაშლილობებითადამათგარეშე)ამჟამინდელმაკვლევამმოიცვაისეთიპაციენტები,რომელთაცაღენიშნებოდათშემდეგიდარღვევები:უხასიათობა,შფოთვა,ფსიქოზიდამოსაზღვრეპიროვნებისაშლილობა.არდადასტურდარაიმე სახის ფსიქონევროლოგიური პრობლემები.45 თუმცაავტორებმახაზიგაუსვეს,რომშეიძლებაკვლევისშედეგებივერგავრცელდესიმმწეველებზე,რომელთაცარანამკურნალებიანარასტაბილურიფსიქიატრიულიაშლილობებიაქვთ.კოხრეინის თანამშრომლობის ბიბლიოთეკისვარენიკლინზეგანხორციელებული14ცდის2016წელსჩატარებულმა განახლებულმა მეტაანალიზმა ვერაღმოაჩინა განსხვავება ვარენიკლინსა და პლაცებოსშორისფსიქონევროლოგიურიდარღვევების კუთხითფსიქიურადჯანმრთელპირებში,თუმცამტკიცებულებაარაასაკმარისიდავასკვნათ,რომიგივემდგომარეობაიქნება ფსიქიური აშლილობის მქონე ყოფილ დაამჟამინდელპირებსშორის.32

ეფექტურობა უკვამლო თამბაქოს მომხმარებლებს შორის ვარენიკლინის ეფექტურობა და უსაფრთხოებაუკვამლოთამბაქოსმომხმარებლებისთავისდანებებისდახმარებაში შეფასებულ იქნა 431 მონაწილეზე(213 ვარენიკლინი ; 218 პლაცებო) , რომლებიციყვნენ რანდომიზირებული და იღებდნენ კვლევისმედიკამენტის ერთ დოზას მაინც.46 განგრძობითითავისდანებების მაჩვენებელი 9-12 კვირაზე უფრომაღალიიყოვარენიკლინისჯგუფში,ვიდრეპლაცებოსჯგუფში (59% - 39%-თან შედარებით). ვარენიკლინისუპირატესობა პლაცებოზე შენარჩუნდადაკვირვებისპერიოდის 14 კვირის განმავლობაში (განგრძობითითავისშეკავების მაჩვენებელი 9-26 კვირეებზე იყო

45% 34%-თან შედარებით). ავტორები მივიდნენ იმდასკვნამდე, რომ ვარენიკლინს შეუძლიადაეხმაროსხალხსნაკლებკვამლიანითამბაქოსთავისდანებებაშიდააქვსმისაღებიუსაფრთხოებისპროფილი.ამკვლევისპლაცებოსჯგუფშისაპასუხომაჩვენებელიმაღალიიყო,დაივარაუდებოდა,რომმოსახლეობანაკლებადმდგრადიამკურნალობაზე, ვიდრე მწეველები. ვარენიკლინისმოხმარებაზე წინასწარი მონაცემების შეგროვებისპილოტურ კვლევაში, როგორცთამბაქოს შემცირებისსტრატეგიისღია-იარლიყიანკვლევაშიჩართულიიქნა20ნაკლებკვამლიანითამბაქოსმომხმარებელი,ებერტმადა სხ. დაადგინა, რომ ვარენიკლინი შეიძლება იყოსეფექტური ნაკლებკვამლიანითამბაქოს გამოყენებისშემცირებაშიდამიაღწიოსნაკლებკვამლიანითამბაქოსთავის დანებებას მათ მომხმარებლებში, რომელთაცარ აქვთ გეგმაში თავი დაანებონ მოწევას, მაგრამდაინტერესებულნიარიანშეამცირონასეთითამბაქოსგამოყენება.47

4.3.3.3. ვარენიკლინი მედიკამენტურ თერაპიასთან კომბინაციაში მძიმემწეველებსშეუძლიათისარგებლონვარენიკლინისთერაპიითდანიკოტინისშემცვლელიგაერთიანებულითერაპიით, რადგან ვარენიკლინმა შესაძლოა ვერგააჯეროს მთლიანად ნიკოტინის რეცეპტორებიდოზის გაფართოებისას.24 არასრულადგაჯერებულმარეცეპტორებმა შეიძლება გამოიწვიოს ნიკოტინისსურვილისნაწილობრივიშესუსტება,თუდამატებითნიკოტინისშემცვლელთერაპიასშეუძლიაგამოიწვიოსრეცეპტორებისუფროსრულყოფილიშევსება,მოწევაზემოწოდებაშესაძლებელიასრულყოფილადშესუსტდეს.ესშესაძლოეფექტითავდაპირველადშეფასებულიქნარვადღიან რეზიდენტულ სამკურნალო პროგრამაშიმაიოს კლინიკაში (როჩესტერი, ნიუ-იორკი, აშშ).კვლევის პირველმა ჯგუფმა (n=135) რეზიდენტულისამკურნალო პროგრამა დაასრულა ვარენიკლინისგამოთავისუფლებამდე და მიიღო „ჩვეულებრივიზრუნვა“,რომელიცშედგებოდანიკოტინისპლასტირისთერაპიისგან და/ან მდგრადი-გამოთავისუფლებისბუპრონიონისგან. NRT -ს ხანმოკლე მოქმედების

87

ფორმებიგამოყენებულიქნაadlibitumმწვავენიკოტინისგამოყვანის სიმპტომების მკურნალობისას47. მეორეჯგუფმა(n=104)დაასრულარეზიდენტულიმკურნალობისპროგრამა ვარენიკლინის FDA-ისდამოწმებისშემდეგდა მიიღო გაერთიანებულითერაპია ვარენილნიკითდანიკოტინისჩამნაცვლებელითერაპიით.ნიკოტინისპლასტირითმკურნალობაNRT-სფორმისგამოყენებისპრედომინანტური იყო, და ხშირად შევსებული იყოNRT-სხანმოკლემოქმედებისფორმებით.პაციენტებისდაახლოებითსამმამეოთხედმაგამოიყენაNRT-სერთზემეტიფორმა.არყოფილააღმოჩენილიმნიშვენლოვანიგანსხვავებები 30 დღიან მოწევისგან თავისშეკავებისმაჩვენებლებშიორჯგუფსშორის6თვეში.მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ დაფიქსირებულგვერდითეფექტებშიარყოფილააღმოჩენილიზრდაიმპაციენტებში,ვინცმიიღოკომბინირებულიმკურნალობა.ძირითადიშეზღუდვაამკვლევისთვისიყონიმუშებისმცირეზომადაკვლევისუკონტროლოდიზაინი.48

ე ფ ე ქ ტ უ რ ო ბ ა გ ა მ ო ს ც ა დ ა ს ა მ მ ა ა ხ ალ მ არანდომიზირებულმაკონტროლირებადმაკვლევამ.49,50,51 აჯეკმა და სხვ. არ აღმოაჩინა ზრდა მოწევისგანთავის შეკავებაში პაციენტებს შორის, რომლებიცრანდომიზირებულ იქნენ ვარენიკლინს პლუს NRTმატთანშედარებით,ვინციღებდამხოლოდვარენიკლინს,მიუხედავადამისაესკვლევაშეზღუდულიიყონიმუშებისზომით (n=117).49 RCT-ში, რომელიც ჩატარებული იყორამონისდასხვ.მიერ,341მწეველი,ვინცეწეოდა20ანმეტსიგარეტსდღეში,რადნომიზირებულიქნა,რათამიეღოთვარენიკლინი, პლუსNRT პლასტირი ან ვარენიკლინიპლუსპლაცებოსპლასტირი12კვირისგანმავლობაში:ორივეჯგუფმამიიღოქცევითიმხარდაჭერა.50საბოლოოჯამშიდაფიქსირდამცირე,მაგრამარასტატისტიკურადმ ნ ი შ ვ ნ ელოვ ა ნ ი ზრდ ა თ ა ვ ი ს შ ე კ ა ვ ე ბ ა შ ივარენიკლინს+NRTჯგუფში. ქვეანალიზმადაამტკიცამნიშვენელოვანი მაღალითავშეკავების მაჩვენებელიინდივიდებსშორის,ვინცეწეოდა29ანმეტსიგარეტსგაერთიანებულითერაპიის გამოყენებით 24 კვირაზე(OR 1.46; 95% CI 1.2-დან 2.8-მდე). მეორე RCT-მ (n=435)აგრეთვე,რომელიცადარებდამხოლოდვარენიკლინსNRT-სთან გაერთაინებულვარენიკლინთან აღმოაჩინა

კომბინირებულითერაპია,რომელიცასოცირებულიიყომოწევისგანთავისდანებებისმაღალმაჩვენებელთანმე-12კვირასდაკვირვებისპერიოდში(1.85;95%CI,1.19–2.89;P=007)და24კვირას(49.0%შედარებით32.6%-თან;OR,1.98;95%CI,1.25–3.14;P=004).51ავტორებმაასევედააფიქსირესგულისრევის, ძილის დარღვევის, დეპრესიის, კანისრეაქციის და კუჭის შეკრულობის დიდი სიხშირე,მიუხედავადამისა,მხოლოდკანისრეაქციებმამიაღწიასტატისტიკურმნიშვენლობას.დამატებითი ცდები არის საჭირო, რათა განვაგრძოთვარენიკლინისდაNRT-სკომბინირებულიმკურნალობისმნიშვნელობის ჩვენეული გაგებადა შესაძლებლობა,რომისშეიძლებარეკომენდირებულიქნასპაციენტებისსპეციფიკურ ქვე-ჯგუფებში . კომბინირებულიმკურნალობა შეიძლება განხილულ იქნას იმპაციენტებშიგამოსაყენებლად,ვისაცაქვსსირთულეებიმიაღწიოსმთლიანადთავისდანებებასმონო-თერაპიით.ამ დროისათვის დაფიქსირებულია შეზღუდულიხელმისაწვდომიმტკიცებულებები.

რეკომენდაციები: • არარსებობსუკუჩვენებებივარენიკლინისNRT-სთანკომბინაციაში გამოყენებისას (მტკიცებულება B-სდონე)

• შეიძლება არსებობდეს სარგებელი NRT-სა დავარენიკლინის გაერთიანებისას, კონკრეტულადთამბაქოსმძიმემომხმარებლებსშორის,მიუხედავადამისა, შედეგები შერეულია. დამატებითი კვლევაარისსაჭიროსამმიდგომის,როგორცსტანდარტულიპრაქტიკის ეფექტურობის მხარდასაჭერად(მტკიცებულებაC-სდონე).

4.3.3.4 ვარენიკლინი და კონსულტაციები ვარენიკლინის მხარდამჭერი მონაცემები, რომლებიცწყვილშია შემოთავაზებულ რეალურ პირობებშისხვადასხვა ქცევით მკურნალობის პროგრამებში.დონე,სადამდეცვარენიკლინიეფექტურიაპროაქტიურსატელეფონო კონსულტაციებთან ასოციაციაში,ჯანმრთელობისინფორმაციისმიწოდებაშიდაქცევითკონსულტაციებში ვებგვერდზე დაფუძნებული

88

პლატფორმის გავლით, ან ორივესთან კომბინაციით,გამოკვლეულ იქნა სვენის და სხ. მიერ. ავტორებმადაასკვნეს, რომ სატელეფონო კონსულტაციებს აქვთუფრო დიდი მკურნალობის უპირატესობა ადრეულთავისდანებებაშიდაროგორცაღმოჩნდა, აღენიშნებაგაზრდილისამედიცინომიბმულობა,მაგრამექვსთვეზეგანსხვავებულობის არარსებობა იძლევა მხოლოდვარაუდის საშუალებას, რომ ნებისმიერი ჩარევავარენიკლინთან ერთად გამოყენებისას ინარჩუნებსდაპირებას.52

4.3.3.5 ინდიკატორები ვარენიკლინი არის პირველი პრეპარატი, რომელიცშექმნილიაექსკლუზიურადდაეხმაროსმოწევისგანთავისდანებებაში.24ისხელმისაწვდომიამხოლოდსამედიცინორეცეპტით და არის პირველი ხაზის მედიკამენტინიკოტინისდამოკიდებულებისსამკურნალოდ.

4.3.3.6 კლინიკური გამოყენება ვარენიკლინიმიიღებაპერორალურად,საკვებისმიღებისმიუხედავად (მისიმიღებაშესაძლებელიაჭამამდედაჭამისშემდეგ)ორსაფეხურად.1პირველადი ფაზა: ყუთები აბებით დოზირებულიპირველი ორი კვირისათვის, გამოწერილი როგორც:1 აბი 0.5 მგ/დღეში,დღეში 1-3 მკურნალობა, შემდეგ1ტაბლეტი0.5მგx2/დღე4-7დღეებშიდა1აბი1მგx2/დღე8-14დღეებში.გაგრძელებულიფაზა:1მგ28აბიანიყუთი;რეკომენდირებულია1 აბის 1მგx2/დღემიღება,ყოველდღიურად,3-12კვირეებსშორის.პაციენტები იწყებენ ვარენიკლინის მიღებას. შემდეგ,მკურნალობის პირველი კვირის განმავლობაში(უმჯობესია მე-8 და მე-14 დღეებს შორის) ინიშნებათარიღი,როცაისცდილობსთავისდანებებას.თუმოწევისშეწყვეტისმცდელობაწარმატებითარგანხორციელდა,კურსიგრძელდებადაპაციენტიცდილობსგაჩერდესიმდღეს,ვიდრეისარმიაღწევსწარმატებას.

4.3.3.7 უკუჩვენებები ვარენიკლინის უკუჩვენებები ცოტაა , კერძოდ:სუპერმგრძნობელობააქტიურნივთიერებებზეანმათ

არააქტიურ კომპონენტებზე; ასაკი 18 წელზე ქვევით;ფეხმძიმობადაძუძუთიკვება.

4.3.3.8 ვარენიკლინის თერაპიის უსაფრთხოების ზომები თირკმლისუკმარისობისმქონეპაციენტებშიდოზირებამიღებულიაშემდეგნაირად:პაციენტებისათვისმსუბუქი(კრეატინინისკლერანსი>50და<80მლ/წთ)ანსაშუალო(კრეატინინის კლერანსი >30-<50 მლ/წთ)თირკმლისუკმარისობითარარისაუცილებელიდოზისკორექცია.პაციანტებისათვის მძიმე თირკმლის უკმარისობით(კრეატენინისკლერანსი<30მლ/წთ)-რეკომენდირებულიდოზაა0.5მგდღეშიორჯერ.11დოზირებაუნდადაიწყოს0.5მგ-ითდღეშიერთჯერპირველი3დღისმანძილზე,შემდეგგაიზარდოს0.5მგ-მდეორჯერდღეში.არასაკმარისმტკიცებულებებზე დაფუძნებით, მკურნალობავარენიკლინითარარისრეკომენდირებულიპაციენტებშითირკმლისუკმარისობისდაავადებისბოლოსაფეხურზე.

სატრანსპორტო საშუალებების მძღოლები და მძიმე მექანიზმების ოპერატორები 2007 წელს აშშ-ს FDA ანგარიშების მიხედვით,ჩამოყალიბებული იქნა ზოგიერთი უსაფრთხოებისპრობლემები ვარენიკლინის გამოყენებასთანკავშირში ტრანსპორტის მძღოლებსა და მძიმემექანიზმების ოპერატორებს შორის, ისევე, როგორცნებისმიერ გარემოებაში, სადაც უსაფრთხოებადა ძრავების კონტროლი მოითხოვს სერიოზულიდაზიანებებისგანთავისარიდებას.2008წლისმაისში,აშშ-ს ფედერალურმა საავტომობილო კარიერისუსაფრთხოების ადმინისტრაციამ და ფედერალურმასაავიაციოადმინისტრაციამგამოაცხადა,რომპილოტებს,საავიაციოტრაფიკისკონტროლიორებს,დასატვირთოამტომანქანებისდა ავტობუსის მძღოლებს აეკრძალაამ მედიკამენტის მიღება.34 მაშასადამე, საფრთხილოამძროლებისთვის კითხვისდასმა, მათი ამჟამინდელიაქტივობა ვარენიკლინის მოხმარების გავლენითთუ არის გამოწვეული. ვარენიკლინს შეუძლიაჰქონდეს უმნიშვნელო, საშუალო ან მნიშვნელოვანიგავლენა სატრანსპორტო საშუალების მძღოლის

89

შესაძლებლობებზე ან აღჭურვილობის გამოყენებაზე(თავბრუსხვევა და ძილიანობა ) . პ აციენტებიგაფრთხილებულები უნდა იყვნენ, რომ არ მართონსატრანსპორტოსაშუალებები,დაამუშაონაღჭურვილობაანჩაერიონპოტენციურსარისკოაქტივობაში,ვიდრეარიქნებადარწმუნებითცნობილი,რომესმედიკამენტიარმოქმედებსმათშესაძლებლობებზეშეასრულონასეთიაქტივობებიუსაფრთხოდ.

4.3.3.9 ტოლერანტობა და უსაფრთხოება ვარენიკლინი ძირითადად კარგად ტოლერანტულია.ყველაზემეტადდაფიქსირებულიგვერდითიეფექტები,ბუპროპიონთან ან პლაცებოსთან შედარებისას, არისდაფიქსირებულიცხრილში4.11.53

გულისრევაგულისრევა იყო ყველაზე ხშირად დაფიქსირებულისიმპტომი,როგორცმსუბუქიდანსაშუალომდეგვერდითიმოვლენა (საერთო სიხშირე 24.4% - 52.0%), რომელიცგამომჟღავნდაუფრომაღალიმაჩვენებლითვარენიკლინისჯგუფში,ვიდრეპლცებოსჯგუფში.გულისრევისუფროხშირიეპიზოდებიდაიწყომკურნალობისპირველკვირასდა გაგრძელდა საშუალო ხანრძლივობით 12 დღეს.დოზირებისტიტრაციამგამოაჩინაგულისრევისსაერთოშემთხვევისშემცირება. ვარენიკლინითნამკურნალებპაციენტებშითვითრეგულირებადიმოქნილიდოზირებისკვლევაში დაფიქსირებულ იქნა გულისრევის მცირეშემთხვევა (13.4%). კლინიკურცდებში, მკურნალობისმაჩვენებლის არაგანგრძობითობა გულისრების გამოძირითადადიყო5%ვარენიკლინისმიმღებპაციენტებში.ამ გვერდითი მოვლენის გამოვლენის შემთხვევაში,შემდეგი პრაქტიკული ინფორმაცია სასარგებლოა

პაციენტებისათვის: საერთოჯამში,ფენომენიიკლებსთავისთავად დაახლოებით ერთ კვირაში თერაპიისდაწყებიდან: ეს შესაძლებელიათავიდან არიდებულიქნასმედიკამენტისმიღებითსაკვებთანერთადდათუპაციენტიმოისვენებსმცირედითმისიმიღებისშემდეგ.

უძილობა (ინსომნია) გამუდმებით ვარენიკლინის გამოყენება 1 მგდოზითორჯერდღეში6კვირაზემეტხანსასოცირდებაგვერდითგასტროინტესტინალურ მოვლენებთან. რეალურიტერმინებით,ყოველი5ნამკურნალებისუბიექტისათვისდაფიქსირდებაგულისრევისმოვლენა,დაყოველი24და35ნამკურნალებისუბიექტისათვის,ჩვენველოდებითკუჭისშეკრულობასდამეტეორიზმსშესაბამისად.54

ინსომნიაარისსხვაუმეტესადდაფიქსირებულიგვერდითიეფექტი(14.0%-37.2%)ასოციერებულივარენიკლინთანკლინიკურცდებში.ძირითადად,ინსომნიაგამოვლინდაპირველიოთხიკვირისგანმავლობაშივარენიკლინისმკურნალობისას და გახდა ნაკლებად ჩვეულებრივიმოვლენა მკურნალობის გაგრძელებისას. ერთიგახანგრძლივებული მკურნალობის კვლევა, სადაცინსომნიისარსებობაიყო19.1%ვარენიკლინითდა9.5%პლაცებოთი, ვარაუდობდა, რომ ინსომნია შეიძლებაიყოს გავრცელებული სიმპტომი მოწევის შეწყვეტისმცდელობისასნიკოტინისგამოდევნისპერიოდში.

გულ-სისძარღვთა დაავადებები2008 და 2010 წლებს შორის გამოქვეყნებულირანდომიზირებული კვლევების შეფასებამ ახალუსაფრთხოების მონაცემებში აჩვენა ვარენიკლინისგამოყენებასთანდაკავშირებითშედეგირესპირატორულიდაკარდიოვასკულარულითანდაყოლილიდაავადებების

ვარენიკლინი ბუპროპიონი პლაცებოთავბრუსხვევა 28% 9% 9%უძილობა 14% 21% 13%თავისტკივილი 14% 11% 12%

ცხრილი 4.11: არასასურველი ეფექტების შედარება ვარენიკლინის, ბუპრონიონის და პლაცებოს გამოყენებისას

90

მქონეპაციენტებში,ისევე,როგორცშესაძლოგვერდითიფსიქიატრიულიმოვლენებით.სინგჰისდასხვ.მიერ2011წელსგამოქვეყნდასისტემურიკვლევადამეტა-ანალიზი.ამძალიანმაღალისაჯაროობისკვლევაში, ავტორებმა წამოაყენეს ვარენიკლინისგ ამოყენებისას უსაფრთხოების ს აფრთხეებიპლაცებოსთანშედარებით.55სინგჰისესმეტა-ანალიზიფართედ გაკრიტიკებული იქნა ლიტერატურაში,რომელიცეყრდნობოდაშეუსაბამოტექნიკისგამოყენებისანალიზსდადასკვნებს.ამავემონაცემებისმომდევნომეტა-ანალიზმამილსისდასხვ.მიერდაასკვნა,რომვარენიკლინიდასხვამოწევისთავის დანებების თერაპიები არ წევს სერიოზულიკარდიოვასკულარული დაავადებების გამოვლენისრისკს.56ამმეტა-ანალიზმადააფიქსირადაკავშირებულირისკიდაგამოიყენასტატისტიკურიმეთოდები.EMEA-სმიერ ჩატარებულითითქმის იდენტური მონაცემებისმეტა-ანალიზიარუჩვენებსმნიშვნელოვანრისკს.EMEAასკვნის,რომ ვარენიკლინის გამოყენების სარგებელიმოწევისშეწყვეტისათვისრჩებამაღალიდაარზღუდავსმედიკამენტისგამოყენებას.57

არარსებობსმონაცემები,რომელიცგაამყარებდააზრს,რომიზრდებაკარდიოვასკულარულიმოვლენებისრისკიპაციენტებში,ვინციყენებსვარენიკლინს,მიუხედავადამისაამდროისათვისჩვენარშეგვიძლიაგამოვრიცხოთესშესაძლებლობა.რეკომენდირებულია,რომმედიკოსებმაგააფრთხილოს პაციენტები გულსისძარღვთა რისკისშესაძლო მცირე ზრდის შესახებ, რაც შეიძლებადაკავშირებულიიყოსვარენიკლინისგამოყენებასთან.მიუხედავადამისა,ესრისკებიშეიძლებაშეფასებულიქნას მედიკამენტის მოწევის შეწყვეტის ცნობილისარგებლისწინააღმდეგ.

ფსიქო-ნერვოლოგიური მოვლენები ვარენიკლინისადაბუპროპიონისფსიქო-ნევროლოგიურიუსაფრთხოების საკითხი, გარკვეულშეშფოთებასდადაბნეულობას იწვევდა სამედიცინო საზოგადოებაში,რომელიც იყენებდა ამ პრეპარატებს მოწევაზეთავისდანებების მსურველებში. რამოდენიმე კარგადდაგეგმილმა ამჟამდინდელმაცდამ არდაადატურა ამ

მედიკამენტებთანდაკავშირებითფსიქო-ნევროლოგიურიმოვლენების ზრდა. აშშ-ს წამლისა და საკვებისსააგენტომ(USFDA)შეცვალაადრინდელიგაფრთხილებაამ წამლებთან დაკავშირებით, რადგან მათიფსიქო-ნევროლოგიურიმოვლენებიადრედადგენილზეუფრომცირეიყო.ამმედიკამენტებისგამოყენებისსარგებელიმნიშვნელოვნადაჭარბებსრისკს.ამჟამადმოვიყვანთამსაკითხთანდაკავშირებულისტორიებს.2006წელსვარენიკლინისგლობალურბაზარზეგამოჩენისშემდგომპერიოდსთუშევხედავთ, ვარენიკლინისდაბუპროპიონისგამოყენებისშესახებიყოდაფიქსირებულიგარკვეული გვერდითი მოვლენები. 2006 წლისდეკემბრიდან 2682 პაციენტზე დიდ ბრიტანეთშიჩატარებული კოჰორტული კლინიკური კვლევისშედეგად გამოიკვეთა ვარენიკლინით მკურნალობისდროსფსიქიატრიული ეფექტები, როგორიცაა ძილისდარღვევა(1.6%),შფოთვა(1.2%),დეპრესია(1.0%),უცნაურისიზმრები (1.0%), ხასიათის ცვალებადობა (0.6%) დათვითმკვლელობისჩათვლით(n=5).34,58სხვადასხვა ანგარიშებზე დაყრდნობით, 2007 წლისნოემბერში FDA გამოსცა ოპერატიული შეტყობინებავარენიკლინის უსაფრთხოების შესახებ, რაშიცხაზს უსვამდა წინაარსებულ ფსიქიატრიულიდაავადებებისგამოკვლევისსაჭიროებასვარენიკლინისგამოყენებამდედახასიათის ან ქვევისცვლილებებისმონიტორინგისმნიშვნელობას.2008წლისმაისში,FDA-მგანაახლა გაფრთხილებები მოთხოვნით, რომ ყველაპაციენტი ზედმიწევნით უნდა გამოკვლეულიყო დადაფიქსირებულიყომაშინვემათექიმებთანხასიათისანქცევისცვლილებებისშემთხვევები,ანფსიქიატრიულიპრე-არსებულიდაავადებებისგაუარესება,ვარენიკლინისთერაპიისასანმისიშეწყვეტისშემდეგ.აშშწამლისადასაკვებისსააგენტომვარენიკლინზე2015წლისმარტშიგანაახლაინფორმაციადაგვერდითმოვლენებსდაემატახასიათისანაზროვნებისცვალებადობა.59

პირველადი ანგარიშიდან, რამდენიმე კვლევამგამოიკვლია სავარაუდო კავშირი ვარენიკლინისგამოყენებასა და ნეურო-ფსიქიატრიულ მოვლენებსშორის. 2010 წელს გამოქვეყნებულმა პუბლიკაციამმიმოიხილა შემთხვევა და დაკავშირებული

91

რისკი ფსიქოლოგიურ აშლილობასთან, რომელიცწარმოდგენილიიყოათრანდომიზირებულ,პლაცებო-კონტროლირებად კვლევაში ვარენიკლინის მოწევისშეწყვეტისათვისთაობაზე.58,60 სხვაფსიქოლოგიურიდარღვევები, ვიდრე უბრალო ძილის დარღვევები,აღმოჩენილიქნა10.7%სუბიექტებში,ვინცმკურნალობდავარენიკლინით,შედარებით9.7%მათთან,ვინციღებდაპლაცებოს, 1.02 დაკავშირებული რისკით. გვერდითფსიქიატრიულმოვლენებთანდაკავშირებულირისკიპლაცებოსთანშედარებით≥1სიხშირეზევარენიკლინისჯგუფშიიყო:0.86შფოთვისსიმპტომები,0,76ფიზიკურიაქტივობისცვლილებები,და1,42ხასიათისცვლილება,1,21არაკატეგორიზირებულიხასიათისდარღვევებიდა1.79ძილისაშლილობა. არყოფილადაფიქსირებულიშემთხვევები თვითმკვლელობის ქცე ვის ა ნპათოლოგიურიაზროვნებისსუბიექტებშივარენიკლინისთერაპიის ქვეშ ამ ათ რანდომიზირებულ კვლევაში,მაგრამსამმასხვაკვლევამ,რომელიცარიყოჩართულიამმიმოხილვაშიმათიგანსხვავებულიდიზაინისგამო,დააფიქსირათვითმკვლელობაზეფიქრისორიშემთხვევადაარცერთითვითმკვლელობისმცდელობა.2013 წლის მეიერის მიერ ჩატარებულმა კვლევამგამოავლინანეუროფსიქიატრიულიჰოსპიტალიზაციავარენიკლინისახალმომხმარებლებსშორის (n=19,933)NRT პლასტირის ახალმომხმარებლებთანშედარებით(n=15.867). კვლევის პოპულაცია მოიცავს სუბიეტებსნეუროპსიქოატრიული დაავადებებით და მათგარეშე. კვლევამ აღმოაჩინა, რომ არ გაზრდილანეუროპსიქიატრიული ჰოსპიტალიზაციის ხარისხიპაციენტებში,რომლებიცმკურნალობდნენვარენიკლინითNRTპლასტირთანშედარებით30-ედამე-60დღეებზე.59,61თომასმადასხვ.შეადარადეპრესიის,თვითდაზიანებისდათვითმკვლელობისრისკიპერსპექტიულკოჰორტულკვლევაში119,546პაციენტსშორისინგლისში.62ავტორებმადაასკვნეს,რომარყოფილაარანაირიმტკიცებულება,რომვარენიკლინისმომხმარებელსჰქონდაიმაზედიდირისკიდეპრესიის, თვითმკვლელობის ანთვითდაზიანების,მათთანშედარებით,ვისაცგამოუწერესნიკოტინი.EAGLES-ს უახლესი კვლევები, რომლებიც ჩატარდა16ქვეყნის140ცენტრშიითვალისწინებდაშეესწავლა

ბუპროპიონის , ვ არენიკლინისა და ნიკოტინჩანაცვლებითი თერაპიის ფსიქონევროლოგიურიუსაფრთხოებადიდრანდიმიზირებულორმაგადბრმა,მულტიცენტრულიპლაცებოცდებსიმ ინდივიდებშირომლებსაცარაღენიშნებოდათანქონდათფსიქიურიდაავადებებისისტორია.45კვლევებიჩატარდააშშწამლისადა საკვების სააგენტოს მოთხოვნების შესაბამისად,რომელიცწარდგენილიქონდათფაიზერსადაგლაქსოსმისკლაინს,როგორცვარენიკლინისადაბუპროპიონისმწარმოებლებს.კვლევაშიმონაწილეობდა8144პაციენტი,რომელთაგან4166ჩართულიიყოფსიქიატრიულკოჰორტაში.ფსიქიატრიულკოჰორტაშიჩართულიიყოოთხოძირითადიდაავადებით(უხასიათობა,შფოთვა,ფსიქოზიდამოსაზღვრეპიროვნებისაშლილობა) დაავადებული პირები. მონაწილეებიშერჩეულიიყვნენრომმიეღოთვარენიკლინი,ბუპროპიონი,ნიკოტინჩანაცვლებითითერაპიაანპლაცებო12კვირისგანმავლობაშიდადაკვირვებაგრძელდებოდაჯამურად24თვე.კვლევამარდაადასტურარაიმემიშვნელოვანიფსიქო-ნევროლოგიურიმოვლენები,რომელიცუკავშირდებოდავარენიკლინისათუბუპროპიონს.კვლევამდაადასტურავარენიკლინის მიმღებთა შორის თავშეკავება უფრომაღალიიყო,ვიდრეპლაცებოს,ნიკოტინჩანაცვლებითითერაპიისადა ბუპროპიონის გამოყენებისას. ნიკოტინჩანაცვლებითი თერაპიისას უფრო მიიღწეოდათავშეკავება,ვიდრეპლაცებოსგამოყენებისას.კვლევისავტორები აცხადებენ, რომ შედეგების განზოგადებაშესაძლოა არ გავრცელდეს მწეველებზე, რომლებსაცარ უმკურნალიათ ან არასტაბილური ფსიქიურიაშლილობები აქვთ. კვლევას არ ჩაურთავს მწეველები,რომელთაცწამალთდამოკიდებულებებისდარღვევებიანთვითმკვლელობისგარდაუვალიმცდელობისრისკიაქვთ.კოხრეინის თანამშრომლობის მიერ 2016 წელსგანახლებულიმეტა-ანალიზისსაფუძლევლე,რომელიცმოიცავდავარენიკლინზეჩატარებული14ცდისშედეგებისანალიზს,არიქნააღმოჩენილიგანსხვავებავარენიკლინისადა პლაცებოს შორის ფსიქონევროლოგიურიდარღვევებისთვალსაზრისით.32დეპრესიისRRიყო0.94(95%CI0.77-დან1.14-მდე;36კვლევა;16,189მონაწილე,I2=0%),ვარენიკლინისჯგუფშიუმნიშვნელოდდაბალი

92

მაჩვენებლით.თვითმკვლელობისაზრებისRRიყო0.68(95%CI0.43-დან1.07-მდე;24კვლევა;11,193მონაწილე,I2=0),ვარენიკლინისჯგუფშიუმნიშვნელოდდაბალისასაზღვრო მაჩვენებლით. ავტორებმა აღნიშნეს 5თვითმკვლელობის აზრი ვარენიკლინის ჯგუფისფსიქიატრიულკოჰორტაში,ხოლოარცერთიშემთხვევადაფიქსირდა არაფსიქიატრიულ კოჰორტაში.46,32 ავტორებიასკვნიან,რომმეტაანალიზისმონაცემები“არადასტურებსმიზეზობრივკავშირსვარენიკლინისადაფსიქო-ნევროლოგიურაშლილობებსშორის,მათშორისთვითმკვლელობის აზრების და თვითმკვლელეობისქცევისჩათვლით,თუმცამტკიცებულებითარშეგვიძლიადავასკვნათრომ ვრცელდება ყოფილ ან ამჟამიდნელფსიქიატრიულაშლილობებებისმწონეპირებზე”.32

აშშ წამლისა და საკვების სააგენტოსა (FDA) დაევროპისმედიცინისსააგენტოს2016წლისდეკემბრისგ ანცხადებით , რომელიც ეფუძნებოდა ახალმტკიცებულებებს, ვარენიკლინისა და ბუპროპიონისკოლოფების წარწერებიდან ამოიღეს ნიშანდება,რომელიცუკავშირდეობოდაამწამლებისმენტალურიჯანმრთელობის კუთხით სერიოზულ გვერდითეფექტებს.46,63 FDA-მ სპეციფიკურად განაცხადა:“ჩატარებული ახალი ცდების საფუძველზე, რომლისვალდებულებაქონდათამბაქოსმოწევისშესაწყვეტადგამიზნულ მედიკამენტებს ვარენიკლინისა დაბუპროპიონის მწარმოებელკომპანიებს,დადასტურდარომისეთისერიოზულიგვერდითიმოვლენებიხასიათზე,ქცევასადააზრებზეარისშემცირებული,ვიდრეესიყოადრე.ასეთისახისრისკებიკვლევრჩებაიმპაციენტებში,რომელებიც გადიან მკურნალობის კურსს ან ადრეიმკურნალეს სხვადახვა მენტალური დაავადებების,დეპრესიის, შფოთვითი აშლილობის, შიზოფრენიისკუთხით. თუმცა, ამ პირთა უმრავლესობას, ვისაცაწუხებდათესგვერდითიმოვლენებიარდაჭირვებიათჰოსპიტალიზაცია. ცდების შედეგებმა აჩვენეს, რომ ამწამლებისთამბაქოზემოწევისშეწყვეტისსარგებელმაგადაწონაამწამლებისრისკებმა.”46დღეისმდგომარეობით,არაა მტკიცებულებები, რომელიც დაადასტურებდავარენიკლინის კავშირს ფსიქო-ნევროლოგიურმოვლენებთან.ჯანდაცვისპროფესიონალებსეძლევათ

რჩევა, პაციენტებთან ერთად განიხილონ წამლისსარგებელიდარისკები. პაციენტებითუკიშემაჩნევენისეთისახისგვერდითმოვლენებსრომლებიცმოქმედებენმათაზროვნებაზე,ქცევასადაგანწყობაზე,აუცილებლადუნდამიმართონთავიანთექიმს.46

სხვა გვერდითი მოვლენები დაფიქსირებულიიყოაგრეთვესხვაგვერდითიმოვლენები,ისეთები როგორიცაა: მუცლისტკივილი, შებერილობადა არანორმალური სიზმრები, ძილის დარღვევა,თავბრუსხვევა,პირისგამოშრობა,გაზრდილიმადა,წონისმომატებადათავისტკივილი,რაცძირითადადვლინდებაორჯერადისიხშირითმათში,ვონციღებდაპლაცებოს.64 ესგვერდითიმოვლენებიიყომსუბუქისაშუალოსაკენდაგარდამავალი,რომელიცვლინდებოდაუმეტესადთერაპიისპირველიოთხი კვირის განმავლობაში. ვარენიკლინისშეწყვეტაამგვერდითიმოვლენებისგამოგამოვლინდაპაციენტების2%-ში.34

ვარენიკლინის მედიკამენტის ინტერაქცია სხვამედიკამენტებთან არაა ცნობილი. თავის მხრივ, ამინტერაქციისზოგიერთი ეფექტი ნათელიათამბაქოსმოხმარების შეწყვეტიდან გამომდინარე, როგორცვარენიკლინისთერაპიული ეფექტისდაწყების აქტი.ამასთან, კარგად ცნობილია, რომ მოწევის შეწყვეტა,CYP1A2ტიპისსტრუქტურისფერმენტულიინდუქციისგამოყენებით, ერგება თეოფილინის, ვარფარინის,ინსულინისდაა.შდოზებს.11

მკურნალობისდასასრულს, ვარენიკლინისშეჩერებამშეიძლებაგამოიწვიოსგაზრდილიგაღიზიანება,მოწევისმადა,უძილობაანდეპრესიულიხასიათისუბიექტებისდაბალპროცენტში-დაახლოებით3%.11

რეკომენდაციები• ვარენიკლინიარისმტკიცებულებაზედაფუძნებულიპირველიხაზისთერაპიამოწევისშეწყვეტისათვის(Aმტკიცებულებისდონე).

4.3.4 კლონიდინით მკურნალობა კლონიდინი გამოიყენებოდა თავდაპირველად,როგორც ანტი-ჰიპერტენზიური მედიკამენტი, მაგრამ

93

მან შეამცირა ცენტრალური სიმპათეტური აქტივობაალფა2-ადრენერგულირეცეპტორებისსტიმულირებით.კლონიდინიეფექტურადახშობსნიკოტინისგამოდევნისმწვავე სიმპტომებს , როგორიცაა დაძაბულობა,გაზიღიანება , შფოთვა , დამოკიდებულება დამოუსვენრობა.65

კლონიდინი არ იქნა დამტკიცებული მოწევისშეწყვეტისათვისდაწარმოადგენსმხოლოდმეორეხაზისმედიკამენტს.მიუხედავადამისა,ექიმებიფრთხილადუნდაიყვნენსპეციფიკურიგაფრთხილებებისმიმართამ მედიკამენტთან დაკავშირებით, ისევე როგორცმისიგვერდითიეფექტებისმახასიათებლებთან.აშშ-სსახელმძღვანელო პანელმა აირჩია რეკომენდაციაგაუწიოს კლონიდინეს, როგორც მეორე ხაზის აგენტსპირველი ხაზის აგენტთან შედარებით, გამომდინარეგაფრთხილებებიდან, რომლებიც დაკავშირებულიაკლონიდინისშეწყვეტასთან,ცვალებადობადოზირებაშიგამოყენებულია ამ მედიკამენტის ტესტირებისათვისდა FDA მიერდამტკიცების ნაკლებობასთან. ასე რომ,კლონიდინი შეიძლება განიხილებოდეს თამბაქოსმოხმარებისსამკურნალოდექიმისზედამხედველობისქვეშ პაციენტებში, ვისაც არ შეუძლიათ გამოიყენონპირველიხაზისმედიკამენტები,უკუჩვენებებისგამოან პაციენტებში, ვისაც არშეუძლიათთავიდაანებონმოწევასპირველიხაზისმედიკამენტებისგამოყენებისას.1

ეფექტურობაკოჰრენის ექვსი კლინიკური კვლევის განხილვამაღმოაჩინა, რომ კლონიდინი, პერორალური ანტრანსდერმალურიუფროეფექტურია,ვიდრეპლაცებო,მიუხედავადამისა,ესაღმოჩენადაფუძნებულიაცდებისმცირერაოდენობაზე,სადაცშეიძლებაიყოსპოტენციურირესურსიმიკერძოებულობისადმი.66 კლონიდინი,როგორცსჩანს,უფროეფექტურიაქალმწეველებში,მიუხედავადიმისა,რომქალებინაკლებადწარმატებულადპასუხობენმოწევისშეწყვეტისმკურნალობას.65

გვერდითი ეფექტები კლონიდინის გვერდითი ეფექტები, განსაკუთრებითსედაცია, დაღლილობა, ორთოსტატული ჰიპოტენზია,

თავბრუსხვევა, პირის სიმშრალე ზღუდავს მასგამოიყენებოდეს ფართედ. გარდა ამისა, უნდააღინიშნოს, რომ კლონიდინის მკვეთრ შეწყვეტასშეუძლიაგამოიწვიოსსიმპტომები,როგორიცაა,ნევროზი,აგზნებადობა,თავისტკივილიდაკანკალი,თანდართულისისხლისწნევისმკვეთრიზრდითდაკატექოლამინისდონისამაღლება.1

უსაფრთხოების ზომები, გაფრთხილებები, კონტრმაჩვენებლები, გვერდითი ეფექტები კლონიდინმა არ აჩვენა ეფექტურობა თამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტაშიფეხმძიმემწეველებში.კლონიდინიარყოფილაშეფასებულიძუძუთიმკვებავპაციენტებში.პაციენტები, ვინც ჩართული იყო პოტენციურ საშიშაქტივობებში,როგორიცაამექანიზმებისანსატრანსპორტოსაშუალებებისმართვა,გაფრთხილებულიუნდაიყვნენკლონიდინისშესაძლოგვერდითიეფექტებისშესახებ.ძირითადადდაფიქსირებულიგვერდითი ეფექტებია:გამომშრალი პირის ღრუ (40%), ძილიანობა (33%),თავბრუსხვევა (16%),სედაცია (10%)დაკუჭშეკრულობა(10%).როგორც ანტი -ჰიპერტონიური მედიკამენტი ,კლონიდინისგანშეიძლებამოსალოდნელიიყოსსისხლისწნევის დაწევა უმეტეს პაციენტებში. შესაბამისად,ექიმებმაუნდაგასინჯონსისხლისწნევასმედიკამენტისგამოყენებისას.ჰიპერტონიის მოხსნა : კლონიდინის თერაპიისშეწყვეტისას,დოზირების შემცირების ჩავარდნამ 2-4დღისპერიოდშიშეიძლებაგამოიწვიოსსისხლისწნევისმკვეთრი ზრდა, მღელვარება, დაბნეულობა, გონებისდაბინდება.

რჩევები კლინიკური გამოყენებისათვისკლონიდინიშეიძლებაგამოყენებულიქნასან1მგ-ითპერორალურადანტრანსდერმული(TD)ფორმით,მხოლოდრეცეპტით.კლონიდინითმკურნალობადაწყებულიუნდაიქნასმალევეთავისდანებებისთარიღზეანმანამდე(3დღემდე).დოზირება: თუ პაციენტი იყენებს ტრანსდერმალურ

94

კლონიდინს, ყოველი კვირის დასაწყისში, მან უნდაგანათავსოს ახალი პლასტირი შედარებით უთმოადგილას კისერსადა წელს შორის. მომხმარებლებმაარუნდაშეწყვიტონკლონიდინისთერაპიამკვეთრად.თავდაპირველიდოზირება ჩვეულებრივ არის 0.10 მგ.პერორალურადან 0.10 მგ/დღეშიTD, გაზრდილი0.10მგ/დღეში ყოველ კვირა,თუ საჭიროა. მკურნალობისხანგრძლივობალავირებს3-დან10კვირამდე.1

რეკომენდაცია • კლონიდინე არის ეფექტური მოწევის შეწყვეტისსაშუალება,მიუხედავადამისა,გვერდითიმოვლენებიარსებობს.ისშეიძლებაგამოყენებულიქნასექიმისზედამხედველობისქვეშ,როგორცმეორეხაზისაგენტითამბაქოსდამოკიდებულებისგანსაკურნებლად (Bმტკიცებულებისდონე).

4.3.5 მკურნალობა ნორტპიპტილინით კავშირი დეპრესიულ ხასიათსა და მოწევის ქცევასშორის ვარაუდობს, რომ ანტიდეპრესანტულმამედიკამენტებმაშეიძლებაითამაშონდადებითიროლიმოწევისშეწყვეტაში.სხვადასხვაანტი-დეპრესანტებმა,დოქსეპინის, ნირტიპტილინის და მოკლობემიდისჩათვლით, უჩვენა ზოგიერთი ეფექტურობა მოწევისშეწყვეტაში. ნორტიპტილინი არის ტრიციკლურიანტიდეპრესანტი, რომელმაც აჩვენა, რომ ისეთივეეფექტურია, როგორიც ბუპროპიონიდა NRT მოწევისშეწყვეტაში. ნორტიპტილინის მოქმედება მოწევისშეწყვეტაშიდამოუკიდებელიამისიანტიდეპრესანტულიეფექტებისგან, მაშასადამე, მისი გამოყენება არ არისაკრძალულიდეპრესიულისიმპტომებისისტორიისმქონეადამიანებშიმოწევისთავისდანებებისას.68

ეფექტურობა6 ცდის მეტა-ანალიზმა, რომელთაც გამოიყენესნორტიპტილინი,როგორცერთადერთიპარმაკოთერაპია,უჩვენამნიშვნელოვანიხანგრძლივვადიანისარგებელი.12

პლაცებოსთან შედარებით, ნორტრიპტილინმადაახლოებითგააორმაგამოწევისგანთავისშეკავებისმაჩვენებელი.ესმედიკამენტიარარისდამტკიცებული

მოწევის შეწყვეტისათვის და რეკომენდირებულია,როგორცმხოლოდმეორეხაზისმკურნალობა.12

ეფექტურია თუ არა მეტნაკლებად ნორტიპტილინივიდრე ბუპროპიონი, ან ამაღლებს თუ არა თავისდანებებისმაჩვენებელსნორტრიპიტლინისგამოყენებაპლუსNRT,რჩება გაურკვევლად. ესფარმაკოთერაპიაარ არის ლიცენზირებული ბევრ ქვეყანაში მოწევისშეწყვეტისათვის.

გვერდითი მოვლენებინორტრიპტილინთან ასოცირებული გვერდითიმოვლენები,როგორიცააანტიქოლინერგულიეფექტები(პირისსიმშრალე,მხედველობისდაბინდვა,შეკრულობადაშარდისშეკავება), H1-ჰისტამინურირეცეპტორები(სედაცია, ძილიანობა, წონის მომატება) და ალფა1- ადრენერგული რეცეპტორები (ორთოსტატულიჰიპოტენზია)შეიძლებაკარგადვერშეეგუოსზოგიერთპაციენტში.67 17 კვლევიდან მოპოვებული მონაცემებიცხადყოფს,რომნორტრიპტილინი,დოზირებით75მგდა100მგშორის,მნიშვნელოვნადარარისასოცირებულისერიოზულ გვერდით მოვლენებთან , როდესაცგამოწერილია იმ პაციენტებში, რომელთაც არ აქვთგულსისძარღვთადაავადებები.70

პაციენტებსესაჭიროებათახლომონიტორინგიცნობილიგვერდითიეფექტებისათვის,როგორიცააშეკრულობა,სედაცია,შარდისშეკავებადაკარდიალურიპრობლემები.დოზის გადაჭარბების მიღებისას, ნორტრიპტილინიშეიძლება იყოსფატალური. კვლევებში სერიოზულიგვერდითი ეფექტები არ იყო შეშფოთების მიზეზიმოწევისშეწყვეტისათვის, მაგრამ ასეთიპაციენტებისრიცხვიშესაბამისადმცირეიყო.ესიწვევსკონსენსუსისნაკლებობასნორტრიპტილინის,როგორცპირველიხაზისანმეორეხაზისთერაპიისგამოყენებაზე.71

დოზირებანორტრიპტილინისმიღებაშესაძლებელიამაშინაც,როცაპაციენტიჯერკიდევეწევა,დასახულითავისდანებებისთარიღით10-დან28დღისპერიოდში.თავდაპირველიდოზა არის 25 მგ/დღე, გაზრდილითანმიმდევრობით7-100მგ/დღე10დღიდან5კვირამდე.მაქსიმალურიდოზა

95

შეიძლებაგაგრძელდეს8-12კვირისათვისდაშემცირდესკვლევისბოლოსაკენ,რათათავიდანიქნასაცილებულისიმპტომები,რომლებიცშეიძლებაგამოვლინდნენთუმისიმიღებაშეწყდებამკვეთრად.არსებობსსამთვეზემეტადგაგრძელებულიმკურნალობისსარგებლისმცირემტკიცებულება.

პრაქტიკული მაჩვენებლები ნორტრიპტილინის გამოყენებისათვის: არსებობსარასაკმარისიმტკიცებულებაიმისათვის,რომრეკომენდაციაგაეწიოსნორტრიპტილინისსხვამოწევისშეწყვეტისმედიკამენტთანგაერთიანებას.ადამიანებმა გულსისძარღვთა დაავადებებითნორტრიპტილინი უნდა გამოიყენონ სიფრთხილით,რადგანშეიძლებადაზიანდესკარდიალურიგამტარობა.ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები საწინააღმდეგომაჩვენებელია სასწრაფო განკურნების პერიოდშიმიოკარდიალურიინფარქტისანარითმიისშემდეგ.არასაკმარისიმტკიცებულებებიარსებობსიმისათვის,რომ რეკომენდაცია გაეწიოს ნორტრიპტილინისგამოყენებას ფეხმძიმე ქალებში ან ახალგაზრდებში18 წლამდე, ვინც ეწევა. არსებობს არასაკმარისიმტკიცებულებაიმისათვის,რომრეკომენდაციაგაეწიოსნორტრიპტილინისგამოყენებასმოწევისგანმეორებისპრევენციისათვის; ხანგრძლივვადიანი გამოყენებარეკომენდირებულიარარის.რეალურ ცხოვრებისეულ კვლევაში NRT, პუბრიონის,ნორტრიპტილინის და კომბინიერბული თერაპიისშედარებისას და მკურნალობის წარმატებასთანდაკავშირებული ფაქტორების აღწერისას, პრადოდასხვ.ინარჩუნებსთავისაზრს,ვეგენადასხვ.მეტა-ანალიზის აღმოჩენებთან შეთანხმებით, 72 რომნორტრიპტილინი არის მნიშვნელოვანი სამკურნალოსაშუალება , მისი ეფექტურობით (შედარებითპირველიხაზისსაშუალებებთან),უსაფრთხოებითდაგანსაკუთრებით, მისი დაბალი ღირებულებითა დაფართეხელმისაწვდომობით.თავიანთშეხედულებებში,შესაძლოა, ისინი განიხილავდნენ გლობალურითამბაქოს ეპიდემიის საშიშროებას - და უფრომნიშვნელოვანგავლენასნაკლებადმდიდარქვეყნებშიც

კი - ნორტრიპტილინის ჩართვა მოწევის შეწყვეტისთერაპიულ არსენალში შეიძლება დამაიდებელიწინგადადგმული ნაბიჯი იყოს მკურნალობისფართეხელმისაწვდომობაში,განსაკუთრებითგანვითარებადქვეყნებში. ამ აღმოჩენებზედაყრდნობით, ავტორებისთავაზობენ ნორტრიპტილინის ჩართვას მოწევისშეწყვეტისათვის პირველი ხაზის მედიკამენტებსშორის. მიუხედავად ამისა, ამ ანგარიშისუმთავრესიშეზღუდულობაარისის,რომისიყორეტროსპექტული,უკონტროლოდა არარანდომიზირებული კვლევადამკურნალობისრეჟიმებისხელმისაწვდომისაშუალებებიინდივიდუალური კრიტერიუმებით იყო არჩეულისაზოგადოებრივიჯანდაცვისსისტემაშიხელმისაწვდომიმედიკამენტებისმიხედვით.72

ექიმებმა უნდა გაითვალისწინონ გვერდითიეფექტების პროფილები და ნორტრიპტილინის EMEAდა FDAდამტკიცების ნაკლებობა, როგორცთამბაქოსდამოკიდებულების სამკურნალო საშუალებისათვის.ესმედიკამენტიშეიძლებაგანხილულიქნასთამბაქოსგამოყენების სამკურნალოდ მხოლოდ ექიმებისმეთვალყურეობისქვეშდაამპაციენტებშიშეუძლებელიაგამოყენებულ იქნას პირველი ხაზის მედიკამენტებიუკუჩვენებებისანთუნდაცუბრალოდიმპაციენტებში,ვისთვისაცშეუძლებელიიყოთავისდანებებაპირველიხაზისმედიკამენტებისგამოყენებით.

რეკომენდაციები • ნორტრიპტილინიარისეფექტურიმოწევისშეწყვეტისსამკურნალოსაშუალებადაშეიძლებაგამოყენებულიქნას ექიმების მეთვალყურეობის ქვეშ, როგორცმეორეხაზისაგენტითამბაქოზედამოკიდებულებისსამკურნალოდ(Aმტკიცებულებისდონე)

4.3.6 ციტიზინიციტიზინიარისნატურალურიალკალოიდი,გამოყვანილიმცენარეთა თესლებისაგან, როგორიცაა ციტისუსისლაბურნუმი და სოფორა ტეტრაპტერა. ციტიზინიმოქმედებსვარენიკლინისმსგავსად,წარმოადგენსრაალფა2ბეტა2ნიკოტინისაცეტილჰოლინისრეცეპტორებისნაწილობრივ აგონისტს, რომელიც პასუხისმგებელია

96

ნიკოტინის ეფექტებისგაძლიერებაში, ასევე აღკვეთსნიკოტინისამრეცეპტერებზედამოკიდებულებას,რაცამცირებს დაკმაყოფილების და „დაჯილდოვებას“,დაკავშირებულსთამბაქოსგამოყენებასთან,შესაბამისნეგატიურგამოდევნისსიმპტომებსდასურვილს.32,73,74ტაბექსი®ხელმისაწვდომიაპეროპერულიტაბლეტებისფორმით, რომელიც შეიცავს 1.5 მგ ციტიზინს დაწარმოებულიადაგამოტანილიაბაზარზებულგარულიკომპანია სოფარმა ფარმაცევტიკალსის მიერ 1964წლის სექტემბრიდან.75 ტაბექსი® გამოყენებული იყომოწევის შეწყვეტისათვის რამდენიმე ათწლეულისმანძილზე ეროვნულ გეგმაში ყოფილ სოციალისტურქვეყნებში, ბულგარეთი, უნგრეთი, პოლონეთი,გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა, საბჭოთაკავშირი.ისიყოპირველიმედიკამენტიკაცობრიობისისტორიაში,რომელიცოფიციალურადდამტკიცებულიიყო ამ მიზნისათვის. მიუხედავად ამისა, ციტისინისლიცენზირებადაგამოყენებამსოფლიოსსხვანაწილშიარგანვითარდადეკადებისმანძილზე,რაცდაკავშირებულიიყო მტკიცებულებების ნაკლებობით, უფრო ახლოპერიოდშიGCPშესაბამისობა,კვლევები.73,76,77 თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის პროდუქციისგლობალური კვლევამ მაღალი ხელმისაწვდომობით,მისაღებითობით, ეფექტურობითდაუსაფრთხოებით,კომბინირებული დაბალ ფასთან, რელევანტურიშეწყვეტისინტერვენციისფართექსელისათვისქვეყნებსშიგნით, სადაც მხარდაჭერილი იყო პროგრამები,გაიზარდაინტერესიციტისინთანმიმართებაში.კვლევებიგანიხილავენციტიზინს,როგორცნიკოტინზედაფუძნებულიპროდუქციისალტერნატივასდაანტი-დეპრესანტს, განსაკუთრებით დაბალი და საშუალოშემოსავლისმქონეჯგუფებშიდაკულტურებში,სადაცნატურალურიმედიკამენტებიფართოდგამოიყენება.77

ციტიზინის25დღიანიკურსიხუთიდანთხუთმეტჯერუფროიაფია,ვიდრე25დღიანიNRT-ითმკურნალობა.78

საშუალო დამოკიდებულების მუშებში (n=171)მოწევის შეწყვეტისათვის ციტიზინისორმაგად-ბრმა,რანდომიზირებული, პლაცებო-კონტროლირებადიკვლევაყირგიზეთშიგამოქვეყნებულიქნა2008წელს.26-ეკვირაზეპაციენტების10.6%თავსიკავებდნენჯგუფში,

ვინციღებდაციტიზინს,შედარებით1,2%-თანპლაცებოსჯგუფთან.73

პოსტ-საბჭოთა რუსეთის ფედერაციაში ტაბექსი®ოფიციალურად რეგისტრირებულ იქნა 1999 წელსთამბაქოსშეწყვეტისათვისდაშესყიდულიქნარეცეპტისგარეშე. 2009 წელს გამოქვეყნებულ იქნა პირველირანდომიზირებული კონტროლირებადიორმაგი ბრმაკვლევათერაპიულეფექტურობასადაუსაფრთხოებაზე(n=196).ინდივიდებისპროცენტულობა,ვისაცარჰქონიარაიმე ეფექტიმოწევისათვისთავისდანებებაში, მათშორის, ვინც იღებდა ტაბექსს® პლაცებოს ჯგუფთანშედარებითიყო13%და26%შესაბამისად.მწეველებისპროცენტულობა,ვინცთავიშეიკავამოწევისაგანერთიანმეტიპერიოდისათვისიყო50%და30.8%შესაბამისად.მწეველების პროცენტულობა, ვინც თავი შეიკავა 12კვირისმანძილზეანუფროდიდხანსიყო50%და37.5%შესაბამისად. არ ყოფილა დაფიქსირებული რაიმეგვერდითი ეფექტები 70%-შიდა 84% ორივე ჯგუფისპაციენტებში.78

კოჰრანის თანამშრომლობის მიერ მეტა-ანალიზმაგამოავლინამხოლოდორიკვლევა,რომლებმაცგამოსცადაციტიზინისეფექტურობა,როგორცმოწევისშეწყვეტისთერაპია.32გაერთიანებულიRRკონტროლთანშედარებითიყო3.98%(95%სურვილისინტერვალი(CI)2.01-დან7.87-მდე).ამშედეგებითმრავალიმოწოდებაიყოამთერაპიისგამოყენებისგაზრდისათვის.ვოლკერისდა სხვ. (2014წ.) მიერრანდომიზირებულიკონტროლირებადმა კვლევამ შეადარა ციტიზინიNRT-ს. კვლევამ აღმოაჩინა მნიშვნელოვანი უფრომაღალი 1 -თვიანი თავის შეკავების მაჩვენებელიციტიზინის ჯგუფში (დაზუსტებული შანსებისთანაფარდობა1.5;95%CI,1.2-დან1.9-მდე;P=0.003).79ესგანსხვავებულობადარჩამნიშვნელოვნადმე-6თვეზე.არ ყოფილა დოკუმენტირებული განსხვავებები 7დღიან თავშეკავებაში მე-6 თვეს ჯგუფებს შორის.ქვეჯგუფების ანალიზმა აღმოაჩინა მნიშვნელოვანიმაღალი 1 თვიანი თავშეკავებულობის მაჩვენებელიქალმონაწილეებსშორისდაუმნიშვნელოგანსხვავება(არუთმობს)მამრობთისქესისკვლევისმონაწილეებსშორის.გვერდითიმოვლენები,ღებინებისშეგრძნების,

97

ღებინების, და ძილის დარღვევების ჩათვლით,ძირითადადდაფიქსირებულიიყოციტისინისჯგუფშიNRTჯგუფთანშედარებით.მწარმოებლის მიერ რეკომენდირებულიდოზირებისრეჟიმებიიწყება1 აბიდან (1.5 მგ) ყოველ2საათში (6აბამდედღეში)1-დან3დღემდე.მოწევაუნდაშემცირდეს,წინააღმდეგ შემთხვევაში ნიკოტინის დოზირებისგადაჭარბების სიმპტომები განვითარდება. თუ არარსებობსსასურველიეფექტი,მკურნალობაწყდებადაშემდგომიმცდელობაშეიძლებაგანხორციელდესორანსამთვეში.დადებითიშედეგით,პაციენტიაგრძელებს5აბითდღეშიდოზირებით(1აბიყოველ25საათში)მე-4დღიდანმე-12დღემდე.მოწევაუნდაშეწყდესმე-5დღეს.ამისშემდგომ4აბამდედღეში (1 აბი ყოველ 3 საათში) მე-13 დღიდან მე-16დღემდე,შემდგომ3აბამდედღეში(1აბიყოველ5საათში)17-დან20დღემდე,რასაცმოყვება1-დან2აბამდედღეში(1აბიყოველ6-დან8საათში)21-დან25დღემდე,შემდეგმკურნალობაწყდება.ციტიზინის რეკომენდირებული დოზირებაზედაკვირვებისას, კვლევაში რეგისტრირებულ იქნარამდენიმე გვერდითი ეფექტი, მსგავსიNRTშინაგანიმიღებისა.76,78,80ევროპაშიუსაფრთხოებისპერიოდულიგანახლებისავტორიტეტულიორგანოებისმიხედვითარდაფიქსირებულაუსაფრთხოებისნიშნებისერიოზულიგვერდითირეაქციებისათვისციტიზინზედაყრდნობითმილიონობით პაციენტში, რომელიც იყენებდა ამპროდუქტს.80 ციტიზინის გადაჭარბება მსგავსია ნიკოტინისინტოქსიკაციის,რაციწვევსისეთეფექტებს,როგორიცააღებინებისშეგრძნება,ღებინება,კლინიკურიკონვულსია,ტახიკარდია, გუგების გაფართოება, თავისტკივილი,ზოგადიდაღლილობა,რესპირატორულიპარალიზება.81

რეკომენდაცია:• ციტიზინი გამოვლინდა, როგორც მოწევის თავისდანებების ხარისხის ამმაღლებელი, მიუხედავადამისა,მტკიცებულებაშეზღუდულიასამიკვლევით(Bმტკიცებულებისდონე)

• არსებობს შემდგომი კვლევებს საჭიროება, რათა

გამოიცადოს ამდამაიმედებელითავისდანებებისინტერვენციისეფექტურობა


1. FioreMC, JaenCR, Baker TB et al. Treating Tobacco use anddependence.Clinicalpracticeguideline2008updateRockville,MD,USDepartmentofHealthandHumanServices2008.

2. PiperME,SmithSS,SchlamTR,etal.,A randomizedplacebo-controlledclinicaltrialof5smokingcessationpharmacotherapies,ArchGenPsychiatry2009;66:1253-62.[Erratum,ArchGenPsychiatry2010;67:77].

3. GonzalesD,RennardSI,NidesM,etal.,Varenicline,analpha4beta2nicotinicacetylcholinereceptorpartialagonist,vssustained-releaseBupropion andplacebo for smoking cessation: a randomizedcontrolledtrial.JAMA2006;296:47-55.

4. Cahill K, Stevens S, Perera R, Lancaster T. Pharmacologicalinterventions for smokingcessation:anoverviewandnetworkmeta-analysis.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013,Issue5.Art.No.:CD009329.DOI:10.1002/14651858.CD009329.pub2.

5. Smith SS, McCarthy DE, Japuntich SJ. et al., Comparativeeffectivenessof5smokingcessation pharmacotherapyinprimarycareclinics.ArchInternMed2009;169:2148-55.

6. SteadLF,PereraR,C,MantD, JamieHartmann-Boyce, JCahillK,TimLancasterT.Nicotine replacement therapy for smokingcessation.CochraneDatabaseSystematicReview2012,Issue4.Art.No.:CD000146.DOI:10.1002/14651858.CD000146.pub4.

7. Benowitz NL, Jacob P Nicotine and cotinine eliminationpharmacokinetics insmokersandnon-smokers.ClinPharmacolTher.1993;53(3):316-23.

8. Institutenationaldepreventionetd'educationpourlasante(INPES).Lapriseenchargedupatientfumeurenpratiquequotidienne.Mars2004.http://www.inpes.sante.fr/CFESBases/catalogue/pdf/657.pdf

9. HaysJ.T.,HurtR.D.,DeckerP.A.,CroghanI.T.,OxfordK.P.,PattenC.A.,Arandomized,controlledtrialofBupropionsustainedreleaseforpreventingtobaccorelapse inrecoveringalcoholics,NicotineTob.Res.,2009;11(7):859-67.

10.GarcıaRıoF,SerranoS,MedianoO,AlonsoA,VillamorJ.SafetyprofileofBupropionforchronicobstructive pulmonarydisease.Lancet2001;358:1009–1010.

11.TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSociety of Pulmonologists Smoking Cessation and Smoker’sAssistanceGuidelines (GREFA),2-nded.–Tehnopress Iaşi,2010,www.srp.ro.

12.Hughes JR,SteadLF,Hartmann-Boyce J,CahillK, LancasterT.Antidepressants for smokingcessation.CochraneDatabaseofSystematic Reviews 2014, Issue 1. Art. No.: CD000031. DOI:

98

10.1002/14651858.CD000031.pub4.13.King D.P., Paciga S., Pickering E., Benowitz N.L., Bierut L.J.,

ContiD.V., Kaprio J., LermanC.Park P.W., SmokingCessationPharmacogenetics: Analysis of Varenicline and Bupropion inPlacebo-ControlledClinical Trials,Neuropsychopharmacology2012;37:641–650.

14.Roddy,E.Bupropionandothernonnicotinepharmacotherapies,BMJ,2004;328:509-511.

15.AubinHJ.TolerabilityandsafetyofsustainedreleaseBupropionin the management of smoking cessation. Drugs 2002;62:Suppl.2:45–52.

16.DavidSP,StrongDR,Munafo`MR,etal.Bupropionefficacy forsmokingcessationisinfluencedbytheDRD2Taq1Apolymorphism:analysisofpooleddatafromtwoclinicalstudies,NicotineTobRes.2007;9:1521–1527.

17.Ebbert JO,FagerstromK.,Pharmacological interventions for thetreatmentofsmokelesstobaccouse,CNSDrugs.2012;26(1):1-10.

18.HaysJ.T.,HurtR.D.,RigottiN.A.,NiauraR.,GonzalesD.,DurcanM.J.,SachsD.P.,WolterT.D.,Buist A.S.,JohnstonJ.A.,White J.D.,SustainedreleaseBupropionforpharmacologicrelapsepreventionaftersmokingcessation,arandomized,controlledtrial,Ann.Intern.Med.,2001;135(6):423-33.

19.GarcıaRıoF,SerranoS,MedianoO,AlonsoA,VillamorJ.SafetyprofileofBupropionforchronicobstructive pulmonarydisease,Lancet2001;358:1009–1010.

20.FioreM.C.,TobaccoUse andDependence:A 2011UpdateofTreatmentsCME/CE,http://www.medscape.org/viewarticle/757167.

21.BeyensM.N.,GuyC.,MounierG.,LaporteS.,OllagnierM.,SeriousadversereactionsofBupropionfor smokingcessation:analysisoftheFrenchPharmacovigilanceDatabasefrom2001to2004,DrugSaf.,2008;31(11):1017-26.

22.Tackett A.E.,Smith K.M., Bupropion induced angioedema,Am.J.HealthSyst,Pharm.,2008;65(17):1627-30.

23.ChangSeongKim, JoonSeokChoi,EunHuiBae,SooWanKim,HyponatremiaAssociatedwithBupropion,ElectrolyteBloodPress.2011;9:23-26,ISSN1738-5997.

24.HurtR.D.,EbbertJ.O.,,HaysT.J.,McFaddenD.D.,TreatingTobaccodependence inaMedicalSetting,CA CancerJClin.2009;59:314-326.

25.h t t p : / / w w w . f d a . g o v / % 2 0 D r u g s / D r u g S a f e t y /PostmarketDrugSafetyInformationforPatientsandProviders/%20DrugSafetyInformationforHeathcareProfessionals/ucm169986.htm

26.www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm170100.htm

27.MahmoudiM,ColemanCI,SobierajDM.,Systematic reviewofthecost-effectivenessofVareniclinevs.Bupropion forsmokingcessation.,IntJClinPract.2012;66(2):171-82.

28.Fagerstrom K., Hughes J., Varenicline in the treatment ofTobaccodependence,Neuropsychiatric DiseaseandTreatment2008:4(2):353–363.

29.BenowitzNL,PorchetH, JacobP3rd.Nicotinedependenceandtolerance in man: pharmacokinetic and pharmacodynamicsinvestigations,ProgBrainRes,1989;79:279–87.

30.RollemaH,ChambersLK,CoeJW,etal.Pharmacologicalprofileofthealpha4beta2nicotinicacetylcholinereceptorpartialagonistVarenicline,aneffectivesmokingcessationaid,Neuropharmacology,2007a;52:985–94.

31.RollemaH,CoeJW,ChambersLK,etal.Rationale,pharmacologyandclinicalefficacyofpartial agonistsofalpha4beta2nAHcreceptorsforsmokingcessation,TrendsPharmacolSci,2007b;28:316–25.

32.CahillK, Lindson-HawleyN,KylaH,ThomasKH,FanshaweTR,Lancaster T. Nicotine receptor partial agonists for smokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2016,Issue5.Art.No.:CD006103.

33.WestR,BakerCL,Cappelleri JC,etal.EffectofVareniclineandBupropion SR on craving, nicotine withdrawal symptoms,and rewarding effects of smoking during a quit attempt,Psychopharmacology(Berl).2008;197:371–377.

34.Zheng-XiongXi,Preclinicalpharmacology,efficacy,andsafetyofVarenicline insmokingcessationandclinicalutility inhighriskpatients,Drug,HealthcareandPatientSafety2010:2:39–48.

35.TonstadS,TonnesenP,HajekP,etal.EffectofmaintenancetherapywithVareniclineonsmokingcessation:Arandomizedcontrolledtrial.JAMA,2006;296(1):64–71.

36.StapletonJA,WatsonL,SpirlingLI,etal.VareniclineintheroutinetreatmentofTobaccodependence:apre–postcomparisonwithnicotine replacement therapyandanevaluation in thosewithmentalillness,Addiction,2008;103:146–54.

37.WilliamsKE,ReevesKR,BillingCBJr,PenningtonAM,GongJ.Adouble-blindstudyevaluatingthelong-termsafetyofVareniclineforsmokingcessation,CurrMedResOpin.2007;23(4):793–801.

38.Hitomi Tsukahara, RN; Keita Noda,MD; Keijiro Saku,MD* ARandomizedControlledOpenComparativeTrialofVareniclinevsNicotinePatchinAdultSmokers–Efficacy,SafetyandWithdrawalSymptoms (The VN- SEESAW Study) Circulation Journal,2010;74:771-8.

39.TashkinD.,RennardS.,HaysT.,MaW.,LeeC.T.,EfficacyandsafetyofVarenicline for smoking cessation in patientswithmild tomoderatechronicobstructivepulmonarydisease (COPD).ChestMeeting,October1,2009.

40.RigottiNA,PipeAL,BenowitzNL,ArteagaC,GarzaD,TonstadS.EfficacyandsafetyofVareniclineforsmokingcessationinpatientswithcardiovasculardisease:arandomizedtrial,Circulation2010;121:221-9.

41.Qu Cui, Robinson L., Elston, D., Smaill.F., Cohen J., Quan,C.,McFarlandN.,ThabaneL.,McIvorA.,Zeidler J.,SmiejaM.,Safetyand Tolerability of Varenicline Tartrate (Champix/Chantix) forSmokingCessation inHIV-InfectedSubjects:APilotOpen-LabelStudy,AIDSPATIENTCAREandSTDsVolume26,Number1,2012aMaryAnnLiebert,Inc.

99

42.McClure J.B., SwanG.E.,Catz S.L., Jack L., JavitzH.,McAfee T.MonaDepreyM.,Richards,ZbikowskiS.M.SmokingOutcomebyPsychiatricHistoryafterBehavioralandVareniclineTreatment, JSubstAbuseTreat.2010;38(4):394–402.

43.AnthenelliRM,MorrisC,RameyTS,DubravaSJ,TsilkosK,RussC,YufnisC.Effectsofvareniclineonsmokingcessationinadultswithstablytreatedcurrentorpastmajordepression:arandomizedtrial.AnnInternMed.2013Sep17;159(6):390-400.

44.KishiT1, IwataN.Varenicline for smokingcessation inpeoplewithschizophrenia:systematicreviewandmeta-analysis.EurArchPsychiatryClinNeurosci.2015;265(3):259-68.

45.AnthenelliRM,BenowitzNL,WestR,StAubinL,McRaeT,LawrenceD,AscherJ,RussC,KrishenA.Neuropsychiatricsafetyandefficacyofvarenicline,bupropion,andnicotinepatchinsmokerswithandwithoutpsychiatricdisorders(EAGLES):adouble-blind,randomised,placebo-controlledclinical trial. Lancet2016;387(10037):2507-2520.

46.h t t p : / /www . f d a . gov /D rug s /D rugSa f e t y / u cm532221 .h tm?source=govde l i ve ry&utm_med ium=ema i l&utm_source=govdelivery

47.Fagerstrom K., GilljamH.,MetcalfeM.,Tonstad S.,MessigM.,StoppingsmokelesstobaccowithVarenicline:randomizeddoubleblindplacebocontrolledtrial,BMJ2010;341:c6549.

48.EbbertJ.O.,,CroghanI.T.,NorthF.,SchroederD.R.ApilotstudytoassesssmokelesstobaccousereductionwithVarenicline,Nicotine&TobaccoResearch,2010;12(10):1037–1040.

49.EbbertJ.O.,BurkeMV,HaysJT,HurtRD.CombinationtreatmentwithVareniclineandnicotinereplacementtherapy.NicotineTobRes.2009;11(5):572–576.

50.HajekP1,SmithKM,DhanjiAR,McRobbieH.Isacombinationofvareniclineandnicotinepatchmoreeffective inhelpingsmokersquit thanvareniclinealone?Arandomisedcontrolledtrial.BMCMed.2013May29;11:140.

51.RamonJM1,MorchonS,BaenaA,Masuet-AumatellC.Combiningvareniclineandnicotinepatches:a randomizedcontrolledtrialstudyinsmokingcessation.BMCMed.2014Oct8;12:172.

52.KoegelenbergCF,NoorF,BatemanED,vanZyl-SmitRN,BruningA,O'BrienJA,SmithC,Abdool-GaffarMS,EmanuelS,EsterhuizenTM, IrusenEM.Efficacyofvareniclinecombinedwithnicotinereplacementtherapyvsvareniclinealoneforsmokingcessation:a randomized clinical trial. JAMA;312(2):155-61.doi: 10.1001/jama.2014.7195.

53.SwanG.E.,McClureJ.B.,PhD,Jack,M.J.,ZbikowskiS.M.,,JavitzH.S.,CatzS.L.,DepreyM.,RichardsJ.,McAfeeT.A.BehavioralCounselingandVareniclineTreatmentforSmokingCessation,AmJPrevMed.2010;38(5):482–490.

54.GarrisonGD,DuganSE.Varenicline:afirst-linetreatmentoptionforsmokingcessation.ClinTher.2009;31:463–491.

55.LeungL.K.PatafioF.M.RosserW.W.Gastrointestinaladverseeffectsof Varenicline atmaintenance dose: ameta-analysis, Clinical

Pharmacology2011;11:15.56.SinghS.,LokeY.K.,SpanglerJ.K.,FurbergK.D.Riskofseriousadverse

cardiovasculareventsassociatedwithVarenicline:asystematicreviewandmeta-analysis,CMAJ.2011;183(12):1359-66.

57.MillsEJ,ThorlundK,EapenS,WuP,ProchaskaJJ.Cardiovasculareventsassociatedwithsmokingcessationpharmacotherapies:anetworkmeta-analysis.Circulation.2014;129(1):28-41.

58.FDAAdvisory:Varenicline.http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm436494.htm

59.European Medicines Agency confirms positive benefit-riskbalance forChampix, July212011.http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/news_and_events/news/2011/07/news_detail_001314.jsp&mid=WC0b01ac058004d5c1

60.KasliwalR,WiltonLV,ShakirSA.SafetyanddrugutilizationprofileofVareniclineasusedingeneralpracticeinEngland:interimresultsfromaprescription-eventmonitoringstudy,DrugSaf.2009;32:499–507.

61.TonstadS.,DaviesS.,FlammerM.,RussC.,HughesJ.,Psychiatricadverseevents inrandomized,doubleblind,placebocontrolledclinicaltrialsofVarenicline,DrugSaf.,2010;33(4):289-301.

62.MeyerTE,TaylorLG,XieS,GrahamDJ,MosholderAD,WilliamsJR,MoenyD,Ouellet-HellstromRP,CosterTS.NeuropsychiatriceventsinvareniclineandnicotinereplacementpatchusersintheMilitaryHealthSystem.Addiction.2013;108(1):203-10.

63.ThomasKH1,MartinRM,DaviesNM,MetcalfeC,WindmeijerF,GunnellD.Smokingcessationtreatmentandriskofdepression,suicide,andselfharmintheClinicalPracticeResearchDatalink:prospectivecohortstudy.BMJ.2013;347:f5704.

64.http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR_-_Procedural_steps_taken_and_scientific_information_after_authorisation/human/000699/WC500025256.pdfWangC,XiaoD,ChanKP,PothiratC,GarzaD,DaviesS.Vareniclineforsmokingcessation:aplacebo-controlled,randomizedstudy.Respirology.2009;14:384–392.

65.FrishmanWH.Smokingcessationpharmacotherapy.TherAdvCardiovascDis.2009;3:287-308.

66.GourlaySG,SteadLF,BenowitzNL.Clonidineforsmokingcessation.CochraneDatabaseSystematic \Reviews2004; Issue3.Art.No.:CD000058.DOI:10.1002/14651858.CD000058.pub2.

67.GlassmanAH,CoveyLS,DalackGW,etal.Smokingcessation,clonidine,andvulnerabilitytonicotineamongdependentsmokers.ClinPharmacolTher.1993;54:670–679.

68.Ministry of Health (MoH). New Zealand smoking cessationguideline.MoH:Wellington;2007.Availablefrom: www.moh.govt.nz/moh.nsf/indexmh/nz-smoking-cessation-guidelines (AccessedNov,2010)

69.HermanA.Y.,SofuogluM.,ComparisonofAvailableTreatmentsforTobaccoAddiction,CurrPsychiatryRep.2010;12(5):433-40.

70.DhippayomT,ChaiyakunaprukN, JongchansitthoT. Safetyofnortriptylineatequivalenttherapeuticdosesforsmokingcessation:

100

asystematicreviewandmeta-analysis,DrugSaf.2011;34(3):199-210.

71.http://www.treatobacco.net/en/page_36.php72.Faibischew PradoG., Siqueira Lombardi E.M., BussacosM.A.,

Arrabal-FernandesF.L.,Terra-FilhoM.,dePaulaSantosU.,Areal-lifestudyoftheeffectivenessofdifferentpharmacologicalapproachestothetreatmentofsmokingcessation:re-discussingthepredictorsofsuccess.CLINICS2011;66(1):65-71.

73.VinnikovD,BrimkulovN,BurjubaevaA.Adouble-blind,randomized,placebo-controlled trial of cytisine for smoking cessation inmedium-dependentworkers. JSmokingCessation.2008;3(1):57-62.

74.Tutka P, ZatonskiW. Cytisine for the treatment of nicotineaddiction:fromamoleculetotherapeuticefficacy.PharmacolRep.2006;58(6):777-798.

75.www.tabex.bg76.EtterJF.Cytisineforsmokingcessation:a literaturereviewanda

meta-analysis.ArchInternMed.2006;166(15):1553-1559.77.WalkerN.,HoweC.,BullenC.,McRobbieH.,GloverM.,ParagV., WillimanJ.,VealeR.,NosaV.,BarnesJ. Studyprotocolforanon-

inferioritytrialofcytisineversusnicotine-replacementtherapy inpeoplemotivatedtoquitsmoking.BMCPublicHealth2011;11:880.

78.LevshinVF,SlepchenkoNI,RadkevichNV.Randomizirovannoekontroliruemoe issledovanieeffectivnostipreparataTabeks®prilecheniitabachnoyzavisimosti.(ArandomizedcontrolledstudyoftheefficacyofTabex®(Cytisine)fortreatmentoftobaccocraving)/Voprosynarkologii.2009;N:13-22.

79.WalkerN,HoweC,GloverM,McRobbieH, Barnes J,NosaV,ParagV,BassettB,BullenC.Cytisineversusnicotineforsmokingcessation.NEnglJMed.2014Dec18;371(25):2353-62.

80.WestR,ZatonskiW,CedzynskaM,LewandowskaD,PazikJ,AveyardP,StapletonJ.Placebo-ControlledTrialofCytisine forSmokingCessation.NewEnglJMed.2011;365(13):1193-200.

81.MusshoffF,MadeaB.Fatalcytisine intoxicationandanalysisofbiologicalsampleswithLC-MS/MS.ForensicSci Int.2009;186(1-3):e1-4.

4.4 ინდივიდუალური თერაპიული სქემა

კლინიკურ პრაქტიკაში, ჩვენ დავაფუძნეთ ჩვენიგადაწყვეტილებისმიღებისპროცესიმედიკამენტებისშერჩევისა და დოზირებისათვის გამოქვეყნებულლიტერატურაზე, ისევე, როგორც ჩვენ კლინიკურგამოცდილებაზე. უკვე აღიარებულია, რომ არსებობსშეზღუდვები სტანდარტიზირებულ-დოზირებას

ან ფიქსირებულ-დოზირების რეჟიმებში უმეტესიმედიკამენტით კლინიკური მოწევის შეწყვეტაში.შედეგად, ექიმებმა უნდა გამოიყენონ თავიანთიუნარებიდა ცოდნა, რათა მოახდინონ მედიკამენტისდოზირების ინდივიდუალიზაცია პაციენტებისათვის,ვინც მკურნალობს თამბაქოს გამოყენებას დადამოკიდებულებას.არსებობსშესაძლებლობებიმოწევისთავისშეკავებისმაჩვენებლისგაზრდისათვისდაგამოყვანისსიმპტომებისშემცირებისათვისკომბინირებულიფარმაკოთერაპიისგამოყენებით,რაცდამტკიცებულიაროგორცეფექტურიმონოთერაპია.პირველი ხაზის გარკვეული კომბინაციები უფროეფექტურია, ვიდრე მონო თერაპია, როგორიცაა:ხანგრძლივვადიანი (ე.ი. 14 კვირაზემეტი)ნიკოტინისპლასტირინიკოტინისსაღეჭრეზინთანდანიკოტინისცხვირის სპრეის კომბინაცია, ნიკოტინის პლასტირსპლუსნიკოტინისორთქლისინჰალატორი,დანიკოტინისპლასტირს პლუს ბუპროპიონი SR.1,2. კომბინირებულითერაპიის უპირატესობა არის თუ არა ორი ტიპისმიწოდებისსისტემისშედეგი,თუიმფაქტისშედეგი,რომორიმიწოდებისსისტემაითვალისწინებსმაღალნიკოტინის დონეს სისხლში, რჩება ბუნდოვნად.ფარმაკოთერაპიისკომბინაციაანმაღალი-დოზირებისNRT ავლენს ნიკოტინის გამოდევნის სიმპტომისგამოთავისუფლებასუფროეფექტურად,განსაკუთრებითმეტადდამოკიდებულმწეველებში.1რეალურ ცხოვრებაში, სპეციალისტები ხშირადაერთიანებენ მედიკამენტებს. პაციენტებისათვისუფრო მეტად მწვავე თამბაქოს დამოკიდებულებით,მოსახერხებელიაკომბინირებულითერაპიადახშირადსამიანმეტიპროდუქტისგამოყენებაერთდროულად.თავდაპირველი, მედიკამენტებზე ნაწილობრივირეაქციითპაციენტებისათვის,მედიკამენტებისმიღებისრეჟიმის შემდგომი შექმნა შეიძლება აუცილებელიიქნესთავისშეკავებისმიღწევისათვის.მაგალითად,თუპაციენტმაშეამცირამოწევავარენიკლინისგამოყენებისშედეგადდღეშიორჯერ1 მგდოზირებითდაშეეგუამედიკამენტს, დოზა შეიძლება გაიზარდოს დღეშისამჯერ1მგ-მდე.სხვასიტუაცია,რომელიცმოითხოვს

101

კრეატიულობას, არის მწეველი, რომელმაც შეწყვიტამოწევანიკოტინისპლასტირისთერაპიისდახანმოკლემოქმედების NRT გამოყენებით, მაგრამ გამოვლინდაგაძლიერებულიგამოდევნისსიმპტომებიადრესაღამოს.14მგპლასტირისდამატებამგვიანშუადღეზეშეიძლებაშეამციროსსაღამოსგამოდევნა.2,3ვარენიკლინით მკურნალობის თავდაპირველიფაზის განმავლობაში, კონტროლირებად გამოდევნისსიმპტომებისადმიუკეთესადმიმართვისმიზნით,ჰურტმადა სხვ. გამოიყენა ნიკოტინის პლასტირის თერაპიასახლისმკურნალობისპროგრამაშიმწეველებისათვის,ვინცმკურნალობდავარენიკლინით,რადგანპაციენტებსუნდადაენებებინათმოწევისათვისთავიპროგრამაშიჩართვისასდაიმისგამო,რომვარენიკლინიმოითხოვსრამდენიმე დღეს, რათა მიღწეულ იქნას მყარი-მდგომარეობისკონცენტრაცია5.

4.4.1 ფარმაკოლოგიური თერაპიების კომბინაცია 4.4.1.1 კომბინირებული ფარმაკოთერაპიის ძირითადი პრინციპები შეფასებულ იქნა კომბინირებული ფარმაკოლოგიისორი ძირითადი სახეობა გაზრდილი მოწევისაგანთავისშეკავებისმაჩვენებლისათვისსიგარეტისმწეველებსშორის:(1)თერაპია,რომელიციყენებდაგანსხვავებულNRTs-სდაგანსხვავებულფარმაკოკონეტიკურპროფილებს(მაგ.ნიკოტინისპლასტირიდანიკოტინისსაღეჭირეზინი);ან(2)თერაპია,რომელიციყენებდაორმედიკამენტს,რომელთაცაქვთმოქმედებისგანსხვავებულიმექანიზმები,როგორიცააბუპრიონიSPდაNRT.ორი განსხვავებული მედიკამენტის გამოყენებითკ ო მ ბ ი ნ ი რ ე ბ ულ ი თ ე რ ა პ ი ა წ ა რ მ ო ა დ გ ე ნ სშესაძლებლობას, რათა მიღწეულ იქნას თერაპიულისინერგია განსხვავებული მოქმედების მექანიზმებისმქონემედიკამენტებისანგანსხვავებულითერაპიულითვისებებისგამოყენებით.მაგალითად,ვარენიკლინისდაბუპროპიონისSRკომბინაციააერთიანებსვარენიკლინისეფექტურობასბუპროპრიონისSRუნართანშეამციროსპოსტ-მოწევისშეწყვეტისთანმდევიწონის მომატება.აგრეთვე,NRTგანსხვავებულიფორმებისგაერთიანებაწარმოადგენს სტაბილურ საბაზისო ხაზს ნიკოტინის

დონის NRT (მაგ. ნიკოტინის პლასტირი) მდგრადიგამოთავისუფლებიდან ნიკოტინისდონის წყვეტილიზრდისათვის NRT სწრაფი გამოთავისუფლებიდან(ნიკოტინისსაღეჭირეზინი,ტაბლეტი,ინჰალატორიანხვირისსპრეი)გამოყვანისსიმპტომებისსაპასუხოდ.კომბინირებულიფარმაკოთერაპიარჩებასაპირისპიროდაგამოუყენებელი.მხოლოდNRT-ს (მაგ.ერთNRT-ზემეტი)დაბუპროპიონSR-ისდანიკოტინისპლასტირისკომბინაცია იქნა აღიარებული FDA მიერ მოწევისშეწყვეტისათვის.

4.4.1.2 ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპიის კომბინაცია (NRT)NRTs-სკომბინაციისორისახეობა,რომელიცაღწერილიქნა, არის თანმიმდევრული და კონკურენტული.თანმიმდევრულ თერაპიას თეორიულად შეუძლიაუზრუნველყოსთავდაპირველისტაბილურინიკოტინისდოზირებათავისშეკავებისმისაღწევად(მაგ.ნიკოტინისპლასტირი)დაშემდეგწყვეტილიიმპროვიზირებულიდოზირებარელაპსის პრევენციისათვის. მიუხედავადამისა, მცირე მონაცემები არსებობსთანმიმდევრულითერაპიისმხარდასაჭერად.შესაბამისად, უფრო მეტი მონაცემი არსებობსმრავალჯერადიNRTs-სერთდროულადგამოყენებასთანმიმართებაში (მაგ. კონკურენტული თერაპია). ესფორმულანებასრთავსნიკოტინისპასიურმიწოდებას,ხანგრძლივადმოქმედიNRT-თი(მაგ.ნიკოტინისპლასტირი)დააქტიურითავისუფალიმიღებახანმოკლედმოქმედიNRT(მაგ.საღეჭირეზინი,აბი,ინჰალატორიდაცხვირისსპრეი). კომბინაცია უზრუნველყოფს მკურნალობისდაცვისმაღალუპირატესობასნიკოტინისპლასტირითდააძლიერებსმწეველებისუნარსგაუმკლავდნენმძაფრსურვილსდა გამოყვანის სიმპტომებს მოკლევადიანიმოქმედებისNRTთვითადმინისტრირებისგზით6

NRT + პაროქსეტინი კილენისა და სხვ . ორმაგად ბრმა კვლევაშიგამოკვლეულიიქნამოწევისშეწყვეტისმკურნალობისეფექტურობა, რომელმაც გააერთიანა ნიკოტინისჩანაცვლების თერაპია ტრანსდერმული სისტემის

102

გავლითანტი-დეპრესანტიპაროქსერინით.მწეველებირანდომიზირებულადმიწერილიქნენსამიჯგუფიდანთითოში: ტრანსდერმალური სისტემა და პლაცებო,ტრანსდერმალური სისტემა და 20 მგ პაროქსეტინი,დატრანსდერმალური სისტემადა 40 მგ პარეხეტინი.ტრანსდერმალურიმკურნალობაჩატარდარვაკვირაზე;პაროქსეტინიანპლაცებოჩატარებულიქნაცხრაკვირაზე.თავისდანებებისმაჩვენებელიყველამონაწილისათვისდ ა კ ვ ი რ ვ ე ბ ი ს პ ე რ იოდშ ი მ ნ ი შ ვ ნ ელო ვ ნ ადგანსხვავებული იყო, მაგრამ ქვეჯგუფის ანალიზიერთგულ პაციენტებში დასრულდა სტატისტიკურადმნიშვნელოვანიცვლილებებითპაროხეტინისჯგუფსადაკონტროლირებადჯგუფსშორისმე-4კვირაზე.7

ნიკოტინის პლასტირი + საღეჭი რეზინი პლასტირი მიიღება ყოველდღიურად და ის ასევეშეიძლება გამოყენებულ იქნას ნიკოტინის საღეჭრეზინთან კომბინაციაში. პერორალური NRTs არისხანმოკლემოქმედებისდაშეიძლებაგამოყენებულიქნასდამოკიდებულებისშემსუბუქებისუზრუნველსაყოფად,მოთხოვნის შესაბამისად. ხანმოკლე მოქმედებისპერორალური NRTs შეიძლება მიღებულ იქნასყოველდღიურადანშუალედებით.ნიკოტინისპლასტირისდანიკოტინისსაღეჭირეზინისკომბინაციისკვლევებმაშეფასებისასგამოავლინა,რომკომბინაცია უპირატესია მონოთერაპიაში გაზრდილიმოწევის თვის შეკავების მაჩვენებლისათვის 12-დან24 კვირაზე.8,9 კომბინირებული თერაპიის შედეგებმაუჩვენათამბაქოსგანთავისშეკავებისთანაფარდობა34%შედარებით24%-თანკომბინირებულჯგუფშიშედარებით15%-თან24კვირიანნიკოტინისპლასტირისმონოთერაპიისჯგუფში.10 მკურნალობები, რომლებიც აერთიანებსნიკოტინისსაღეჭრეზინსდაპლასტირსდაგრძელდებასამიდან ექვს კვირაზე მეტს, უნდა გაითვალისწინონპაციენტებისათვისმძიმედა/ანგაგრძელებულინიკოტინისგამოდევნისსინდრომი,რომლისთვისაცარარსებობსსხვათერაპიულიგადაწყვეტილება.11

ნიკოტინის პლასტირი + ნიკოტინის სპრეი ნიკოტინის პლასტირისა და ცხვირის სპრეის

კომბინირებული თერაპი ა , რომელმაც ღია -იარლიყიან კვლევაში გამოიკვლია 1384 მწეველირანდომიზირებულადნიკოტინისპლასტირისთერაპიისადაცხვირისსპრეისათვისანმხოლოდთერაპიისათვის,ასოცირებულიიყომნიშვნელოვანმაღალმოწევისაგანთავისშეკავებისმაჩვენებელთანმე-6კვირას,შედარებითმონოთერაპიასთან 12. პლაცებო-კონტროლირებადკვლევაში,ნიკოტინისპლასტირიდანიკოტინისცხვირისსპრეიუფროაღემატებოდანიკოტინისპლასტირსადაპლაცებოსცხვირისსპრეისორივემოკლევადიან(6კვირადა3თვე)დახანგრძლივვადიან (12თვე)დაკვირვებისპერიოდს.13

ნიკოტინის პლასტირი + ნიკოტინის ინჰალატორი მნიშვნელოვნადმოწევისგანთავისშეკავებისმაღალიმაჩვენებელიიქნააღმოჩენილინიკოტინისპლასტირითადაინჰალატორითმე-6დამე-12 კვირეებზე, მხოლოდინჰალატორის ეფექტთან შედარებით, პლაცებო-კონტროლირებად რანდომიზირებულ კვლევაში 400სუბიექტზე. პაციენტები დანიშნულ იყვნენ ჯგუფი1 (n=200) , რომელიც იღებდა ინჰალატორს პლუსპლასტირი (16 საათში 15 მგ ნიკოტინის მიწოდება) 6კვირისმანძილზე,შემდეგინჰალატორსპლუსპლაცებოსპლასტირი6კვირაზე,შემდეგინჰალატორიმხოლოდ14კვირისმანძილზედაჯგუფი2(n=200),რომელიციღებდანიკოტინისინჰალატორსპლუსპლაცებოსპლასტირი12კვირაზე,შემდეგინჰალატორი14კვირაზე14.ზოგადად,NRTკომბინაციაკარგადშემგუებლურიადაგვერდითი ეფექტები შესაბამისობაშია თითოეულიაგენტისმოსალოდნელგვერდითეფექტებზე.2.3

ნიკოტინის პლასტირი + ბუპროპიონი ბუპროპიონინიკოტინისპლასტირთანკომბინაციაშიუფროეფექტურია,ვიდრეპლასტირიმარტო,რადგანმათაქვთგანსხვავებულიმოქმედებისმექანიზმები.7ბუპროპიონისსტანდარტულიდოზებითდაწყებაპირველორკვირაზედანიკოტინისპლასტირისდამატებააწესებსთავისდანებებისდღეს.ბუპროპიონიშეიძლებამიღებულიქნასმთლიანად7-დან12კვირამდე.ოპტიმალურიხანგრძლივობანიკოტინისპლასტირის მკურნალობისათვის კომბინირებულ

103

ფორმულაშიარის3-დან6თვე.11

ოთხჯგუფიან,ორმაგად-ბრმა,პლაცებო-კონტროლირებადკვლევაში,თავის შეკავების მაჩვენებელი მე-12თვესიყო35%კომბინირებულითერაპიისათვის (ნიკოტინისპლასტირი და ბუპროპიონი), შედარებით 30.3%-თან მხოლოდ ბუპრიონისათვის, 16.4% ნიკოტინისპლასტირთან მხოლოდ და 15.6% პლაცებოსათვის11. ჯორენბიმ და სხვ. რანდომიზირებულად დანიშნამონაწილეებისამიჯგუფიდანთითოჯგუფში:მხოლოდბუპროპიონი,მხოლოდნიკოტინისპლასტირი,ანორივე-ბუპროპრიონიდანიკოტინისპლასტირი.მონაწილეებმასაკონტროლო ჯგუფში მიიღეს პლაცებოს აბები დაპლაცებოსპლასტირი.ბიოლიურადდაადსტურებულითავშეკავების მაჩვენებელი მე-12 კვირაზე იყო 15.6%პლაცებოსჯგუფში,16.4%ნიკოტინისპლასტირისჯგუფში,30.3%მხოლოდბუპროპიონისჯგუფში(P<0.001),და35.5%ჯგუფში,სადაცორივემიიღება(P<0.001).თავშეკავებისმაჩვენებელი უფრო მაღალი იყო კომბინირებულითერაპიით, ვიდრე მხოლოდ ბუპროპიონით, მაგრამგანსხვავებაარიყოსტატისტიკურადმნიშვენლოვანი15. ძირითადად , ლიტერატურა ვარაუდობს , რომკომბინირებულითერაპია ბუპროპიონის SR და NRT-ით ზრდის ხანმოკლე თავშეკავების მაჩვენებლებს.USPSH სახელმძღვანელოს მეტა-ანალიზი ვარაუდობს,რომ არსებობსუმნიშვნელოტენდენცია ბუპროპიონიSRდანიკოტინისპლასტირისათვის,რათაგაიზარდოსხანგრძლივვადიანი თავშეკავების მაჩვენებელი (≥ 6months)მხოლოდნიკოტინისპლასტირთანშედარებით[შანსების შეფარდება (OR) 1.3; 95% CI: 1.0 – 1.8] (1).იგივედასკვნა გაკეთდა კოჰრენისთანამშრომლობამახლანდელიგანხილვისშედეგად16. პლაცებო-კონტროლირებადმა კვლევამ შეაფასაასოციაცია ბუპროპიონ SR (300 მგ) ნიკოტინისპლასტირთან(21მგ),ნიკოტინისსაღეჭირეზინი(2მგ),დაკოგნიტურიქცევითითერაპია51პაციენტში.ბუპროპიონSRდამატებამგაზარდათავდაპირველიშედეგიმოწევისშემცირებისათვის (≥ 50%) მე-12 და 14 კვირაზე დაგააგრძელამოწევისგანთავშეკავებამე-8კვირაზე17. კვლევაში,რომელიცმოიცავდა1700მწეველს,ბუპროპიონიSR-ის და ნიკოტინის ინჰალატორის კომბინირებულ

თერაპიაშიგამოკვლეულიქნა,რომისუფრომაღალიავიდრემხოლოდაგენტში18. პირველადი დახმარების ფართე ეფექტურობისკვლევაში,ბუპროპიონიSRდატაბლეტები(ლოზენგეზე),დაფიქსირდა, რომ უფრო მაღალია ყველა მონოთერაპიაზე(მაგ.ტაბლეტი,პლასტირი,ბუპროპიონიSR)19.

ნორტრიპტილინი +NRTკვლევების მეტა-ანალიზმა, რომელმაც შეაფასანორტრიპტილინი და NRT შედარებით NRT-სთან,ვარაუდობს,რომარსებობსარასაკმარისიმტკიცებულებამოწევისგანთავისშეკავებისზრდისკომბინირებულითერაპიით(RR1.21;95%CI:0.94–1.55).16

ვარენიკლინი + NRT აგრეთვე,იხილეთსექცია4.3.3.3.ფარმაკოკინეტიკურიკვლევის მონაცემებზე დაყრდნობით20, ებერტმა დასხვ.21 წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ: (1) ვარენიკლინისრულფასოვნადარაჯერებსნიკოტინისაცეტილქოლინისრეცეპტორებს, რასაც მივყავართ არასრულყოფილ„დაჯილდოების“ პასუხამდე და არასრულფასოვანგანგრძობითმოწევისგანმტკიცებისბლოკირებამდე; (2)ვარენიკლინიარასრულყოფილადანაცვლებსმოწევისდოპამინერგულ ეფექტს, რაც იწვევს მოწევისადმიგანგრძობით მძაფრ სურვილს. ავტორები შედეგადმიიჩნევენ,რომზოგიერთმწეველსშესაძლოასჭირდებაNRT დამატებით ვარენიკლინთან, რათა შემცირდესგამოყვანადა მოუწოდებენ მოწიონდადართონ ნებამწეველებსმიაღწიონსრულთავისშეკავებას.რადგანმათ აქვთ ფართე გამოცდილება კომბინირებულთერაპიასთან ვარენიკლინის და NRT გამოყენებითრვადღიან რეზიდენტულ (პაციენტი) მკურნალობისპროგრამაში,ნიკოტინისდამოკიდებულებისცენტრში(NDC) მაიოს კლინიკაში, ავტორებმა ურჩიეს NRTგამოყენება გამოდევნის სიმპტომის შემსუბუქებისუზრუნველსაყოფად,რადგანმწეველებიტიტრირებულიარიან ვარენიკლინზე. არ ყოფილა გამოკვლეულიგაზრდილიგვერდითიეფექტებისზრდამწეველებთან,ვინცნამკურნალებიიყოიგივეპროგრამით,ვარენიკლინისგამოშვებამდე. მიუხედავად ამისა, ეს მკვლევარები

104

ვარაუდობენ,რომშედეგებიამკვლევიდანშეიძლებაარმიესადაგოსსხვაპაციენტებსდაინტერპრეტირებულიუნდაიყოსსიფრთხილით.კლინიკურიკვლევა,რომელმაცგამოიკვლია,თურატომანებებენთავსმოწევასუმეტესადმწეველები,რომლებიციღებდნენ კომბინირებულ მედიკამენტებს მოწევისშეწყვეტისათვის,ვიდრეისინი,ვინციღებდაანმხოლოდერთაგენტს(მონოთერაპია)ანპლაცებოს.შეგროვებულიმონაცემები1504ამჟამინდელიმწეველისაგან,რომლებიცრანდომიზირებული არიან ექვსი მოწევის შეწყვეტისფარმაკოთერაპიული პირობებიდან ერთ-ერთში(პლაცებო,ნიკოტინისპლასტირი,ნიკოტინისტაბლეტი,ბუპროპიონისნიკოტინისპლასტირიდანიკოტინისაბები,დაბუპროპიონიდანიკოტინისტაბლეტი),ვარაუდობენ,რომკომბინირებულიმკურნალობააწარმოებსმაღალითავის შეკავების მაჩვენებელს, ვიდრე მონოთერაპია,ძლიერიგამოდევნისჩახშობის,მძაფრისურვილისადამოწევისმოლოდინისგამო.22

ლოჰ, პიპერმა და სხვ. უპასუხა კითხვას, შეიძლებათუ არა კომბინირებული ფარმა კოთერაპი აგამოყენებულიქნასრუტინულადმწეველებთანანიმშემთხვევაში,თუზოგიერთიმწეველიაჩვენებსმცირეანსაერთოდარაჩვენებსსარგებელსკომბინირებულიფარმაკოთერაპიისაგანმონოთერაპიასთანშედარებით.მათ დაასკვნეს: კომბინირებული ფარმაკოთერაპიაზოგადადუფროეფექტურიიყო,ვიდრემონოთერაპია,გარდამწეველთაერთიჯგუფისა (ნიკოტინისნაკლებიდამოკიდებულებით),ვინაცარუჩვენადიდისარგებელიკომბინირებულიფარმაკოთერაპიისგამოყენებისაგან.მონოთერაპიის გ ა მოყენებ ა ა მ მწევ ელებშიშესაძლოა გამართლებულ იქნას კომბინირებულიფარმაკოთერაპიის ღირებულების და გვერდითიეფექტებისგათვალისწინებით.23

სამმაახალმარანდომიზირებულმაკონტროლირებადმაკვლევამგამოიკვლიაეფექტურობა24-26.ჰაჯეკმადასხვ.ვერ აღმოაჩინა მოწევისგან თავის შეკავების ზრდაპაციენტებს შორის, რომლებიც რანდომიზირებულიიყვნენვარენიკლინსპლუსNRT-თვის,მათსაპირისპიროდ,ვინციღებდამხოლოდვარენიკლინს,მიუხედავადამისა,ესკვლევაშეზღუდულიამისიმცირენიმუშებისზომით

(n=117).24RCT-შირამონისადასხვ.მიერ,341მწეველი,ვინცეწეოდა20ანმეტსიგარეტსდღეში,რანდომიზირებულიიქნა ვარენიკლინის პლუს NRT პლასტირისათვის ანვარენიკლინსპლუსპლაცებოსპლასტირი12კვირაზე,ორივეჯგუფმამიიღოქცევითიმხარდაჭერა.25საერთოჯამში, დაფიქსირდა მცირე, მაგრამ სტატისტიკურადუმნიშვნელოთავისშეკავებისზრდავარენიკლინს+NRTჯგუფში. ქვე-ანალიზებმადაადგინა მნიშვნელოვნადმაღალითავისშეკავებისმაჩვენებელიიმინდივიდებსშორის,ვინცეწეოდა29ანმეტსიგარეტსკომბინირებულითერაპიისგამოყენებით24კვირაზე(OR1.46;95%CI1.2to2.8).მეორეRCT-მ(n=435)ასევე,მხოლოდვარენიკლინისშედარებით ვარენიკლინის NRT-სთან კომბინაციაშისაპირისპიროდაღმოაჩინა,რომკომბინირებულითერაპიადაკავშირებულიამოწევისგანთავისშეკავებისმაღალმაჩვენებელთანდაკვირვებისპერიოდისმე-12კვირაზე(1.85;95%CI,1.19-2.89;P=.007)და24კვირაზე(49.0%versus32.6%;OR,1.98;95%CI,1.25-3.14;P=.004).26 ავტორებმაასევედაადგინესღებინებისშეგრძნების,ძილისდარღვევების,დეპრესიის,კანისრეაქციის,დაყაბზობისმაღალიშემთხვევები,მიუხედავადამისა,მხოლოდკანისრეაქციამმიაღწიასტატისტიკურმნიშვნელობას.დამატებითი კვლევებია საჭირო, რათა განვავრცოთჩვენეული შეხედულება ვარენიკლინის და NRT -ითკომბინირებულიმკურნალობისღირსებებისშესახებდაისშესაძლებლობა,რომისშეიძლებარეკომენდირებულიიყოს პაციენტების სპეციფიკურ ქვე-ჯგუფებში.კომბინირებული მკურნალობა შეიძლება განხილულიქნას იმ პაციენტებში გამოსაყენებლად, ვისაც აქვსსირთულეები მონოთერაპიით მთლიანი მოწევისშეწყვეტის მიღწევაში, აღიარებენრა ამდროისათვისხელმისაწვდომშეზღუდულმტკიცებულებას.

ვარენიკლინი + ბუპროპიონის SRრადგანაც ვარენიკლინს და ბუპროპიონს აქვთმოქმედების სხვადასხვა მექანიზმები, ისინიზოგჯერგამოიყენებაკომბინაციაში,კერძოდ,მწეველებში,ვინცმანამდეშეწყვიტამოწევაბუპროპიონისმონოთერაპიისგამოყენებით, მაგრამ იბრძოდა პროცესის დროს.ამ კომბინაციის პილოტურმა კვლევამ, რომელმაც

105

გამოავლინა შესანიშნავი ეფექტურობა და მაღალიშემგუებლობა, ივარაუდა, რომ ვარენიკლინის დაბუპროპიონისSRკომბინაციაშეიძლებაეფექტურიიყოსმოწევისგანთავისდანებებისმზარდიმაჩვენებლისათვისიმმაჩვენებლებთანშედარებით,რომელიცგამოვლენილიამონოთერაპიისგამოყენებით.3

რეკომენდაციები• პირველიხაზისმედიკამენტებისხუთმაკომბინაციამუჩვენა, რომ ეფექტურია მოწევის შეწყვეტისსამკურნალოდ, მიუხედავად ამისა, არსებობსარასაკმარისიმტკიცებულებაამჟამადყველახუთივეკომბინაციის რეკომენდირებისათვის. ამჟამად,მხოლოდ კომბინაცია, რომელიც იყენებს NRTs დაკომბინაციაპლასტირისადაბუპრიონისაღიარებულიქნაFDAმიერმოწევისშეწყვეტისათვის.23ექიმებმაშეიძლება გაითვალისწინონ მედიკამენტების ამკომბინაციებისგამოყენებათავიანთპაციენტებში,ვისაცსურსთავისდანებება.

• ეფექტურიმედიკამენტებისკომბინაციაა:• ხანგრძლივვადიანი (>14 კვირა) ნიკოტინისპლასტირიდასხვაNRT(საღეჭირეზინი,სპრეი) (Aმტკიცებულებისდონე);

• ნიკოტინისპლასტირიდანიკოტინისინჰალატორი(Bმტკიცებულებისდონე);

• ნიკოტინის პლასტირი და ბუპრიონი SR (Aმტკიცებულებისდონე);

• არდაფიქსირებულაუკუჩვენებებივარენიკლინისNRT -სთან კომბინაციის გამოყენებისას ( Bმტკიცებულებისდონე)

• შეიძლებაიყოსსარგებელივარენიკლინისადაNRT-სკომბინაციით,კერძოდ,თამბაქოსმძიმემომხმარებლებსშორის,მიუხედავადამისა,რომშედეგებიშერეულია.დამატებითი კვლევებია საჭირო ამ მიდგომის,როგორც სტანდარტული პრაქტიკის ეფექტურობისმხარდასაჭერად(Cმტკიცებულებისდონე).


1. FioreMC, JaenCR,Baker TB, et al: TreatingTobaccoUseandDependence:2008Update,ClinicalPracticeGuideline.Rockville,

MD:USDepartmentofHealthandHumanServices.PublicHealthService.May2008.

2. Cahill K, Stevens S, Perera R, Lancaster T. Pharmacologicalinterventions for smokingcessation:anoverviewandnetworkmeta-analysis.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013,Issue5.Art.No.:CD009329.DOI:10.1002/14651858.CD009329.pub2.

3. Ebbert J.O.,Hays J.T.,D.Hurt,CombinationPharmacotherapyforStoppingSmoking:WhatAdvantagesDoes itOffer?Drugs.2010;70(6):643–650.

4. JapuntichSJ,PiperME,LeventhalAM,BoltDM,BakerTB.Theeffectoffivesmokingcessationpharmacotherapiesonsmokingcessationmilestones,J.Consult.Clin.Psychol.,2011;79(1):34-42.

5. HurtR.D.,EbbertJ.O.,HaysJ.T.,McFaddenD.D.,TreatingTobaccodependence inaMedicalSetting,CACancerJClin2009;59:314-326.

6. HajekP,WestR,FouldsJ,NilssonF,BurrowsS,MeadowA.Randomizedcomparativetrialofnicotinepolacrilex,atransdermalpatch,nasalspray,andaninhaler.ArchInternMed.1999;159:2033–8.

7. Killen JD,FortmannSP,SchatzbergAF,HaywardC,SussmanL,RothmanM,etal.Nicotinepatchandparoxetine for smokingcessation,JConsultClinPsychol.2000;68:883-9.

8. PuskaP,KorhonenH,VartiainerE,UrjanheimoE-L,GustavssonG,WestinA.Combineduseofnicotinepatchandgumcomparedwithgumaloneinsmokingcessation:aclinicaltrialinNorthKarelia,TobControl.1995;4:231–5.

9. Kornitzer M, BoutsenM, Dramaix M, Thijs J, Gustavsson G.Combineduseofnicotinepatchandguminsmokingcessation:aplacebo-controlledclinicaltrial.PrevMed.1995;24(1):41–7.

10.Kornitzer,M,Boutsen,M,Dramaix,M, et alCombineduseofnicotinepatchandguminsmokingcessation:aplacebocontrolledclinicaltrial.PrevMed.1995;24:41-47.

11.TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSociety of Pulmonologists Smoking Cessation and Smoker’sAssistanceGuidelines (GREFA),2nded.–Tehnopress Iaşi,2010,www.srp.ro.

12.CroghanGA,SloanJA,CroghanIT,NovotnyP,HurtRD,DeKreyWL,etal.Comparisonofnicotinepatchaloneversusnicotinenasalsprayaloneversusacombinationfortreatingsmokers:aminimalintervention, randomized multicenter trial inanonspecializedsetting,NicotineTobRes.2003;5(2):181–7.

13.BlondalT,GudmundssonLJ,Olafsdottir I,GustavssonG,WestinA.Nicotinenasalspraywithnicotinepatchfor smokingcessation:randomizedtrialwithsixyearfollowup,BrMedJ.1999;318:285–8.

14.BohadanaA., Nilsson F., Rasmussen T.,Martinet Y., NicotineInhalerandNicotinePatchasaCombinationTherapyforSmokingCessation,ArchInternMed.2000;160:3128-3134.

15.JorenbyDE, LeischowSJ,NidesMA,RennardSI, Johnston JA,HughesAR,etal.Acontrolledtrialofsustained-releaseBupropion,

anicotinepatch,orbothforsmokingcessation.NEnglJMed.

106

1999;340:685-691.16.Hughes J, Stead L, Hartmann-Boyce J, Cahill K, Lancaster T.

Antidepressants for smoking cessation, Cochrane DatabaseSystematic Reviews 2014; 1 :Art . No. CD000031. doi :10.1002/14651858.CD000031.pub4.

17.EvinsAE,CatherC,CulhaneMA,BirnbaumA,HorowitzJ,HsiehE, et al.A12-weekdoubleblind,placebo-controlled studyofBupropion sr added to high-dose dual nicotine replacementtherapyforsmokingcessationorreductioninschizophrenia,JClinPsychopharmacol.2007;27(4):380–6.

18.CroghanIT,HurtRD,DakhilSR,CroghanGA,SloanJA,NovotnyPJ,etal.RandomizedcomparisonofanicotineinhalerandBupropionforsmokingcessationandrelapseprevention,MayoClinProc.2007;82(2):186–95.

19.SmithSS,McCarthyDE, JapuntichSJ,ChristiansenB,PiperME,JorenbyDE,etal.Comparativeeffectivenessof5smokingcessationpharmacotherapies in primary care clinics, Arch InternMed.2009;169(22):2148–55.

20.FaesselHM,GibbsMA,ClarkDJ,RohrbacherK,StolarM,BursteinAH.Multiple-dosepharmacokineticsof the selectivenicotinicreceptorpartialagonist,Varenicline, inhealthysmokers, JClinPharmacol.2006;46(12):1439–48.

21.EbbertJO,BurkeMV,HaysJT,HurtRD.CombinationtreatmentwithVareniclineandnicotinereplacementtherapy.NicotineTobRes.2009;11(5):572–6.

22.BoltDM,PiperME,TheobaldWE,BakerTB.Why twosmokingcessationagentsworkbetterthanone:Roleofcravingsuppression.NicotineTob.Res.2012;80(1):54-65.

23.LohWY,PiperME,SchlamTR,FioreMC,SmithSS, JorenbyDE,CookJW,BoltDM,BakerTB.Shouldallsmokersusecombinationsmoking cessation pharmacotherapy? Using novel analyticmethodstodetectdifferential treatmenteffectsover8weeksofpharmacotherapy.NicotineTob.Res.2012;14(2):131-41.

24.HajekP1,SmithKM,DhanjiAR,McRobbieH.Isacombinationofvareniclineandnicotinepatchmoreeffective inhelpingsmokersquit thanvareniclinealone?Arandomisedcontrolledtrial.BMCMed.2013May29;11:140.

25.RamonJM1,MorchonS,BaenaA,Masuet-AumatellC.Combiningvareniclineandnicotinepatches:a randomizedcontrolledtrialstudyinsmokingcessation.BMCMed.2014Oct8;12:172.

26.KoegelenbergCF,NoorF,BatemanED,vanZyl-SmitRN,BruningA,O'BrienJA,SmithC,Abdool-GaffarMS,EmanuelS,EsterhuizenTM,IrusenEM.Efficacyofvareniclinecombinedwithnicotinereplacementtherapyvsvareniclinealoneforsmokingcessation:arandomizedclinicaltrial.JAMA;312(2):155-61.doi:10.1001/jama.2014.7195.

4.4.2 გახანგრძლივებული მკურნალობის რეკომენდაციებიზოგიერთპაციენტში,უფროხანგრძლივიმკურნალობის

პერიოდივიდრეჩვეულებრივადაარეკომენდირებული,სასარგებლოდმიჩნეულიქნა.

ნიკოტინის ჩანაცვლების გახანგრძლივებული მკურნალობა ნიკოტინის შემცვლელებით გახანგრძლივებულიმკურნალობით გამოწვეული შიში პოტენციურდამოკიდებულებასთანდაკავშირებითარგამართლდა.საპირისპიროდ, ასეთი თერაპიის ხანგრძლივობისპროლონგირებამ შეიძლებადაამტკიცოს სასურველიშედეგი ჯანმრთელობისათვის, რადგან ნაადრევირეციდივი ხშირად აღწერილია ზოგიერთ მოწევისშეწყვეტისმცდელობებში.კვლევებმაუჩვენამაღალითავისშეკავებისმაჩვენებელინიკოტინისსაღეჭირეზინისგამოყენებისასხანგრძლივივადით, მოკლევადიან მკურნალობასთან შედარებითდა 15%-დან 20%-მდე თავშეკავება მათ შორის, ვინცგამოიყენანიკოტინისსაღეჭირეზინი≥12თვე.1ლუნგისჯანმრთელობისკვლევამაღმოაჩინა,რომდაახლოებითერთი-მესამედიხანგრძლივვადიანიCOPDთავშეკავებამგამოიყენა ნიკოტინის საღეჭირეზინი 12თვემდე (დაზოგიერთმა ხუთ წლამდეც), სერიოზული გვერდითიეფექტებისფაქტებისგარეშე.2არასტრატიფიცირებულმცირებლოკ-რანდომიზირებულსქემაში,568პაციენტსრანდომიზირებულადდაენიშნა21 მგ ნიკოტინის პლასტირი 8 კვირისათვის დაპლაცებოსათვის 16 კვირისათვის ან გაფართოებულითერაპიისთვის (21 მგ ნიკოტინის პლასტირი 24კვირისათვის).ნიკოტინისპლასტირმა24კვირისათვისგაზარდაბიოქიმიურადდადასტურებულიგავრცელებისწერტილისთავშეკავებადაგანგრძობითითავშეკავება24 კვირაზე, შემცირებული რელაპსის რისკი დაამაღლებულიალბათობაგამოჯანმრთელებისრელაპსისშემდეგ,შედარებითNRTპლასტირის8კვირასთან.3 ნიკოტინის საღეჭირეზინიდა ნიკოტინის პლასტირიშეიძლებამიღებულიქნასექვსთვეზემეტიხნით,კარგიშედეგებით, განსაკუთრებით იმ პაციენტებში, ვინცგამოავლინაგახანგრძლივებულიგამოდევნისსინდრომი.FDA-მდაამტკიცანიკოტინჩანაცვლებითითერაპიაექვსთვეზემეტიხნითმიღებისათვის,რადგანმას არაქვს

107

რისკები.1ნიკოტინისსაღეჭირეზინიუზრუნველყოფსწონისუკეთესკონტროლსმოწევისშეწყვეტისშემდეგ.არსებობს კოლერაცია ფარმაცევტული ნიკოტინისმიღებისდოზასდაწონისმომატებასშორის(რაცმეტიანიკოტინისდოზაშემცვლელებში,მითნაკლებიაწონისმომატება).1 ცოტა ადამიანი შეიძლება გახდეს დამოკიდებულინიკოტინის შემცვლელ პროდუქციაზე . მაგრამდანამდვილებით, ზოგიერთმა ყოფილმა მწეველმაშეიძლებაგააგრძელოსმათიგამოყენებაერთწლამდეანუფროდიდხანს,რადგანმათეშინიათწარუმატებლობისანმოწევასთანშებრუნების.1მთლიანად402პაციენტმადაასრულა12კვირიანიმკურნალობისპროგრამა,რომელიცმოიცავდაჯგუფისკონსულტაციას,NRTდაბუპროპიონს.მონაწილეები,მოწევისსტატუსისაგანდამოუკიდებლად,რანდომიზირებულადიყვნენშემდეგზემიწერილნი: (1)სტანდარტულიმკურნალობა(ST;შემდგომიმკურნალობისგარეშე);(2)გაფართოებულიNRT(E-NRT;ნიკოტინისსაღეჭირეზინა40კვირახელმისაწვდომი); (3)გაფართოებულიკოგნიტიურიქცევითითერაპია (E-CBT; 11 კოგნიტურიქცევითისესია40კვირაზე);ან (4)E-CBTპლუსE-NRT (E-კომბინირებული;11კოგნიტურიქცევითისესიაპლუს40კვირანიკოტინისსაღეჭირეზინისხელმისაწვდომობა.ავტორებიშეთანხმდნენგაფართოებულიმკურნალობისეფექტურობაზე,რასაცშეუძლიაწარმოქმნასმაღალიდასტაბილურითავშეკავებისმაჩვენებელი.4

გახანგრძლივებული მკურნალობა ვარენიკლინით12 კვირაზე მეტად გახანგრძლივებული მკურნალობავარენიკლინის გამოყენებით უსაფრთხოა დადარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ ხელსუწყობსხანგძლივივადითმოწევისშეწყვეტას,ასევეშედარებითამცირებსრელაფსის(მოწევისხელახლადაწყების)რისკს.ვარენიკლინიშეიძლებაგამოყენებულიქნეს,როგორცნიკოტინზედამოკიდებულებისმკურნალობისეფექტურიმედიკამენტი24თვისგანმავლობაში,რომელსაცკარგადიტანენპაციენტები.განასაკუთრებითიმპაციენტებში,რომელთაც 12 თვიანი მკურნალობის შემდეგეხსნებათ მოწევაზედაბრუნების მადა. ვარენიკლინიარის პირველი მედიკამენტი, რომლის საშუალებით

შესაძლებელიახანგრძლივვადიანი ეფექტის მიღწევარელაფსისწინააღმდეგ.ტონსტადსადასხვაავტორებზედაყრდნობით, ვარენიკლინისჯგუფის 70.6% მოწევასწყვეტს 13-24 თვის განმავლობაში, მაშინ როცაპლაცებისათვისესმაჩვენებელი49.8%-ია;შესაბამისად44%37.1-ისწინააღმდეგთავიშეიკავესმოწევისაგან25-52კვირისგანმავლობაში.5

გახანგრძლივებული მკურნალობა ბუპროპიონით ბუპროპიონითმკურნალობისხანგრძლივობაშეიძლებაგაგრძელდეს 7-9 კვირის მანძილზე სტანდარტულიმკურნალობით,კარგიეფექტურობითორივეთავშეკავებისმაჩვენებელში მკურნალობის ბოლოსდადაკვირვებისპერიოდში, მაგრამ აგრეთვე რელაპსის პრევენციაზე.რანდომიზირებულ, პლაცებო-კონტროლირებადკვლევაში,სადაც300მგბუპროპიონიმიიღებოდაშვიდიკვირისმანძილზე784ჯანმრთელმწეველში,გაგრძელდა45 კვირიანი ბუპროპიონის პლაცებოსთან შედარებითდამატებითი მკურნალობით, კარგი თავშეკავებისთანაფარდობა აღმოჩენილ იქნა 52 კვირის შემდეგბუპროპიონის ჯგუფში (55.1%) შედარებით პლაცებოსჯგუფში42.3%.ესპროპორციაიგივედარჩადაკვირვებისპერიოდში, 78 კვირაზე (47.7% ბუპროპიონის ჯგუფში37.7%პლაცებოსჯგუფისშედარებით,p=0,034),მაგრამისუმნიშვნელოგახდა104კვირაზეკვლევისბოლოსთვის(41.6%ბუპროპიონისჯგუფიშედარებით40.0%პლაცებოსჯგუფისათვის). რელაპსი გამოვლინდა საშუალოდ 156დღეზე პუბროპიონის ჯგუფისათვის შედარებით 65დღეზეპლაცებოსჯგუფისათვის(p=0.021),ფაქტიუდაოდბუპროპიონისმკურნალობისკურსისსასარგებლოდაა.6 კოქსისდა სხვ. რანდომიზირებულითავშეკავებულიმწეველები,რომლებიციღებდნენბუპროპიონსშვიდიკვირის მანძილზე ან აგრძელებდნენ ბუპროპიონსან პლაცებოს ერთი წლის მანძილზე.7 ბუპროპიონიაწარმოებს მაღალი თავშეკავების მაჩვენებელსმკურნალობისდასასრულს,როცახდებაპლაცებოსთანშედარება, მაგრამ არდაფიქსირებულაგანსხვავებებიერთწლიანდაკვირვების პერიოდში. კილენიდა სხვ.მკურნალობდა მწეველებს 12 კვირის მანძილზეღია-იარლიყიანი ბუპროპიონით, ნიკოტინის პლასტირით

108

და და ყოველკვირებული რელაპსის პრევენციისტრეინინგებით.8ყველაპაციენტსშემდგომშესთავაზესოთხი რელაპსის პრევენციის სესია და გააგრძელესაქტიურიანპლაცებობუპროპიონითშემდგომ14კვირისმანძილზე. არ ყოფილა განსხვავებებითავშეკავებისმაჩვენებლებისპირობებსშორის1წელს.როცა მისაღებია, ფარმაკოლოგიური მკურნალობაშეიძლებაგაგრძელებულიიყოსუფრომეტად,ვიდრეესრეკომენდირებულიაჩვეულებრივ.აღიარებულია,რომთავშეკავებისმაჩვენებლებზეუდიდესიეფექტებიარისხანგრძივვადიანინიკოტინისთერაპიისდასხვაNRTადლიბიტუმშედეგი.1


1. TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSociety of Pulmonologists Smoking Cessation and Smoker’sAssistanceGuidelines (GREFA),2-nded.–Tehnopress Iaşi,2010,www.srp.

2. Effects of randomized assignment to a smoking cessationintervention and changes in smoking habits on respiratorysymptoms insmokerswithearlychronicobstructivepulmonarydisease:thelunghealthstudy.AmJofMed.1999;106(4):410-416.

3. SchnollR.A.,Patterson.F.,WileytoE.P.,HeitjanD.F.,ShieldsA.E.,AschD.A.,LermanC.,Effectivenessof Extended-DurationTransdermalNicotineTherapy,AnnInternMed.2010;152:144-151.

4. Hall S.M., Humfleet G.L., Muñoz.R.F., Reus V.I., Robbins J.A.,Prochaska J.J. Extended treatmentofolder cigarette smokers,Addiction,2009;104(6):1043-52.

5. TonstadS.,MD,PhD,TonnesenP.,MD,PhD,HajekP.,Phd,WilliamsK.E.,Phd,BillingC.B.,MS,ReevesR.K.,MD, EffectofMaintenanceTherapy With Varenicline on Smoking Cessation, JAMA,2006;296(1):64-71.

6. HaysJ.T.,HurtR.D.,RigottiN.A.,NiauraR.,GonzalesD.,DurcanM.J.,SachsD.P.,WolterT.D.,BuistA.S.,JohnstonJ.A.,White J.D.,SustainedreleaseBupropionforpharmacologicrelapsepreventionaftersmokingcessation,arandomized,controlledtrial,Ann.Intern.Med.,2001;135(6):423-33.

7. CoxLS,NollenNL,MayoMS,ChoiWS,FaseruB,BenowitzNL,TyndaleRF,OkuyemiKS,Ahluwalia JS., Bupropion forSmokingCessation inAfricanAmerican Light Smokers: A RandomizedControlledTrial.JNatlCancerInst.,2012;104(4):290-8.28.

8. KillenJD,FortmanSP.,MurphyGMJr,HarvardC.,ArredondoC.,CrompD.,CelioM.,AbeL.,WangY.,SchatzbergAL,ExtendedtreatmentwithBupropionSRforcigarettesmokingcessation, J.ConsultClinPsychol.2006:74(2):286-94.

4.5 თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის მხარდასაჭერად ხელმსისაწვდომი მტკიცებულება სხვა ინტერვენციაზე

არსებობს რიგი მიდგომებისა თამბაქოს მოხმარებისშეწყვეტის მხარდასაჭერად ჯერ არდამტკიცებულიეფექტურობით,რომელიცდაფუძნებულიავაქცინებზე,მედიკამენტებზედა არაფარმაცევტულფაქტორებზე.ჩარევები,რომლებიცმეცნიერულიკვლევებისსაგანიადარომელთაცაქამდეარაჩვენესდადებითიდასკვნითიმტკიცებულებები6თვისმანძლზემაინცდაკვირვებისპერიოდშიმკურნალობისდაწყებიდან,მოიცავენშემდეგს:

ვაქცინებიამჟამად, სამი ანტი-ნიკოტინური ვაქცინა არისგამოკვლებისქვეშ.1ხელმისაწვდომიხუთი I/IIფაზისკლინიკური კვლევების მიმოხილვა, რომლებიციყენებდნენვაქცინებსნიკოტინისწინაღმდეგ,აღმოაჩინათავისდანებების მაჩვენებელის გაზრდა მწეველებისმხოლოდ მცირე ჯგუფში, კონკრეტულად მაღალიანტისხეულების ტიტრებით. ჩამოყალიბებულ იქნადასკვნა, რომ ნაკლოვანებები შეიძლება არსებობდესდამოკიდებულების საფუძველში მყოფ ცხოველურმოდელშიდაარისსაჭიროებაუკეთესადიქნასგაგებულიდამოკიდებულებისხელისშემწყობიპროცესები.2კოჰრენის თანამშრომლობის მეორე მიმოხილვამდაასკვნა, რომ არ არსებობს რაიმე მტკიცებულებამოწევისშეწყვეტისმხარდამჭერივაქცინისგამოყენებისმხარდასაჭერად.შემდგომიკვლევასაჭიროა.3

ვერცხლის აცეტატივერცხლის აცეტატის რანდომიზირებული კვლევებისმიმოხილვამ,რომელიცმოწევისშეწყვეტისათვისიყოგანკუთვნილი,აღმოაჩინაეფექტურობისნაკლებობა.4

ნიკობრევინი ნიკობრევინის ეფექტურობის შესაფასებლადრანდომიზირებული ხანგრძლივვადიანი ცდებისმიმოხილვამ, სადაც დაპატენტებულ პროდუქტად

109

განისაზღვრამოწევისშეწყვეტისდამხმარეპროდუქტი,ვერაღმოაჩინარაიმემტკიცებულება,რომნიკობრევინსშეუძლიადაეხმაროსმოწევისშეწყვეტაში.5

ლობელინილობელინის ცდების მიმოხილვამ , ნიკოტინისნაწილობრივიაგონისტი,რომელიცგამოყენებულიქნაკომერციულად ხელმისაწვდომ სამზადისში მოწევისშეწყვეტის მხარდასაჭერად, ვერ აღმოაჩინა რაიმემტკიცებულება,რომლობელინისშეუძლიადაეხმაროსხანგრძლივადმოწევისშეწყვეტაში.6

ანქსიოლიტიკებიანქსიოლიტიკური ფარმაკოთერაპიის ეფექტურობისმიმოხილვამ მედიკამეტებთან,როგორიცაადიაპაზემი,დოქსეპინი, მეპრობამეტი, ონდანსეტრონ, და ბეტა-მბლოკავების მეტოპროლოლი, ოქსპრენოლოლი დაპროპანოლოლიხანგრძლივვადიანიმოწევისშეწყვეტისდასახმარებლად,ვერაღმოაჩინარაიმენაირიდადებითიეფექტისმუდმივიმტკიცებულება,მიუხედავადიმისა,რომშესაძლოდადებითიეფექტებიარყოფილაგამორიცხული.7

ოპიოდური ანტაგონისტებიოპიოდური ანტაგონისტების ეფექტურობაზეხელმისაწვდომი მტკიცებულებების მიმოხილვამ,ნ ალოქსონისა და ნ ალტრექსონის ჩ ათვლითხანგრძლივადიანიმოწევისშეწყვეტისმხარდასაჭერად,არშექმნარაიმეგანსაზღვრულიშედეგიდარეკომენდაციაგასწია ახალიდაუფროფართეკვლევისსაჭიროებისშესახებ.8

მეკამილამინინიკოტინის ა ნტაგონისტური მეკ ამილამინისგამოყენებისკვლევისმიმოხილვამ,აგრეთვეNRT-სთანკომბინაციაშიუჩვენადადასტურებულიხელმისაწვდომიმტკიცებულებების საჭიროება უფრო გაფართოებულკვლევებში.9

გაბაპენტინიწინასწარ კონცეფციის მტკიცებულების კვლევაში,

რომელიც იკვლევდა გაბაპენტინს თამბაქოსდამოკიდებულებისსამკურნალოდ,სადაცგაბაპენტინიმიიღებოდა ჩვეულებრივი დოზირებით, არ ყოფილააღმოჩენილი თამბაქოს გამოყენების გაზრდილიმაჩვენებელი.10

CB1 რეცეპტორის ანტაგონისტებისამიკვლევისმიმოხილვამ,რომელსაცუნდაგანესაზღვრაზრდიდა თუ არა შერჩეული CB1 რეცეპტორებისანტაგონისტები(ამჟამადრიმონაბანტიდატარანაბანტი)მოწევის შემწყვეტ ადამიანების რაოდენობას, დაშეეფასებინამათიეფექტიწონისცვლილებაზემოწევისთავის დანებების წარმატებაზე დამოკიდებულებით,აღმოაჩინა ზოგიერთი დადებითი მტკიცებულება,მიუხედავად ამისა, ამ მედიკამენტების განვითარებაშეწყდამწარმოებლებისმიერ2008წელს.11

გლუკოზის აბები მოწევისშეწყვეტისდასახმარებლადგლუკოზისაბებისრანდომიზირებულ კვლევაში, რომელიც მიზნადისახავდაშეეფასებინა,აუმჯობესებდათუარაგლუკოზისაბებიექვსთვიანგანგრძობითთავშეკავებისმაჩვენებელსდაბალკალორიულპლაცებოსტაბლეტებთანშედარებით,არ ყოფილადაფიქსირებულირაიმე მნიშვნელოვანიგლუკოზისაბებისეფექტიტკბილიგემოსტაბლეტებთანშედარებით.მიუხედავადამისა,მკვლევარებიამტკიცებენ,რომ ეფექტურობის შესაძლებლობა მოითხოვსშესწავლას.12

არაფარმაცევტული ჩარევებიპარტნიორზე დაფუძნებული ინტერვენციებიპარტნიორების ჩართულობაზე 57 ხელმისაწვდომისტატიის მიმოხილვამ, როგორც ხანგრძლივვადიანიეფექტის შემნარჩუნებელზე თამბაქოს გამოყენებისშეწყვეტაზე,ვერმიაღწიაგანსაზღვრულდასკვნებსდარეკომენდაციაგაუწიამეტგამოკვლევას.13

ფინანსური წახალისებებიმოწევისშეწყვეტისგაძლიერებისათვისშეჯიბრებების,მასალების ან ფინანსური წახალისებების 17

110

კვლევის განხილვამ ვერ აღმოაჩინა განსაზღვრულიმტკიცებულებახანგრძლივვადიანიმოწევისშეწყვეტისმაჩვენებლების გაძლიერებისათვის.14 ავტორებმადაასკვნეს, რომ წახალისების ფორმები აჩქარებენშეწყვეტის მაჩვენებლებს, რაც დადასტურებულიახანგრძლივვადიან შეწყვეტაზე შერეული მეთოდისგამოყენების დროს. წახალისებაზე დამყარებულიინიციატივები გამოყენებულ იქნა ფეხმძიმე მწეველქალებში,რომელთაცგააუმჯობესესმოწევისშეწყვეტისმაჩვენებელიფეხმძიმობისდადასრულსდამშობიარობისშემდგომპერიოდში.

სავარჯიშოზე დაფუძნებული ჩარევებიმოწევისშეწყვეტისათვისსავარჯიშოინტერვენციებისკვლევებისმიმოხილვამაღმოაჩინა,რომგანხილული20კვლევიდანმხოლოდერთმაუჩვენავარჯიშისდადებითიგავლენა ერთწლიანი დაკვირვების პერიოდში. სხვაგანხილულ კვლევებს ჰქონდათ ნაკლოვანებები,ამგვარად, მეტი კვლევა იყო რეკომენდირებულივარჯიშისჩარევებისათვის.15

ჰიპნოთერაპიაჰიპნოთერაპიის ეფექტურობის, როგორც მოწევისშ ე წ ყ ვ ე ტ ი ს დ ა ს ა ხ მ ა რ ე ბლ ად მ ეთოდი ს 1 1რანდომიზირებული კონტროლირებადი კვლევისმიმოხილვამ აღმოაჩინა საპირისპირო შედეგები დაარწარმოუდგენიამტკიცებულება,რომჰიპნოთერაპიაშეიძლება ისეთივე ეფექტური იყოს , როგორცკონსულტაციებითმკურნალობა.16

აკუპუნკტურა, ლაზერი, ელექტრო-სტიმულაციარანდომიზირებულიკვლევის38ანგარიშისმიმოხილვამაკუპუნქტურისდადაკავშირებულნემსის ჩხვლეტისტექნიკასთან, ლაზერის თერაპიასთან და ელექტროსტიმულატორების ეფექტურობაზე , რომელიცგავრცელებული იყო როგორც მკურნალობა მოწევისშეწყვეტისათვის, ვერ აღმოაჩინა ხელშესახებიმტკიცებულება ამ ინტერვენციების ეფექტურობაზემოწევისშეწყვეტისათვის,მიუხედავადამისა,არყოფილაჩამოყალიბებულიდასკვნებიდარეკომენდაციაგაეწია

შემდგომ კვლევებს,რომელიცგამოიყენებდახშირ ანგაგრძელებადსტიმულატორებს.17

ზიზღის გამომწვევი სტიმულატორები 25 კვლევის მიმოხილვამ, რათა მოეხდინა სწრაფიმოწევისდამოწევისშეწყვეტისგანსაზღვრასხვაზიზღისგამომწვევიმეთოდებისეფექტურობადათავშეკავებისშესაძლო დოზაზე რეაგირების ეფექტი ზიზღისგამომწვევსტიმულატორისდონეზედამოკიდებულებით,არ აღმოუჩენია საკმარისი მტკიცებულება, რათაგანესაზღვრა სწრაფი მოწევის ეფექტურობა, ან თუარსებობს, დოზაზე-რეაგირება ზიზღის გამომწვევსტიმულატორებზე.18

რეკომენდაციები:• არაკონვენციური თერაპიის ეფექტურობა ,როგორიცააჰიპნოზი,აკუპუნქტურა,ფიტოთერაპია,ჰომეოთერაპია,არააშესწავლილიშესაბამისადდაასეთი თერაპიები არ არის რეკომენდირებულიექსპერტებისმიერ.

• რადგანასეთიპროცედურებისუსაფრთხოებაზოგადადკარგია,თუპაციენტიმოითხოვსასეთარაკონვენციურთერაპიას,ჯანდაცვისპროფესიონალებმაშეიძლებაარწაახალისონ, მაგრამრჩევამიცემულია,რომარაკრძალონ,გამომდინარესაფრთხიდან,რომმწეველსშეუძლიაუარიგანაცხადოსკონვენციურმედიცინაზე.

• კონვენციური და არაკონვენციური მედიცინისკომბინაცია ბევრ შემთხვევაში უკეთესია, ვიდრეარაკონვენციურიმედიცინისგამოყენებამხოლოდ.


1. Escobar-Chávez J.J.,Dominguez-DelgadoC.,Rodriguez-Cruz I.Targeting nicotine addiction: the possibility of a therapeuticvaccine.DrugDesDevelTher.2011;5:211–224.

2. RaupachT,HoogstederPH,OnnovanSchayckCP.Nicotinevaccinestoassistwithsmokingcessation:currentstatusofresearch.Drugs.2012;72(4):e1-16.

3. Hartmann-Boyce J, Cahill K,HatsukamiD, Cornuz J.Nicotinevaccinesforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2012,Issue8.Art.No.:CD007072.DOI:10.1002/14651858.CD007072.pub2.

111

4. LancasterT,SteadLF.Silveracetateforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2012,Issue9.Art.No.:CD000191.DOI:10.1002/14651858.CD000191.pub2.

5. SteadLF,LancasterT.Nicobrevinforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2006,Issue2.Art.No.:CD005990.DOI:10.1002/14651858.CD005990.

6. SteadLF,HughesJR.Lobeline forsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2012,Issue2.Art.No.:CD000124.DOI:10.1002/14651858.CD000124.pub2.

7. HughesJR,SteadLF,LancasterT.Anxiolyticsforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2000, Issue4.Art.No.:CD002849.DOI:10.1002/14651858.CD002849.

8. DavidSP,LancasterT,SteadLF,EvinsAE,ProchaskaJJ.Opioidantagonists for smoking cessation. Cochrane Database ofSystematic Reviews 2013, Issue 6. Art. No.: CD003086. DOI:10.1002/14651858.CD003086.pub3.

9. LancasterT,SteadLF.Mecamylamine(anicotineantagonist) forsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews1998,Issue2.Art.No.:CD001009.DOI:10.1002/14651858.CD001009.

10.SoodA,Ebbert JO,WyattKD,Croghan IT,SchroederDR,SoodR,HaysJT.Gabapentinforsmokingcessation.NicotineTobRes.2010;12(3):300-4.

11.CahillK,UssherMH.Cannabinoidtype1receptorantagonistsforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2011,Issue3.Art.No.:CD005353.DOI:10.1002/14651858.CD005353.pub4.

12.WestR,MayS,McEwenA,McRobbieH,HajekP,VangeliE.Arandomisedtrialofglucosetabletstoaidsmokingcessation.

Psychopharmacology(Berl).2010;207(4):631-5.13.ParkEW,TudiverFG,CampbellT.Enhancingpartnersupport to

improvesmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2012,Issue7.Art.No.:CD002928.DOI:10.1002/14651858.CD002928.pub3.

14.Cahill K,Hartmann-Boyce J, Perera R. Incentives for smokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2015,Issue5.Art.No.:CD004307.DOI:10.1002/14651858.CD004307.pub5.

15.UssherMH,TaylorA,FaulknerG.Exerciseinterventionsforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2014,Issue8.Art.No.:CD002295.DOI:10.1002/14651858.CD002295.pub5.

16.BarnesJ,DongCY,McRobbieH,WalkerN,MehtaM,SteadLF.Hypnotherapy for smoking cessation. Cochrane Database ofSystematic Reviews 2010, Issue 10. Art.No.: CD001008.DOI:10.1002/14651858.CD001008.pub2.

17.White AR, Rampes H, Campbell J. Acupuncture and relatedinterventions for smoking cessation. Cochrane Database ofSystematic Reviews 2014, Issue 4. Art. No.: CD000009. DOI:10.1002/14651858.CD000009.pub4.

18.Hajek P, Stead LF. Aversive smoking for smoking cessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2001, Issue3.Art.No.:CD000546.DOI:10.1002/14651858.CD000546.pub2.

ელ-სიგარეტებიელ-სიგარეტები ან "ელ-სიგარეტები" არის ბატარეითოპერირებადი მოწყობილობა, რომელიც ათბობს დაუშვებსორთქლსსითხისნარევიდან,რომელიცტიპიურადშეიცავს გლიცერინს და პროპილენის გლიკოლს,გემოსდა დანამატებს.1 ეს ერთჯერადი კარტრიჯები,რომელიცშეიცავსელ-სიგარეტშიგამოყენებულსითხეს,ხელმისაწვდომია ორივე ფორმით - ნიკოტინისაგანთავისუფალიდანიკოტინისშემცველიფორმებით.არსებობს საფრთხე, რომ ელ-სიგარეტი უკვე გახდათამბაქოს ინიცირების პროდუქტი. ერთჯერადიკარტრიჯებით,ელ-სიგარეტიუფროეკონომიურიგახდა,ვიდრე რეგულარული სიგარეტი თითო ნიკოტინისგამონაბოლქვის შესრუტვა და ექსპერიმენტები ელ-სიგარეტითახალგაზრდაადამიანებისმიერხდებაუფროდაუფროგავრცელებულიევროპისმასშტაბით.2

ეფექტურობაკოჰრენის თანამშრომლობის მიერ სისტემატურმაგანხილვამაღმოაჩინახელმისაწვდომიმტკიცებულებაელ-სიგარეტის ეფექტურობასთან დაკავშირებითმოწევისგანთავისშეკავებაშიანმოწევისშემცირებაში.3 მიმოხილვამ განსაზღვრა მთლიანობაში 24 კვლევა,ორი RCT-ს და 21 კოჰორტული კვლევის ჩათვლით.ელ-სიგარეტის მხოლოდ ორი გამოქვეყნებული RCTsარსებობს,რომელთაგანორივემგამოიყენაადრინდელიელექტრონული სიგარეტის მოდელი დაბალინიკოტინისშემცველობით,დაესკვლევებიგანიცდიდამრავალმეთოდოლოგიურშეზღუდვას. მონაწილეები,რომლებიც იყენებდნენ ელ-სიგარეტს უმეტესადჰქონდათმოწევისგანთავისშეკავებაექვსთვეზემაინც,შედარებითიმმონაწილეებთან,რომლებიციყენებდნენპლაცებოსEC(RR2.29,95%CI1.05დან4.96-მდე;პლაცებო4%ელ-სიგარეტის9%-თანშედარებით.3ბულენმადასხვ.ჩაატარეს სამგანშტოებიანი შედარება ელ-სიგარეტის(ნიკოტინის შემცველი), ელ-სიგარეტი (ნიკოტინისგარეშე), და NRT პლასტირის. კვლევამ არ აღმოაჩინამნიშვნელოვანიგანსხვავებაელ-სიგარეტს(ნიკოტინისშემცევლი)დაNRTპლასტირსშორის,დაორივეუფროაღემატებოდაელ-სიგარეტს(ნიკოტინისგარეშე).4

112

მოწევის შემცირების თვალსაზრისით, ძალიანშეზღუდული ხელმისაწვდომი მტკიცებულებავარაუდობს,რომადამიანებსშეეძლოთშეემცირებინათსიგარეტის მოხმარება ნახევრამდე მაინც ნიკოტინისშემცველიელ-სიგარეტით,შედარებითპლაცებოსელ-სიგარეტთან(RR1.31,95%CI1.02-დან1.68,2კვლევა;პლაცებო:27%ECშედარებით:36%)დაპლასტირთანშედარებით(RR1.41,95%CI1.20-დან1.67-მდე,1კვლევა;პლასტირი:44% EC საპირისპიროდ: 61%).(3) მსგავსი აღმოჩენებიიქნაწარმოდგენილიანგარიშშიკოჰორტისკვლევიდან.პოლოსამდასხვ.გამოსცადესელ-სიგარეტისკატეგორიაიტალიაშიმწეველებსშორის,რომელთაცარსურდათთავის დანებება, და დააფიქსირეს მნიშვნელოვანიშემცირებადღეშიმოწეულისიგარეტებისრაოდენობაშიდა მიაღწიესთავისშეკავების მაჩვენებელს 22.5%და12.5%6თვისშემდეგელ-სიგარეტისმოწევით.5ისევ,ესკვლევებიგანიცდისმეთოდოლოგიურშეზღუდვებს.ლაბორატორიულმა კვლევებმა ასევე აღმოაჩინა, რომელ-სიგარეტები ეფექტურია მწეველებში სიგარეტისსურვილისაღსაკვეთად.6,7არსებობსკლინიკურიკვლევებისსასწრაფოსაჭიროება,რათა განისაზღვროს ელ-სიგარეტების ეფექტურობამოწევისგანთავისდანებებისხელშეწყობაში,თუასეთიარსებობს.

უსაფრთხოებასაერთოშემადგენლობისაწონილიმყარინაწილაკებისგამოდევნა (TSP),რომელიცმიიღება ელ-სიგარეტიდანარის დაახლოების 60 მცგ/მ3, 10-15-ჯერ დაბალი,ვიდრე კონვენციური სიგარეტებიდან.8 PM-ს ყოველიგანსხვავებულიფრაქციისათვის (PM1,2.5,7,10), არსებობსუფროდაბალისიმჭიდროვე(6-დან21-მდეცვლილებით)ელ-სიგარეტებისათვის შედარებით ჩვეულებრივსიგარეტზე,მაგრამდონეებიკვლავმცირედითაღემატებამსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის გარე ჰაერისხარისხისსახელმძღვანელომაჩვენებლებს.1კ ვ ა მლი ს მ ა გ ვ ა რ ი ორთ ქლი , წ ა რ მო ქ მ ნ ილიეთილინის გლიკოლის ან გლიცეროლისდან არისგამაღიზიანებელი, როცაზემოქმედება განმეორდება,მაგრამისარგამოვლენილა,როგორცმძაფრიტოქსინი

ხანმოკლევადიანგამოყენებაში.9ახლანდელმაკვლევამგამოიკვლია არომატიზატორების ტოქსიკურობა,რომელიცგამოიყენებაელ-სიგარეტისსითხეში.ლერნერიდასხ.დააფიქსირა,რომელ-სიგარეტისაეროზოლების/სითხეებისზემოქმედებაიწვევსგაზომვითდაჟანგვისდაანთებითსაპასუხორეაქციებსფილტვისუჯრედებშიდა ქსოვილებში, რასაც შეუძლია გამოიწვიოსარარეალიზებულიჯანმრთელობისშედეგები.10

სამმა ბოლო სისტემურმა მიმოხილვამ წარმოადგინაა ნ გ არიში ელ- ელექტრონული ს ი გ არეტებისუსაფრთხოებაზე.3,11,12 ფარსალინოსმა და პოლოსამგანიხილეს ლაბორატორიული და კლინიკურიმტკიცებულებები ელ-სიგარეტის გამოყენებისპოტენციურ რისკთან დაკავშირებით გაგრძელებულსიგარეტისმოწევასთანშედარებითდადაადგინეს,რომელ-სიგარეტი ნაკლებად მავნებელია გაგრძელებულმოწევის მნიშვნელოვან რისკთან შედარებით. 11 პისინგერმადადოსსინგმა 76 კვლევის მიმოხილვაზედაყრდნობითდაადგინეს,რომმონათესავეკვლევებისრაოდენობისდაარსებულიკვლევებისმეთოდოლოგიურისაკითხებისსიმცირის,ისევე,როგორცგამოქვეყნებულიკვლევების შედეგების შეუსაბამობის , ასევე ,ხანგრძლივიდაკვირვებისპერიოდისნაკლებობისგამო,შეუძლებელიაგამოიკვეთოსდასკვებიელ-სიგარეტისუსაფრთხოებაზე.12 მიუხედავად მტკიცებულებებისნაკლებობისა,ავტორებმააღნიშნეს,რომელ-სიგარეტებიარშეიძლებაგანიხილებოდესარამავნებლად.სარწმუნო კვლევების ნაკლებობის გამო, ზოგიერთისახელმწიფოსორგანოები კრძალავენ ამ პროდუქტისგავრცელებას,როგორცმოწევისშეწყვეტისპროდუქტს.

რეკომენდაციები • არსებობსარასაკმარისიმტკიცებულებაიმისათვის,რომშესაბამისადშეფასდესჯანმრთელობისათვისრისკ ები ელ-სიგ არეტის გ ა მოყენ ებ ა სთანდაკავშირებით(Bმტკიცებულებისდონე)

• არსებობს არასაკმარისი მტკიცებულება ელ-სიგარეტიების ეფექტურობაზე, როგორც მოწევისშეწყვეტის დახმარებაზე, მათი გამოყენებისმხარდასაჭერად(Bმტკიცებულებისდონე).

113

• არ არსებობს მტკიცებულება ხშირ ან მძიმეგვერდითმოვლენებზე, მაგრამ ასევე არ არსებობსმტკიცებულებამოწევისშეწყვეტისეფექტურობაზე,მაშასადამე,კვლევებისარარსებობისგამო,ჯანდაცვისპროფესიონალებმაარუნდაგაუწიონრეკომენდაციაამპროდუქტს(Bმტკიცებულებისდონე)

• არსებობს სასწრაფო საჭიროება კლინიკურიკვლევებისათვის, რათა მოხდეს უსაფრთხოებისდა ეფექტურობის განსაზღვრა, თუ კი არსებობსასეთიე-სიგარეტებისმოწევისთავშეკავებისათვისგავრცელებაში.


1. Etter J-F.TheElectronicCigarette:AnAlternative toTobacco?Geneva,

Switzerland:Jean-FrancoisEtter,2012;1-125.2. EuropeanCommission.AttitudesofEuropeanstowardstobacco,

specialEurobarometer385.May2012.http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_385_en.pdf

3. Hartmann-BoyceJ,McRobbieH,BullenC,BeghR,SteadLF,HajekP.Electroniccigarettesforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2016, Issue9.Art.No.:CD010216.DOI:10.1002/14651858.CD010216.pub3.

4. BullenC,HoweC,LaugesenM,McRobbieH,ParagV,WillimanJ,etal.Electroniccigarettes forsmokingcessation:a randomisedcontrolledtrial.Lancet2013;382(9905):1629-37.

5. PolosaR,MorjariaJB,CaponnettoP,CampagnaD,RussoC,AlamoA,etal.Effectivenessandtolerabilityofelectroniccigarette inreal-life:a24-monthprospectiveobservationalstudy.InternalandEmergencyMedicine2014;9(5):537-46.

6. Bullen,C.,McRobbie,H.,Thornley,S.,Glover,M.,Lin,R.&Laugesen,M.Effectofanelectronicnicotinedeliverydevice(e-cigarette)ondesire tosmokeandwithdrawal,userpreferencesandnicotinedelivery:Randomizedcross-overtrial.TobControl2010;19:98-103.

7. Vansickel,A.R.,Cobb,C.O.,Weaver,M.F.&Eissenberg,T.E.Aclinicallaboratorymodel forevaluating theacuteeffectsofelectronic“cigarettes”: Nicotine delivery profile and cardiovascular andsubjectiveeffects.CancerEpidemiolBiomarkersPrev2010;19(8):1945-53.

8. PellegrinoR.M,TinghinoB,MangiaracinaG.,MaraniA.,VitaliM.,ProtanoC.,andM.S.Cattaruzza.Electroniccigarettes:anqualitativeevaluationofexposuretochemicalsandfineparticulatematter.AnnIg2012;24:1.

9. VardavasCI,AnagnostopoulosN,KougiasM,EvangelopoulouV,ConnollyGN,BehrakisPK.Short-termpulmonaryeffectsofusinganelectroniccigarette:Impactonrespiratoryflowresistance,

impedance,andexhalednitricoxide.Chest10.2012;141(6):1400-6.11.LernerCA,Sundar IK,YaoH,GerloffJ,OssipDJ,McIntoshS,et

al.Vaporsproducedbyelectroniccigarettesande-juiceswithflavorings induce toxicity, oxidative stress, and inflammatoryresponse in lungepithelial cellsand inmouse lung.PloSOne2015;10(2):e0116732.

12.FarsalinosK.E.,andR.Polosa.Safetyevaluationandriskassessmentofelectronic

13.cigarettesas tobaccocigarettesubstitutes:asystematicreview.TherAdvDrugSaf.2014Apr;5(2):67–86.

14.PisingerC,DøssingM.Asystematic reviewofhealtheffectsofelectroniccigarettes.PrevMed.2014;69:248-60.

4.6 რეკომენდაციები მოწევის შემცირების მიდგომისათვის

მოწევისშემცირებაშემოთავაზებულია,როგორცმეორეხაზის ვარიანტი მწეველებისათვის, ვისაც არ აქვსსურვილიანარშეუძლიაშეწყვიტოსმოწევასრულად.მოწევისშემცირებაშეიძლებაგანიხილებოდეს,როგორცშუამავალი ნაბიჯი მოგვიანებით შეწყვეტისაკენ იმმწეველებისათვის,ვისაცარშეუძლიათანარშეწყვეტენმოწევას.თამბაქოსყველამომხმარებლისმიზნადრჩებამოწევისმთლიანადშეწყვეტა.მოწევისშემცირებისმიდგომისუპირატესობაარისორმაგი:• მოწევის შემცირება და შესაბამისად, მოწევითგამოწვეულიზოგიერთირისკისშემცირებამაინც;

• პაციენტისუნარისგაძლიერებაშეწყვიტოსმთლიანადმოწევადაწელიწადისგანმავლობაშიმცდელობებისრიცხვისგაზრდა.

არსებობდაშეშფოთებისვარაუდი,რომშემოთავაზებულიმოწევის შემცირება ზოგიერთი მწეველისათვისშეამცირებდათავისდანებებისმაჩვენებელს.არარსებობსმონაცემები,რომლებიცამვარაუდსმხარსდაუჭერდა;საპირისპიროეფექტებიიქნაგამოკვლეული.კოჰრანისთანამშრომლობის მიერ განხილვამ ვერ აღმოაჩინაშეწყვეტის ალბათობის თვალსაზრისით განსხვავებამკვეთრთავისდანებებასადასიგარეტისმოხმარებისშემცირებას შორისთავისდანებებისთარიღამდე,და

114

დაასკვნა,რომპაციენტებსშეიძლებამიეცეთარჩევანითავიდაანებონამათუიმგზით.1პაციენტებს,რომელთაცარ სურთ შეწყვეტა, მაგრამ შესთავაზეს მოწევისშემცირება,უფროსავარაუდოა,რომთავშეკავებულებიიყვნენერთწელზე,ვიდრეისინი,ვისაცარშესთავაზესმოწევისშემცირება,მაგრამშესთავაზესსრულადთავისდანებება,როგორცერთადერთიგამოსავალი.3,4მოწევისშემცირებაგანსაზღვრულიიყო,როგორც50%-იანი კლებათავდაპირველისიგარეტის მოხმარებაში,მაგრამსრულითავშეკავებისგარეშე.1ლიმიტირებული მონაცემები (მცირე კვლევებიდან,შერჩეულ მოსახლეობაზე და მცირე დაკვირვებისპერიოდისათვის) ვარაუდობს, რომ მნიშვნელოვანიმოწევის შემცირებას შეუძლია შეამციროს მძაფრიკარდიოვასკულარული რისკის ფაქტორები დაგააუმჯობესოსრესპირატორულისიმპტომები.მოწევისშემცირება ასოცირებულია 25%-იან კლებასთანთამბაქოს ბიო-მარკერებში და ფილტვის კიბოსშემხვევაშიდადაბალი,თითქმისუმნიშვნელოზრდამწეველი დედების ბავშვების დაბადების წონაზე.2 ფილტვისფუნქციონირებაზეშესამჩნევისარგებელიარგამოვლენილა,თუმოწევაშემცირებულია.5მოწევის შემცირება წარმოადგენს თერაპიულალტერნატივასმწეველთათვის,ვინცჯერარარისმზადსრულადდაანებოსთავიმოწევას.მოწევისშეწყვეტისთანაფარდობაკვლევისჯგუფში, ვინცმკურნალობდანიკოტინისსაღეჭირეზინით,ორმაგადსაპირისპიროიყოპლაცებოსთანშედარებითსამითვისშემდეგსამმაგადსაპირისპიროდაკვირვებისპერიოდისმე-12თვეზე.2თანმხლები ნიკოტინის საღეჭი რეზინის გამოყენებაშემცირებულგაგრძელებულმოწევასთანერთადკარგადშეგუებადი იყო კარბონის მონოქსიდის ბიომარკერისმნიშვნელოვან კლებასთან.2 როსკაპის კვლევა მოწევისშემცირებასთანდაკავშირებითკარდიალურპაციენტებშიიყო კონტროლირებადი, რანდომიზირებული კვლევა,რომელმაც შეაფასა მოწევის შემცირების სტრატეგიისეფექტურობა თამბაქოს გამოვლენის მავნე ეფექტებისშესამცირებლად.მათგან,ვინცშეძლომოწევისშემცირება,განსაკუთრებითიყვნენმამაკაცები,მეტიინტენსივობისთამბაქოსმოხმარებითსაკონტროლოჯგუფთანშედარებით.6

4.6.1 ნიკოტინის ჩანაცვლებით მოწევის შემცირება ნიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიითმოწევისშემცირებარეკომენდირებულიამხოლოდდამოკიდებულმწეველებში,მაგ.მწეველი,ვისთანაცნიკოტინისრეცეპტორებისდიდირაოდენობადამათიდესენსიბილიზაციამნიშვნელოვანიფაქტორის მოხმარებაში მათ შორის, ვინც იყოფაგერსტრომისნიშნულიის3-ზემეტი,ანთუნდაც6-ზემეტი.4შემცირებულიმოწევაუნდაიყოსშემოთავაზებულისისტემატურად მ აღალი დამოკიდებულებისმწეველებისათვის7ანმეტინიშნულითფაგერსტრომისტესტში, ვისაც აქვს თამბაქოსთან დაკავშირებულიდაავადებებიდაარარიანმზადთავისდანებებისათვის.შვიდი რანდომიზირებული, კონტროლირებადიკვლევის მეტა-ანალიზმა, რომელიც მოიცავდა 2767მწეველს,ვისაცთავიდანარჰქონდათთავისდანებებისსურვილი, უჩვენა, რომ თავშეკავების მაჩვენებელითავდაპირველი მკურნალობიდან ექვსითვისშემდეგმნიშვნელოვნადმაღალიიყოიმმწეველებსშორის,ვინცრანდომიზირებულადიქნამიწერილიNRT-ზე(ნიკოტინისსაღეჭირეზინი,ინჰალატორიანპლასტირი)ექვსითვითან მეტი, მაშინ როცა ცდილობდნენ შეემცირებინათმოწევა,ვიდრემათშორისსაკონტროლოჯგუფში:9%5%-თანშედარებით.7 ნიკოტინის ჩანაცვლების თერაპია გამოიყენება,როგორც ჩამნაცვლებელი, რადგან ყოველდღიურადმოწეულისიგარეტებისრაოდენობაშემცირებულიადაშესაბამისადთამბაქოს პროდუქციის მავნე ეფექტები(გარდა ნიკოტინის) პოტენციურად შემცირებულია.მეტი ნიკოტინი მიწოდებულია უფრო პროგრესულიგზით, დამოკიდებულების ნაკლები შენარჩუნებით.ფარმაცევტულინიკოტინიგაიზრდებათანმიმდევრულადმოწეულისიგარეტისრაოდენობის50%-ისშემცირებითმაინც,დაშესაძლოაგაიზარდოსთავისდანებებისშანსი(ცხრილი4.9.)

4.6.2 ვარენიკლინით მოწევის შემცირებაებერტის და სხვ . ბოლო კვლევამ გამოიკვლიარანდომიზირებულ,ორმაგადბრმაკონტროლირებადიკვლევით, რომელმაც გამოსცადა ვარენიკლინის

115

გამოყენებამწეველებსშორის,ვისაცარსურდათავისდანებება ან არ შეეძლო მოწევის თავის დანებებამომდევნო 30 დღის განმალვობაში, მაგრამ ჰქონდათსურვილიშეემცირებინათმოწევადათავიდაენებებინათმომდევნო 3 თვეში 8. კვლევამ აღმოაჩინა, რომვარენიკლინისგამოყენებამმნიშვნელოვნადგაზარდამოწევისთავისდანებებისმაჩვენებელიმკურნალობისბოლოსდადაკვირვებისპერიოდისბოლოსპლაცებოსთანშედარებით(12თვეზე;27.0%ვარენიკლინისჯგუფისათვის,9.9%პლაცებოსჯგუფისსაპირისპიროდ;RD,17.1%)[95%CI,13.3%-20.9%];RR,2.7[95%CI,2.1-3.5]).

რეკომენდაციები:• მოწევის შემცირება ზრდის მომავალი მოწევისშეწყვეტის მცდელობების შესაძლებლობას (Aმტკიცებულებისდონე)

• NRT გამოყენება რეკომენდირებულია, როგორც"შემცირებათავისდანებებამდე"მიდგომისნაწილიმწეველებსშორის,ვისთანაცდაფიქსირდანიკოტინზედამოკიდებულების მაღალი მაჩვენებელი (Aმტკიცებულებისდონე).

• ვარენიკლინის გამოყენებამ, როგორც "შემცირებათავის დანებებისთვის" მიდგომის ნაწილის,ეფექტურობაუჩვენაერთკვლევაში(Bმტკიცებულებისდონე)


1. Lindson-HawleyN,AveyardP,HughesJR.Reductionversusabruptcessation insmokerswhowant toquit.CochraneDatabaseofSystematic Reviews 2012, Issue 11. Art.No.: CD008033.DOI:10.1002/14651858.CD008033.pub3.

2. TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSociety of Pulmonologists Smoking Cessation and Smoker’sAssistanceGuidelines (GREFA),2nded.–Tehnopress Iaşi,2010,www.srp.ro

3. NICEGuidelines:Tobacco:Harm-reductionapproachestosmokingcessation.National Institute forHealthCareExcellence,UnitedKingdom.https://www.nice.org.uk/guidance/ph45.

4. BolligerC,ZellwegerJP,DanielssonTandal.Smokingreductionwithoralnicotineinhalers:doubleblind,randomisedclinicaltrialofefficacyandsafety.BMJ2000;321:329-333.

5. AnthonisenN,ConnettJandMuttayRfortheLungHealthStudyGroup.Smokingandlungfunctionoflunghealthstudyparticipantsafter11years.AmJRespirCritCareMed.2002;166:675-79.

6. LudvigJ,MinerB,EisenbergMJ.Smokingcessationinpatientswithcoronaryarterydisease,AmHeartJ2005;149:565-72.

7. MooreD,AveyardP,ConnockM,WangD,Fry-SmithA,BartonP.Effectivenessandsafetyofnicotine replacementtherapyassistedreductiontostopsmoking:systematicreviewandmeta-analysis,BMJ2009;338:b1024.

8. Ebbert JO,HughesJR,WestRJ,RennardSI,RussC,McRaeTD,TreadowJ,YuCR,DutroMP,ParkPW.Effectofvareniclineonsmokingcessation through smoking reduction: a randomizedclinicaltrial.JAMA.2015;313(7):687-94.

4.7 მოწევის რეციდივის პრევენციის სამკურნალო რეკომენდაციები

რეციდივი, განსაზღვრული როგორც ნივთიერებისმოხმარების განმეორება თავშეკავების პერიოდისშემდეგ, სამწუხარო, მაგრამ გარდაუვალი ნაწილიამოწევის პროცესიდან გამოჯანმრთელებისათვის.რეციდივზე,როგორცხანგრძლივვადიანიმკურნალობისწარუმატებლობაზედაყრდნობით,პიასეცკიმუჩვენა,რომ ეს გავრცელებულიადა სწრაფად აღმოცენდებათავის დამნებებლებს შორის, რადგან მოწევისშეწყვეტის კვლევებში ჩართული მწეველებისუმრავლესობაუჩვენებსწარსულშითავისდანებებისისტორიას, რადგან უმრავლესობამ უკვე განიცადა

დიაგრამა 4.9: "შემცირება თავის დანებებისკენ" მოწევის სტრატეგია

შეწყვეტისშეთავაზება

რამოდენიმეთვისშემდგომ

დიახ არა

დაეხმარეშეწყიტოს

შეამცირა>50%

ურჩიეშეამციროს

ვერშეძლოშემცირება

116

წარუმატებლობა ერთხელ მაინცფარმაკოლოგიურიშეწყვეტისდახმარებისგამოყენებისას1,2დახარვეზებისუმრავლესობავლინდებაპირველი24საათისმანძილზეთავისდანებებისდღიდან.

ქცევითი სტრატეგიებისამი მთავარი სტრატეგია არის გავრცელებულიამჟამინდელირეციდივისპრევენციისპროგრამებისათვის:(1)კოგნიტურ-ქცევითისტრატეგიები,რათათავიდანიქნესაცილებულირეციდივი,როცალტოლვაგამოვლინდებადა შეისწავლოს ნებისმიერი მოვლენის ხარვეზიდან;(2) განსაკუთრებული მხარდაჭერის სტრატეგიებიფოკუსირებული მწეველის საჭიროებაზე ემოციურიმხარდაჭერისთვალსაზრისითოჯახის წევრებისაგან/ახლო მეგობრებისაგან: (3) ცხოვრების სტილისცვლილებისსტრატეგიებიკონცენტრირებულიმწეველისახალისოციალურიიდენტობის,როგორცნარკოტიკიდანთავისუფალი ინდივიდის განვითარებისათვისდახმარება.1,2ახლანდელ დროს მტკიცებულებები ნაკლებადაანებისმიერი სპეციფიკური ქცევითი ინტერვენციისგამოყენების მხარდასაჭერად, რათა დაეხმაროსრეციდივის პრევენციაში ინდივიდებს შორის, ვინცწარმატებულადდაანებათავიმოწევას.3სპეციფიკურმაინდივიდუალურმა ან ჯგუფურმა ჩარევამ ვერმოახდინა რეციდივის პრევენცია, მიუხედავად მათიხანგრძლივობისადაკონტაქტისდროისა,რვაკვირიანიტელეფონითკონსულტაციებისშემდეგაცკი.2,3 ჩარევები, რომლებიც ფოკუსირებულია მაცდურისიტუაციების იდენტიფიცირებასა და გადაჭრაზე,სთავაზობენ ყველაზე მეტ დაპირებას რეციდივისპრევენციისათვის ეფექტური ქცევითი სტრატეგიებისთვალსაზრისით.3რეციდივისშემცირებისეფექტურიჩარევებისშექმნისთვალსაზრისით მწეველთა მოწყვლად კატეგორიაში,როგორიცაანამშობიარებიქალებიანპატიმრობაშიმყოფიადამიანები, სპეციფიკური რეციდივის ფაქტორებისიდენტიფიკაციამშეიძლება გაზარდოს მოტივაციურიინტერვიუსდა კოგნიტურ-ქცევითი გაერთიანებულითერაპიისეფექტურობა.5,6

მედიკამენტების გამოყენებავარენიკლინით გაფართოებული მკურნალობააღმოჩნდა ეფექტურირეციდივის პრევენციაში,რასაცმოსდევდა თავშეკავების საინიციატივო პერიოდი ანმწვავე მკურნალობის ეპიზოდი, მოუხედავად ამისა,მტკიცებულებებილიმიტირებულია ერთი კვლევით.3 ჰაიაკმადასხვ.2009წელსაღმოაჩინა,რომვარენიკლინისგაგრძელებულმა მიღებამ რეციდივის პრევენციამოახდინა, განსაკუთრებით იმ პაციენტებში, ვინცმიაღწიათავშეკავებას მოგვიანებით, ვარენიკლინითმკურნალობისსტანდარტულ12კვირისგანმავლობაში.7 პაციენტებირანდომიზირებული იყვნენორჯგუფში:სამთვიანიდამატებითივარენიკლინითმკურნალობა,სამ თვიან დამატებით პლაცებოთი მკურნალობისსაპირისპიროდ. ავტორებმადააფიქსირესრეციდივისმაღალი რისკი პაციენტებში, ვინც შეწყვიტა მოწევამხოლოდ მკურნალობის მე-11 კვირას, შედარებითმათთან, ვინც შეწყვიტა მოწევა პირველ კვირას.თავშეკავების თანაფარდობა 52-ე კვირაზე იყო 5.7%გვიანითავშეკავებისადამიანებშიდა54.9%ადრეულითავშეკავების პაციენტებში. ამ გადასახედიდან,შეიძლებაგამოტანილიქნასდასკვნა,რომვარენიკლინისგანმეორებითი 12 კვირიანი კურსი მწეველებში, ვინცვერმიაღწიაწარმატებასთავისდანებებაში1ან2კვირასდაწესებულ თავის დანებების დღეს, დამტკიცდებასასარგებლოდ, რადგან ამ კვლევაზე დაკვირვებისშედეგად,1208პაციენტში,ვინცკვლავთავშეკავებულიიყოვარენიკლინითთერაპიისმე-12კვირას.7არ არსებობს გამოკვეთილი მტკიცებულება, რომბუპროპიონის გაფართოებუილგამოყენება არიქნებარეციდივის მაჩვენებლის სასარგებლოდ.3 კვლევებისმცირერაოდენობამდაადგინა,რომNRT-სგაფართოებულიგამოყენებაეფექტურიარეციდივისპრევენციისათვის,მიუხედავადიმისა,რომდამატებითიკვლევებიასაჭირო.3ჯაპუნტიჩმადა სხვ. გამოსცადეს მოწევის შეწყვეტისფარმაკოთერაპიისხუთიტიპისეფექტები(ბუპროპიონი,ნიკოტინის ტაბლეტები, ნიკოტინის პლასტირი,ბუპროპიონი და აბი/ლოზენეგე, პლასტირი და აბი/ლოზენგე)რვაკვირაზემოყოლებულითავისდანებებისმცდელობით.8ავტორებმაგამოიყენესშიფმანისდასხვ.

117

მიერაღწერილიმიდგომა,რათაგამოეცადათმოწევისშეწყვეტის მედიკამენტების ეფექტურობა მოწევისშეწყვეტისსამ "ეტაპზე":თავდაპირველითავშეკავება,შუალედიდაშუალედი-რეციდივისგარდაქმნა.ჯამში,ამმკვლევარებმაწამოაყენესჰიპოთეზა,რომპლაცებოსთანშედარებით: (1) ბუპროპიონიგაზრდისთავდაპირველთავშეკავების მაჩვენებელს; (2) ნიკოტინისლოზენგეშეამცირებს შუალედის რისკს; (3) ბუპროპიონისდა ნიკოტინის პლასტირი შეამცირებს რეციდივისრისკს შუალედის შემდგომ; და (4) კომბინირებულიფარმაკოთერაპია თითოეულ ეტაპზე (ბუპროპიონიდალოზენგე, პლასტირიდალოზენგე) შექმნის მონოთარაპიასთან მონათესავე სასარგებლო ეფექტებს.ამ კვლევამ აღმოაჩინა, რომ მოწევის შეწყვეტისმედიკამენტები საკმაოდ ეფექტურიათავდაპირველითავშეკავებისხელშეწყობისათვისდახარვეზისრისკისშემცირებისათვის,მაგრამმტკიცებულებასუსტია,რომისინი მოახდენენ გარდაქმნის პრევენციასლაპსიდანრელაპსამდე. ფარმაკოთერაპიის კომბინაციას აქვსტენდენცია იყოს უფრო ეფექტური მონოთერაპიაზეთავდაპირველითავშეკავების მიღწევაშიდალაპსისპრევენციაში. ნიკოტინის პლასტირი და ლოზენგეაღემატებოდაბუპროპიონსადალოზენგესთავდაპირველითავშეკავებისწარმოებაში.ბუპროპიონი, NRT და ვარენიკლინი აღმოჩნდაღირებულებით-ეფექტური რელაპსის პრევენციაშიმწეველების მიერ თავის დანებების მცდელობებისმანძილზეანმათში,ვინცამჟამადგახდათავშეკავებული.ამ ეფექტური რეციდივის პრევენციის სამკურნალოსაშუალებების უფროფართე გამოყენებას შეუძლიადაამატოს მნიშვნელოვანი ჯანმრთელობის მიღწევა,მისაღებფასად,ჯანდაცვისპროვაიდერებისათვის.9რელაპსისრისკისხარისხისცოდნაშეიძლებადაეხმაროსექიმებს უზრუნველყონ ინდივიდები ოპტიმალურიმკურნალობითსაჭიროანუფროაგრესიურლიჩარევისიდენტიფიცირებით. ასეთმა ჩარევებმა შეიძლებამოიცვას ან მაღალი დოზები ან ფარმაკოთერაპიისუფრო ხანგრძლივი გაგრძელება, ან უფრო ხშირი ანუფროინტენსიურიფსიქო-სოციალურიინტერვენციები.ამგვარად,ბოლტმადასხვ.განავითარესშვიდპუნქტიანი

კითხვარი, რათა უზრუნველყონ მკვლევარები დაექიმები რეციდივის გაზომვის საშუალებით, რაცეფექტურია ხანმოკლე ან ხანგრძლივი რელაპსისწინასწარმეტყველებისათვისიმმწეველებსშორის,ვინცდაინტერესებულიათავისდანებებაში.10

რეკომენდაციები:• ამჟამად არსებობს არასაკმარისი მტკიცებულებაიმისა,რომმხარიდაეჭიროსრაიმენაირსპეციფიკურქცევითჩარევასწარმატებულითავისდამნებებლებისდასახმარებლადრეციდივისთავიდანასაცილებლად(Bმტკიცებულებისდონე)

• ვარენიკლინით გაფართოებულ მკურნალობასშეუძლიარეციდივისპრევენცია (Bმტკიცებულებისდონე)

• ბუპროპიონით გაფართოებული მკურნალობაsნაკლებადსავარაუდოა,რომჰქონდესკლინიკურადმნიშვნელოვანიეფექტი(Bმტკიცებულებისდონე)

• არსებობსზოგიერთითავდაპირველიმტკიცებულება,რომNRT-სგაფართოებულმაგამოყენებამშეიძლებამოახდინოს რეციდივის პრევენცია, მიუხედავადამისა , დამატებითი კვლევები არის საჭირონიკოტინის ჩამნაცვლებლებით გაფართოებულიმკურნალობისათვის(Bმტკიცებულებისდონე)


1. PiaseckiT.M.,Relapse tosmoking,ClinicalPsychologyReview,2006;26:196-215.

2. DeJongW., Relapse Prevention: An Emerging Technology forPromoting Long-Term Drug Abstinence. Substance use andmisuse,1994;29(6):681-705.

3. HajekP,SteadLF,WestR,JarvisM,Hartmann-BoyceJ,LancasterT.Relapsepreventioninterventionsforsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013,Issue8.Art.No.:CD003999.DOI:10.1002/14651858.CD003999.pub4.

4. AgboolaS,McNeillA,ColemanT,LeonardiBeeJ.,Asystematicreviewoftheeffectivenessofsmokingrelapseprevention interventionsforabstinentsmokers.Addiction.2010Aug;105(8):1362-80.

5. ClarkeJ.G.,MartinR.A.,LARStein,LopesC.E.,MelloJ.,FriedmannP.,BockB.,WorkingInsideforSmokingElimination(ProjectW.I.S.E.)studydesignand rationale toprevent return tosmokingafterreleasefromasmokefreeprisonBMCPublicHealth2011;11:767.

118

6. PolanskaK,HankeW,SobalaW,LoweJB,JaakkolaJJ,Predictorsofsmokingrelapseafterdelivery:prospectivestudyincentralPoland,MaternChildHealthJ.2011;15(5):579-86.

7. HayekP.,TonnesenP.,ArteagaC.,RussC.,TonstadS.,Vareniclineinpreventionofrelapsetosmoking:effectofquitpatternonresponsetoextendedtreatment,Addiction,2009;104:1597-1602.

8. JapuntichS.J.,PiperM.E.,LeventhalA.M.,BoltD.M.,BakerT.B.,TheEffectofFiveSmokingCessationPharmacotherapiesonSmokingCessationMilestones,JConsultClinPsychol.2011;79(1):34-42.

9. TaylorM, Leonardi-Bee J, Agboola S,McNeill A, Coleman T.,Costeffectivenessof interventionstoreducerelapsetosmokingfollowingsmokingcessation,Addiction,2011;106(10):1819-26.

10.BoltD.,M.,PiperM.E.,McCarthyD.E., JapuntichJ.S.,FioreM.C.,SmithS.S.,BakerT.B.,TheWisconsinpredictingpatientsrelapsequestionnaire,Nicotine&TobaccoResearch,2009;11(5):481-4.

4.8 მკურნალობის რეკომენდაციები განსაკუთრებულ სიტუაციებში და რისკის ქვეშ მოსახლეობის ჯგუფებში

ჩარევები,რომლებიცაღმოჩენილია,როგორცეფექტური,ახლანდელიმოწევისშეწყვეტისსახელმძღვანელოებშირეკომენდირებულია ყველა ინდივიდისათვის, ვინციყენებსთამბაქოს,გარდაროცამედიკამენტისგამოყენებაუკუჩვენებითია, როგორიცაა ფეხმძიმობის დროს ანმოზარდებისთვის. ასევე არსებობს განსაკუთრებულიგაფრთხილებები ზოგიერთი რისკის ქვეშ მყოფიმოსახლეობისათვის,როცაარასაკმარისიმტკიცებულებაარისხელმისაწვდომიანროცამედიკამენტმაარუჩვენაეფექტურობა(მაგ.უკვამლოთამბაქოსმომხმარებლები,საშუალომწეველებიდაა.შ).კონკრეტულისიტუაციებიდარისკისჯგუფებიგანხილულიამომდევნოქვეთავებში.

4.8.1. მკურნალობის რეკომენდაციები ფეხმძიმე ქალებისათვის თამბაქოსგან თავშეკავება არსებითია ფეხმძიმექალებისათვის. დანიურმა კოჰორტამ უჩვენა, რომფეხმძიმობის დროს მოწევა აორმაგებს დაბადებისრისკსდასიკვდილიანობასსიცოცხლისპირველწელს.1 საშვილოსნოსჰიპოქსიადაკავშირებულიმოწევასთან

ასოცირებულიადაბადებისასსხეულისდაბალწონასთან,მაგრამუმეტესობაქალებშითამბაქოსლტოლვაძალიანმაღალიაფეხმძიმობისდროს.2 ყველაზე საუკეთესო არჩევანია მოწევის შეწყვეტაფეხმძიმობამდე ყველა შესაძლო მხარდაჭერისგამოყენებით.ფეხმძიმექალებისათვის,ვისაცარშუძლიამოწევისთავისდანებება,საუკეთესოფსიქოლოგიურიმხარდაჭერადამედიკამენტებისხელმისაწვდომობისუზრუნველყოფაარისსაუკეთესო არჩევანიფეხმძიმობისდროს.დღისგანმავლობაშისიგარეტისშემცირებაარშეიძლებაიყოსმისაღებიმიზანი.მხოლოდთამბაქოსთავისდანებებაპირველივადისბოლომდეარისმისაღებიმიზანი.არსებობსკარგიმტკიცებულება,რომფსიქოსოციალურიჩარევები ეფექტურია მოწევისგან თავის შეკავებისმაჩვენებლისგაზრდისეფექტურობისათვისფეხმძიმექალებს შორის (RR 1.44, 95% კონფიდენტურობისინტერვალი (CI) 1 .19-დან 1.73-დე) ; 30 კვლევა) . 3 თანატოლების მიერ მიწოდებული სოციალურიმხარდაჭერისჩარევებისეფექტურობაარაანათელითავისდანებების მხარდასაჭერად (ხუთი კვლევა: საშუალოRR1.42,95%CI0.98-დან2.07-მდე).3არსებობსრამდენიმედამაიმედებელიმტკიცებულება,რომსტიმულირებაზედაფუძნებული ჩარევები არის ეფექტური თავისდანებების მხარდასაჭერად, მიუხედავად ამისა, მეტიკვლევებიასაჭირო.3 ნიკოტინის ჩანაცვლებისთერაპიისათვის მონაცემებისაკმარისად არ არის, რათა შესაძლებელი იყოსძირითადირეკომენდაციისჩამოყალიბება.4არარსებობსდამაჯერებელი კვლევა ფეხმძიმობისას ნიკოტინისჩანაცვლების თერაპიის, დადებით თუ უარყოფითგავლენაზემშობიარობასთანმიმართებაში.4რვა კვლევამ გამოცადა ნიკოტინ ჩანაცვლებითითერაპიის ეფექტურობაფეხმძიმობის განმავლობაში.მტკიცებულება აჩვენებს,რომ ამთერაპიამშეიძლებაგაზარდოს შეწყვეტის შედეგები ფეხმძიმობისმოგიანებით პერიოდში. თუმცა კვლევებს გააჩნდათზორიერთი შეზღუდვა და ზოგადად დამყოლობისდაბალიდონედაფიქსირდა. ასეთიმაღალიხარისხისკვლევები საკმარისია იმისათვის, რომ დავასკვნათ

119

რომ ნიკოტინ ჩანაცვლებითი თერაპია ეხმარებაფეხმძიმეებს შეწყვიტონ მოწევა. დიდი ბრიტანეთისრანდომიზირებულმა კვლევამ, სადაც 80%-ზე მეტიფეხმძიმე ქალმა არ მიიღო მკურნალობა ერთითვისშემდეგ,არუჩვენარაიმეგანსხვავებათავისდანებებაში,გარდამკურნალობისპირველითვისგანმავლობაში.5 ნაყოფისათვის რიკსი უფრო მაღალია მოწევსიგაგრძელების შემთხვევაში , ვიდრე ნიკოტინჩანაცვლებითითერაპიისგამოყენებისას.ორალური ნიკოტინი შეიძლება გამოყენებულიქნას ზოგადი რისკის შესამცირებლად 24 საათიანპლასტირებთანშედარებით.ვარენიკლინიდაბუპროპიონიარ არისმითითებულიფეხმძიმე ქალებშიდა რეკომენდირებულიც არ არისშესაბამისად.

რეკომენდაციები:• ყველაფეხმძიმექალსუნდაჰქონდესფეხმძიმობისგანმავლობაში შეფასებული თავიანთი მოწევისსტატუსიდაუნდა შესთავაზონთავისდანებებისმხარდაჭერა(Aმტკიცებულებისდონე)

• ინტენსიურიქცევითი/ფსიქოსოციალურიჩარევაარისრეკომენდირებულიყველაფეხმძიმექალისათვის,ვინცეწევა(Aმტკიცებულებისდონე)

• NRT არის ერთადერთი მედიკამენტი, რომელიცგამოცდილია ფეხმძიმე ქალებს შორის. ამჟამადარსებობსშერეულიმტკიცებულებაNRT-ს,როგორცმოწევის შეწყვეტის მხარდაჭერის ეფექტურისტრატეგიის გამოყენების მხარდასაჭერად,მიუხედავად ამისა, ნაყოფისადმი რისკი, როცახდება შედარება გაგრძელებულ მოწევასთან,მ ნიშვნელოვნად ნ აკლებია , ვიდრე NRT -სგამოყენებისას.


1. KirstenWisborg ,UlrikKesmodel,TineBrinkHenriksen,SjurdurFródiOlsenandNielsJørgenSecherExposuretoTobaccoSmokeinUteroandtheRiskofStillbirthandDeathintheFirstYearofLifeAm.J.Epidemiol.2001;154(4):322-327.

2. NicotinefortheFetus,theInfantandtheAdolescent?,Ginzel,

K.H.,Maritz,G.,Marks,D.,Neuberger,M.,Pauly, J., Polito, J.,

Schulte-Hermann,R.,Slotkin,T., JournalofHealthPsychology,2007;12(2):215–224.

3. ChamberlainC,O’Mara-EvesA,PorterJ,ColemanT,PerlenSM,ThomasJ,McKenzieJE.Psychosocial interventionsforsupportingwomen to stop smoking in pregnancy. Cochrane DatabaseofSystematicReviews2017, Issue2.Art.No.:CD001055.DOI:10.1002/14651858.CD001055.pub5.

4. ColemanT,ChamberlainC,DaveyMA,CooperSE,Leonardi-BeeJ.Pharmacological interventions forpromotingsmokingcessationduringpregnancy.CochraneDatabaseofSystematicReviews2015,Issue12.Art.No.:CD010078.DOI:10.1002/14651858.CD010078.pub2.

5. ColemanTetal.ARandomizedTrialofNicotine-ReplacementTherapyPatchesinPregnancy.NEnglJMed.2012;366:808-818.

4.8.2. მკურნალობის რეკომენდაციები ახალგაზრდა ადამიანებისათვის 18 წელს ქვემოთ ნიკოტინზე დამოკიდებულება სწრაფად ვრცელდებაახალგაზრდა ასაკში.1 რადგან თამბაქოს გამოყენებახშირად იწყება მოზარდობის ასაკში, ექიმები უნდაჩაერიონმოწევისპრევენციისმხარდაჭერაშიამასაკისჯგუფებში.ამ სფეროში ლიტერატურის მიმოხილვამ აჩვენამიდგომების მრავალფეროვნება, მაგრამ ასევე მათიშეზღუდულიეფექტურობა.1მოზარდებისათვისმოწევისინტერვენციები მოიცავს ფარმაკოთერაპიას, ქცევითმიდგომას(როგორიცაასკოლისდათემშიდაფუძნებულიპროგრამები) და თამბაქოს კონტროლის პოლიტიკა;ამჩარევებსაქვთშერეულიშედეგები.როგორცსჩანს,ყველაზე მნიშვნელოვანი თერაპიული ეფექტიმოზარდებშიშესწავლილიქნათვითმონიტორინგისადადაძლევისუნარებისათვის,მოტივაციურისტრატეგიები(შემცირებულიამბივალენტურობაცვლილებისაკენ)დასოციალურგავლენაზემიმართვა,რაცგავლენასახდენსმოწევისქცევაზე.დაავადებათა კონტროლის ცენტრი (CDC) აშშ-შირეკომენდაციასუწევსიმჩარევებს,როგორცყველაზეეფექტურს, რომლებიც მულტიკომპონენტურია დარომლებიც აერთიანებს სკოლის მხარდაჭერაზედაფუძნებულ პროგრამებს, ადგილობრივი თემისჩართულობით.2

120

როცამოწევისშეწყვეტისკონსულტაციებიმიეწოდებაახალგაზრდა ადამიანებს, გათვალისწინებულიუნდაიყოს,რომუმეტესშემთხვევაშიისინიგადაჭარბებითაფასებენ თავიანთ ნიკოტინზე დამოკიდებულებას.მოზარდები, ვინც ეწევა ზოგჯერ ან ყოველდღიურადდარწმუნებულია, რომ მათ შეუძლიათ მარტივადდაანებონთავიმოწევასნებისმიერდროს.რეალურად,12-19 წლის მწეველების მხოლოდ 4% აღწევსწარმატებასმოწევისთავისდანებებაშიყოველწელს,წარუმატებლობისთანაფარდობაუფრომაღალია,ვიდრეზრდასრულმწეველებში.3სტატისტიკაასევეუჩვენებს,რომ მოზარდები ძალიან არიან დაინტერესებულიმოწევისთავისდანებებაში: 82% მათგანი, ასაკით 11-დან 19 წლამდე,ფიქრობსთავისდანებებაზედა 77%მიიღო სერიოზულო ზომები თავის დანებებისათვისგასულწელს.3მოზარდებისმცდელობებიიშვიათადაადაგეგმილი:მოზარდებისუმეტესობაირჩევსმოწევისთავის დანებებას რაიმენაირი კვალიფიციურიდახმარების გარეშე, მაგრამ კვლევებმა უჩვენა, რომახალგაზრდაადამიანები,ვინცმონაწილეობსმოწევისშეწყვეტის პროგრამებში, აქვს ორჯერ მაღალი შანსიწარმატებულადდაანებოსთავიმოწევას.4

რეკომენდირებული კონსულტაციები და მოწევის შეწყვეტის თერაპიები 18 წელს ქვემოთ ადამიანებისათვის მიუხედავადმოზარდებისმოწევისმაღალიგავრცელებისადაჯანმრთელობაზემნიშვნელოვანიგავლენისა,მცირესამუშაოა ჩატარებული ამ ასაკის სამიზნეჯგუფებზემოწევის შეწყვეტის პროგრამების განსავითარებლად.კვლევის ეს არეალი თითქმის ექსკლუზიურადფოკუსირებულიაფსიქო-სოციალურ მკურნალობაზე,როგორც ნაჩვენებია ერთ მეტა-ანალიზში, რომელმაცაღმოაჩინა 12%-ის თავის დანებების მაჩვენებელიმკურნალობისშემდგომსამთვეზე,შედარებით7%-თანსაკონტროლოჯგუფსშორის.5ერთიფსიქო-სოციალურიჩარევა, რომელმაც დაამტკიცა წახალისება, მაგრამმხოლოდწინასწარი შედეგებთან გათვალისწინებით,არის კრიზისული მართვა (CM), რომელიც არისქცევითი მკურნალობა დაფუძნებილი ოპერანტულ

კონდიცირებასთან, სადაც სასურველი ქცევები(როგორიცაამოწევისგანთავისშეკავება)პირდაპირარისჩანაცვლებულიდაჯილდოვებით(მაგ,ვაუჩერები,ნაღდიფული).მტკიცებულებებივარაუდობს,რომკრიზისებისმენეჯმენტი,მარტოანკოგნიტურ-ქცებითთერაპიასთანკომბინაციაში,შეიძლებაიყოსეფექტურიმოზარდებისწახალისებაშიმოწევისთავისდანებებისკუთხით.ერთმაკვლევამ(ნ=28)უჩვენაკონკრეტულადწამახალისებელიშედეგები, სადაც მონაწილეების 53% ვინც მიიღოკრიზისებისმენეჯმენტიდაკოგნიტურ-ქცევითითერაპია,მიაღწიათავის შეკავებას ერთთვიანი მკურნალობისბოლოს,შედარებითიმ0%-თან, ვინცმიიღომხოლოდკოგნიტურ-ქცევითი თერაპია.6 ამ საექსპერიმენტოაღმოჩენებზედაფუძნებით,ბოლოფართoმასშტაბიანმაკვლევამ(ნ=110)გამოიკვლიასამკვირიანი,დღეშიორჯერCM ჩარევის, მარტო ან მოტივაციურ თერაპიასთან,კოლეჯისიმმწეველსტუდენტებსშორის,ვინცარეძებდამკურნალობას.7მონაწილეებმა,ვინცაიღოCM(ფულადიჯილდოები,კარბონმონოქსიდისდონეზედაფუძნებითპირველკვირასდამეორედამესამეკვირეებზემოწევისთავშეკავებაზე) უჩვენა მნიშვნელოვნად დაბალიკარბონისმონოქსიდისდონედაუფროდიდითავშეკავება(55%18%-ისსაპირისპიროდ)მკურნალობისპერიოდში,ვიდრემათ,ვინცარმიიღოCM.მეტა-ანალიზმა,რომელმაცგამოიკვლია ახალგაზრდაადამიანებში კონსულტაციების ეფექტურობა,უჩვენა,რომ ეს მეთოდი აორმაგებს ხანგრძლივვადიანთავშეკავებისმაჩვენებელსგავრცელებულმიდგომასთანშედარებით(მოკლერჩევა,თვითდახმარებისმასალები,და მოწევის შეწყვეტის ცენტრებისადმი მიმართვა)ან რომელიმე ჩარევის არარსებობასთან შედარებით.8 ძირითადად,მოზარდებთანშეიძლებაგამოიყენებოდესმკურნალობისმიდგომებისსხვადასხვაფორმატები:ანინდივიდუალურისეანსით(პირისპირ),ინდივიდუალურისეანსის კომბინაციატელეფონით კონსულტაციებით/სატელეფონო ან ინტერნეტის შეტყობინებები, ანჯგუფური სეანსებით. მოზარდების კონსულტაციებიკონფიდენციალურიუნდა იყოსდა პატივი ეცეს მათპრივატულობას,დაუმjობესიაარიყოსმშობლებისანმასწავლებლებისთანდასწრებით.

121

წყვილისფორმატისსეანსებმადაამტკიცესთავიანთიეფექტურობა:ესმეთოდიწარმოადგენსკონსულტაციებსახალგაზრდა მწეველ კოლეგასთან ან საუკეთესომეგობართან ერთად,თუნდაც ეს პარტნიორი არ იყოსმწეველი.თუმოზარდიარისმწეველთაოჯახიდანანანპასიურადექცევამოწევისქვეშ,ასევერეკომენდირებულიამSობლებთანკონსულტაციებისჩატარება.კვლევამუჩვენა,რომმშობლებისათვისპედიატრიულიმომსახურების ფარგლებში ან ჰოსპიტალიზირებულბავშვებთანკავშირშიჩატარებულმაკონსულტაციებისინტერვენციებმა, გაზარდა მოწევისთავისდანებებისინტერესი,ასევე,შეწყვეტისმცდელობები,ისევეროგორცმოწევისშეწყვეტისმაჩვენებელიშესაბამისმშობლებში.უფრო მეტიც, მშობლების ინფორმირებამ თავიანთიშვილების პასიური მოწევის რისკის ქვეშ მოქცევამშეიძლებაშეამციროსსაფრთხე,ისევე,როგორცმოწევისმაჩვენებელიმშობლებსშორის.1,4

პროგრამები შექმნილი კონკრეტულად მოზარდებისათვისეს პროგრამები მოიცავს: სკოლაზე დაფუძნებულითამბაქოსშეწყვეტისპროგრამები,9 მედიაკამპანიებიეფექტური პრევენციის შეტყობინებებისათვის, 10 ინტერაქტიული მოწევის შეწყვეტის პროგრამები,როგორიცააევროპულიპროექტიმოზარდებისმოწევისშეწყვეტა,11ვიდეოგაკვეთილები,როგორიცაადანიურიპროგრამა - მე არ ვეწევი, შეჯიბრებები პრიზებით,როგორიცაადაანებეთავიდამოიგემოზარდებისათვის,11 N-O-T(არათამბაქოზე),რომელიცამერიკულიფილტვისასოციაციისმოხალისეთამოწევისშეწყვეტისპროგრამაამაღალიკლასისსკოლისმოსწავლეთათვის.12

ტელეფონით კონსულტაციები თამბაქოსთავისდანებებისსატელეფონოხაზიუფრომისაღებიამოზარდებისათვისიმფაქტისგამო,რომისინიადვილადხელმისაწვდომიადანახევრადანონიმურია,ისინიინდივიდუალიზირებულიარიანდამრეკავისათვისსტრუქტურიზებული პროტოკოლით და შეიძლებამოიცავდესპროაქტიურდაკვირვებისპერიოდს,ასერომკონსულტანტიდაარადამრეკავი,იღებსინიციატივას

გადარეკოს უკან ინიცირებული კონტაქტის შემდეგ.მაგალითად,კალიფორნიისმწეველთადახმარებისხაზისპროტოკოლში,კონსულტანტებიეხმარებიანმოზარდებსგანიხილონთავისდანებება, ვიდრე მოწევა, როგორცზრდასრულის ქცევა. ასევე, ისინიუდგებიან საკითხსსპეციფიკურად ამ ასაკის კატეგორიით, როგორიცაა:იდენტურობისფორმირება,მიუკერძოებლობისგრძნობა,ოჯახზედამოკიდებულება,წყვილთანიდენტიფიცირებადადამოუკიდებლობისსურვილი.13

კვლევაში, რომელიც აერთიანებდა 1058 მაღალიკლასისსკოლისმოსწავლეებს,ასეთიკონსულტაციებისს ატ ელეფონო მ ეთოდი გ ა მო ყ ე ნ ე ბულ ი ქ ნ აყოველკვირეულად,და მიღწეულიქნა კარგი შედეგიკვლევის პოპულაციაში მკურნალობის პროტოკოლში.(90%). მსგავს კვლევაში, რომელმაც უზრუნველყოკოგნიტივ-ქცევითი კონსულტაცია და მოტივაციურიინტერვიუ ტელეფონით, ერთწლიან დაკვირვებისპერიოდში2151სკოლისმოსწავლესშორის,პროაქტიულადგამოავლინა21.8%თავისშეკავებამე-6თვეზეჩარევისჯგუფში17.7%-თანსაკონტროლოჯგუფთანშედარებით.1

ფარმაკოთერაპია მოზარდებისათვისმიუხედავადმოზარდებშინიკოტინისგამოდევნისდალტოლვის ნათელი მტკიცებულებისა, შეზღუდულირაოდენობისკვლევებიფოკუსირდებაფარმაკოლოგიურაგენტებზე მოზარდების მოწევის შეწყვეტაში.14,15,16 მიუხედავად იმისა , რომ არსებობს FDA-მიერდამტკიცებული პირველი ხაზის მედიკამენტებიზრდასრულებისმოწევისშეწყვეტისათვის,არარსებობსსაკმარისიმტკიცებულებაიმისათვის,რომრომელიმემათგანსრეკომენდაციაგაეწიოსმოზარდიმწეველებისსამკურნალოდ. უფრო მეტიც, ევროპული ქვეყნებისუმრავლესობა კანონით კრძალავს ამ კატეგორიისინდივიდებშიმოწევისთავისდანებებისმედიკამენტებისგამოწერას. მოზარდ მწეველებში მედიკამენტებისტესტირება შეზღუდულია ნიკოტინის ჩანაცვლებისთერაპიაზედაბუპროპიონზე.ამ საკითხთან დაკავშირებით მხოლოდ რამდენიმეკვლევამაღმოაჩინაანუმნიშვნელოდგანსხვავებულითავშეკავების მაჩვენებელი ნიკოტინის პლასტირის

122

თერაპიის პლაცებოსთან შედარებით მე-12 კვირაზედაკვირვებისპერიოდშითავისდანებებისდღიდან,ანვერაღმოაჩინარაიმეგანსხვავებანიკოტინისსაღეჭრეზინსადანიკოტინისპლასტირისდაპლაცებოსეფექტურობასშორისმეექვსეთვეზედაკვირვებისპერიოდში.ყველაამკლვევისჯგუფში,ახალგაზრდაადამიანებმამიიღეს,გარდა კვლევის წამლისა/პლაცებო, მინიმუმ ექვსიკონსულტაციისსეანსი.4,8ნიკოტინის პლასტირის არაკონტროლირებადმა, ღია-იარლიყიანმა კვლევამ, კომბინირებულმამინიმალურქცევით მკურნალობასთან (n=101), უჩვენა თავისშეკავებისგავრცელებისწერტილისმაჩვენებელი11%-ზემკურნალობისდასასრულსდა5%დაკვირვებისპერიოდისმეექვსეთვეზე.17ორივეჯგუფისსხვაკონტროლირებადიკვლევა,რომელიციღებდაCBTდაCM(n=100)მხარსუჭერდაპლასტირისუსაფრთხოებასმოზარდებში, მაგრამვერაღმოაჩინაგანსხვავებაპლასტირსადაპლაცებოსშორის(თავშეკავების გავრცელების ნიშნულის 28% 24%-თანშედარებითმკურნალობისდასასრულს,შესაბამისად.18 (რანდომიზირებულNRTკვლევაში,რომელიცმოიცავდა120მოზარდსყოველდღიურმწეველს,კილენმადასხვ.მკურნალობის ბოლოს აღმოაჩინეს,და შემდგომ ისევდაკვირვებისმესამეთვეზე,რომპლასტირზემიწერილების20,6%-მადაადასტურათავშეკავება, შედარებით 8.7%საღეჭირეზინისჯგუფთანდა5%პლაცებოსჯგუფთან.19 მულჩანმადასხვ.ვინცშეადარაპლასტირი,საღეჭირეზინიდაპლაცებომწეველმოზარდებსშორის,ასევეიღებდნენჯგუფზედაფუძნებულCBT-სმოწევისშეწყვეტისათვის(n=120). გაგრძელებული თავშეკავება, ორკვირიანისაშეღავათოპერიოდითმიღწეულიქნა18%,7%-ისადა3%მიერსამჯგუფში,შესაბამისად.20ბოლოპილოტურმაკვლევამ(n=40)აღმოაჩინამკურნალობისცუდიდაცვადაშეწყვეტისშედეგებშიარანაირიცვლილებანიკოტინისცხვირისსპრეისადაპლაცებოსშორის.21

NRT-ს მოკრძალებული ეფექტის ფონზე, ზოგიერთიმკვლევარიფოკუსირდაბუპროპიონSR-ზემოზარდებისმოწევისშეწყვეტისათვის.მკვლევართაჯგუფმაჩაატარაბუპროპიონSR-ისღია-იარლიყიანიკვლევა,კომბინაციაშიმოკლე ინდივიდუალურ კონსულტაციებთან მწეველმოზარდებში (n=16)და აღმოაჩინათავშეკავების 31%

მკურნალობისოთხიკვირისშემდეგ.22კილლენმადასხვ.შეადარაბუპროპიონიSR150მგდღეშიდანიკოტინისპლასტირისკომბინირებულიმკურნალობანიკოტინისპლასტირს მხოლოდ (n=211), ორივე მკურნალობაწარმოდგენილი იყო ჯგუფის უნარების ტრეინინგისჩარევასთან ერთად. მათ აღმოაჩინეს მxოლოდთავშეკავების8%26-ეკვირაზედაკვირვებისპერიოდშიკომბინირებულითერაპიისათვის,საპირისპიროდ7%-სამხოლოდნიკოტინისპლასტირითმკურნალობისა.23 ფართომასშტაბიან რანდომიზირებულ კვლევაში(ნ=312),მურამოტომდასხვ.შეადარესბუპროპიონSR300მგდღეში,ბუპროპიონSR150მგ/დღეში,დაპლაცებოსმკურნალობა,ყოველკვირეულიმოკლეინდივიდუალურიკონსულტაციების დამატებით. 24 300 მგ/დღეშიბუპროპიონისSRჯგუფმა (მაგრამარაჯგუფში150მგ/დღეში)უჩვენააღმატებულითავშეკავებისგავრცელებისწერტილი, პლაცებოსთან შედარებით, მკურნალობისდასასრულს(15%6%-ისსაპირისპიროდ)და26-ეკვირაზედაკვირვების პერიოდში (14%10%-ის საპირისპიროდ).სხვაკვლევაში,134მკურნალობისმაძიებელიმწეველიმოზარდი იყო რანდომიზირებული, ვინც მიიღობუპროპიონSRდა/ანკრიზისისმართვა(CM),თითოეულიმარტო ან სხვასთან კომბინაციაში, 2x2 ექვსკვირიანკონტროლირებადკვლევაში.ავტორებმააღმოაჩინეს27%თავშეკავებისმაჩვენებელიკომბინირებულიბუპროპიონSR-თვისდაCM,8%ბუპროპინSR-თვისდაარა-CM,10%პლაცებოსათვისდაCM,და9%პლაცებოსათვისდაარაCM,30%მკურნალობისდასრულებაზე.25 ბოლო მიმოხილვებთან და აშშ-ს გაიდლაინებთანთანმიმდევრულად, ამჟამად არსებობს არასაკმარისიმტკიცებულება , რათა რეკომენდაცია გაეწიოსფარმაკოთერაპიას მოწევის შეწყვეტისათვისმ ო ზ ა რ დ ე ბ შ ი . კ ლ ი ნ ი კ უ რ ი პ რ ა ქ ტ ი კ ი სსახელმძღვანელოებისმიხედვით,შესაბამისიფსიქო-სოციალურიჩარევისათვისდანიშნულება(მაგ.სკოლაზეანთემზედაფუძნებული,ჯგუფურიანინდივიდუალურიკონსულტაციები),არისყველაზემიღებულიწინახაზისმკურნალობამოზარდიმწეველებისათვის.მიუხედავადიმისა,რომესინტერვენციებიაწარმოებსშესაბამისადდაბალ თავის დანებების მაჩვენებელს, ისინი

123

მნიშვნელოვნად ზრდიან თავის დანებების შანსებსმკურნალობის გარეშე. მაშინროცა,ფარმაკოთერაპიაშეიძლება განიხილებოდეს მხოლოდ მაშინ, თუ ისდანიშნულია მკაცრი მონიტორინგით და მოზარდისმოწევისმაჩვენებლისყურადღებითგათვალისწინებით,ისტორიითანთავისდანებებისმცდელობისჩავარდნით,დამოწევისთავისდანებებისამჟამინდელიმოტივაციით.არადასრულებული შედეგები მოზარდების მოწევისშეწყვეტის ფარმაკოთერაპიული კვლევებიდანივარაუდება შეზღუდვა ასეთი მედიკამენტებისგამოწერისამოზარდებში.19

რეკომენდაციები:• ექიმებსეძლევათრეკომენდაციაგამოკითხონყველაახალგაზრდაპაციენტი18წელსქვემოთთამბაქოსმოხმარებისშესახებდამიაწოდონმკაფიომესიჯიმოწევისგანთავისშეკავებისმნიშვნელობისშესახებ(Cმტკიცებულებისდონე)

• კონსულტაციებიდამტკიცებულია,როგორცეფექტურიმოწევისშეწყვეტისმეთოდიმოზარდებისათვის (Bმტკიცებულებისდონე);

• პ ასიური მოწევა მ ავნებელია ბ ავშვებისადა მოზარდებისათვის . მოწევის შეწყვეტისკონსულტაციები, ჩატარებული პედიატრიულსერვისებში ამტკიცებს მწეველ მშობლებშითამბაქოსგანთავშეკავებისთანაფარდობისზრდას.ამმიზნით,ბავშვებისპასიურიმოწევისაგანდაცვისგამო,ჩვენრეკომენდაციასვაძლევთექიმებსშეაფასონმშობლების მოწევა და მიაწოდონ მათ რჩევა დადახმარებათამბაქოსმოხმარებისთავისდანებებაში(მტკიცებულებისდონე)


1. TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSociety of Pulmonologists Smoking Cessation and Smoker’sAssistanceGuidelines (GREFA),2-nded.–Tehnopress Iaşi,2010,www.srp.ro.

2. TeenSmokingStatistics,CDC,MayoClinic,ALATeenHelp.com.3. TonnensenP.,How to reduce smokingamong teenagers, Eur

Respir.J.2002;19:13.4. FioreMC,JaenCR,BakerTB,etal:TreatingTobaccoUseand

Dependence:2008Update,ClinicalPracticeGuideline.Rockville,MD:USDepartmentofHealthandHumanServices.PublicHealthService,May2008.

5. SussmanS.,Effectsofsixtysixadolescentstobaccousecessationtrialsandseventeenprospectivestudiesofself-initiatedquitting,TobaccoInducedDisease2002;1(1):35-81.

6. Krishnan-SarinS.,Duhiqa.M.,McKeeSA,McMahonTJ, LissT.,McFetridge A., Cavallo DA, Contingency management forsmokingcessationinadolescents,Exp.Clin.Psychopharmacology,2006;14(3):306-10.

7. TevyawT.O’L,ColbyS.M.,TideyJ.W.,KahlerC.W.,RohsenowD.J.,BarnettN.P.,GwaltneyC.J.,MontiP.M.,Contingencymanagementandmotivationalenhancement:A randomizedclinical trial forcollegestudentsmokers,NicotineTobRes.2009;11(6):739–749.doi:10.1093/ntr/ntp058.

8. StantonA,GrimshawG.Tobaccocessationinterventionsforyoungpeople.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013, Issue8.Art.No.:CD003289.DOI:10.1002/14651858.CD003289.pub5.

9. www.notontobacco.com10.http://arnoldagency.com/cleanindoorair/11.TroforA.,MihaltanF,MihaicutaS.,LotreanL.,Smokingcessationand

preventionforyoungpeopleRomanian expertise,Pneumologia,2009;58:7278.ISSN12233056.

12.http://www.ttac.org/TCN/peers/pdfs/02.18.11/VT_2009-2010_N-O-T_Program_Summary.pdf

13.TedeschiGJ,ZhuS-H,AndersonCM,et.al.Puttingitontheline:Telephone counseling for adolescent smokers. J Couns Dev.2005;83:416-424.

14.JacobsenLK,KrystalJH,MenclWE,WesterveldM,FrostSJ,PughKR.,Effectsofsmokingandsmokingabstinenceoncognitionin

adolescenttobaccosmokersBiolPsychiatry.2005;57(1):56-66.15.Killen JD,AmmermanS,RojasN,VaradyJ,HaydelF,Robinson

TN,Doadolescentsmokersexperience withdrawaleffectswhendeprivedofnicotine?,Exp.ClinPsychopharmacol.,2001;9(2):176-82.

16.ProkhorovAV,HudmonKS,deMoorCA,KelderSH,ConroyJL,OrdwayN.,Nicotinedependence, withdrawal symptoms, andadolescents’ readinesstoquitsmoking,NicotineTob.Research,2001;3(2):151-5.

17.Hurt RD, Croghan GA, Beede SD, Wolter TD, Croghan IT,PattenCA.,Nicotinepatch therapy in101 adolescentsmokers:efficacy,withdrawalsymptomrelief,andcarbonmonoxideandplasmacotininelevels,Arch.Pediatr.Adolesc.Med.2000;154(1):31-7.

18.HansonK,AllenS,JensenS,HatsukamiD,Treatmentofadolescentsmokerswiththenicotinepatch.NicotineTob.Res.,2003;5(4):515-26.

19.Breland,A.B.,Colby,S.,Dino,G.,Smith,G.,Taylor,M.Youthsmokingcessationinterventions:Treatments,barriers,andrecommendationsforVirginia.Richmond,Virginia:VirginiaCommonwealthUniversity,Institute forDrugandAlcoholStudies,2009.http://www.vcu.edu/idas/vytp/reports/index.html.

20.MoolchanET,RobinsonML,ErnstM,CadetJL,PickworthWB,

124

HeishmanSJ,SchroederJR.,Safetyand efficacyof thenicotinepatchandgumforthetreatmentofadolescenttobaccoaddiction,Pediatrics,2005;115(4):e407-14.

21.Rubinstein ML, Benowitz NL, Auerback GM, Moscicki AB Arandomizedtrialofnicotinenasalspray in adolescentsmokers.Pediatrics,2008;122(3):e595-600.

22.UpadhyayaHP,BradyKT,WangWBupropionSR inadolescentswithcomorbidADHDandnicotine dependence:apilotstudy,J.Am.Acad.Child.Adolesc.Psychiatry,2004;43(2):199-205.

23.KillenJD,RobinsonTN,AmmermanS,HaywardC,RogersJ,StoneC,SamuelsD,LevinSK,GreenS,SchatzbergAF.,Randomizedclinicaltrialof theefficacyofBupropioncombinedwithnicotinepatchinthetreatmentofadolescentsmokers, J.Consult.Clin.Psychol.,2004;72(4):729-35.

24.MuramotoML,LeischowSJ,SherrillD,MatthewsE,StrayerLJ.,Randomized,double-blind,placebo-controlledtrialof2dosagesofsustained-releaseBupropionforadolescentsmokingcessation.,Arch.Pediatr.Adolesc.Med.2007;161(11):1068-74.

25.GrayK.M.,CarpenterM.J.,BakerN.L.,HartwellK.J.,LewisA.L.,HiottD.W.,DeasD.,UpadhyayaH.P.,BupropionSRandContingencyManagement forAdolescentSmokingCessation, JSubstAbuseTreat.2011;40(1):77-86.

4.8.3. რეკომენდირებული მკურნალობა მწეველებისათვის რესპირატორული, გულ-სისძარღვთა, ფსიქიატრიული, კიბოს და სხვა თანმხლები დაავადებებით თამბაქოს მომხმარებლები თანმხლები სამედიცინომდგომარეობით,როგორიცააკიბო,გულისდაავადებების,COPD,დიაბეტი,და ასთმა, მნიშვნელოვანია, სამიზნეიყოს თამბაქოს მოხმარების მკურნალობისათვის,რადგან მოწევა თამაშობს როლს ამ მდგომარეობისგაუარესებაში.ქრონიკულიდაავადებებისმენეჯმენტისპროგრამის გამოყენება მკურნალობაში თამბაქოზედამოკიდებულების ინტერვენციების ინტეგრაციით,შეიძლება იყოს ეფექტური და ეფექტური გზა ამპოპულაციამდეთამბაქოსგამოყენებისინტერვენციისმისატანად.1ეფექტურადდამტკიცდამოწევისშეწყვეტისმკურნალობა მწეველებშითანმხლებიდაავადებებისფართენაირსახეობით,მაშინაცკი,თუზოგისირთულეწარმოიშვებადაგაფრთხილებებიწარმოდგენილია.

გულ-სისძარღვთა დაავადებები სისტემატიურ მიმოხილვაში , კრიტჩლეი და

კაპეველმა აღმოაჩინეს,რომმოწევისთავისდანებებადაკავშირებულიამნიშვნელოვან36%-იანშემცირებასთანყველაფრის გამომწვევი სიკვდილიანობის რისკთანგულისკორონარულიდაავადებებისმქონეპაციენტებსშორის (CHD), მიუხედავადგანსხვავებებისა კვლევებსშორის, კარდიალური მოვლენების ინდექსის, ასაკის,სქესის,ქვეყნისდადროისპერიოდისგათვალისწინებით.2 მოწევის შეწყვეტის მკურნალობა გულსისძარღვთადაავადებების პაციენტებისათვის განსხვავდება სხვაპაციენტებისაგან, ამ პაციენტებს ხშირად აიძულებენმოწევის თავის დანებებას მოულოდნელი კარდიო-ვასკულარულიმოვლენისშემდეგ,რაცმოულოდნელადგამოვლინდა და გაგრძელდება თავშეკავების დროსცხოვრების მანძილზე. მაშინ როცა, გულსისძაღვთადაავადებისდაწყებაარისუმნიშვნელოვანესიმიზეზი,რაც მოტივაციას აძლევს მწეველებს თავი დაანებონმოწევას, ექიმებმა გულსისძარღვთა დაავადებებითპაციენტებისათვის უნდა უზრუნველყონ შესაბამისიმოწევისშეწყვეტისპროგრამა.3 განსაკუთრებული გათვალისწინება უნდა გაკეთდესმწეველებისათვის გულსისძარღვთა დაავადებებით,რადგან (1) მტკიცებულებები უჩვენებს, რომ ისინიმკაცრად უნდა იყვნენ რეკომენდირებულნი თავიდაანებონ მოწევას; (2) მათ უნდა შეწყვიტონ მოწევაგულსისძარღვთადაავადებისგამწვავებისფაზაზედაგააგრძელონთავშეკავება ამის შემდგომ; და (3) მათუკუჩვენება აქვთ ნიკოტინის ჩანაცვლებისთერაპიისმიმართგულსისძარღვთადაავადებებისგამძაფრებისფაზისგანმავლობაშიმხოლოდ (მოვლენისშემდგომიპირველი48საათი).1მედიკამენტებისეფექტებიმნიშვნელოვნადგაიზარდაქცევითი ინტერვენციის კომბინაციასთან მიწოდებისშემდეგ, მიწოდებული ექიმის კონსულტაციებით ანსხვაჯანდაცვისპროვიდერისმიერ,მოწევისშეწყვეტისჯგუფთანერთადანასევეტელეფონისთავისდანებებისხაზით.ყველა პაციენტი ნებისმიერი რისკის ფაქტორითგულსისძარღვთადაავადებისათვისინსტრუქტირებულიუნდა იყოს თავი დაანებოს მოწევას. ვარენიკლინიდა/ან სხვა ნიკოტინის ჩამნაცვლებელი თერაპია

125

შეიძლება იყოს განხილული. რეკომენდირებულიგაფრთხილებების გარდა ნიკოტინის ნივთიერებისგამოყენებისთვისმწეველებშიმძაფრიგულსისძარღვთადაავადებებით, ამჟამინდელი მტკიცებულებებივარაუდობს,რომნიკოტინის ჩანაცვლებამშედეგებზეარ აჩვენა გვერდითი ეფექტები პაციენტებშიკარდიალურიდაავადებებით.3 ვარენიკლინი,როგორცსჩანს,აღმოჩნდაუსაფრთხოპაციენტებშისტაბილურიCHD-ითდეპრესიისანფსიქიატრიულიდაავადებებისისტორიისგარეშე.ვარენიკლინისგამოყენებისშესახებსპეციალური მონაცემები მოწევის შეწყვეტისათვისკ არდიოვასკულარული დაავ ადებების მ ქონეპაციენტებშიციტირებულიასექცია4.3.3.9.საბოლოოდ,ჩარევებს,რომელიც აერთიანებს მრავალსტრატეგიას(ფარმაკოლოგიურსდაფსიქო-სოციალურს)შეიძლებაჰქონდეს უკეთესი ხანგრძლივვადიანი ეფექტურობა,განსაკუთრებითიმპაციენტებისატვის,ვინცარრეაგირებსმხოლოდმედიკამენტზე.4

რესპირატორული დაავადებებიუშუალოდთამბაქოსკვამლისსაფრთხისქვეშ,სასუნთქიორგანოებიყველაზემეტადზარალდებათამბაქოსაგან.ამის გამო მოწევის შეწყვეტა მკაცრად უნდა იყოსწახალისებულიპაციენტებშიCOPD,ფილტვისკიბოთი,ასთმით,სასუნთქიინფექციებით,ინტერსციტიურიდაძილისსასუნთქიდარღვევებით.

COPDმოწევის შეწყვეტა ყველაზე მნიშვნელოვანითერაპევტულიჩარევააCOPDმწეველპაციენტებში.COPDპაციენტები,ვინცეწევა,აქვთგანსაკუთრებულადმაღალიდონე ნიკოტინისდამოკიდებულების, რაც მოითხოვსსტრუქტურიზებულმოწევისშეწყვეტისპროგრამას,რაცმოიცავსმედიკამენტისჩარევას,ისევეროგორცუწამლოინტერვენციას.კოჰრენის2016წლისმიმოხილვამოწევისშეწყვეტაზეCOPDპაციენტებშიდაამჟამინდელილიტერატურააჩვენებს,რომმოწევისშეწყვეტისკონცეფციამედიკამენტებისდაფსიქო-სოციალურიმხარდაჭერისჩართვაეფექტურიაCOPDპაციენტებისათვის(Aმტკიცებულებისდონე).5

ფსიქო-სოციალურიჩარევამოიცავსსტრუქტურირებულმოწევის შეწყვეტის პროგრამას რამდენიმე საათისმანძილზე კოგნიტური ასპექტის მიდგომით დასუბიექტური თუ ობიექტური რესპირატორულიმიგნებებით,როგორიცააფილტვისფუნქცია.6ზოგიერთიკვლევა აანალიზებდა, აქვს თუ არა სპეციალურილექსიკონისგამოყენებას,როგორიცაა"მწეველისფილტვი"ან კონტინგენტის ჩანაცვლება ლატარიის ბილეთითსუნთქვისშემცირებისათვისკარბონისმონოქსიდიანფილტვისფუნქციისტესტისჩატარებასუფროძლიერიგავლენაკონსულტაციებისეფექტურობაზე.არყოფილააღმოჩენილიმნიშვნელოვანიცვლილებები,როცაუფროინტენსიურიჩარევებიშედარებულიქნაჩვეულებრივრჩევებთან;მიუხედავადამისა,მათუჩვენესტენდენციაინტენსიურიჩარევისსასარგებლოდ.თვითეფექტურობისა და თვითშეფასების გაზრდისსაუკეთესო გზა ამ პაციენტებში არის მათთვისგანგრძობითი დახმარების შეთავაზება. კლინიკურიCOPD კითხვარი (CCQ) არის ღირებული საშუალება,რომელიცუჩვენებსჯანმრთელობასთანდაკავშირებულცხოვრების დონის მიღწევას მოწევის შეწყვეტასთანკავშირშიCOPDპაციენტებსშორის.7ყოველიმწეველი,ვინციტანჯებაCOPD-საგან,გამუდმებითუნდამიეწოდოსრჩევა მისი ექიმისაგან,რომთავიდაანებოს მოწევას.თვისგანმავლობაშიერთივიზიტირეკომენდირებულია,მაგრამასევერეკომენდირებულიაინტენსიურიქცევითიჩარევებიინდივიდისანჯგუფისფორმატით.8 ღია, რანდომიზირებულმა კვლევამ გამოსცადა ოთხიგანსხვავებულიNRTრეჟიმებიყოველდღიურრუტინაშიგამოყენებით COPD პაციენტებისატვის ფილტვისდაავადებისკლინიკაში,საშუალო12თვიანიწარმატებისმაჩვენებელი სამი აქტიური მკურნალობისათვის იყომხოლოდ5.6%.9ტონესენმადასხვ.შეაფასესნიკოტინისსუბლინგული აბების ეფექტურობა და ქცევითიმხარდაჭერისორიდონემოწევისშეწყვეტისათვისCOPDპაციენტებში.10 მათ აღმოაჩინეს, რომ თავშეკავებისმ ა ჩვენებელი მნიშვნელოვნად აღემატებოდასუბლინგუალურ ნიკოტინის ჯგუფში პლაცებოსთანშედარებით, მაშინაც კი, თუ არ იყო მნიშვნელოვანიგანსხვავება დაბალი ეფექტურობის მხარდაჭერას

126

მაღალ ეფექტურობასთან შედარებისას. 7372 COPDპაციენტისანალიზმაუჩვენა,რომმოწევისშეწყვეტისკონსულტაციებსკომბინაციაშიNRT-სთანაქვსუდიდესიეფექტი გაგრძელებად თავშეკავების მაჩვენებელზეჩვეულებრივ მკურნალობასთან შდარებით, SCCშედარებით მხოლოდ და SCC ანტიდეპრესანტთანკომბინაციასთანშედარებით.11 NRT-სგანსხვავებულიფორმებისკომბინაციაშეიძლებაგამოყენებულიქნას,როგორცვალიდურისტრატეგიაCOPDპაციენტებისათვისთავისდანებებაშიდასახმარებლად.რეკომენდირებულია NRT-ს ორი ტიპის კომბინაციამიწოდების სხვადასხვა სახეობებთან ერთად. დროისხანგრძლივობისგაზრდას,რასაცNRTმოიხმარებაექვსანთორმეტთვემდე,შუძლიადაეხმაროსმეტმწეველსთავისდანებებაში,ვიდრეგამოყენებულიქნასNRTჩვეულებრივიდროით.NRTშეიძლებაგამოყენებულიქნასპროგრესულიშემცირების დასახმარებლად. COPD მწეველებიჩვეულებრივ არამოტივირებულები არიან მოწევისაგანთავისდასანებებლად.ამმიდგომისგამოყენებასშეუძლიადაეხმაროსსაკუთარიმოტივაციისგაზრდაშიდააღმართოსთვითეფექტურობათავისდანებებაში.8 სამ კლინიკურ კვლევაში, რომელთაც გააანალიზესბუპროპიონის ეფექტურობა COPD მქონე მწეველებისსამკურნალოდ, აღმოჩენილ იქნა, რომ ბუპროპიონიმნიშნელოვნადუფროეფექტურიიყო,ვიდრეპლაცებო,განგრძობითითავშეკავების მიღწევაში მეექვსეთვესდაკვირვებისპერიოდში (16%9%-ისსაპირისპიროდ),12 რომბუპროპიონიუფროეფექტურიიყო,ვიდრეპლაცებოგანგრძობითითავშეკავებისმისაღწევადმეექვსეთვესდაკვირვებისპერიოდში(27.9%14%-ისსაპირისპიროდ)13 დარომ ბუპროპიონიდა ნოტრტიპტილინი აღმოჩნდათანაბრადეფექტური,მაგრამბუპროპიონიგამოვლინდა,რომმეტადღირებულიდაეფექტურია,პლაცებოსთანდანირტრიპტილინთანშედარებით.14 კონსულტაციებთანკომბინირებულიბუპროპიონიმნიშვნელოვნადუფროეფექტურიიყოგანგრძობითითავშეკავებისმიღწევაში,ვიდრეპლაცებო18.9%-ით.(95%CI3.6-26.4%).ყოველწლიურსპირომეტრს მოწევის შეწყვეტის მოკლე ჩარევით,ექიმისაგან პერსონალური წერილით მოყოლებული,ჰქონდამნიშვნელოვანიუფრომაღალითავშეკავების

სამწლიანი მაჩვენებელი COPD მწეველებს შორის,შედარებითნორმალურიფილტვისფუნქციონირებითმწეველებთან.15 ვარენიკლინის ეფექტურობადა უსაფრთხოება COPDმწეველების სამკურნალოდ შეფასებული იქნა ორკვლევაში: მულტიცენტრული, ორმაგად ბრმა კვლევა504პაციენტზეზომიერიCOPD-ითდაფსიქიატრიულიდარღვევეbისცოდნისგარეშედამეორეღიაკვლევა472მწეველზე მძაფრი ან ძალიან მძაფრი COPD-ით, ვინცმიიღომკურნალობამოწევისშეწყვეტისაTვის.პირველკვლევაშიგაგრძელებულითავშეკავებისმაჩვენებელი9-დან12კვირაზემნიშვნელოვნადუფრომაღალიიყოვარენიკლინისჯგუფისპაციენტებისათვის(42.3%)ვიდრემათთვის,ვინცპლაცებოსჯგუფშიიყო(8.8%).შესაბამისად18.6%5.6%-ისსაპირისპიროს9-დან52კვირისმანძილზე.16 მეორე კვლევაში, როგორც მკურნალობის პროგრამამოიცავდაქცევითითერაპიისკომბინაციასმედიკამენტისმკურნალობასთან (NRT,ბუპროპიონიანვარენიკლინი),CAR 9-დან 24 კვირამდე NRT-თვის, ბუპროპიონი დავარენიკლინიიყო38.2%, 60.0%და 61.0%შესაბამისად.ვარენიკლინიიყოუფროეფექტური,ვიდრენიკოტინისპლასტირი:61%44.1%წინააღმდეგ.17

ჰუგენდორნმა და სხვ. გაანალიზეს განგრძობითიდახმარება მწეველებში COPD-ით ეფექტურობა დადაასკვნეს, რომ მიუხედავად ამ აგრესიული მოწევისშეწყვეტის პროგრამის მაღალიფასისა, სარგებლიანიეკონომიკურიეფექტიმიიღებახანგრძლივივადით.18

რეკომენდაციები• NRT ან ვარენიკლინი უნდა იქნას გამოყენებულიმოწევისშეწყვეტისათვისყველამწეველშიCOPD-ით,მიუხედავადდაავადებისსიმწვავისადამოწეულისიგარეტისრაოდენობისა(Bმტკიცებულებისდონე)

• NRT, ვარენიკლინი და ბუპროპიონი SR არისეფექტურიდაკარგადშემგუებლურიCOPDმწეველებპაციენტებში(Aმტკიცებულებისდონე)

ასთმა რადგან სიგარეტის მოწევა არის მნიშვნელოვანიწინასწარმეტყველი ასთმის სიმძაფრის და სუსტი

127

ასთმისკონტროლიორიდოზირებაზედამოკიდებულიმანერით, ასთმიანი მწეველების შემთხვევაშითამბაქოს შეწყვეტა ხდება სასიცოცხლო.19 ასთმიანიმწეველებიაჩვენებენმეტმძაფრასთმურსიმპტომებს,მედიკამენტების დიდ საჭიროებას გადარჩენისთვის,უფროდიდრეზისტენტობასდაცუდჯანმრთელობისსტატუსს არამწეველებთან შედარებით. კვლევისმიხედვით, რომელმაც შეადარა მოწევის შეწყვეტისეფექტიფილტვისფუნქციობაზედაასთმიანიპაციენტისცხოვრებისდონეზემკურნალობისას,გაგრძელებულმამოწევამ აჩვენა ფილტვის ფუნქიის დიდი დაკლებახანგრძლივვადიანიასთმიანიმწეველებისშემთხვევაში.20 ორიმკურნალობისსტრატეგიაარისრეკომენდირებულიადამიანებისათვისასთმით,ვინცეწევა:• მოიძიონ მედიკამენტი რომელიც მიმართულიაინფლამატორული მექანიზმისაკენ (თეოფილინივლინდება,როგორცდაბალი-დოზირებისICSეფექტისგამზრდელიდა სიმპტომების გამაუმჯობესებელიდაFEV1;ფლუტიკაზონი/სალმეტეროლიკომბინაციააჩვენებსუფროდიდგაუმჯობესებას ჰაერისგზისჰიპერრეაგირებას,ფლუტიკაზონისგაორმაგებულდოზასთანშედარებით;ლეუკოტრიენისრეცეპტორისანტაგონისტმაგამოავლინაუპირატესიგაუმჯობესება)

• მტკიცებულებაზე დაფუძნებული მოწევის თავისდანებების მხარდაჭერის უზრუნველსაყოფად(არსებობს შეზღუდული მტკიცებულება, რაცდაგვეხმარებოდაგადაგვეწყვიტაყველაზეეფექტურიასთმისსპეციფიკურიმოწევისშემწყვეტიპროგრამა,ქცევითიტექნიკადატელეფონითკონსულტაციებიგამოვლინდა ეფექტურად; NRT სპრეის რისკისმტკიცებულებაგასათვალისწინებელია.21

რეკომენდაციები• აღინიშნოს მწეველები ასთმით, როგორც მაღალირისკისპაციენტებიდაგანხილულიქნასმათთანერთადმოწევისთავისდანებება ყველაშესაძლებლობით.ასთმის თვითმართვადი წერილობითი გეგმითუზრუნველყოფადასაგანმანათლებლოლიფლეტებიუზრუნველყოფს მოწევის შეწყვეტას, როგორცმკურნალობასასთმისათვის.22,23

ტუბერკულოზი მწეველებს აქვთ უფრო მაღალი რისკი იყვნენინფიცირებულები ტუბერკულოზის ბაცილით დათუ ერთხელდაინფიცირდნენ, ისინი განავითარებენტუბერკულოზის დაავადებს უფრო ხშირად, ვიდრეარამწეველები. ტბ უფრო ადვილად ვრცელდება,ფილტვისტუბერკულოზი,ნახველისდადებითიდაღრუსდაზიანებებიუფროხშირიადა ასევეტბ-სრელაპსისრისკიდატბ-სგამოსიკვდილიანობაუფრომაღალიატუბერკულოზიანმწეველებში.რადგანცნობილია,რომმოწევა ზრდის ტუბერკულოზით ინფიცირებისა დადაავადებისრისკს,არასდროსმოწევაანთავისდანებებაეხმარებაუკეთესად გაკონტროლდესტუბერკულოზითემში.გამომდინარეიქედან,რომმოწევამნიშვნელოვნადამცირებსტუბერკულოზისმკურნალობისეფექტურობას,მოწევის შეწყვეტის ინტეგრაცია ტუბერკულოზისმკურნალობისპროგრამებთანსაკმაოდმხარდაჭერილიამოწევისა და ტუბერკულოზის ორმაგი გლობალურიტვირთისშესამცირებლად.24 საერთაშორისოკავშირიტუბერკულოზისწინააღმდეგრეკომენდაციასუწევს ABC მიდგომას მოწევისთავისდანებებისათვის (კითხე-მოწევისსტატუსისშესახებ,მოკლერჩევა,შეწყვეტისმხარდაჭერა)ტუბერკულოზიანიმწეველი პაციენტებისათვის. ეს მარტივი სამინაბიჯი შეიძლება მიეწოდოს ნებისმიერიჯანდაცვისპროფესიონალის მიერ ტუბერკულოზიანი მწეველისსამკურნალოდდამონაცემებიუნდაჩაიწეროსპაციენტისმკურნალობისჩანაწერებში.25

მ ულტ ი ც ე ნ ტ რ ულ , ა რ ა რ ა ნ დ ო მ ი ზ ი რ ე ბ ულკონტროლირებად კვლევაში, რომელიც მოიცავს 120ტუბერკულოზიანპაციენტს,რომლებიცტუბერკულოზისდიაგნოზის გამოტანის დროისათვისაც ეწევიანმალაიზიაში,პაციენტებიმიაწერესორიდანერთ-ერთჯგუფს:ჩვეულებრივიTB-DOTპლუსმოწევისშეწყვეტისინტერვენციაSCI (SCIDORSჯგუფი)ანჩვეულებრივიTB-DORმხოლოდ(DOTSჯგუფი).შედარებისას,პაციენტებმა,ვინც მიიღო ინტეგრირებული ჩარევა გამოავლინესუკეთესიHRQoL-მნიშვნელოვნადმაღალიზრდაEQ-5Dერთეულიექვსთვიანდაკვირვებისპერიოდში-ვიდრემათ,ვინცმიიღომხოლოდჩვეულებრივიტუბერკულოზის

128

მკურნალობა. ევროპულიQoL ხუთ-განსაზღვრებიანიკითხვარი (EQ-5D) შექმნილი იყო ტუბერკულოზიანიპაციენტების თვითშეფასების შესაფასებლადდაავადებაზე ეფექტის თაობაზე და ასოცირებულიმკურნალობაზემათფიზიკურ,მენტალურდასოციალურკეთილდღეობისდაფუნქციონირებაზე.26

სიმსივნე თამბაქოს შეწყვეტა არის მნიშვნელოვანი გამოწვევაკოპლექსურპაციენტთაპოპულაციაში.27როცათამბაქოსდამოკიდებულების მკურნალობა ხდება ფილტვისკიბოიანპაციენტებში,გათვალისწინებულიუნდაიქნასშემდეგი:• მოტივაცია: მტკიცებულებები ვარაუდობს, რომფილტვის კიბოიანი პაციენტების უმრავლესობამოტივირებული არიან მოწევის შეწყვეტისათვის.მიუხედავადიმისა,რომფილტვისკიბოსდიაგნოზიმიიჩნევა, როგორც მყარი მოტივატორი, ფილტვისკიბოიანი პაციენტები ვინც ეწევა, მზადყოფნისსხვადასხვასაფეხურზეარიან,რომთავიდაანებონმოწევას.

• სტიგმა და თავის დადანაშაულება: არსებობსემპირიული მტკიცებულება, რომ აღინიშნოს, რომფილტვისკიბოიანიპაციენტებიგანიცდიანაღქმულისტიგმისმნიშვნელოვანდონეებს,არიანთუარაისინიამჟამინდელიმწეველები.

• ხასიათის მართვა: როგორც ფილტვის კიბოსდიაგნოზისშედეგი,პაციენტებიხშირადგანიცდიანგაზრდილფსიქოლოგიურ ჯავრს, გადატვირთვისგაზრდილგრძნობას,სტრესსადასტიგმატიზირებას.

• მ ო წ ე ვ ი ს ა გ ა ნ თ ა ვ ი ს უ ფ ალ ი ს ა ხლ ე ბ ი :გასათვალისწინებელიმტკიცებულებებივარაუდობს,რომ მოწევისაგან თავისუფალი სახლების ქონაშესაძლოა ასოცირებული იყოს თავის დანებებისწარმატებითზრდასთან28.

სიმსივნიანპაციენტებსშესაძლოაჰქონდეთნიკოტინზედამოკიდებულების მაღალი დონე, თანმხლებიდაავადებების მაღალი დონე, ან მეტი სირთულეებითავისდანებებისას,ისევეროგორცსუსტიჯანმრთელობა

დაფიზიკურიფუნქციონირება, და მეტი სტრესიდაემოციურიგარღვევები. ესსაჭიროებსმეტინტენსიურან გაერთიანებულ პროგრამებს, რომელიც მოახდენსქცევითიინტერვენციისკომბინირებასფარმაკოლოგიურშეწყვეტასთან.28

კოსულტაციები, მედიკამენტები და მოტივაციურიდახმარება ეფექტურია პაციენტების ამ კატეგორიაში.აგრეთვე აღმოჩენილი იქნა, რომ კომბინაციურიფარმაკოთერაპიაეფექტურიამაღალიდამოკიდებულებისმწეველებში.28ექთნებითმართულიმოწევისშეწყვეტისპროგრამამ 145 პაციენტისათვისთავისდა კისრის ანფილტვისკიბოთი,უჩვენამისაღებიხანგრძლივვადიანიწარმატების მაჩვენებელი (თავშეკავების 40% მეექვსეთვეზე). პროგრამა უფრო ინტენსიური იყო პირველთვესდა მოიცავდა ექიმისრჩევას, ექთნების ჩარევასდა სხვადასხვა პროდუქციას (ნიკოტინის ტაბლებს,ბუპროპიონს და პროდუქტების კომბინაციას) დაგაგრძელდამთლიანობაშიერთწელიწადს,პაციენტებისდახმარებიდან გამომდინარე სხვადასხვა რისკისსიტუაციებში,როგორიცაადაბადებისდღეები,სტრესულისიტუაციებიდადღესასწაულები.29

ფსიქიატრიული დარღვევები, ნარკოტიკის მომხმარებლებიფსიქიატრიული დარღვევები უფრო ხშირად არისმწეველებშიდაამპაციენტებმაშეიძლებაგანიცადონრთული თავის დანებების პროცესი. მოწევის ქცევაუფროხშირადგვხვდება ალკოჰოლის ან ნარკოტიკისმოხმარებისას. მწეველების ეს კატეგორია ძალიანიშვიათადითხოვსმოწევისშეწყვეტისთერაპიას.მათითამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობა არისკომპლექსური პროცესი,ფსიქიატრიულიდიაგნოზისდა სპეციფიკური მედიკამენტების კონტექსტისგათვალისწინებით.შედარებით ფსიქიატრიული დარღვევების მქონემწეველებთან,მწეველებს,ვისაცოდესმეჰქონიახასიათისდარღვევებიანშფოთვისდარვევები (მათიჩათვლით,ვისაც ჰქონდა ბოლო წელიწადს), ნაკლებად იყვნენთავშეკავებულები მერვე კვირაზე თავის დანებებისშემდეგ.შფოთვისდიაგნოზიასევედაკავშირებულიიყო

129

თავშეკავების შენარჩუნების კლების ალბათობასთანთავის დანებების შემდგომ მეექვსე თვეს . ამაღმოჩენებმა შეიძლება წარმოადგინოს საფუძველიმკურნალობისათვის ფსიქიატრიული თანმხლებიდაავადებებისმქონემწეველებში.30 მნიშვნელოვანია, რომთამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობაპაციენტებშისტაბილურიფსიქიატრიულიმდგომარეობით,არაუარესებსმენტალურმდგომარეობასდაშესაძლოარეალურადგააუმჯობესოსხასიათი.31,3 კოჰრანისთანამშრომლობისმიერჩატარებულმამეტა-ანალიზმა გამოსცადა ჩარევები მოწევის შეწყვეტისმხარდასაჭერადიმინდივიდებსშორის,ვისაცჰქონდამიმდინარეანწარსულიდეპრესია.34მიმოხილვამოიცავდა49კვლევასდააღმოაჩინამტკიცებულება,რომფქისო-სოციალურიხასიათისმართვისკომპონენტისდამატებასტანდარტულმოწევისშეწყვეტისჩარევებზეეფექტურიიყოხანგრძლივივადითგაზრდაშიმწეველებსშორისმიმდინარე ან წარსული დეპრესიით. მიმოხილვამასევე აღმოაჩინა მტკიცებულება, რომ ბუპროპიონისდამატება ეფექტური იყო ხანგრძლივვადიანითავშეკავების მაჩვენებლის გაზრდაში მწეველებშიდეპრესიისისტორიით.34ფარმაკოლოურიმკურნალობამიწოდებულიიყოინტენსიურკონსულტაციებთანერთად.არ ყოფილა მტკიცებულება მიმდინარე დეპრესიისმქონე ინდივიდებს შორის ზეგავლენისა. ასევე იყოარასაკმარისიმტკიცებულებები,რომლებმაცგამოსცადასხვაანტი-დეპრესანტულიმედიკამენტისგამოყენებაანNRTთამბაქოსმოხმარებაამპოპულაციაში.34 მძაფრი მენტალური დარღვევების, როგორიცააძირითადიდეპრესია,შიზოფრენიადაფსიქოზი,მქონემწეველებისმკურნალობისათვისრეკომენდირებულიამკურნალობისპერიოდისგაზრდადაგახანგრძლივება,გაერთიანებულიფსიქოლოგიურიკოგნიტურიქცევითიტექნიკისადანებისმიერიმედიკამენტისმკურნალობისდანერგვა, რაც დაეხმარება მოწევის რეციდივის ანძირეულიფსიქიატრიულისიმპტომებისკონტროლის/შემცირებისათვის.35

შიზოფრნიის მქონე პაციენტებში, მოწევის სტატუსიჩართული უნდა იყოს კლინიკურ შეფასებაშიდა მწეველებისათვის მიწოდებული უნდა იყოს

NRT. 36 მიუხედავად იმისა, რომ ამ პაციენტებშიაღწერილია მაღალი რეციდივის რისკი, თამბაქოსდამოკიდებულებისათვისმედიკამენტებიეფექტურია.მეტა ანალიზმა კოჰრენის თანამშრომლობიდან,რომელიცწარმოადგენდაანგარიშსმოწევისშეწყვეტაზეშიზოფრენიის მქონე ზრდასრულებს შორის ,აღმოაჩინა კარგი მტკიცებულებარომ მხარიდაეჭირაბუპროპიონისგამოყენებისათვისმოწევისთავშეკავებისგაზრდისათვის.37 ვარენიკლინს შეუძლია შეასუსტოს თავშეკავებისგვერდითი მოვლენები და ის გამოჩნდა კარგადშემგუებლური მწეველებში შიზოფრენიით . 3 8 ვარენიკლინი და ფარმაკოთერაპიის კომბინაციაორივეეფექტურიიყოდაარგაზარდაფსიქოლოგიურისტრესიექვსითვისმანძილზემწეველებშითანმხლებიდაავადებებით,მიუხედავადამისა,დამატებითიკვლევებიაუცილებელია შესაძლო გვერდითი მოვლენებისგამოსარიცხად(იხ.სექცია4.3.3.9).39წამლისგამომწერებმაინტენსიურადუნდაგაუწიონმონიტორინგიპაციენტებსიმშესაძლებლობისგამო,რომმედიკამენტმაშეიძლებაგამოიწვიოსფსიქიატრიულიარასტაბილურობა.40 პაციენტები, ვინც მკურნალობდა ატიპიური ანტი-ფსიქოტინებითუკეთესადრეაგირებენბუპროპიონსრ,ვიდრეისინი,ვინცსტანდარტულადანტი-ფსიქოტიკებითმკურნალობს.21ღიაიარლიყიანკვლევაში412მწეველისჯგუფში (111დიაგნოზირებულიქნაფსიქიატრიულიდაავადებებით)ვარენიკლინიიყოთანაბრადეფექტურიდაარიყოასოცირებულიმაღალშემთხვევითობასთანანსიმძაფრესთანმედიკამენტისგვერდითიეფექტებისრეაქციაზე პაციენტებშიფსიქიატრიულითანმხლებიდაავადებებით.21

კონსულტაციები და ფარმაკოთერაპია ეფექტურიამწეველებში, ვინც იმავდროულად მკურნალობსარაკანონირი ნარკოტიკის დამიკიდებულებისათვის,მიუხედავად ამისა, არის მცირე მტკიცებულება იმაზე,თუროგორმოქმედებს ნიკოტინისდამოკიდებულებისთ ერ ა პ ი ა ნ ა რ კოტი კ ი ს დ ა მო კ იდ ე ბულე ბ ი სგამოჯანსაღებაზე. მიმდინარე კვლევებმა უჩვენავაუჩერზე დაფუძნებული სწრაფი კრიზისულიმართვის ჩარევის ეფექტურობა თავდაპირველი

130

მოწევის თავშეკავების ხელშეწყობისათვის . 41 რანდომიზირებულმა,ღია-იარლიყიანმაკვლევამ,შეადარამკურნალობა ჩვეულებრივი (TAU) კომბინირებულინიკოტინის პლასტირითკოგნიტური ქცევითიჯგუფისკონსულტაციებსმოწევისშეწყვეტისათვის(ნ=153)მხოლოდTAU-ს (ნ=72) პაციენტებისათვის, ვინც ჩართული იყომკურნალობისპროგრამაშინარკოტიკისანალკოჰოლისდამოკიდებულებისათვის,ვინცასევედაინტერესებულიიყომოწევისთავისდანებებაში.ესანგარიშიარისმეორადიანალიზი,რომელიცაფასებსდეპრესიულისიმპტომებისეფექტებს(ნ=70)ანდეპრესიისისტორიას(ნ=110)მოწევისშეწყვეტის შედეგებზე. მნიშვნელოვანი კავშირი იქნაშემჩნეულიდეპრესიისგაზომვასადასიგარეტისთავისდანებებისსირთულესშორის.ესმონაცემებივარაუდობს,რომდეპრესიულისიმპტომებისშეფასებადამკურნალობაშეიძლებათამაშობდეს მნიშვნელოვანროლს მოწევისშეწყვეტისშედეგებისგაუმჯობესებაშიამკატეგორიისპაციენტებში.42

რეკომენდაციები:• თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობაეფექტურია პაციენტებში მძაფრი მენტალურიდაავადებებით.მკურნალობა,რომელიცმოქმედებსძირიდადპოპულაციაში,ასევემოქმედებსმათთვის,ვისაცაქვსმენტალურიდაავადებებიდავლინდებათითქმისთანაბრადეფექტურად.

• მკურნალობისქვეშმყოფმწეველებს,ვინციტანჯებამძიმე მენტალური დარღვევებით, როგორიცააძირითადი დეპრესია, შიზოფრენია და ფსიქოზი,რეკომენდირებულია მკურნალობის პერიოდისგაზრდადაგახანგრძლივება.

• მენტალური ჯანმრთელობის დაავადებებისმქონე პაციენტების ინტენსიური მონიტორინგი,ფარმაკოთერაპია რეკომენდირებულია იმშესაძლებლობის გამო,რომ მედიკამენტსშუძლიაგამოიწვიოსფსიქიატრიულიარასტაბილურობა.

აივ ინფიცირებული პაციენტებიაივდადებითინდივიდებშიუფროდიდიალბათობაამოწევის , ვიდრე ძირითად მოსახლეობაში . 4 3

დღესდღეობით, აივდადებითიმწეველინდივიდებშიუფრო მაღალია სიკვდილობადა ცხოვრებისდაბალიხარისხი ვიდრე არამწეველებში. დამატებითი, აივ-დადებითიმწეველებიუფროდიდირისკისქვეშარიანგანავითარონ პნეუმოკოკალური დაავადებები დასხვაინფექციები,შედარებითარა-აივინფიცირებულინდივიდებთან. აგრეთვე, არამწეველ აივ დადებითინდივიდებთან შედარებით, მოწევა აივ დადებითმწეველებს შორის დაკ ა ვშირებულია მ ძიმეოპორტუნისტული ინფექციების და სპონტანურპნეუმოტორაქსის მზარდ რისკთან. მონაცემებივარაუდობს , რომ აივ დადებითი მწეველებიგადაჭარბებით აფასებენ მოწევის გავლენას მათჯანმრთელობაზე.დამატებით,ზოგიერთიაივ-დადებითიმწეველიაფიქსირებს,რომმოწევაარისეფექტურიგზა,რომმოხდესმათიდაავადებისსტრესთანგამკლავება.1კოხრეინის თანამშრომლობამ 2016 წელს შეისწავლამოწევის შეწყვეტის ინტერვენციები აივ და შიდსითდაავადებულთაშორის.43მიმოხილულიქნა12კვლევა,რომელთაუმრავლესობამოიცავდაფარმაკოთერაპიასადაკონსულტაციებს.საკონტროლოჯგუფებშიარყოფილაძლიერი მტკიცებულება უფრო მეტი ეფექტურობისშესახებ,ვიდრესაკონტროლოჯგუფისნაწილში.დაბალიხარისხისმონაცემიიყო,რომინტენსიურიინტერვენციებიიყო მნიშვნელოვანი მოკლევადიანი თავშეკავებისმისაღწევად.43არახანგრძლივვადიანირანდომიზებულიკლინიკური ცდის ანალიზითშეფასდა პაციენტთა ამჯგუფში ჩატარებული ინტერვენციები. დამატებითიკვლევებიასაჭირო.


1. FioreM.C., TobaccoUseandDependence:A2011UpdateofTreatmentsCME/CE,

2. CritchleyJA,CapewellS.Mortalityriskreductionassociatedwithsmoking cessation in patientswith coronary heart disease: asystematicreview.JAMA.2003;290(1):86-97.

3. JapaneseCirculatorySocietyJointWorkingGroup.GuidelinesforSmokingCessation.CirculationJournal,2012;76:1024-1043.

4. OckeneI.Salmoirago-BlotcherE.VareniclineforSmokingCessationinPatientsWithCoronaryHeartDisease,Circulation,2010;121:188-90.

5. vanEerdEAM,vanderMeerRM,vanSchayckOCP,KotzD.Smoking

131

cessationforpeoplewithchronicobstructivepulmonarydisease.CochraneDatabaseofSystematicReviews2016, Issue8.Art.No.:CD010744.DOI:10.1002/14651858.CD010744.pub2.

6. AndreasS,HeringT.,MühligS.,NowakD.,RaupachT.,WorthH.,ClinicalPracticeGuideline,SmokingCessationinChronicObstructivePulmonaryDiseaseAnEffectiveMedical Intervention DeutschesÄrzteblattInternational-DtschArzteblInt.2009;106(16):276–82.

7. PapadopoulosG.,VardavasC.I.,LimperiM.,LinardisA.GeorgoudisG.,BehrakisP.SmokingcessationcanimprovequalityoflifeamongCOPDpatients:ValidationoftheclinicalCOPDquestionnaireintoGreek.BMCPulmonaryMedicine2011;11:13.

8. Jiménez-RuizC.A.,LuhningS.,Buljubasich.D.,PendinoR.SmokingCessationTreatmentforChronicObstructivePulmonaryDisease

Smokers,EuropeanRespiratoryDisease,TouchBriefings,2011;1-10.9. TønnesenP.,Carrozzi L., FagerströmK.O.,GratziouC., Jimenez-

RuizC.,NardiniS.,ViegiG.,LazzaroC., CampellL.A.,DagliE.,WestR.Smokingcessationinpatientswithrespiratorydiseases:ahighpriority,integralcomponentoftherapy,EurRespirJ.,2007;29:390-417.

10.TønnesenP,MikkelsenK,BremannL,Nurse-conductedsmokingcessationinpatientswithCOPD,using nicotinesublingualtabletsandbehavioralsupport,Chest,2006;130(2):334-42.

11.Strassmann R, Bausch B, Spaar A, et al., Smoking cessationinterventions inCOPD:anetworkmeta- analysisof randomisedtrials,EurRespirJ,2009;34:634-40.

12.TashkinDP,KannerR,BaileyW,etal.,Smokingcessationinpatientswith chronic obstructive pulmonary disease: a double-blind,placebo-controlled,randomisedtrial,Lancet,2001;357:1571-5.

13.WagenaEJ,KnispchildPG,HuibersMJ,etal.,EfficacyofBupropionandnortryptilineforsmokingcessationamongpeopleatriskfororwithCOPD,ArchInternMed,2005;165:2286-92.

14.VanSchayckCP,KaperJ,WagenaEJ,etal.,Thecosteffectivenessofantidepressants forsmoking cessation inchronicobstructivepulmonarydisease(COPD)patients,Addiction,2009;104:2110–7.

15.Coronini-CronbergS.,HeffernanC.,RobinsonM.EffectivesmokingcessationinterventionsforCOPDpatients:areviewoftheevidenceJRSocMedShRep,2011;2:78.

16.TashkinDP,RennardS,Hays JT,etal.,EffectsofVareniclineonsmokingcessation inpatientswithmild tomoderateCOPD:arandomizedcontrolledtrial,Chest,2011;139:591–9.

17.Jiménez-Ruiz CA, Ramos Pinedo A, Cicero Guerrero A, et al.,CharacterisiticsofCOPDsmokersandeffectivenessandsafetyofsmokingcessationmedications,NicotineTobRes,2012;14(9):1035-9.

18.HoogendoornM,FeenstraTL,HoogenveenRT,Rutten-vanMölkenMPMH,LongtermeffectivenessandcosteffectivenessofsmokingcessationinterventionsinpatientswithCOPD,Thorax,2010;65:711–8.

19.PolosaR.,RussoC.,CaponnettoP.,BertinoG.,SarvàM.,AnticT.,Mancusos.,Al-DelaimyW.K.,Greaterseverityofnewonsetasthma inallergic subjectswhosmoke:a10-year longitudinalstudy,RespiratoryResearch,2011;12:16.

20.An-Soo Jang,Sung-WooPark,Do-JinKim,SooTaekUh,Young

HoonKim,HunGyuWhang,Gun IlLim,Choon-SikPark,Effectsof SmokingCessation onAirflowObstruction andQuality ofLife inAsthmaticSmokers,AllergyAsthma ImmunolRes.2010October;2(4):254-259.

21.TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSociety of Pulmonologists Smoking Cessation and Smoker’sAssistanceGuidelines (GREFA),2nded.–Tehnopress Iaşi,2010,www.srp.ro.

22.TobaccouseinrelationtoCOPDandasthmaM.N.HylkemaetalEurRespirJ.2007;29:438–445.

23.Achievingasthmacontrol inpractice:Understandingthereasonsforpoorcontrol.RespiratoryMedicine.2008;102:1681-1693.

24.ChiangYC,LinYM,LeeJA,LeeCN,ChenHY.,Tobaccoconsumptionis a reversible risk factor associated with reduced successfultreatmentoutcomesofanti-tuberculosis therapy, Int. J. Inf.Dis.2012;16(2);e130-5.

25.BissellK.,FraserT.,ChiangC-Y,EnarsonD.A.,SmokingCessationandSmokefree Environments for Tuberculosis Patients, Paris,France:internationalUnionAgainstTuberculosisandLungDisease,2010.ISBN:978-2-914365-81-9.

26.AwaisuA.,MohamedM.H.N.,NoordinN.M.,MuttalifA.R.,AzizN.A.,SulaimanS.A.S.,MahayiddinA.A.Impactofconnectingtuberculosisdirectlyobservedtherapyshort-coursewithsmokingcessationonhealth-relatedqualityoflife.TobaccoInducedDiseases2012;10:2.

27.NayanS.,GuptaM.K.,SommerD.D.,EvaluatingSmokingCessationInterventionsandCessation Rates inCancerPatients:anupdatedSystematicReviewandMeta-Analysis,OtolaryngolHeadNeckSurg.2013;149(2):200-11.

28.CataldoJ.K.DubeyS.,ProchaskaJ.J.SmokingCessation:AnIntegralPartofLungCancerTreatmentOncology2010;78:289-301.

29.deBruin-Visser J.C.,AckerstaffH.,RehorstH.,Rete`V.P.,HilgersF.J.M.,Integrationofasmokingcessationprograminthetreatmentprotocolforpatientswithheadandneckandlungcancer,EurArchOtorhinolaryngol.2012:269;659–665.

30.PiperM.,SmithS.S.,SchlamT.R.,FlemingM.F.,BittrichA.A.,BrownJ.L., LeitzkeC.J.,ZehnerM.E., Fiore M.C.,BakerT.B.,PsychiatricDisordersinSmokersSeekingTreatmentforTobaccodependence:RelationswithTobaccodependenceandCessationJConsultClinPsychol.2010;78(1):13.

31.BanhamL,GilbodyS.,Smokingcessationinseverementalillness:whatworks?Addiction.2010;105(7):1176-89.

32.Changeinmentalhealthaftersmokingcessation:systematicreviewandmeta-analysis.TaylorG,McNeillA,GirlingA,FarleyA,Lindson-HawleyN,AveyardP.BMJ.2014Feb13;348:g1151.doi:10.1136/bmj.g1151.Review.Erratumin:BMJ.2014;348:g2216.

33.Prochaska JJ. Quitting smoking is associatedwith long termimprovementsinmood.BMJ.2014Feb17;348:g1562.doi:10.1136/bmj.g1562.

34.vanderMeerRM,WillemsenMC,SmitF,CuijpersP.Smokingcessationinterventionsforsmokerswithcurrentorpastdepression.

132

CochraneDatabaseofSystematicReviews2013, Issue8.Art.No.:CD006102.DOI:10.1002/14651858.CD006102.pub2.

35.Molina-LindeJM.Effectivenessofsmokingcessationprogramsforseriouslymentallyill.ActasEspPsiquiatr.2011;39(2):106-14.

36.AllenMH,DebannéM,LazignacC,AdamE,DickinsonLM,DamsaC.Effectofnicotinereplacementtherapyonagitationinsmokerswithschizophrenia:adouble-blind, randomized,placebo-controlledstudy.AmJPsychiatry.2011;168(4):395-9.

37.TsoiDT,PorwalM,WebsterAC.Interventionsforsmokingcessationandreductioninindividualswithschizophrenia.CochraneDatabaseofSystematicReviews2013, Issue2.Art.No.:CD007253.DOI:10.1002/14651858.CD007253.pub3.

38.LiuME,TsaiSJ,JeangSY,PengSL,WuSL,ChenMC,TsaiYL,YangST.,Vareniclineprevents affective and cognitive exacerbationduringsmokingabstinence inmalepatientswithschizophrenia,PsychiatryRes.2011;190(1):79-84.

39.SteinbergMB,BoverMT,RichardsonDL,SchmelzerAC,WilliamsJM,FouldsJ.Abstinenceandpsychologicaldistress inco-morbidsmokersusingvariouspharmacotherapies.DrugAlcoholDepend.2011;114(1):77-81.

40.EbbertJ.O.,WyattK.D.,ZirakzadehA.,BurkeM.V.,HaysJ.T.ClinicalutilityofVarenicline for smokerswithmedicalandpsychiatriccomorbidity,InternationalJournalofCOPD,2009;4:421-430.

41.DunnK.E.,KathrynA.SaulsgiverK.A.,SigmonS.C.,Contingencymanagement for behavior change: Applications to promotebriefsmokingcessationamongopioid-maintainedpatients,ExpClinPsychopharmacol.2011;19(1):20–30.doi:10.1037/a0022039

42.SonneS.C.,NunesE,V., JiangH.,TysonC.,RotrosenJ.,ReidM.,TheRelationshipBetweenDepressionandSmokingCessationOutcomesinTreatment-SeekingSubstanceAbusers,AmJAddict.2010;19(2):111–118.

43.Pool ERM, Dogar O, Lindsay RP, Weatherburn P, Siddiqi K.Interventionsfortobaccousecessationinpeople livingwithHIVandAIDS.CochraneDatabaseofSystematicReviews2016,Issue6.Art.No.:CD011120.DOI:10.1002/14651858.CD011120.pub2.

4.8.4. პოსტ მოწევის შეწყვეტის შედეგად წონის მომატების მიდგომის რეკომენდაციები უმეტესობამწეველებისა, ვინცთავს ანებებსმოწევას,ცვალებადადიმატებსწონაში5კგ-სქვემოთ,მაგრამმათგან10% შეუძლია მოიმატოს 15კგ-ზე მეტი. მიუხედავადამისა,მოწევისშეწყვეტასთანდაკავშირებულიწონისმომატებაუმნიშვნელოსაფრთხეაჯანმრთელობისათვის,მოწევისგაგრძელებასთანდაკავშირებულრისკებთანშედარებით.1წონისმომატებისტენდენციაუფრომაღალიაქალებში,

ვიდრემამაკაცებში,შავკანიანადამიანებში,მიუხედავადმათისქესისა,55წელზეუფროსსუბიექტებშიდამძიმემწეველებში.მოზარდები,თუმანამდეარიანდაკავებულისხეულისწონით, იწყებენ მოწევას უფრო ხშირად.5 ამიტომ,აუცილებელია მოხდეს ჯანმრთელი მეთოდებისხელშეწყობაწონისშესანარჩუნებლადდაგამოირიცხოსთამბაქოს გამოყენების ცნება , როგორც წონისკონტროლისმეთოდიმწეველმოზარდებში.მოზარდებიუნდადარწმუნდნენ,რომარსებობსსხვაგზებიწონისდასაკლებად,რაცუფროეფექტურიდაჯანმრთელია,დაესმესიჯებიუნდაიყოსჩართულისაგანმანათლებლოკურიკულუმენში,განსაკუთრებითროცახდებამოწევისთავისდანებებისგანხილვა.2ლევინე და სხვ. მიერ წარმოდგენილმა მონაცემებმაუჩვენა,რომწონაზემზრუნველმაქალებმა,რომელთაცმიიღეს კომბინირებული CONCERNS (CBT კოგნიტურ-ქცევითითერაპია მოწევასთანდაკავშირებულწონისშეშფოთებასთან და ბუპროპიონი სრ), უმეტესადშეინარჩუნეს თავშეკავება ექვს თვეზე (34% 21 %შედარებით სტანდარტულCBTდა ბუპროპიონი 11.5%საპირისპიროდCONSERNSდაპლაცებოსთან).ესეფექტიარიყოდაკავშირებულიპოსტ-შეწყვეტისწონისმომატებისგანსხვავებებთანანცვლილებებთანწონისსაკითხებში.3 ნიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიადაბუპრიპიონიარისეფექტურიმოწევისშეწყვეტისშემდგომიწონისაკრებისშეზღუდვისათვის. ორ მოწევის შეწყვეტის კვლევაშივარენიკლინით ბუპროპიონთან და პლაცებოსთანშედარებით, წონის მომატება მე-12 კვირაზევარენიკლინით ნამკურნალებ ჯგუფში იყო უფროდაბალი(3კგნაკლები).1წონისმომატებაწარმოქმნილიაკალორიებისმიწოდებისმომატებით და მეტაბოლიზმის თანაფარდობისშემცირებით.მეტაბოლურიმექანიზმისჩართვისშესახემხელმისაწვდომიმონაცემებივარაუდობს,რომმწეველებიმოიმატებენწონაშითავისდანებებისმცდელობისდროს,მოუხედავადიმისა,აიწევათუარაკალორიებისმიწოდება.5 პაციენტი ინფორმირებულიდა მომზადებულიუნდაიყოსწონისმომატებისშესაძლებლოისშესახებდაუნდაშეეთავაზოსწონისკონტროლშიმხარდაჭერა,ჯანსაღი

133

ცხოვრებისწესისმიღებითმისიწახალისებით,საშუალოფიზიკური სავარჯიშოების გასაკეთებლად, ჯანსაღისაკვებისმოხმარებით,როგორიცაახილიდაბოსტნეული,კარგად ძილით და ალკოჰოლის შეზღუდულიმოხმარებით.45წუთიანისავარჯიშოპროგრამა,სამჯერკვირაში, ზრდის ხანგრძლივვადიან მოწევის თავისშეკავებასქალებშიდაზღუდავსწონისგადაჭარბებას,თუასევეესკომბინირებულიიქნებაკოგნიტურ-ქცევითპროგრამებთან. წონის მომატება მინიმალურია, თუმოწევისგანთავისშეკავებაასოცირებულიაგაზრდილფიზიკურაქტივობასთან.4 პერსონალიზირებულიწონისმენეჯმენტისმხარდაჭერაშეიძლებაეფექტურიიყოსდაშესაძლოაარშეამცირებსთავშეკავებას,მაგრამარარსებობსსაკმარისიმონაცემები,რომდარწმუნებულივიყოთამისშესახებ.ერთმაკვლევამაჩვენა, რომ ძალიან დაბალი კალორიების დიეტამგაზარდათავისშეკავება, მაგრამ არმოახდინაწონისმატების პრევენცია ხანგრძლივვადიანად. კოგნიტურ-ქცევითითერაპიაწონისმომატებისმიღებითარზღუდავსპოსტ-შეწყვეტისშემდგომწონისმომატებასდაშეიძლებაარშეუწყოსხელითავშეკავებასხანგრძლივი ვადით.სავარჯიშოების ჩარევები მნიშვნელოვნად ამცირებსწონასხანგრძლივივადით,მაგრამარახანმოკლევადით.მეტიკვლევაასაჭირო,რომნათელიმოეფინოს,ესეფექტიამკურნალობის თუ შემთხვევითობის. ბუპროპიონი,ფლუოქსეტინი,NRTდავარენიკლინიამცირებსპოსტ-შეწყვეტისწონისმომატებასმედიკამენტებისგამოყენებისდროს.მიუხედავადიმისა,რომესეფექტიარყოფილაშენარჩუნებული მოწევის შეწყვეტის შემდეგ ერთიწელი,მტკიცებულებაარასაკმარისია,რათაგამოირიცხოსსაშუალოხანრძლივვადიანიეფექტი.მონაცემებიარარისსაკმარისიიმისათვის,რომგაკეთდესმკაცრიკლინიკურირეკომენდაციები ეფექტური პროგრამისათვის წონისმომატებისპრევენციისათვისმოწევისშეწყვეტისშემდეგ.5ნიკოტინის ჩანაცვლება - კერძოდ, 4 მგ ნიკოტინისსაღეჭირეზინიდა4მგნიკოტინისტაბლეტი-გამოჩნდა,რომეფექტურიაშეწყვეტისშემდგომიწონისმატებისგადადებაში. უფრო მეტიც, აღმოჩნდა, რომ არისდოზირებაზე რეაგირებადი კავშირი საღეჭ რეზინსადაწონისჩამხშობებსშორის (მაგ.რაცმეტიარეზინის

მოხმარება,მითნაკლებიაწონისმომატება).ბუპროპიონისრ ასევე აღმოჩნდა ეფექტური მოწევის შეწყვეტისშემდგომიწონისმომატებისგადადებაში.მიუხედავადამისა,თუერთხელიქნაშეწყვეტილინიკოტინისსაღეჭირეზინიანბუპროპიონისრთერაპია,თავისდამნებებილიმწეველი იკრებს წონის საშუალო რაოდენობას, რაციგივეა,თუისარმიიღებდაამმედიკამენტებს.

რეკომენდაციები• იმმწეველებსშორის,ვინცშეშფოთებულიაწონისშესაძლო მომატებასთან დაკავშირებით მოწევისშეწყვეტისშემდეგ,რეკომენდირებულიაგამოიყენონვარენიკლინი, ბუპროპიონი ან ნიკოტინის საღეჭირეზინი,რათაშეიზღუდოსშესაძლოთავისდანებებისშემდგომი წონის გადაჭარბება (B მტკიცებულებისდონე)

• კალორიებისმიღებისმონიტორინგიდაკალორიებისგაზრდილიგავრცელებაარეკომენდირებულიწონისმომატებისდასარეგულირებლად.


1. TroforA.,MihaltanF.,MihaicutaS.,PopM.,TodeaDet.al.,RomanianSociety of Pulmonologists Smoking Cessation and Smoker’sAssistanceGuidelines (GREFA),2-nded.–Tehnopress Iaşi,2010,www.srp.ro.

2. CavalloD.A.http://pediatrics.aappublications.org/content/126/1/e66.long-aff-1,SmithA.E.,SchepisT.S.,DesaiR.,PotenzaM.N.,Krishnan-Sarin S., Smoking Expectancies,Weight Concerns, andDietaryBehaviorsinAdolescence,Pediatrics2010;126:e166-e72.

3. LevineM.D.,PerkinsK.A.,KalarchianM.A.,YuCheng,HouckP.R.,Slane J.D.,MarcusM.D., Bupropion andCognitive BehavioralTherapyforWeight-ConcernedWomenSmokers,ArchInternMed.2010March22;170(6):543–550.doi:10.1001/archinternmed.2010.33

4. MarcusBH,LewisBA,HoganJ,etal.Theefficacyofmoderateintensityexerciseasanaid forsmokingcessation inwomen:arandomizedcontrolledtrial.NicotineTobRes2005;7:871-80.

5. FarleyAC,HajekP,LycettD,AveyardP.Interventionsforpreventingweightgainaftersmokingcessation,CochraneDatabaseSystematicReview,2012,Issue1.Art.No.:CD006219.DOI:10.1002/14651858.

ნაწილი მეორე | თავი 5კვლევა და მეცნიერული

რეკომენდაციები მოწევის შეწყვეტის შესაფასებლად

“თამბაქოს მოწევის შეწყვეტის სტრატეგიებმა უნდა გაზარდოს შეწყვეტის მაჩვენებელი და წინ აღუდგეს

პაციენტის მხრიდან მოწევაზე უკან დაბრუნებას”.

135

136

5.1 მოწევის შეწყვეტაში კლინიკური კვლევის კრიტერიუმი

მოწევისშეწყვეტისმკურნალობაახლაინტეგრირებულიამრავალ ჯანდაცვის სისტემაში და მნიშვნელოვანიკვლევითი ძალისხმევა მიმდინარეობს ამჟამინდელიწარმატების მაჩვენებლის გასაუმჯობესებლად. ამდრომდე, შედეგებირანდომიზირებული კლინიკურიკვლევებიდანდაფიქსირებულიქნასხვადასხვაგზით,რაციწვევსინტერპრეტაციისპრობლემებს. ვესტმადასხვ. წამოაყენეს ექვსი სტანდარტული კრიტერიული,რომელიც მოიცავდა რასელის სტანდარტებს (RS).1 ესკრიტერიუმებიშეესაბამებაშეწყვეტისკვლევებს,სადაცმონაწილეებმაგანსაზღვრესსამიზნედთავისდანებებისდღედა არის პირდაპირი კონტაქტი მკვლევარებთანანსამედიცინოპერსონალთან. ეს კრიტერიუმებია: (1)დაკვირვების პერიოდიექვსთვეზე (RS6) ან 12თვეზე(RS12)სამიზნეთავისდანებებისთარიღიდანანწინასწარგანსაზღვრულიპერიოდისდასასრულიდან; (2)თვითანგარიშიმოწევისთავშეკავებაზემთლიანდაკვირვებისპერიოდზე,სადაცნებადართულიახუთსიგარეტამდედღეში მთლიანად; (3)თავის შეკავების ბიოქიმიურიდადასტურება დაკვირვების პერიოდის მე-6 ან 12თვესმაინც; (4) "მკურნალობისსურვილის"მიდგომისგამოყენება,სადაცმონაცემებიყველარანდომიზირებულიმწეველისაგანჩართულიაანალიზში,მათისიკვდილისანმიუწვდომელიმისამართისგამოკლებით(ამანალიზშიჩართული მონაწილეები ითვლებიან მწეველებად,თუმათიმწეველისსტატუსისაბოლოოდაკვირვებისპერიოდისვიზიტისასშეუძლებელიაგანისაზღვროს);(5) "პროტოკოლისდამრღვევის"დაკვირვებისპერიოდიდა მათი ნამდვილი მოწევის სტატუსის გამოყენებაანალიზში;და (6)დაკვირვებისპერიოდისმონაცემებისშეგროვება კვლევის ჯგუფში მწეველების ბრმაგადანაწილება.

მეცნიერული შრომისათვის თამბაქოს თავის შეკავების შეფასებისათვის კრიტერიუმების შეჯამება:1

• თავშეკავების ხანგრძლივობა:მისასალმებელია,რომმიღწეულითავშეკავებისდამტკიცებისკრიტერიუმისდროის მონაკვეთად მინიმუმ 6თვეადადგენილითარიღიდან და მოწევის შეწყვეტის აქტიურიმიღწევისათვის.

• თავშეკავების განსაზღვრა: პაციენტი, რომელმაცდააფიქსირა<7 სიგარეტის მოხმარება ექვსთვეშიმასშემდეგ,რაცმანშეწყვიტამოწევა,ამოსუნთქულჰაერში კარბონ მონოქსიდის ტესტის უარყოფითშედეგებთანერთად.უნდაგაკეთდესაგანსხვავებასამედიცინო ვიზიტის მომენტში თავშეკავებისმომენტს (თავშეკავების პიკი) და განგრძობითთავშეკავებას შორის, რაც მისაღებია სერიულივიზიტების მანძილზე 6-12 თვის დაკვირვებისპერიოდში.

• თავშეკავების ბიო-ქიმიური დადასტურება: რეკომენდირებულია განისაზღვროს კარბონისმონოქსიდის კონცენტრაცია ამოსუნთქულ ჰაერშიყოველივიზიტისას;ესსავალდებულოამკურნალობისდასასრულსვიზიტისას.

• მკურნალობის სურვილის ანალიზი:თავშეკავებისთანაფარდობა განსაზღვრულია ყველა სუბიექტისგათვალისწინებით,ვინცმკურნალობამიიღო,გაიარამთლიანი მკურნალობადადაესწროდაკვირვებისპერიოდის ყველა ვიზიტს. ის პაციენტები, ვინცდაიკარგა დაკვირვების პერიოდში (სახლისმისამართის,ტელეფონისნომრისშეცვლითდასხვ.)უნდა განიხილებოდეს, როგორც კვლავ აქტიურმწეველებად, ინახებიან რა მოწევის შეწყვეტისცენტრალურმონაცემთაბაზაში.

• პროტოკოლის დამრღვევები: თავშეკავებისდადასტურების 1-4 კრიტერიუმების შესაბამისად,მხოლოდთუ პაციენტი მიყვა სწორ მკურნალობას

კვლევა და მეცნიერული რეკომენდაციები მოწევის შეწყვეტის შესაფასებლად

5.0

137

- სტანდარტული დოზირებით, არ ამატებენ სხვათერაპიებსთერაპიულსქემაშითვითნებურად,დაესწრებიანყველადაკვირვებისპერიოდისვიზიტს,მოწევისსტატუსისბიოქიმიურიდადასტურებით.

• დაბრმავება:მონაცემთაშეგროვებაუნდაგაკეთდესორმაგად-ბრმამეთოდით,როცაშესაძლებელია.

5.2 თამბაქოზე დამოკიდებულების თერაპიების ღირებულებითი ეფექტურობა

თამბაქოსკონტროლიმიზნადისახავსუზრუნველყოს,რომ ადამიანებმა შეძლონ ისუნთქონ თამბაქოსგანთავისუფალი, ჯანსაღი ჰაერი საზოგადოებრივადგილებშიმოწევისაკრძალვით.მოწევისშეწყვეტა,ერთ-ერთიძირითადიკომპონენტითამბაქოსკონტროლისა,ამცირებს მრავალ ჯანმრთელობის პრობლემასმწეველებისათვის თავის დანებებაში დახმარებით.არსებობსკვლევებისფართენაირსახეობა,რომლებიცუჩვენებს მოწევისშეწყვეტის ჩარევის ეფექტურობას.არსებობს ასევე საკმარისი ლიტერატურა მოწევისშეწყვეტისღირებულებით ეფექტურობაზე,რომელიცდაფუძნებულია მრავალ ქვეყანაში ჩატარებულგამოკითხვებზე.ადრინდელმაკვლევებმაგამოიკვლიაბუპროპიონისდანიკოტინისჩანაცვლებისთერაპიები.ერთმა ადრინდელმა კვლევამ მოწევის შეწყვეტისინტერვენციისეკონომიკურეფექტურობაზე,დაადგინა,რომ შედარებით სხვა პრევენციულ ჩარევებთან,მოწევისშეწყვეტაიყოექსტრემალურადეკონომიკურადეფექტური. 2 კვლევა შექმნილი იყო პირველადიმკურნალობის ექიმებისათვის გამოეკვლიათ ყველაზრდასრულიმწეველიდაგაეზარდათმოტივაციამათშიმოწევის თავის დანებების მხრივ ვიზიტების დროს.მხოლოდკონსულტაციებიდაNRTიყოგამოყენებულიშეწყვეტის ჩარევისათვის. საშუალო ღირებულებადათვლილი იყო 3779 აშშ დოლარი თითო თავისდამნებებლისათვის, 2587 აშშ თითო წელიწადშიდაზოგილიიქნადააგრეთვე,ყოველQALY-ზედაზოგილიიქნა1915აშშდოლარი.

მიოკარდიულიინფარქტებისრუტინულსტრატეგიებთანშედარებით, მოწევის შეწყვეტის ინტერვენციააღმოჩენილიიქნაუფროღირებულებითადეფექტური.10000ფუნტისტერლინგზემეტიასაჭიროერთწელიწადშიმიოკარდიულიინფარქტისმედიკამენტებითპრიველადიპრევენციისათვის, როგორიცაა სიმვასტატინი ანპრავასტატინი,მაშინროცა,მოწევისშეწყვეტისჩარევა,მოკლე რჩევის და NRT ჩართვით, შეიძლება ღირდესმხოლოდრამდენიმეასეულიდანერთათასამდეფუნტისტერლინგი.3,42003წელსშვეიცარიაშიჩატარებულმაკვლევამჯანდაცვისდაწესებულებებში აღმოაჩინა, რომ ბუპროპიონი დანიკოტინისპლასტირიორივეეკონომიურადეფექტურიიყო.კვლევაჩატარდამძიმემწეველებისორკოჰორტაში;ერთი ჯგუფი იღებდა მხოლოდ კონსულტაციებს,მეორეჯგუფიიღებდადამატებითფარმაკოთერაპიას.კვლევისბოლოს,ბუპროპიონიდაპლასტირიაღმოჩნდაყველაზეეკონომიურადეფექტურიმკურნალობა,რასაცმოყვებოდა,სპრეი,ინჰალატორიდასაღეჭირეზინი.5ვარენიკლინის წარდგენის შემდეგ, ეს მედიკამენტიასევე შეფასებულ იქნადა აღმოჩნდა ეკონომიურადეფექტური.მოწევისღირებულებადათვლილიიქნა193მილიარდიაშშდოლარისოდენობითაშშ-შიყოველწლიურად,97მილიარდიაშშდოლარისპროდუქტიულობისდაკარგვისდა 96 მილიარდი მოწევასთან დაკავშირებულიჯანმრთელობისდაცვისხარჯებისჩათვლით.6მოწევისპირდაპირი ღირებულება დიდ ბრიტანეთში იყო5.2 მილიარდი7, და ევროკავშირის წევრი ქვეყნებისპირდაპირი და არაპირდაპირი ღირებულებებიშეფასებული იქნა 97.7 მილიარდ ევროსა და 130.3მილიარდევროსშორისყოველწლიურად.8 სამუშაოადგილზედაფუძნებულიმოწევისშეწყვეტისინტერვენციებში, თორმეტი თვის ღირებულებისდანაზოგიდათვლილიიყო541აშშდოლარისოდენობითვარენიკლინისათვის, 151 აშშ დოლარის ოდენობითბუპროპიონისა და 82 აშშ აშშ დოლარის ოდენობითმოკლეკონსულტაციებისათვის.9,10აშშ-ში ჩატარებულმა მეტა-ანალიზმა დაასკვნა, რომმოწევის შეწყვეტის კონსულტაციები მხარდაჭერის

138

კანტაქტითარისპოტენციურადეკონომიურადეფექტურიდაშეუძლიაშეამციროსმოწევისინციდენტიდამასთანასოცირებულიჯანმრთელობისგვერდითიმოვლენებიდა სოციალური დანახარჯი.11 რანდომიზირებულიკვლევებისმეტა-ანალიზიდანმონაცემებისგამოყენებით,მკვლევარებმაშექმნესჰიპოთეტურიკოჰორტიაშშ-შიმწეველებისგან,ვინცჰოსპიტალიზირებულიიყომძიმემიოკადიალურიინფარქტითდაშეაფასესეკონომიურიეფექტურობა მოწევის შეწყვეტის კონსულტაციებისადაკვირვების პერიოდში მხარდასაჭერი კონტაქტისშერწყმით.მისიღირებულებითიეფექტურობაიყო540აშშდოლარითითოთავისდამნებებელმწეველზეპროგრამისღირებულებიდან,44350აშშდოლარიერთწელიწადშიდაიზოგადა5050აშშდოლარიQALY-ზედაიზოგა,როცაგათვალისწინებულია ყველაჯანმრთელობისდაცვისხარჯი.11

მოწევა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი რისკფაქტორი განვითარებისათვის და ასევე COPD-ისკლინიკური კურსი. მაშასადამე, მოწევის შეწყვეტაარის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ამ ჯგუფში.ნიდერლანდებშიჩატარებულმაორმაკვლევამაჩვენა,რომმოწევისშეწყვეტაიყოეკონომიურადეფექტურიCOPD-ითპაციენტებსშორის.ცხრარანდომიზირებულკონტროლირებადიკვლევისსისტემატიურმიმოხილვაშიმოწევისშეწყვეტისინტერვენციაზეპაციენტებშიCOPD-ით,აღმოჩენილიქნა,რომსაშუალო12თვიანიგანგძობითითავშეკავების მაჩვენებელი დაანგარიშებული იქნაროგორც 1.4% ჩვეულებრივი მკურნალობისათვის,2.6% მონიმალური კონსულტაციებისათვის, 6.0%ინტენსიური კონსულტაციებისათვის და 12 .3%ფარმაკოთერაპიისათვის.ჩვეულებრივმკურნალობასთანშედარებით , ღირებულება თითო ხარისხის -დამადასტურებელი ცხოვრების წელიწადისათვისმიღწეული მინიმალური კონსულტაციებისათვის,ი ნ ტ ე ნ ს ი უ რ ი კ ო ნ ს ულტ ა ც ი ე ბ ი ს ა თ ვ ი ს დ აფარმაკოთერაპიისათვისიყო16,900ევრო,8200ევროდა2400 ევროშესაბამისად.12 სხვა კვლევაშექმნილიიყომაღალიინტენსივობისმოწევისშეწყვეტისპროგრამისეკონომიურიეფექტურობისგანსაზღვრავად (მოწევისშეწყვეტის თერაპია; SST), საპირისპიროს საშუალო

ინტენსივობის მკურნალობასთან (მინიმალურიინტერვენციისსტრატეგიაფილტვისპაციენტებისათვის- LM IS ) ქრონიკული ფილტივის დაავადებისპაციენტებისათვის.კვლევისბოლოს,აღმოჩენილიიქნა,რომ ჯანმრთელობის დაცვის ღირებულება მოწევისშეწყვეტისტერაპიისათვის,მოწევისშეწყვეტისთერაპიისღირებულებისჩათვლითიყო581 ევრო, საპირისპირო595 ევროსა მინიმალური ჩარევის სტრატეგიისაფილტვისდაავადებისპაციენტებში.მოწევისშეწყვეტისთერაპია დაკავშირებული იყო აგრეთვე გამწვავებისდაბალსაშუალორიცხვთან (0.38 -0.60შედარებით)დაჰისპიტალიზაციისდღეებთან (0.39 1-ის წინააღმდეგ)თითო პაციენტის მიხედვითდა მაღალი რაოდენობამოწევისთავისდამნებებლებში(209-სთანშედარებით)უფროდაბალ მთლიან ღირებულებასთან. ეს იწვევსმოწევისშეწყვეტისთერაპიისდომინირებასფილტვისპაციენტების მინიმალური ჩარევის სტრატეგიებთანშედარებით.13 მასაჩუსეტში,აშშ-შიჩატარებულკვლევაშიაღმოჩენილიიქნა,რომსაყოველთაომოწევისშეწყვეტისსერვისებიშედეგადიძლევამნიშვნელოვანდანაზოგებსსამედიცინოპროგრამებისათვის. საყოველთაომოწევისშეწყვეტისსერვისები, ფარმაკოთერაპიის, კონსულტაციებისჩართვითაღწევდადაახლოებით183აშშდოლარსთითოპროგრამისმონაწილისათვის2010წელსდაშეფასებულიდანაზოგებითითო პაციენტზე იყო 571 აშშდოლარი.აღმოჩენებმაუჩვენა,რომ ყოველი 1აშშღირებულებაპროგრამაშიდაკავშირებულიიყო3,12აშშდოლართანსამედიცინოდანაზოგებში14,15. ახლანდელეკონომიურშეფასებაშიკანტორმადასხვ.(2015) აღმოაჩინეს, რომ ექიმებისდაფარმაცევტებისტრეინინგი მოწევის შეწყვეტაში არის მაღალიეკონომიურად ეფექტური მეთოდითავისდანებებისმხარდასაჭერადთემში.16


1. WestR.,HajekP.,SteadL.,StapletonJ.Outcomecriteriainsmokingcessation trials: proposal for a common standard. Addiction.2005;100(3):299-303.

139

2. CromwellJ.,BartoschWJ.,FioreMC.,HasselbladV.,BakerT.Cost-effectivenessoftheClinicalPracticeRecommendationsinthe

AHCPRGuidelineforSmokingCessation.JAMA.1997;278(21):1759-1766.

3. JohannessonM., JönssonB.,Kjekshus J.,OlssonAG.,PedersenTR.,WedelH. Cost effectiveness of simvastatin treatment tolowercholesterol levels inpatientswithcoronaryheartdisease.ScandinavianSimvastatinSurvivalStudyGroup.NEngl JMed.1997;336(5):332-6.

4. CaroJ.,KlittichW.,McGuireA.,FordI.,NorrieJ.,PettittD.,McMurrayJ., Shepherd J. Economic benefit of primary preventionwithPravastatin.BMJ,1997;315(7122):1577-82.

5. CornuzJ.,PingeC.,GilbertA.,PaccaudF.Cost-effectivenessanalysisof the first-line therapies for nicotinedependence. Eur JClinPharmacol.2003Jul;59(3):201-6.

6. ArmourBS,FinkelsteinEA,Fiebelkorn IC.State-levelMedicaidexpenditures attributable to smoking. Prev Chronic Dis2009;6(3):1-10.

7. AllenderS,BalakrishnanR,ScarboroughP,etal.Theburdenofsmoking-relatedillhealthintheUK.TobControl2009;18(4):262-7.

8. WorldHealthOrganization.TheEuropeantobaccocontrolreport2007 [online]. Available fromURL: http://www.euro.who.int/document/e89842.pdf[Accessed2015Apr10].

9. JacksonKC.2nd,NahoopiiR.,SaidQ.,etal.Anemployerbasedcost-benefit analysis of a novel pharmacotherapy agent forsmokingcessation.JOccupEnvironMed2007;49(4):453-60.

10.KeatingGM.,KatherineA.,Lyseng-WilliamsonKAL.Varenicline:APharmacoeconomicReviewof itsUseasanAid toSmokingCessation,Pharmacoeconomics2010;28(3):231-254.

11.Ladapo JA, Jaffer FA.,WeinsteinMC., Froelicher ES. ProjectedCost-effectivenessofSmokingCessationInterventionsinPatientsHospitalized With Myocardial Infarction, Arch Intern Med.2011;171(1):39-45.

12.HoogendoornM, Feenstra TL, Hoogenveen RT. Rutten-vanMölkenMPMH.,Long-termeffectivenessandcost-effectivenessof smoking cessation interventions in patients with COPD,Thorax2010;65:711-718.

13.ChristenhuszLC,PrengerR,PieterseME,SeydelER,andvanderPalenJ.Cost-effectivenessofanIntensiveSmokingCessationInterventionforCOPDOutpatients.NicotineTobRes.2012;14(6):657-63.

14.RichardP.,WestK.,KuL.TheReturnonInvestmentofaMedicaidTobaccoCessationPrograminMassachusetts.PLoSONE

2012;7(1):e29665.doi:10.1371/journal.pone.002966515.FerketichAK1,PennellM,SeiberEE,WangL, FariettaT, JinY,

WewersME.Provider-deliveredtobaccodependencetreatmenttoMedicaidsmokers.NicotineTobRes.2014;16(6):786-93.

16.CantorSB.,DeshmukhAA., LucaNS.,Nogueras-GonzálezGM.,RajanT.,ProkhorovAV.Cost-effectivenessanalysisofsmoking-cessation counseling training forphysicians andpharmacists.AddictBehav.2015Jun;45:79-86.

5.3 რეკომენდაციები მოწევის შეწყვეტის სახელმძღვანელოს განხორციელების შესახებ

კარგი სახელმძღვანელო ნამდვილად სასარგებლოამხოლოდიმშემთხვევაში,თუის გავრცელებულიდაგანხორციელებულიასამიზნეპოპულაციაში,საუკეთესოსტანდარტებისმიხედვით.ყველაზესარწმუნომაგალითიევროპაში,რომელიცახდენსამისილუსტრირებასარისმოწევისშეწყვეტისსერვისებიდიდბრიტანეთში.კარგისახელმძღვანელოს განხორციელების ალგორითმებისგანვითარებით,მოწევისშეწყვეტისსახელმძღვანელოებიგარდაიქმნაღირებულსაშუალებადპროფესიონალებისყველაკატეგორიისათვის,ვინცჩართულიიყომწეველებისდასახმარებლად. ამგვარად, სახელმძღვანელოსშეუძლია დაეხმაროს ეროვნულ ორგანიზაციებსგაეცნონ მსოფლიოში აღიარებულ მეცნიერულ დაეროვნულსამთავრობოსტანდარტებსსაზოგადოებრივიჯანდაცვისათვის, განსაზღვროს ეროვნული დაადგილობრივი ორგანიზაციები საზოგადოებრივისექტორების შიგნით, რომ შესაბამისობაში იყვნენსამთავრობო ინდიკატორებთან და მიზნებთანჯანმრთელობის გასაუმჯობესებლად, შეამცირონჯანმრთელობისუთანასწორებებიდა ხელი შეუწყონკეთილდრეობასთემისშიგნით.1 სახელმძღვანელოებიუნდაგანხორციელდესიმისათვის,რომმიესადაგოსმომსახურებას,რომელიცმიწოდებულიაპირველადი და მეორადი დახმარების, ფარმაციის,ადგილობრივი ორგანოების და სამუშაო ადგილებისშიგნით, მაგრამ ასევეუნდა მიესადაგოსტრეინინგისორგანოებსდაჯანმრთელობისპოლიტიკისშემქმნელებს.ამმიზნისმიღწევისმიზნით,განხორციელებისპროცესისაჭიროებს პროექტის ლიდერობის სტრუქტურას დანაბიჯ-ნაბიჯმიდგომას,რომგაკეთდესშემდგომი:• უზრუნველყონ, რომ ყველა შესაბამისი ჯგუფიინფორმირებულიასახელმძღვანელოსპრინციპებსდა უზრუნველყოფილები არიან ვებგვერისხელმისაწვდომობით,ბეჭდვითიმასალითდაა.შ.;

• შესაბამის სპეციალისტთა ჯგუფთან მუშაობით,მოხდეს შედარება მათი ამჟამინდელი აქტივობის

140

გაიდლაინშიშესულრეკომენდაციებთან;1• განისაზღვროს, თუ რომელი ორგანიზაციები/ჰოსპიტალები და სხ. საჭიროებს ცვლილებებსახლანდელი მუშაობის მეთოდში, რათა მოხდესსახელმძღვანელოპრინციპებთანშესაბამისობადაგაიმართოსთანამშრომლობაარსებულიკავშირებით(როგორიცაარეგიონალურითამბაქოსკონტროლისკავშირები);

• მოხდეს საკვანძო არეალების განსაზღვრაიმპლემენტაციის დახმარებისათვის, როგორიცააადგილობრივი რეფერალური გზების მოწევისშეწყვეტისცენტრებთან,მონაწილეებისრაოდენობისგაზრდა,ვინციღებსტრეინინგებსდაფოკუსირებაძნელადმისაღწევთემებთან;

• შეფასდეს, თურამდენი ღირს სახელმძღვანელოსიმპლემენტაცია;

• შეიქმნას მოქმედების გეგმა სახელმძღვანელოსგანხორციელებისათვისადგილობრივიაქტორებისადასპეციალისტებისერთობლივიმუშაობით.

ეფექტური განხორციელების უზრუნველსაყოფად,ყველა შესაბამისი კომისია , საზოგადოებრივიჯანდაცვა,ადგილობრივიორგანოებიდაადგილობრივიორგანიზაციებიდაწარმომადგენლებიუნდაშეთანხმდნენმოქმედების გეგმაზე, მაგ. ადგილობრივი არეალისშეთანხმებით. სახელმძღვანელოს განხორციელებაუნდაგანიხილოსდაგაეწიოსმონიტორინგიყველაზესარწმუნოსაბჭოსმიერ.ასევე,ძალიანმნიშვნელოვანიაგაზიარებულიქნასგამოცდილებასახელმძღვანელოსგანხორციელების თაობაზე სხვა ორგანიზაციებთანერთად სხვადასხვა პროფესიული ან სამეცნიეროღონისძიებებისშიგნით.2ექსპერიმენტული კვლევით, რომელიც ცდიდაინტერვენციის გავრცელების ეფექტურობას მოწევისშეწყვეტის სახელმძღვანელოს განხორციელებისგასაუმჯობესებლადდედათადაბავშვთაკლინიკაში,მანფრედმადასხვ.დააფიქსირაგავრცელებისშემდგომიგაუმჯობესებამწეველთაქვეპოპულაციაში,რომელთაცმიიღესრჩევა,თვითდახმრებისბუკლეტები,ვიდეოები,პოსტერებიდაჩარევები.მიუხედავადამისა, ყველაზე

მნიშვნელოვანი ზრდა შემჩნეული იყო მწეველთაპროპორციაში,ვინცმიიღოროგორცბუკლეტები,ასევეჩარევა.3


1. NICE public health guidance 10: Smoking cessation servicesin primary care, pharmacies, local authorities andworkplaces,particularlyformanualworkinggroups,pregnantwomenandhardtoreachcommunities,2011.https://www.nice.org.uk/guidance/ph10/documents/smoking-cessation-services-in-primary-care-pharmacies-local-authorities-and-workplaces-particularly-for-manual-working-groups-pregnant-women-and-hard-to-reach-communities-review-proposal-consultation2.AccessedApril10,2015.

2. NICEPublicGuidance10,SmokingCessationServices:ImplementationAdvice,2008.http://www.nice.org.uk/guidance/PH010.AccessedApril

10,2015.3. ManfrediC., Chol Y.I.,Warneckel R., Saunders S., SullivanM.,

Dissemination strategies to improve implementation of thePHSsmokingcessationguideline inMCHpublichealthclinics:experimentalevaluationresultsandcontextualfactors,HealthEducRes.2011;26(2):348-360.

5.4 რეკომენდირებული მეცნიერული ლიტერატურის რესურსები მოწევის შეწყვეტაზე

1. HoogendoornM., Feenstra TL., Hoogenveen RT., Rutten-vanMölkenMPMH.Long-termeffectivenessandcost-effectivenessofsmokingcessationinterventionsinpatientswithCOPD.Thorax2010;65:711-718.

2. HodgsonDB.,SainiG.,BoltonCE.,SteinerMC.Thoraxinfocus:ChronicObstructivePulmonaryDisease,Thorax2012;67(2);171-176.

3. FordES.,ManninoDM.,ZhaoG.,LiC.,CroftJB.ChangesinMortalityAmongUSAdultswithCOPDinTwoNationalCohortsrecruitedfrom1971-1975and1988-1994.Chest2012;141(1):101-110.

4. ChristenhuszLC.,PrengerR.,PieterseME.,SeydelER.,vanderPalenJ.Cost-effectivenessofanIntensiveSmokingCessationInterventionforCOPDOutpatients.NicotineTobRes.2012Jun;14(6):657-63.

5. DecramerM.,SibilleY.,BushA.,CarlsenKH,.RabeKF.,ClancyL.,TurnbullA.,NemeryB.,SimondsA.,TroostersT.TheEuropeanUnionconferenceonchronic respiratorydisease:purposeandconclusions.EurRespirJ2011;37(4):738-742.

6. CornuzJ.,PingeC.,GilbertA.,PaccaudF.Cost-effectivenessanalysisof the first-line therapies for nicotinedependence. Eur JClinPharmacol.2003;59(3):201-6.

ნაწილი მეორე | თავი 6ევროპული სტანდარტები თამბაქოს მოხმარების

შეწყვეტის სერივსების და თამბაქოს შეყვეტის ტრეინინგების აკრედიტაციისათვის

141

“ჯანდაცვის პროფესიონალების ტრეინინგი არის საფუძველთა საფუძველი თამბაქოს მოხმარებისა

და დამოკიდებულების სამკურნალოდ”

142

ესთავიაღწერსჯანმრთელობისყველაპროფესიონალისტრეინინგებისათვის სტანდარტებს და სტანდარტებსთამბაქოს შეწყვეტის სერვისებისათვის (სამიზნეპროფესიონალების ჯგუფები, რათა მიაწოდონმოწ ე ვ ი ს შ ე წ ყ ვ ეტი ს ჩ არ ე ვ ე ბ ი , ძ ირითადისტანდარტებიტრეინინგებისათვისმოწევისშეწყვეტისმკურნალობისათვის, ავტორიზებული ტრეინინგისორგანოები და მათი პასუხისმგებლობა შეწყვეტისმიმართ,ტრეინინგისფორმატიდაშეფასება).კოჰრენის თანამშრომლობის მიერ ჩატარებულმამოწევისშეწყვეტის-ტრეინინგ-ჩარევისსისტემატურმაგანხილვამ და მეტა-ანალიზმა ჯანმრთელობისპროფესიონალებისათვის,წარმოადგინამტკიცებულება,რომ ტრეინინგი ასოცირებული იყო დადებითცვლილებებთანკლინიკურპრაქტიკაზე.1ფართედაღიარებულია,რომსაჭიროაკარგიმმართველობაჯანდაცვის სექტორში. ზოგად საზოგადოებრივ,პაციენტებისდა მესამე მხარისგადამხდელებს სურთჰქონდეთ უფრო ობიექტური შეფასება ჯანდაცვისმომსახურებისხარისხზე.ქვეყნებიიღებენგანსხვავებულმიდგომებს,რათაშეინარჩუნონხარისხიდაგააუმჯობესონ

სტანდარტები. ზოგიერთ ქვეყანაში, პროფესიულიორგანიზაციებიდაპროვაიდეტიასოციაციებიცდილობენგამოსცადონ ხარისხის კონტროლი წევრებზე, რათაგააუმჯობესონ ზრუნვის სტანდარტები, ხშირადმთავრობისათუსაზოგადოებისწვლილისგარეშე.სხვაქვეყნებში,სახელმწიფოახორციელებსმკაცრკონტროლსჯანდაცვისსექტორზე,არტოვებსრათითქმისსივრცესპროფესიონალებისგანხილვებისათვის,რაცშედეგადიძლევა თავდაცვით მედიცინაში და არასასურველმიმართვასმაღალიდონისმკურნალობაზე.გამოწვევაადაბალანსდეს ჯანმრთელობის პროფესიონალთა,მთავრობის პოლიტიკის შემქმნელთა, საზოგადოებისწევრთა და სხვა მონაწილეთა როლი ხარისხისგაძლიერებაშიდასტანდარტებისდაწესებაშიჯანდაცვისსექტორისათვის.ხ ელმის აწვდომი ლიტერატურის გ ა ნხილვამგამოავლინადირექტივების,სახელმძღვანელოებისდამტკიცებულებების მრავალირესურსი,რაცშეიძლებაგარდაიქმნასმოთხოვნებისკონკრეტულგანაცხადებასჯანდაცვისსერვისებისათვისევროპაში(იხ.ცხრილი6.1)აშშ-სადაავსტრალიაშიდამოუკიდებელმაგანხილვებმა

ევროპული სტანდარტები თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის სერივსების და თამბაქოს შეყვეტის ტრეინინგების აკრედიტაციისათვის

6.0

ევროპის საბჭორეკომენდაცია(1997)5 სამედიცინომონაცემებისდაცვაუსაფრთხომედიკამენტებისპრაქტიკა(P-SPPH/SAFE)2006 უსაფრთხომედიკამენტების

პრაქტიკაResAPრეზოლუცია(2003)3 კვებითიმკურნალობა

ჰოსპიტალებშირეკომენდაცია(2000)5 პაციენტისმონაწილეობარეკომენდაცია(2006)7 პაციენტისუსაფრთხოებაჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია WHO-HEN-OBS2009 ექიმებისუნარები

ცხრილი 6.1: ევროპული პრაქტიკის სტანდარტების მიმოხილვა ჯანმრთელობის სერვისებისათვის

143

ჰოსპიტალებშიჯანმრთელობისხელშეწყობისსტანდარტები2004 ჯანმრტელობისხელშეწყობამსოფლიოსმოსახლეობაშიდაავადებებისადასიკვდილიანობისშემცირებისჩამონათვალი

ქირურგიულიუსაფრთხოება

ჰოსპიტალებისათვისმოქმედებისშეფასებისჩარჩო:PATH მოქმედებისინდიკატორებიევროკომისიის დირექტივები დირექტივა2005/36/EC პროფესიულიკვალიფიკაციადირექტივა1995/46/EC პერსონალურიმონაცემების

წარმოებადირექტივა2011/24/EU პაციენტებისუფლებები

საზვრებსგარეთჯანდაცვაშიევროკომისიის კვლევაპან-ევროპულისტანდარტებისგანვითარებადაინსპექტირებისკრიტერიუმები(EU-სისხლის-ინსპექცია)

სისხლისშემადგენლობა

ევროპისხარისხისსისტემისინდიკატორებიდამეთოდოლოგიებიორგანოებისდონაციაზე(ODEQUSპროექტი)

ორგანოებისდონაცია

ევროპელბავშვებშიანტიბიოტიკურირეზისტენტობადადანიშნულება(ARPEC) ანტიბიოტიკებისგამოყენებაევროპაშიმედიკამენტებისრაციონალურიგამოყენებისგანვითარება(DRUMEurope) მედიკამენტებისგამოყენებაPROSAFE-პაციენტებისუსაფრთხოებისდახარისხისგაუმჯობესებისხელშეწყობაკრიტიკულმკურნალობაში

კრიტიკულიმკურნალობა

ევროპაშიპალიატურიმკურნალობისსაუკეთესოპრაქტიკისგანსაზღვრა(PPP) პალიატურიმკურნალობასაერთაშორისოPპროგრამარესურსებისგამოყენებისთვისკრიტიკურმკურნალობაში(IPOC)-მეთოდოლოგიადაღირებულებისსაწყისიშედეგებიდაპირობებიევროპისოთხქვეყანაში

კრიტიკულიზრუნვა

დღიურიოპერაციებითპაციენტებისუსაფრთხოებისგაუმჯობესებაჰოსპიტალებში(DAYSAFE)

დღიურიოპერაცია

ევროკავშირისზრუნვისადამართვისსერვისებიმოხუცებისათვისევროპისკავშირში(CARMEN)

სერვისებიმოხუციადამიანებისათვის

ევროპაშიემიგრანტებისათვისჯანმრთელობისსერვისებისხელმისაწვდომობის,ხარისხისდაშესაბამისობისსაუკეთესოპრაქტიკები(EUGATE)

უმცირესობები

არასამთავრობო ორგანიზაციები ევროპისრეანიმაციისსაბჭოსსახელმძღვანელო2010 რეანიმაციაევროპულიმედიცინისსპეციალისტებისკავშირი(UEMS) სამედიცინოპრაქტიკისხარისხიUEMSდეკლარაცია განგრძობითიპროფესიონალური

განვითარებაპაციენტებისუფლებებისევროპულიქარტიაwww.activecitizenship.net პაციენტებისუფლებებიEACHქარტიაბავშვებისათვის პაციენტებისუფლებები

Continued

Continued

Figure 6.1

144

ხაზი გაუსვა აქტიურითანამშრომლობის საჭიროებასსაზოგადოებრივ და კერძო აგენტებში , რათააღმოფხვრილიიქნას კონფლიქტიმაღლიდან-ქვემოთრეგულაციებში და ქვევიდან-ზემოთ განვითარებასშორის. თანამშრომლობა საზოგადოებრივ სექტორსადა ნებისმიერ სააკრედიტაციო სააგენტოს შორისმნიშვნელოვანიააკრედიტაციისწარმატებისათვის2,3.


1. CarsonKV.,VerbiestMEA.,CroneMR.,BrinnMP.,EstermanAJ.,AssendelftWJJ.,SmithBJ.Traininghealthprofessionalsinsmokingcessation.CochraneDatabaseofSystematicReviews2012,Issue5.Art.No.:CD000214.DOI:10.1002/14651858.CD000214.pub2.

2. ToolkitforAccreditationProgrammes©2004:TheInternational

Society forQuality InHealthCare,212ClarendonStreet, EastMelbourne,Victoria3002,Australia.

3. ShawCD,JelfsE,FranklinP. Implementingrecommendationsforsaferhospitals inEurope: theSANITASproject.EuroHealthJuly2012(inpress)

6.1 მოწევის შეწყვეტის ექსპერტიზის ტრეინინგის კრიტერიუმის რეკომენდაციები

მწეველებისათვისთავისდანებებაშიდახმარებასთანდაკავშირებითდისკუსიებიუნდაიყოს აუცილებელითავისამედიცინოკურიკულუმში.ამდარგშიჩართულიპროფესიონალებისყველაკატეგორიისტრეინინგიუნდა

გერონტოლოგიისსაერთაშორისოასოციაცია:ხნიერიადამიანებისსტანდარტებისქარტია

პაციენტებისუფლებები

ევროპისრადიოლოგიისსაზოგადოება(ESR)რისკმენეჯმენტირადიოლოგიაში,2004

რადიოლოგია

ევროპისჰოსპიტალურიდაჯანდაცვისფედერაცია(HOPE),2010წ,ოქტომბერი ქრონიკულიდაავადებებიCENENISO22970:2006(POCT)-მოთხოვნებიხარისხისადაკომპეტენციისათვის(ISO22870:2006)

მანუალურითერაპია

EN162224:2012-ჯანდაცვისდებულებამანუალურითერაპიისმიერ მკურნალობისტესტირებაWS068001ჯანმრთელობისზრუნვისსერვისები-ხარისხისკრიტერიუმიჯანმრთელობისშემოწმებისათვის

ჯანმრთელობისშემოწმება

00414001ოსტეოპათურიჯანდაცვისდებულება ოსთეოპატიაCEN/TC403აესტეთურიქირურგიულისერვისები აესთეტურიქირურგიაISO 9001 ინტერპრეტაცია ჯანმრთელობის სერვისებისათვის ხარისხის მართვის სისტემები ირლანდიისეროვნულისტანდარტებისუფლებამოსილიორგანოები:ჯანმრთელობისსერვისებისაპლიკაციაISO9002-ისჰოსპიტალისგარემოსათვისSGSიარსლეიინტერნეიშენალიდიდბრიტანეთში:BSENISO9000შვედეთისსტანდარტებისინსტიტუტი,სახელმძღვანელო(CEN/TS15224)DNVეროვნულიინტეგრირებულიაკრედიტაციაჯანდაცვისორგანიზაციისათვის-ინტერპრეტაციულისახელმძღვანელოCEN/TC362ჯანდაცვისსერვისები-ხარისხისმართვისსისტემები

ContinuedFigure 6.1

145

მოხდეს სატრეინინგო კურსით, რომელიც ჩატარდებაავტორიზებულიექსპერტებისმიერამდარგში.განხილვაში,რომელიცგამოქვეყნდანენსირიგოტიდასხვ.მიერ2008წელს,ავტორებმაგამოიტანესდასკვნებიმოწევისშეწყვეტის ტრეინინგების აქტივობების განხილვითსხვადასხვა ქვეყნებში.1 მონაცემების შეგროვებამხაზი გაუსვა მიდგომებისდა არსებულიტრეინინგისაქტივობების ფორმატების ფართე ნაირსახეობას,ისევე როგორც სხვადასხვა დაფინანსების წყაროებს,რომლებიცმხარსუჭერენამტრეინინგისაქტივობებს.ესანალიზიგანსაკუთრებითღირებულიიყოიმისათვის,რომ ყურადღება მიქცეულიყო სტანდარტებისათვისსპეციალიზირებული ტრეინინგების საჭიროებაზეთამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობისათვისსაერთაშორისოდონეზე.მოწევის შეწყვეტის ტრეინინგებისათვის სამიზნეპოპულაცია მოიცავს მოწევის შეწყვეტის სერვისებისმრჩევლებსდათანაკოორდინატორებს:ექიმებს,ექთნებს,ფარმაცევტებს,დენტისტებს,ფსიქოლოგებს ანთავისდანებებისხაზისკონსულტანტებსდასხვას,ვინცურჩევსადამიანებს,თუროგორდაანებონთავიმოწევას.ყველა ევროპულმა ავტორიზებულმა ორგანომ, ვინცპასუხისმგებელიაჯანდაცვისმუშაკთაგანათლებისადადატრენინგებისათვის,ვინცურჩევსადამიანებსმოწევისთავისდანებებას,უნდაიმოქმედონ,რათა:• დაატრენინგონ ყველა წინახაზის ჯანდაცვისმუშაკი, რათა შესთავაზონ მოკლერჩევა მოწევისთავის დანებებაზე საუკეთესო ხელმისაწვდომისახემძღვანელოსმიხედვითდა მიუთითონ, სადაცაუცილებელიდაშესაძლებელია, ხელმისაწვდომისაჯაროდ დაფინანსებული მოწევის შეწყვეტისსერვისებზე;

• უზრუნველყონ,რომდატრენინგება,თუროგორუნდადაეხმარონადამიანებსმოწევისთავისდანებებაში,არისძირითადიკურიკულუმისნაწილიჯანდაცვისსტუდენტებისათვის;

• ტრენინგებისხელმისაწვდომობისშენარჩუნებადაუზრუნველყოფა და განგრძობითი პროფესიულიგანვითარება;

• დატრენინგდესყველამოწევისშეწყვეტისსერვისის

პრაქტიკოსი პროგრამების გამოყენებით, რაცშეესაბამებასაუკეთესოხელმისაწვდომსტანდარტებსმოწევისშეწყვეტისმკურნალობისტრენინგებისათვის;

• უზრუნველყონდამატებითი, სპეციალიზირებულიტ რ ე ი ნ ი ნ გ ი მ ა თთ ვ ი ს , ვ ი ნ ც მ უ შ ა ო ბ სსპეციფიკურ ჯგუფებთან , მაგ . ადამიანებიმენტალური ჯანმრთელობის პრობლემებით,ჰისპიტალიზირებული პაციენტები და ფეხმძიმექალები,ვინცეწევა;

• წახალისდეს და დატრენინგდეს ჯანდაცვისპროფესიონალები, რათა ჰქითხონ პაციენტებსთამბაქოს მოხმარების ყველა ფორმის შესახებდა ურჩიონ მათ მეორადი მოწევის გავრცელებისსაშიშროებისთაობაზე.

მსგავსიავტორიზებულისატრეინინგოდაწესებულებებიმრავლადაა ევროპის მასშტაბით, აკრედიტებულიუნივერსიტეტებიდანსხვასამთავრობოანაღიარებულეროვნულსატრეინინგოსტრუქტურებთან.ტრეინინგის სტანდარტი მოწევის შეწყვეტისათვისფარავს ორ ძირითად არეალს: ცოდნა და უნარები.სტანდარტებიშეესაბამება პროგრამებისშინაარსსდამიზნადისახავსტრეინინგისსწავლებისშედეგებს.დიდი ბრიტანეთის NHS ტრეინინგის სტანდარტებიფოკუსირებულია (იხ. ცხრილი 6.1) მინიმალურელემენტებზე და მოდულებზე მოწევის შეწყვეტისინტერვენციის მიწოდებისათვის სამ განსხვავებულდონეზე (მოკლე ოპორტუნისტული, ინტენსიურიერთი ერთშიდაჯგუფური).ტრეინინგის სტანდარტიწარმოადგენს სახელმძღვანელოს ტრენერებისათვის,თუ რა უნდა იყოს ჩართული მოწევის შეწყვეტისრჩევების ტრეინინგში . ტრეინინგის ფორმატიგანსხვავებულია ყოველი დონისათვის. ზოგადად,მოკლე ოპორტუნისტული რჩევა მიმართული უნდაიყოს კურიკულუმში სამედიცინო უნივერსიტეტისდამამთავრებელი სტუდენტებისათვის, მაშინ როცაინტენსიურიერთი-ერთშიდაჯგუფებიდაფუძნებულიამედიცინის/ფსიქოლოგიის/ექთნობისუნივერსიტეტისკურსდამთავრებულებზე.ცნება-მინიმალურიშინარსისმოთხოვნები,მიესადაგება

146

პროგრამის იმ ელემენტებს, რომლებიც განიხილებაროგორც მნიშვნელოვანი სტანდარტების მიღწევა.ყოველი ობიექტი აღინიშნება K ან S ინდიკატორით,იმის გათვალისწინებით, ცონდაზეთუუნარებზეა ისდაფუძნებული.ესგანსხვავებამნიშვნელოვანია,რადგანისინიმოითხოვენგანსხვავებულიშეფასებისფორმებს.წინაშეიძლებაშეფასდესწერილობითიტესტითკურსისბოლოს,მაშინროცაუკანასკნელიუფრორთულიადაშეიძლებამოითხოვოსპრაქტიკულიტესტიანდაკვირვებაკურსისშემდგომპრაქტიკაზე.

6.2 მოწევის შეწყვეტის კურიკულუმის განვითარების რეკომენდაციები სამედიცინო უნივერსიტეტის დამამთავრებელი სტუდენტებისათვის ევროპაში

დასაბუთება თამბაქოს მოხმარება არის ერთ-ერთი ყველაზემნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისპრობლემათაგანი,რომელიცკლავს6მილიონადამიანზემეტს მსოფლიოში,და ესრაოდენობა 2030 წლისათვის

გაიზრდება8მილიონამდე.2მხოლოდევროპაში,თამბაქოკლავს 700, 000 ადამიანს ყოველწლიურად. კვლევებმაუჩვენა,რომნახევარზემეტიამჟამინდელიმწეველებისამოკვდებათამბაქოსთანდაკავშირებულიჯანმრთელობისსაკითხებით,უმრავლესობამათგანისადაიღუპებადროზეადრე.3 გარდა ამ სიკვდილის მონაცემებისა, თამბაქოსმოხმარება ვნებს გარემოს და აქვს მნიშვნელოვანიეკონომიკური ტვირთი. მაშასადამე, სასწრაფოაუცილებლობაათამბაქოს მოხმარების კონტროლიდამწეველთარაოდენობისშემცირება.ამდასასრულისერთ-ერთიმიდგომაამწეველთადახმარებათავისდანებებაში.ბევრმაქვეყანამგანახორციელაწარმატებულითამბაქოსკონტროლის პროგრამა, პაციენტების მკურნალობისჩართვით, და შეამცირა თამბაქოს მოხმარება დასიკვდილიანობათამბაქოსგამოყენებისგამო.2

ტრეინინგის პროგრამის შინაარსი• თამბაქოსეპიდემიაევროპასადამსოფლიოში;• თამბაქოსმოხმარებისფაქტორები;• თამბაქოს დამოკიდებულების ფარმაკოლოგიურისაფუძველი;

• ჯანმრთელობისსაფთხეებითამბაქოსგამოყენებისგამო;

• თამბაქოსგამოყენებისსხვა(მაგ.გარემოს,ეკონომიკისდაა.შ)შედეგები;

• თამბაქოსკონტროლისმიდგომები;• ექიმებისროლითამბაქოსკონტროლში;• თამბაქოსკონტროლისკანონმდებლობა

ტრეინინგის მეთოდებიტრეინინგებითეორიულიასამედიცინოსკოლისპირველწელს,და მეტი პრაქტიკულისავარჯიშოებიტარდებაკლინიკურიკვლევებისას(4-დან6წლამდე).თეორიულიტრეინინგის ხანგრძლივობაა 10-12 საათი (მინიმუმ),რომელიცინტეგრირებულიაკურიკულუმთანპირველსამწელიწადზე(პრეკლინიკურიპერიოდი)სამედიცინოკვლევებში. კლასის ლექციები, მცირე ჯგუფურიდისკუსიები,პანელურიდისკუსიებიანშემთხვევებისმაგალითებიგამოიყენებათეორიულიტრეინინგისათვის.კლასისტრეინინგისმიზანიაგაიზარდოსცნობიერება

1.ტრეინინგისკურსზედასწრებისმტკიცებულება2.კურსისმუშაობისგაგრძელებულიშეფასება(ფორმირებადიშეფასება)3.საკვანძოცოდნისადაუნარებისტესტირებაკურსისდასრულებისთანავე;4.ადგილზეუნარებისადაცოდნისშეფასება,დაკვირვებებისგზით;5.სწავლებისმტკიცებულებისწარმოდგენადაპრაქტიკასთანმიმართვაპროფესიულიგანვითარებისპორტფოლიოსგაგრძელებით.

ცხრილი 6.1.: NHS თამბაქოს შეწყვეტის ტრეინინგის შეფასების სტანდარტები

147

სტუდენტებსშორის,რათაგანავითარონთამბაქოსთანდაკავშირებული საკითხების შესახებ ცნობიერება(იხ. ცხრილი 6.2). კლინიკურიტრეინინგის პერიოდისგანმავლობაში, მეტი ქეის კვლევები შეიძლება იყოსგანხილული, რათა განვითარდეს "ანტი-მოწევის"დამოკიდებულებადაქცევა.უნდააღინიშნოს,რომყველაექიმმაუნდაჰკითხოსყველაპაციენტსმოწევისქცევისშესახებ (მშობლების ან პაციენტების მოწევის ქცევისჩათვლით)დამათუნდამისცენრჩევადადაეხმარნონმოწევისთავისდანებებაში.შესაბამისად,ზოგიერთიქეის

კვლევადათამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობაარისგანხილულიკლინიკურიფაზისგანმავლობაში.

შემეცნებითი სფეროB1:ცოდნა (გაწვევა,დათვლა,განსაზღვრა),მაგ.ცოდნათამბაქოსგამოყენებისგავრცელებაზე,გავრცელებაზემოქმედიფაქტორები;ორგანოებისადასისტემებისმიეrთამბაქოსგამოყენებისჯანმრთელობაზეზემოქმედებისნუსხა.B2: გაგება, განხორციელება, ანალიზი, შეფასება. მაგ.

ძირითადი მიზნები სამიზნეები პერიოდი და დონე (*)პრეკლინიკური კლინიკური სტაჟირება

ინფორმაციათამბაქოსმოხმარებაზე,გავრცელებადაფაქტორებიინიცირებისათვის

ბაზისურიეპიდემიოლოგიურიშედეგებითამბაქოსმოხმარების(ადამიანი,ადგილი,დრო,ტენდენციებიდაა.შ.)

B2

თამბაქოსმოხმარებისჯანმრთელობისმავნებლობაზეინფორმაცია

თამბაქოსმოწევისკომპოზიციადაზეგავლენაჯანმრთელობაზე

B1

მოწევისზეგავლენარესპირატორულსისტემაზე

B1 B2

მოწევისზეგავლენაგულსისხძარღვთასისტემაზე

B1 B2

მოწევისზეგავლენასიმსივნეზედაჰემაპოტურისისტემა

B1

მოწევისზეგავლენაუროგენიტალიურსისტემებზე

B1

მოწევისგავლენაფეხმძიმობაზედაბავშვებზე

B1

თამბაქოზედამოკიდებულებადამისიმნიშვნელობაინდივიდებისადამოსახლეობისათვის

თამბაქოსდამოკიდებულებისნეიროპიოლოგიურიბაზა

B1 B2

თამბაქოზედამოკიდებულებისშემეცნებითიდაქცევითიასპექტები

B1 B2

თამბაქოსმოხმარებისგარემოზეზეგავლენა

დახურულსივრცეშიჰაერისხარისხიდადაბინძურება

B1

გარემოსდაბინძურება,ცეცხლისსაშიშროება

B1

ცხრილი 6.2: პროგრამის დეტალები

148

თამბაქოსმოხმარებისსოციალურიდაეკონომიკურიეფექტები

ინდივიდებზეზეგავლენა B2ზეგავლენათემზე B2

თამბაქოსკონტროლისკანონმდებლობა

საერთაშორისოდონე(FCTCჩარჩოკონცენციათამბაქოსკონტროლზე)

B2

ეროვნულიდონე B2თამბაქოკონტროლოსკონცეფციადამისისტრატეგიები

MPOWERსტრატეგიები B2რელევანტურიეროვნულიკანონმდებლობა,მაგ.თამბაქოსკონტროლისეროვნულიპროგრამა

B2

ექიმებისროლითამბაქოსკონტროლისადაშესაბამისიქცევისათვის

არაწევითიქცევა,როგორცროლითიმოდელი

B2 B2D2

B3D3

მწეველებისდახმარებათავისდანებებაში,5ადა5რპრინციპებისგანხორციელება

B1 B3D3

B3D3

თავისდანებებისმტკიცებულებაზედაფუძნებულიმეთოდი

B2

თავისდანებებაკლინიკურპრაქტიკაში

B3

რეციდივისპრევენცია B2 B3 B3თამბაქოსკონტროლისადვოკატირებადალიდერობა

D3 B3

თამბაქოსინდუსტრიისმანიპულაციებისშეწინააღმდეგება

B3 D3

თამბაქოსკონტროლშიმედიისროლი

D3

მოწევისშეწყვეტაგანსაკუთრებულმოსახლეობაში:ქირურგია,ცოპდ,გულის,ფსიქიატრიულიდარღვევები

B2

სამთავრობოდაარასამთავრობოინსტიტუტებითამბაქოსკონტროლში

B2

თამბაქოსკონტროლიყოველდღიურობაშიდამუშაობაშესაბამისინსტიტუტებთან

სამთავრობოდაარასამთავრობოინსტიტუტებითამბაქოსკონტროლში

B2

ცხრილი 6.2: Continued

149

ბიოლოგიური და ფსიქოლოგიური მექანიზმებისთამბაქოსმოხმარებისჯანმრთელობაზეზემოქმედებისშესახებ,გარემოზეზემოქმედებისახსნადაეკონომიკურიტვირთითამბაქოსმოხმარებისა.B3: B2 ცოდნის გამოყენება რეალურ სიტუაციებში(პაციენტებში) (ისტორიის აღება, შეფასება დაგადაწყვეტილების მიღება), მაგ. 5As განხორციელება,მწეველისათვისდახმარებისშეთავაზება,ინფორმაციისმიღებამკურნალობისსხვადასხვასახეობებზე.

აღქმის სფერო D1: გაცნობიერებულობა, მაგ.თამბაქოს ინდუსტრიისმარკეტინგისმეთოდებისცოდნა.D2: დამოკიდებულება, მაგ. თამბაქოს ინდუსტრიისმარკეტინგის მეთოდების გათვალისწინება და მათიშეწინააღმდეგებისმნიშვნელობა.D3: ქცევა, მაგ. თამბაქოს წარმოების მარკეტინგულიმეთოდებისსაწინააღმდეგოგეგმისშექმნდადაგეგმისგანხორციელება.

შეფასება პროგრამის ეფექტურობაშეფასებულიატესტამდედატესტის შემდგომ. პრეტესტი მიეცათ სტუდენტებსპროგრამის დაწყებამდე (პირველი წელი), და პოსტ-ტესტისკოლისდამთავრებამდე (ბოლოწელი).პრედაპოსტტესტებიმოიცავდამრავალარჩევნიანკითხვებს.დამატებით.წერილობითიდაზეპირიშეფასებებიიქნამიცემულითითოეულიკურსისშემდეგსტუდენტებიდანდამასწავლებლებიდან.სტუდენტებისსახელებიარარისდაფიქსირებული;ჯგუფისგანვითარებაშეფასებულია.

6.3 Training standards for tobacco cessation clinicians

რაციონალურობა თამბაქოს მოხმარება არის ერთ-ერთი ყველაზემნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისპრობლემათაგანი,რომელიცკლავს6მილიონადამიანზემეტს მსოფლიოში,და ესრაოდენობა 2030 წლისათვის

გაიზრდება8მილიონამდე.2მხოლოდევროპაში,თამბაქოკლავს 700,000 ადამიანს ყოველწლიურად. კვლევებმაუჩვენა,რომნახევარზემეტიამჟამინდელიმწეველებისამოკვდებათამბაქოსთანდაკავშირებულიჯანმრთელობისსაკითხებით,უმრავლესობამათგანისადაიღუპებადროზეადრე.3 გარდა ამ სიკვდილის მონაცემებისა, თამბაქოსმოხმარება ვნებს გარემოს და აქვს მნიშვნელოვანიეკონომიკური ტვირთი. მაშასადამე, სასწრაფოაუცილებლობაათამბაქოს მოხმარების კონტროლიდამწეველთარაოდენობისშემცირება.ამდასასრულისერთ-ერთიმიდგომაამწეველთადახმარებათავისდანებებაში.ბევრმაქვეყანამგანახორციელაწარმატებულითამბაქოსკონტროლის პროგრამა, პაციენტების მკურნალობისჩართვით, და შეამცირა თამბაქოს მოხმარება დასიკვდილიანობათამბაქოსგამოყენებისგამო.2

ტრეინინგის პროგრამის მიზნებისატრეინინგო პროგრამის მიზანია ასწავლოსპრევენცია,დიაგნოზირებადამკურნალობათამბაქოზედამოკიდებულების პაციენტებში. ტრეინინგისდასრულებისათვის, ივარაუდება, რომ მონაწილეებმაუნდაშეძლონმოწევისშეწყვეტისცენტრისოპერირება.ამმიზნისმისაღწევად,შემდეგითემებიარისგანხილულიპროგრამისფარგლებში:• თამბაქოსეპიდემია;• თამბაქოსმოხმარებისინიცირებისფაქტორები;• ფარმაკოლოგიური ს აფუძველი თამბაქოსდამოკიდებულებისა;

• თამბაქოსმოხმარებისჯანმრთელობისმავნებლობა;• სხვა (გარემოს, ეკონომიკური და ა.შ)შედეგებითამბაქოსმოხმარებიდან;

• თამბაქოსკონტროლისმიდგომები;• ექიმებისროლითამბაქოსკონტროლში;• თ ა მ ბ ა ქო ს კ ო ნტროლის კ ა ნო ნ მდე ბლობ ა(საერთაშორისოდაეროვნული);

• ქვეყანაშითამბაქოსკონტროლისსერვისები;• მოწევისშეწყვეტისცენტრისდაარსებადამოქმედება.

ტრეინინგის მეთოდებიტრეინინგი ტარდება ორ ნაწილად: დისტანციური

150

სწავლებადადაპირისპირსწავლება.სასწავლომასალახელმისაწვდომია ვებგვერდზე, და მონაწილეებსშეუძლიათშევიდნენვებგვერდზეთავიანთიპაროლისგამოყენებითგანსაზღვრულიდღეებისრაოდენობით.მათუნდადაასრულონსაკითხავიმასალადაგამოიცადნონდასრულებისშემდეგ.ისინი,ვინცჩააბარებენგამოცდას,მიიღებენორდღიანპირისპირტრეინინგს.ესპროგრამაორგანიზებულია ჯანმრთელობის სამინისტროს ანუფლებამოსილიუნივერსიტეტის მიერ. მონაწილეთამაქსიმალურირაოდენობაარის25.

პირისპირ ტრეინინგის პროგრამის დეტალები:• პრე-ტესტი, მონაწილის მოლოდინები, პროგრამისტრეინინგისსამიზნეები;

• თამბაქოსმოხმარებისეპიდემიოლოგია,ეროვნულინიშნებიდატენდენციები;

• თამბაქოსმოხმარებასპეციალურჯგუფებში:ბავშვებიდა ახალგაზრდები, ქალები, ფეხმძიმე ქალები,პაციენტებითანმხლებიდაავადებებით,ჯანდაცვისპერსონალი;

• თამბაქოზე დამოკიდებულება, მექანიზმები,დამოკიდებულებისდონისგაზომვა:ფაგერსტრომისტესტინიკოტინისდამოკიდებულებისთვის (FTND),ევროპული მედიცინის ასოციაცია მოწევის დაჯანმრთელობის(EMASH)კრიტერიუმი;

• მწეველებთანჩარევისმიდგომები:5Asდა5Rs;• რეზისტენტულ/პრობლემური შემთხვევები, მძიმემწეველები, მსუბუქი მწეველები, მწეველებითანმხლებიდაავადებებითდაა.შ.;

• ფსიქოსოციალურიმხარდაჭერა;• ფარმაკოლოგიური მკურნალობა , პირველიფარმაკოთერაპიისჩართვით;

• კ ა ნონ მდებლობა : თ ა მ ბ ა ქოს კონტროლისკ ა ნონ მდებლობა , თ ა მ ბ ა ქოს კონტროლისცენტრებისათვის კანონმდებლობა (ფიზიკურიშესაძლებლობა,ძალადაა.შ.)

• შემთხვევებისკვლევისროლიდაა.შ.;• შეწყვეტისცენტრებისვიზიტი;• პოსტ-ტესტიდატრეინინგისშეფასება,მონაწილეებისრეკომენდაციებისამომავლოპროგრამებისათვის.

შეფასებაწარმატება შეფასებულია პრე და პოსტ ტესტისსაშუალებითდაწარმატებულიმონაწილეებიმიიღებენსერტიფიკატსჯანმრთელობისსამინისრტოდანანსხვამმართველობითი ორგაოდან. ასევე, გაიცემა ზეპირიშეფასება. სერტიფიცირებულ ექიმებს ნება ეძლევათდააარსონდაამუშაონმოწევისშეწყვეტისცენტრი.

სატრეინინგო პროგრამა გულმკერდის ექიმებისათვის ERS-მაგამოაქვეყნამონოგრაფიამოწევისშეწყვეტაზეპაციენტებშიCOPD-ით2007წელსდაახალივერსიამალეიქნება ხელმისაწვდომი2,4. ცხრილი 6.2 წარმოადგენსთურქეთისგამოცდილებასამსფეროში.

ცხრილი 6.2: ტრეინინგის პროგრამის მაგალითი მოწევის შეწყვეტაზე ჯანდაცვის პროფესიონალებისათვის თურქეთში

პროგრამაჩატარდათურქეთისთორაკალურისაზოგადოებისმიერ საერთაშორისო პფიზერის ფონდის ფინანსურიმხარდაჭერით(თამბაქოსკონტროლიდაპოლიტიკამიცრო-გრანტები). სტანდარტული "მოდულირებული"ტრეინინგისპროგრამა მომზადებული იყო თამბაქოს კონტროლისსამუშაოჯგუფისმიერთურქეთისთორასისსაზოგადოებაში.შემდეგ, 40 გულმკერდის ექიმების ჯგუფი დატრენინგდა,როგორცტრენერები,დაშექმნესცენტრალურისატრეინინგოგუნდი. ტრეინინგის პროგრამა შეიქმნა, რომ ყოფილიყოხელმისაწვდომი საზოგადოების ყველა წევრისათვისელექტრონული მედიით. მთლიანობაში 765-მა მონაწილემდაასრულა ელ-ტრეინინგის მოდული. ამ ელ-კურსისმიზანი იყო მოეხდინა პირველიორი As (კითხედაურჩიე)5A პრინციპის ინტეგრირება მათ ყოვლედღიურ კლინიკურპრაქტიკაში,ყოველიმოდულისდასასრულს,მონაწილეებიპასუხობდნენკითხვებზემოდულისძირითადსაკითხებთანდაკავშირებით. ელ-ტრეინინგის კურსის დასრულებისშემდეგ, მონაწილეს სურდათ გაეუმჯობესებინათთავიანთიპრაქტიკაესწრებოდნენრაპირისპირერთდღიანტრეინინგებს (რეალურად ყველა 765 მონაწილე დაესწროპირისპირ ტრეინინგს). ეს სატრეინინგო პროგრამებიჩატარებული იქნა ცენტრალური სატრეინინგო გუნდისწევრების მიერ თურქეთის 16 პროვინციში. ამ სფეროშიტრეინინგების პროგრამის დასრულებისას, მონაწილეებმაგანავითარეს თავიანთი უნარი ემოქმედათ მწეველებთანდა დახმარებოდნენ მათ მოწევისათვის თავის დანებებაშიმეცნიერული მეთოდების გამოყენებით. პროგრამის ყველამონაწილე შეფასდა როგორც ძალიან კარგი და კარგი,გამომდინარეშინაარსისადაკურსისშესაბამისობისა.

151


1. RigottiNA,BittonA,RichardsAE,ReyenM,WassumK,RawM.Aninternational surveyof trainingprograms for treating tobaccodependence.Addiction.2009;104(2):288-96.

2. WHOReporton theGlobalTobaccoControlReport,2008.TheMPOWERPackage.Geneva,WorldHealthOrganization,2008.

3. EuropeanCommission,2017.SpecialEurobarometer458ReportAttitudesofEuropeanstowardsTobaccoandElectronicCigarettes.Availableat :https://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/ResultDoc/download/DocumentKy/79003

4. Nardini S. Smoking Cessation. European Respiratory SocietyMonographs, 2008. 10.1183/1025448x.ERM4208. http://erspublications.com/content/smoking-cessation.

5. P.TønnesenP.,CarrozziL.,FagerstromKO.,GratziouC.,Jimenez-RuizC.,NardinieS.,ViegiG.,Lazzaro,C.,CampellIA.,DagliE.,andR.West.Smokingcessationinpatientswithrespiratorydiseases:ahighpriority,integralcomponentoftherapy.EurRespirJ.2007;29:390–417.

6.4 მოწევის შეწყვეტის კურიკულუმის განვითარებისათვის რეკომენდაციები პროფესიონალთა სხვა კატეგორიებისათვის, ვინც ჩართულია მოწევის შეწყვეტის მიწოდებაში ევროპაში: ფსიქოლოგები, ექთნები, ჯანმრთელობის პოლიტიკის შემმუშავებლები

ექიმების გარდა, პერსონალური მუშაობის ყველაკატეგორიათამბაქოსშეწყვეტისცენტრებშიანმწეველებისდახმარებაში ჩართულები საჭიროებს ჰქონდეთსაბაზისოცონდადაუნარებითამბაქოსმოხმარებისადადამოკიდებულებისსამკურნალოდ.ესაუცილებელია,რათაუზრუნველყოფილიიქნასსაუკეთესოპრაქტიკათამბაქოსთავის დანებებისთვის. საბაზისო მოწევის შეწყვეტისსატრეინინგომოდულირეკომენდირებულია:ექთნების,ბებიაქალების, ფსიქოლოგების, ფასილიტატორების,სოციალური მუშაკებისა და ფარმაცევტებისათვის ანნებისმიერისხვა კატეგორიის პერსონალისათვის, ვინცეხმარებამწეველსთავისდანებებაში,რაცდამოკიდებულიარეგულაციებზეყველაქვეყანაში.

კურიკულუმი უნდა მოიცავდეს მინიმუმ სასწავლოშინაარსსთამბაქოსთანდაკავშირებულიდარღვევებისთაობაზე,ნიკოტინისდამოკიდებულებისნევრობიოლოგია,თამბაქოს დამოკიდებულება (ფიზიოლოგიურ დაფსიქოსოციალურფაქტორებზემიმართვა),მოწევისდათავისდანებებისპროცესები,შეწყვეტისინტერვენციისსახეობები,მწეველებისშეფასებადამტკიცებულებაზედაფუძნებულითამბაქოსგამოყენებისთერაპიები.ტრეინინგები საჭიროებს მთავრობის სისტემებისმხარდაჭერას, რაც უზრუნველყოფს იმას, რომჯანმრთელობისპროფესიონალებსაქვთმასზეწვდომა.ეს არის ეროვნული ჯანმრთელობის უფლებამოსილიკომისრების და მენეჯერების საკითხი, ვინც უნდადააფინანსოსმოწევისშეწყვეტისტრეინინგები,როგორცუმთავრესიჯანმრთელობისდაცვისაქტივობა.ამსაჭიროებისუკეთესადგაგებისათვისდაასეთიპროგრამებისუკეთესადდაგეგმვისათვის, ჩვენ ვიძლევით მკაცრ რჩევას, რომმინიმუმიმოწევისშეწყვეტისსატრეინინგომოდულიუნდაიყოსშეთვაზებულიხელისუფლებისპოზიციებზემმყოფიპროფესიონალებისათვისაც.თამბაქოსთანდაკავშირებულიდაავადებებისა და სიკვდილიანობის ელემენტარულიცნებების,ასევეღირებულებითიეფექტურობისთამბაქოსპრევენციისანშეწყვეტისთერაპიისგაცნობით,ჯანდაცვისპოლიტიკისშემქმნელებიუფროგათვითცნობიერებულებიიქნებიან პრობლემის ხარისხით და დასახავენპრიორიტეტებსსიტუაციისგაუმჯობესებისმიზნით.ტრეინინგის მეორე დონე მისაღებია ყველაჯანმრთელობის პროფესიონალისათვის. ტრეინინგისპირველიდონეშექმნილიაიმათთვის,ვისაცსურსგახდესთამბაქოსშეწყვეტისსპეციალისტი.

რეკომენდაციები• მოწევადამოწევისშეწყვეტაუნდაიყოსძირითადიკურიკულუმის ნაწილი საბაზისო ტრეინინგებშიჯანმრთელობის პროფესიონალებისათვის, ვინცმუშაობსმწეველებთან

• ტრეინინგი უნდა იყოს ძირეული ნაწილიმოწევის შეწყვეტის პროგრამაში ჯანმრთელობისუფლებამოსილი ორგანოებისათვის. დროისა დაფინანსებისდაცვაუნდაიყოსგათვალისწინებულიამ

152

პროგრამაში(Bმტკიცებულებისდონე)• მოწევის შეწყვეტა დაფინანსებული უნდა იყოსდა მიენიჭოს პრიორიტეტი არსებულტრეინინგისბიუჯეტებში(Bმტკიცებულებისდონე).


1. WestR.,McNeillA.,andM.Raw.Smokingcessationclinicalguidelinesforhealthprofessionals:anupdate.Thorax2000;55;987-999.

6.5 ტრეინინგის სტანდარტები ექიმებისათვის მოწევის შეწყვეტაზე

წინარე ისტორია თამბაქოს შეწყვეტა ხშირად კომპლექსურიმკურნალობაა, და არსებობს ბევრი განსხვავებულიტრეინინგის მეთოდები შეწყვეტის უნარებისათვის.მიუხედავადიმისა,რომთამბაქოზედამოკიდებულებასაქვსბევრიმახასიათებლებიზოგადად,სადაცარუნდაიყოსისაღწერილიმსოფლიოში,გარემოდაკულტურამომხმარებლისირგვლივშეიძლებაგანსხვავდებოდესმნიშვნელოვნად. ასევე განსხვავდება ჯანდაცვისსისტემები, მათ რესურსებსა და პრიორიტეტებზედამოკიდებულებით.მომდევნოსექციაში,ჩვენშევეხებითსიგარეტისმომხმარებლებს,რადგანთამბაქოსმოწევაარისყველაზეგავრცელებულიგამოყენებულითამბაქოსპროდუქტი. თამბაქოს სხვა პროდუქტის შეწყვეტანაკლებადგამოკვლეულიაკარგად,მაგრამმეთოდები,გამოყენებული მოწევის შეწყვეტასთან ჩვეულებრივგამოიყენება, როცა თამბაქოს სხვა პროდუქტებზედამოკიდებული მომხმარებლები მოითხოვენ თავისდანებებაშიდახმარებას.თამბაქოსშეწყვეტა არ არისაუცილებლადიყოსჯანდაცვისსერვისისნაწილი,მაგრამტრეინინგისსქემა,აქშემოთავაზებული,მიმართულიაჯანმრთელობისპროფესიონალებზე.მოწევის შეწყვეტის უნარები უნდა დატრენინგდესექიმებში,ვინცდროსადარესურსებსუთმობსმოწევისშეწყვეტას,დაკვირვებისპერიოდისდროისჩათვლითექვსითვემაინც.

ტრეინინგის შინაარსიტრეინინგიშემოთავაზებულიასამდღეზე:1. საბაზისო სერთიფიკატი (2 დღე) ხარისხის გამო,დასწრებააუცილებელიაკურსისპირველორდღეს.შინაარსი: 50 % პრაქტიკა (ქცევით-შემეცნებითითერაპია მოტივაციური ინტერვიუ და თამბაქოსშეწყვეტისპრაქტიკა).

2 . გაუმჯობესებული სერტიფიკატი (მომდევნო1 დღე ) გ აუმჯობესებული სერთიფიკატისკვალიფიკაციისათვის, აუცილებელია შემდეგისაბაზისოსერტიფიკატზედამატებით:. ერთდღიანი (მე-3დღე) მომდევნოსამიდანექვსთვემდესაბაზისოტრეინინგისშემდეგ;

. ცოდნის წერილობითი ტესტი, დაახლოებით 30წუთი,მე-3დღესდანიშნული;

. 3პაციენტისშემთხვევა,წერილობითიკლინიკურიანგარიში,შაბლონისდაკვირვება;

. 3 ზედამხედველობის სეანსი ჯგუფში ანინდივიდუალური კონსულტაცია (პირდაპირი ანტელეფონით).

გაუმჯობესებული სერტიფიკატი მიენიჭება იმშემთხვევაში,თუყველამხარედაასრულებსწარმატებით,მაგ.. 2+1დღეტრეინინგის,წერილობითიტესტი, სამიწერილობითიპაციენტისშეწყვეტისანგარიშიპლუსსამიზედამხედველობისშემთხვევა (ჯგუფი ან ინდივიდი,პირისპირ ან ტელეფონით). მოწინავე სერტიფიკატმაუნდა უჩვენოს, რომ ტრეინინგი განხორციელდაეროვნული სტანდარტის დაკვირვებით შეწყვეტისტრეინინგისათვის.სპეციალურილოგოტიპიშეიძლებაგამოიცესიმისდასამტკიცებლად,რომტრეინინგიიცავდაეროვნულსტანდარტს(დეტალურიაღწერისჩათვლით).ბაზისურიტრეინინგისსერტიფიკატი,თუშესაძლებელია,უმჯობესიაიყოსნაკლებადშემმუშავებელიდამკაფიოდუნდაგანსხვავდებოდესმოწინავესერტიფიკატისაგან.

ტრეინინგის კურიკულუმის სავალდებულო შინაარსი საბაზისო ტრეინინგის შინაარსი (დღე 1 და 2)თ=თეორიასდაპ=პრაქტიკას

153

თ:შესავალი:თამბაქოს მოხმარების, ღირებულების,დამოკიდებულების ჯანმრთელობის ძირითადიშედეგებისმიმოხილვა,დათამბაქოსპრევენციისდათამბაქოსმოხმარებისგანსხვავებულიასპექტებისმიმოხილვა.

თ:თამბაქოსგამოყენებისრისკიუფროდეტალურადდამოწევისშეწყვეტისსარგებელი

თ:მეთოდები თამბაქოს შეწყვეტის (კოჰრანისლაბორატორია, www.treatobacco.net) მეთოდებიშედეგებისშესაფასებლად

პ:მეთოდებიკონსულტაციებისათვისდატრეინინგისსესიები.

პ:თამბაქოსშეწყვეტაპრაქტიკაში,ინდივიდუალურიკონსულტაციების პროცედურები, რეციდივისპრევენცია,დაკვირვების პერიოდიდატრეინინგიsსეანსი.

თ:თამბაქოს დამოკიდებულება , გ ა მოდევნა ,ფარმაკოთერაპია.

თ: მეთოდებისხვადასხვაადგილების/ჯგუფებისათვის,მასალებიდასხვარესურსები.

თ:არჩევითიშინაარსი,როგორიცაა:კანონმდებლობა,თამბაქოს რეკლამირება და/ან გლობალურისაკითხები.

დაკვირვების პერიოდის შინაარსი (დღე 3)სავალდებულოსაკითხები:1ცოდნისტესტი:0,5სთ,10კითხვა,5მრავალარჩევითი+5ESEკითხვარი;

2ჯგუფურიმკურნალობა:კითხვებთანდაკავშირებითდისკუსიებიდაპასუხები2.5სთდაგეგმვის,ჯგუფისლიდერის როლის, შეხვედრის სტრუქტურის,დასაქმების საკითხისდა ჯგუფის შექმნისათვის,დოკუმენტირებისათვის.

3 ინდივიდუალური მკურნალობა: გამოცდილების/დისკუსიებისგაცვლამცირეჯგუფებშიპაციენტებისშემთხვევებიდანდაქეისკვლევებიდან,სტუდენტებისმიერჩატარებული(2სთ).

არააუცილებელიდისკუსია:4.დღისსაკითხები (1სთ),მაგ.ახალირეგიონალურიგამოკითხვის შედეგები, წყლის მილით მოწევა,

სხვათამბაქოსპროდუქცია,ახალიკანონმდებლობა,გარემოთამბაქოსმოწევა,ფარმაკოლოგიურითერაპია,ახალგაზრდობა/სკოლები, სქესი, გლობალურისაკითხებიდაახალიმასალები.

ტრეინინგის შეფასებამონაწილეებს უნდა მიეცეთ შესაძლებლობა, რათაშეაფასონ(ა)ტრეინინგისპირველიორიდღედაშემდეგ(ბ)სამივედღემთელიკურსისმოცვით.

I. ტრეინინგის მოდულები, რომლებიც უნდა იყვნენნაწილი1და2დღეებისშეფასებისა.

კითხვები:1გამოცდილების,ადგილის/პროფესიისშესახებ;2თეორიულინაწილისშინაარსი.3პრაქტიკულინაწილისშინაარსი

II.ტრეინინგისმოდულები,რომლებიცშეიძლებაიყოსმე-3დღისშეფასებისნაწილი.

კითხვები:• თეორიულინაწილისშეინაარსის,დღე3შესახებ;• პრაქტიკულინაწილისშინაარსი,დღე3შესახებ;• წრთვნა1-2დღესადამე-3დღესშორის-ორგანიზაციისდაშინაარსისშესახებ;

• მთლიანადტრეინინგისშესახებ• რამდენ პაციენტს უმკურნალეთ საბაზისოტრეინინგიდან(დღე1და2)?

ტრეინინგში გამოყენებული მასალები:• ცოდნისტესტისათვისკითხვებისჩამოყალიბება;• ნიმუშებისაშინაოდავალებებისპასუხობებისთვისდაპაციენტებისჩაწერისათვის

• პაციენტებისწერილობითიშემთხვევებისგამოყენებადისკუსიებში

• ინფორმაცია(პრეზენტაცია)ფარმაცევტებზე• ინფორმაცია (პრეზენტაცია) თუ როგორ მოხდესდაკვირვებადაშეფასება.

ექიმები,ვისაცსურსგანაახლოსუნარები,შესთავაზებენ3დღიანტრეინინგსდამოეთხოვებათწარმოადგინონსამი

154

წერილობითიპაციენტისშემთხვევა,რითაცმიიღებენმოწინავესერტიფიკატს.

უფლებამოსილების მინიჭება თამბაქოს შეწყვეტის ტრეინინგის კურსის ჩატარებისათვისექსპერტების ეროვნული საბჭო უნდა დაარსდესუფლებამოსილებით, რათა შეაფასოს კურსისწინადადებები. დეტალური პროგრამა და აღწერამასწავლებლებისდაინსტრუქტორებისკომპეტენციისაუნდაგამოიცადოსეროვნულისაბჭოსმიერ.ნებისმიერიაუცილებელი დამტკიცების შემდეგ, ახალი კურსიშეიძლებადამტკიცდეს.

6.6 თამბაქოზე დამოკიდებულების მკურნალობის ხარისხის სტანდარტები

განსაზღვრებათამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობისსპეციალისტი(TDTS)1არისპროფესიონალი,ვინცფლობსუნარებს,ცოდნასადატრეინინგს,რათაუზრუნველყოსეფექტური , მტკიცებულებაზე დაფუძნებულიინტერვენცი ა თამბ ა ქოს დამოკიდებულებისმკურნალობისათვის,ინტენსიურობისნაირფეროვნებით.თამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობისსპეციალისტს შეიძლება ჰქონდეს სხვადასხვაპროფესიული მიკუთვებადობა და შეიძლებამუშაობდეს სხვადასხვა დაწესებულებაში შემდეგისჩათვლით, მაგრამ არა შეზღუდვით, ჰოსპიტალებში,თემის ჯანმრთელობის ცენტრებში, ჯანმრთელობისშენარჩუნების ორგანიზაციებში, სამედიცინო დასტომატოლოგიურდაწესებულებებში,საგანმანათლებლოდაწესებულებებში , სოციალური სერვისებისსააგენტოებში, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისორგანიზაციაში,თამბაქოსმკურნალობისცენტრებში,ტელეფონით თავის დანებების , ნარკოტიკურლიდამოკიდებულების მკურნალობის პროგრამებშიდა მენტალური ჯანმრთელობის ცენტრებში. ეს

სპეციალისტები შეიძლება ჩართული იყვნენ არამხოლოდმკურნალობისმიწოდებაში,არამედაგრეთვესხვებისგანათლებაში (ჯანდაცვის პროფესიონალები,ადმინისტრატორები, მეცნიერები, მწეველები დაარამწეველები) თამბაქოს დამოკიდებულებისმკურნალობისშესახებ.

თამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობის სპეციალისტის როლი და პასუხისმგებლობათამბაქოზე დამოკიდებულება - ცოდნა და განათლება წარმოადგინოსმკაფიოდაზუსტიინფორმაციათამბაქოსმოხმარების, თავის დანებების სტრატეგიების, დამოსახლეობაზეჯანმრთელობისზეგავლენისმასშტაბი,თამბაქოსმოხმარებისმიზეზებიდაშედეგები.1.თამბაქოს მოხმარების, დამოკიდებულების დაშეწყვეტისგავრცელებისადაპარამეტრებისაღწერაქვეყნებსა და რეგიონებში, სადაც მკურნალობატარდება,დაროგორიცვლებაასეთიმაჩვენებლებიდემოგრაფიული, ეკონომიკურიდა კულტურულიქვეჯგუფებისმიხედვით.

2.თამბაქოს გამოყენების და დამოკიდებულებისმკურნალობისროლისახსნასაყოველთაოთამბაქოსკონტროლისპროგრამაში.

3.ეროვნული ა ნგ არიშების , კ ვლევების დასახელმძღვანელოების აღმოჩენების გამოყენებათამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობაზე

4. სოციალურიდა გარემოსფაქტორების ახსნა, რაცხელსუწყობსდაზღუდავსთამბაქოსგამოყენებისდადამოკიდებულებისგავრცელებას.

5.თამბქოსგამოყენებისჯანმრთელობისშედეგებისახსნა,მაგრამაგრეთვეთავისდანებებისსარგებლისდა საბაზისო მექანიზმების თამბაქოსთანდაკავშირებულიდარღვევებისახსნა

6. აღწეროს, თუ როგორ ვითარდება თამბაქოსდამოკიდებულებადაშეეძლოსახსნასბიოლოგიური,ფსიქოლოგიური და სოციალური მიზეზებითამბაქოზედამოკიდებულების.

7. შეაჯამოს და შეეძლოს წარადგინოს თამბაქოზედამოკიდებულების ღირებულიდადამაჯერებელიდიაგნოსტიკურიკრიტერიუმები

155

8.აღწეროსქრონიკულირეციდივისბუნებათამბაქოსდამოკიდებულებაზე , ტიპიური რეციდივისპარამეტრებისდაფაქტორებისჩათვლით

9. წარმოადგინოს ინფორმაცია სქესის, ასაკის დაკულტურულისენსიტიურიდაშესაბამისისწავლებისსტილისათვისდაუნარებისათვის.

10. განსაზღვროს მტკიცებულებაზე დაფუძნებულიმკურნალობისსტრატეგიებიდაყოველისტრატეგიისდადებითიდაუარყოფითიმხარეები

11. უნარი შესწევდეს განიხილოს ალტერნატილითერაპიები ,როგორიცაა მავნებლობისშემცირება,ჰიონიზი,ნემსისჩხვლეტისთერაპია

12.აჩვენოსუნარიმიიღოსინფორმაციაზემოთნახსენებთემებზე.

კონსულტაციების უნარები კონსულტირების თეორიებისა და სტრატეგიებისე ფ ე ქ ტ უ რ ი გ ა ნ ა ც ხ ა დ ი ს დ ე მ ო ნ ს ტ რ ი რ ე ბ ათანამშრომლობის და მკურნალობაში კლიენტთაჩ ა რთულობი ს წ ა ხ ალი ს ე ბ ი ს დ ა არ ს ე ბ ა დ აცვლილებებისკენსწრაფვა.1 . ეფე ქტური კონ სულტირები ს უნ არე ბი სდემონსტრირება,როგორიცაააქტიურიმოსმენადაემფატია,რაცწინსწევსმკურნალობისპროცესს.

2.თბილი, თავდაჯერებული და არაგანმხილველიკონსულტირებისგარემოსშექმნისდემონსტრირება.

3.მტკიცებულებაზე დაფუძნებული მეთოდისგამოყენების აღწერა და დემონსტრირებასწრაფი ჩარევისათვის თამბაქოს გამოყენებისდა დამოკიდებულების სამკურნალოდ, რაცგანსაზღვრულისამსახელმძღვანელოში.

4. ქცევითი ცვლილებების მოდელის გამოყენებისაღწერა, რაც მოიცავს მოტივაციურ ინტერვიუს,ქცევით-შემეცნებით თერაპიას და მხარდამჭერკონსულტირებას.

5. კლინიკურად საჭირო სტრატეგიების გამოყენებისეფექტურობის დემონსტრირება მოტივაციისგასაძლიერებლადდაცვლილებისთვისძალისხმევისწახალისება.

6.ე მ პ ი რ ი ულ ად მ ხ ა რდ ა ჭ ე რ ილ ე რთ - ე რთ

კონსულტაციებში მ ა ი ნც კომპ ეტენციისდემონსტრირება, როგორიცა ინდივიდუალური,ჯგუფური,ტელეფონითკონსულტირება.

შეფასების ინტერვიუ მკურნალობის დასაგეგმად საჭიროა შეფასებისინტერვიუს ჩატარება, რათა მოპოვებულ იქნასსაყოველთაოდასწორიმონაცემები.1.შეფასებისინტერვიუმოიცავს:ა.თამბაქოსმოხმარებისისტორია;ბ.ღირებული მოტივაციის საზომები თავისდანებებისათვის;

გ.ღირებული საზომებითამბაქოს მოხმარებისდადამოკიდებულებისგასაზომად;

დ.მიმდინარეგამოწვევებიდაბარიერებიმუდმივითავშეკავებისშესანარჩუნებლად;

ე.მიმდინარე ძლიერი მხარე თავშეკავებისმხარდასაჭერად;

ვ.წინასწარი თავის დანებების მცდელობა ,მკურანლობის გამოცდილების, წარმატების დაბარიერებისჩათვლით;

ზ.ს ო ც ი ალურ ი მ ხ ა რდ ა ჭ ე რ ი ს ს ი ს ტ ე მ ი სხელმისაწვდომობა;

თ.მკურნალობისათვისპრეფერენციები;კულტურულიფაქტორები,რომლებიცზემოქმედებენთავისდანებებისმცდელობაზე.

2. ბაზისური სამედიცინო ისტორიის ინფორმაციისშ ე გროვები ს უნ არის დემოსტრირებ ა დ ასწრაფი ფსიქიატრიული და ნივთიერებაზედამოკიდებულებისსაკითხისსკრინინგისჩატარება.

3.აღიწეროს,როდისმოხდესკონსულტირებაპირველადიჯანდაცვისპროვაიდერებისადაგაკეთდესშესაბამისიმკურნალობისდაგეგმარებისგანხორციელება.

4. თამბაქოს მოხმარების არსებული ობიექტურისაზომებისაღწერა,როგორიცააCOმონიტორინგიდანიკოტინისდონისშეფასება.

მკურნალობის დაგეგმარება 1 . ინდივიდუალური მკურნალობის გეგმისგ ა ნ ვ ით არ ე ბ ი ს უ ნ არი ს დ ე მო ნ სტრირ ე ბ ა

156

მტკიცებულებაზე დაფუძნებული მკურნალობისსტრატეგიებისგამოყენებით;

2. პაციენტთან თანამშრომლობით, სპეციფიურიდა გაზომვადი მკურნალობის ობიექტებისიდენტიფიცირება;

3.ინდივიდუალურიმკურნალობისდაგეგმვა,რომელიცდაეყრდნობა პაციენტის შეფასების ფაქტორებს,რომლებიცგანსაზღვრულისშიდამიღებისშეფასებისდროსდაისტორიისგაერთიანებით.

4 . თანამშრომლობით მკურნალობის გეგმისგანვითარება, რაც გამოიყენებს მტკიცებულებაზედაფუძნებულსტრატეგიას,რათადაეხმაროსპაციენტსთავისდანებებისმცდელობისგანვითარებაშიდა/ანთამბაქოსგანთავშეკავებისგაგრძელებაში.

5. დაკვირვების პერიოდისათვი გეგმის აღწერა,უარყოფითიშედეგების პოტენციური საკითხებზერეაგირებისჩათვლით

6. სხვა პროვაიდერების ან რეკომენდირებულიდამატებითი მკურნალობის მიმართვის პროცესისდემონსტრირება.

ფარმაკოთერაპია მკაფიო და ზუსტი ინფორმაციის წარმოდგენახელმისაწვდომიფარმაკოთერაპიისსახეობებისშესახებდამათითერაპიულიგამოყენება.1 . კომბინირებული ფარმა კოთერაპიის დაკონსულტირებისსარგებლისაღწერა;

2.ახლანდელიგამოყენების,ზემოქმედების,გვერდითიმოვლენების,უკუჩვენებების,ცნობილიგვერდითიეფექტებისშესახებინფორმაციისწარმოდგენაყველათამბაქოსდამოკიდებულების მედიკამენტზე, რაცაღიარებულიაეროვნულისააგენტოებისმიერ;

3. კლიენტისახლანდელიდაწარსულისამედიცინო,ფსიქიატრიულიდამოწევისისტორიისშესაბამისიინფორმაციის იდენტიფიცირება (წარსულიმკურნალობისჩათვლით),რასაცშეუძლიაგავლენამოახდინოსფარმაკოთერაპიულგადაწყვეტილებაზე.

4 . შესაბამის პაციენტს მიეწოდოს განათლებათერაპიული არჩევანისათვის და დოზირებასხვადასხვასიტუაციებისათვის.

5.ნიკოტინისგამოდევნისსიმპტომების,ხანგრძლივობის,ინციდენტისდამაგნიტუდისგანხილვა;

6 . მედიკამენტების და მაღალი დოზირებისმედიკამენტებისკომბინაციებისგამოყენებისაღწერა,თავშეკავებისგასაძლიერებლად;

7. მეორე ხაზის მედიკამენტების იდენტიფიცირებადასაჭიროებისშემთხვევაშიმათზეინფორმაციისმოპოვება;

8.შესაძლოგვერდითირეაქციებისიდენტიფიცირებადა სირთულეები , რ აც დაკ ა ვშირებულიათამბაქოს დამოკიდებულების ფარმაკოთერაპიისგამოყენებასთან,სამედიცინოპროფესიონალებთან/სერვისებთანდროულიმიმართვა;

9. ამ ფარმაკოთერაპიებში მცირედა/ან არამუდმივგვერდით ეფექტებზე რეაგირების უნარისდემონსტრირება;

10.სხვაჯანდაცვისპროვაიდერებთანთანამშრომლობისუნარისდემონსტრირება,შესაბამისიმედიკამენტისგამოყენებისკოორდინაციისათვის,განსაკუთრებითსამედიცინო ან ფსიქიატრიული თანმხლებიდაავადებებისარსებობისას.

11.ალტერნატიულითერაპიებისშესახებინფორმაციისწარმოდგენა, რაც დაფუძნებულია აღიარებულეფექტიანობაზე.

რეციდივის პრევენციასხვა მეთოდები რეციდივის შემცირებისა დამიმდინარემხარდაჭერითუზრუნველყოფათამბაქოზე-დამოკიდებულპირთათვის.1. პერსონალურირისკფაქტორების განსაზღვრადაჩართვამკურნალობისგეგმაში

2.სტრატეგიებისადადაძლევისუნარებისაღწერა,რასაცშეუძლიარეციდივისრისკისშემცირება.

3 . მ კურნალობის გ ე გმის მოდიფიცირებისსახელმძღვანელოს წარმოდგენა რეციდივისრისკის შესამცირებლად მკურნალობის კურსისგანმავლობაში.

4 . გაგრძელებული მკურნალობის შემდგომიმკურნალობისგეგმისაღწერა.

5.თუროგორშეიძლებადამატებითირესურსებისადმი

157

მ ი მ ართვი ს აღწ ერ ა რ ე ც იდი ვ ი ს რ ი ს კ ი სშესამცირებლად.

6. მკურნალობის სტრატეგიების განხორციელებამათთვის,ვისაცაქვსხარვეზიანრეციდივი.

მწეველთა რთულ/განსაკუთრებულ კატეგორიასთან მიდგომა სხვადასხვა პოპულაციის ქვე-ჯგუფებთან მუშაობისკომპეტენციის დემონსტრირება და იმ მწეველებისიმკატეგორიებთანმუშაობა,ვისაცაქვთსპეციალურიჯანმრთელობისპრობლემები.1. კულტურულად კომპეტენტური კონსულტირებისწარმოდგენა.

2.სპეციფიკურიმკურნალობისმაჩვენებლებისაღწერაგანსაკუთრებული პოპოულაციის ჯგუფისათვის(მაგ.ფეხმძიმე ქალები, მოზარდები, ახალგაზრდაზრდასრულები, მოხუცები, ჰოსპიტალიზირებულიპაციენტები , თანმხლები ფსიქიატრიული ,ქრონიკული,რესპირატორლიდაავადებებისმქონეადამიანები,)

3 . მაღალი რისკის კლიენტების სიტუაციებზერეაგირებისუნარისდემონსტრირება;

4.ეფექტურიმკურნალობისრეკომენდაციებისშექმნაარა-სიგარეტისთამბაქოსმომხმარებლებისათვის.

5.რეკომენდაციებისაღწერაიმათთვის,ვინცსაფრთხისქვეშდააყენაგარემოთამბაქოსკვამლით.

დოკუმენტირება და შეფასება მეთოდებისდამოყენებადააღწერაინდივიდუალურიპროგრესის მისადევნებლად, ჩანაწერების გაკეთება,პროგრამისდოკუმენტირება, შედეგების გაზომვადაანგარიშისწარმოდგენა.1 . ზუსტი ჩანაწერების შენარჩუნება მისაღებიკოდირების პრაქტიკის გამოყენებით, რომელიცშესაბამისია იმ ადგილისათვის, სადაც ხდებასერვისითუზრუნველყოფა.

2. კლიენტისდაკვირვებისპერიოდისდაპროგრესისთვალყურისდევნებისპროტოკოლისიმპლემენტაციადაგანვითარება

3. თამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობის

ა ღ ი ა რ ე ბ უ ლ ი შ ე დ ე გ ე ბ ი ს გ ა ზ ო მ ვ ი სსტანდარტიზირებული მეთოდების აღწერაინდივიდებისადაპროგრამისათვის.

პროფესიული რესურსები ხელმისაწვდომირესურსებისგამოყენებაკლიენტებისმხარდაჭერისათვისდაპროფესიულიგანათლებისაანკონსულტაციებისათვის.1. ხელმისაწვდომირესურსების აღწერა (ვებ,თემის,სახელმძღვანელო) თამბაქოს თავშეკავებისხელშეწყობისატვისპაციენტებში;

2. თემის რესურსების განსაზღვრა თანმხლებიმედიკამენტის,ფსიქიატრულიანფსიქო-სოციალურიპირობებისმიმართვისათვის.

3. თამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობასთანდა/ან კვლევასთან დაკავშირებული განხილულიჟურნალების, პროფესიული საზოგადოებების,ვებგვერდების და გაზეთების დასახელება დაგამოყენება.

4. აღწერა იმის, თუ როგორ შეუძლიათ პაციენტებსმკურნალობისთანხებისუკანდაბრუნება

კანონი და ეთიკამუდმივად გამოიყენებოდეს ეთიკის კოდექსიდა მთავრობის რეგულაციები სპეციფიკურადჯანმრთელობისდაცვისადგილებში1.თქვენიპროფესიულიდისციპლინურიდაწესებულიეთიკის კოდექსის გამოყენება და აღწერათამბაქოს დამოკიდებულების მკურნალობისსპეციალისტებისათვის,თუხელმისაწვდომია.

2 . რეგულაციების გამოყენების აღწერა , რაცმიესადაგება თამბაქოს მკურნალობის ადგილს(კონფიდენციალურობა, პირადულობა, სამუშაოადგილისსპეციფიურირეგულაციები).

პროფესიული განვითარება გაგრძლებული პროფესიული განვითარებისათვისდა სხვათა განვითარების ხელშეწყობისათვისპასუხიმგებლობისაღება.1. პროფესიული სტანდარტის შენარჩუნება, რაც

158

მოთხოვნილია პროფესიული ლიცენზიით ანსერთიფიკატით.

2.თამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობისცოდნისადაუნარებისგანვითარებისათვისლიტერატურისადასხვაფორმატისწყაროებისინფორმაციისშეგროვება

3.მიმდინარეკვლევებისგავლენისაღწერათამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობისპრაქტიკაზე.

4. თამბაქოს მკურნალობის შესახებ ცოდნის დააღმოჩენებისგავრცელებასხვებთანფორმალურიდაარაფორმალურიარხებით.


1. ATTUD Core competencies for evidence-based treatment oftobaccodependence.Associationfor theTreatmentofTobaccoUseandDependence,April 2005.http://www.attud.org/docs/Standards.pdf

6.7 თამბაქოს შეწყვეტის სპეციალიზირებული სერვისის აკრედიტაციის მოთხოვნები

თამბაქოსშეწყვეტის სერვისი (TCS)1 განსაზღვრულია,როგორც ნებისმიერი ადგილი, სადაცჯანმრთელობისპ რ ოფ ე ს ი ო ნ ალ ი მ კ უ რ ნ ალო ბ ს თ ა მ ბ ა ქ ო სდამოკიდებულებას,როგორცმიზანსანროგორცსერვისისერთ-ერთიმიზანი.e.SCCANშეფასებისმიხედვით,არსებობს2500თამბაქოსშეწყვეტის სერვისები ევროპაში2. ყველა ეს სერვისიაფიქსირებს, რომ თამბაქოს შეწყვეტა არის ერთ-ერთიმიზანიჯანმრთელობის სამსახურში.თამბაქოსშეწყვეტისსერვისებსაქვსროლი,გააკეთონშემდეგი:• უმკურნალონ თამბაქოს დამოკიდებულებისშემთხვევებს და ფოკუსირდნენ უფრო რთულშემთხვევებზე;

• მისცენგანათლება/დაატრენინგონჯანმრთელობისპროფესიონალებითამბაქოსშეწყვეტისშესახებ;

• გამოიკვლიონ/ შეაფასონ თამბაქოს შეწყვეტისჩარევები;

• გაავრცელონკარგიშემთხვევებიმოწევისშეწყვეტის

შესახებჯანდაცვისპროფესიონალებსადაძირითადმოსახლეობასშორისდააღმოფხვრანცუდიპრაქტიკა;

• ხელიშეუწყონჯანმრთელობას.

6.7.1 თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის სერვისის სამი დონე2თამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისსერვისისგანსაზღვრებამოიცავსსამქვე-ჯგუფს:• თამბაქოსშეწყვეტისერთეულს;• თამბაქოსშეწყვეტისსპეციალისტებისპრაქტიკას;• თამბაქოსშეწყვეტისკონსულტირებისცენტრები.

თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის სპეციალიზირებული ერთეულები (STCU)STCUარისცენტრი,მიძღვნილიმოწევისშეწყვეტისადმიმინიმუმ ერთი ექიმით და ორი ჯანმრთელობისპროფესიონალით,ერთიმათგანითამბაქოსშეწყვეტისს პ ეცი ალისტი , სრული ხ ელმის აწვდომობითმედიკამენტებისგამოწერაზედაქცევითმხარდაჭერაზე,COმონიტორინგისტესტირებისხელსაწყოებზეყველაპაციენტებისათვის, სტანდარტული სამედიცინოჩანაწერებისწარმოება,სტანდარტულიპროცედურებიდაკვირვებისპერიოდზედააქტივობებისშეფასება.

თამბაქოს შეწყვეტის სპეციალისტების პრაქტიკა TCSPარისსამედიცინოპრაქტიკა,რომელიცმიძღვნილიანაწილობრივ ან მთლიანი დროით თამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობაზე,უნარითგამოწეროსმედიკამენტი,მაგრამთამბაქოსშეწყვეტისკლინიკებისმიერშეთავაზებულიმთლიანიარჩევანისგარეშე.

თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის კონსულტირების ცენტრი (TCCC)TCCC არის ცენტრი, რომელიც მიძღვნილიათამბაქოსდამოკიდებულების სამკურნალოდ, სადაც თამბაქოსშეწყვეტის სპეციალისტების ყოფნა სავალდებულოა,მაგრამ არაა სავალდებული სამედიცინო დოქტორისყოფნა.იქჩვეულებრივარისფსიქოლოგი,ექთანიანსხვაჯანმრთელობისპროფესიონალი,რომლებიცმოქმედებენ,როგორცკონსულტანტები.მედიკამენტებისგამოწერაარ

159

არისუზრუნველყოფილი,მაგრამფარმაკოლოგისრჩევისმხარდაჭერახელმისაწვდომია.იხ.ცხრილი6.3.მსგავსადყველადანარჩენიადგილისა,სადაცთამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტახორციელდება,როგორიცააოჯახისექიმთაპრაქტიკა,ფარმაციადასხვ., TCSუნდამიყვესსაუკეთესო პრაქტიკის სახელმძღვანელოსთამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობისათვის.ა კრედიტაციის მოპოვების მიზნით , როგორცსპეციალიზირებულითამბაქოსშეწყვეტისსერვისისა,სავალდებულოაქვემოთდეტალურადჩამოყალიბებულიმოთხოვნებისდაკმაყოფილება.

6.7.2 სპეციალიზირებული თამბაქოს მოხმარების შეწყვეტის ერთეულის აკრედიტაცია ცენტრებს,როლებიცაკრედიტირებულიარიან,როგორცსპეციალიზირებულითამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისერთეულები, მკაცრად ეძლევათრჩევა, რომ ჰყავდეთოპტიმალურიადამიანურიდამატერიალურირესურსები.3 ესერთეულებიუნდაავლენდნენჯანდაცვის,სწავლებისდაკვლევითიურთიერთობისშესანიშნავკრიტერიუმებს.

ადამიანური რესურსები• მეცნიერულიმტკიცებულებებისმიხედვითგუნდიანერთზემეტიჯანმრთელობისპროფესიონალიზრდისმოწევისშეწყვეტისწარმატებისმაჩვენებელს.3

• მულტიდისციპლინურიგუნდი,ექიმების,ექთნების,ფსიქოლოგების , დიეტოლოგების ჩართვით,

ოპტიმალურიაუმეტესობათამბაქოსმომხმარებლისმოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად შეწყვეტისგანმავლობაში.• თამბაქოს (მოწევის) შეწყვეტის სპეციალისტისაჭიროა ყველათამბაქოს შეწყვეტის სერვისში.მსოფლიოჯანდაცვისორგანიზაციის მიხედვით,თამბაქოს შეწყვეტის სპეციალისტი არის ის,ვინც დატრენინგებული და ანაზღაურებულია,რათა მიაწოდოს კვალიფიციური მხარდაჭერამწეველებს, ვისაც ჭირდება დახმარება მოწევისთავის დანებებისათვის; ჩართული პერსონალიარსაჭიროებსიყოსსამედიცინოთვალსაზრისითდატრენინგებული.

• სამედიცინო ექიმებმა შეიძლება მოიცვან ყველაამოცანათამბაქოსშეწყვეტისდაწესებულებაში.

• არასამედიცინოჯანმრთელობისპროფესიონალებმაშეიძლება წარმოადგინონ ქცევითი მხარდაჭერადათამბაქოსშეწყვეტისტრეინინგისამედიცინოგუნდთანანარასამედიცინოერთეულში.

• ა რ ა -ჯ ა ნ მრთელობის პროფესიონ ალები ,რომლებიც დატრენინგებული არიან თამბაქოსდამოკიდებულებაზე, შეიძლება ითამაშონგანსაკუთრებულიროლიზედამხედველობისქვეშ.

• ს პ ე ც ი ა ლ ი ზ ი რ ე ბ უ ლ მ ა ჯ ა ნ დ ა ც ვ ი სპროფესიონალებმა, როგორიცაა ბებიაქალებისამშობიაროში,ანესთეზიოლოგებისაოპერაციოში,ფსიქიატრები მენტალური დარღვევებისმქონე თამბაქოს მომხმარებლებთან, შეიძლებაითამაშონგანსაკუთრებულიროლისპეციფიკურპოპულაციაში.

• პ ერსონალი უნდა ი ყო ს ა კმ არისი , რ ათაუზრუნველყოფილი იქნას პირველი ვიზიტიარაუგვიანეს ვიდრე სამი კვირისა თამბაქოსდამოკიდებულების მკურნალობის მოთხოვნისშემდეგ.

• ც ე ნ ტ რ ი დ ა კ ო მ პლ ე ქ ტ ე ბ ული ა მ ულტ ი -დისციპლინური ჯანდაცვის პროფესიონალებისგუნდით,რომელიცსპეციალიზირებულიათამბაქოსდამოკიდებულების მკურნალობაზე . ასეთიპროფესიონალები განსაზღვრულია, როგორც ამ

ცხრილი 6.3: თამბაქოს შეწყვეტის სერვისების სამი დონე (მიღებული e.SCCAN-დან)2

თამბაქოსშეწყვეტისსერვისები

თამბაქოსშეწყვეტის

საკონსულტაციოცენტრი

თამბაქოსშეწყვეტისპრაქტიკა

თამბაქოსშეწყვეტისსპეციალიზირებული

განყოფილება

160

დარგშიმაღალიკვალიფიკაციისჯანდაცვისმუშაკებიდაექპერტები,მოწევის/თამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობის, პრევენციის,დიაგნოზირებისთვის,რომლებიც მუშაობენ სრული დატვირთვით დაუნაზღაურდებათამაქტივობისათვისშრომა.

• ჯანდაცვისპროფესიონალისათვის,ვინცოპერირებსამსპეციალიზირებულმოწევისშეწყვეტისერთეულში,აუცილებელია შეეძლოს მიიღოს ადექვატურიტრეინინგი პრევენციის, დიაგნოზირებისა დამკურნალობისსაკითხებში.

• იდეალურ შემთხვევაში, ცენტრს ასევე შეუძლიაჰყავდესადმინისტრაციულიპერსონალი,პაციენტებისზარების , კორესპონდენციის , პ აციენტებისჩანაწერებისდასხვაადმინისტრაციულიფუნქციებისუზრუნველსაყოფად.

• ამრესურსებისხელმისაწვდომობაშესაბამისადუნდაიქნასდოკუმენტირებული.სერტიფიკატიშეიძლებამოთხოვნილიქნასზოგიერთიკომპეტენტურიორგანოსმიერ, რაც უჩვენებს, მულტიდისციპლინარულიგუნდისარსებობასსპეციფიკურიმახასიათებლებითდასრულიდროითმუშაობითამცენტრში.

მატერიალური რესურსები• შესაბამისი ოთახები ხელმისაწვდომი სრულიდროით: კონსულტაციების ოთახი, ცდები ოთახი,ადმინისტრაციულიოფისი, მოსაცდელიოთახიდაშეხვედრებისოთახი

• კომპიუტერითმხარდაჭერილიმონაცემთაბაზადაფაილები სპეციფიკური დოკუმენტაციისათვისმოწევისადათამბაქოსმოხმარებაზე.

• სპეციფიკური მოწევის/თამბაქოს მოხმარებისკლინიკურიჩანაწერები.

• კინიკურიინტერვენციისპროტოკოლები;• თვითდახმარებისმასალები;• შესაბამისიოფისისმასალები;• აუდიო-ვიზუალურიპროექტორისმასალები;• კლინიკური მასალები: სტეტოსკოპი, სისხლისწნევისმზომელი,ამონასუნთქჰაერშიCOგაზომვისხელსაწყო, სპირომეტრი, ელექტროკარდიოგრაფა,პაციენტისსიმაღლისდასხეულისწონისგამზომველი

სისტემა (სხეულის მასის ინდექსის კალკულაციისჩათვლით).მედიკამენტებისნიმუშები

• სხეულის ფლიუდებში ნიკოტინის ან კოტინინესგაზომვისშესაძლებლობა

• საკონტაქტოტელეფონისნომერი

ამ რესურსების ხელმისაწვდომობა შესაბამისადუნდა იქნას დოკუმენტირებული. სერტიფიცირებასავალდებულოა კომპეტენტური უფლებამოსილიორგანოს მიერ, რაც უჩვენებს კლინიკის მასალებისდა კომპიუტერის მონაცემთა ბაზის გამოყენებისხელმისაწვდომობას.ნიკოტინისდაკოტინინისგაზომვისშესაძლებლობა სხეულის ფლუიდებში, უნდა იქნასდოკუმენტირებული.მოთხოვნილიაასევესპეციფიკურიმოწევისკლინიკურიჩანაწერების პრეზენტაცია, სპეციფიკურკითხვართან,კლინიკურიჩარევისპროტოკოლთანდათვითდახმარებისმასალებთანერთად.

თამბაქოს მომხმარებლების კატეგორიები, რომლებმაც უნდა მიმართონ თამბაქოს შეწყვეტის სერვისებს მაღალი რისკის თამბაქოს მომხმარებლებითამბაქოს შეწყვეტის სერვისების ძირითადი მიზანიამაღალი სტანდარტის მკურნალობისუზრუნველყოფა

თვითშეფასებით კითხვარი აუცილებელია:თამბაქოსმოხმარებისპროფილი.თამბაქოზედამოკიდებულებისტესტი:ფაგერსტრომისტესტი.თვითშეფასების კითხვარი რეკომენდირებულია:ხასიათისშეფასებისკითხვარი(HAD)ანსხვაკითხვარიმოტივაციაზეთავისდანებებისდა/ანაღქმისბარიერებზე.არა თვით ადმინისტრირებული კითხვარი:კითხვარი,როგორიცააბექისდეპრესიისშემქმნელი(BDI)

ცხრილი 6.3.: კითხვარი თამბაქოს შეწყვეტის სერვისებისათვის

161

მაღალი რისკის თამბაქოს მომხმარებილისათვის,როგორიც ა ა ფეხმ ძი მ ე ქ ალები , მ წ ე ვ ელებიდაგეგმილიოპერაციით, მწეველებიფსიქოლოგიური,გულსისძარღვთა,რესპირატორულიდაავადებებითდასიმსივნიანიპაციენტები,თამბაქოსმომხმარებლებისხვადამოკიდებულებებით(ალკოჰოლიდასხვანარკოტიკები),სოციალურადწარუმატებელიმწეველებიდამწეველები,ვისაცჰქონდაწარუმატებელითავისდანებებისისტორია.

თამბაქოს ყველა მომხმარებელი თამბაქოსყველამომხმარებელმა,ვისაცსჭირდებადახმარებათავისდანებებისპროცესში,უნდამიმართოსთამბაქოსშეწყვეტისსერვისებსჯანდაცვისპროფესიონალებისმიერ,თავისდანებებისხაზითანსოციალურისერვისებით,ანთვითონმიმართონამსერვიცებს.

სპეციფიკური საზოგადოება თამბა ქოს შ ეწყვ ეტის ს ერვისები შ ეიძლებასპეციალიზირებულიიყოსერთისამიზნეჯგუფისათვის,როგორიცააფეხმძიმექალები,მოზარდებიანთამბაქოსმომხმარებლებიდამოკიდებულისხვანივთიერებებზე.ამშემთხვევაში,თამბაქოსშეწყვეტისსერვისზეუნდაიქნასმითითებაგაკეთებული.

ჯანდაცვის აქტივობები სპეციალიზირებული მოწევის შეწყვეტის ერთეულისაკრედიტაციადაფუძნებულიაძირითადადჯანდაცვისხარისხის კრიტერიუმზე. კრიტერიუმი, რომელიცგანსაზღვრავსმოწევის/თამბაქოზედამოკიდებულებისხარისხსპრევენციის,დიაგნოზირებისდამკურნალობაშიარისშემდეგი:ჯანდაცვაუნდაიყოსუზრუნველყოფილისამფორმატში:• ინდივიდუალიზირებული• ჯგუფური• ტელეფონზე-დაფუძნებული

ცენტრებსუნდა ჰქონდეთ ინდივიდუალიზირებული,ჯგუფური და ტელეფონზე დაფუძნებული მართვისპროტოკოლები. ეს პროტოკოლები უნდა შეივსოსმინიმუმ ვიზიტისასდაკვირვების პერიოდის კურსის

განმავლობაში,რომელიცგაგრძელდებადაახლოების12თვესთავისდანებებისთარიღიდან.• ჯგუფურიკონსულტაციებისშემთხვევაში,პაციენტიგამოჩნდება კურსის დროს 5-დან 9-მდე სეანსზე,რომლისხანგრძლივობაა45-დან90წუთი.

• ტელეფონზედაფუძნებულიკონსულტაციებიუნდაჩატარდეს იმ შემთხვევებში, სადაც პაციენტს აქვსსირთულეებიმოვიდესცენტრში,იმშემთხვევებში,სადაცმხოლოდნაკლებადინტენსიურიჩარევებიასაჭირო. ან იმ შემთხვევებში, სადაც პირდაპირიინტერვენციაასაჭირო.

ჯანდაცვის აქტივობა გატარდებაექიმების, ექთნებისდაფსიქოლოგებისმულტიდისციპლინარულიჯგუფისმიერ. ყველა ისინი უნდა იყვნენ კვალიფიციურიექსპერტებიმოწევის პრევენციის,დიაგნოზირებისდამკურნალობაში.ამ ერთეულების ჯანდაცვის აქტივობები არ უნდაიყოს შესაბამისიფაქტობრივ ცენტრებთან. შედეგად,ერთეულის პროფესიონალები უნდა იყვნენ მზადგადაამისამართონ და გამართონ კონსულტაციებისხვა ჯანდაცვის პროფესიონალების მიერ თამბაქოსმომხმარებლებისმკურნალობისშესახებ.საჭიროაპრეზენტაციააუცილებელიდოკუმენტაციებზე,რომელიცუჩვენებსჯანდაცვისპროტოკოლისარსებობას,რაც დააკმაყოფილებს მახასიათებლებს. უნდა იქნასწარმოდგენილიდოკუმენტაცია, რომელიც გაცემულიიქნება კომპეტენტური ორგანოს მიერ, და უჩვენებსშემდეგ მონაცემებს: წელიწადში ახალი პაციენტებისრაოდენობა (მინიმალურიმოთხოვნილირაოდენობა=300,),წელიწადშიგასინჯვებისრაოდენობა(მინიმალურიმოთხოვნან=1000),COგაზომვისრაოდენობაწელიწადში(მინიმალური რაოდენობა ნ = 1000), წელიწადშინიკოტინისადა/ანკოტინინისრაოდენობისგანსაზღვრა(მინიმუმირაოდენობან=100),სპირომეტრულიაჩმოჩენისრაოდენობაწელიწადში,და ECG კვლევისრაოდენობაწელიწადში.თამბაქოსშეწყვეტისსერვისებიაღიარებსსაერთაშორისოდაეროვნულსაუკეთესოპრაქტიკისსახელმძრვანელოებსთამბაქოს შეწყვეტისათვის. თამბაქოს შეწყვეტის

162

სერვისებიაღიარებსძირითადკარგპრაქტიკასყველაპროცედურაში,პატივსსცემსპაციენტებისუფლებებსდაასრულებსმონაცემთადაცვისრეგულაციებს.ასევე,დოკუმენტაციაუნდაიქნასწარმოდგენილი,რომელიცგაცემულიაკომპეტენტურიორგამოებისმიერ,რომელიცნებასრთავსცენტრისაქტივობებისკოორდინაციასსხვაცენტრებთანანდეპარტამენტებთანმოწევისპრევენციისანმკურნალობასთანდაკავშირებულსაკითხებში.თამბაქოსშეწყვეტისსერვისმაუნდაგაავრცელოსკარგიპრაქტიკათამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობაზედა თამბაქოს პრევენციაზე სხვა ჯანმრთელობისსერვისებსადასაზოგადოებაშიზოგადად.

სწავლების აქტივობები• მკაცრად რეკომენდირებულია ჯანმრთელობის

პროფესიონალებისათვის სპეციალიზირებულმოწევისშეწყვეტისერთეულებში,ჰქონდეთსაკმარისიკვალიფიკაცია და აკრედიტაცია, რათა ჩაატარონსწავლების აქტივობები, რაც დაკავშირებულიაპრ ე ვ ე ნ ც ი ა სთა ნ , დი ა გ ნოზირებ ა სთა ნ დ ამკურნალობასთან მედიცინის, ფსიქიატრიულდაჯანმრთელობის მეცნიერებებში, ისევე, როგორცსაექთნოსკოლებში.

• ეს ერთეულები აგრეთვეუნდა აკმაყოფილებდნენსხვა ჯანდაცვის დეპარტამენტების სატრეინინგომოთხოვნებს. პროფესიონალებს, ვინც ეკუთვნისერთეულს, უნდა შეეძლოთ ტრეინინგის კურსისჩატარება

• ეს სპეციალიზირებული მოწევის შეწყვეტისერთეულებიუნდა იყვნენ მომზადებული მიიღონპასუხისმგებლობა ტრეინინგის ჩატარებისათვისმოწევის პრევენციის , დიაგნოსტიკის დამკურნალობის თაობაზე რეზიდენტებისათვის იმსპეციალისტების ტრეინინგისათვის, ვინც არისრესპირატორული მედიცინის, ოჯახის და თემისმკურნალობისმედიცინის,პრევენციულიმედიცინისდასაზოგადოებრივიჯანდაცვის,ანსხვაკლინიკურ-ქირურგიულისპეციალისტები,ასევეფსიქოლოგიისრეზიდენტები.

საჭიროა აუცილებელიდოკუმენტაციის წარმოდგენა,რომელიც უჩვენებს, რომ ზოგიერთი ჯანდაცვისპროფესიონალი მუშაობს სრული დროით ცენტრში,და აქვს აკადემიური კვალიფიკაცია, რაც საჭიროასტუდენტების სასწავლებლად. პატივცემულილექტორები, კერძო უნივერსიტეტების ლექტორები,საკონტრაქტოლექტორები,ასოცირებულიპროფესორები,უნივერსიტეტის ასისტენტ პროფესორები დაუნივერსიტეტის რექტორები განსაკუთრებულადღირებულიაამშემთხვევაში.თამბაქოსშეწყვეტისსერვისმაუნდაგაავრცელოსკარგიპრაქტიკათამბაქოსდამოკიდებულებისმკურნალობაზედათამბაქოსპრევენციაზესხვაჯანდაცვისსერვისებშიდასაზოგადოებაშიფართოდ.საჭიროა დოკუმენტაციის წარმოდგენა, რომელიც

პირველი ვიზიტი:უნდაიყოსპირისპირდა/ანუნდაჩატარდესჯგუფისვიზიტისჩარჩოში;არისშემთხვევათამბაქოსმომხმარებლების,მოხმარებისჩანაწერებისდათამბაქოსპროდუქტზეგანათლების,თამბაქოსმოხმარებისჯანმრთელობისშედეგებისხელმისაწვდომობის;უნდაგაგრძელდეს:30-60წთ.დაკვირვების შემდგომი ვიზიტები:კვლევისშემდგომიდაკვირვებისვიზიტებიჩვეულებრივ5-დან9-მდეა,მაგ.მე-2,4,8,12,26კვირაზე,მაგრამსხვასქემებიცარისშესაძლებელი,მაგ.დამატებითივიზიტიპირველკვირასანვიზიტი1წლისშემდეგ;ხანგრძლივობაარის15-30წთ;შეიძლებაგაუმჯობესებულიიყოსტელეფონითმხარდაჭერით,ინტერნეტითდატესტირებით,ისევე,როგორცდაუგეგმავივიზიტი;უნდაიყოსადაპტირებულიხანგრძლივობაზედამხარიდაუჭიროსინდივიდისსიტუაციასდასაჭიროებას.

ცხრილი 6.4: მოწევის შეწყვეტის ვიზიტის ორგანიზების მაგალითი

163

გაცემულია კომპეტენტური ორგანოების მიერ, დაუჩვენებსრომცენტრირუტინულადატარებსსასწავლოაქტივობებს. კურსების, კონფერენციების და სხვასასწავლო შეხვედრების რაოდენობა, ჩატარებულიცენტრისწევრებისმიერბოლოორწელიწადშიუნდაიყოსგანსაზღვრული.ოთხიმიმდინარესატრეინინგოაქტივობა მაინც უნდა ჩატარდეს ყოველწლიურად,რომმოპოვებულიქნას სპეციალიზირებულიმოწევისშეწყვეტისერთეულისაკრედიტაცია.განსაკუთრებით ღირებული იქნება სერტიფიკატიჯანდაცვის ცენტრის ან ჰოსპიტალის სასწავლოკომისიიდან,რომელიცადასტურებს,რომმედიცინაშიდა ფსიქოლოგიაში ტრეინინგის რეზიდენტებიიცვლებოდნენერთეულიდან.

კვლევითი აქტივობებისპეციალიზირებულითამბაქოსმოხმარებისშეწყვეტისერთებულმა უნდა აჩვენოს შესაბამისი კვლევითიაქტივობაეპიდემიოლოგიურიდაკლინიკურიკვლევისფორმითანსაბაზისოკვლევითცდებში.თამბაქოსთავისდანებებისსერვისებმაუნდაშეაფასონმათი აქტივობა და უზრუნველყოს მონაცემები.წარმოდგენილიმონაცემებიინფორმირებასმოახდენსშესაძლო პროექტებისდა გააუმჯობესებსთამბაქოზედამოკიდებულებისდიაგნოზირების, პრევენციისადამკურნალობისპრაქტიკას.თამბაქოს თავის დანებების სერვისებს შეუძლიამონაწილეობა მიიღონ აკადემიურ კვლევებში.აკრედიტირებულიორგანოს მხარდაჭერით,თამბაქოსშეწყვეტისსერვისებმაშეიძლებამიიღონმონაწილოებამენეჯმენტში ან აკადემიურ კვლევაში. თამბაქოსშეწყვეტის სერვისებმა უნდა წარადგინონ ანგარიშითავიანთი აქტივობების შესახებ ყოველწლიურად,განსაკუთრებულადუზრუნველყონშემდეგი:• ახალიპაციენტებისრაოდენობადაკვლევისშემდგომიპერიოდისვიზიტებიუნდადაფიქსირდეს;

• ექვსთვიანი შემოწმებული თამბაქოს შეწყვეტისსტატუსი დაფიქსირებულ იქნა ყველა იმპაციენტისათვის,ვინცესტუმრათამბაქოსშეწყვეტისსერვისებს.

ოქროს დონის აკრედიტაციისათვის, აუცილებელიდოკუმენტაციაუნდაიქნასწარმოდგენილიერთეულისკვლევისაქტივობისუკანასკნელიხუთიწლისმანძილზე.წარმოდგენილიუნდაიქნასშემდეგიდოკუმენტაცია:სამეცნიერო პუბლიკაცია (არანაკლებ 3 ეროვნულდა საერთაშორისო ჟურნალებში), კომუნიკაციებისაერთაშორისო კონგრესებთან (არანაკლებ 3), დაკომუნიკაციებიეროვნულენაზე(არანაკლებ6)

თამბაქოს თავის დანებების სერვისების როლი ჯანმრთელობის ხელშეწყობაში თამბაქოს თავის დანებების სერვისებმა ხელიუნდა შეუწყონ ჯანსაღი ცხოვრების წესს თამბაქოსგარეშე ზოგადად საზოგადოებას შორის, თამბაქოსმომხმარებლებსშორისასოცირებულიდაავადებებითთუმათგარეშე.მათასევეუნდაგააკეთონპაციენტებისათვის,ვინცესწრებოდასერვისებსთემისშიგნით.

რეკომენდაცია: ძირითადად გავრცელებულ ENSP - ხარისხისსტანდარტებზე დაფუძნებული სტანდარტიზებულიევროპულისააკრედიტაციოსისტემისგანხორციელებისას,უნდაგავითვალისწინოთდაპატივიუნდავცეთევროპისრეგიონის4 მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის 53წევრ სახელმწიფოს განსხვავებულობას სხვადასხვასტრუქტურებითდაორგანიზაციებითმათჯანდაცვისდასაგანმანათლებლოსისტემებში.


1. Jiménez-RuizCA.,Solano-ReinaS.,Rebollo-SerranoJC.,EsquinasC.fortheExecutiveCommittee,SmokingCessationGroup,.SpanishRespiratorySociety(SEPAR).GuidefortheAccreditationofSmokingCessationServices.www.separ.es

2. e.SCANN2010Report :TheEuropeanTobaccoCessationClinicsAssessmentandNetworkingProject.www.ofta-asso.fr/escann

3. h t tp : / /www.tabacco log ia . i t / f i led i rectory/PDF/4_2010/Tabaccologia_4-2010.pdf

4. http://www.euro.who.int/en/where-we-work

164

თამბაქოს შეწყვეტის სერვისი თვით აუდიტი

არაიმპლემენტაცია

ზოგიერთი იმპლემენტაცია(0)

ნახევრად იმპლემენტაცია(0)

თითქმის სრული იმპლემენტაცია(0)

დიახ სრული(0)

მიუღებელი (NA)

დაკვირვებები

1. თამბაქოს შეწყვეტის სერვისი აცხადებს მკაფიოდ, რომ სერვისი მიძღვნილია თამბაქოს მომხმარებლების სამკურნალოდა და თამბაქოს შეწყვეტის ჩასატარებლად

მიზანი

1.01 სიტყვა„თამბაქო“წარმოდგენილიადაბეჭდილიდოკუმენტისსახითდაგამოფენილიაშენობისშესასვლელში

0 1 2 3 4 NA

1.02 სიტყვა„თამბაქო“წარმოდგენილისსერვისისინტერნეტისპრეზენტაციაში

0 1 2 3 4 NA

1.03 არსებობსსპეციალურიტელეფონისნომერითამბაქოს

0 1 2 3 4 NA

1.04 თუთამბაქოსშეწყვეტისსერვისისსიაარსებობსრეგიონულანეროვნულდონეზე,თამბაქოსშეწყვეტისსერვისიამსიაშია

0 1 2 3 4 NA

2. თამბაქოს შეწყვეტის სერვისი საუკეთესო ძალისხმევას ეწევა, ჰქონდეს საკმარისი ადამიანური და მატრიალური რესურსები მისი მისიის დასრულებისათვის

რესურსი

2.01 პესონალისდროსაკმარისიაპირველივიზიტისშეხვედრისგადადებისთვის3კვირაზენაკლებიდროით

0 1 2 3 4 NA

2.02 მთელიპერსონალიდატრეინინგებულიამოწევისშეწყვეტაზე

0 1 2 3 4 NA

2.03 პერსონალისნახევარზემეტისერტიფიცირებულიაროგორცთამბაქოსშეწყვეტისსპეციალისტად

0 1 2 3 4 NA

2.04 რეცეპტისრულადხელმისაწვდომია

0 1 2 3 4 NA

2.05 არსებობსთავისდანებებისოთახი>10მ2კონსურლტაციებისათვის

0 1 2 3 4 NA

2.06 არსებობსერთიCO-სტესტერი/600ვიზიტიწელიწადში

0 1 2 3 4 NA

ცხრილი 6.5: მოწევის შეწყვეტის თვითშეფასება

Continued

165

2.07 საკონსულტაციოოთახშიარისკომპიუტერი

0 1 2 3 4 NA

2.08 თვითშეფასებისკითხვარი,როგორიცააფაგერშტომისნიკოტინზედამოკიდებულებისტესტი

0 1 2 3 4 NA

2.09 წამლებიხემისაწვდომია,ანთვალსაჩინოაპაციენტებისათის

0 1 2 3 4 NA

3. TCS იღებს ყველა მწეველს, მაგრამ მკურნალობს ყველაზე მძიმე შემტხვევებს. თუ ცენტრიგადაწყვეტს მიიღოს მხოლოდ სპეციფიკური პოპულაცია, მაგ. ფეხმძიმე ქალები,ეს გადაწყვეტილება მკაფიოდ არის აღწერილი

საჯარო

3.01 >50%ახალიპაციენტებისასაქვსთანმხლებიდაავადებები,თანადმოკიდებულება,ფეხმძიმობაანდაბალიშემოსავალი

0 1 2 3 4 NA

3.02 პოპულაციისსპეციფიკა,ვისაცხელიმიუწვდებათამბაქოსშეწყვეტისსერვისებზეკმაფიოდჩამოყალიბებულია

0 1 2 3 4 NA

4. თამბაქოს შეწყვეტის სერვისები პატივს სცემს საუკეთესო პრაქტიკას და ღირებულ სახელმძღვანელოებს მოწევის შეწყვეტასთან დაკავშირებულს

საუკეთესოპრაქტიკა

4.01 კარგიპრაქტიკისრეკომენდაციებიჩამოთვლილიდამიღებულია

0 1 2 3 4 NA

4.02 პირველივიზიტისდროისხანგრძლივობა½საათია

0 1 2 3 4 NA

4.03 თამბაქოსშეწყვეტაავრცელებსკარგპრაქტიკასჯანმრთელობისპროფესიონალებისატვის,ვინცარარისშეწყვეტისსპეციალისტი

0 1 2 3 4 NA

5. თამბაქოს შეწყვეტის სერვისი მონაწილეობს მოწევის შეწყვეტაზე პროფესიონალთა განათლებისა და ტრეინინგისათვის

განათლება

5.01 TCSმონაწილეობსმედიკოსექიმთათამბაქოზედამოკიდებულებისშეფასებისდათამბაქოსშეწყვეტაზეგანათლებაში

0 1 2 3 4 NA

5.02 TCSმონაწილოებსარამედიკოსჯანდაცვისპროფესიონალებისგანათლებასადადატრეინინგებაში

0 1 2 3 4 NA


Continued

166


6. TCS იწერს და უზრუნველყოფს მონაცემებს ადგილობრივი და/ან ეროვნული შეფასებისათვის კვლევა6.01 TCSიწერსდაუზრუნველყოფს

მონაცემებსადგილობრივიდა/ანეროვნულიშეფასებისათვის

0 1 2 3 4 NA

6.02 TCSმონაწილეობსაკადემიურკვლევაშითამბაქოსდამოკიდებულებისშესახებ

0 1 2 3 4 NA

7. თამბაქოს შეწყვეტის სერვისი ატარებს ჯანმრთელობის ხელშწყობის რუტინულ ქმედებებს თემთან კავშირში

ჯანმრთელობისხელშეწყობა

7.01 TCSატარებსამწლისანგასულიწლისმოქმედებასჯანმრთელობისხელშეწყობაში

0 1 2 3 4 NA

8. თამბაქოს შეწყვეტის სერვისი აფასებს მის აქტივობას და აგრძელებს გაუმჯობესებას შედეგების შეფასების

შეფასება

8.01 6თვიანითავშეკავებაჩაწერილიადაშეფასებული

0 1 2 3 4 NA

8.02 მოწევისშეწყვეტისშედეგებისსტატისტიკახელმისაწვდომია

0 1 2 3 4 NA

მთლიანად/100ცენტრი თარიღი მთლიანად

Published by:

თამბაქოზე დამოკიდებულების...

Documents