Íýãfile.sanhuu.mn/10w5/6olk/7. bond gargah diplom.doc · web view2004 2005 Хэвтээ...

Компаний бонд гаргах боломжийн судалгаа

Удиртгал

Нийгэм эдийн засгийн тогтолцооны өөрчлөлт нь бизнесийн байгууллагыг байнга хувьсан өөрчлөгдөж байдаг нийгмийн эрэлт хэрэгцээг соргогоор мэдэрч, үүний үндсэн дээр өндөр чанартай, технологийн өндөр агууламжтай, өртөг багатай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр хэрэглэгчидээ хангахыг шаардаж байна. Тэгвэл өртөг багатай үйлдвэрлэл , үйлчилгээ эрхлэхийн тулд санхүүгийн хямд эх үүсвэр зайлшгүй хэрэгтэй. Тэрхүү санхүүгийн эх үүсвэрийг чухам яаж бий болгох, тухайлбал гадаадын зээл тусламжаар уу? Банкны зээлээр үү? Аль эсвэл үнэт цаас гаргах замаар уу? Гэсэн олон асуудал урган гарч ирэх бөгөөд тэдгээрийг зөв тодорхойлж шийдвэрлэх нь чухал юм. Арилжааны банкны зээл нь хүү өндөртэй, хугацаа богино, хэмжээ бага зэргээрээ тийм ч өгөөжтэй урт хугацааны эх үүсвэр биш гэдэг нь судалгаанаас харагдаж байдаг. Хөрөнгийн зах зээл нь хөрөнгө оруулагчдын сонирхолыг татварын хөнгөлөлт, хөрөнгийн үр өгөөжтэй, уян хатан байршуулах боломж, эрсдэл хувиарлах өргөн бололцоо зэргээрээ татаж байдаг. Хөрөнгийн зах нь нийгэмд үүсч буй санхүүгийн хуримтлалыг дамжуулан бодит секторт хөрөнгө оруулах боломжийг бүрдүүлэх, үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж байгууллагын нийгмийн үнэ цэнийг тогтоох нэн чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Компанийн хувьд хямд эх үүсвэр олж авах, хэрэгцээт санхүүгийн эх үүсвэрээ татан төвлөрүүлэх дэлхийн жишигт нийцсэн олон арга замын нэг нь бондоорх санхүүжилт юм. Одоогоор зургаан барилгын компани хөрөнгийн захаас 8 тэрбум 200 сая төгрөгийг татан төвлөрүүлж, барилгын санхүүжилтэнд ашиглаж байна.

“Компанийн бонд гаргах боломжийн судалгаа” сэдэвт дипломын ажлаар бондын зах зээлийн онцлог, “Гангар Инвест” ХХК – ний хувьд хөрөнгийн зах зээлээс хямд, урт хугацаат эх үүсвэр дайчлах боломж ямар түвшинд байгааг судалж, Тус компаний зах зээл дээр гаргах

Г.Мөнхцэцэг

1


бондын оновчтой төрлийг тодорхойлон, үр ашгийн тооцоог гарган түүнийг туршин нэвтрүүлэхийг зорилоо.

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ. УРТ ХУГАЦААТ САНХҮҮЖИЛТ , ТҮҮНИЙ ТӨРӨЛ ШИНЖИЛГЭЭ

1.1 УРТ ХУГАЦААТ САНХҮҮЖИЛТ , ТҮҮНИЙ ХЭЛБЭРҮҮД

Засгийн газар , пүүс компани , хувь хүмүүсийн хуримтлал нь барилга байгууламж , тоног төхөөрөмж , бараа материалын нөөц болон бусад удаан хугацаагаар ашиглагддаг бодит активуудад зориул байгаа хөрөнгө оруулалтаас ялгаатай учир эдийн засагт санхүүгийн актив гэсэн ойлголт байдаг. Хэрэв субъект бүрийн хэмнэсэн хөрөнгө нь шаардагдах хөрөнгө оруулалтын хэмжээтэй байгаа тэнцүү, өөрөө хэлбэл өөрийн эх үүсвэр болох урсгал орлогоороо шаардагдах хөрөнгө оруулалт ба урсгал зардлаа бүрэн нөхөж чаддаг байсан бол гаднын санхүүжилт, санхүүгийн актив, мөнгөний1болон хөрөнгийн2 зах зээл гэсэн ойлголт гарч ирэхгүй. Зах зээлийн аливаа субъектийн бодит активын хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь хэмнэж хуримтлуулсан хөрөнгөөс нь ихэнх тохиолдолд давдаг. Өөрөөр хэлбэл мөнгөн хөрөнгийн эх үүсвэр дутагдаж байдаг. Санхүүгийн зах зээлийн зорилго нь хуримтлалыг эцсийн хэрэглэгчдэд үр ашигтай хуваарилахад оршино. Санхүүгийн эх үүсвэрийг ерөнхийд нь :

1. Өөрийн 2. Гадны эх үүсвэр гэж ангилдаг.

Өөрийн ба гадны эх үүсвэрүүд нь урт болон богино хугацааны байдаг. Урт хугацаат өөрийн эх үүсвэрт ( 1 жилээс дээш хугацаатай ) энгийн ба давуу эрхтэй хувьцаа, Хуваарилагдаагүй ашиг, түрээс, хөрвөх үнэт цаас, ЭХШ, үндсэн хөрөнгө борлуулсны орлого зэрэг багтана. 1 Íýã æèëýýñ äîîø õóãàöààòàé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä àðèëæààëäàã çàõ çýýë 2 1 æèëýýñ äààø õóãàöààòàé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä àðèëæààëäàã çàõ çýýëГ.Мөнхцэцэг

2


Богино хугацаат өөрийн эх үүсвэрт (1 жилээс доош хугацаатай ) авлага ордог. Урт хугацаат гадны хөрөнгийн эх үүсвэрт : Урт хугацаат зээл, Бонд , Банкны зээл ордог. Богино хугацаат гадны хөрөнгийн эх үүсвэрт : Банкны зээл , дансны өр , хуримтлагдсан өр зэрэг багтдаг. Орчин үеийн зах зээлийн нөхцөлд өрхийн аж ахуйн жилийн зардын хэмжээ нь дундажаар тэдгээрийн орлогын хэмжээнээс бага байх ёстой. Өрхийн аж ахуйд бараа ба үйлчилгээг худалдан авах болон татварын төлбөрөөс үлдсэн орлогын хэсгийг хадгаламж3 гэнэ. Хадгаламжийн хамгийн их тархасан хэлбэр нь хуримтлал, банкин дахь хадгаламж , үнэт цаасанд байршуулсан хөрөнгө оруулалт зэрэг юм. АНУ – ын эдийн засагчид хуримтлалыг илүү өргөн утгаар ойлгодог. Тэд өрөө төлөхөд зориулагдаж байгаа өрхийн аж ахуйн орлогын хэсгийг ч хамруулдаг. Учир нь өр төлөхөд зорилагдаж байгаа мөнгөн хөрөнгө хэрэглээнд ч татварт зориулагддагүй. Хуримтлалын ач холбогдол, түүний үр дүнг дараах загвараар илэрхийлдэг.

санхүүжилт Хадгаламж

Нөөцийн төлбөр ҮНДЭСНИЙ ОРЛОГО

1.1-р зураг. Өрхийн аж ахуйн хадгаламж, зардлын хэрэглээний

эргэлтийн загвар

3 Ýõ ñóðâàëæ: Ìîíãîë áàíê: Ñóäàëãààíû àæèë,2002 îí, Ìºíãºí õóðèìòëàëûí áàéðøóóëàëòûí íýã óäààãèéí àñóóëãûí íýãòãýëГ.Мөнхцэцэг

3

Бүтээгдэхүүний Зах зээл

Аж ахуйн нэгж байгууллагууд

ªрхийн аж ахуй

Санхүүгийн Зах зээл

Нººöèéí Зах зээл


Загвараас харахад өрхийн аж ахуйн хуримтлал нь хадгаламж хэлбэрээр санхүүгийн зах зээлд хөрөнгө оруулалт болж ингэснээр санхүүгийн зах зээл тэр хөрөнгөөр аж ахуйн нэгж , байгууллагуудыг банк болон банк бус санхүүгийн байгууллагуудаараа дамжуулан санхүүжүүлдэг байна. Үндсэн хоёр төрлийн эх үүсвэр байдаг. Үүнд:

1. Зээлийн эх үүсвэр 2. Өөрийн хөрөнгийн эх үүсвэр зэрэг болно.

Өөрийн хөрөнгийн эх үүсвэр буюу хувьцаат капитал нь компанийн эздийн хөрөнгө баялаг юм. Дотоод эх үүсвэр нь хуримтлагдсан ашиг, гадаад эх үүсвэр нь шинээр хувьцаа гаргаж арилжаалах явдал юм. Хувьцаат капиталд өөрийн буюу зээлийн эх үүсвэрээс ялгагдах хэд хэдэн онцлог шинжүүд 4 байдаг. Үүнд: Эзэмшигчийн эрх. Хувьцаа эзэмшигчид бол мөнгө зээлдүүлэгч биш хөрөнгийн эзэд юм. Эзэмшигчид нь компаний удирдлагад оролцох , түүнийг сонгох, түүнд сонгогдох эрхтэй байдаг. Хөрөнгө ба ашиг орлогын талаарх эрх. Компани бүр өр зээлийн төлбөрөө төлсний дараа хувьцаа эзэмшигчидэд ашиг хуваарилдаг. Ашиг орлого хуваалцах эрхийн хувьд хувьцаа эзэмшигчид нь зээлдэгчийн дараа буюу хоёрдогч байр суурьтай.Хүүгийн төлбөр зээлийн үндсэн төлбөр зэргийг эхний ээлжинд төлнө. Хөрөнгөөс хувь хүртэх эрхийн хувьд хувьцаа эзэмшигчид нь мөн сүүлийн байр эзэлдэг. Компаний мэдэлд байх хугацааны хувьд . Хувьцаат капитал бол байнгын эх үүсвэр юм. Түүнд эргэн төлөгдөх хугацаа гэж байдаггүй. Хувьцаа эзэмшигчид хүсвэл хувьцаагаа зах зээл дээр арилжаалж болох боловч энэ нь хувьцаа эзэмшигчдийн эрсдлийг өндөр болгоно. Зах зээл дээрх хувьцааны үнэ байнга хэлбэлзэж байдаг. Татвар. Компаний хувьд ногдол ашигт төлж буй төлбөр нь татвар ногдох орлогоос хасагддаггүй , татварын дараах цэвэр ашигаас тооцогддог учраас энэ нь өндөр зардалтай эх үүсвэр болно.

Өөрийн хөрөнгийн эх үүсвэрийн хэлбэрүүд

4 Á.Á¿æèíëõàì. Ñàíõ¿¿ãèéí óäèðäëàãà. ÑÝÇÄÑ,1998 îí Г.Мөнхцэцэг

4


Энгийн хувьцаа: Компаний хөрөнгийн баялагийн жинхэнэ эзэд бол ирээдүйд ашиг олно гэсэн хүлээлттэйгээр хөрөнгө оруулалт хийсэн энгийн хувьцаа эзэмшигчид юм. Энгийн хувьцаа эзэмшигчид нь компанийн ашиг орлогоос бусад бүх өр төлбөрийг төлж дууссаны дараа хувь хүртэх эрхтэй байдаг хэдий ч харьцангуй өндөр ноогдол ашиг авч хувьцааны үнийн өсөлтөөс зохих хэмжээний өгөөж хүртэж байдаг. Компаний хувьцааг хэн эзэмшиж байна вэ? гэдэг эзэмшлээс нь шалтгаалан дараах байдлаар ангилдаг.

Хувийн : компанийн бүх хөрөнгийг зөвхөн ганц хүн эзэмшиж байвал хувийн компани гэнэ.

Хаалттай : компаний хувьцааг хязгаарлагдмал хэсэг бүлэг хүмүүс эзэмшинэ. Хувьцаа нь албан ёсны бус зах зээл дээр арилжаалагдана. Хувьцааг нийтэд санал болгохгүй.

Нээлттэй компани: Хувьцаа нь албан ёсны зах зээл дээр арилжаалагддаг компаниуд юм. Хувьцаагаа албан ёсны зах зээл дээр нийтэд санал болгон арилжаалдаг.

Хувьцааны нэрлэсэн үнэ : Хувьцааг зах зээл дээр гаргахад тогтоосон үнэ. Өөрөөр хэлбэл компани бүртгэлдээ нэрлэсэн үнээр тусгадаг.

Энгийн хувьцааны давуу тал

Энгийн хувьцааны санхүүжилт хийснээр бусад төрлийн санхүүжилтын үед тавигддаг хязгаарлалт, хориглолтуудаас ангид байх боломжтой болно. Энгийн хувьцааны ноогдол ашиг нь компанийн хувьд зайлшгүй төлөх ёстой төлбөрүүдээс ялгаатай бөгөөд төлөхгүй байж болох , хугацаагүй байдгаараа нэлээд уян хатан чанартай эх үүсвэр болно. Энгийн хувьцааны санхүүжилт нь компанийн зээлдэх чадварыг өсгөдөг. Хувьцаат капиталын хэмжээ их байх тусам түүнтэй харьцуулсан зээл авах боломж их байх болно.


5


Сул тал Энгийн хувьцаагаар санхүүжилт хийснээр ашиг орлогын тархалт ихэсдэг. Өөрөө хэлбэл шинээр нэмж хувьцаа гаргахын хирээр богино хугацаанд нэгж хувьцаанд ноогдох ашиг буурч улмаар хувьцааны үнэнд сөрөг нөлөө үзүүлнэ. Урт хугацаат зээлийн эх үүсвэр гэсэн ойлголтонд нэгээс дээш жилийн хугацаатайгаар авсан зээлийн эх үүсвэрийг хамруулна. Урт хугацаат зээлийг ерөнхйид нь банк болон саннхүүгийн компаниудаас олгож байгаа зээл , корпорацийн бонд буюу өрийн бичиг гэж хоёр ангилдаг. Компаний хувьд урт хугацаат зээл нь санхүүгийн тогтмол зардлаар буюу хүүгийн төлбөрөөр дамжуулан санхүүгийн хөшүүргийг бий болгодог. Зээл харьцангуй хямд эх үүсвэр болдог учраас капиталын бүтцийн хувьд компанийн капиталын жигнэсэн дундаж өртгийг бууруулах нөлөө үзүүлнэ. Энэ нь компаниудад урт хугацаат зээлээр санхүүжилт хийх сонирхлыг төрүүлдэг. 1.2 Бонд, түүний үндсэн ойлголт , бондын ангилал1.2.1.Ерөнхий ойлголт Бондын зах зээл гэдэг нь дэд бүтэц болон орон сууц барих, эдийн засгийг хөгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгийн эх үүсвэрийг бий болгодог. Тэгэхээр бондын зах зээл хөгжөөгүй улс орны хувьд дэд бүтэц болон сургууль эмнэлгийг санхүүжүүлэх зардлууд татвар төлөгчдийн нуруун дээр бүрэн үүрэгддэг. Бондын зах зээл нь мөнгө шаардлагатай байгаа засгийн газар, компаниуд ба зээлдүүлэх хөрөнгийн эх үүсвэртэй хөрөнгө оруулагч нарын хоорондын үйл ажиллагаа юм. Анхдагч зах зээл дээр үнэт цаасны компани ба арилжааны банкууд бонд гаргагчаас бонд худалдаж аваад хоёр дахь зах зээл дээр хөрөнгө оруулагч нарт арилжаалдаг. Хөгжингүй орнуудын бондын зах зээл нь хөрөнгийн зах зээлийнхээ томоохон хувийг эзэлдэг. Бонд гэдэг нь зээлдэгч, зээлдүүлэгч хоёрын хоорондын харилцааг баталгаажуулж буй үнэт цаас юм. Өөрөөр хэлвэл тодорхой хэмжээний мөнгийг тодорхой хугацааны дараа хүүтэйгээр төлөхөөр амлаж буйг баталсан баримт .


6


Бонд гаргах нь ихээхэн хэмжээний зээлийг олон хэсэгт хуваан авах арга юм. Бонд нь ихэвчлэн урт хугацааны хүүтэй тодорхой хэмжээний нэрлэсэн үнэтэй байдаг. Бондыг нийтэд худалдсанаар янз бүрийн хөрөнгө оруулагчдад хөрөнгө оруулалт хийх нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Санхүүжилтыг олон аргаар хийж болох бөгөөд түүний нэг нь өр тавьж санхүүжих юм. Энэ нь хувьцаа гаргаж санхүүжихээс илүү үр дүнтэй байдаг. Өрийн бичгийг ихэвчлэн ашиг орлого өндөртэй бизнес нь амжилттай явагдаж ирсэн хөрөнгө буюу удирдлагаа бусдад эзэмшүүлэх сонирхолгүй пүүс компаниуд гаргадаг. Иймээс өр тавьж санхүүжих нь нэг талаар хөрөнгө оруулагч нарын аз туршилтыг багасгах, нөгөө талаар зайлшгүй шаардлагатай хөрөнгийн өсөлтийг хангадаг юм. Өрийн бичиг гаргагчийн төлбөрийн чадвар, зээлийн хэмжээ, эргэж төлөх хугацаа нэн чухал. Өрийн бичиг эзэмшигч нь хөрөнгө эзэмшигч биш зөвхөн зээлдэгч бөгөөд хувь нийлүүлэгчдийн дунд өндөр байр суурь эзэлдэг. Жишээлбэл: Корпораци дампуурсан тохиолдолд хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгийг хуваарилахдаа хамгийн түрүүнд өрийн бичиг эзэмшигчдэд хуваарилдаг. Мөн зээлийн хүүгийн хэмжээг ногдол ашиг хуваарилахаас өмнө төлдөгӨрийн бичгийг

Засгийн газар Улс ба орон нутгийн засаг захиргаа Компани гаргаж болно .

Компанийн бонд гаргахад шаардлагатай бүрдүүлбэр 5: Түүнийг гаргасан газрын нэр Сери дугаар Нэрлэсэн үнэ Компанийн зээлж байгаа мөнгөний нийт хэмжээ Компанийн төлөх хүүгийн түвшин Зээлийн барьцаа Хүүгийн төлбөр хийх хугацаа Нэмэлт өрийн бичиг гаргах талаар ямар нэгэн хязгаарлалт /

хязгаарласан гэрээ гэж нэрлэгдэх / байгаа эсэх 5 Kieso Weygandt. Äóíä øàòíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë. 2000,640 õ Г.Мөнхцэцэг

7


Компанийн төлбөрөө хийж дуусгах хугацаа буюу бондын төлбөр төлөгдөж дуусах хугацаа

Компани болон хөрөнгө оруулагчид бондын жинхэнэ төлбөр төлөгдөх хугацааг богиносгох эрх байгаа эсэх

Бонд нь биет үнэт цаас бөгөөд тодорхой хугацаат өрийн хэрэгсэл. Энэ нь засгийн газар, засаг захиргаа, орон нутгийн байгууллага мөн бизнесийн байгууллагын тодорхой хугацаатай баталгаат өрийн бичиг .

Купон гэдэг нь тогтоосон үеүдэд тогтмол төлөх мөнгөний дүн. Олон улсын практикаас үзэхэд бондын купоны төлбөрийг жилд 1 эсвэл хагас жилд 1 удаа төлдөг. Купон нь бондын нэрлэсэн үнээс тодорхой хувиар бодогддог.

Нэрлэсэн үнэ гэдэг нь анх тогтоосон үнэ. Өөрөөр хэлбэл корпораци зээлдэж аваад ирээдүйд буцааж өгөхөөр амласан мөнгөний хэмжээ.

Бондын дуусах хугацаа. Бондын нэрлэсэн үнийг буцааж төлж дуусах хүртлэх хугацаа. Ихэнх бондын бодит хугацаа 10 – 40 жил байдаг. Жил өнгөрөх тусам бондын ханш буурдаг.

Бондын өглөг нь хувьцаат капиталаас хэд хэдэн талаарааа ялгаатай. Юуны түрүүнд бонд нь өр юм. Иймд бонд эзэмшигч нь санал өгөх эрхгүй корпорацийн орлогоос хувь хүртэхгүй зөвхөн гэрээний дагуу хүүгийн төлбөр авна. “Бондын хүү нь ихэвчлэн хагас жилээр төлөгддөг.” Бондын хүүгийн төлбөр нь корпорацийн гэрээгээр хүлээсэн үүрэг юм. Ногдол ашгийг захирлуудын зөвлөлөөс албан ёсоор зарлаагүй үед корпораци энэ талаар хариуцлага хүлээхгүй. Бондын нэрлэсэн үнээр нь төлөх өдрийг бонд бүрд тогтоосон байдаг. Бондоор хийх хөрөнгө оруулалтанд дараах 3 зүйлийг онцгойлон авч үзэх шаардлагатай. 1.Найдвартай байх Бондын хөрөнгө оруулалтын хамгийн чухал шинж чанар түүний найдмартай байдал. Бондын буцаан төлөгдөх хугацаа дуусахад түүнйи үндсэн болон хүүгийн төлбөр бүрэн төлөгдөж байх ёстой. Энэхүү баталгааг бонд бүртгэгч байгууллага шалган баталгаажуулдаг.


8


2. Ашигтай байх Бондын хөрөнгө оруулалт нь банкны хадгаламжтай адил хүүгийн төлбөрийн баталгаатай байдаг. Гэхдээ ихэвчлэн банкны хадгаламжийн хүүгийн түвшинээс өндөр тогтоогдсон байна. Улс болон компанийн гаргасан бондыг худалдаж авсан тохиолдолд энэ нь шууд хөрөнгө оруулалт болох бөгөөд харин хадгаламж нь шууд бус хөрөнгө оруулалтанд хамаарагддаг. 3. Хөрвөх чадвартай байх Бонд нь ямарч үед хамгийн өндөр хөрвөх чадвартай үнэт цаас юм. Учир нь хөрөнгө оруулагч дуртай үедээ бондоо худалдаж мөнгө авах боломжтой байдаг. Мэдээж хэрэг урт хугацаанд бондонд хөрөнгө оруулвал найдвартай болон ашигтай байх зарчим нь хөрвөх чадвартай байх зарчмаасаа илүү давамгай байх бөгөөд богино хугацаанд хөрөнгө оруулвал энэ нь илүү хөрвөх чадвартай ямар ч үед бэлэн мөнгөөр солигдох чадвартай байна гэсэн үг.

Бонд нь дараах давуу талтай . Аз туршилт багатай

Бонд эзэмшигчид нь тухайн бонд гаргагч аль хэр ашиг олсноос үл хамааран зөвхөн бондын гэрээнд заасан хэмжээний хүүг авна. Энгийн хувьцаа эзэмшигчид нь бондын хүүгийн зардал , давуу эрхтэй хувьцааны ноогдол ашиг тараах болон бусад зардал төлөгдсөний дараах үлдэгдэл ашгаас өөрийн хувиа хүртдэг.

Тогтвортой орлоготой Бондын ханшийн хэлбэлзэл нь ерөнхийдөө бондын хүү өөрчлөгдөхөөс шалтгаална. Бонд эзэмшигчид нь хүүгийн орлогоо тогтоосон хугацаанд нь тогтмол авах сонирхолтой байдаг.

Бондын орлогын хэмжээХуучинсаг хөрөнгө оруулагчид тогтвортой орлоготой бондыг худалдан авах сонирхолтой байдаг. Бондын өгөөжийн хэмжээ нь тухайн бондын шинж чанар, хүүгийн өөрчлөлт, бондын төрлүүдээс шалтгаалан өөрчлөгдөж байдаг. Бонд нь энгийн хувьцаанаас эрсдэл багатай байдаг. Хувьцааны үнийн өсөлтөөс компаний үнэлгээ


9


хамаарч байдаг бол бондын хүү тогтвортой учраас санхүүгийн хөшүүрэг болж өгдөг.

Бондын санхүүжилтийн давуу тал нь Хувьцааны оронд бонд гаргахын гол давуу тал нь бондийн хүүгийн төлбөрийг татвар тооцох орлогоос хасдагт оршино. Ногдол ашгийг хувьцаа эзэмшигчдэд хуваарилдаг ч, татвар тооцох орлогоос хасдаггүй.

Бондын хүүгийн хэмжээБондын хүүг татвар төлөхийн өмнө тооцдог тул хувьцаатай харьцуулахад хямд өртөгтэй санхүүжилт болдог. Мөн бондын хүү нь зээлийн хүүг бодвол бага, хадгаламжийн хүүнээс өндөр байдаг тул хөрөнгө оруулагч, бонд гаргагч талууд аль алинд нь ашигтай байдаг.

Зах зээлийн тогтоосон үнэ : Бондын үнийг нэрлэсэн үнийн тодорхой хувиар буюу бондын буцааж худалдах үеийн үнээр тогтооно. Бондыг буцааж худалдан авах үеийн үнэ гэдэг нь бонд гаргасан компани бондын хугацаа дуусан өдөр бондыг буцааж худалдан авах үед төлөх үнэ юм.Бондын зэх зээлийн үнийг тодорхойлох анхдагч хүчин зүйлүүд нь :

1. Бондын хүү, хөрөнгө оруулах бусад боломжуудын хоорондын харьцаа

2. Бондын хугацаа3. Бонд гаргаж буй компаний ирээдүйд хүү болж бондын төлөх

санхүүгийн хүчин чадалд итгэх хөрөнгө оруулагчдын итгэл Өөрийн нэрлэсэн үнээс илүү үнээр бонд борлогдвол хуримтлуулалттай борлогдлоо гэдэг. Хэрэв бондын нэрлэсэн үнээс доогуур үнээр борлуулбал хөнгөлөлттэй борлогдоно гэсэн үг. Бондын хугацаа дөхөх тутам түүний зах зээлийн үнэ нь нэрлэсэн үнэтэйгээ ойртож байдаг. Бондын төлбөрийг хийх өдөр түүний зах зээлийн үнэ нэрлэсэн үнэтэйгээ тэнцүү болдог. Учир нь бонд гаргагч компани нь энэ хэмжээний мөнгө төлж бондыг эргүүлж авдаг. Аль ч орны хөрөнгийн зах зээл дээр арилжаалагдаж байгаа засгийн газрын бонд нь хамгийн найдвартай, эргэн төлөгдөх хугацаа, хүүний хувьд баталгаатай, эрсдэлгүй байдаг. Засгийн газрын үнэт


10


цаас нь маш бага эрсдэлтэй гэж нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдаг учраас түүнийг худалдан авах эрэлт хөрөнгийн, мөнгөний захын аль алинд нь бий болдог. Гол нь ийм эрсдэл багатай өрийн хэрэгсэл нь санхүүгийн зах зээлд хөрөнгөө байршуулж байгаа бүх оролцогчдод нийт хөрөнгийн эрсдлийг хуваарилах өргөн боломж бий болдог. Тэгээд ч зогсохгүй захын ерөнхий хөдөлгөөнийг илэрхийлэх дохиолдол болж өгдөг. Өөрөөр хэлбэл үнэт цааснуудын үнэ хүчтэй өөрчлөгдөх магадлалтай тодорхой бус байдал бий болоход хөрөнгө оруулагчид засгийн газрын үнэт цаасанд хөрөнгөө шилжүүлнэ гэсэн үг. Нөгөөтэйгүүр ийм төрлийн үнэт цаас нь зах зээлийн хөгжил сул орны хувьд зах зээлийн харилцааг тогтооход эхний ээлжинд идэвхтэй хэрэгсэл болон хэрэглэгддэг юм. Манай орны хувьд мөнгөний захыг хөгжүүлэхэд Монгол банкны гаргадаг Төв банкны үнэт цаас ийм үүргийг гүйцэтгэж байна. Арилжааны банкны хадгаламжийн хүү багассан, хүмүүсийн банкинд итгэх итгэл суларсан энэ үед иргэд хөрөнгө оруулагч нар засгийн газрын бонд худалдан авч мөнгөө найдвартай өсгөх боломж гарч ирж байгаа юм.Засгийн газрын бондын давуу талууд:

Баталгаатай Аз туршилт байхгүй Хүүгийн хэмжээ өндөр6/ банкны хадгаламжийн хүүгээс өндөр

хүүтэй/ Богино хугацаанд хөрөнгөө нэмэгдүүлэх боломжтой Бондын хүүгийн орлого татвараас чөлөөлөгдөнө

Бондыг үнэт цаасны арилжаагаар дамжуулан : Иргэд Арилжааны банкууд Төсөвт байгууллагаас бусад аж ахуйн нэгжүүд худалдан авч

болно. Засгийн газрын бонд нь АНУ – д хүүгийн татвараас авдаг мужийн орлогын албан татвараас чөлөөлөгддөгөөрөө давуу талтай ажээ. 6 çàãèéí ãàçðûí áîíäûí ñàðûí õ¿¿ 0.9% áàéãààГ.Мөнхцэцэг

11


Бусад үнэт цааснуудын нэгэн адил эрэлт нийлүүлэлтээс хамааран бондын ханш заримдаа хэлбэлзэх тохиолдол байдаг. Өрийн бичиг нь засгийн газар, төрийн бусад байгууллагууд , орон нутгийн удирдлагын хөрөнгө мөнгийг дайчлах гол хэрэгсэл болдог. Өрийн бичгийн зах зээлийн гол үүрэг нь эрэлт нийлүүлэлтийг тэнцвэрт түвшинд байлгахыг зорьж уул түвшин нь хэрхэн богино хугацаанд оршин тогтнохыг харгалзахгүйгээр үнийн түвшинг тогтоож байхад оршино. Иймэрхүү үүрэг гүйцэтгэх нь анхдагч зах зээлээс харахад ч бие даасан шинжтэй нь тодорхой байна. Анхдагч зах зээлд хувь нийлүүлсэн хөрөнгө оруулагчид Засгийн газрын шинэ өрийн бичгийг банкнаас шууд худалдан авах буюу банкны брокероор дамжуулан шууд биш байдлаар худалдан авч болно. Хоёрдогч зах зээл дээр үнэт цаасны диллерүүдээр дамжуулан арилждаг. Зах зээлд өрийн бичгийн тархалт нь нэлээд түргэн шуурхай, тогтмол биш өөрөөр хэлбэл хугацаа нь үргэлж өөрчлөгдөж байдаг юм. Түүнд нөлөөлж байгаа нэг нөлөөлөл нь хүүгийн хэмжээ юм. Засгийн газрын өрийн бичиг нь мөнгөний нийлүүлэлтэнд ихээхэн нөлөөлдөг. Засгийн газрын өрийн бичгийг Төв банк их хэмжээгээр барьж нөгөө талаар эдийн засагт төлөгдөөгүй их хэмжээний өрийн бичиг байдаг учир Төв банк өрийн бичгийг арилжаалах замаар эдийн засаг дахь мөнгөний нийлүүлэлтэнд амархан нөлөөлдөг байна. Төв банкны ийм үйл ажиллагааг Төв банкны нээлттэй захын ажиллагаа гэж нэрлэдэг. Хэрэв төв банк нь засгийн газрын өрийн бичгийг хувь хүн, банк болон бусад байгууллагуудад нээлттэй зах дээр худалдвал банкинд буй данс борлуулсан үнийн хэмжээгээр өснө. Дансан дахь мөнгийг зарцуулж болох учир мөнгөний нийлүүлэлт өсөж хүүгийн хувь хэмжээ буурч ирдэг. Хэрэв Төв банк өрийн бичгийг авахад худалдан авагчийн банкин дахь данс худалдаж авсан үнийн хэмжээгээр буурч эдийн засаг дах мөнгөний нийлүүлэлт буурч , зээлийн хүү өснө. Ихэнх улс оронд


12


өрийн бичгийг мөнгөний бодлогын хэрэгсэл болгон ашигладаг. Зах зээлд эрэлт нийлүүлэлт ямар байгаагаас ханш хэлбэлздэг бол өрийн бичгийн ханш өөрчлөгддөггүй. Нийт улс орны мөнгөний нийлүүлэлтийг тогтвортой түвшинд байлгахад Тухайлбал: Зах зээлд шинэ үнэт цаас гаргалтууд хэтэрхий олшрох, эсвэл гадаадын зээлдэгчдийн үйлдлээс мөнгө их алдагдах шалтгааныг хязгаарлаж хянаж байх нь чухал юм. Өрийн бичиг хөрвөх чадвараараа бэлэн мөнгөнөөс удаан байдаг учир түүнийг М2 мөнгөнд оруулдаг. Хөрвөх үнэт цаасны гол төрөл нь өрийн бичиг юм. Өрийн бичгийг 1.Хөрвөх чадвартай 2. Хөрвөх чадваргүй гэж хоёр хуваадагХөрвөх чадвартай өрийн бичиг гэдэг нь хэсэг хугацаанд тодорхой хэмжээний энгийн хувьцаанд хөрвөх бололцоотой юм. Хөрвөх чадвартай өрийн бичгийг урт хугацааны санхүүжилтэнд ашигладаг. Өрийн бичиг гаргагч нь шаардлагатай үед хугацаанаас өмнө мөнгөө төлж өрийн бичгээ эргүүлж худалдан авах түүнийг хэвээр нь буюу хөрвүүлж ашиглахыгхөрвөлт гэдэг. Хөрвөх өрийн бичгийн гол онцлог нь хэрэгтэй үед түүнийг баталгаажуулж хөрвүүлэх эсвэл хэвээр нь ашиглаж болдогт оршино. Төлбөрийн баталгаа гаргагч өрийн бичгийн үнийг хэвээр байлгах төдийгүй ямар нэгэн хэмжээгээр түүнээс ашиг олохыг эрмэлздэг. Хөрвөх өрийн бичиг нь хөрвөх чадваргүй өрийн бичгээс санхүүжилтын хувьд зардал багатай байдаг. Өрийн бичгийг гаргасан эх үүсвэрээр ангилах нь түгээмэл байдаг.

Улсаас гаргаж байгаа бол Засгийн газрын Муж улс буюу аль нэг хотын захиргаанаас гаргаж

байгаа бол муж буюу засаг захиргааны Үйлдвэр аж ахуйн байгууллагаас гаргаж байгаа бол

корпорацийн гэж гурван төрөл болгон ангилдаг. Эдийн засаг дахь хамгийн бага хүүтэй өрийн бичиг нь засгийн газрынх байх ёстой гэж үздэг. Яагаад гэвэл засгийн газрын өрийн бичиг дээд зэргийн баталгаатай байх ёстой.


13


Засгийн газрын өрийн бичиг голчлон хамгийн өндөр зэрэглэлтэй байдаг тул хамгийн бага хүүтэй шагналт төлбөр төлдөг. Эдгээр өрийн бичиг нь орлогын татвараас чөлөөлөгддөг. Энэ өрийн бичгийг авахад аз туршилт бараг байдаггүй гэж хэлж болно. Жишээлбэл: АНУ – ын Сангийн өрийн бичиг нь 10 жилээс дээш хугацаатай байдаг. Нэрлэсэн үнэ нь 1000 доллар ба түүнээс дээш үнэтэй байна. Тэдгээр нь купоны төлбөрийг хагас жил тутамд хийдэг. НЬЮ-Йоркийн Стандарт энд Пуэрс корпораци нь өрийн бичгийн түвшинг тодорхойлдог. Энэ агентлагууд гарч болзошгүй аюулын хэмжээг тогтоодог бие даасан үйл ажиллагаа явуулдаг. Эдгээр агентлагууд компаниас юмуу Засгийн газраас гаргаж буй хөрөнгө оруулагчдын болон хөрөнгө оруулалтын бус бүх бондын аз туршилтын түвшинг тогтоож өгдөг. Дээрх хоёр агентлаг өөр өөрийн хэмжүүртэй. Үүнээс гадна төлбөр хийх хугацаагаар өрийн бичгийг ангилдаг ба хугацаанаас хамаарч зээлийн хүүг тогтоодог. Өрийн бичгийн хөрвөх чадвараас шалтгаалан төлбөр хийх хугацаа өөр өөр байдаг. Зээлдэгчийн төлбөрийн чадвар, зээлийн хэмжээ, эргэж төлөгдөх хугацаа нэн чухал байдаг. Өрийн бичгийн хүүгийн бүтцэд нөлөөлөх зээлийн хүүгийн өсөлт нь хугацаанаас хамаарч тогтох хүүгийн өөрчлөлтийг харуулна. Иймд янз бүрийн хугацаатай өрийн бичгийн хүү өөр өөр боловч хугацаа уртсах тусам хүү өндөр байж болно. Өрийн бичиг гаргагч үүргээ биелүүлэж чадахгүйд хүрэх явдал бараг тохиодоггүй боловч зах зээлийн аюул хөрөнгө оруулагчдын худалдан авсан өрийн бичигт нөлөөлөх чадвартай. Зах зээлийн хүүгийн өөрчлөлт өрийн бичгийн үнэнд нөлөөлдөг. Гэхдээ Өрийн бичгийн үнэ зөвхөн зах зээлийн хүүгээс шалтгаалан хэлбэлзэхгүй, эдийн засгийн бусад шалтгаан нөлөөллөөс бас хамаарна. Бэлэн мөнгөний зах зээлийн хүү өссөн нөхцөлд хөрөнгө оруулагч нь аюул багатай өндөр ашигтай, урт хугацаатай өрийн бичиг худалдан авах сонирхолтой байдаг. Энэ үед ихэнх хөрөнгө оруулагчид богино хугацаатай өрийн бичиг худалдан авснаар хүүгийн хэмжээ аажмаар буурна. Хөрөнгө оруулагчдын авах хүү зах


14


зээлийн тухайн нөхцлөөс шалтгаалан бондын ашиг тогтсон түвшингийн ашгаас хэт буурах эсвэл хэт өсөх хандлага илэрдэг. Бонд нь биет үнэт цаас бөгөөд мөнгө зээлдүүлсэн болохыг гэрчилсэн баримт бичиг юм. Ихэвчлэн 10 – 30 жилийн хугацаатай тодорхой нэрлэсэн хүүтэй, нэрлэсэн үнэтэй байдаг. Бонд гаргаж арилжаалах нь нэг ёсны зээл авч байгаа хэлбэр юм. Ялгаатай нь энэ хэлбэрийн зээл нь зах зээлд арилжаалагдах чадвартай байдагт оршино. Бондын купон буюу хүү нь нэрлэсэн үнээсээ тодорхой хувиар тогтоогдсон байдаг. Бондыг эзэмшигч нь жил бүр эсвэл хагас жил тутамд бондын хүү авч, бондын хугацааны эцэст нэрлэсэн үнэтэй тэнцүү хэмжээний үндсэн төлбөрийг эргүүлэн авна. Бондыг зах зээл дээрээс олон тооны өөр хоорондоо харилцаа хамааралгүй худалдан авагчид худалдан авч эзэмшиж байдаг1.2.2. Бондын зэрэглэл Тусгай хөрөнгөөр барьцаалагдсан бондыг хамгаалалттай бонд гэнэ. Харин хөрөнгөөр барьцаалагдаагүй бондыг хамгаалалтгүй бонд гэнэ. Санхүүгийн хувьд чадалтай корпорацаас гаргасан хамгаалалтгүй бонд нь санхүүгийн хүчин чадал муутай корпорачаас гаргасан хамгаалалттай бондоос илүү хөрөнгө оруулах чадвартай. Бараг бүх бондыг түүний хугацаа дуусахаас өмнө тодорхой тогтоосон үнийг төлж эргүүлж авч болдог. Үүнийг бондыг эргэлтээс гаргах гэнэ. Бондын эргэлтээс гаргах үеийн үнэ нь бондын нэрлэсэн үнээс өндөр байдаг. Корпораци нь бонд эзэмшигчдийн бүртгэлтэй байх ба түүндээ бонд эзэмшигчдийн нэр, хаяг, эзэмшиж буй бондын нэрлэсэн үнийг заасан байдаг. Энэ бүртгэл нь бонд эзэмшигч бүрт төлөх хүүгийн хэмжээг тодорхойлох болон бондыг эргэлтээс гаргахыг бонд эзэмшигчидэд мэдээлэх зорилготой байдаг. Хөрөнгө оруулагчид нь бонд эзэмсэнээр найдвартай орлого олох болон анх оруулсан хөрөнгийнхөө баталгаатай байдалд ихээхэн анхаарал тавьдаг. Бонд гаргахдаа хөрөнгө оруулагчийн сонирхолыг татахын тулд зарим корпорацууд нь бондын хугацаа дуусах үед түүний төлбөрийг хийх тусгай сан байгуулдаг. Корпораци нь тогтмол хугацаагаар энэ санд мөнгө хадгалдаг. Бондын тусгай санг эргэлтийн хөрөнгөнд хамааруулдаггүй. Үүнийг богино хугацаатай өр төлбөрийн


15


барагдуулахад зориулдаггүй. Үүнийг балансад эргэлтийн хөрөнгийн дараа “урт хугацаат хөрөнгө оруулалтанд” хамааруулна. Түүнчлэн бондын гэрээнд бондыг хөрвүүлэх давуу эрхийг тогтоож өгсөн байдаг. Хөрвөх бонд: Энэ нь тодорхой тооны хувьцаагаар сольж болох бонд юм. Хөрвөх бондын зах зээлийн үнэ нь тухайн хувьцааны зах зээлийн үнээс хамаарч хэлбэлзэж байдаг.

Бондыг дараах төрлүүдээр ангилна.7

Бондыг маш олон хэлбэрээр ангилж болдог. Үнэт цаас гаргагчийн хувьд өөрийн үйл ажиллагааны хэлбэр, санхүүгийн боломждоо тулгуурлан компанидаа тохирсон тэр л хэлбэрийг сонгож бондоо гаргах шаардлагатай байдаг. Бондыг дараах төрлүүдээр ангилна. 1. Үнэт цаас гаргагчаар нь ангилах :

Засгийн газрийн бонд Хотын бонд Тусгай бондууд Банкны бонд Компаний бонд Гадаадын бонд

2. Хэлбэрээр нь ангилах нь : Хүүгийн түвшний өөрчлөлттэй бонд / тогтмол хүүтэй,

хувьсах хүүтэй / Хөнгөлөлттэй бонд / энэ нь хүүгүй бондууд байх бөгөөд

нэрлэсэн үнээсээ хөнгөлөлттэйгээр зарагддаг бөгөөд хөнгөлөлт нь хүүтэйгээ тэнцүү байдаг /

Хөрвөх бонд / энэ нь хөрөнгө оруулагчдад бондоо хувьцаанд хөрвүүлэх эрхийг олгодог/

3. Баталгаа барьцаагаар ангилах Засгийн газрын баталгаат бонд / хүүний төлөлтөнд

засгийн газраас баталгаа гаргадаг бонд байдаг / Энгийн баталгаат бонд Хөрөнгөөр баталгаажсан бонд / үнэт цаас гаргагчийн

үйлдвэр, тоног төхөөрөмж болгон гаргадаг / 7 Ìîíãîëûí õºðºíãèéí áèðæ, Õºãæèë õºðºíãº îðóóëàëò ñýòã¿¿ë, 2003 îí, ¹-11Г.Мөнхцэцэг

16


Баталгаагүй бонд / барьцаа болгож байгаа хөрөнгөгүй байдаг бөгөөд засгийн газрын бонд , хотын бонд болон, банкны өрийн бичгүүдийг энэ төрлөөр гаргаж болдог /

4. Шинээр болон гүйлгээнд байгаа эсэхээр нь ангилах Шинээр гаргасан бонд / мөн захиалгын бонд / гэж нэрлэдэг Гүйлгээнд байгаа бонд / энэ нь өмнө нь гүйлгээнд гаргасан

бонд буюу хөрөнгө оруулагчдын эзэмшиж байгаа бондыг хэлнэ. Мэдээж төлбөр төлөгдөх хугацааны хувьд гаргасан хугацаанаасаа харьцангуй бага байдаг /

5. Төлбөр төлөгдөх хугацаагаар нь ангилах Богино хугацааны бонд / 0- 2 жилийн хугацаатай гаргасан / Дунд хугацааны бонд / 2 – 6 жил / Урт хугацааны бонд / 6 – 12 жил / Маш урт хугацааны бонд / 15 жилийн хугацаатай /

6. Санал болгож байгаа хэлбэрээр нь ангилах

Олон нийтэд санал болгон гаргадаг / онцгойлон заагаагүй хөрөнгө оруулагчдад санал болгодог бонд /

Олон нийтэд санал болгоогүй / тусгайлан заасан хөрөнгө оруулагчдад санал болгодог /

7. Гаргаж байгаа мөнгөний нэгжээс нь шалтгаалж ангилах нь Дотоодын мөнгөний нэгжээр илэрхийлсэн / хүүгийн болон

үндсэн төлбөр нь дотоодын мөнгөний нэгжээр төлөгддөг. Энэ төрлийн бонд нь тухайн улсын дотоодын зах зээлд гаргаж байгаа гадаадын бонд байж болдог. Жнь: / Иенээр нэрлэгдсэн Австралийн Засгийн газрын бонд, иенээр нэрлэгдсэн дэлхийн банкны бонд гэх мэт байж болдог /

Гадаадын мөнгөний нэгжээр илэрхийлсэн / энэ төрлийн бондыг доллароор буюу дойчоор нэрлэгдсэн бонд гэж байдаг. Бондын хүүгийн болон үндсэн төлбөр нь тус тусын гадаадын валютаар хийгддэг. Жнь: Японы компаниуд Евродоллар, Дойчмарк болон Швецарийн франкаар нэрлэгдсэн бондыг гадаадад гаргах жишээтэй /


17


Хос мөнгөний нэгжээр нэрлэгдсэн бонд / энэ төрлийн бонд нь дотоодын бондоор илэрхийлэгдсэн бонд болон гадаадын мөнгөний нэгжээр илэрхийлэгдсэн бондууд хоорондоо холбогдон гарсан абйдаг. Жнь: бондын худалдан авалт болон хүүгийн төлбөр нь иенээр хийгдэж харин үндсэн төлбөр нь доллараар хийгддэг байх / 8. Хүүгийн хэмжээнээс нь хамааруулж ангилах

өндөр хүүтэй бонд дунд зэргийн хүүтэй бонд бага хүүтэй бонд

Компанийн бонд 8 Хөрөнгө оруулагчийн хүсэл сонирхол , хэрэгцээ шаардлагыг хангах үүднээс шинэ үүсмэл үнэт цааснууд бий болдог , өөрөөр хэлбэл характеристик шинжээрээ өөр бондын төрлүүд бий болсон. Бонд гаргаж байгаа компанийн үйл ажиллагаанаас хамааран компанийн бондыг дараах хэлбэрүүдэд хуваадаг. Хэрэглээний Аж үйлдвэрийн Тээврийн Банк болон санхүүгийн компанийн Ийнхүү бондыг ангилах нь судалгаа шинжилгээ хийх болон арилжихал илүү хялбар болгодог. Компанийн бондыг ангилах өөр нэг арга нь түүний баталгааны хэлбэрээс хамааруулсан ангилах бөгөөд дараах төрлүүдэд ангилдаг. Анхны барьцаат бонд 3 дахь барьцаат бонд Баталгаат бонд Тоног төхөөрөмжийн итгэмжлэлийн гэрчилгээАхлах өрийн бичиг Орлогын бонд Барьцаат бонд нь үл хөдлөх хөрөнгө болон барилгаар баталгааждаг. Зээлийн үнэлгээ муу буюу доогуур компаниуд өөрсдийнхөө өрийг баталгаажуулах ёстой бөгөөд хөрөнгө оруулагчдыг татахын тулд үл хөдлөх хөрөнгө газраар баталгаа 8 Charles P. Jones.Investment analysis and managementГ.Мөнхцэцэг

18


хийдэг. Харин сайн зээлийн үнэлгээтэй компаниуд байнга барьцаагүй бонд гаргах сонголтыг хийдэг бөгөөд харьцангуй бага хүүтэй мөнгө зээлэх боломжтой болдог.Бонд нь үл хөдлөх хөрөнгөөр баталгаажсан тохилдолд компанийн зүгээс үүргээ биелүүлэхгүй байх боломж багасдаг бөгөөд өөрөөр хэлбэл тэдний зээлийн эрсдэл буурч, хөрөнгө оруулагчид ч бага хүүний түвшний бондыг хүлээн зөвшөөрдөг байна.Баталгаат бонд нь үнэт цаас гаргагч компанийн эзэмшиж байгаа бусад үнэт цаасаар баталгааждаг өндөр чанартай. Жнь: Компани 100 сая ам.долларын нэрлэсэн үнэ бүхий засгийн газрын үнэт цаас эзэмшдэг. Энэ нь засгийн газрын бондоор баталгаажуулсан 75сая ам.долларын нэрлэсэн үнэ бүхий корпорацийн бондыг гаргаж болох жишээтэй юм. Эсвэл том компанийн салбар нь толгой компанийнхаа үнэт цаасны зарим хэсгээр баталгаажсан бонд гаргаж болдог. Орлогын бонд нь бусад төрлийн бондуудаас ялгаатай бөгөөд ийм төрлийн өрийн бичгийг гаргахдаа компани нь өрийг барагдуулах үүрэг хүлээнэ. Ашигтай ажилласан тохиолдолд хүүг төлнө. Хуримтлагдсан боловч төлөөгүй хүүний мөнгийг зарим тохиолдолд өрийн бичгийг төлж барагдуулах хугацаа болоход үнэт цаас гаргасан компаниас шаарддаг.Хэрэв компани орлогын бондын хүүгийн төлбөрөө хийж чадахгүй бол төлж чадаагүй төлбөр нь урьдчилан тодорхойлсон хүүгийн түвшин дээр нэмэгддэг бөгөөд энгийн хувьцаа эзэмшигчдэд ноогдол ашиг олгохоос өмнө төлбөр нь хийгдэж дуусах ёстой байдаг. Хэрэв компани нь орлогын бондоос бусад төрлийн бонд гаргаад хүүгийн төлбөрөө төлж чадахгүй бол бонд эзэмшигч дампуурлыг зарлаж өөрсдийн эрх ашгийг хамгаалах эрхтэй байдаг.Харин орлогын бонд эзэмшигч нь хүүгийн төлбөр хийж чадахгүй байгаа компанийг дампууралд албадаж чадахгүй боловч энэхүү алдсан эрхийнхээ оронд компани хүүгийн төлбөрөө төлбөл хөрөнгө оруулагч нь өгөөжийн өндөр хэмжээг хүртдэг. Хөрвөх бонд нь ямарч үед компаний гаргасан энгийн хувьцааны тогтмол тоонд хөрвөх эрх бүхий бонд юм. Нэг хөрвөх бондод хэдий хэмжээний энгийн хувьцаа хүлээн авахыг тодорхойлсон харьцааг


19


хөрвөлтийн харьцаа гэнэ. Энэ нь хөрвөлтийн үнэ ба харьцаагаар илэрхийлэгддэг. Индекслэсэн бонд: Энэхүү бондын төлбөрийн асуудал нь инфляцийн түвшинтэй холбоотой байдаг ба энэ нь хөрөнгө оруулачдад бодит нөхцөлд тохирсон ашиг орлогыг авчирч өгдөг.1.2.3.Бондын рейтингБондоор хөрөнгө оруулагчид энгийн хувьцаагаар хөрөнгө оруулагчтай харьцуулахад бие дааж чанарын шинжилгээг илүү хийдэг. Ийм үчраас карпорацийн санхүүгийн менежер болон ахан шатны багцын менежерүүд, хөрөнгө оруулагчид бондын зэрэглэлд ихээхэн анхаардаг. Мөн хөрөнгө оруулагчийн кредит шинжилгээ нь үнэт цаас гаргалтын шалтгаан, фирмийн үнэлгээнд нөлөөлөх үзүүлэлтүүдийг маш нарийн судлах шаардлага бий болгодог. Бондын рейтингийн санхүүгийн мэрэгшсэн байгууллагууд хийдэг ба тухайлбал Moody’s Investor service ба standart & Poor’s гэсэн хоёр агентлаг нь бондын үүргээ гүйцэтгэхгүй байх магадлалын үнэлгээг хийдэг.Эдгээр агентлагууд нь бондыг дараах байдлаар үнэлдэг.

1.2.1-р хүснэгт

Moody’s Investor service ба standart & Poor’s-ийн бондын рейтинг

ЧанарMoody’s Standart & Poor’s Тодорхойлолт

Сайн

Ааа ААА

Дээд ангиллын буюу хамгийн сайн чанарын үнэлгээтэй бондууд. “Алтан оргил” мэт хөрөнгө оруулалтын эрсдлийн хамгийн бага бага түвшинд хамаарагддаг. Хүүгийн төлбөрүүд нь өндөр эсвэл тогтвортой ашгаар хамгаалагдсан, удирдлага нь найдвартай.


20


Аа АА

Бүх стандартаараа өндөр түвшинд үнэлэгдсэн, ерөнхий сайн чанарын бондууд. Эдгээр нь хамгийн сайн чанарын бондуудаас доогуур үнэлэгддэгийн учир нь хамгаалалт болох ашгийн түвшин өндөр биш байдаг.

ДундА А

Хөрөнгө оруулалтын тааламжтай нөхцлийг бүрдүүлдэг, хүү хангалттай, найдвартай.

Ваа ВВВХамгаалалт нь өндөр бус боловч тиймч найдваргүй биш.

Дамын худалдаан

ы

Ва ВВ

Ирээдүйд сайн баталгаа өгч болохооргүй, наймааны эмитентүүдтэй, хүүгийн төлбөр болон удирдлагын чадвар, найдартай байдал дунд зэрэг.

Б БХөрөнгө оруулалтын зайлшгүй шаардагдах шинж чанар дутмаг, хүү болон удирдлагын баталгаа бага байдаг.

Хангалтгүй

Саа СССНэр хүнд муутай хүүгийн баталгаа хангалтгүй найдваргүй байдаг.

Са ССНайдваргүй

СХамгийн доод ангиллын бонд

А түвшний үнэт цаас нь найдвартай өгөөж нь харьцангуй бага харин В түвшний үнэт цаас нь риск өндөртэй тэр хэмжээгээр өгөөж нь А түвшний үнэт цааснаас илүү байдаг.Үнэт цаасанд рейтинг тогтоох явдал нь үнэт цаас нь арилжаалагдаж буй компаниудын чансааг эрэмбэлэх зах зээлийн хэмжүүр болж өгдөг. Компаниуд ч зах зээлийн чансаагаа харж байж нэмж хувьцаа болон бонд гаргах зэрэг бизнесийн үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх шийдвэр гаргадаг байна.

1.2.4. Өгөөж ба риск


21


Бондын өгөөж Өгөөж нь 2 бүрэлдэхүүн хэсэгтэй:

1. Хөрөнгө оруулалтаас олох мөнгөний давтамж, ноогдол ашиг хүү байна.

2. Тухайн хөрөнгийн нэмэгдэл буюу капиталын алдагдал ба цэвэр өсөлтөөр тодорхойлогдоно

Нийт өгөөж (1.2.1)

– Хугацааны туршид хүлээн авсан купоны хүүРС- үнийн зөрүү/худалдан авсан болон зарсан/

- бондыг худалдан авсан үнэ

Бондын риск

1. Хүүгийн түвшний риск. Зах зээл дээрх хүүгийн түвшинтэй бондын үнэ нь шууд хамааралтай байдаг. Өөрөөр хэлбэл хүүгийн түвшин буурахад бондын үнэ өснө, харин зах зээлийн хүү өсөхөд бондын үнэ буурдаг.

2. Үүргээ биелүүлэхгүй байх риск. Засаг захиргааны болон корпорацийн бондын хувьд төлбөрийн хугацааны эцэст үндсэн төлбөр болон хүүгийн төлбөрөө найдвартай хийж чадах тал дээр хөрөнгө оруулагчид их анхаардаг.

3. Дахин хөрөнгө оруулалтын үнийн түвшний эрсдэл. Дахин хөрөнгө оруулах ирээдүйн бэлэн мөнгөний урсгалын үнэ цэнийн талаарх эргэлзээ нь энэхүү эрсдлийн шинж юм.

4. Инфляцийн риск. Тогтмол орлогтой үнэт цаас нь заасан төлбөрийг заасан хугацаанд төлөх үүргийг тодоройлсон тодорхойлолтоор илэрхийлэгддэг.

5. Долларын төлбөрөөс хойш бодит хугацаанд төлбөрийн өртөг үнийн түвшин өсөхөд буурдаг.

6. Буцаан дуудах эрсдэл. Хүүгийн түвшин буурахад өндөр хүүтэй зарагдаж байгаа бонд нь эргэн дуудагдаж болно.


22


7. Хөрвөх чадварын эрсдэл. Энэхүү эрсдэл нь үнэт цаасны 2-догч зах зээлд хамаарагдана. Хэрэв үнэт цаас хөрвөх чадвар өндөр байх юм бол үнийн хувьд алдагдал багатайгаар хурдан хугацаанд зарагдах боломжтой.

1.3 Бондын үнэлгээ ба өгөөж 1.3.1 Бондын үнэлгээ, түүний зарчим Бондын үнэлгээ зарчим нь түүний хугацааны эцэст орж ирэх нэрлэсэн үнэ, тодорхой үе тутамд орж ирэх хүүгийн төлбөрүүдийн өнөөгийн үнэ цэнийг тооцож олох явдал юм. Тооцоолсон үнэлгээний

Valuet=0=

(1.3.1) Бондын үнэлгээний загвар нь тухайн үнэт цаасны үнэлгээнд хэрэглэгдэж байгаа тохиолдолд бондын суурь үнэ нь хүлээгдэж байгаа өнөөгийн үнэ цэнэтэй тэнцүү байна.

(1.3.2)

(1.3.3)

V- бондын өнөөгийн үнэC- жилийн купон буюу хүүгийн төлбөрMV- бондын нэрлэсэн үнэ N- бондын эргэн төлөгдөх хугацааны тооR- бондын зах зээлийн өгөөжХагас жилээр хүү төлдөг бондын үнэлгээ

V=Ct/2(PVIFAr/2.2n)+MV(PVIFr/2.2n) (1.3.4) Купоны жилийн хүүг хоёрт хувааж хагас жилд төлөх хүүгийн

хэмжээ Бондын хүчин төгөлдөр хугацааг хоёроор үржүүлж тооцоонд

хамрагдах хэдэн хагас жил байгааг Хүүг хоёрт хувааж хагас жилийн хүүг тус тус олдог.

Шаардлагатай өгөөж ба купоны хүү зөрүүтэй байдгийн шалтгаан:


23


1. Эдийн засгийн нөхцөл өөрчлөлтөөс болж урт хугацааны санхүүжилтын суурь хүү өөрчлөгддөг.

2. Бонд гаргагчдын эрсдлийн түвшин өөрчлөгдөж байдаг.

1.3.2 Бондын жигнэсэн дундаж хугацаа (Duration)Хэдийгээр төлбөр төлөгдөх хугацаа нь бондын оршин байх хугацааных нь уламжлалт хэмжигдэхүүн боловч энэ нь учир дутагдалтай юм. Учир нь энэ нь зөвхөн төлбөр төлөгдөх өдрийн хөрөнгийн өгөөж дээр суурилдаг.Жигнэсэн дундаж хугацаа нь бондын үндсэн ба хүүгийн төлбөр бүрэн төлөгдөж дуусах хугацаа юм.

Duration= (1.3.5)

Жигнэсэн дундаж хугацаа бондын шинжилгээнд чухал болох нь:1. Бондуудаас сонгож хамгийн үр ашигтай хугацаатай бондуудын

хоорондын ялгааг тодорхойлдог.2. Бондын удирдлагын стратегитэй холбоотой.3. Жигнэсэн дундаж хугацаа нь үнийн өөрчлөлтийн хэмжүүр

болохоос гадна ямар ч бондын судалгаанд маш чухал хэсэг болдог.

Duration-ийн онцлог Хүүгүй бондын жигнэсэн дундаж хугацаа нь бондын

хугацаатай тэнцүү. Бондын хүү буюу купон өндөр байх тусам Жигнэсэн дундаж

хугацаа богино байна. Бондын өгөөж өндөр байх тусам жигнэсэн дундаж хугацаа

богино байна.

1.3.3 Бондын өгөөжТөлбөр төлөгдөх хугацааны өгөөж /Yield to maturity/

- Нэрлэсэн үнээр тэнцүү үнээр худалдан авсан тохиолдолд бондын өгөөж нь бондын хүүтэй тэнцүү байна.


24


- Бондын өгөөжийг томъёо ашиглан өгөөжийг ойролцоогоор тодорхойлж болдог.

Y= (1.3.6)

Y- бондын өгөөж I- бондын хүү M- нэрлэсэн үнэ

B0- зах зээлийн үнэ

Хугацаат бүх ашиг буюу Yield to maturity11

P= (1.3.7)

P- бондын мэдэгдэж байгаа зах зээлийн үнэn – хүү төгөлдөр байх хугацаа YTM- эргэн төлөгдөх хугацаанд олох өгөөжCt- купоны төлбөр

Хугацаа дуусахаас өмнө эргүүлэн худалдан авсан бондын ашиг Эмитент гаргасан бондоо хүчин төгөлдөр байх хугацаа

дуусахаас буцаан худалдан авсан тохиолдолд авах хүү

Хэрэв зах зээлийн үнэ нь борлуулсан бондын купоны ханшаас доогуур бол эргүүлэн худалдан авах нөхцөлтэй бондуудыг буцааж авдаг.

Кd нь ханштай тэнцүү бол бондыг нэрлэсэн үнээр нь арилжина. Бондыг анх гарган арилжих үед л Кd (тухайн үеийг хамарсан хүүний хэмжээ), купоны хүү тэнцүү байдаг. Хүүгийн хэмжээ байнга өөрчлөгдөж байдаг бол купоны хүү бондыг анх гаргаснаас хойш өөрчлөгдөхгүй тогтмол байдаг. Хэрэв хүүгийн хэмжээ купоны хүүнээс их бол бондын үнэ нэрлэсэн үнээсээ буурна.


25


Yield to Call: P= (1.3.8)

Ct- анхны дуудах хугацаа хүртэлх хугацааны тооYTC- анхны худалдан авсан бондын ашиг CP- бондыг эргүүлэн худалдан авсан тохиолдолд төлөгдөх

үнэ.

1.3.1-р зураг. Хүүгийн хэмжээ 10,15,20 хувь байх үед 1000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 15%-ийн купоны ханштай бондын үнэлгээ

1.4 Бондын шинжилгээ ба стратеги1.4.1 Хүүгийн бүтцийн онол болон бондын шинжилгээ12

Нэг талаас хуучинсаг хөрөнгө оруулагчдын хүсэмжилж байдаг нөгөө талаас идэвхтэй хөрөнгө оруулагчдын хүсэж буй үнийн зөрүүгээр бондын өгөөж тодорхойлогддог. Бонд нь тогтмол орлоготой байдаг. Хэмжээгээрээ буцаж төлөх эрсдлийг өөртөө


26

1400,00

1000,00

800,00

0,00

2 4 6 8 10 11 12 14 16

769,47Êd< êóïîíû õàíø áàéõ ¿åèéí ¿íýëãýý õºíãºëºëòòýé

áîíä

Íýðëýñýí ¿íý

Êd< êóïîíû õàíø áàéõ ¿åèéí ¿íýëãýý

Êd< êóïîíû õàíø áàéõ ¿åèéí ¿íýëãýý óðàìøóóëàëòòàé áîíä

1368,33


агуулдаггүй. Буцааж төлөх рискгүй бондод засгийн газрын болон сангийн бонд ордог. Зарим нэг нэр төрлийн бондод буюу зарим хөрөнгө оруулалтанд бондын үнэ хүүгийн түвшний өөрчлөлтөөс ихээхэн хамаардаг. Энэ хөрөнгө оруулалт нь бондын төлбөр төлөх хугацааг хадгалахаас илүү үнийн өөрчлөлтөөс ашиг олохыг эрмэлздэг. Гэхдээ алдагдалд орж болохыг бас тооцох ёстой. Эрдэмтдийн сүүлийн хэдэн жилийн судалгаанаас авч үзвэл бондын үнийн хэлбэлзэл нь бага хэмжээнд байгаа бөгөөд хамгийн тогтвортой хэрэгсэлд тооцогдож байна. Хөрөнгө оруулагчдын хувьд бондыг худалдан авахад дараах бэрхшээлүүд тулгардаг.

1. Бонд гаргагч компаний хүнд суртал2. Татварын систем3. Арилжааны зардал зэрэг болно.

Бондын багцыг эзэмшиж байгаа хөрөнгө оруулагчийн хувьд түүний үнэнд нөлөөлөх хамгийн гол хүчин зүйл нь хүүгийн түвшний өөрчлөлт юм.

Хөрөнгө оруулагч нь бондын хүүгийн хугацааны бүтэц, өөр өөр төрлийн бондын өгөөжийг ялгаатай авч үзэх нь чухал байдаг. Өөрөөр хэлбэл бондын багцыг эзэмшигч нь эзэмшиж буй бондын багцын хугацааг өөрчлөх замаар нийт бондын үр дүнд нөлөөлж чадна. Бондын өгөөж нь тухайн бондын характеристик шинж чанаруудаас хамаараад өөр өөр байдаг. Иймд хөрөнгө оруулагч нь бондынхоо багцыг бүрдүүлэхдээ сонголтыг зөв хийх ёстой.Хүүгийн өөрчлөлтийн нөлөөлөл

Хүүгийн өсөлт нь гаргасан бондын үнийг бууруулдаг. Хүү өссөн тохиолдолд бонд эзэмшигчийн портфелийн өртөг буурах рискийн аюул нүүрлэдэг. Ийм үзэгдлийг хүүгийн хэмжээнээс хамаарах үнийн риск гэнэ.

Ихэнх бонд эзэмшигчид түүнийг ирээдүйн хэрэглээнд нөөцлөх зорилгоор худалдан авдаг. Бондын хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуусах эсвэл эргүүлэн худалдан авах үед гарах нийт мөнгөн гүйлгээ нь хүүгийн нийт төлбөр дээр анхны мөнгөн гүйлгээг нэмсэн нийлбэр байдаг бөгөөд бонд эзэмшгчид түүнийг дахин хөрөнгө оруулалтанд ашигладаг.


27


Дахин хөрөнгө оруулалтын хүүгийн хэмжээний рискХэрэв хүүгийн хэмжээ буурвал бонд эзэмшигчдийн мөнгөн гүйлгээний дахин хөрөнгө оруулалтаас авах ашгийн хэмжээ бага байдаг. Үүнийг дахин хөрөнгө оруулалтын хүүгийн хэмжээний рискийн түвшин гэнэ. Хүүгийн хэмжээний өөрчлөлт нь бондын хугацаа дуусахад богино хугацааныхаас илүү мэдэгдэхүйц бондын үнэлгээнд нөлөө үзүүлдэг.

Хүүгийн хугацааны бүтэц- энэ нь тухайн төрлийн бондын өгөөж болон цаг хугацааны хоорондын хамаарал юм. Үүнийг бондын түүхэн мэдээлэл дээр үндэслэн өгөөжийн муруйгаар илэрхийлж болдог.

Хүүгийн бүтцийн онолууд1. хүлээлтийн онол2. хөрвөх чадварыг илүүд үзэх онол3. зах зээлийг сегментчилэх онол

Хүлээлтийн онол. Урт хугацаат хүүгийн түвшин нь богино хугацаат таамаглаж буй хүүгийн түвшинүүдийн дундажтай тэнцүү байна. Өөрөөр хэлбэл урт хугацаат хүүгийн түвшин нь өнөө жилийн хүүгийн түвшин дээр нэг жилээр бонд худалдан аваад таамаглаж буй хүүгийн түвшинг нэмсэн дундажтай тэнцүү.Хөрвөх чадварыг илүүд үзэх онол. Хүүгийн түвшин нь богино хугацаат хүүн дээр хөрвөх чадварын шагналыг нэмсэнтэй тэнцүү. Богино хугацаат үнэт цаасыг бодвол урт хугацаат үнэт цаас нь илүү их рисктэй байдаг.Зах зээлийг сегментчилэх онол. үнэт цаасны хүү зах зээл дэх өөр өөр нөхцөл байдал, хугацаанаас хамаарна. Өөр өөр нөхцөл хугацаа бүхий үнэт цааснууд нь бие биенээ үл орлож чадна.Хөрвөх чадварыг илүүд үзэх онол нь рисктэй холбоотой байдаг учир нилээд өргөн хэрэглэгддэг. Зах зээлийн сегментчилэлийн онолын хувьд өгөөжийн муруй тухайн зах зээлийн эрэлт нийлүүлэлтээс хамаарч өөрчилөгдөж байдаг. Тэгвэл хүлээлтийн онол нь өгөөжийн муруйд дараах байдлаар шууд нөлөө үзүүлдэг.


28


1. Хэрэв өгөөжийн муруй дээш чиглэсэн бол ирээдүйд богино хугацаат бондын хүү өснө.

2. Хэрэв өгөөжийн муруй доош чиглэсэн бол ирээдүйд богино хугацаат бондын хүү буурдаг.

Бондын хүүгийн түвшин, өгөөжийн ялгаатай байдалтай холбоотой боловч өөр өөр төрлийн бондууд түүний өгөөжийн холбоог ижил хугацаатай үнэт цааснуудын хувьд тооцож үздэг. Дараах шалтгааны улмаас бондын өгөөжүүд нь ялгаатай байна .

1. Тухайн бондын чанар , зэрэглэл болон эргэн төлөгдөх рискийн ялгаатай байдал

2. Дахин дуудагдах шинж чанараар3. Купоны хүүгийн ялгаатай байдал4. Арилжаалагдах шинж чанараараа ялгагдана/хөрвөх

шинжээрээ/5. Татварт өртөх байдлаараа

1.4.2. Бондын стратеги Сүүлийн үед хөрөнгө оруулагчдын хувьд бондоор багц бүрдүүлэх явдал нилээд өргөжих хандлагатай байна. Ямар ч хөрөнгө орулалтын хувьд идэвхитэй болон идэвхгүй гэсэн удирдлагын стратеги байна.Идэвхгүй удирдлагын стратеги: Зах зээл дээр идэвхитэй арилжаа явуулж ашиг олох, тийм боломжийг хайхгүй байх стратеги. Тэд дараах арга барилаар ажиллана.

1. Худалдан авах ба хадгалах2. Индексийг баримтлах3. Хамгаалах Худалдан авах ба хадгалах: аливаа үнийн зөрүүнээс ашиг

олох нь эрсдэлтэй, үр дүн муутай гэж үздэгээс хөрөнгө оруулагч нь сайн сонголт

хийсний үндсэн дээр үнэт цаасыг худалдан аваад түүнийг төлбөр хийгдэх хугацаа хүртэл нь хадгалах стратеги.

Индексийг баримтлах: Үнэт цаасыг гүйлгээний талаарх биржийн мэдээлүүдийг ашиглан өөрийн баримтлах стратегийг сонгодог стратеги юм.


29


Хамгаалах : Хүүгийн түвшиний эрсдлээс өөрийн багцаа хадгалах стратеги

Хүүгийн риск нь дараах рискээс бүрдэнэ.- Үнийн риск- Дахин хөрөнгө оруулалтын риск

Дээрхи хоёр риск нь урвуу хамааралтай.Идэвхитэй удирдлагын стратеги нь хоёр бүрдэл хэсгээс бүрдэнэ.

1. Бондын үнийг өөрчилөх хүүгийн түвшиний өөрчлөлтийг таамаглах

2. Буруу үнэлэгдсэн үнэт цаасыг тодорхойлох Бондын үнийг өөрчилөх хүүгийн түвшний өөрчилөлтийг

таамаглах: хүүгийн түвшин буурвал хөрөнгө оруулагчид хөрөнгөө бондоо болгох, хүүгийн түвшин өсвөл бондоо багасгах, богино хугацаат болгохыг зоридог. Үүнд :

Богино хугацаат бондын үнийн өөрчилөлтөөс олох ашиг багатай, бага купонтой байдаг ч хүүгийн түвшний өсөлтөөс хамаардаг.

Урт хугацаат бонд нь үнийн хэлбэлзэл их, олох ашиг их боловч хөрвөх чадвар муу.

Буруу үнэлэгдсэн үнэт цаасыг тодорхойлох: Менежер нь өөрийн багцаа сайжруулах зорилгоор буруу үнэлгээт үнэт цаасыг гарган, ашигтай үнэт цаасыг худалдан авдаг. Үүнд бондын солилцоог ашиглана. Дараах хэлбэртэй байна.

Ижил характеристик үзүүлэлт, хугацаа бүхий бондыг зөвхөн үнийг нь харж солилцох

Ижил характеристик бондын зөвхөн өгөөжийг харж солилцох

Хүүгийн түвшний өөрчилөлтийг харж сонгох Өгөөжийн өөрчилөлтийг таамаглан солилцоо хийх

Идэвхитэй болон идэвхгүй стратегээс гадна хөрөнгө оруулагч нь бондын багцыг бүрдүүлэхдээ хөрөнгө оруулалтийн хуучинсаг болон эрчимтэй гэсэн аргыг ашиглаж үнэт цаасныхаа багцыг бүрдүүлдэг.


30


Хуучинсаг хөрөнгө оруулагч нь тогтмол орлоготой, риск багатай багцаар бондоо бүрдүүлэхийг зорих ба худалдан авах ба хадгалах аргыг голчилон хэрэглэдэг. Гэхдээ энэ хөрөнгө оруулалтийн аргыг сонгохдоо менежер нь хүүгийн түвшний өөрчилөлт, рискийн харьцааг харгалзаж үздэг.Эрчимт хөрөнгө оруулагч буюу энэ аргыг хэрэглэж багц бүрдүүлэх гол зорилго нь тэд үнийн өөрчилөлтөөс ашиг олох явдал юм. Өөрөөр хэлбэл энэ стратегийг сонгогчид богино хугацаат бондын өгөөж, урт хугацаат бондоос олох үнийн өөрчлөлтийн ашиг их гэдэгт итгэдэг. Энэ аргыг хэрэглэснээр бондын үнийн болон хүүгийн ашгийг их байлгаж түүнийгээ барьж чаддаг.Компаниуд нь доорхи шалтгааны улмаас бонд гаргадаг

Бонд гаргалт нь одоогийн хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгийг бууруулахгүйгээр тухайн компанид хөрөнгөө өсгөх боломжийг олгодог.

Банкны хүүтэй харьцуулахад харьцангуй бага хүүтэй зээллэг авах боломжийг олгодог. Мөн бонд гаргаснаар корпорациуд нь хөрөнгө оруулагчаас хөрөнгийг шууд зээлж авч байгаа бөгөөд банк болон түүнтэй адил үйл ажмллагаа эрхэлдэг байгууллагуудтай адил завсрын зуучлагчид байдаггүй давуу талтай.

Бонд гаргаснаар корпораци нь банкны зээлтэй харьцуулахад илүү урт хугацаанд тогтмол хүүтэй мөнгийг зээлж чаддаг. Ихэнх банк 5-дээш жилийн урт хугацаанд тогтмол хүүтэй зээл олгодоггүй.

Бондын зах зээл нь хөрөнгө зээлэх маш үр дүнтэй арга замыг санал болгодог.


31


ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ. КОМПАНИЙ БОНД ГАРГАХ БОЛОМЖИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ СУУРЬ ШИНЖИЛГЭЭ

2.1. Монголын бондын зах зээлийн тухай2001 оны 5 дугаар сард анхны компанийн бонд арилжаалагдаж эхэлсэн бөгөөд өнгөрсөн 5 жилийн хугацаанд бонд гаргасан компаний тоо 11 болж арилжаалагдсан бондын хэмжээ ихэссэн. Бондын хөрөнгө оруулалтаар 1000шахам айлын орон сууц, аймгуудын холбосон засгийн газрын мэдээллийн сүлжээ, дарь эх гэр хорооллын бохир цэвэр усны шугамын ажлыг санхүүжүүлж, “Анод” банкнаас 30 шахам жижиг аж ахуй нэгжид ажлын байр бий болгох зээл олгож, “Говь” ХК тодорхой хэмжээний ноолуур бэлдсэн байна. Өнгөрсөн хугацаанд “Барилга корпораци”, “Нийслэл өргөө ”, “Алтан хот корпораци”, “Пума”, “М-Си-Эс электроникс”, “Анод” , ”Говь”, “Монинжбар” , “МонФрэш”, “Засгийн газрын бонд” зэрэг 10 компаний 1679700 ширэг буюу 16 тэрбум 597 сая төгрөгний бондыг үнэт цаасны хорооны 14 удаагийн шийдвэрээр гарган арилжаалж байгаагаас 998336 ширхэг буюу 10 тэрбум 937 сая төгрөгний бонд борлогдоод байна. Нийт төлөгдөх төлбөрийн дүн 11 тэрбум 721 сая төгрөг байгаагаас 7 тэрбум 503 сая төгрөгийн үндсэн ба хүүгийн төлбөрүүд хийгджээ. Одоогийн байдлаар хугацаа нь болоогүй төлбөрийн хэмжээ 3 тэрбум 686 сая төгрөг, “их барилга төсөл” бондын хугацаа хэтэрсэн 531.5 сая төгрөгийн үлдэгдэл байна. Бонд гарган ажиллаж буй компаниудын бондын арилжааны байдал,


32


хүүгийн болон үндсэн төлбөрийн төлөлт, бондын орлогоор санхүүжсэн обьектийн ажлын явцын талаар товч танилцуулбал дараах байдалтай байна.

2001-2005 онд 2000 айлын орон сууц барих “Шинэ зуун 210” төслийн

ерөнхий гүйцэтгэгч, барилгын хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэл худалдааны “Барилга корпораци” ХХК:

Анх ҮЦХ-2001оны 05 дугаар сарын 25-ны өдрийн 26 дугаар тогтоолоор 6 сарын хугацаатай нэг бүр нь 10000 төгрөгний үнэ бүхий , сард 1.64 хувийн хүүтэй 210000 ширхэг буюу 2 тэрбум 100 сая төгрөгний бонд гаргаснаас хойш нийт 537700 ширхэг буюу 5 тэрбум 377сая төгрөгний өрийн бичгийг Хорооны 5 удаагийн зөвшөөрлөөр нийтэд санал болгон гаргаж , 514 айлын 30390 м.кв талбай бүхий нийтийн орон сууцыг Улаанбаатар хотод барьж ашиглалтанд оруулсан . Мөн үүний зэрэгцээ 272.0 сая төгрөгийн өртөгтэй “ Миний дэлгүүр сүжээний агуулах ”, 635.1 сая төгрөгийн өртөгтэй “ Барилгачдын талбай ”- н өргөтгөлийг ашиглалтанд оруулаад байна. Бонд гаргаснаас хойш нийт 533405 ширхэг буюу 5 тэрбум 334 сая төгрөгний бонд арилжаалагджээ. Арилжаалсан бондын үндсэн ба хүүгийн төлбөрт нийт 6 тэрбум 843 сая төгрөгийн төлсөн байна. Одоогийн байдлаар нийт 4295 ширхэг бонд арилжаалагдаагүй үлдэгдэлтэй. Хугацаандаа байгаа бондын үлдэгдэл нь 261.6 сая төгрөг байна. Нийт 12 байгууллага, 330 иргэн бонд худалдан авчээ. 2.1.1-

р Хүснэгт“Барилга корпораци” ХХК

¹Бондын төрөл Он Иргэд Банк

Төри

йн

байг

уулл

ага

Хувь

цаат

ко

мпа

ни

Ний

т ар

илж

аал

агд

сан

бонд

ын

тоо

Арил

жиг

дса

н ни

йт

дүн

1 Ш3-210 бонд

2001 55775 59225 0 5060 120060 1200.6

2. Ш3-210 бонд

2002 78287 40000 50000 6000 174287 1742.9

3. Ш3-210 бонд

2003 28423 70000 65900 16646 180986 1809.7

4. Ш3-210 бонд

2004 2450 20000 12000 34450 344.5


33


5. Ш3-210 бонд

2005 20139 0 3500 23639 236.4

Нийт дүн 185074 189225

115900 43206 533405 5334.0

Эзлэх хувь

34.7 35.5 21.7 8.1 100

Монголын хөрөнгийн биржийн 2007.05.24 – ний өдрийн үнэт цаасны арилжаагаар засгийн газрын бондыг доорх нөхцөлтэйгээр арилжих

гэж байна. 1. Үнэт цаас гаргагчийн нэр : МУ-ын засгийн газар 2. Үнэт цаас гаргах зорилго : “40000 орон сууц” хөтөлбөрийн

санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх 3. Үнэт цаасны санал болгох хүрээ : Нийтэд санал болгох 4. Үнэт цаасны төрөл : ЗГ- ын хямдруулсан

үнэт цаас 5. Нэрлэсэн үнэ : 100,000.00 төгрөг 6. Нийт гаргах тоо : 48.000 ширхэг 7. Нийт үнийн дүн : 4,800,000,000,00 (Дөрвөн

тэрбум найман зуун сая) төгрөг 2.1.2-р Хүснэгт8. Гаргах хугацаа, тоо хэмжээ, хямдруулсан үнэ :

Арилжааны

Дугаар

Арилжаа явагдах огноо

Төрөл ХугацааТоо

хэмжээ

Нийт хямдруулсан

үнэ

Нэгжийн хямдруулсан

үнэ

Ашгийн хувь

хэмжээ

Буцаан төлөгдөх

огноо

128 2007.05.24

ТВ2 91 6000 592 466 947.3 98 744.5 5.03% 2007.08.23

128 2007.05.24

ТВ3 182 15000 1 457 770 809.3

97 184.7 5.73% 2007.11.22

128 2007.05.24

ТВ4 273 15000 1 434 720 229.6

95 648.0 6.00% 2008.02.21

128 2007.05.24

ТВ5 364 12000 1 128 674 069.2

94 056.2 6.25% 2008.05.22

48000

2.1.3-р ХүснэгтКомпанийн бонд

Бонд Барилг Нийсл Пума MCS Анод Алтан Говь Их Монин- Бонд-


34


гаргагч компани

а корпораци ХК

элөргөө ХК

групп Электр-оникс ХХК

банк хотКорпор-аци ХХК

ХК барилга төсөл ХХК

жбар ХК

ын хоёрд-огч зах зээл

НийтБондын нэр Шинэ

зуун-210Нийслэлөргөө

Пума бонд

MCSЭлектр-ониксбонд ¥,$

Анод бонд

Их барилга

Говь

Их БарилгаТөсөл

Бүтээнбайгуулалт

Үнэт цаасны код

3476 3003 3006 3005¥3008$

3007 3002 3009 3004 3010

Зах зээлд гаргасан тоо ширхэг

537.7000

240.000

100.000

22.000¥14.728$

200.000

100.000

100.000

16.000 50.000

Нэрлэсэн үнэ

10.000 5.000 10.000 120.000¥100$

10.000 10.000 10.000 50.000 10.000

Сарын хүү /хувиар/

1.63 1.64 1.80 1.58¥0.92$

1.63 1.65 1.6 1.65 1.80

Хугацаа /сараар/

10 12 12 18¥12$

24 8 12 8 18

Хүү төлөх хугацаа

Хугацааны эцэст

6сараар

3сараар

6сараар¥хугацааны эцэст $

6сараар


6сараар


3сараар

ҮЦХ-д бүртгүүлсэн огноо, тогтоолын дугаар

2001.10.25 26

2002.09.1344

2004.07.0829

2004.07.0831¥2004.12.27$

2004.09.2243

2002.04.2619

2005.03.2509

2003.03.2119

2005.06.0733

Ари

лжиг

дса

н ш

ирхэ

г

2001

120.000 - - - - - - -

433

120.

433

2002

174.347 43.425 - - - 99.493 - - -

250

317.

515

2003

180.969 25.140 - - - 199 - 16.000 -

25.0

96

247.

404

2004

34.450 - 3.429 5.000¥5.973$

- - - 10.000 -

3.03

0

69.1

54

2005

23.752 80.181 46.571 - 12.186 - 100.000

- 37.147

5.52

8

305.

365

Нийт ширхэг

533.518 148.746

50.000 7.272 5.000 18.159 99.692 100.000 26.000

37.1

47

34.3

371,

0598

29

Нийт үнийн дүн

5,335.180.000

743,730.000

500,000.000

872,640.000

605,000.000

181,590.000

996,920.000

1,000,000,000

1,300,000,000

371,

470.

068

4,29

9.7

12,5

9082


35


“Нийслэл өргөө”’ ХК:ҮЦХ-ны 2002 оны 09 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 44 дүгээр тогтоолоор 12 сарийн хугацаатай нэг бүр нь 5000 төгрөгний үнэ бүхий сард 1.64 хувийн хүүтэй 520000 ширхэг буюу 2 тэрбум 600 сая төгрөгний бонд гаргасан. Үүнээс 148745 ширхэг буюу 743.7 сая төгрөгний бонд арилжаалагдаад байна. Одоогийн байдлаар 371255 ширхэг бондын үлдэгдэлтэй. Нийт төлөх ёстой 890.0 сая төгрөгний бондын төлбрөөс үндсэн ба хүүгийн төлбөрт 410.3 сая төгрөгний төлбөр хийгдсэн. Хугцаандаа байгаа бондын төлбөрийн үлдэгдэл нь 479.8 сая төгрөг байна. Дээрхи хөрөнгөөр 10-р хороололд 12 давхар 73 айлын орон сууцны барилгыг санхүүжүүлжээ. Барилгын ажил нь гүйцэтгэлийн 90 хувьтай байгаа буюу 2005 оны 10 дугаар сарын 15 гэхэд ашиглалтанд орохоор мэрэгжлийн комссын дүгнэлт гарсан байна. Мөн баянзүрх дүүргийн 13-р хорооллын 108 айлын орон сууцны барилга угсралтын ажил эхэлж суурын блок тавигдан кракас зангидсан сантехникийн угсралтууд хийгдэж эхэлсэн байна эдгээр ажлуудад нийтдээ 1150.0 сая төгрөгний хөрөнгө оруулалт хийгджээ бондын үндсэн ба хүүгийн төлбөр нь хугацаандаа хийгдэж байгаа бөгөөд бондын хөрөнгөөр санхүүжүүлэхээр төсөлд тусгагдсан объект нь баригдаж ашиглалтанд орход бэлэн болсон учраас бонд гаргагчийн үйл ажиллагааг хэвийн яавагдаж байна гэж үзэж болно.

2.1.4-р Хүснэгт “Нийслэл өргөө” ХК

¹ Бондын төрөл

Он Иргэд Банк

Төри

йн

байг

уулл

ага

Хувь

цаат

ко

мпан

и

Нийт

ар

илж

аала

гдса

н бо

ндын

то

о

Арил

жиг

дсан

ни

йт д

үн/с

ая.т

өг/

1. Нийслэл өргөө

2002 13425 30000 0 43425 217.1

2. 2003 5140 20000 0 25140 125.73. 2004 0 0 0 04. 2005 180 80000 80180 400.9

Нийт дүн

185074 130000

148745 743.7

Эзлэх хувь

12.6 87.3 100


36


“ Их барилга төсөл “ ХХК:Анх “Алтан хот корпораци” ХХК, “Сити такси” ХХК-иуд хамтран ҮЦХ-ны 2002 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 19 тоот тогтоолоор 8 сарын хугацаатай нэг бүр нь 10000 төгрөгийн үнэ бүхий сард 1.56 хувийн хүүтэй 100000 ширхэг буюу нэг тэрбум төгрөгний бонд гаргаж, дахин хоёр дахь удаагаа бонд гаргаж,нийтдээ 3800.0 сая төгрөгний бонд гарагасан. Одоогийн байдлаар 125692 ширхэг буюу 2 тэрбум 300.0сая төгрөгний бонд арилжаалагдсан байна. Анх бонд гаргаснаас хойш нийт төлөх ёстой төлбөр 1 тэрбум 25сая төгрөгийн төлбөр төлөгдсөн. 2005.10.01-ний байдлаар 531.5 сая төгрөгийн хугацаа хэтэрсэн бондын төлбөрийн үлдэгдэлтэй байна. Энэ нь Хадгаламж банкинд төлөх зээлийн хүүгийн өрийн үлдэгдэл юм. Тус өрийн бичгийг давхардсан тоогоор 2 банк , 354 гаруй иргэн худалдан авсан бөгөөд бондын хөрөнгөөр БГД-ийн 19-р хороонд граж, мөн мансард бүхий 40 айлын 5 давхар орон сууц, мөн 1-р хороонд 21 айлийн 6 давхар, БЗД-ийн 6 дугаар хороонд 40 айлийн 5 давхар,13-р хороололд 40 айлын 5 давхаророн сууцнууд буюу нийт 141 айлын орон сууц ашиглалтанд оруулаад байна. Эдгээрээс БГД-т барьсан 40 айлын 5 давхар орон сууцнаас борлогдоогүй үлдэгдэлтэй байна. Эдгээрийг бүрэн борлуулсан тохиолдолд бондын төлбөрийн үлдэгдлийг барагдуулах бололцоотой. 2.1.5-

р Хүснэгт “ Их барилга төсөл “ ХХК



Төри

йн

байг

уулл

ага

Хувь

цаат

ко

мпан

иНи

йт

арил

жа

алаг

дсан

бо

ндын

то

о

Арил

жиг

дсан

ни

йт

дүн /

сая.

төг/

1. Их барилга

төсөл

2002 14528 84965 0 99493 1004.9

2. 2003 220 15780 0 16000 800.03. 2004 134 9866 0 10000 500.04. 2005 0 0 0

Нийт дүн 14882 110611 125692 2304.9Эзлэх хувь

11.8 88.0 100


37


“ Пума” ХХК:Хорооны 2004 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдрийн 29 дүгээр тогтоолоор 1 жилийн хугацаатай, нэг бүр нь 10000 төгрөгний нэрлэсэн үнэтэй , сарын 1.8 хувийн хүүтэй , 100000 ширхэг буюу 1 тэрбум төгрөгний “ Пума ”бонд гаргасан. Одоогийн байдлаар 52019 ширхэг буюу 520.1 сая төгрөгийн бонд арилжаалсан байна. Хугацаандаа байгаа бондын төлбөрийн үлдэгдэл 561.2 сая төгрөг. Бонд гаргаснаас хойш нийт төлөх ёстой төлбөр нь 612.9 сая төгрөг байгаагаас үндсэн ба хүүгийн төлбөрт 51.8 сая төгрөг төлсөн. Арилжаалаагүй бондын үлдэгдэл нь 49590 ширхэг байгаа бөгөөд арилжаагаа түр зогсоосон байна. Хугацаандаа байгаа бондын үлдэгдэл нь 561.2 сая төгрөг байна. Бондын дээрх хөрөнгөөр ЧД-ийн 2 дугаар хорооны нутагт 81 айлын 3 орцтой байр баригдаж байгаа буюу одоо ажлын гүйцэтгэл 90 хувьтэй явж байна . Эхний 2 орц нь бэлэн болж, 2005 оны 10 дугаар сард ашиглалтанд орох юм. Уг ажилд 1 тэрбум гаруй төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдсэн байна. Байрны 1 м.кв нь 550000 төгрөгийн өртгөөр борлогдохоор төлөвлөгдсөн. Уг бонд нь харьцангуй өндөр хүүтэй учраас бондын үлдэгдлээ арилжаанд оруулсан тохиолдолд эрэлт сайтай байх боломжтой.

2.1.6-р Хүснэгт

“ Пума” ХХК



Төри

йн

байг

уулл

ага

Хувь

цаат

ко

мпан

и

Нийт

ар

илж

аала

гдса

н бо

ндын

то

оАр

илж

игдс

ан

нийт

дүн

/сая

.төг

/

1. Пума бонд

2004 3854 0 0 1107 4961 49.6

2. 2005 44758 0 2300 47058 470.5Нийт дүн 48612 1107 52019 520.1

Эзлэх хувь

96.1 3.9 100

” М-СИ-ЭС Электроникс” ХХК


38


1. Хорооны 2004 оны 07 дугаар сарын 08 –ны өдрийн 31 дүгээр тогтоолоор нэг бүр нь 120000 төгрөгийн үнэ бүхий 18 сарын хугацаатай, сард 1.58 хувийн хүүтэй 22000 ширхэг буюу 2 тэрбум 640 сая төгрөгийн бонд гаргасан.

2. Хорооны 2004 оны 12 дугаар сарын 23 ны 57 тоот тушаалаар тус компаний өмнө гаргасан 22000 ширхэг бондын арилжаалагдаагүй үлдэгдэл болох 14728 ширхэг бондын нэрлэсэн үнийн 100 ам. Доллар, хугацааг 12 сар, жилийн хүүг 11 хувь болгон өөрчлөлт оруулж шинээр бүртгэсэн .

3. 2005 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн 28 тоот тогтоолоор.”М-СИ-ЭС Электроникс” бондын арилжаалагдаагүй үлдэгдэл болох нэг бүр нь 100 ам.долларын нэрлэсэн үнэ бүхий 9728 ширхэг бондын бүртгэлээс хассан.

Одоогийн байдлаар 7272 ширхэг буюу 872.6 сая төгрөгийн бонд, 5000 ширхэг буюу 605.0 сая төгрөгийн / 500.0 мянган ам.доллар / бондууд арилжаалагдсан байна. Бонд гаргаснаас хойш нийт / төгрөгийн / 1тэрбум 120 сая ,/ долларын / 582.5 сая төгрөг төлөх ёстойгоос 165.5 сая төгрөгийн үндсэн ба хүүгийн төлбөр хийсэн байна . Хугацаандаа байгаа бондын төлбөрийн үлдэгдэл / төгрөг / 955.3 сая,/ валютын / 554.4 сая төгрөг байна. Бондын хөрөнгөөр Засгийн газрын удирдлагын мэдээллийн системийг сайжруулах төслийн хүрээнд бүх аймгийн төвд сансраа мэдээлэл хүлээн авах антени суурилуулж, аймгийн төвийн төрийн байгууллагууд, банк, даатгал зэрэг хувийн хэвшлийн сонирхсон байгууллагуудыг холбосноор мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ бий болгосон. 2005 оны 04 дүгээр сарын 20-нд ирүүлсан мэдээгээр нийт 21 аймгийн төв, Багануур, Багахангай, Налайх дүүрэгт сансрын холбооны антен суурилуулалт, тоног төхөөрөмжийн угсралтын ажил болон тэдгээрийн үйлчилгээ, сургалтын ажлууд бүгд 100 хувь явагдаж дууссан байна. Сумуудыг холбох ажиллагаа нь сумуудыг нэгтгэх асуудлаас болоод зогсоод байгаа бөгөөд энэ ажилын санхүүжүүлэлтэд шаардагдах бондын бүртгэлийн компанийн өөрийн хүсэлтээр хүчингүй болгосон юм.Бондын эргэн төлөлт хэвийн явагдаж байна.


39


2.1.7-р Хүснэгт ” М-СИ-ЭС Электроникс” ХХК



Төри

йн

байг

уулл

ага

Хувь

цаат

ко

мпан

и

Нийт

ар

илж

аала

гдса

н бо

ндын

то

оАр

илж

игдс

ан

нийт

дүн

/сая

.төг

/

1. Пума бонд

2004 271 7000 0 1 7272 872.5

/Э.хувь/2713.7

700096.3

100.1

7272100

872.5/Сая.төг/

2. М-си-эс бонд

2004 48612 5000 0 0 5000 500000ам.доллар

Нийт дүн 96.1 5000 5000 500000Ам.доллар

“Анод банк” ХХК:Хорооны 2004 оны 09 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 43 дугаар тогтоолоор нэг бүр нь 10000 төгрөгийн үнэ бүхий 24 сарын хугацаатай, сард 16.3 хувийн хүүтэй 200000 ширхэг буюу 2 тэрбум төгрөгийн өрийн бичиг гаргасан .Одоогийн байдлаар 18094 ширхэг буюу 80.1 сая төгрөгийн бонд арилжаалсан, 181906 ширхэг бондын үлдэгдэл байна. Нийт төлөх ёстой 111.5 сая төгрөгөөс үндсэн ба хүүгийн төлбөрт 5.7 сая төгрөгийн төлбөр хийгдсэн.Хугацаандаа байгаа бондын төлбөрийн үлдэгдэл нь 105.8 сая төгрөг байна. Бондын хөрөнгөөр “Анод моргейж ” төслийн хүрээнд бизнесийн туршлагатай , үйл ажиллагаа нь тогтворжсон жижиг, дунд аж ахуйн нэгж, хувь хүмүүст ажлын байр худалдан авахад нь зориулж санхүүгийн эх үүсвэр, хөнглөлттэй зээл олгох зориолготой ажиллаж байна. Одоогийн байдлаар нийт 7 аж ахуйн нэгж, иргэдэд 75.0 сая орчим төгрөгийн зээл олгожээ. Бондын эргэн төлөлт хэвийн явагдаж байна . 2.1.8-р Хүснэгт

“Анод банк” ХХК


40

Нийт дүн




Төри

йн

байг

уулл

ага

Хувь

цаат

ко

мпан

и

Нийт

ар

илж

аала

гдса

н бо

ндын

то

оАр

илж

игдс

ан

нийт

дүн

/сая

.төг

/

1. Анод бонд

2004 6003 0 0 0 6003 60.0

2. 2005 12087 0 0 12087 20.0Нийт дүн 18090 18090 80.1

“ Говь” ХКХорооны 2005 оны 03 дугаар сарын 25 –ны өдрийн 09 дүгээр тогтоолоор нэг бүр нь 10000 төгрөгийн үнэ бүний 12 сарын хугацаатай, 1.6 хувийн хүүтэй 100000 ширхэг буюу 1 тэрбум төгрөгийн бонд гарагсан . Одоогийн байдлаар 100000 ширхэг буюу 1000.0 сая төгрөгийн бонд арилжаалсан байна. Хугацаандаа байгаа бондын төлбөрийн үлдэгдэл 1193.8 сая төгрөг . Тус бонд нь 2005 оны 04 дүгээр сарын 8-наас эхлэн арилжаалагдсан бөгөөд өнөөдөр бондын эх үүсвэрээр 16 тонн түүхий эд бэлдээд байна. / 1кг ноолуурын зах зээлийн дундаж ханш 32000 / Бондын хөрөнгийн зарцуулалт нь зориулалтын дагуу хийгдэж байна.

2.1.9-р Хүснэгт“ Говь” ХК



Төри

йн

байг

уулл

ага

Хувь

цаат

ко

мпан

и

Нийт

ар

илж

аала

гдса

н бо

ндын

то

оАр

илж

игдс

ан

нийт

дүн

/сая

.төг

/

1 Говь бонд

2005 50000 50000 0 0 100000 1000.0

Нийт дүн 50000 50000 100000 1000.0Эзлэх хувь

50.0 50.0 100

”Монинжбар”ХК:Хорооны 2005 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн 33 дугаар тоот тогтоолоор “Бүтээн байгуулал ” нэртэй 18 сарын хугацаатай нэг бүр нь 10000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 1.8 хувийн хүүтэй 50000 ширхэг буюу 500.0 сая төгрөгийн бонд гаргасан. Одоогийн байдлаар 9721 ширхэг буюу 97.2 сая төгрөгийн бонд борлогдоод байна . Үндсэн ба


41


хүүгийн төлбөрт 509.4 төгрөг төлсөн. Бондын үлдэгдэл нь 40279 ширхэг байгаа ба бондын төлбөрийн үлдэгдэл нь 128.7 сая төгрөг байна. Бондын эх үүсвэрээр НХОГ, Азийн Хөгжлийн банкнаас зарласан тендрийн дагуу Дарь эхийн гэр хорооллын бохир, цэвэр усны шугамын 1-р шатны ажлуудыг хийж гүйцэтгээд байна .Бондын хөрөнгийн зарцуулалт Зориулалтын дагуу явагдаж байна. 2.1.10

-рХүснэгт”Монинжбар”ХК


Он Иргэд БанкТө

рийн

ба

йгуу

ллаг

а

Хувь

цаат

ко

мпан

и

Нийт

ар

илж

аала

гдса

н бо

ндын

то

оАр

илж

игдс

ан

нийт

дүн

/сая

.төг

/

1 Бүтээн байгуулалт

бонд

2005 9721 9721 97.2


Бондын арилжаа

он

Арилжааны өдөр

Арилжигдсан ширхэг Арилжааны үнийн дүнНийт Өдрийн

дундажНийт Өдрийн

дундаж

Засгийн газрын бонд 1996 4 15.8 3.9 144.3 36.12000 26 113.1 4.4 11.132.1 428.22001 24 343.1 14.3 30.750.2 1.281.32002 23 465.0 20.2 41.690.7 1.812.62003 9 232.7 25.9 21.722.5 2.413.62004 3 130.0 43.3 12.463.8 4.154.62005 1 70.0 70.0 6.767.7 6.767.7

Компанийн бонд 2001 56 120.4 2.2 1.204.3 21.52002 131 317.5 2.4 2.958.3 22.62003 70 247.4 3.5 2.988.3 42.72004 50 69.2 1.4 2.776.5 55.22005 121 305.3 2.5 2.663.7 22.0

2.1.1. Компаний бондын худалдан авагчдын судалгааЯагаад хөрөнгө оруулагч компаний бондыг худалдан авдаг вэ ?

1. Хүүгийн орлогоос Хөрөнгө оруулагч хүүгийн түвшингээ мэдэж байдаг


42


Хүү нь жилд 2 удаа төлөгддөг 2. Үнэ цэнийн өөрчлөлт

Хүүний өөрчлөлтөөс нэмэлт капитал хожих бололцоотой 3. Нэрлэсэн үнэ нь хугацааны эцэст буцаан төлөгддөг 4. Эрсдэл багатай 5. Тухайн аж ахуйн нэгж дампуурсан тохиолдолд бонд эзэмшигч

энгийн болон давуу эрхт хувьцаа эзэмшигчээс түрүүлж хөрөнгөө буцаан авах эрхтэй.

Бондын худалдан авагчид 1. Арилжааны банк2. Сангууд3. Хувь хөрөнгө оруулагч нар 4. Хөрөнгийн бирж

Арилжааны банкӨнөөдрийн байдлаар компанийн бондын худалдан авалтын дийлэнх хувийг эзэлж байгаа худалдан авагч , Гэхдээ энэ худалдан авалт нь хуулиар хязгаарлагдсан худалдан авалт юм. Өөрөөр хэлбэл Арилжааны банкны нийт хөрөнгийн 30% - ийг үнэт цаасан дахь хөрөнгө оруулалтанд байршуулахыг хуулиар зааж өгсөн байдаг. 2.1.11-

р Хүснэгт

Бондын зах зээлийн хөрөнгө оруулагчид

он

Арилжааны үнийн дүн (сая төг.)

Хөрөнгө оруулагчидБанк Компани Иргэд Сая. Төг

% Сая.төг % Сая.төг

%

Засгийн газрын бонд 1996 144.3 144.3 100.02000 11.132.1 9.810.7 88.1 1.315.4 11.8 6.0 0.12001 30647.9 30.452.1 99.4 119.6 0.4 76.2 0.22002 41.690.7 41.115.8 98.6 574.6 1.3 27.3 0.12003 21.722.5 21.625.7 99.6 46.0 0.2 50.8 0.22004 12.463.8 12.463.8 100.0 0.0 0.0 0.0 0.02005 6.767.7 6.767.7 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Компанийн бонд 2001 1,200.0 592.3 49.4 50.6 4.2 557.2 46.42002 2,955.5 1,349.6 45.7 530.0 17.9 1,075.9 36.42003 2,737.4 1,580.0 58.0 882.6 32.2 265.8 9.72004 2,776.5 2,489.3 90.0 147.0 5.3 131.2 4.72005 2,663.7 1,612.0 60.5 287.2 10.8 764.5 28.7


43


Жигнэсэн дунджаар бүх банкууд Засгийн газрын бондын худалдан авалтын 96% - ийг эзлэж байна. Шинэ үнэт цаасны хуулиар МХБ – ийг ашгийн төлөө үйл ажиллагаа эрхлэх боломжтой болсон.

Бондод хөрөнгөө байршуулж байгаа арилжааны банкууд: 1. Хаан2. Анод3. Голомт4. Худалдаа хөгжлийн банк

Банкуудын бондын худалдан авалтын эзлэх хувийн жин тогтмол өсөх хандлага ажиглагдаж байна. Дундажаар 51% - ийг эзэлж байна. Бизнесийн компаниудын хувьд компанийн бондод хөрөнгөө байршуулах сонирхол нэмэгдэж байна. 2.1.12-р

Хүснэгт

Засгийн газрын бондын үзүүлэлтүүд

ХугацааХүү / сарын /

Хүүгйин өөрчлөлт

Нийт дүнНэрлэсэн Зах зээлийн

% % % Тэрбум ¥2000он

14хоног 0.7250 0.6193 -14.58 1.9930хоног 1.0052 0.9618 -4.32 4.4560хоног 1.0828 1.0684 -1.33 2.9490хоног 1.1650 1.1608 -0.36 1.75

Дүн 11.132001он

30хоног 0.9799 0.7337 -25.13 3.6760хоног 1.0859 0.9322 -14.15 5.6790хоног 1.1929 1.0971 -8.03 10.98

120хоног 1.2640 1.0164 -19.59 10.27Дүн 30.59

2002он30хоног 0.8656 0.5548 -35.91 6.7460хоног 0.9896 0.8096 18.19 8.1090хоног 1.0885 0.9907 -8.98 11.07

120хоног 1.1871 1.1742 -1.08 11.2212сар 1.2313 1.0821 -12.12 1.7718сар 1.2428 1.2425 -0.02 1.6924сар 1.2750 1.2748 -0.02 1.11Дүн 41.70


44


2003он15хоног 0.4329 0.2536 -41.42 0.8030хоног 0.6476 0.3506 -45.86 2.1960хоног 0.9140 0.7679 -15.98 4.2390хоног 0.9946 0.8624 -13.29 4.37

120хоног 1.0306 0.9248 -10.27 4.32150хоног 1.1066 1.0372 -6.27 4.96180хоног 1.1833 1.1816 -0.14 0.79

Дүн 21.672004он

30хоног 1.0254 0.9316 -9.15 0.8660хоног 1.0376 1.0373 -0.03 1.1890хоног 1.0831 1.0831 0.00 0.77

120хоног 0.8916 0.8891 -0.28 2.22150хоног 0.9114 0.9077 -0.41 2.20180хоног 0.9527 0.9520 -0.07 2.55210хоног 0.8676 0.8676 -0.01 1.70240хоног 0.6816 0.6816 0.00 0.95

Дүн 12.432005он

28хоног 1.0000 1.0000 0.00 0.9956хоног 1.0220 1.0220 0.00 1.9691хоног 1.0630 1.0630 0.00 1.94

147хоног 1.1150 1.1150 0.00 0.95203хоног 1.1380 1.1380 0.00 0.93

Дүн 6.77


2005 оны 10 дугаар сарын 01 – ний байдлаар нийт бондын эх үүсвэрээр хийгдсэн хөрөнгийн зарцуулалтын үр дүн :

Код үнэт цаасны нэр Бондын санхүүжилтийн үр

дүн

2005 оны хүлээгдэж буй

гүйцэтгэл3003 Нийслэл өргөө - 360 73 орон сууц 1083004 Их барилга төсөл – 360 141 орон сууц3005 М-СИ-ЭС Электроникс бонд 21 аймаг, 3 дүүргийг

холбосон мэд.сүлжээ3006 Пума бонд 54 орон сууц 273007 Анод 7 аж.ахуйд 75.0 сая

¥. Зээл олгосон3009 Говь 16 тонн ноолуур3476 Шинэ зуун – 210 514 орон сууц

Нийт дүн 782 135


2005 оны 10 дугаар сарын 01 – ний байдлаар арилжаалагдаагүй байгаа бондын үлдэгдэл


45


Код Үнэт цаасны нэр Эцсийн үлдэгдэл3003 Нийслэл өргөө - 360 371.2553004 Их барилга төсөл – 360 30.0003005 М-СИ-ЭС Электроникс бонд 0.003006 Пума бонд 49.5903007 Анод 181.9063009 Говь 0.003476 Шинэ зуун – 210 4.295

Бүтээн байгуулалт бонд 40.282Нийт дүн 677.328

2.2. Салбарын судалгааХөрөнгө оруулагчийн итгэл үнэмшлийг татахын тулд өнөөдөр манай орны нөхцөлд дараах шаардлагыг хангасан аж ахуй нэгжүүд хөрөнгийн зах зээл дээр бонд гаргаж арилжаалвал илүү үр дүнтэй, найдвартай байх болно. Бонд гаргах боломжит салбар Хүлээгдэж буй хөрөнгө оруулалтын түвшин, хөрөнгийн өгөөж болон ашигт ажиллагаа , гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын түвшин өндөр , барьцаа хөрөнгө зах зээлийн багтаамжийг харгалзан үзвэл бонд гаргах боломжит салбарууд :

Геологи, уул уурхайн эрэл хайгуул, судалгаа олборлолт Боловсруулах аж үйлдвэр

o Ноолуурын салбарo Газрын тос, нефьтийн салбар o Барилгын салбар o Махны салбар

Бөөний болон жижиглэн худалдааны салбар Мэдээлэл холбоо

Жич: Уул уурхайн олборлох салбарын хувьд газар ашиглах патент, лицензээ барьцаалан бонд гаргах бүрэн боломжтой. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн болон зээлийн улирлын хэлбэлзлийн шинжилгээнээс харахад дараах дүгнэлтүүдийг хийж байна.10 Судлагдсан 4 хувьсагдахуунаас ДНБ улирлын хэлбэлзэлтэй байна. ДНБ – ний максимум нь 2 дугаар улиралд харин минимум нь 1дүгээр улиралд байна.

10 Ìîíãîëáàíê: Ñóäàëãààíû àæèë 2002îí,ÄÍÁ áîëîí çýýëèéí øèíæèëãýý Г.Мөнхцэцэг

46


2.2.1-р ХүснэгтУлирлын индексийн тооцооУлирал ДНБ /%/ Зээл олголт

/%/Зээл төлөлт/%/

Зээлийн үлдэгдэл /%/

1 76.34 98.6 83.2 94.12 117.48 103.6 104.4 100.53 107.08 92 95.7 102.14 99.1 105.8 116.7 103.3

Зээлийн төлөлтийн хувьд өсөлт нь 4 дүгээр улиралд, хамгийн бага өсөлт нь 1 дүгээр улиралд хамрагдаж байна. Үүнээс харахад зээлийн эрэлт 1 дүгээр улирал, тэр дундаа 3 сараас эхэлж огцом өсдөг нь харагдаж байна. Аж ахуй нэгж, иргэдэд олгосон зээлийн хэмжээ 2005оны мөн үеэс 85% буюу 197.8 тэрбум ¥-өөр өсч 429.3 тэрбум ¥-т хүрсэн нь эх үүсвэрийн эрэлт хэрэгцээ өндөр байгааг харуулж байна. 2005 оны 11 сарын байдлаар банкнаас гадуур 134.3 тэрбум ¥ эргэлдэж байгаа бөгөөд үүнийг бонд гаргаснаар татан төвлөрүүлэх боломжтой юм. Судалгаанд хамрагдсан 100 саяаас дээш зээллэг хийдэг ззэлдэгчдийн 68.7% нь зээлийн эрэлт их байдаг гэж хариулсан байсан.Энэ нь арилжааны банкны зээлийн хүртээмж муу, банкууд хам зээлжүүлэлт хийхгүй байгаатай холбоотой. Зээлдэгчдийн 56.7% нь зээлийн хүүгийн оновчтой хэмжээг жилд 15%, 31.3% нь 15-25% байвал зохистой гэж хариулсан. Зээлдэгчдийн шаардаж буй зээлийн хүүний түвшинг өнөөдөр хөрөнгийн зах зээл дээр байгаа компанийн бондын сарын 1.64%- ийн хүү бүрэн хангаж чадахаар байна. Зээлийн эрэлт өндөр өөрөөр хэлбэл хямд эх үүсвэрийн эрэлт хэрэгцээ бизнесийн байгууллагуудад үгүйлэгдэж байна.Нэг талаас барилгын компаниудын бондын баталгаа нь бодит барилга байгаа учраас хөрөнгө оруулагчдын сонирхолыг илүү татдаг.

2.2.1. Барилгын салбарын зах зээлийн өнөөгийн байдал, хэтийн төлөв Монгол улсын засгийн газраас барилгын салбарын хөгжлийг шинэ түвшинд гаргаж олон нийтийн оролцоотой хот төлөвлөлтийг бий


47


болгох , орон сууцны дэд бүтэц, иргэдийн худалдан авах чадварт нийцсэн орон сууц, олон давхар байшин барьж байгуулах , гэр хорооллын нөхцлийг сайжруулах нэг айлын орон сууцны байшин бүхий хороолол болгон шинэчлэн хөгжүүлэх, орон сууцны зээлийн тогтолцоог бүрдүүлэх,мөн сүүлийн жилүүдэд орон сууц, орон сууцны дэд бүтцийг барих, борлуулах ажлыг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлсөн зэрэг бодитой үйл ажиллагаа явуулж байна. Хот байгуулалт, бүс нутгийн хөгжлийн талаар Монгол улсын засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт зааснаар ирэх 4 жилд хийхээр төлөвлөж буй гол ажлуудыг дурдвал:

“Дөчин мянган айлын орон сууц хөтөлбөр” хэрэгжүүлнэ. Эртний нийслэл “Хархорин”- г жишиг хот болгон хөгжүүлэх

хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. Улаанбаатар хотын захын ашиглагдаагүй газар талбай дээр

амины орон сууцны шинэ хотхонууд байгуулна. Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг дэмжинэ. Барилгажихад шаардлагатай дэд бүтэц бүхий газар, талбай

нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэн хөрөнгө оруулалтыг дэмжинэ. Хот суурин газрын гэр хорооллын нийтийн аж ахуйн барилга,

байгууламжид засвар, шинэтгэл өргөтгөл хийнэ.Барилга, хот байгуулалт, газар зохион байгуулалт, газар өмчлөх, эзэмшиж ашиглах, үнэлэх болон үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбоотой мэдээллийн нэгдсэн санг бий болгож хуулиар зөвшөөрөгдсөн мэдээллийг иргэдэд чирэгдэлгүй олж авах боломжийг бүрдүүлнэ гэсэн зорилтуудыг тавьжээ. 2.2.2-р Хүснэгт

Нийт улсын хэмжээгээр барилга угсралтих засварын ажил

Гүйцэтгэгчийн төрөл 2004он 2005 онБарилга угсралт 131.9тэрбу

м179.1тэрбум

Их засварын ажил 119.3 147.1Монголын барилгын байгууллага 27.65 32.0Гадаадтай хамтарсан байгууллага 68.69 84.13Гадаадын байгууллагын гүйцэтгэсэн 165.3 160,5


48


2.2.3-р ХүснэгтМонголын барилгын байгууллагын гүйцэтгэсэн барилга угсралт

,их засварын ажил УБ хотын хэмжээгээрАймаг нийслэл 2004 он 2005 онУлаанбаатар 33954,2сая 36125,2сая


Монголын барилгын байгууллагын гүйцэтгэсэн ажлын бүтэцҮзүүлэлт 2004он 2005 онБарилга угсралт их засварын ажил-бүгд 100% 100%Шинэ барилга байгууламж 78,1 74,8Үүнээс: Барилга угсралт 43,6 48,2Их засварын ажил 21,9 25,2Барилгын төрлөөр:Орон сууц 18,4 15,4Орон сууцны бус 25,2 32,8Инженерийн байгууламж: 34,5 26,2Гүйцэтгэгчийн төрлөөр;Хувийн байгууллага 79,1 81,0Улсын байгууллага 20,9 19,0


2004, 2005 онд шинээр баригдсан орон сууцныг гүйцэтгэсэн ажил

Үзүүлэлт 2004 он 2005 онОрон сууцны ажил 6247572800 5563280800

Хот, хөдөөгийн барилга угсралтын байгууллагууд 2005 онд 179.1 тэрбум ¥- ийн барилга угсралт, их засварын ажил гүйцэтгэсний 82.1 хувь буюу 147.1 тэрбум ¥ -ийн ажлыг дотоодын барилгын байгууллагууд, 17.9% буюу32.0 тэрбум ¥ - ийн ажлыг гадаадын барилгын байгууллагууд гүйцэтгэсэн байна. Өнгөрсөн онд дотоодын барилгын байгууллагуудын гүйцэтгэсэн ажлын хэмжээ 2004 оныхоос 9.9% өссөн бол гадаадын барилгын байгууллагуудын гүйцэтгэсэн ажлын хэмжээ өмнөх оноос 8.4 тэрбум ¥ - өөр буюу 20.7% буурсан Монголын барилгын компаниудын үйл ажиллагаа сэргэж байгааг харуулж байна. 2003 оны эцэст барилга угсралтын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй 600 аж ахуй байсан бол 2004 онд 627, 2005 оны эцсээр 742 болж өссөн байна. Үүнээс хамтарсан хөрөнгө оруулалттай аж ахуй нэгж 2003 онд 15 байсан бол 2004 онд 26, гадаадын 100% - ийн хөрөнгө оруулалттай аж ахуй нэгж 2003 онд 21 байсан бол 2004 онд 30 , 2005 онд 36 болсон байна.


49


2.2.2. “Гангар Инвест ”компаний үйлдвэрлэл борлуулалтынүйл ажиллагааны өнөөгийн байдал

Гангар Инвест ХХК-ий товч түүх танилцуулгаГангар Инвест ХХК нь 1995 оны 1 сард Монгол улсын нөхөрлөл компаний тухай хуульд заасны дагуу 15 ажилтантай, барилгын хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн зуучлал , барилга захиалагчийн үйл ажиллагаа явуулах чиглэлээр анх үүсэн байгуулагдсан. Тус компани үүсгэн байгуулагдсанаас хойш дараах орон сууцыг тус тус ашиглалтанд оруулсан.

2.2.2-р зураг. 1995-2005 онд ашиглалтанд өгсөн орон сууцны тоо

Одоогийн байдлаар “Гангар Инвест ”компани нь орон сууц албан контор, соёл үйлчилгээний төрөл бүрийн барилга, их засварын ажил гүйцэтгэх, барилгын материал үйлдвэрлэх чиглэлээр үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа явуулдаг дэд доктор, зөвлөх тэргүүлэх зэрэглэлтэй инженерүүд оролцсон инженер техникийн ажилчид, өндөр ур чадвартай мэргэжилийн барилгачидтай, өөрөө явагч машин техниктэй томоохон байгууллага болон бэхжиж байна. Тус компани нь барилгын чанарыг Европ буюу дэлхийн дундаж түвшинд хүргэх, ингэхдээ барилгын өртгийг нэмэгдүүлэхгүй байх, цаашид барилгад орчин үеийн шинэ дэвшилтэт материал , бүтэц хэрэглэх, барилга барих технологийг боловсронгуй болгох замаар өртөг, зардлыг багасгах чиглэлийг гол зорилго болгон ажилладаг билээ. “ГангарИнвест”ХХК нь орон сууцны сертификатыг өөрийн нэр дээр гаргаж түүний төлбөр тооцоо хадгаламжийн үйл ажиллагааг эрхлэн явуулах зөвшөөрлийг ҮЦХ-оос 1996.01.04-ны өдрийн 01


50

0

500

1000

àéëûí òîî 80 60 188 84 144 92 48 40 160 680 981995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005


тоот ,1996.01.11-ны өдрийн 06 тоот тогтоолоор авч гаргаж байсан ба одоогоор “Гангар Инвест”ХХК –ны гаргаж байсан 4 серийн сертификатууд нь зах зээл дээр байхгүй бөгөөд сертификатаар борлуулах нь ашигтай болсон шалтгааныг манай хэрэглэгчдийн худалдан авах чадвар дээшилж, нөгөө талаас орон сууцны зах зээл дээр хуучин орон сууцууд нийлүүлэгдэж эхэлсэнтэй холбоотойгоор хүмүүс байрлал сайтай, мөнгөө төлсөн тохиолдолд хүлээлгүйгээр шууд ашигтай боломжтой, арай хямд үнэтэй хуучин сууцуудыг илүүд үзэж байсантай холбоотой юм.

2.2.3. Өрсөлдөгчийн судалгаа

Өнөөдөр манай улсын барилга угсралтын салбарт 60 гаруй томоохон компани үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээрийн ихэнх нь Монгол улсын засгийн газраас явуулж буй орон сууцны үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаа билээ. Дээрхи хөтөлбөр төслүүд хэрэгжсэний үндсэн дээр 2002-2007 он хүртэл нийтдээ 480,000 м2

талбай бүхий 11400 айлын орон сууцны ажил эхэлж 380,000 м2

талбай бүхий 9100 айлын орон сууц ашиглалтанд орох тооцоо гарч байна. Үүнээс орон сууц үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд баригдаж буй орон сууцны бүтцийг үзвэл дараах байдалтай байна. 2.2.6-р Хүснэгт

Орон сууц үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч компаниуд

Д/Д

Компаний хороололын нэрс

Орон сууцны

тоо

Ашиглалта-нд орох хугацаа

Гүйцэтгэгч

1 Москва хороолол 1190 2004 – 2006 “Зарубежстрой” ХХК

2 “Богд - Ар” хороолол 1088 2002 – 2004 “Богда Холдинг”ХХК

3 Дээдсийн хороолол 124 2004 – 2006 “Сөүл групп”

4 “Шинэ зуун” төсөл 324 2002 – 2006 “Барилга корпораци”

5 “Шинэ өглөө” цогцолбор 124 2004 – 2006 “Цаст констрашин”ХХК

6 Голомт хотхон 340 2004 – 2006 “Инкон”ХХК

7 “Шинэ сэлбэ” хороолол 84 2004 – 2006 “Мон уран ” Групп

8 “Жигүүр гранд” ХХК 168 2002 – 2005 “Жигүүр гранд” ХХК


51


9 “Нийслэл өргөө” 270 2002 – 2004 “Нийслэл өргөө” групп

10 “Эрэл барилга”ХХК 168 2002 - 2006 “Эрэл барилга”ХХК

11 “Улаанбаатар барилга” 124 2003 - 2004 “Улаанбаатар барилга”

12 “Гангар Инвест ” ХХК 680 2002 – 2006

“Гангар Инвест ” ХХК

13 “Их барилга” төсөл 148 2004 – 2007 “Алтан хот” корпораци

14 “Баярсконстракшн” ХХК 216 2003 - 2006 “Баярсконстракшн” ХХК

15 “Хаус интернэшнл” ХХК 280 2004 – 2006 “Зарубежстрой” ХХК

16 “Заг” ХХК 144 2002 – 2004 “Заг” ХХК

17 “Пума констрашн” ХХК 124 2004 – 2006 “Пума констрашн” ХХК

18 “Модун” ХХК 180 2004 – 2006 “Модун” ХХК

Нийт 5776

2.2.1-р зураг.Ашиглалтанд орох айлын тоо


ашиглалтанд өгөх огноо 2002-2004

2002-2005

2002-2006

2002-2007

нийт

ашиглалтанд орох айлын тоо 1842 168 3618 148

5776

Одоогийн байдлаар тус компанитай ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа, ойролцоо хүчин чадал бүхий өөрөөр хэлбэл тухайн компаний гол өрсөлдөгч гэж үзэж байгаа компаниуд :

“Богда Холдинг” ХХК


52

16 %1 %

31%1%

51%

2002-2004 2002-2005 2002-2006 2002-2007


“Цаст Констракшн” ХХК “Алтай Констракшн” ХХК “Жигүүр Гранд” ХХК


Өрсөлдөгч компаниудын харьцуулсан судалгаа

Компаний нэрс

Барьж буй барилгын байрлал

Өрөөний талбайн хэмжээ

Онцлог давуу талууд

Ямар урамшуулал үзүүлж байна.

“Богда Холдинг” ХХК

ТБД андуудын урд “Богд Ар” хотхон

1 – р байр1өрөө 61*300=183002өрөө78*300=234003өрөө117*300=351004өрөө135*300=405005өрөө153.4*300=460206өрөө171.6*300=514802 – р байр1өрөө53.08*290=153932өрөө67.9*290=196913өрөө103.56*290=300324өрөө118.38*290=34330

1.Бүрэн цутгамал төмөр каракас2.Нөөц усан сан /48цагийн турш / 3.Нэмэлт дизель станц /24 цагийн турш/4.Вакум цонх, тагтны хаалт5.Дулааны тохируулга6.Домофон,гал унтраах автомат систем7.Хөндий паркетин шал8.Дотоодзасалыг таны хүссэнээр хийнэ.

Ашиглалтанд орсоноос хойш 1 жилийн хугацаанд бүх үйлчилгээг хариуцна.

“Цаст Констракшн” ХХК

Дунд голын сав төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийнХажууд

1өрөө51.5м22өрөө68м22өрөө70м22өрөө73м22өрөө76кв.м2өрөө79м23өрөө94кв.м3өрөө110м2

1.Агаарын бохирдолт хамгийн бага 2.Европ маягийн уужим саруулхан өрөөнүүдийн төлөвлөлттэй тагт нь 10кв.м орчим талбайтай 3.Өндөр хурдны интернет айл бүрт4.Чех улсын сантехникийн хэрэгсэл5.ISO9001вакум цонх, Паркетин шал,хамгаалалтын хаалга, орцны домофон, тохижуулсан бичил орчин6.Нэгдсэн дулаан гараж7.Барилгын суурь,

Байрны үнийн 80% - ийг шууд төлсөн бол дулаан гараж үнэгүй60% - ийг төлбөл гаражны үнээс 50% хөнгөлнө,Захиалга түрүүлж өгсөн эхний 30 айлд 1ш иж бүрэн копьютер бэлэглэнэ.


53


багана, тааз, шалыг төмөр бетоноор цутгаж газар хөдлөлтийн тэсвэртэй.

“Алтай Констракшн” ХХК

ХУД 1-р хороо 120.000 Эрэлийн байрны урд

1өрөө43.04м22өрөө48.8м22өрөө 49.2м22өрөө 54.9м23өрөө 79.7м23өрөө 103.1м24өрөө 108.6м2

1. Шал тааз бүрэн цутгамал төмөр бетонон хийцтэй2.Газар хөдлөлтийн 9 балл3.Орц бүхэн домофон систем4.Хамгаалалтын төмөр хаалга5.Өрөөний зохион байгуулалт материалын чөлөөт сонголт6.Харуул хамгаалалт бүхий гадны орчноос тусгаарласан хашаа7.Дулаан гараж

80-100% төлбөл гал тогооны иж бүрэн тавилга60-80% хийвэл зочины өрөөний тавилга40-60% хийвэл телевизр , систем хөгжиммөн унтлагын өрөө болон үүдний ханын шкаф

“Жигүүр Гранд” ХХК

КонтинательHotel- ийн урд

А блок – 121.4 кв.м4өрөө Б блок – 87.7 кв.м3өрөөВ блок – 147.5 кв.м 5өрөө

1. Суурь ,багана, шал цутгамал2.Гадны тохижилт3.Дулаан гараж4.Шилмэл загварын лифт5.ISO9001 стандартын вакум цонх 6.Герман ,Чехийн цахилгаан сантехникийн хэрэгсэл 7.Паркетин шал, хивсэнцэр8.Скандиновын оронд үйлдвэрлэгдсэн маш хүйтэн нөхцөлд ажиллах чадвартай бойллер9.Бойллер нь тасалгааны температурыг автоматаар тохируулах компьютерэн ажиллагаатай.10.Домофон, хамгаалалтын хаалга11.Өрөөний зохион байгуулалт

Байрны үнийн 35% төлсөн эхний 10 хүнд гаражны үнээс 20% хөнгөлнө.50% төлбөл гаражны үнээс 40%, 80% - ийг төлбөл 1 гараж үнэгүй өгнө.


54


чөлөөтэй


Үнийн харьцуулсан үзүүлэлтүүд

Д/Д

Компаний нэрсБарьж буй

барилгын байрлал Үнэ / $/ м2 Үнэ / ¥/ м2

1 Алтан хот корпораци 13-р хороолол 21-р сургуулийн баруун талд

315 340.000

2 Кёкүшюзан сан Баян зүрх захын урд 286 344.0003 Todaу Investment Бөхийн өргөөний урд 475 571.4254 Барилга корпораци Зүүн 4 зам

Ундруул буудлын хажууд315 378.945

5 Вако констракшн Нарантуул захын зүүн хойно

400 481.200

6 Глоб Интернэшнл 15-р хороолол Их засаг сургуулийн баруун талд

255-316 324.600

7 МонголросцветметБарилгын удирдах газар

БЗД 19-р хорооны нутагт баригдаад дуусч байгаа Батлан хамгаалах яамны ард

290-300 335.415

8 Аранзал трейд БЗД 19-р хороо 15-р хороололын замын хойноГазар Холдинг ХХК – ийн баруун талд

260 280.000

9 House internatioal 11-р хороололд 450 541.35010 Атимос трейд 3-р сургуулийн ард 420 505.26011 Жигүүр гранд ХХБ – ны хажууд 450 541.35012 Эко констракшн СБД Нацагдоржийн

гудамж хуучнаар 7-р гуанз буюу Богд хангайн ард

265 315.000

13 Мон Хауз Циркийн хажууд14 Sunday ХХБ –ны ард 450 541.35015 Модун Баянгол Hotel- ын урд 340 409.02016 Жигүүр гранд Континатель Hotel- ийн

урд450 541.350

17 Ханан констрашн ХУД1-р хороо 120.000Эрэлийн байрны урд

450 541.300

18 Цаст Импекс Дунд голын сав төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн хажууд

420 610.000

19 Хятад улсын Шань хотын барилгын ерөнхий компани

МСS Сосо Сола – ын урд 500 601.500

20 Богда Холдинг ТБД андуудын урд 350-380 439.09521 Иф Монте 4-р хороолол 78-р

сургуулийн зүүн талд350 439.095

22 Гурван цамхаг 4-р хороолол 54, 77-р сургуулийн хойно. 16 айл

350 439.095

23 Өргөө Инженеринг СХД 21- р хороололд 280 439.095

Хэрэглэгч


55


Тус компаний хувьд хэрэглэгч нь одоогоор ерөнхийдөө дундаж амьдралтай хүмүүс бөгөөд хүн амын ихэнх хувь нь гэж үзэж болох юм. “Гангар Инвест” ХХК нь иргэдийг орон сууцаар хангахад гол анхаарлаа чиглүүлж зах зээл дээр өөрийн байр сууриа нэгэнт олж авч чаджээ. Энэ компаний хэрэглэгчдийг дараах байдлаар ангилж болох юм.

Аж ахуйн нэгжүүд Засгийн газрын байгууллагууд Энгийн хэрэглэгч

Дээрх гурван төрлийн хэрэглэгчдээс энгийн хэрэглэгчид нь зонхилох байр суурь эзлэх бөгөөд тэдний хувьд өрх бүр хотын захиргаатай гэрээ байгуулж ганц хоёр айлын орон сууц бариулна гэвэл зардал ихтэй ба түүний оронд давхар олон айл оршин суух боломжтой барилгыг хамтарч баривал үнэ нь хямд нөгөө талаар тухайн өрхөөс гарах зардал ч бага гарна.Харин эхний 2 хэрэглэгчийн хувьд тэд өөрсдийн ажилчид, албан хаагчиддаа зориулан захиалгаар нилээд орон сууцыг бариулдаг ажээ. Энэ нь байгууллагын удирдлагын явуулж буй оновчтой үйл ажиллагааны нэг хэлбэр юм. Засгийн газрын байгууллага нь “Гангар Инвест” ХХК – ий байнгын юм уу захилгын хэрэглэгчид юм гэж хэлж болох талтай. Мөн энгийн болон ААНБ- ыг энэ компаний түр зуурын хэрэглэгч гэж болох юм. Харилцагч“Гангар Инвест” ХХК – ий өөрийн охин компани болох хөөсөнцөр, плистрон хавтан, хана болон дээврийн долгионт төмөр хавтангийн жижиг дунд үйлдвэр, полимер ванн, угаагуур бусад эдлэл үйлдвэрлэлийн “Монгол Ванн ” ХХК зэрэг компаниар зарим барилгын материалыг үйлдвэрлэдэг байна. Бусад барилгын материалын хувьд одоогоор байнгын бэлтгэн нийлүүлэгч байхгүй байна. Иймд байнгын бэлтгэн нийлүүлэгчтэй болохын тулд :

Барилгын материалыг үйлдвэрлэдэг компаниудын үйл ажиллагааг нарийвчлан судлах


56


Боломжтой байдлыг нь харгалзан үзэж тухайн компаниудаас сонголт хийж гэрээ байгуулах

Уг компанитай бараа материал харилцан солилцож цаашид хамтран ажиллах зэрэг үйл ажиллагааг явуулах шаардлагатай.

Банк бус санхүүгийн харилцагч гэвэл “Голомт банк” , “Худалдаа хөгжлийн банк” , “Монгол шуудан банк”- дад өөрийн харилцах данстай бөгөөд төлбөр тооцооны асуудал болон даатгалын талын асуудлууд дээр байнгын харилцаатай байдаг.


57


2.3. Санхүүгийн шинжилгээ2.3.1-р Хүснэгт

Балансын хандлагын шинжилгээ

Үзүүлэлт Үе Өөрчлөлm1

Өөрчлөлm2

Өөрчлөлтийн дүн

2003он

2004 он

2005 он

Тоо Хувь

Тоо Хувь

Тоо Хувь

А. Хөрөнгө

1. Эргэлтийн хөрөнгө

Бэлэн мөнгө 32,755.9

396.1 1,359.6 (32,359.8)

(9,879%

)

963.5

7,086%

(31396,3)

(9,7%)

ХарилцахБогино хугацаат хөрөнгө оруулалтАвлага 236,131

.3159,974.0

124,757.4

(76,157.3)

(3,225%

)

(35,216.6)

(2,201%

)

(40940,7)

(5,37%)

Урьдчилан төлөгдсөн зардалБараа материалын нөөц

59,373.3

70,610.2

156,073.5

11,236.9

1,892%

85,463.3

12,103%

74226,4

6,60%

Бусад Эргэлтийн

хөрөнгийн дүн328,260

.6230,980.2

282,190.5

(97,280.4)

(2,963%

)

51,210.3

2,217%

(46070,1)

(4,73%)

1. Эргэлтийн бус хөрөнгө

2.1 Биет хөрөнгөГазар

Барилга байгууламж

319,735.8

319,735.8

319,735.8

0 0 0 0 0 0

Хуримтлагдсан элэгдэл

-54,153.

5

-62,147.6

7,994.1

(1,476%

)

(62,147.6)

100%

54153,5

6,77%

Тоног төхөөрөмж 319,010.9

241,791.7

228,118.8

(77,218.3)

(2,42%)

(13,672.9)

(0,565%

)

(63545,4)

(8,22%)


-127,670.9

-78,928.7

(13,672.9)

(1,07%)

(78,928.7)

100%

65255,8

4,77%

Тавилга , эд хогшил 21,913.2

27,323.4

22,647.7

5,410.2

2,468%

(4,675.7

)

(1,711%

)

(734,5)

(1,35%)


-8,084.6 -9,531.

1

1,446.5

(1,789%

)

(9,531.1

)

100%

8084,6

5,58%

Бусад үндсэн хөрөнгөГ.Мөнхцэцэг

58


Дуусаагүй барилгаБиет хөрөнгийн

дүн470,750.9

438,243.4

420,048.4

(32,507.5)

(0,69%)

(18,195.0)

(0,415%

)

(14312,5)

(4,4%)

2.2 биет бус хөрөнгө

ГудвиллПатентЗохиогчийн эрх 600.0 600.0 - 100

%(6.0) (1.0

%)(99) (99

%)Бусад биет бус хөрөнгөХөрөнгө оруулалт ба бусад хөрөнгө

9,914.7 14,017.2

14,228.4

4,102.5

4,137%

211.2

0,15%

(3,987)

(9,63%)

Үнэлгээний хасагдуулга

Нийт хөрөнгийн дүн

808,926.1

683,840.8

717,067.3

(125,085.

3)

(1,546%

)

33,226.5

0,485%

(1,061)

(6,86%)

Б. Өр төлбөр ба эзэмшигчийн өмч1. Өр төлбөр

Дансны өглөг 246,062.5

74,531.7

125,612.3

(171,530.

8)

(6,971%

)

51,080.6

6,853%

(51073,7)

(73,26%)

Векселийн өглөг 2,405.0 0 0 2,405.0

0 0 0

Орлогын татварын өглөг

11,681.2

(11,681.2)

(100%)

0 0 (100) (100%)

Цалингийн өглөг 553.0 553.0

0 (553.0)

(100%)

100 100%

Бусад татварын өглөг

15,025.7

2,902.9 16,207.6

(12,122.8)

(8,068%

)

13,304.7

45,832%

37,764

46,8%

ЭМНД- ийн шимтгэлийн өглөг

7,447.8 3,843.8 7,447.8

0 (3,604.0

)

(4,839%

)

4,839 0%

Мөнгөн ногдол ашгийн өглөг

24,933.0

24,933.0

0 (24,933.0)

(100%)

100 100%

Банкны богино хугацаат зээлБусад өглөг 13,07

4.83,700.0 (9,3

74.8)

(7,17%)

(3,700.0

)

(100%)

92,83 12,94%

Урьдчилж орсон орлого

4,277.0

(4,277.0

)

(100%)

0 0 (100) (100%)

Богино хугацаат өглөгийн дүн

290,121.1

114,068.4

148,068.7

(176,052.

7)

(6,068%

)

34,000.3

2,98%

(3,088)

(5,08%)

Урт хугацааны векселийн өглөгУрт хугацаат зээлБусад хугацаат өглөг

Урт хугацаат өглөгийн дүн


59


Өр төлбөрийн нийт дүн

290,121.1

114,068.4

148,068.7

(176,052.

7)

(6,068%

)

34,000.3

2,98%

(3,088)

(5,08%)

2. эзэмшигчдийн өмч

Өмч : А. Төрийн Б. Хувийн 401,8

96.8401,896

.7401,895

.80 0 0 0 0 0

Эзэмшигчдийн өмчийн бусад хэсэгХуримтлагдсан ашиг / алдагдал /Тайлангийн үеийн 61,85

8.1(62,692.

9)288.2 (124

,551.0)

(20,134%)

(62,981.1)

(10,04%

)

(10,094)

(5,01%)

Өмнөх үеийн 55,050.1

230,568.6

166,814.6

175,518.

5

31,88%

(63,754.0)

(2,765%

)

(29,115)

(9,15%)

эзэмшигчдийн өмчийн дүн

518,805.0

569,772.4

568,998.6

50,967.4

0,982%

(773.8)

(0,013%

)

(0,969)

(9,86%)

Өр төлбөр ба эзэмшигчдийн

өмчийн дүн

808,926.1

683,840.8

717,067.3

(125,085.

3)

(1,546%

)

33,226.5

0,485%

(1,061)

(6,86%)

Балансын хэвтээ шинжилгээнээс ихэнх тайлангуудын үзүүлэлтүүд өмнөх оноос нэмэгдсэн байна. Жишээ нь: бэлэн мөнгө 7,086% - иар , нийт өр төлбөр 2,98% - иар тус тус өссөн байна. Нийт хөрөнгө 0,485% - иар өссөн нь бага үзүүлэлт юмаа. Цаашид эдийн засгийн ашигтай үзүүлэлтүүдийг өсгөж, ашиггүй зардлыг бууруулах хэрэгтэй байна. 2.3.2

-р ХүснэгтБалансын бүтцийн өөрчлөлтийн шинжилгээ

Үзүүлэлт Үе Эзлэх хувь

2003он 2004 он 2005 он 2003 2004 2005

А. Хөрөнгө

1. Эргэлтийн хөрөнгө

Бэлэн мөнгө 32,755.9 396.1 1,359.6 9,97% 0,17% 0,48%

ХарилцахБогино хугацаат хөрөнгө оруулалтАвлага 236,131.3 159,974.0 124,757.4 71,93% 69,25

%44,21

%Урьдчилан төлөгдсөн зардалГ.Мөнхцэцэг

60


Бараа материалын нөөц

59,373.3 70,610.2 156,073.5 18,08% 30,56%

55,30%

Бусад Эргэлтийн

хөрөнгийн дүн328,260.6 230,980.2 282,190.5 40,57% 33,77

%39,35

%

2. Эргэлтийн бус хөрөнгө

2.1 Биет хөрөнгө

ГазарБарилга байгууламж

319,735.8 319,735.8 319,735.8 67,92% 72,95%

76,11%


-54,153.5 -62,147.6 (11,50%)

(14,10%)

-

Тоног төхөөрөмж 319,010.9 241,791.7 228,118.8 67,76% 55,17%

54,30%


-127,670.9 -78,928.7 (27,12%)

(18,01%) -

Тавилга , эд хогшил

21,913.2 27,323.4 22,647.7 4,65% 6,23% 5,39%


-8,084.6 -9,531.1 (1,71%) (2,17%)

-

Бусад үндсэн хөрөнгөДуусаагүй барилгаБиет хөрөнгийн

дүн470,750.9 438,243.4 420,048.4 58,19% 64,08

%58,57%

2.2 биет бус хөрөнгө

ГудвиллПатентЗохиогчийн эрх 600.0 600.0 - 4,10% 4,21

%Бусад биет бус хөрөнгөХөрөнгө оруулалт ба бусад хөрөнгө

9,914.7 14,017.2 14,228.4 100% 95,89%

95,95%

Үнэлгээний хасагдуулга

Биет бус хөрөнгийн дүн

9,914.7 14,617.2 14,828.4 1,22% 2,13% 2,06%

Эргэлтийн бус хөрөнгийн дүн

480,665.6 452,860.6 434,876.8 59,42% 66,22%

60,64%


61


Нийт хөрөнгийн дүн

808,926.1 683,840.8 717,067.3 100% 100% 100%

Б. Өр төлбөр ба эзэмшигчийн өмч

1. Өр төлбөр Дансны өглөг 246,062.5 74,531.7 125,612.3 84,81% 65,33

%84,83%

Векселийн өглөг 2,405.0 - - 1,62%

Орлогын татварын өглөг

11,681.2 4,02% - -

Цалингийн өглөг 553.0 - 0,48% -Бусад татварын өглөг

15,025.7 2,902.9 16,207.6 5,17% 2,54% 10,94%

ЭМНД- ийн шимтгэлийн өглөг

7,447.8 3,843.8 - 6,52% 2,59%

Мөнгөн ногдол ашгийн өглөг

24,933.0 - 21,85%

-

Банкны богино хугацаат зээлБусад өглөг 13,074.8 3,700.0 4,50% 3,24% -Урьдчилж орсон орлого

4,277.0 1,47% - -

Богино хугацаат өглөгийн дүн

290,121.1 114,068.4 148,068.7 100% 100% 100%

Урт хугацааны векселийн өглөгУрт хугацаат зээлБусад хугацаат өглөг

Урт хугацаат өглөгийн дүнӨр төлбөрийн

нийт дүн290,121.1 114,068.4 148,068.7 35,86% 16,68

%20,64%

2. эзэмшигчдийн

өмчӨмч : А. Төрийн Б. Хувийн 401,896.8 401,896.7 401,895.8 77,46% 58,77

%70,63%

Эзэмшигчдийн өмчийн бусад хэсэгХуримтлагдсан ашиг / алдагдал /Тайлангийн үеийн 61,858.1 -62,692.9 288.2 11,92% (11,00

%)0,05

%Өмнөх үеийн 55,050.1 230,568.6 166,814.6 10,61% 40,46

%29,31

%эзэмшигчдийн

өмчийн дүн518,805.0 569,772.4 568,998.6 64,13% 83,31

%79,35

%Өр төлбөр ба

эзэмшигчдийн 808,926.1 683,840.8 717,067.3 100% 100% 100%


62


өмчийн дүн

Шинжилгээнээс харахад сүүлийн хоёр жил буюу 2004 онд нийт хөрөнгийн ихэнх хувь буюу 66,22% - ийг , 2005 онд 60,64% - ийг эргэлтийн бус хөрөнгө эзэлж байгаа нь харагдаж байна. Иймээс эргэлтийн хөрөнгөө нэмэгдүүлж , үндсэн хөрөнгийнхөө хүчин чадлын ашиглалтыг сайжруулахад анхаарах хэрэгтэй. Мөн эдгээр үзүүлэлтүүдийн нийт хэмжээнд эзлэх хувь нь өмнөх онуудаас бага зэрэг өсөж байгааг харуулж байгаа учраас алдагдлаа бууруулах боломжтой.

2.3.3-р Хүснэгт Орлогын тайлангийн хандлагын, бүтцийн өөрчлөлтийн

шинжилгээ

Үзүүлэлт 2004 2005Хэвтээ шинжилгээ 2003

онтой харьцуулсан өсөлт бууралт

Босоо шинжилгээ нийт хөрөнгөд эзлэх хувийн шинжилгээ

Төгрөг Хувь Хувь Хувь

Цэвэр борлуулалт 285,294.

4355,661.7 70,367.3 2,466% 100 100

Борлуулалтын нийт өртөг 228,432.

5260,547.7 32,115.2 1,405% 33,40% 36,33%

Нийт ашиг 56,861.9 95,114.0 38,252.1 6,727% 8,31% 13,26%

Үйл ажиллагаан

ы зардал109,448.4

94,825.8 (148622.6) (1,336)% 16,00% 13,22%

Үйл ажиллагааны орлогын

дүн

(52,586.5)

288.2 (52,874.7) (10,05%) (7,68) 0,04%

Үйл ажиллагаан

ы бус орлогын дүн

34.4 0.0 0 0 0,00 0

Үйл ажиллагааны бус зардал

10,140.8 0.0 0 0 1,48% 0

Ердийн ажиллагаан

ы ашиг(62,692.9)

288.2 (62,981.1) (10,04%) (9,16%) 0,04%


63


Татвар төлөхийн

өмнөх орлого(62,692.9)

288.2 (62,981.1) (10,04%) (9,16%) 0,04%

Дээрх шинжилгээнээс харахад “ Гангар” Инвест компаний борлуулалт 2005 оны байдлаар 2,446% - иар өссөн үзүүлэлт нь барилгын салбарт эзпэх байр суурь өргөжөж байгааг харуулж байна. 2.3.4. Санхүүгийн харьцааны шинжилгээКомпаний үйл ажиллагааны талаар бодитой дүгнэлт өгөхөд харьцуулан шинжлэх арга үр дүнтэй байдаг.Санхүүгийн харьцаануудыг 4 үндсэн бүлэгт хувааж үздэг. 1.Хөрвөх чадварын харьцаанууд2.Үйл ажиллагааны харьцаанууд3.Ашигт ажиллагааны харьцаанууд4.Өрийн харьцаанууд зэрэг орно.Хөрвөх чадвар, үйл ажиллагааны харьцаа, өрийн харьцаанууд нь ерөнхийдөө компаний эрсдлийн түвшинг , ашигт ажиллагааны харьцаанууд нь өгөөжийн түвшинг харуулна.

Хөрвөх чадварын шинжилгээЭнэ хэсэг үзүүлэлтүүд нь компаний хөрвөх чадвар нь богино хугацаанд өр төлбөрөө аль хэр хурдан төлөх чадвараар тодорхойлогддог. Хөрвөх чадвар бол компаний санхүүгийн байдал төлбөрийн чадварын хэмжүүр болно. Энд 3 харьцааг авч үздэг.Ажлын цэвэр капитал (АЦК)

Ажлын цэвэр капитал =Эргэлтйин хөрөнгө-Эргэлтийн эх үүсвэр 2.3.4-

р Хүснэгт Мөнгөний эргэлтийн харьцаа

Үзүүлэлт Харьцаа 2003 2004 2005Эргэлтийн хөрөнгө 328,260.6 230,980.2 282,190.5Богино хугацаат өр 290,121.1 114,068.4 148,068.7

Бараа материалны нөөц 59,373.3 70,610.2 156,073.5Ажлын цэвэр

капиталЭргэлтийн хөрөнгө - Богино хугацаат өр 38,139.5 116,911.8 134,121.8

Эргэлтийн харьцаа Эргэлтийн хөрөнгө / Богино хугацаат өр 1.131 2.025 1.906


64


Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар

(Эргэлтийн хөрөнгө - Б.М.Нөөц) /

Эргэлтийн хөрөнгө0.927 1.406 0.852

Эргэлтийн харьцаа нь богино хугацаат өр, төлбөрөө эргэлтийн хөрөнгөө ашиглан төлөх чадвар ямар байгааг илэрхийлнэ. ЭХ нь 2 –той ойролцоо байх нь хамгийн тохиромжтой гэж үздэг боловч энэ нь салбарын болон компаний онцлогоос шалтгаална.Компаний богино хугацаат өр төлбөрөө төлөх эх үүсвэр нь эргэлтийн хөрөнгө гэж үзвэл богино хугацаат өр төлбөрөө 100% төлөх чадвартай үлдээд эргэлтийн хөрөнгөө бууруулж болох хэмжээг харуулбал:2003 он (1-1/1.131)*100= 11,58 % байна.2004 он (1-1/2.025)*100= 50,61% байна.2005 он (1-1/1.906)*100= 47,53% байна.

Эргэлтийн харьцаа нэгтэй тэнцүү байх үед АЦК =0 ЭХ<1 үед ЦК сөрөг тэмдэгтэй болно.Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын харьцаа (ТТГЧ) Энэ үзүүлэлт нь эргэлтийн харьцаатай төстэй боловч бараа материалын нөөцийг хассан дүнг харьцуулдаг. Энэ нь төлбөр гүйцэтгэх чадвараас хамаарч байгаа юм.(Эргэлтийн хөрөнгө - Бараа материалын нөөц) / Эргэлтийн эх үүсвэр ТТГЧ2003 = ( 328,260.6 – 59,373.3) / 209,121.1 = 1.28ТТГЧ2004 = (230,980.2 – 70,610.2) / 114,068.4 = 1,406ТТГЧ2005 = (282,190.5 – 156,073.5 ) / 148,068.7 = 0.852

Үйл ажиллагааны шинжилгээҮйл ажиллагааны харьцаанууд нь компани янз бүрийн хэлбэрээр байршсан хөрөнгө ба эх үүсвэрүүдийн борлогдох эсвэл мөнгө болж орж ирэх хурдыг илэрхийлнэ. Үйл ажиллагааны харвцаанууд нь тодорхой дандсуудын хөрвөх чадварыг илэрхийлдэг.

Бараа материалын эргэц /БМЭ/Энэ нь анхны бараа материал тодорхой хугацаанд хир зэрэг хурдан, хэдэн удаа солигдсоныг харуулдаг. Ерөнхийдөө эргэц удаан байхыг


65


эерэг хандлага гэж үздэг. Энэ нь мөнгөн хөрөнгийг нэмэгдүүлж , агуулахад байгаа бараа материалыг бууруулдаг

Авлага цуглуулах дундаж хугацаа /АЦДХ/Дансны авлагын эргэц буюу зээлээр хийсэн борлуулалтын мөнгийг цуглуулах дундаж хугацаа. Ерөнхийдөө 10-15 хоногт цуглуулалт хийхийг хүлээн зөвшөөрхүйц хэмжээ гэдэг.

Төлбөр гүйцэтгэх дундаж хугацаа /ТГДХ/

Үндсан хөрөнгийн эргэц /ҮХЭ/

2.3.5-р ХүснэгтҮйл ажиллагааны шинжилгээ

Үзүүлэлт Харьцаа 2003 2004 2005Б.М-ын эргэц ББӨ/Б.М-ын нөөц 7.040 3.235 1.669Б.М-ын дундаж наслалт 360/БМЭ 51.13

4111.279

215.647

Авлага цуглуулах дундаж хугацаа Авлага*360/ жилийн борлуулалт 152.0

33201.864

126.279

Авлагын эргэц Борлуулалт/ Авлага 2.368 1.783 2.851

Үндсэн хөрөнгийн өгөөжийн харьцаа

Борлуулалт/ Цэвэр үндсэн хөрөнгө 1.163 0.630 0.818

Нийт хөрөнгийн эргэлт Борлуулалт/ НХ 0.691 0.417 0.496

Тус компаний 1 төгрөгийн бараа материал тайлангийн хугацаанд 1.669 удаа эргэж байгааг харуулж байна. Дансны авлага нь зээлийн борлуулалтаас үүдэж бий болдог болохоор компаний зээлийн борлуулалтын бодлогоос маш их хамаарна. Үндсэн хөрөнгийн эргэлт өндөр байх нь хөрөнгө үр ашигтай ашиглаж буй хэрэг юм. Жилийн хувьд дээрх үзүүлэлт нь бүрэн хангалттай үзүүлэлт болж чадахгүй байна.

Ашигт ажиллагааны шинжилгээ Эдийн засгийн үр ашгийн нэгдсан үзүүлэлт болох ашигт ажиллагааны түвшинг тодорхойлохдоо: Та= Ашиг / Хөрөнгө капитал Энэ харьцаа нь оруулсан хөрөнгө , капиталын нэгж тутмаас олсон ашгийн хэмжээг хувиар илэрхийлдэг. Ашигт ажиллагааны харьцаа нь


66


уг аж ахуйн нэгж байгууллага тухайн жилд хир сайн ажилласныг харуулдаг.Ахиуц нийт ашиг нь борлуулсан бүтээгдэхүүний өртгийг төлөөд борлуулалтаас үлдэж буй орлогын хэмжээг харуулдаг. Энэ үзүүлэлт өндөр байвал борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг бага, харин бага байвал борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг бага байгааг илтгэнэ. ҮА- ны ахиуц ашиг нь үйл ажиллагааны зардлуудыг төлсний дараагаар үлдэж буй борлуулалтын орлогын хэсгийг харуулна.

Цэвэр ахиуц ашиг нь татвар болон бусад бүх зардлуудаа төлөөд үлдсэн борлуулалтын орлогын хэсгийг илэрхийлнэ.Х/О –ын өгөөж ROI нь нийт хөрөнгийн нэг төгрөг тутамд ноогдохж байгаа цэвэр ашгийн хэмжээг илэрхийлнэ.Хөрөнгө оруулалтын өгөөж өсвөл ашигт ажиллагаа мөн өснө. 2.3.6-р Хүснэгт

Ашигт ажиллагааны харьцаа

Үзүүлэлт Харьцаа 2003 2004 2005Нийт ахиуц ашиг Бор – ББӨ/ Бор 0.252 0.199 0.267ҮА- ны ахиуц ашиг ҮА –ы ашиг/ Бор 0.133 (0.184) 0.001Цэвэр ахиуц ашиг Цэвэр ашиг/ Бор 0.111 (0.220) 0.001Х/О –ын өгөөж ROI Цэвэр ашиг/ НХ 7.647 (9.168) 0.040

Энэхүү шинжилгээний дүнгээс харахад 2004 онд компанийн үйл ажиллагааны зардал өссөнөөс үйл ажиллагаа алдагдалтай болсон ба ашигт ажиллагааны шинжилгээгээр ашиггүй ажиллаж байгаа нь харагдаж байна. Энэ байдлын анхааран үзэж компанийн үйл ажиллагааны алдагдал, зардлын өсөлтийг яаралтай бууруулах арга хэмжээ авах хэрэгтэй.

Өрийн шинжилгээ Энэ нь нийт эх үүсвэр дотор зээлийн эх үүсвэрийн эзлэх хувь буюу нийт хөрөнгйин дотор зээлийн эх үүсвэрээр санхүүжигдэж байгаа хэсгийн хувь хэмжээг илэрхийлнэ. Нийт өрийн харьцаа = Гадны капитал / өөрийн капитал

Энэ харьцаа нь өөрийн капиталын нэгжид ноогдох гадаад эх үүсвэрийн хэмжээг илэрхийлэх бөгөөд нэгээс их биш байвал


67


зохимжтой гэж үздэг. Хэрэв квот нь 1.0 байвал санхүүжилтийн харьцаа нь 1:1 буюу 50%-ийг нь , 1.5 гарвал харьцаа нь 1.5:1 бол 60%-ийг нь гадаад эх үүсвэрээр санхүүжилснийг харуулна. Төлбөрийн чадвар , санхүүгийн тогтворжилтАшгийг бүрдүүлэхэд гадаад эх үүсвэрийн оролцоог үнэлэхэд ашигладаг. Өрийн харьцаа өсөх тусам зээл төлөгчдийн олгож буй зээлийн хүүгийн хувь нэмэгдэх хандлагатай байдаг.


Төлбөрийн чадварын харьцаа

Үзүүлэлт Харьцаа 2003 2004 2005Өрийн харьцаа НӨ/НХ 0.359% 0.167% 0.206%

Өр – хувьцааткапиталын харьцаа УХӨ/ХК 0 0 0

Хүү төлөх чадварын харьцаа ҮА –ы ашиг / Хүүгийн зардал #DIV/0!

Нийт хөрөнгийн 0.206 % нь өр төлбөрөөр санхүүжигдэж байна гэсэн үг.

2.3.8-р ХүснэгтХөрөнгийн ашиглалтын шинжилгээ

Харьцаа Тооцох аргачлал 2003 2004 20051. Нийт хөрөнгийн

ачаалалЦэвэр борлуулалт/

Нийт хөрөнгө0.69 0.41 0.49

2. Үндсэн хөрөнгийн ачаалал

Цэвэр борлуулалт/Үндсэн хөрөнгө

1.16 0.62 0.81

3. Бараа материалын эргэц

Борлуулсан бүт.өртөг/Бараа материал

7.04 3.23 1.66

4. Дансны авлагын эргэц

Цэвэр борлуулалт/Дансны авлага

2.36 1.78 2.85

5. Авлага цуглуулах хугацаа

Дансны авлага*365/Цэвэр борлуулалт

154.14 204.66 128.03

Хөрөнгийн ашиглалтыг сайжруулахын тулд авлагын эргэц, бараа материалын эргэцийг сайжруулах шаардлагатай байна.


68

-1.00%

0.00%

1.00%

2.00%

3.00%

4.00%

5.00%

6.00%

7.00%

8.00%

2003 2004 2005

Í ºõºëòèéí êî ýôÌ ºí ãºí èé ýðãýëòª ð, ºì ÷èéí õàðüÖýâýð àø èãÁî ð.ºãººæÕºð.î ð.ºãººæÕºð.ºãººæ.ò¿âÁÌ Ýðãýö¯í ä.õºð.ýç.ºì ÷èéí õàðüöààÕºð.à÷ààëàëÒ¿ðãýí .õºðâºõ.õºð.õàðüöàà


2.3.1-р зураг. Харьцааны нэгдсэн шинжилгээ

2.3.9-р ХүснэгтХарьцааны нэгдсэн шинжилгээ

Харьцааны нэр Харьцаа 2003 2004 2005Салбар

ын дундаж

Нөхөлтийн коэф ЭХ/Богино t-т өр.төл 1.13% 2.02% 1.90% 1.8%

Мөнгөний эргэлт Бор/Ажлын капитал14,67 % 2,44% 2.65% 244.6%

Өр, өмчийн харь Нийт өр.төл/Эз.өмч 1.55% 1.20% 1.26% 0.21%

Цэвэр ашиг Хүү ба тат.өм.ор/бор 0.13%(0.21)

% 0% -0.025%Бор.өгөөж Цэвэр ашиг/Бор 0.25% 0.19% 0.26% -0.016%Хөр.ор.өгөөж Цэвэр ашиг/Эз.өмч 0.27% 0.09% 0.16% -1.03%Хөр.өгөөж.түв Цэвэр ашиг/Нийт хөр 0.17% 0.08% 0.13% 2.25%

Цуг.дундаж.t Данс.ав*365/Бор154.14

%204.66

%128.03

% 1032.8%БМЭргэц ББӨ/Дундаж бараа мате 7.04% 3.23% 1..66% 0.92%Үнд.хөр.эз.өмчийн харьцаа Үндсэн хөр/Эз.өмч 0.89% 0.89% 0.68% 0.79%Хөр.ачаалал Бор/Нийт хөр 0.69% 0.41% 0.49% 0.15%


69


Түргэн.хөрвөх.хөр.харьцаа

(мөнгө+д.авлага)/Б t-т өр төл 0.92% 1.40% 0.85% 1.26%

Харьцааны нэгдсэн шинжилгээнээс харахад 2003 онд компанийн үйл ажиллагаа хэвийн байсан боловч 2004 онд муудсан. 2005 онд дахин сайжирч ирсэн нь харагдаж байна. Энэ нь үйл ажиллагааны зардал өссөнтэй холбоотой юм.

Шинжилгээний Du Pont загварDu Pont загвар нь санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдийн хоорондын уялдаа холбоо хамаарлыг нэгтгэн үзүүлдгээрээ онцлогтой. ROЕ=Цэвэр ахиуц ашиг* Нийт хөрөнгийн эргэц (Du pont загварын томъёо) ROЕ= (ТДЦА/Борлуулалт)*(Борлуулалт/ Нийт хөрөнгө)=ТДЦА/Нийт хөрөнгө

ЦАА НХЭСанхүүгийн менежерийн эрхэм зорилго нь хувьцаа эзэмшигчийн болон хөрөнгө оруулагчдын хөрөнгө баялгийг нэмэгдүүлэх ROE- дээшлүүлэх юм. Дээрх харьцаанууд нь зөвхөн үзүүлэлтийнхээ талаар үнэлэлт өгдөг болохоос нийтэд нь үнэлэлт өгөхөд боломжгүй юм. Үүний доголдлыг арилгахын тулд Du PONT загварыг боловсруулсан.

Данпуурлын онош Дампуурлын шинжилгээг Альтманы загвараар тооцоолбол:Z = 1.2*K1 + 1.4* K2 +3.3* K3 +0.6* K4 +1.0* K5

(2005 оны хувьд)

K1 = 0.187 Ажлын капитал / нийт хөрөнгө K2 = 0.233 Хуримтлагдсан ашиг / нийт хөрөнгө

K3 = 0.000 Татварын өмнөх ашиг / нийт хөрөнгө K4 = 0.794 Эзэмшигчийн өмчийн дүн / нийт эх үүсвэр K5 = 0.496 Цэвэр борлуулалт / нийт хөрөнгө

Z = 1.2* 0.187 + 1.4* 0.233+3.3* 0.000+0.6*0.794 +1.0*0.496 = 1.50 Хэрэв Альтманы коэффициент 1.81 – ээс бага байвал компаний үйл ажиллагаа дампуурлын ирмэгт байгааг харуулна, харин 2.99 - өөс дээш байвал хэвийн явагдаж байгааг харуулах ба 1.81 ба 2.99 – ийн хооронд байвал үйл ажиллагаа нь саарч байгааг харуулдаг. Сүүлийн


70


гурван жилд энэ коэффициент нь 1.81 – ээс бага байгаа нь санхүүгийн байдал муу дампуурлын ирмэгт тулсныг харуулж байна. Үүнд нөлөөлж байгаа гол хүчин зүйлүүд нь : Богино хугацаат зээл Авлагын эргэц удаан Ажлын цэвэр капитал багаХөрөнгийн ашиглалт удаан байгаа зэрэгтэй холбоотой юм.

Хоёрдугаар бүлгийн дүгнэлт“Гангар” Инвест компаний санхүүгийн байдал нь дараах байдалтай байна. Төлбөрийн чадварын судалгаанаас харахад шуурхай нөхөлтийн коэффициент болон нөхөлтийн коэффициентүүд нь боломжит утга болох 1.2, 0.2 – дүйж байгаа нь мөн эдгээр үзүүлэлтүүд жилээс жилд нэмэгдэж байгаа нь компаний төлбөрийн чадвар хэвийн байгааг харуулж байна. Компаний төлбөрийн чадварийн үзүүлэлтүүд хэвийн түвшинд байгаа нь хөрөнгө ба эх үүсвэрийн бүтэц оновчгтой, нийт хөрөнгөд нийт өрийн эзлэх хувь хэмжээ нь 20,6% , мөнгөн хөрөнгө боложит түвшинд байгаатай холбоотой юм. Балансын хэвтээ шинжилгээнээс ихэнх тайлангуудын үзүүлэлтүүд өмнөх оноос нэмэгдсэн байна. Жишээ нь: бэлэн мөнгө 7,086% - иар , нийт өр төлбөр 2,98% - иар тус тус өссөн байна. Нийт хөрөнгө 0,485% - иар өссөн нь бага үзүүлэлт юмаа. Цаашид эдийн засгийн ашигтай үзүүлэлтүүдийг өсгөж, ашиггүй зардлыг бууруулах хэрэгтэй байна. Шинжилгээнээс харахад сүүлийн хоёр жил буюу 2004 онд нийт хөрөнгийн ихэнх хувь буюу 66,22% - ийг , 2005 онд 60,64% - ийг эргэлтийн бус хөрөнгө эзэлж байгаа нь харагдаж байна. Иймээс эргэлтийн хөрөнгөө нэмэгдүүлж , үндсэн хөрөнгийнхөө хүчин чадлын ашиглалтыг сайжруулахад анхаарах хэрэгтэй. Мөн эдгээр үзүүлэлтүүдийн нийт хэмжээнд эзлэх хувь нь өмнөх онуудаас бага зэрэг өсөж байгааг харуулж байгаа учраас алдагдлаа бууруулах боломжтой. Хөрөнгө капитал ашиглалтын судалгаанаас харахад эргэлтийн хөрөнгийн эргэц, бараа материалын нөөцийн эргэц, авлагын эргэцүүд удаан байгаа бөгөөд энэ нь хөрөнгийн ашиглалт цаашлаад ашигт ажиллагаа хангалтгүй байгаагийн үндсэн шалтгаан


71


болж байна. Ашигт ажиллагааны шинжилгээний дүнгээс харахад 2004 онд компанийн үйл ажиллагааны зардал өссөнөөс үйл ажиллагаа алдагдалтай болсон ба ашигт ажиллагааны шинжилгээгээр ашиггүй ажиллаж байгаа нь харагдаж байна. Энэ байдлын анхааран үзэж компанийн үйл ажиллагааны алдагдал, зардлын өсөлтийг яаралтай бууруулах арга хэмжээ авах хэрэгтэй. “Гангар” Инвест компаний хувьд Нийт хөрөнгийн 0.206 % нь өр төлбөрөөр санхүүжигдэж байгаа нь санхүүгийн хувьд гаднаас хараат бус байна. Альтманы дампуурлын шинжилгээнээс харахад боломжит утгаас бага байгаа учир богино хугацааны зээл, авлагын эргэц, активын эргэц, тогтмол зардал, ажлын цэвэр капитал, ашигт ажиллагаа зэрэгт хяналт тавьж , үр ашгийг нь дээшлүүлэн ажиллах шаардлагатай.

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ : КОМПАНИ БОНД ГАРГАХ ТӨСӨЛ3.1. “ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК-ний СБД-ийн 5-р хорооны нутагтбаригдах 97 айлын орон сууцыг бондоор санхүүжүүлэх нь Орон сууцны барилгын онцлог, оруулах хөрөнгө

оруулалтын хэмжээ Орон сууцны барилгын онцлог

Энэхүү байр нь 10 давхар 97 айлын 2 орон сууцны барилга байх бөгөөд зоорийн давхартаа 46 автомашины дулаан гараж байх болно. Байршилын хувьд маш сайн хотын 1-р бүс буюу хамгийн оновчтой байрлал бөгөөд дахин давтагдашгүй байрлал гэхэд болно. 1. Байрлал: Циркийн зүүн талд: Яагаад энэ хавьд байрсан байрыг худалдан авагч нар авах сонирхол их байдаг вэ ? гэвэл

1. Хотын төвд боловч замын хөдөлгөөн харьцангуй бага2. 1-р сургууль, 23-р сургууль зэрэг сургуулиуд ойрхон байдаг3. Элитүүд голдуу оршин суудаг.Мөн судалгаагаар цирк их дэлгүүрийн орчимын орон сууцны үнэ харьцангуй өндөр байдаг байна. 1. Үндсэн хийц:


72


Барилгын хувьд суурь, тааз, багана, шал, дам нуруу нь бетон бүрэн цутгах аргаар хийсэн. Төмөр бетон каракасан хийцтэй. Газар хөдлөлтийн 8-9 баллд тэсвэртэй байхаар хийх

2. Гадна хана: Гадна ханыг үндсэндээ дараахи материалаар хийх болно. Үүнд- Өнгөлгөөний тоосго- Ердийн тоосго- Хөнгөн блок

Ерөнхийдөө хийц нь хөнгөн блок, хөөсөнцөр дулаалга, өнгөлгөөний тоосго гэсэн бүтэцтэй байна. 3.1.1-

р Хүснэгт

Орон сууцны барилгын нийт талбайн хэмжээ /орц коридор ороод/

Өргөн Урт Байрны тоо 1 давхарынталбай

Нийт талбайнХэмжээ /м2/

Нийт байрны талбай 12,8м 25,6

м 2ш 655,36 6553,6

3.1.2-р ХүснэгтӨрөөний зохион байгуулалт буюу нийт талбайн хэмжээ

Давхарын

1 өрөө 1 өрөө 2 өрөө 3 өрөө 3 өрөө Нийт Нийт

Тоо /м2/ /м2/ /м2/ /м2/ /м2/ өрөөний талбай тоо /м2/

1 39.48 1 34.46 1 54.19 4 78.12 2 79.22 1 9 526.162 39.48 1 34.46 1 54.19 4 78.12 2 79.22 1 9 526.163 39.48 1 34.46 1 54.19 4 78.12 2 79.22 1 9 526.164 39.48 2 34.46 2 54.19 4 78.12 2 79.22 0 10 520.885 39.48 2 34.46 2 54.19 4 78.12 2 79.22 0 10 520.886 39.48 2 34.46 2 54.19 4 78.12 2 79.22 0 10 520.887 39.48 2 34.46 2 54.19 4 78.12 2 79.22 0 10 520.888 39.48 2 34.46 2 54.19 4 78.12 2 79.22 0 10 520.889 39.48 2 34.46 2 54.19 4 78.12 2 79.22 0 10 520.88

10 39.48 2 34.46 2 54.19 4 78.12 2 79.22 0 10 520.88 17 17 40 20 3 97 5224.64

Нийт зарагдах талбайн хэмжээ 5225 м2 болж байгаа юм.


73


Дээрхи хүснэгтээс харахад зохион байгуулалт нь үндсэндээ 1, 2, 3 өрөө байх бөгөөд 34 ширхэг 1 өрөө, 40 ширхэг 2 өрөө, 23 ширхэг 3 өрөө байх болно.

3.1.3-р Хүснэгт Өрөөний талбайн хувьд дараахи байдалтай байна.

Өрөөний тоо 1 өрөө /м2/

1 өрөө /м2/

2 өрөө /м2/

3 өрөө/м2/ 3 өрөө /м2/

Талбайн хэмжээ 34.46 39.48 54.19 78.12 79.22

Энэ нь үндсэндээ талбайн хувьд жижиг гэж хэлж болох юм. 3.1.4-р Хүснэгт

Нийт талбайд эзлэх өрөөнүүдийн хувь хэмжээ.Үзүүлэлтүүд 1 өрөө 1 өрөө 2 өрөө 3 өрөө 3 өрөө

Талбайн хэмжээ /м2/

34.46 39.48 54.19 78.12 79.22

Байрны тоо / ш / 17 17 40 20 3Нийт талбай / м2 / 585.8 671.16 2167.6 1562.4 237.66

Нийт 1 өрөө -1256.98, 2 өрөө -2167.6, 3 өрөө -1800.06

3.1.1-р зураг. Талбайн хэмжээгээр 3.1.2-р зураг. Өрөөний тоогоор

Оруулах хөрөнгө оруулалтын хэмжээТус компанид шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг тооцоолохдоо дараахи аргачилалаар бодож болох юм.

Хөрөнгө оруулалтыг 1м2 талбайд орох өртөгийн хэмжээгээр тооцоолъё. Үүний тулд урьдчилсан тооцоогоор 1м2 талбайн өртөг 290$ гэж үзье.



74


1.А Нийт гадна талбайгаар

Өргөн Урт

Байрны

тоо

1 давхарын

талбай

Нийт талбайн

хэмжээ /м2/

1м2

талбайнөртөг / $ /

Нийтөртөг

Барилгынталбай 12,8м 25,6

м 2ш 655,36 6553,6 290 1,900.544


1.Б Зоорийн хэсэг орсон

Өргөн Урт

Байрны

тоо

1 давхарын

талбай

Нийт талбайн

хэмжээ /м2/

1м2

талбайнөртөг / $ /

Нийтөртөг

Барилгынталбай 12,8м 25,6

м 2ш 655.36 6553.6 290 1900544

Зоорын хэсэг 1195.36 150 179304

Нийт 2,079.848

3.1.7-р Хүснэгт2.А. Зарагдах талбайгаар

Нийт талбайнхэмжээ /м2/

1м2 талбайнөртөг / $ /

Нийт өртөг/ $ /

Сууцны талбай 5225 290 1,515.250

3.1.8-р Хүснэгт2.Б Зарагдах талбайгаар зоорийн хэсэг орсон

Нийт талбайнхэмжээ /м2/

1м2 талбайнөртөг / $ /

Нийт өртөг/ $ /

Сууцныталбай 5225 290 1515250Зоорийн хэсэг 1195.36 150 179304

Нийт 1,694.554

3.1.9-р ХүснэгтЗардалын тооцоо

Зардалын нэрс Дүн / $ / Эзлэх хувь Ажлын хөлс 294912 17.4 Барилгын материал болон бусад зардалууд 1399642 82.6

Нийт 1,694.554 100%



75


Ажлын хөлсний зардалБарилгын талбайн хэмжээ 1 ам.м талбайг барих

ажлын хөлс / $ / Нийт ажлын

хөлс / $ /6553.6 45 294.912


Барилгын материал болон бусад зардалуудЗардалын нэр Дүн / $ / Эзлэх хувьЗоорын хэсэгт 179304 12.8Бусад хэсэгт 1220338 87.2

Нийт 1,399.642 100%

Зоорийн хэсгийг оруулахгүй 1-10 давхарт шаардлагатай хөрөнгийн хэмжээ /ажлын хөлс орохгүй / 1,220.338$ болж байгаа бөгөөд нийт барилгын талбайд / 6553,6 м2 / хувааж 1м2 талбайд шаардлагатай хөрөнгийн хэмжээг тооцвол дараахь байдалтай байна.

3.1.12-р ХүснэгтНийт зардалын тооцоо

Зардалын дүн Барилгын талбайн хэмжээ 1 талбайд ногдох зардал1,220.338 6553.6 186.2


Хөрөнгө оруулалтын тооцоо¹ Он сар Үе шатны ажлын нэр Өртөг1 2004. 12

сар Газар шорооны ажил 230002 2005.1 сар Суурийн ажил 1450003 2 сар 1 -р давхрын каркас цутгах 1112004 3 сар 2- р давхрын каркас цутгах 1112005 4 сар 3 - р давхрын каркас цутгах 1112006 5 сар 4-р давхрын каркас цутгах,1-р давхрын өрлөг 1391007 6 сар 5-р давхрын каркас цутгах, 2-р давхрын өрлөг 1200008 7 сар 6-р давхрын каркас цутгах, 3-р давхрын өрлөг 1200009 8 сар 7-р давхрын каркас цутгах, 4-р давхрын өрлөг 74100

10 9 сар 8-р давхрын каркас цутгах, 5-р давхрын өрлөг 7410011 10 сар 9-р давхрын каркас цутгах, 6-р давхрын өрлөг, сантехник

угсралт 93154

12 11 сар 10-р давхрын каркас цутгах, 7-р давхрын өрлөг, сантехник угсралт 93000

13 12 сар 8, 9, 10-р давхрын өрлөг, сантехник угсралт 11120014 2006. 1

сарДээврийн ажил, 1-р давхар заслал, цахилгааны ажил, сантехник 95000

15 2 сар 2, 3-р давхрын заслал, цахилгааны ажил, сантехник 7410016 3 сар 4, 5-р давхар ба зоорийн заслал, цахилгааны ажил 7410017 4 сар 6, 7-р давхрын заслал, холбоо дохиоллын ажил 50000


76


18 5 сар 8, 9, 10-р двхрын заслал, холбоо дохиоллын ажил 751001,694.55

43.1.4. Барилгын ажлаас олох орлогоОрлогоо тодорхойлохын тулд эхлээд зарах үнээ тогтоох хэрэгтэй. Үнэ тогтоохдоо :

ОРЛОГО - НИЙТ ЗАРДАЛ = АШИГ аргыг хэрэглэх болно.o Орлого = 1м2-ийн үнэ* нийт талбай o 1м2-ийн дундаж үнэ = (Ашиг+Нийт зардал) / Нийт талбайo Нийт зардал = Хувьсах зардал+ Тогтмол зардал

Манай тохиолдолд : Нийт зардал = Өртөг + Зээлийн хүүЗээлийн хүүг олохын тулд нийт шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг бондоор санхүүжилт хийнэ гэж үзье. Бондын купон нь арифметик прогресс өсөлттэй буюу 1,64- 1,75% болтол өсөх, хугацаа нь 1 жил гэж үзэж болох юм. Дундаж купоны хэмжээ 1,695% Үүнээс зээлийн хүүг дараахи аргаар олж болох юм.

Зээлийн хүү = Шаардлагатай хөрөнгө оруулалт*бондын купон*хугацаа

Зээлийн хүү 1694554*1,695%*12 = 344672$ o Өртөг=Шаардлагатай хөрөнгө оруулалт

Ашигийн түвшин 30% гэж тооцвол : Ашиг = Өртөг * 0,3

o 1м2-ийн дундаж үнэ =Ашиг+Өртөг(1+Бондын купон*Хугацаа) / Нийт талбай

o 1м2-ийн дундаж үнэ = Өртөг(0,3+1+Бондын купон*Хугацаа) / Нийт талбай

o 1м2-ийн дундаж үнэ = 1694554(0,3+1+1,695%*12)/5225 = 487.6$ болж байна.

Гаражны орлого ороогүй болно. Нийт орлого = 487,6$*5225м2 = 2547710$ болох ба бид

1м2-ийг 450$-оор зарна гэж тооцоолох юм бол Нийт орлого = 450$*5225м2 = 2351250$ болох болно.

Хэрэв 1м2-ийг нь 450$-р зарвал бидний олох ашгийн хэмжээг олбол


77

0

200000

400000

600000

Áî ðëóóëàëò 254771 382156.5 382156.5 509542 509542 509542 1 ñàð 2 ñàð 3 ñàð 4 ñàð 5 ñàð 6 ñàð


Ашгийн хэмжээ = 450$*5225м2 – 1694554$(1+1.695%*12) / 1694554 = 2351250$-2039226$ / 1694554$ = 312024$ / 1694554$ = 0.184 буюу 18,4% болж байна.

Орлогыг дараахи байдлаар олох ерөнхий төлөвлөгөөтэй байна.

Борлуулалт

Борлуулалтыг 2006 оны 1-р сараас эхлэн гэж үзэж байгаа бөгөөд борлуулалтын орлогыг дараахи байдлаар төлөвлөж байна.

3.1.14-р ХүснэгтТөлөвлөж буй борлуулалт

Он, сар Борлуулалт / % / Борлуулалт487,6$

Борлуулалт 450$

2006. 1 сар 10% 254771 2351252 сар 15% 382157 3526883 сар 15% 382157 3526884 сар 20% 509542 4702505 сар 20% 509542 4702506 сар 20% 509542 470250

100% 2547710 2,351.250

3.1.2-р зураг. 1м2 нь 487.6 $ үе дэхь борлуулалтын байдал

Бондын төрөл болон гаргах хэлбэрийн сонголт3.2.1. Бондын үндсэн шинж

Найдвартай байдал энэ нь хугацаа дуусахад түүний үндсэн болон хүүгийн төлбөр бүрэн төлөгдөх ёстой.

Ашигтай байх энэ нь банкны хадгаламжийн хүүнээс өндөр тогтоогдсон байдаг.


78


Хөрвөх чадвартай байх энэ нь ямар ч үед бэлэн мөнгөнд хөрвөх чадвартай байх ёстой.

Зээлийн өртөг хямд энэ нь банкны зээлээс хямд байдаг. Зуучлалын хөлс хасагдана гэсэн үг.

Хүү төлөх хугацаа уян хатан энэ нь хүүгийн төлбөрийг хагас жилээр эсвэл жилд нэг удаа төлж болдог.

Зээлийн хугацаа урт энэ нь дэлхийн бондын зах зээл дээр арилжаалагдаж байгаа бондын 30% нь 5- 12 жил байна.

3.2.1-р ХүснэгтБондын төрлийн харьцуулалт

Төрөл Сонгогдох боломж, давуу тал

Аюул занал, сул тал, эрсдэл

Ач холбогд

олБарьцаат

бондҮл хөдлөх хөрөнгөөр баталгаажсан тохилдолд компанийн зүгээс үүргээ биелүүлэхгүй байх боломж багасдаг.

Хөрөнгийн үнэ буурах *

БаталгаатБонд

Бонд гаргагч компанийн эзэмшиж байгаа бусад үнэт цаас,мөн ихэвчлэн толгой компанийн үнэт цаасны зарим хэсгээр баталгааждаг.Хувьцааг барьцаалах хууль эрх зүйн орчин бүрдсэн.

*

Өрийн бичиг

Гаргасан үнэт цаасны зарим хэсэг нькомпани дампуурсан тохиолдолд хамгийн түрүүнд төлбөрийг нь барагдуулах ангиллаар хуваагдсан байдаг.

Баталгаагүй зөвхөн бүрэн дүүрэн итгэл, үнэт цаас гаргагчийн нэр хүндэнд тулгуурлан гаргадаг.

?

Орлогынбонд

Харин орлогын бонд эзэмшигч нь хүүгийн төлбөр хийж чадахгүй байгаа компанийг дампууралд албадаж чадахгүй боловч энэхүү алдсан эрхийнхээ оронд компани хүүгийн төлбөрөө төлбөл хөрөнгө оруулагч нь өгөөжийн

Ашигтай ажилласан тохиолдолд хүүг төлдөг.

?


79


өндөр хэмжээг хүртдэг.Гадаад

валютаар нэрлэгдсэн

бонд

Бондын хүүгийн болон үндсэн төлбөр нь суурь валютаар хийгддэг учир хөрөнгө оруулагч болон бонд гаргагч нарт хоёуланд нь бодит үр ашиг авчирдаг.

Тухайн валютийн ханшны эрсдэл

*

Хөрвөхбонд

Энгийн хувьцааны тогтмол тоонд хөрвөх эрх бүхий бонд юм. Энэ нь хөрөнгө оруулагчдад урт хугацаагаар бондыг эзэмшиж компанийн удирдлагад оролцох боломжийг олгодог.

Хувьцаат компани жинхэнэ утгаараа бий болоогүй.

?

Хөнгөлөлттэй

бонд

Энэ нь хүүгүй бондууд байх бөгөөд нэрлэсэн үнээсээ хөнгөлөлттэйгээр зарагддаг бөгөөд хөнгөлөлт нь хүүтэйгээ тэнцүү байдаг.

Гаргагч талд ашиггүй. ?

Дээрхээс дүгнэхэд “ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК-ний хувьд хөрөнгийн зах зээл дээр арилжаалах бонд нь үл хөдлөх хөрөнгөөр баталгаажсан, бонд гаргагч болон хөрөнгө оруулагч нартаа бодит үр ашиг авчирдаг бондын төрөл байх нь оновчтой байна. Бондын төрөл болон арилжаалах хэлбэр Баталгаат бонд

Үнэт цаас гаргагчийн үйлдвэр, тоног төхөөрөмж болон бусад үл хөдлөх хөрөнгөөр барьцаалагдана.

Бонд гаргагч компанийн эзэмшиж байгаа бусад үнэт цаас, мөн толгой компанийн үнэт цаасны зарим хэсгээр баталгаажна.

Тогтмол хүүтэй бонд Нэрлэсэн үнээс тогтоосон хувиар хүү төлөх болно.

Төлбөр төлөгдөх хугацааны хувьд Богино хугацааны бонд 18 – 24 сарын хугацаатай, 3 – 4 удаа

хүүгийн төлбөр хийнэ.Санал болгож байгаа хэлбэр

Монголын хөрөнгийн биржээр дамжуулан олон нийтэд санал болгоно.

Гаргаж байгаа мөнгөний нэгж


80


Ханшны хэлбэлзэл багатай доллароор үндсэн өр болон хүүгийн төлбөрийг хийж барагдуулна.

Гаргах хэлбэр Биет бус13 байдлаар гаргаж арилжаална. / зардал бага байна /

Нийтэд бонд гаргаж, зах зээлд нэвтрүүлэх нь нэг өдрийн ажил биш юм. Энэ нь ихэвчлэн хэдэн долоо хоног түүнчлэн хэдэн сарын хугацаа шаарддаг.Андеррайтеруудыг олж томилох, сертификатыг хэвлэх шаардлагатай. Иймээс бондыг борлуулахын өмнө бондын гэрээний нөхцөлийг сайн тогтоох ёстой. Ерөнхийдөө зээлдүүлэгчийн эрх ашгийг хамгаалахын тулд урт хугацаат өр нь янз бүрийн нөхцөл буюу хязгаарлалттай байдаг.Зээлдэгч буюу зээлдүүлэгчийн хоорондох тохиролцлын нөхцөл буюу хязгаарлалтуудыг бондын гэрээ буюу өрийн бичгийн хэлцэл дээр тусгахдаг.Гэрээ буюу нөхцөлд байнга дурддаг зүйлсэд14

Түүнийг гаргасан газрын нэр Сери дугаар Нэрлэсэн үнэ Гаргахаар зөвшөөрөгдсөн дүн Компанийн төлөх хүүгийн түвшин Хамгаалалт болгон барьцаалсан хөрөнгө Хүүгийн төлбөр хийх хугацаа Эргэлтээс гаргах санд тавих шаардлага Ажлын капитал ба ногдол ашгийн хязгаарлалт Нэмэлт өрийн бичиг гаргах талаар ямар нэгэн хязгаарлалт /

хязгаарласан гэрээ гэж нэрлэгдэх / байгаа эсэх Компанийн төлбөрөө хийж дуусгах хугацаа буюу бондын төлбөр

төлөгдөх хугацааг богиносгох эрх байгаа эсэхХэлцэл гэж нэрлэгдэх энэхүү бондын гэрээ нь

1. Тогтоосон дуусвар болгох хугацаанд үндсэн өр

13 ¯íýò öààñíû òóõàé õóóëü.3.1.3. “Áèåò áóñ ¿íýò öààñ” ãýæ òóñãàéëàí õýâëýýã¿é, á¿ðä¿¿ëáýð íü òîîöîîëîõ ìàøèíû ñàíàõ áàéãóóëàìæèä áàéãàà ¿íýò öààñûã õýëíý.14 Kieso Weygandt, Äóíä øàòíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë.2000,640õ.Г.Мөнхцэцэг

81


2. Дуусвар болгох / нэрлэсэн / үнээс тодорхой хувиар тооцсон хүүг төлөх амлалт болдог.

3.3. “ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК-ний бондын үр ашгийн тооцоо

3.3.1. Бондоорх санхүүжилт

Компаний бонд нь хөрөнгө оруулагчид хөрөнгөө үр ашигтай байршуулахад маш чухал хөрөнгө оруулалтын хэлбэр юм. Бондын купон нь банкны зээлээс доогуур боловч хадгаламжийн хүүгээс өндөр байдаг нь хөрөнгө оруулагч болон, бонд гаргагч нарын аль алинд ашигтай байдгаараа онцлог юм. Манай улсын хувьд 2001 оноос үнэт цаасны зах зээлд компаний бондыг цоо шинээр гаргаж арилжиж эхэлсэн бөгөөд одоогийн байдлаар барилгын компаниудаас бонд гаргаж арилжиж буй 6 компани байна. Үүнд:”Шинэ зуун” бонд, “Нийслэл өргөө” бонд, “Их барилга”, “Их барилга төсөл” , Пума бонд, Бүтээн байгуулалт бонд зэргийг хамруулан үзэж байна.

3.1.15-р ХүснэгтЭдгээр 6 компаний бондыг харьцуулан үзвэл:

Д/Д Үзүүлэлтүүд Шинэ

зуунИх

барилгаНийслэл

өргөөПума бонд

Бүтээн байгуула

лт

Их барилга

төсөл

1

ҮЦХ-нд бүртгүүлсэн огноо, тогтоолын дугаар

2001.10.25

26

2002.04.26

19

2002.09.1344

2004.07.0829

2005.06.07

33

2003.03.21

19

2Бондын нэрлэсэн үнэ / ¥ /

10000 10000 5000 10000 10000 50000

3 Бондын тоо ширхэг 537.700 100.000 240.000 100.000 50.000 16.000

4 Бондын нийт үнийн дүн / ¥/

5,335,180.000

996,920.000

743.730.000

500,000.000

371,470.000

1,300,000.000

5 Бондын хугацаа / сар / 10 8 12 12 18 8

6 Бондын сарын хүү % / купон/ 1.63 1.65 1.64 1.80 1.80 1.65

7Бондын хүү төлөгдөх хугацаа

Хугацаа дуусахад

Хугацаа дуусахад

6 сар тутамд

3сар тутамд

3сартутамд

ХугацааДуусахад

8Бондын барьцаа баталгаа

хувьцаа үл хөдлөх хөрөнгө,

баригдаж буй орон

сууц

үл хөдлөх хөрөнгө,


сууц

хувьцаа, үл

хөдлөх хөрөнгө

үл хөдлөх

хөрөнгө, баригдаж буй орон сууц



сууц



сууц

9 Орон сууцны 315.000 340.000 350.000 550.000


82


1м2 талбайг худалдах үнэ / ¥ /

10Зарагдсан үнийн дүн /¥/ 2005.10.1

236.4 0 400.9 470.5 97.2 0

11 Зарагдсан тоо ширхэг 23639 0 80180 47058 9721 0

12Бонд гаргаж зарсанаас хойшхи хугацаа / сар /

71 54 49 27 18 43

131 сард борлуулсан дундаж тоо ширхэг

75143 18461 15178 18518 20637 30232

14 1 сард бондын орлого / ¥/

751430000

184610000

75890000

185180000

206370000

302320000

Дээрхи хүснэгтээс хараад дараахи дүгнэлтийг хийе. “Нийслэл өргөө” бондын нэрлэсэн үнэ нь 5000 ба бусад бүх бондын нэрлэсэн үнэ нь 10000¥, хугацаа нь 12 сар гээд купоныг нь тус тусд нь гээд тооцоод үзвэл 12 сарын дараа тухайн бонд гаргагч компани нь бондын төлбөртэйгээ нийлээд хэдэн төгрөгийг буцааж төлөхийг хялбар харж болох юм.

3.1.16-р ХүснэгтИх барилга бонд

"Их барилга"бондСар Сарын

купонНэрлэсэн

үнэ /10000 гэе/ Хүүгийн төлбөр Нийт төлбөр1 1.65% 10000 165 2 1.65% 10000 165 3 1.65% 10000 165 4 1.65% 10000 165 5 1.65% 10000 165 6 1.65% 10000 165 7 1.65% 10000 165 8 1.65% 10000 165 9 1.65% 10000 165 10 1.65% 10000 165 11 1.65% 10000 165 12 1.65% 10000 165 19.80% 1980 11980

3.1.17-р ХүснэгтНийслэл өргөө бонд

"Нийслэл өргөө" бонд

Сар Сарын купон

Нэрлэсэн үнэ /5000*2

гэе/Хүүгийн төлбөр

Хүүгийн

төлбөрНийт

төлбөр


83


1 1.64% 10000 164 2 1.64% 10000 164 3 1.64% 10000 164 4 1.64% 10000 164 5 1.64% 10000 164 6 1.64% 10000 164 984 7 1.64% 10984 180.14 8 1.64% 10984 180.14 9 1.64% 10984 180.14

10 1.64% 10984 180.14 11 1.64% 10984 180.14 12 1.64% 10984 180.14 19.68% 984 10984 1080.8

3 12065

3.1.18-р Хүснэгт“ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК-ний гаргах бонд

Сар Сарын купонНэрлэсэн

үнэ /10000 гэе/

Хүүгийн төлбөр Нийт төлбөр

1 1.64% 10000 164 2 1.65% 10000 165 3 1.66% 10000 166 4 1.67% 10000 167 5 1.68% 10000 168 6 1.69% 10000 169 7 1.70% 10000 170 8 1.71% 10000 171 9 1.72% 10000 172

10 1.73% 10000 173 11 1.74% 10000 174 12 1.75% 10000 175 20.34% 2034 12034

Үүнээс харахад 12 сарын дараахи төлбөрийг төлөх нь харагдаж байна. 3.1.19-р Хүснэгт

Харьцуулбал:

Нийслэл өргөө“ГАНГАР ИНВЕСТ”

ХХК-ний гаргах Их барилга

Нийт төлбөр / ¥ / 12065 12034 1198099.55 % 100 % 100.26 %


84


3.1.20-р ХүснэгтЗах зээлд борлуулагдаж буй бондуудын давуу талууд

“Шинэ зуун” бонд “Нийслэл өргөө” бонд Олон давхар барьцаа

баталгаа Төслийн хэрэгжилтэнд

нөлөө бүхий газрууд хяналт тавидаг

Төслийг барилгын 25 компани хамтран гүйцэтгэдэг.

Барилга нь харьцангуй хямд Бонд худалдан авсан ААН,

иргэд орон сууцнаас эхлээд сонгоно.

Бонд авсан иргэд орчин суух орон сууцныхаа подвалын өрөө, гаражыг хямдралтай үнээр авах боломжтой

Зах зээлд борлуулалт нь сайн байгаа

Бондыг худалдан авсанаас хойш бондын үндсэн төлбөрийг 12 сарын дараа нэг удаа бүрмөсөн, хүүгийн төлбөрийг сарын 1,64% -ийн хүүтэйгээр 6 сар тутамд тооцон бэлэн мөнгөөр эсхүл орон сууц худалдах, худалдан авах гэрээний дагуу орон сууцаар төлнө.

Бонд худалдан авсан ААН, иргэд нь бондын үндсэн болон хүүгийн төлбөрт орон сууцны үнийг 20% орчим хямдаар авах боломжтой.

Бондын төлбөр тооцоонд барилгын гүйцэтгэлд ҮЦХ, болон МХБ-ээс хяналт тавьж байдаг.

Мөн бонд гаргахын тулд бид дараахь зүйлүүдийг анхаарах шаардлагтай:

1. Хөрөнгө оруулалтын эцсийн үр дүн хөрөнгө оруулагчдын хөрөнийг найдвартай өсгөхөд чиглэсэн байх. Өөрөөр бондын хөрөнгийн бодитой зүйлд зарцуулах шаардлагатай бөгөөд үүнтэй холбоотой тооцоо, судалгаа олон нийтэд ил тод байх

2. Бондын барьцаа, баталгаатай байх3. Бондын үндсэн ба хүүгийн төлбөрүүдийг хугацаанд нь төлөх

баталгаа4. Хөрөнгөөр баталгаажсан барьцаат хөрвөх чадвартай бонд


85


5. Төлбөрийн олон хэлбэртэйЭнэ бүгд дээр үндсэлээд бид дараахи давуу талуудтай бонд гаргах шаардлагатай.

Бондын барьцаа нь олон давхар баталгаат хөрөнгөтэй байх Бондын төлбөр тооцоо, барилгын ажлын явцад ҮЦХ, МХБ болон

мэргэжилийн байгууллагууд хяналт тавидаг. Бондын хүү нь сар бүр арифматик прогрессоор өсдөг байх. Бонд нь төлбөрийн олон хэлбэртэй. Үүнд төлбөрөө бэлнээр,

орон сууцаар гэх мэт хэлбэрээр хийнэ. Барилгын ажлын 30% хийгдсэний дараа иргэд, ААН

байгууллагатай орон сууц арилжих гэрээ хийх болно. Бондын хөрөнгөөр 2004-2006 онд барьж байгуулах 97 айлын

орон сууцны барилгыг санхүүжүүлэх бөгөөд энэхүү орон сууцны барилга нь нийслэлийн 1-р зэрэглэлийн бүс буюу хамгийн оновчтой байрлал болох СБд-ийн 5-р хороололд баригдах болно.

Бонд худалдан авсан ААНБ, иргэд барига дахь орон сууцнаас тэргүүн ээлжинд сонголт хийх эрхтэй.

Бонд худалдан авсанаар гаражыг хямдралтай үнээр авах давуу эрхтэй.

Энэхүү бонд нь Монголд гаргаж буй цорын ганц А зэрэглэлийн бонд байна.

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ ҮР АШГИЙН ТООЦООХөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийг дараахь хэд хэдэн хувилбараар хийж болох юм.

1. 100% бондоор санхүүжүүлэх2. Гадны хөрөнгө оруулалт болон бондоорх санхүүжилт3. Бондоор болон банкны зээлээр санхүүжүүлэх4.

Үүнээс 2-р хувилбар буюу Гадна хөрөнгө оруулалт болон бондоорх санхүүжилтийн эх үүсвэрийг сонгох нь оновчтой гэж үзэж байгаа ба бондыг гаргахдаа 10 сарын хугацаатай купон нь 1,65-1,75% гэж тооцвол үр ашгийн тооцоо дараахи байдалтай байна.

3.1.21-р ХүснэгтОрлогын хэмжээ:


86


¹ Он сар Өртөг Гадны

хөр / орШаардлаг

атай хөр/ор

Орлого Орлого / хувь/

Орлогогадных

Орлогоманайх

1 2004. 12 сар 23000

2 2005.1 сар 145000 168000

3 2 сар 111200 111200

4 3 сар 111200 111200

5 4 сар 111200 111200

6 5 сар 139100 139100

7 6 сар 120000 53854 100000

8 7 сар 120000 123196

9 8 сар 74100 74100 10 9 сар 74100 83627 11 10

сар 93154 93077 12 11

сар 93000 102100 13 12

сар 11120

0 103100 14 2006. 1

сар 95000 84550 235125 10% 96401 13872415 2 сар 74100 74100 352688 15% 144602 20808616 3 сар 74100 62050 352688 15% 144602 20808617 4 сар 50000 62550 470250 20% 192803 27744818 5 сар 75100 37550 470250 20% 192803 27744819 6 сар 470250 20% 192803 277448

16945

54 694554 1000000 2351251 100% 964013 138723

8.11 0.41 0.59 1 0.41 0.59

Хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр болох банкны зээл болон бондын үр ашгийн харьцуулсан тооцоог дараах хүснэгтээс харна уу.


“ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК бонд гаргах нөхцөл

Хугацаа

сараар

Бондын үнэ

Жилийн хүү

Сарын

хүү*

Хүүгийн

өглөг

Үйлчилгээний шимтгэл

Бусадзарда

л

Нийт зарда

л

Зардлыг тооцсон

хүүЖил Сар

1 10000 19.6 1.64%

164,0 20 30 214,0 2,14 2,14


87


2 10000 19.8 1.65%

329,0 20 30 379,0 3,79 1,895

3 10000 19.9 1.66%

495,0 20 30 545,0 5,45 1,816

6 10000 20.2 1.69%

999,0 20 30 1049,0

10,49

1,748

9 10000 20.64 1.72%

1512,0 20 30 1562,0

15,62

1,735

12 10000 21.0 1.75%

2034,0 20 30 2084,0

20,84

1,736

Арилжааны банкуудын хадгаламжийн хамгийн өндөр хүү (Анод банкны хугацаатай хадгаламжийн сарын хүү 1.83 )

3.1.23-р ХүснэгтКомпани банкнаас зээл авах нөхцөл

Хугацаа

сараар

Авсан

зээл

зээлийн

хүү /жил/*

Сарын хүү

Хүүгийн

өглөг

Үйлчилгээний шимтгэл

Бусадзарда

л

Нийт зарда

л

Зардлыг тооцсон

хүүЖил Сар

1 10000

29,9 2,49 249 50 50 349 3,49 3,49

2 10000

29,9 2,49 498 50 50 598 5,98 2,99

3 10000

29,9 2,49 747 50 50 847 8,47 2,82

6 10000

29,9 2,49 1494 50 50 1594 15,94

2,66

9 10000

29,9 2,49 2241 50 50 2341 23,41

2,60

12 10000

29,9 2,49 2988 50 50 3088 30,88

2,57

*-Зээлийн хүүг 2005 оны 4-р сарын жигнэсэн дундаж хүүгээр тооцов.

3.1.24-р ХүснэгтКомпани зээл авах болон бонд гаргахын эдийн засгийн үр ашиг

ХугацааГаргах зардал Зардлын хэмнэлт Сарын хүү /%/

Зээл Бонд Тоо /%/ Зээл Бонд Зөрүү1 349,0 214,0 135 38,7 3,49 2,14 1,352 598,0 379,0 219 36,6 2,99 1,895 1,0953 847,0 545,0 302 35,7 2,82 1,816 1,0046 1594,0 1049,0 545 34,2 2,66 1,748 0,9129 2341,0 1562,0 779 33,3 2,60 1,735 0,865

12 3088,0 2084,0 1004 32,6 2,57 1,736 0,834


88


Энэхүү тооцооноос үзэхэд хугацаанаас хамаарч компанийн бонд гаргах нь банкнаас зээл авснаас 32,6 – 38,7 % хүртэл хямд өртөгтэй хөрөнгө оруулалт татах бололцоотой юм. Арилжааны банкууд дахь хугацаагүй хадгаламжийг татахаар тооцож бондын хүүг 1.2%, банкны зээлийн хүүг хамгийн багаар буюу 2 % - иар тооцож үзэхэд : Зээл авсанаас 40.4-43.3 хүртэл хувийн хямд өртөгтэй хөрөнгө оруулалт татах бололцоотой байна. Бонд худалдан авагчийн хувьд : Хүүгийн орлого өндөр Бонд худалдан авагчийн хувьд мөнгөө банкинд хадгалуулснаас илүү өндөр хүүтэйгээр өсгөх бололцоотой. Өмнөх жишээг ашиглан тайлбар хийе : 0.6%- ийн хүүтэй хугацаагүй хадгаламжинд 1.0 сая ¥ - ийг 1 сар хадгалуулахад 6.0 мянган ¥-ийн хүү авах бол энэ мөнгөөр 1.2 хувийн хүүтэй бонд худалдан авахад сард 12.0 мянган ¥ -ийн буюу банкинд хадгалуулснаас 2 дахин өндөр хүү олох тооцоо гарч байна. Давуу талууд

1. Бондын хөрвөх чадвар банкны зээлээс өндөр Банкны зээлийг арилжаалах боломж бага байдаг бол бонд нь хоёрдогч зах зээл дээр арилжаалагддаг санхүүгийн таваар юм. Бондоо богино хугацаанд зарахад түүний худалдах үнэ , буцаан төлөгдөх хугацаа, хүүгийн хувь хэмжээ нөлөөлөх хэдий ч хамгийн гол нь тухайн бондын барьцаа баталгаа найдвартай, бонд гаргагч нэр хүндтэй байх шаардлагатай.

2. Зээлийн өртөг хямд 3. Хүү төлөх хугацаа уян хатан

Банкны зээлийн хүү сар бүр төлөгддөг бол бондын хүүг хагас жилд эсвэл бүр бүтэн жилд нэг удаа олгох бололцоотой. Сар бүрийн зээлийн хүү төлөх нь компанид зээлийн дарамт учруулдаг.

4. Зээлийн хугацаа уртБанкны зээл ихэвчлэн богино хугацаатай байдаг бол бондыг харьцангуй урт хугацаагаар 5, 10, 20 жилээр гаргах боломжтой. Энэ нь дээр дурьдсан хөрвөх чадвартай холбоотой юм. Хөрвөх чадвар сайтай байвал бондын хугацаа урт байх нь тухайн хөрөнгө


89


оруулагчид тийм ч сонин биш. Харин компанийн хувьд урт хугацааны санхүүжилт татаж байгаагаараа давуу талтай.

3.1.22-р ХүснэгтБондоорх санхүүжилт, зээл төлөлт ашгийн хэмжээ

¹ Он сар Бондоорх санхүүжи

лт

Бондны хүү

/ 1.65-1.74%/

Бондын төлбөр

Зээл төлөлт

Үлдэгдэл

хөрөнгөХадгалам

жХадагаламжи

йнхүү / 0.8% /

1 2004. 12 сар

2 2005.1 сар

3 2 сар

4 3 сар

5 4 сар

6 5 сар

100000 123196 74100

10 9 сар 83627

11 10 сар 93077

12 11 сар 102100 7 6

сар 13 12

сар 103100 8 7 сар

14 2006. 1 сар 9 8

сар 54174 54174 43315 2

сар 133986 188593 150916 3

сар 146036 336138 268917 4

сар 16950 116950 116950 97948 436774 349418 5

сар 20882 144078 144078 95820 536088 428919 6

сар 12560 86660 86660 190788 731165 5849 14175 97802 97802 639212 5114

15777 108854 108854 535472 4284 17306 119406 119406 420350 3363 17475 120575 120575 303137 2425

679200 115124 794324.4

794324.4 305563 33449

Тайлбар:


90


1. Барилгыг нийт 18 сарын хугацаанд барих болно.2. Нийт хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийг дараахи байдлаар

бүрдүүлэх бөгөөд 41%-ийг гадны хөрөнгө оруулалт, 59%-ийг өөрсдөө хөрөнгө оруулалт хийх

3. Энэхүү 59% буюу 1,000.000$-ийн 67,9% буюу 679.200$-ийг бондоор санхүүжүүлэх ба бондын купон нь 1,65% - 1,75% болж өсөх ба хугацаа нь 10 сар байх болно.

4. Хөрөнгө оруулалт хийсэн хэмжээгээр орлогыг хуваах ба тус компани 59%-ийн хөрөнгө оруулалт хийсэн тул орлогын 59% буюу 1,387.238$ -ийн орлого олно гэж тооцож болох юм.

5. Бондын хүүгийн төлбөрт нийт 115.124$ төлөх ба бондын зээлийн төлбөрт 794.324$ төлөх болно.

6. Зээл төлөлтөөс үлдэх хөрөнгийг сарын 0,8%-ийн хүүтэй хадгаламжинд хийх болно.

7. Нийт ашгийн хэмжээ 305.563$ буюу анхны хөрөнгө оруулалтын 30,5% байхаар харагдаж байна.


91


Гуравдугаар бүлгийн дүгнэлт“ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК-ний СБД-ийн 5-р хорооны нутагт баригдах 97 айлын орон сууцыг бондоор санхүүжүүлэх нь хөрөнгө оруулагчид хөрөнгөө үр ашигтай байршуулахад маш чухал хөрөнгө оруулалтын хэлбэр юм. Бондын купон нь банкны зээлээс доогуур боловч хадгаламжийн хүүгээс өндөр байдаг нь хөрөнгө оруулагч болон, бонд гаргагч нарын аль алинд ашигтай байдгаараа онцлог юм. Манай улсын хувьд 2001 оноос үнэт цаасны зах зээлд компаний бондыг цоо шинээр гаргаж арилжиж эхэлсэн. Тус компаний байр нь 10 давхар 97 айлын 2 орон сууцны барилга байх бөгөөд зоорийн давхартаа 46 автомашины дулаан гараж байх болно. Байршилын хувьд маш сайн хотын 1-р бүс буюу хамгийн оновчтой байрлал бөгөөд дахин давтагдашгүй байрлал гэхэд болно. Компанид шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг тооцоолохдоо хөрөнгө оруулалтыг 1м2 талбайд орох өртөгийн хэмжээгээр тооцоон 1м2 талбайн өртөг 290$ гэж үзсэн. Борлуулалтыг 2006 оны 1-р сараас эхлэнэ гэж үзээд орлогыг төлөвлөж гаргасан болно. “ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК-ний хувьд хөрөнгийн зах зээл дээр арилжаалах бонд нь үл хөдлөх хөрөнгөөр баталгаажсан, бонд гаргагч болон хөрөнгө оруулагч нартаа бодит үр ашиг авчирдаг бондын төрөл байх нь оновчтой байна. Мөн бонд гаргахын тулд бид дараахь зүйлүүдийг анхаарах шаардлагтай:

Хөрөнгө оруулалтын эцсийн үр дүн хөрөнгө оруулагчдын хөрөнийг найдвартай өсгөхөд чиглэсэн байх. Өөрөөр бондын хөрөнгийн бодитой зүйлд зарцуулах шаардлагатай бөгөөд үүнтэй холбоотой тооцоо, судалгаа олон нийтэд ил тод байх

Бондын барьцаа, баталгаатай байх Бондын үндсэн ба хүүгийн төлбөрүүдийг хугацаанд нь төлөх

баталгаа Хөрөнгөөр баталгаажсан барьцаат хөрвөх чадвартай бонд Төлбөрийн олон хэлбэртэй

Энэ бүгд дээр үндсэлээд бид дараахи давуу талуудтай бонд гаргах шаардлагатай.

Бондын барьцаа нь олон давхар баталгаат хөрөнгөтэй байх


92


Бондын төлбөр тооцоо, барилгын ажлын явцад ҮЦХ, МХБ болон мэргэжилийн байгууллагууд хяналт тавидаг.

Бондын хүү нь сар бүр арифматик прогрессоор өсдөг байх. Бонд нь төлбөрийн олон хэлбэртэй. Үүнд төлбөрөө бэлнээр,

орон сууцаар гэх мэт хэлбэрээр хийнэ. Барилгын ажлын 30% хийгдсэний дараа иргэд, ААН

байгууллагатай орон сууц арилжих гэрээ хийх болно. Бондын хөрөнгөөр 2004-2006 онд барьж байгуулах 97 айлын

орон сууцны барилгыг санхүүжүүлэх бөгөөд энэхүү орон сууцны барилга нь нийслэлийн 1-р зэрэглэлийн бүс буюу хамгийн оновчтой байрлал болох СБд-ийн 5-р хороололд баригдах болно.

Бонд худалдан авсан ААНБ, иргэд барига дахь орон сууцнаас тэргүүн ээлжинд сонголт хийх эрхтэй.

Бонд худалдан авсанаар гаражыг хямдралтай үнээр авах давуу эрхтэй.

Энэхүү бонд нь Монголд гаргаж буй цорын ганц А зэрэглэлийн бонд байна.

Барилгыг нийт 18 сарын хугацаанд барих болно. Нийт хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийг дараахи байдлаар

бүрдүүлэх бөгөөд 41%-ийг гадны хөрөнгө оруулалт, 59%-ийг өөрсдөө хөрөнгө оруулалт хийх

Энэхүү 59% буюу 1,000.000$-ийн 67,9% буюу 679.200$-ийг бондоор санхүүжүүлэх ба бондын купон нь 1,65% - 1,75% болж өсөх ба хугацаа нь 10 сар байх болно.

Хөрөнгө оруулалт хийсэн хэмжээгээр орлогыг хуваах ба тус компани 59%-ийн хөрөнгө оруулалт хийсэн тул орлогын 59% буюу 1,387.238$ -ийн орлого олно гэж тооцож болох юм.

Бондын хүүгийн төлбөрт нийт 115.124$ төлөх ба бондын зээлийн төлбөрт 794.324$ төлөх болно.

Зээл төлөлтөөс үлдэх хөрөнгийг сарын 0,8%-ийн хүүтэй хадгаламжинд хийх болно.

Нийт ашгийн хэмжээ 305.563$ буюу анхны хөрөнгө оруулалтын 30,5% байхаар харагдаж байна.


93


Ерөнхий дүгнэлтӨнөөдөр манай улсад хотжих хандлага гүнзгийрч орон сууцны хэрэгцээ хүн амын дунд ихээр бий болж үүний үр дүнд барилгын салбар улам хөгжиж байгаа нь энэ салбарт зах зээл байгааг харуулж байна. Манай улсын барилга угсралтын салбарт гадаад дотоодын 60гаруй томоохон байгууллага үйл ажиллагаа явуулдаг. “Гангар Инвест” ХХК нь барилгын салбарт олон жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулсаны үр дүнд нийт хүн амын туршлагатай, барилгын ууган компани гэдгээрээ танигдсан бөгөөд нийт зах зээлийн 10 орчим хувийг дангаараа эзэмшиж байгаа. Бүлгийн дүгнэлтүүдээс үзэхэд . “ГАНГАР ИНВЕСТ” ХХК нь баталгаа хөрөнгө сайтай бонд гаргаж санхүүжилт хийх боломж бүрдсэн нь харагдаж байна. Гэхдээ үүнд дараах зүйл сөргөөр нөлөөлж байна.

Тус компани болон хувь хөрөнгө оруулагч нарын мэдлэг туршлага хангалтгүй байна. Компаний хувьд өөрсдөөс нь шалтгаалах зүйлүүд сөргөөр нөлөөлж байна.

Бонд гаргагч буюу зээлдэгчийн талаарх бүх мэдээлэл , тайлан бланс үнэн зөв байх ёстой байдаг. Тухайн аж ахуйн нэгж нь аудитаар шалгуулсан байх ёстой.

Өнөөдөр татвараас болж ихэнх аж ахуйн нэгжүүд худлаа тайлан гаргаж тайлагнадаг далд эдийн засаг үүссэн байгаа нь өрийн бичиг гаргаж санхүүжилт хийхэд гол саад бол байна.


94


Бонд гаргах боломжинд дараах зүйлс эерэг нөлөө үзүүлж байна. Мөнгөний зах зээл дээр хөрөнгийн зах руу орох бололцоотой

хөрөнгийн эх үүсвэрүүд хангалттай байна. 2006 оны 4 сарын байдлаар гүйлгээнд байгаа бэлэн мөнгө

182,358.9 сая¥ болж өмнөх сараас 13.1% өссөн байна. Үүнээс касст байгаа бэлэн мөнгө 22,515.5 сая ¥ байна.

Банкнаас гадуурхи мөнгө 159,843.4 сая ¥ болж өмнөх сараас 14.4% хувиар өссөн байна.

Иргэдийн ¥-ийн хадгаламж 259,772.2 сая ¥, Байгууллагын хадгаламж 13,494.6 сая ¥, Гадаад валютын хадгаламж 276,131.8 сая ¥ болсон байна.

Монголбанкнаас төв болон орон нутгийн хэмжээнд нийт зээлдэгчийн дунд хийсэн судалгаагаар 45.4% нь үнэт цаас болон өрийн бичиг гаргах замаар санхүүжилт хийх сонирхолтой байгаагаа илэрхийлсэн байна.

Компанийн үр ашгийн тооцоог хоёр хувилбараар хийсэн эдийн засагчдын судалгаанаас үзэхэд хугацаанаас хамаарч компани банкнаас зээл авснаар 40-50% -ийн хямд үнэтэй зээл авах бололцоотой , харин зээлдүүлэгч банкинд мөнгөө хадгалуулснаар 30-40%-ийн илүү орлого олох бололцоотой. Манай улсын хэмжээнд өнөөгийн байдлаар 6,878,000 м2 сууцны талбай бүхий 265,500 орон сууцанд нийт хүн амын 42,8% нь амьдардаг. Нэг хүнд ноогдох сууцны талбай хотод 6,7м2, хөдөөд 5,7м2 байгаа нь өнөөгийн зоилтот нормативт хэмжээнээс 35-50% доогуур байна. Улсын нийт хүн амын 38,1% нь 15-34 насны залуучууд, 5,5% нь төрийн албан хаагч байгаа бөгөөд гэр бүлтэй залуучуудын дийлэнх нь , төрийн албан хаагчдын 40% нь өөрийн эзэмшлийн орон сууцгүй байна. Нийт хүн амын 57,4% буюу 292 мянган өрх гэрт амьдарч байгаагийн хот тойрсон гэр хороолол ихээр нэмэгдэж, Улаанбаатар, Дархан зэрэг хотуудад агаарын бохирдолын зөвшөөрөгдөх дээд агууламж хэвийн хэмжээнээс 2-4 дахин давж, орон сууцны өнөөгийн хангамж нь хүн амын өсөлт хэрэгцээнээс ихээхэн хоцорч байна. Одоогоор Улаанбаатарт хүн амын гуравны нэг орчим нь нийт 2407500 хүний


95


786500 буюу 32,67% нь оршин сууж байгаа ба жил бүр 10000 гаруй хос залуус гэр бүл болж байгаагаас үзвэл манай улсад хүн амын орон сууцаар хангах асуудал маш хурцаар тавигдаж байгаа нь илт. Дээрхи үзүүлэлтүүд нь “Гангар Инвест ”ХХК –ний бонд гаргахад түлхэц болж буй зүчин зүйлүүд болно. “Гангар” Инвест компаний санхүүгийн байдал нь шуурхай нөхөлтийн коэффициент болон нөхөлтийн коэффициентүүд нь боломжит утга болох 1.2, 0.2 – дүйж байгаа нь мөн эдгээр үзүүлэлтүүд жилээс жилд нэмэгдэж байгаа нь компаний төлбөрийн чадвар хэвийн байгааг харуулж байна. Компаний төлбөрийн чадварийн үзүүлэлтүүд хэвийн түвшинд байгаа нь хөрөнгө ба эх үүсвэрийн бүтэц оновчгтой, нийт хөрөнгөд нийт өрийн эзлэх хувь хэмжээ нь 20,6% , мөнгөн хөрөнгө боложит түвшинд áàéãààòàé õîëáîîòîé þì. Áàëàíñûí õýâòýý øèíæèëãýýíýýñ èõýíõ òàéëàíãóóäûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ºìíºõ îíîîñ íýìýãäñýí áàéíà. Æèøýý íü: áýëýí ìºíãº 7,086% - èàð , íèéò ºð òºëáºð 2,98% - èàð òóñ òóñ ºññºí áàéíà. Íèéò õºðºíãº 0,485% - èàð ºññºí íü áàãà ¿ç¿¿ëýëò þìàà. Öààøèä ýäèéí çàñãèéí àøèãòàé ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ºñãºæ, àøèãã¿é çàðäëûã áóóðóóëàõ õýðýãòýé áàéíà. Øèíæèëãýýíýýñ õàðàõàä ñ¿¿ëèéí õî¸ð æèë áóþó 2004 îíä íèéò õºðºíãèéí èõýíõ õóâü áóþó 66,22% - èéã , 2005 îíä 60,64% - èéã ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãº ýçýëæ áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà. Èéìýýñ ýðãýëòèéí õºðºíãºº íýìýãä¿¿ëæ , ¿íäñýí õºðºíãèéíõºº õ¿÷èí ÷àäëûí àøèãëàëòûã ñàéæðóóëàõàä àíõààðàõ õýðýãòýé.


96

Íýãfile.sanhuu.mn/10w5/6olk/7. bond gargah diplom.doc · web view2004 2005 Хэвтээ...

Documents