Fjalorthi i botanikës nga FGJSSH (1980)

Mr. Agim Spahiu

10 mars 2009

Përmbledhje

Ky Fjalorth është nxjerrë në mënyrë elektronike (automatikisht), me anë të pro-grameve: grep, sort, uniq, awk etj., duke u mbështetur në Fjalorin e gjuhës së

sotme shqipe të vitit 1980.

ABANOZ m. Bimë e vendeve të nxehta, medru të çmueshëm, të rëndë e të fortë,zakonisht me ngjyrë të zezë, i cili për-doret për orendi, për vegla muzikore epër punime artistike. Abanoz i zi (i kuq).Dru abanozi. Orendi prej abanozi. Vegëlmuzikore prej abanozi.

AFION m. 1. shih HASHASH,∼I 1.

AGALLAR m. sh. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me kërcell të gjatë, me �etëgjatoshe e me push, që rritet në livadhee në gurishta dhe që lulëzon në qershor-gusht.

AGAVE f. Bimë e vendeve të ngrohta, megjethe shumë të gjata, të trasha, me tul,të dhëmbëzuara e me gjemba, nga të cilatnxirren �je për industrinë tekstile, përlitarët etj. Fije agaveje. Lulet e agaves.Rritja e agaves.

AGNUSHE f. Bar zemre, sanëz.

AGRUME f. vet. Emër përmbledhës për por-tokallet, limonët, mandarinat, nerënxatdhe për drurë të tjerë frutorë të këtijlloji, që rriten në vende të ngrohta dheqë janë gjithnjë të blertë; kokrrat, fru-tat e këtyre drurëve. Mbjellja (rritja) eagrumeve. Plantacione agrumesh. Vjeljae agrumeve. Lëngje agrumesh.

AGULIÇE f. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të hollë, me gjethe vezake, melule të verdha, që rritet në livadhe dhe qëçel në �llim të pranverës; lule pranvere.Çelin (dalin) aguliçet. Mbledh aguliçe.

AGULIÇORE f. vet. Emër i përbashkët përaguliçet dhe për bimët e tjera barishtore,që hyjnë në një grup me to.

AH I m. Dru gjethor i pyjeve malore, me trungtë trashë, me lëvore të lëmuar të bard-heme ose ngjyrë mishi, lënda e të cilitpërdoret për orendi, në ndërtim etj. Ah ibardhë (i kuq). Pyll ahu. Dru ahu. Dër-rasë ahu. Tryezë (dollap) ahu.

AHORE f. vet. Emër i përbashkët për drurësi ahu, dushku, gështenja e të tjerë, qëhyjnë në një familje me ta. Familja eahoreve.

AJAZMË II f. shih MEND/ËR,∼RA. Ajazmëe egër (e butë).

AJDËS m. Dru gjetherënës i pyjeve malore,me lule të verdha në vile, lënda e të cilitështë e fortë dhe përdoret për orendi, përsende zbukurimi etj.; karthë. Dru ajdësi.

AJROR mb. 2. Që ndodhet në ajër, që nukështë i futur në tokë. Pjesa ajrore ebimës. Rrënjë ajrore.

1

AKACIE f. Dru bishtajor i vendeve të ngrohta,me lëvore të plasaritur, me gjemba, megjethe vezake të renditura në të dy anët enjë bishti të gjatë dhe që bën lule zakon-isht të bardha, të grumbulluara në vilee me erë të mirë; drizë e butë. Akaciee bardhë (e verdhë. Pyll akaciesh. Luleakacieje.

AKSH m. Trikë, bar ethesh.

AKSHAM m. vjet. * Lule akshami shih teLUL/E,∼JA.

AKTH m. krahin. shih MAKTH, ∼I I.

AKULL m. 3. Lule akulli shih te LUL/E,∼JA.

ALL mb. * Lule alle shih te LUL/E,∼JA.

ALLME Bimë me kërcell e me gjethe si tëlulediellit që i ka rrënjët si patate e qëhahen.

AMË I f. 4. anat., shih VEZOR/E,∼JA.

ANANAS m. Bimë e viseve tropikale tëAmerikës, që i ka gjethet të gjata eme gjemba dhe që bën kokrra të mëdhavezake me një tufë të vogël gjethesh nëmajë, me tul të ëmbël, me lëng e me erëtë mirë; fryti i kësaj bime. Lëng ananasi.

ANËSOR mb. Gjethe (rrënjë) anësore.

ANGJINARE f.

Bimë barishtore shumëvjeçare e viseve tëngrohta, me gjethe të mëdha të prerathellë, që mbillet për lulet si kokë me�etë të tulta, të cilat përdoren si ushqimdhe për të përgatitur pije, barna mjekimietj.; lulja e paçelur e kësaj bime. Kokëangjinareje. Sallatë me angjinare.

ARAPLI m. krahin. Gjethe delli, dejëz. Fletëarapliu.

ARASHKË f. krahin. Panxhar; rrepë.Arashka sheqeri. Arashkë e egër.

ARGAN m. Bimë kaçubore me dru të përdred-hur si të dëllinjës, me gjethe heshtore,shumë të vogla e të shpeshta, me lulengjyrë vjollce, që përdoret për të ngjyerrroba.

ARGJEND m. * Bar argjendi këputje. Luleargjendi shih te LUL/E,∼JA.

ARITH m. krahin. Këputje, bargjan.

ARITHE krahin. Urithe.

ARNE m. Lloj pishe mali me hala të holla e tëshkurtra, të vendosura pesë e nga pesë;pishë ballkanike, molikë. Arneni i zi (ibardhë). Pyll arneni. Bucelë arneni.

ARQITË f. krahin. 1. Shelg i butë.

ARTI m. Pishë mali, rrobull. Artiri i kuq (ibardhë). Pyll artiri.

ARUSHË f. Lule arushë dorëzonjë. Rrusharushe shih te RRUSH,∼I.

ARRAKAÇE f. krahin. Lulekaçe.

ARRÇ I m. Shkurre gjetherënëse dy-tre metrae lartë, me gjethe të këmbyera si të arrës,me lule të blerta në të verdhë, që bënkokrra të vogla e të zeza dhe që përdoretpër ngjyrosje e në mjekësi; pjerëz. Arrçi egër. Gjethe arrçi.

ARRÇORE f. vet. Familje drurësh, që përf-shin drurë e shkurre si arrçi etj.

ARRË f. 1. Pemë frutore me trup të lartëe të trashë, me dru të fortë e shumë tëmirë për orendi etj., me lëvore të lëmuarngjyrë hiri, me gjethe të mëdha e melule si vile, që bën kokrra me lëvozhgëtë fortë, me shark të gjelbër e me thelbtë ushqyeshëm, të ndarë në katër pjesë;kokrra e kësaj peme. Arrë gunge. Arrëgajgë (rukë). Arrë bukje arrë me thelbtë madh, të plotë e që del lehtë. Arrëmishje arrë së cilës nuk i del thelbi lehtë.Arrë pjeshke arrë që i ndahet lehtë thelbi.Arrë vajëse. Arrë fyçkë (fyrbë). Dru arre.Gjethe arre. Vaj arre. Thelbi i arrës.Ngjyrë arre ngjyrë kafe e murrme. Thyej(çaj) arra. I ushqyer me thelpinj arre iushqyer mirë, me gjëra të mira.

ARRË HINDI Dru i egër, i ngjashëm me ar-rën, me lëvore të murrme, me gjethe qëkanë një erë të rëndë, me lule të vogla tëbardha e me fryt si bishtajë ngjyrëkafe.

2

ARRËS m. Bimë barishtore ose gjysmëshkurregjetherënëse, e përhapur sidomos nëvendet e Mesdheut, me lule në trajtë vile,që përdoret si bimë aromatike dhe nëmjekësi. Arrësi i verdhë bar dhëmballe.

ARRËZ III f. Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe si të tër�lit, të vendosura dendurrreth kërcellit, që rritet nëpër fushat anësdetit.

ARRORE f. vet. Familje drurësh dhe shkur-resh, në të cilën me e njohura është arra.

ASHE f. Shkurre e viseve malore gjithnjë eblertë, me gjethe të ndritshme, të dhëm-bëzuara e me gjemba, me lule të bardhaa ngjyrë trënda�li, që rritet edhe si bimëzbukuruese. Ashe mali. Druja e ashes.

ASHËR II f. Gështenjë e egër.

ASHT II m. Bimë barishtore njëvjeçare e li-vadheve, me gjethe të vogla e të rralla nëtrajtë vezake, me lule ngjyrëvjollcë dheme kërcell të degëzuar, që kur këputetlëshon një lëng të bardhë.

ATHJE f. shih ATHJEZ,∼A.

ATHJEZ f. Bimë barishtore njëvjeçare, metrup të vogël e të degëzuar, me lulengjyrë trënda�li, të verdha a të katërtadhe me gjemba të mprehtë e të helmet;ferrënuse. Rrënjët e athjezës. Zë athjezagruri.

BABANIK m. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të drejtë, me gjethe gjatoshee të dhëmbëzuara, me lule të bardha, tëverdha në të blertë ose të kuqe, që për-doret në mjekësinë popullore si bar përplagë. Gjethe (lule) babaniku. I vuri ba-banik lungës.

BABË m. 2. vet. nj. Bimë me farë, që luanrolin e mashkullit në kryqëzimin për tënxjerrë një lloj të ri. Bimë babë. Farëbabë.

BADËR f. 1. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të degëzuar e të lartë rreth njëmetër, me rrënjë si qepujkë, me gjethesi të preshit dhe me lule të vogla e tëbardha, që rritet në kullota dimërore e

lulëzon në pranverë; presh i egër. Badra emalit. Badër uji. Lule badre. Karabushbadre.

2. Shpatore, luleshpatë.

BAFËR f. Rrunjë, qelbës. Shartoj bafrën.

BAGOLINË Bar i ngjashëm me tër�lin, i lartëafër një gjysmë metri, me gjethe të holla,që çel lule në ngjyrë limoni.

BAJAME f. 1. Pemë e vendeve të ngrohta, megjethe të vogla e heshtake dhe me lule tëbardha ose ngjyrë trënda�li, që çelin nëpranverë; fryti i këtij druri, që ka trajtëvezake dhe lëvozhgë të fortë e të lëmuar;thelbi i këtij fryti, që ka shije të ëmbëlose të hidhur. Bajame e ëmbël (e hid-hur). Bajame të pjekura (të qëruara, tëthata). Bajame me kripë. Vaj bajamesh.Llokume me bajame. Me sy si bajame.

BAKËM m. 1. Dru i vendeve të nxehta, i fortëe me ngjyrë të kuqe, që përdoret për mo-bilie dhe për të ngjyer. Orendi (tryezë)bakëmi. Bojë (ngjyrë) bakëmi.

BALÇ m. 1. Lule balsami. Lule balçi. Lëngbalçi.

BALKROCË f. Lloj trënda�li, me gjethe gjith-monë të blerta, me lule të bardha, meerë të mirë e të grumbulluara në tufa;trënda�l breshke.

BALOSHE f. 2. Mështekën.

BALSAM m. Lule balsami shih teLUL/E,∼JA.

BALTËROK m. Shkurre deri një metër e lartë,e ngjashme me pjerëzën e shkëmbinjve,me gjethe të forta, të qëndrueshme e medhëmbëza afër majës, me lule të verd-heme, që bën kokrra në ngjyrë si në tëverdhë ose të kuqërreme.

BALTHUKË f. Shkurre e madhe me dru tëlakueshëm, me gjethe të vogla gjatoshe,me lule të verdha, që i kanë petlat të ngji-tura si luspat e peshkut e me erë të keqe.

BALLËBRESHTËZ f. Bimë barishtoreshumëvjeçare, e ngjashme me grashinën,me gjethe të vogla e të renditura dy e nga

3

dy në bisqe, me lule të bardha e në tufësi të akacies, që rritet në ara e livadhedhe që është ushqim i mirë për kafshët.

BALLGUN m. krahin. Shpardh.

BALLKOT m.

1. Bar peshku. Zë peshk me ballkot. 2.Një lloj gruri kokërrbardhë, me hala tëgjata. * I dha barin e ballkotit dikujt imori mendjen, e trullosi.

BAMBU f. Bimë e vendeve të nxehta, me kër-cell të drunjtë, të fortë, të gjatë, me nyjadhe përbrenda fyl si kallami. Shkop bam-buje. Shportë (kanistër, kapele) bambuje.Kasolle bambuje. Pyje me bambu.

BAMJE f. Bimë barishtore njëvjeçare, me kër-cell të degëzuar, me gjethe të mëdha etë çara si pëllëmbë, që bën bishtaja tëvogla, shumëfaqëshe e si bri dhe që rritetsi perime; bishtaja e kësaj bime, që për-doret për gjellë. Bamje të njoma. Gjellë(mish) me bamje.

BANANE f. Bimë e vendeve të nxehta, metrup të lartë, me gjethe shumë të mëdha,me lule si vile, që bën fruta të gjatë, tëkthyer, të tultë, me lëkurë të trashë e tëlëmuar, me ngjyrë të verdhë kur piqen,të ëmbël e me erë të mirë; fruti i kësajbime. Pyll bananesh. Lëkurë bananeje.Ngjyrë bananeje. Akullore me banane.Qëroi bananen.

BAOBAB m. Dru tropikal me trung shumëtë trashë dhe me kurorë të gjerë, që bënkokrra të mëdha si kunguj. Baobabiafrikan.

BAR I m. 1. Bimë zakonisht njëvjeçare, mekërcell të hollë e të njomë që nuk drun-jëzohet, me gjethe të holla e të gjata nëngjyrë të gjelbër, e cila mbin e dendur nëlivadhe e në vende të tjera dhe shërbenkryesisht si ushqim për kafshët; përmb.tërësia e bimëve të këtij lloji, që rritenvetë në livadhe, në ara etj.; mbulesa egjelbër me këto bimë; lëndinë. Bar i gjel-bër. Bar i njomë (i ri, i thatë). Bar iegër bimë barishtore që mbin e rritet vetë.Bar i dendur. Bar helmues (i kripur).Bar mali (kënete). Bar vjeshte.

BAR ARGJENDI shih KËPUTJ/E,∼A II.

BAR BALSAMI shih BALÇ,∼I.

BAR BERONJE Bimë barishtore me gjethesi të rigonit e me lule të bardha, qërritet tufë zakonisht nëpër shkëmbinj dheqë përdoret në mjekësinë popullore përgratë që nuk lindin.

BAR BIBE Bimë barishtore deri një metër egjysmë e lartë, me lule të bardha si push,me gjethe të gjata e të holla që dalintufë afër rrënjës dhe që përdoren përmjekimin e verdhëzës së bibave.

BAR BLETE Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe vezake, me push e me erë të mirësi të limonit, me lule ngjyrë trënda�li osetë bardha, që përdoret për të mbledhurbletën kur roit; milcë, lule limoni.

BAR BRENGE Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të degëzuar, me lule të imëtangjyrë trënda�li, me gjethe si të shelgute me push në të dy anët, që zihet e për-doret për mjekime popullore.

BAR BRESHKE Një lloj bari si qumështorja,që lëshon kalli si gruri dhe që e ha shumëbreshka.

BAR BUÇI Bar gjarpri.

BAR DALLËNDYSHEJE Bimë barishtorenjëvjeçare, me gjethe të vogla gati tërrumbullakëta, të cilat kanë në mes njënjollë të zezë.

BAR DELLI shih GJETHE DELLI.

BAR DERRI Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të trashë e të gjatë dhe me lule sitë fshesës.

BAR DJATHI Bimë që përdoret për të zënëqumështin djathë.

BAR DHËMBALLE shih ARRËS,∼I.

BAR ETHESH shih TRIK/Ë,∼A.

BAR FARE Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe të gjata e të holla, me kalli si egjrae me fara, që përdoren në mjekësinë pop-ullore.

BAR GOMARI shih GJEMBAÇ,∼I.

4

BAR GRISKLE Bimë barishtore shumëv-jeçare, që rritet në pyje e në shkorrete,që i ka gjethet të vogla e lulet në trajtëkupe, ngjyrëmanushaqe e të vendosurarresht anës kërcellit dhe që e bën frytinsi boçe.

BAR GRYKE Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të drejtë e të mbuluar me pushdhe me gjethe të çara anash.

BAR GURI Bimë barishtore njëvjeçare, melule ngjyrë vjollce, që rritet zakonishtnëpër shkëmbinj dhe bën farë prej trikokrrash të imëta e të kuqe.

BAR GJAKU

a) Bimë barishtore, me kërcell të gjatëmbi një pëllëmbë, i cili, kur këputet, nx-jerr një lëng në ngjyrë të kuqe. b) shihBISHTMI, U 1.

BAR GJALPI Lloj bari që ka erë si të bul-metit.

BAR GJARPRI Bimë barishtore shumëv-jeçare, pa lule, me zhardhok, me gjethetdhe kallirin si të këlkazës, që përdoret nëmjekësinë popullore kundër helmimit tëbagëtive nga gjarpri.

BAR GJEDHENI shih KËPUTJ/E,∼A II.

BAR HELMI Bimë barishtore me kërcell tëgjatë e të degëzuar, që nxjerr lule tëverdha dhe që është helmuese për bagët-inë.

BAR HËNËZE Bimë barishtore shumëvjeçare,me rrënjë të gjatë boshtore, me gjethetë renditura në një bisht njëra kundrejttjetrës, me lule si të grashinës, që mbilletnë toka të varfra si ushqim për bagëtinë.

BAR HIKRRAQI shih SYKA,∼U.

BAR HIRRE

a) Bimë barishtore njëvjeçare, me gjethesi të koprës së egër, me lule të bardha,që rritet nëpër lëndina dhe që i hidhetgjizës për t'i dhënë një erë të mirë oseqë përdoret në mjekësinë popullore përshërimin e hirrëzës së kafshëve. b) Barpërdhesi.

BAR HIRRËZE Bar hirre.

BAR I HIDHËT shih RRUSHKULL,∼I.BAR I IMËT Bimë barishtore njëvjeçare, me

kërcell të shkurtër e me nyja, me gjethetë holla, që nxjerr lule të imëta, të bard-heme e të mbledhura tufë dhe bën faratë zeza e shumë të vogla.

BAR I KEQ kryes. Bimë barishtore që mbi-jnë vetvetiu nëpër ara, nëpër kopshte etj.dhe që dëmtojnë a pengojnë rritjen ebimëve të dobishme.

BAR I MADH shih SHPEND/ËR.∼RA.BAR I QELBUR Bimë barishtore me gjethe

të holla si të pishës, me lule të kuqe, qëmban erë të qelbur.

BAR I TRASHË Madërgonë.

BAR I VERDHË Kuskutë.

BAR JODI Tamblagjak, gjak qumështi.

BAR KOLANECI Bar përdhesi.

BAR KRIMBI Bimë barishtore, me gjethe tëvogla të prera në mes, me lule të bardhae ngjyrë manushaqe në majë, që bën njëfarë të murrme të imët e të rrumbullakët.

BAR KRIPI shih PËRÇUK,∼U.BAR KRYEZI Bar i së paemrës.

BAR KUKUNJËZE Bimë barishtore njëv-jeçare, me gjethe të imëta si të gjembaçite me lule të verdha si të trëndelinës, qëpërdoret në mjekësinë popullore për tëshëruar kukunjëzat.

BAR LEBRE Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe si gjuhë ngjale e me push në të dyanët, me lule ngjyrë trënda�li të çelur,që përdoret në mjekësinë popullore përshërimin e lebrës së gjinjve.

BAR LEPURI Bimë barishtore njëvjeçare, ebutë si mëndafshi, me farën si xhufkë tëgjatë e të zbardhur, që rritet deri një pël-lëmbë e përdoret si ushqim për kafshët.

BAR LËNGOSE Bar përdhesi.

BAR LËNGJYRE Bimë barishtore me gjethetë gjata, me lule ngjyrë manushaqe e meerë të rëndë, që përdoret në mjekësinëpopullore për shërimin e lëngjyrës.

5

BAR LUNGE Bimë barishtore me lule tëkaltra ose si të manushaqes, që rritet nëpyll dhe që në mjekësinë popullore për-doret për shërimin e lungave.

BAR MAJASËLLI Bimë barishtore me kërcelltë përkulur, me gjethe ngjyrë argjendi za-konisht me push në të dy anët, me kurorëlulesh të bardha ose të purpurta, që rritetnë toka të thata.

BAR ME KOKË krahin. Tër�l.

BAR MËNDAFSHI Bimë barishtore shumëv-jeçare, e helmet, me kërcell të hollë ka-cavarës, me gjethe në trajtë zemre, melule në tufë e ngjyrë jargavani të hapur,që bën fara të mbështjella në një �etë mepush të gjatë.

BAR MIU Shpargull.

BAR MJALTI Lule blete.

BAR MORRI Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe si të rrapit, me lule të gjelbra nëtë kaltër, që bën fara me dy bërthama sifasule dhe që përdorej kundër morrave.

BAR NDËRGISHTEJE Bimë barishtoreshumëvjeçare, me zhardhok, me kërcellqë shtrihet përtokë, me gjethe të dhëm-bëzuara, me lule të verdha, që përdoretnë mjekësinë popullore për shërimin endërgishtes.

BAR NEPËRKE Bimë barishtore, me gjethesi të grurit e me pika të zeza.

BAR NGALOSE shih GURGULLESH/Ë,∼A.

BAR NGJITËS Gjunjëz.

BAR PASRREGULLI Bimë barishtore, melule të kuqe e të rrumbullakëta si të zam-bakut, me gjethe si këmbë pate, që për-doret në mjekësinë popullore për të sjellënë vete një njeri, të cilit i ka rënë të �kët.

BAR PATE Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell që shtrihet përtokë, me gjethe tëvogla në nyjat e kërcellit, me lule të gjel-bra e anash trënda�li, që bën fara tëvogla, të cilat i hanë shpendët.

BAR PESHKU Bimë barishtore dyvjeçare, megjethe të mëdha, të gjata e të mbuluarame push, me kërcell të drejtë, që në majëka një kalli me lule të verdha.

BAR PEZMI Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të drejtë, me gjethe të butae të çara si të �erit, me lule tufë në majë,që përdoret në mjekësinë popullore përplagët me qelb.

BAR PËRDHESI Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell në ngjyrë të errët, me rrënjëtë dendura e të hidhura, me lule tëverdha, që përdoret në mjekësinë popul-lore kundër përdhesit të bagëtive.

BAR PLAKASH Lule vjeshte.

BAR PLASJEJE Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të degëzuar në majë si fshesë,me gjethe vezake, me lule të bardha e nëtufë, që përdoret në mjekësinë popullorepër shërimin e plasjes.

BAR PLEHU Bimë barishtore me gjethe si tëhithrës, me lule ngjyrë trënda�li, me farasi të lirit në ngjyrë të kuqërreme, qërritet në plehërishtë dhe lulëzon nga mesii verës.

BAR PLESHTASH Bimë barishtore njëv-jeçare, me kërcell deri një metër, megjethe si të hithrës, me lule si të shpa-tores, që rritet nëpër shkëmbinj dhe farate së cilës përdoreshin në mjekësinë popul-lore për shfarosjen e pleshtave.

BAR PULASH Bimë barishtore me kërcell tështrirë përtokë, gjethet e njoma të së cilëspërdoren si ushqim ose në mjekimet pop-ullore.

BAR PUSHI Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të hollë, me gjethe të imëta,me lule të mbledhura si fshesë, që del nëtufa të dendura dhe që e hanë kafshët.

BAR QENI Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe si të mendrës e me push, me luletë bardha dhe me fara si të çajit, që rritete lartë mbi një pëllëmbë.

6

BAR QEROSI Bimë barishtore me kërcell tëtrashë, me gjethe të rralla e të dhëm-bëzuara si të manit, që bën fara tëvogla të mbështjella në një lëvozhgë megjemba si të gështenjës dhe që përdoretnë mjekësinë popullore.

BAR QUMËSHTI Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell si të qumështores, me gjethetë holla e të gjata, me gjemba të vegjël sitë hithrës, që u jepet si ushqim bagëtivepër të shtuar qumështin.

BAR RRESH Bimë barishtore njëvjeçare, melastarë shumë të hollë, të gjatë, të butëe të verdhemë, me lule ngjyrë limoni, qëdel nëpër ara të korrura, nuk e hanë kaf-shët dhe përdoret në mjekësinë popullorekundër rreve.

BAR SAHATI Bimë barishtore, me burbuqesi të zymbylit, që nxjerrin disa �jëza siakrepi i sahatit.

BAR SQUFURI Bimë barishtore shumëvjeçaregjithmonë e gjelbër, me kërcell të shtrirëpër tokë e të rrënjëzuar, me gjethe tëholla si push rreth kërcellit, që nxjerrkalli të verdhë.

BAR SHËLLIRE Bimë barishtore, me gjethetë vogla e me lule të bardha me push,që vihet në kaden e djathit kundërshtrepave.

BAR SHKËNDIJE Bimë barishtore, me gjethesi të hithrës e me një vijë të bardhë, melule të vogla e të bardha, që përdoret nëmjekësinë popullore për shërimin e pikësnë sy.

BAR SHPËRGËTIE Bar i së paemrës.

BAR SHPIRRE Kuskutë.

BAR SHPRETKE Ryzë.

BAR SHQIPONJE Bimë barishtore shumëv-jeçare, e helmet, me kërcell të drejtë eme push, me gjethe të gjata, me lule tëverdha si këmborë.

BAR SHURRËGJAKEJE Bimë barishtore,me kërcell të kuq e të gjatë deri njëgjysmë metri, me gjethe si të hides e me

lule të bardha, që përdoret në mjekësinëpopullore për shërimin e shurrëkuqes sëbagëtive.

BAR TAMBLI Qumështore.

BAR TELISHI Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të lëmuar e të gjatë mbi njëmetër, me gjethe shumë të holla si �jebari, me lule si fshesë, që përdoret siushqim për kafshët dhe për gjelbërim.

BAR TESHI Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të degëzuar, me gjethe pen-dore të çara në buzë dhe me lule të pur-purta, që përdoret në mjekësinë popul-lore për shërimin e teshit a të shpërgëtisë.

BAR TË PRERI shih BALÇ,∼I 1.

BAR THËLLËZE a) Bimë barishtore njëv-jeçare ose shkurre shumëvjeçare, e hel-met, me lule të vogla, të gjelbra, pa petlae të mbledhura në kalli, me gjethe tëmëdha, që kanë një lëndë ngjyruese. b)Thërroke, xerxele.

BAR THIU shih TRIK/Ë, ∼A.

BAR UJI Maraskë.

BAR URDHEJE Rrushqyqe.

BAR URITHI Bimë barishtore e fushave, mekërcell e gjethe si të zymbylit, me lulengjyrëvjollcë, që e pëlqejnë bletët.

BAR VEDRE Bimë barishtore, me lule ngjyrëblu, me gjethe të renditura në dy anët enjë kërcelli dhe me erë të këndshme si ajoe rozmarinës.

BAR VERDHËZE Bimë barishtore, me kërcellqë shtrihet përtokë, me gjethe të bard-heme, që bën kokrra si lende të verdhadhe që përdoret në mjekësinë popullorepër shërimin e verdhëzës.

BAR VESE Bimë barishtore njëvjeçare, e lartëderi një pëllëmbë, me lule në ngjyrë tëkaltër, që përdoret në mjekësinë popul-lore për shërimin e sëmundjes së lëkurëstë shkaktuar nga vesa.

7

BAR VESHI Bimë barishtore shumëvjeçare,me gjethe të tulta e me lule ngjyrëtrënda�li, që rritet zakonisht në muretë vjetra e mbi çati dhe që përdoretnë mjekësinë popullore për shërimin eplagëve dhe të sëmundjeve të veshit.

BAR ZEMRE Sanëz, agnushe.

BAR ZOGU Lloj luleje me ngjyrë të verdhëdhe me erë të mirë.

BARABARDH m. Një lloj bari i gjatë, ibardhë, me xhufkë në ngjyrë të kuqe.

BARBAROZË f. Bimë barishtore me erë tëmirë, me gjethe si pëllëmbë e me push,me lule të vogla ngjyrë trënda�li, që mba-het në saksi për zbukurim. Lule bar-baroze. Erë barbaroze.

BARBUNJË f. Lloj fasuleje, që bën bishtajatë gjera, me kokrra të mëdha e mish-take; bishtajat e kësaj bime, që të njomagatuhen gjellë. Ngastër me barbunja.Mish me barbunja.

BARDREDH m. shih DREDHK/Ë,∼A.

BARDHESË f. Bar përdhesi.

BARDHË mb. Pisha e bardhë. Bredhi ibardhë. Veshtulla e bardhë. Mështeknae bardhë. Zambaku i bardhë. Trënda�lii bardhë. Plepi i bardhë. Lakra e bardhë.Sinapi i bardhë. Frashri i bardhë. Tër�lii bardhë. Nena e bardhë. Fiku i bardhë.Kërpudha e bardhë. Myku i bardhë. Ul-liri i bardhë. Misri i bardhë. Fasulja ebardhë. Rrushi i bardhë.

Kulpër e bardhë (e egër) shih teKULP/ËR,∼RA.

BARDHËKUQE mb.

1. Kërpudhë bardhëkuqe: një lloj kër-pudhe që hahet, me mbulesën sipër tëbardhë dhe poshtë në ngjyrë si të uthul-lës. 2. si em. BARDHËKUQ/E JA f. sh.E, ET. Kërpudhë bardhëkuqe.

BARDHKË f. Lule dhensh.

BARGJAN m. shih KËPUTJ/E, ∼A II.

BARI I ARIUT shih KRAHNJER,∼I.

BARI I ÇIKËS Bimë barishtore, me gjethesi të borzilokut e me push, me lule tëbardha, që përdoret në mjekësinë popul-lore kundër lulëzës së syrit.

BARI I DALËS Bar plasjeje.

BARI I DREQIT shih KUSKUT/Ë, ∼A.

BARI I DRITHIT Bimë barishtore me gjethetë holla, të gjata e të dhëmbëzuara, melule të bardha të grumbulluara në majë,që shtrohet në hambarët me drithë për tëlarguar kandrrat e dëmshme.

BARI I GJËSË Bar plasjeje.

BARI I JETËS Bimë barishtore njëvjeçare, qërritet në fusha e nëpër hamullore dhe qëbën fara të helmëta, lëngu i të cilave, potë pihet, sjell të vjella e gjumë.

BARI I LOTZONJËS Drekëz.

BARI I MINURIT Bimë barishtore me kërcelltë degëzuar, me gjethe gjatore e të dhëm-bëzuara, me lule si të blerta, që mban erëtë keqe kur thërrmohet.

BARI I SË PAEMRËS Bimë barishtore njëv-jeçare, me kërcell të gjatë e të degëzuar,me gjethe pak më të vogla se të hithrës,me lule të bardha si të borzilokut,që përdoret në mjekësinë popullore përshërimin e shpërgëtisë.

BARI I SYRIT Bimë barishtore, me gjethe sitë borzilokut �etëmadh, me fara në majësi të arrësit, që rritet rreth dy pëllëmbë.

BARI I TË HASURIT

Bimë barishtore me gjethe të vogla e tëshpeshta, me lule të bardha, që rritet përtokë në vende me lagështirë dhe që, sipasbesëtytnive, përdorej për mjekimin e �tëhasurit� a të shuplakurit.

BARI I ZGJEBES Bimë barishtore njëvjeçareose shumëvjeçare, me kërcell të degëzuare të gjatë deri një metër, me gjethetë dhëmbëzuara, me lule si gjysmër-ruzull në ngjyrë trënda�li, vishnjeje a tëbardhë, që përdoret në mjekësinë popul-lore kundër zgjebes ose për të ngjyer.

8

BARIMËZ f. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të drejtë e të lëmuar, megjethe të holla, me lule të imëta të mbled-hura si fshesë, që e hanë shumë bagëtitë.Barimëza e bardhë. Barimëza e zakon-shme.

BARKKUQE f. 1. Lloj kërpudhe që hahet, ecila e ka anën e poshtme të kuqe.

BASTËR f. krahin. 1. shih VRUG,∼U. Bas-tra e grurit (e duhanit, e qepës, e hard-hisë). I ra (e vrau) bastra.

BATHË f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe pak të trasha, me lule të bardha nëmanushaqe e me një pikë të errët në petla,e cila mbillet për të pasuruar tokën meazot dhe për bishtajat e kokrrat; bishta-jat dhe kokrrat e kësaj bime, që përdorenpër ushqim. Bathë kokërrvogël. Bathetë njoma (të thata). Ndryshku i bathës.Gjellë me bathë. Miell bathe. Mbjellbathë.

BATHË DETI Çiçibanoz.

BATHË E EGËR Bimë barishtore njëvjeçare,e egër, e helmët, me gjethe pak të trasha,me lule të bardha në manushaqe me njëpikë të errët në petla, që rritet zakon-isht në vende malore dhe bën bishtaja tëmbushura me kokrra.

BATHËR f. bot

1. Bimë barishtore njëvjeçare, me kër-cell të drejtë e me zhardhok, me gjethesi të zambakut dhe me lule si xhufkë nëkrye të kërcellit, në ngjyrë të bardhë osetë verdhë, që çelin në pranverë. Kodërme bathra. Çelën bathrat. 2. shihBAD/ËR, RA 1. .

BATHËZ f. 1. Bimë bishtajore si batha, mekokrra më të vogla, që përdoret kryesishtsi ushqim për kafshët; bathë kokërrvogël.Ushqej me bathëza.

BATHORE II f. Presh i egër, badër. Kokat ebathoreve.

BEDUNICË f. 1. Shkurre e vogël, me gjethetë imëta e të tulta dhe me lule të merme

ngjyrë trënda�li, që rritet në vise të ngro-hta, zakonisht nëpër kodra të thata e nëgurishte. Lule bedunice. Erë bedunice.2. krahin. Sherbelë. Mbledh bedunicë.

BEHAR m. Lule behari (vere) shih teLUL/E,∼JA.

BELOT m. Shkurre e vendeve mesdhetare, medegë që thyhen lehtë, me gjethe të trasha,të lëmuara e përherë të gjelbra, kokrrate së cilës përdoren për ngjyrosje.

BELUSH m. Shkurre e vogël e vendeve të fto-hta, me gjethe përherë të gjelbra, me luletë vogla si këmborë ngjyrë trënda�li tëhapur, që bën kokrra të vogla, të kuqedhe pak të tharta; kokrrat e kësaj bime.Shkurre (kokrra) belushi. Mbledh (ha)belushë.

BERONJË II f. 2. Ashe. Fletë beronjë.

BESHTË f. krahin. Kuskutë. Ferrave e besh-tave.

BEZGË f. Shkurre e vendeve mesdhetare, meshumë degë të holla, me gjethe të zg-jatura si heshtë e poshtë me push, me luletë verdha e të mbledhura tufë, që tërhe-qin bletët; sfakë. Bezgë e egër. Bezgë ebutë. Lule bezge.

BËRCEL m. Tepë, okër.

BËRHAPË f. Bimë barishtore shumëvjeçare,e egër dhe e dëmshme, me kërcell njëpëllëmbë të gjatë, që rritet në kullotadimërore dhe që nxjerr ca kallinj tëveçuar e pa bisht.

BËRHUKË f. 1. Kopër e egër.

BËRSHEN m. Dru halor, i ngjashëm medëllinjën, me gjethe përherë të blerta, qëe ka lëndën të kuqërreme, të rëndë e tëfortë dhe që ka lëng të helmët në bala, nëlëvore e në trung. Dru bërsheni.

BËRTHAMOR mb. 3. Që ka bërthamë.Pemë (farë) bërthamore.

BËRTHAMORE f. vet. Pemë, fryti i të cilaveka bërthamë.

BËRTHANËZ f. Thanukël, thanë e egër.

9

BËRTHOKËL f. 2. Fryt i tultë, që ka njëbërthamë të fortë.

3. krahin. Boçkë, qepë deti.

BIBË f. Bar bibe shih te BAR,∼I.

BIFË f. Pazi.

BINEK m. Bimë barishtore parazitare, me kër-cell të shkurtër e të hollë, që bën kokrratë vogla si të fshesës dhe që del në arat embjella me oriz.

BISHT DACI Bimë barishtore me kërcell tëgjatë e të hollë si �ll dhe me një tufëgjatoshe në majë.

BISHT GOMARI Bimë barishtore, rreth njëmetër e lartë, me gjethe të holla si hala,që rritet anës përrenjve, kanaleve etj.

BISHT MIU Bishtmi.

BISHTADHIZË f. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të hollë, me gjethe si zemër,me lule të bardha, që kacavaret në bimëte tjera të arave.

BISHTAJORE f. vet. Familje bimësh, e cilapërmbledh barishte, shkurre ose drurë,që e kanë frytin bishtajë. Bishtajore njëv-jeçare (shumëvjeçare). Bishtajore përkokërr. Familja e bishtajoreve.

BISHTAQEN m. Bimë barishtore njëvjeçare,me gjethe të pakta dhe me kërcell tëshkurtër, me lule vezake, që rritet nëlivadhet malore. Bishtaqen kreshtak.Bishtaqen me gjemba.

BISHTDAC m. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me gjethe të holla e të gjata sigjilpërë, me lule të bardha si në të blertë,që rritet nëpër livadhe.

BISHTDUNGË f. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell si të grurit e me gjethe të holla,me tufën e farës të gjatë dhe me �je tëdendura e të buta, që rritet nëpër livadheme lagështi.

BISHTDHELPËR f.

1. Bimë barishtore njëvjeçare, me gjethetë gjata me push nga sipër dhe megjemba anash, që bën lule të blerta ose

ngjyrë vjollce të mbyllët. 2. Lloj rrushii bardhë e kokërrgjatë, që e bën vilengjatoshe si bisht dhelpre.

BISHTMI m. 1. Gjysmëshkurre e vendeve tëngrohta, me gjethe heshtake, pa bisht etë mbuluara me push, me lule si kalli, nëngjyrë të purpurt e me erë të mirë, qërritet zakonisht në toka të thata e shkëm-bore. Lule bishtmiu.

BISHTPELËZ f. Bimë barishtore shumëv-jeçare me lloje të ndryshme, me kërcelltë hollë, me gjethe si të grurit, me lule tëbashkuara në krye si fshesë ose si kalli, qërritet zakonisht ndër livadhe dhe që shër-ben si ushqim për kafshët. Bishtpelëz ekuqe. Bishtpelëz e lartë. Bishtpelëza elivadheve. Bishtpelëz delesh.

BIZELE f. 1. Bimë kacavarëse njëvjeçare, melule të bardha ose ngjyrë trënda�li, qëbën bishtaja me kokrra të blerta; bishta-jat dhe kokrrat e kësaj bime, që përdorenpër ushqim. Bizele pranverore. Bizele tënjoma (të thata). Krimbi i bizeles. Mish(supë) me bizele.

BLANË II f. Urra e drurit.

BLETË f. Bar blete shih te BAR,∼I I. Luleblete shih te LUL/E,∼JA.

BLETËZ f. 1. Bar blete, milcë. 2. Lëpjetë.

BLI m. Dru me trup të lartë e të drejtë, megjethe si zemër e të dhëmbëzuara anës,me lule të verdha të mbledhura në tufëdhe me erë të mirë; lulet e këtij druri, qëpërdoren për çaj. Bli i butë. Bli i egër.Lule (gjethe) bliri. Era e blirit. Çaj bliri.

BLINORE f. vet. Familje drurësh e shkurreshku hyjnë bliri etj.

BLINTH m. Bimë barishtore me kërcell tëtrashë, me �je të holla si shtiza, që rritetnëpër toka moçalore. Blinth i imët.

BOÇËBORË f. Lule bore.

BOÇKË f. 2. Bimë mjekësore shumëvjeçare, ehelmët, me rrënjë si të qepës, me lule tëbardha si në të blertë dhe të mbledhuranë vile, që del nëpër shkëmbinj në visetbregdetare; qepë deti. Boçkë bregdetare.Boçka e kuqe. Kokë boçke.

10

BORDULLAK m. Bimë barishtore e degëzuar,e cila rritet e shtrirë nëpër livadhe, anësarave etj., ka kërcej të butë dhe gjethe tëtrasha, që përdoren për ushqim. Lakror(byrek) me bordullak. Sallatë me bordul-lak.

BORDULLAKORE f. vet. Familje bimëshbarishtore ku bën pjesë edhe bordullaku.

BORË f. kryes. nj. Lule bore shih teLUL/E,∼JA.

BORIGË f. Pishë e zezë, çetinë. Pyll meboriga. Kurorë borige. * Kërkon dardhanga boriga kërkon diçka të pamundur,kërkon qiqra në hell.

BORONICË f. Qershizë, thrashegër, rrushmali. Lëng boronice. Çaj boronice.Ngjyrë boronice.

BORZILOK m.

Bimë barishtore njëvjeçare, me lule tëbardha, me gjethe të vogla e me erë tëkëndshme, që mbillet në saksi ose në obor-ret e shtëpive. Borzilok i egër bimë bar-ishtore njëvjeçare me gjethe të rralla eme lule të kaltra, që rritet nëpër livadhedhe që e hanë kafshët. Lule (gjethe)borziloku. Një degë (një tufë) borzilok.Era e borzilokut.

BOSHTËR f. Shkurre që i ngjet shtogut, elartë deri dy metra, me gjethe vezake mepak push, që bën lule të verdha me bishttë shkurtër; shtogër. Gardh me boshtra.

BOTANIK mb. * Pjekje botanike pjekje naty-rore e farërave të bimëve.

BOZHURE f. 1. Lule gjak. Lule bozhureje.

BREDH m. Dru halor përherë i gjelbër, mekurorë me majë, që lëshon boçe të gjatadhe që përdoret më shumë për mobilie.Bredh i bardhë. Bredh i zi. Bredh i kuq.Bredhi i Vitit të Ri. Dru bredhi. Boçëbredhi. Pyll bredhash.

BRENGË II f. * BRENGË THIU Bimë barish-tore me degë të gjata e të shtrira përtokë,me gjethe të imëta e të mprehta, që dele rritet zakonisht nëpër pyje.

BRESË f. Radhiqe.

BRESHKË f. 3. shih BRESHKËZ,∼A 4.

Grurë breshke shih te GRUR/Ë,∼I. Lirii breshkës liri i egër. Lule breshke shih teLUL/E,∼JA. Trënda�l breshke balkrocë.

BRESHKËZ f. 4. Gungë që del në trung të ul-lirit, e cila mund të shkëputet nga trungue të mbillet si �dan.

BRETK I m. zool. * Lule bretku zhabinë.

BRI m. Brirët e gjethes.

BRI THEKRE Lloj kërpudhe në trajtë brirështë zinj, që del në kallinjtë e drithërave esidomos të thekrës.

BRIGJËR m. Ashe.

BROKËR m. Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të gjatë, me lule të verdha, megjethe të gjata e të shtrira përtokë, qëdel në vjeshtë zakonisht nëpër hamulloremisri.

BRUKË f. Dru a shkurre e viseve mesdhetare,me gjethe të holla si leskra e me lule tëgrumbulluara në tufë, që rritet zakonishtafër ujërave.

BRUKTH m. Bimë, që në rrënjë lëshon njëkokërr të madhe si patate, me lëkurë tëzezë e me shumë �je të holla. Rrënjëbrukthi.

BRUSHTOVATË f. Shkurre me kërcell megjemba e zakonisht të shtrirë përtokë,me gjethe vezake, të dhëmbëzuara e tëbashkuara tri e tri, me lule të bardha, qëbën fryte si të manaferrës.

BRUSHTULL f. shih URTH,∼I I.

BUALL m. Fik bualli shih te FIK,∼U 1. Lulebualli shih te LUL/E,∼JA.

BUALLËS mb. * Rrush buallës (kumbullor)shih te RRUSH, ∼I.

BUÇ II m. zool. krahin. * Bar buçi shih teBAR,∼I I.

BUFË f. Hardhi e egër, larushk, larëz.

BUFKË f. 4. Lulebufkë.

11

BUHAVICË f. Bimë barishtore, që rritet za-konisht tufë, me kërcell të lartë deri njëmetër, me lule të verdha, me gjethevezake shumë të gjata e me push, të cilatlëshojnë një lëng ngjitës. Lule buhavice.Kanistër buhavice.

BUJGËR m. Lloj qarri, i gjatë deri njëzet epesë metra, me lëkurë të murrme, megjethe vezake e të dhëmbëzuara si të lisitdhe me dru të fortë; qarr i kuq. Bujgri iashpër bungëkeqja. Tra (dërrasë) bujgri.

BUKË DERRI Bimë barishtore shumëvjeçare,me gjethe vezake e me lule në ngjyrëtrënda�li a të bardha, që rritet nëpërshkurre e çel në vjeshtë.

BUKË MALI Një lloj lakre e ëmbël, �etët e sëcilës bëhen gjellë.

BUKËLEPE f. Bimë barishtore, që rritet nëfusha bregdetare, lulëzon gjatë dimritdhe mund të përdoret për ushqim.

BUKJE f. Kashtë kënete me kërcell tëmbushur e të butë, që përdoret për tëmbuluar çatitë e kasolleve, për të bërërrogoza etj.; kashtë frytje; lulja e kësajkashte.

BUKUR mb. Lëpjetë e bukur shih te LËP-JET/Ë, ∼A. Zonjë e bukur shih teZONJ/Ë,∼A.

BULB m. 1. Pjesë e trashur e kërcellit të disabimëve barishtore në trajtën e kokës sëqepës e me �etë të tulta. Bulbi i qepës.Bulbi i zambakut. Gjethet e bulbit.

BULBOR mb. 1. Që ka bulb. Bimë bulbore.

BULI m. Lloj vidhi deri tridhjetë metra i lartë,me kurorë të gjerë e me degë të varura,me gjethe të rrumbullakëta e të dhëm-bëzuara, që rritet zakonisht në fusha enë toka të lagëta bregdetare.

BULLEDËR f. 1. Kërpudhë e madhe në tra-jtën e thundrës së kalit, që rritet në trungtë drurëve dhe që përdoret për të bërëeshkë; kërpudhë eshke.

BUNG m. Lloj dushku tridhjetë-dyzet metrai lartë, me trung të trashë, me kurorë

të gjerë e të çrregullt, me lëkurë të mur-rme e me gjethe vezake, që nxjerr trideri shtatë lende së bashku në një bisht.Bunga e butë. Lende bungu. Dërrasëbungu. Pyll bungjesh.

BUNGËBUTË f. Lloj bungu njëzet-tridhjetëmetra i lartë, me lëkurë të plasaritur eme push, me gjethe vezake dhe me lendemë të vogla se të bungut, që kur bien, elënë kësulën në degë; bungë e butë. Drubungëbutë. Lendet e bungëbutës. Pyllbungëbutë.

BUNGËKEQE f. Lloj bungu, që i ka gjethettë hidhura.

BUNGËKUQE f. Bung, që i ka degëzat e rejatë kuqërreme; qarr i kuq.

BUNGËL f. Shpardh.

BUNGËLESHE f. shih BUNGËBUT/Ë,∼A.

BURBULL m. Shkurre deri dy metra e lartë,me gjethe vezake e me push, me lule tëbardhëlleme, që bën kokrra të vogla e tërrumbullakëta me ngjyrë të kuqe; ftua iegër. Burbulli i butë. Kokrra burbulli.

BURTH I m. Bimë barishtore, me kërcelltë shkurtër, me gjethe në trajtë zemre,me lule të merme ngjyrë trënda�li nëtë bardhë, që çelin në korrik; ciklamini egër.

BUSH I m. Shkurre me shumë degë ose druderi tetë metra i lartë, me gjethe vezakejorënëse, me lule të vogla në tufë, që eka lëndën të verdhë, të fortë e me palcëdhe që përdoret për të bërë orendi, veglapune, çibukë, lodra etj. Bush i egër.Çibukë (lugë, fyell) bushi.

BUSHK m. Bush. Mal me dushk e me bushk.

BUTË mb. Ferrë e butë shih te FERR/Ë,∼A.Kulpër e butë sumbullare. 1. Ujë i butë(i lehtë) shih tek UJ/Ë,∼I 1.

BUTINË f. Gjini shkurresh a drurësh megjethe rënëse ose të qëndrueshme, melule të vogla zakonisht të bardha, qëbëjnë kokrra të kuqe a të zeza me njëfarë brenda dhe që mbillen për zbukurim.

12

Butina e butë shkurre ose dru i vogël derikatër metra i lartë, me lule të bardha, tëmbledhura tufë e me erë të mirë. Butinae kuqe shkurre ose dru i vogël deri katërmetra i lartë, me gjethe vezake e të dhëm-bëzuara, me lule të bardha në të kuqër-reme. Butina �etëlarë shkurre me gjethetë qëndrueshme, me lëvore të kuqërreme,me lule të merme, të bardha si në të kuqe.

BUTISHTË f. Bungëbutë.

BUXHAK II m. Bimë barishtore njëvjeçare,e ngjashme me grashinën, me kërcell tëgjatë e të përkulshëm, me gjethe çift e melule të kuqe, që lëshon bishtaja me shumëfara të zeza e të rrumbullakëta dhe qëmbillet si hasëll për ushqim të kafshëve.Buxhak hasëll. Farë (bishtajë) buxhaku.Kullot në buxhak (lopët). Ushqen mebuxhak.

BUZË NUSEJE Gjembaç, që lëshon lule tëverdha.

BUZËDELE f. Luleshqerrë.

BUZËMADHE f. Bimë e egër barishtore, megjethe të gjera si të luleshqiponjës, por tëpa çara, dhe me lule të bardha në trajtëne manushaqes, që rritet buzë kanaleve.

BUZORE f. vet. Familje bimësh barishtoreose shkurre, ku bëjnë pjesë borziloku,rigoni, sherbela, rozmarina, livanda etj.

BYTHËKROMË f.

1. Trënda�li i egër. 2. Ferrac.

BYTHËQIQËR f. Bimë që rritet si shkurre,me degë të holla e të gjata që kacavaren,me lule gjatoshe si kallam dhe me kokrrasi qiqër.

BYTHËQYQE f. Bimë e egër, me kërcell tëgjatë, të mbushur në të dyja anët megjethe të mëdha e të rrumbullakëta, qëlëshon fara si kokrrat e arrës dhe që delzakonisht nëpër ara të mbjella.

CARANGTH m. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me rrënjë të gjatë, me një lulenë trajtë tufe me thekë e ngjyrëvjollcë,me kërcell të lartë, të veshur me gjethe

të vogla, të cilat kanë anash gjemba tëmprehtë e të hollë. E shëroi plagën merrënjë carangthi.

CEDËR m. Dru halor i lartë me kurorë sipiramidë, me hala të ashpra, të gjelbranë të hirtë e të mbledhura tufë, që bënboçe rrumbullake ose vezake dhe që për-doret për orendi e në ndërtim. Dru cedri.Rrëshirë cedri. Boçet e cedrit. Pyll mecedra.

CËRMËDELL m. Shkurre e vendeve të ngro-hta, e afërt me shqemen, me dru të verd-hemë e me gjethe vezake, që përdoren përtë regjur lëkurët. Dru cërmëdelli. Ngjyejme cërmëdell. Mban erë të rëndë si cër-mëdell.

CIKLAMIN m. 1. Bimë barishtore zbuku-ruese, me gjethe në trajtë zemre dheme zhardhok të trashë, që nxjerr lule tëmëdha me ngjyrë të bardhë e vjollcë tëhapur në të kuqe. Ciklamin i egër. Luleciklamini.

CIKUTË f. Bimë barishtore shumëvjeçare, mekërcell të gjatë e të degëzuar lart, megjethe të holla e të dhëmbëzuara, me luletë vogla, të bardha e të mbledhura tufë,që ka rrënjë të trashë e me lëng të helmetdhe që rritet në vende me ujë.

CILINDËR m. 5. Pjesa e trungut, e degëveose e rrënjëve të një druri, që mbetet potë heqim lëvoren. Cilindër qendror.

CIMARTE f. Shkurre me gjethe të vogla si tëshegës, me lule të verdha, që bën kokrratë zeza dhe që rritet në vende bregdetare.

CIMBËL f. Bimë barishtore me gjethe të voglae të lëmuara, të mbledhura tufë, që rritetnë shkëmbinjtë e bregdetit dhe përdorete zier si sallatë.

CIMË II f. Tufë lulesh të një bime, e cila për-bëhet nga një lule e parë dhe nga disalule të tjera rrotull saj, që dalin më vonënga e njëjta nyjë.

CUCUFENDË f. Fendëdosë.

CURRUBABË f. 2. Tërshërë e egër.

ÇAÇANIK m. 1. Pema e arrës; kokërr arre melëvozhgë të njomë. Gjethe çaçaniku.

13

ÇAFËR II m. Lloj gruri me kokrra të mëdhae të rrumbullakëta.

ÇAJ m. 1. Shkurre, që rritet në disa vendetë ngrohta, me lule të bardha, me gjethepërherë të gjelbra e me erë të këndshme,që thahen e përdoren për të përgatiturnjë pije të ngrohtë; çaj i zi, çaj Evrope;emërtim për disa lloje të veçanta bimëshbarishtore të vendit tone, që përdorenpër të përgatitur një pije të ngrohtë. Çajmali bimë e tillë shumëvjeçare që rritetnë malet e vendit tone, me kërcell e megjethe në ngjyrë argjendi, me lule tëverdha e me erë të këndshme. Gjetheçaji. Lule çaji. Një tufë çaj. Kuti meçaj. Mbledh çaj.

ÇAKLLAZ m. 1. Bar breshke, halmucë.

ÇALLMARE f. Bimë barishtore zbukurueseme kërcell të gjatë dhe me lule pa erë,që i kanë petlat të mbledhura njëra mbitjetrën.

ÇALLMË f. Lule çallmë çallmare.

ÇAM II m. shih BREDH, ∼I. Çam i bardhë.Dru çami. Pyll çami.

ÇAPAROZ m. Lloj gruri kokërrmadh e i fortë,me ngjyrë të bardhë në të kuqërremë eme hala të zeza. Çaparoz i bardhë (ikuq).

ÇAUSH m. hist. * Rrush çaush lloj rrushikokërrmadhe i bardhë.

ÇERÇEM m. krahin. Carac. Dru çerçemi.Kokrra çerçemi.

ÇETINË f. 1. Pishë e zezë, borigë. Çetinë ezezë harmoç. Pyll çetine. Mal me çetinë.

ÇILEK m.

ÇOL m. 2. Lloj bime që rritet nëpër moçal-ishte dhe e hanë kafshët e ngarkesës.

DAFINË f. 1. Dru a shkurre që rritet nëvendet mesdhetare, me gjethe gjithmonëtë gjelbra e me erë të këndshme, që bënkokrra të vogla me ngjyrë të errët; lar.Da�në �etëgjerë (�etëngushtë). Druri ida�nës. Degë (�etë, gjethe) da�ne. Pyllda�nash.

DAFINOR mb. bot 1. Që është i së njëjtësfamilje me da�nën. Shkurre da�nore.Familja da�nore. 2. I da�ntë. .

DAFINORE f. vet. Familje drurësh e shkur-resh ku bëjnë pjesë da�na, kanella etj.

DALLËNDYSHE f. Bar dallëndysheje shih teBAR,∼I I.

DAMAR m. 2. Çdonjëri nga gypat, nëpër tëcilët kalojnë lëndët ushqyese në trupin ebimës, në gjethet etj. Damarë kryesorë.Damarët e drurit (e gjethes). Iu thanëdamarët.

DARDHËZ f. Bimë barishtore me kërcell tëtrashë e me gjethe të tulta si të bor-dullakut, me lule të bardha pesëcepëshee të merme, që rritet zakonisht nëpërmurishte të vjetra dhe përdoret për t'ungrënë. Lulet e dardhëzës.

DARDHISHTË f. 2. Dardhë e egër, gorricë;kokrra e saj. E preu dardhishtën. Shar-toi një dardhishtë. Mblodhi ca dard-hishta.

DARDHORE f. Gorricë e vogël, që nuk kalëshuar ende kokrra.

DARDHUKËL f. Dardhë e egër, gorricë;kokrra e saj.

DARKAJKË f. Rrënja e pazisë.

DASHE f. * Kërpudhë dashe shih teKËRPUDH/Ë,∼A 1.

DASHEZ f. Bimë barishtore njëvjeçare, që ika gjethet si të angjinares e me gjembatë butë nëpër të çarat dhe që rritet gjatëdimrit në vende të ngrohta, buzë lumen-jve a në bregdet e përdoret si ushqim.

DASHTËR f. 1. Bimë barishtore e egër, mekërcell të drejtë e të lartë, me gjethe tëgjera, të çara e të kthyera nga lart, megjemba të fortë, që çel në verë lule tëbardha.

DEGËZ f. 2. Bisk anësor i ri dhe i hollë, që delnë degët e një druri dhe që zakonisht kagjethe; lastar. Degëza të shkurtra. Kanxjerrë degëza. Krasit degëzat.

DEJÇË f. Gjethe delli, dejëz.

14

DEJËZ f. Gjethe delli, bar delli.

DELE f. Lule deleje shih te LUL/E,∼JA.

DELL m. Gjethe (�etë, bar) delli shih teGJETH/E,∼JA.

DELLËZIM m. Degëzim i një delli te bimët;tërësia e dejve në gjethet e bimëve. Del-lëzimet e gjethes.

DELLËZUAR mb. Që përshkohet nga shumëdej, që ka shumë dellëzime (kryesisht përgjethet). Gjethe të dellëzuara.

DERVISH m. 3. Lloj kërpudhe me bisht tëgjatë e me kësulë të bardhë.

DERR m. Bar derri shih te BAR,∼I 1. Bukëderri shih te BUK/Ë,∼A. Kërpudhë derrishih te KËRPUDH/Ë,∼A. Lule derrishih te LUL/E,∼JA.

DET m. Sallatë deti. Da�në detishih te DAFIN/Ë,∼A.Ferrë deti shihte FERR/Ë,∼A. Fik deti (frëngu)shih te FIK,∼U. Misër deti shihte MIS/ËR,∼RI. Pishë deti shih tePISH/Ë,∼A 1. Qepë deti shih teQEP/Ë,∼A.

DËLLINJË f. Dru a shkurre me gjethe haloregjithnjë të blerta, që bën kokrra të voglae të rrumbullakëta me ngjyrë zakonishttë zezë, të kuqërremtë ose blu të errët dheme erë të mirë; kokrrat e kësaj bime, qëpërdoren në industrinë farmaceutike, përtë bërë një lloj rakie, hardhiç etj. Dëllinjëe zezë (e kuqe). Dru dëllinje. Kokrrate dëllinjës. Vaj dëllinje. Raki dëllinje.Mbledh dëllinja.

DËRNOK m. Bimë barishtore helmuese, mekërcell fyl, me gjethe heshtore të dhëm-bëzuara afër majës, me lule në ngjyrëtrënda�li të çelur, që rritet në toka tëpunuara e me lagështirë.

DIELL m. Lule dielli shih te LUL/E,∼JA.

DIMËR m. Lule dimri shih te LUL/E,∼JA.

DISTIK mb. Elb distik shih tek ELB,∼I.

DJATHË m. Bar djathi shih te BAR, ∼I I.Lule djathi shih te LUL/E,∼JA.

DJEGË f. Kërpudhë që e ka këmbën të kuqe ekapelën të bardhë dhe të djeg kur e ha.

DJEGËS II m. Bimë barishtore me gjethevezake, me lule të bardha, të verdha atë kuqërreme, të mbledhura në vile e meerë shumë të mirë, që rritet në vende meklimë të butë e mund të mbahet edhe sibimë zbukuruese.

DORDOLINË f. Tër�li i livadheve, tër�li ikuq.

DORËZONJË f. Shkurre kacavarëse megjethe gati rrotullare, që çel lule të kuqër-reme nga jashtë e të verdha nga brenda,të cilat i ngjajnë një dore të vogël megishtërinj të përkulur dhe kanë erë shumëtë mirë; lulemustak. Kundërmon dorë-zonja.

DREDHAK mb. 2. Që është i lakuar dhe ipërdredhur disa herë, që është dredha-dredha; që dridhet, i përdredhur. Kërcelldredhak. Bimë dredhake.

DREDHE f.

DREDHË f. 9. Dredhë; urth.

1. Dredhkë. Dredhja e zakonshme. Dred-hja e arave.

DREDHËL f. 1. Bimë barishtore kacavarëse,me gjethe në trajtë zemre, me lule tëmëdha e të vetmuara, në trajtë kambanedhe në ngjyrë të kaltër, që rritet brigjevetë lumenjve a përrenjve, anës udhëve etj.ose që mbahet në kopshte si bimë zbuku-ruese. 2. Lulekëmborë.

DREDHËS mb. 2. Që ngjitet pas një druria një bime tjetër duke u përdredhur, ka-cavarës; dredhak. Bimë dredhëse. Kër-cell dredhës.

DREDHËZ I f. 1. Luleshtrydhe. Dredhëza tëpjekura. Reçel dredhëzash. 2. Dredhkë.Shkul dredhëzat. 3. Urth. Mur i mbu-luar me dredhëza. 4. Dredhë hardhieetj. Ka nxjerrë dredhëza. Është kapurme dredhëza.

15

DREDHKË f. Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të hollë e të gjatë, që shtrihet përtokë ose kacavaret pas një bime tjetër,me gjethe të vogla vezake e me lule tëbardha në trajtën e ziles. Dredhka earave. Heqin dredhkat. E ka mbuluardredhka misrin.

DREDHORE f. vet. Familje bimësh si dredhla,dredhka etj. që përdridhen ose që ka-cavaren pas drurëve e bimëve të tjera.

DREJTË mb. Pjalmim i drejtë. Pjalmim qëbëhet kur pjalmi i një luleje bie në krezate pistilit të po kësaj luleje.

DREKËZ f. Bimë barishtore shumëvjeçare epyjeve halore me dy-tri gjethe vezake tëzgjatura në rrëzë të kërcellit, me lule tëvogla në trajtë kambane, të bardha e meerë të mirë, që bën kokrra të vogla nëngjyrë të kuqe të ndezur dhe përdoret sibimë mjekësore.

DRITËDASHËS mb. Që rritet e zhvillohetmirë në dritë, që ka shumë nevojë përdritë, që do dritë; kund. hijedashës (përbimët). Bimë (lule) dritëdashëse.

DRITHË m. 2. kryes. Bimë barishtore njëv-jeçare (si gruri, misri etj.) që bëjnëkokrra të grumbulluara në kalli, të cilatshërbejnë si ushqim për njerëzit e për kaf-shët; bimët e bukës. Drithëra pranverore.Drithëra buke. Dëmtuesit e drithërave.

DRIZARE f. Lloj laverdhëze e pyjeve a e kul-lotave, me degë të drejta e me push, megjethe vezake e me majë të mprehtë, qëbën lule të kuqe të vendosura dy e ngady në një bisht të përbashkët dhe kokrratë kuqe gjatoshe.

DRIZË f. Shkurre e vendeve mesdhetare medegë të shtrembra e me shumë gjemba,me lëkurë në ngjyrë si të kuqe, me gjethevezake të këmbyera, me lule të gjelbranë të verdhë, që mbin nëpër vende tëpapunuara, anës udhëve etj. dhe për-doret për gjerdhe; ferrëkuqe. Vend medriza. Gardh me driza. Një krah medriza. Heq (pret) drizat. Zë shtegun medrizë. Ngeci në një drizë.

DROKTH m.

1. Fshikartë. 2. Vjegjës. * Iu bë bukadrokth i mbeti buka në grykë, nuk i shkonbuka, iu bë buka lëmsh (komb) në grykë(nga një lajm i hidhur, nga një hall etj.).

DROSHT m. Shkurre e vogël me gjethevezake, me lule të gjata në ngjyrë tëbardhë ose të trënda�ltë, që mbin vetiunëpër pyje e në vende të thata dhe i kafarat në bishtajë.

DRUJUBË f. Shkurre e lartë, me degëtë shumta të mbuluara me push, megjethe në trajtën e veshkës, me lulengjyrëvjollcë, që mbillet nëpër parqe sibimë zbukuruese.

DRUNAKUQ m. Zogël.

DRURRYELL m. Shkurre e lartë, me degë tëbuta, me lule të verdha e të mbledhura nëtrajtë ombrelle dhe me gjethe të zgjaturasi heshta e të grumbulluara më shumë nëmajat e degëve, të cilat përmbajnë njëlëng të bardhë si qumësht.

DUHAN m. 1. Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të trashë e të lartë dhe me gjethetë gjera, të cilat përmbajnë nikotinë dhekanë shije të hidhur. Duhan i shkurtër(i gjatë). Duhan i bardhë. Duhan gërx-hall. Duhan gjethemadh (gjethe vogël).Duhan vjeshtak. Duhan vendi. Duhanplepi. lloj duhani që e ka gjethen si tëplepit. Gjethe (lule, kërcell, farë, rasat)duhani. Lehe duhani. Llojet e duhaneve.Vrugu i duhanit. Hiri i duhanit. Duhan iegër madërgonë. Zjarri i duhanit (zjarrii egër) shih te ZJARR,∼I.

DUNICË f. Bezgë. Dunicë mali.

DUSHK m. 1. Dru i lartë pyjor me kurorëtë dendur, me gjethe të shumta e tëdhëmbëzuara, që lidh lende dhe që e kalëndën mjaft të fortë e të rëndë; emër-tim i përgjithshëm i disa llojeve drurëshqë kanë tipare të tilla të afërta (si p.sh.rrënja, bunga, qarri, shpardhi, valanidhietj.); lis. Dushk i ri. Gjethe (degë,dru, lende) dushku. Prush (hi) dushku.Pyll me dushqe. Lule dushku shih teLUL/E,∼JA.

16

DUSHK I EGËR Ashe.

DUSHKULL m. shih XIN/Ë,∼A II.

DYBUZOR mb. 2. Që është çarë në dypjesë të pabarabarta dhe ka pamjen edy buzëve të hapura (për lulet e disabimëve). Kurora dybuzore e lules.

DYLLË m. 2. Rrëshira e disa drurëve (si kum-bulla, qershia, kajsia etj.); lëngu i trashësi rrëshirë që nxjerr në krye kokrra e �kutkur piqet mirë. Dylli i kumbullës (i qer-shisë). Sëmundja e dyllit. sëmundje qëu bie disa pemëve (kumbullës, qershisëetj.) dhe që i bën t'u kullojë vende-venderrëshirë nga trungu. Lule dylli shih teLUL/E.∼JA.

DYTHELBOR mb. Që ka dy thelpinj; që kaembrionin e farës të ndarë në dy thelpinj.Bimë dythelbore. Farë dythelbore.

DHE m. sh Mollë dheu shih te MOLL/Ë,∼A.Të rëndët e dheut shih te RËNDË,∼T(të).

DHEN vet. Lule dhensh shih te LUL/E,∼JA.

DHËMBËKALË m. Lloj misri me kalli tëmadh e me kokrra të bardha e të mëdha;misër i bardhë.

DHIOZMË f. Mendër e butë, nenexhik.

EGËR mb. Duhan i egër madërgonë. Dushki egër shih te DUSHK,∼U. DHI,∼A.Elb i egër shih tek ELB,∼I. Frashër iegër rrunjë. Gështenjë e egër shih teGËSHTENJ/Ë,∼A. Kafe e egër bar miu.Kumbull e egër kullumbri. Kungull i egërshih te KUNGULL,∼I. Liri i egër shihte LI,∼RI. Mel i egër kostrevë. Pambuki egër shih te PAMBUK,∼U. Qershi eegër thrashegër, rrush mali, qershizë, qer-shigël.

Tërshërë e egër shih tek TËRSHËR/Ë,∼A.Thanë e egër thanukël. Zjarri i egër(zjarri i duhanit) shih te ZJARR,∼I.Vishnjë e egër shih te VISHNJ/Ë,∼A.

EGËRLE f. Ulli i egër, ullastër.

EGJËR f. 1. Bar i keq që rritet zakonishtnë arat e mbjella me grurë dhe që bënkokrra të vogla në ngjyrë të zezë, të cilatpo të bluhen bashkë me grurin, e prishincilësinë e bukës që gatuhet me këtë mielldhe e bëjnë këtë të dëmshme për njeriun;kokrrat e kësaj bime. Grurë me egjër.Bukë me egjër. Qëroj egjrën. E zuri (etrullosi) egjra.

ELB m. Bimë barishtore njëvjeçare, me kallisi të grurit, por me thekë me të gjatëqë mbillet zakonisht për tagji, për prod-himin e birrës, për të bërë një lloj kafejeetj. Elb pranveror (vjeshtor). Elbdyrreshtor (distik) lloj elbi që e ka kallirinme dy radhë kokrrash dhe që përdoret za-konisht për prodhimin e birrës. Elb i egërbar i keq i kullotave dimërore me kalli sitë elbit dyrreshtor, që është i dëmshëmedhe për bagëtinë. Elb vendi. Kalli elbi.Bukë elbi. Kafe elbi. Mbjell elb. Korrelbin.

ELBAROZË f. Barbarozë.

EMBRION m. 2. Organizmi �llestar i bimëveqë formohet në farën e tyre nga qeliza epllenuar. Embrioni i bimës.

END m. Pjalm. Endi i dardhës (i mollës).

ENDË f. 1. Pjalm; tërësia e luleve të imëta qëçelin disa lloje drurësh a shkurresh, za-konisht në pranverë, endëz. Enda e ullirit(e kumbullës, e shqopës).

ENDËS II m. Mugull, syth i bimëve.

ENDËZIM m. Veprimi sipas kuptimevetë foljeve ENDËZON, ENDËZOHET.Endëzim natyror (arti�cial). Endëzim idrejtë. Endëzim i zhdrejtë (i tërthortë).

ENË f. 3. Secili nga gypat qelizorë te bimët,që shërbejnë për kalimin e ujit dhe tëlëndëve të tretura në të. Enë përçuese.

ENËZOR mb. 2. Që përbëhet prej gypash qeli-zorë, nëpër të cilët kalojnë uji dhe lëndëte tjera të tretura në të.

ENGJËRDHISHTE f. Shkurre me degë tëgjata e të holla, të cilat përdoren zakon-isht për të lidhur duajt, hardhitë pas hun-jve etj.

17

ENJË II f. Bërshen.

EPIDERMË f. anat., Mbilëkurë. Epiderma edomates. Qelizat e epidermës.

ETHACAK m. Bimë barishtore që përdorët nëmjekësinë popullore kundër etheve.

ETHE f. kryes. Bar ethesh trikë. Lule etheshtrikë.

EUKALIPT m. Dru gjithmonë i gjelbër, meprejardhje nga Australia, që rritet shumëshpejt dhe ka trung shumë të lartë egjethe të holla të merme, nga të cilat nxir-ret një lloj vaji që përdoret në mjekësi enë industri. Dru eukalipti. Gjethe eu-kalipti. Vaj eukalipti.

ËMBËL mb. Limon i ëmbël limetë.

FARASHKË II f. Melekuqe.

FARË f. 6. Vezore e pllenuar. Vezorja bëhetfarë.

FARËKUQE f. Murriz i kuq, ushinth.

FARËVESHUR mb. Që i ka farat brenda fry-tit të vet; që bën fryte me bërthamë (përbimët); që i ka farat të veshura me njëcipë a me një mbulesë. Bimë farëveshur.

FARËZHVESHUR mb. Që i ka farat jashtë,të pambuluara, që i duken farat. Bimëfarëzhveshur.

FARJE f. 1. Lloj pemësh a perimesh, fryti itë cilave ka tul të lëngshëm e me shumëfara (si rrushi, domatja etj.).

FAROR mb. 2. Që e ka frytin me fara, qëbën fryte me fara. Bimë farore. Drurëtfarorë.

FASULE f.

FEMËR f. 3. Vezorja e lules.

FEMËROR mb. 4. Që ka vetëm vezore (përlulet). Lule femërore.

FEMËRORE f. 2. Vezorja e lules.

FENDOSË f. Lloj kërpudhe e rrumbullakët epa bisht, e cila kur piqet mbushet me njëpluhur në ngjyrë të errët.

FENIKS m. libr. * PALMA FENIKS Llojpalme, degët e përkulura të së cilës ungjajnë pendëve të gjata të një zogu tëmadh.

FERRAC m. Shkurre kacavarëse e vendevemesdhetare, që ka gjethe të trasha në tra-jtë zemre e me gjemba anëve dhe që bënlule të bardha në vile e kokrra të kuqe.

FERRACAK mb. * Kungull ferracak stërkun-gull.

FERRCË f. 1. Gjembaç; ferrë.

FERRECKË f. 1. Gjembaç; ferrë. Ferreckagomari. 2. krahin. Ferrë deti, akacie.

FERRË f. 1. Emërtim i përgjithshëm përshkurre të ndryshme me shumë degë eme gjemba, që mbijnë vetiu nëpër vendetë papunuara, nëpër ledhe, anës udhëveetj. Gjinia e ferrave.

2. Shkurre që mbin vetiu nëpër vende tëpapunuara, anës udhëve etj., me shumëdegë të holla e të mbuluara me gjemba tëshkurtër, me gjethe të dhëmbëzuara nëtrajtë zemre dhe me lute të bardha, qëbën kokrra si të manit, të cilat kur piqenmarrin ngjyrë të zezë e bëhen të ëmbla;manaferrë. Degë (gjethe) ferre. Gjembferre. Mana ferre. Gardh me ferra. Presferrat.

4. Gjembaç. Ferrë e bardhë ferrëbardhë.Ferrë e butë ferrëbutë. Ferrë deti akacie.Ferrë (gjemb) gomari gjembaç, rrëfeshk.Ferrë e keqe drizë. Ferrë e kuqe ferrëkuqe,drizë.

FERRËBARDHË f. Trënda�l i egër; kaçe.

FERRËBUTË f. Bimë barishtore, me degë tëholla, me gjethe si �je e me push, me lulezakonisht të verdha, që bën kokrra si njërruazë e vogël në ngjyrë të kuqe.

FERRËDET m. Akacie.

FERRËKAÇE f. Trënda�l i egër, kaçe.

FERRËKUQE f. Drizë.

FERRËLAGËSE f. Lloj manaferre me lastarëzvarritës, me gjemba të vegjël, me gjethetë dhëmbëzuara e me push të butë ngaposhtë.

18

FERRËMANZË f. Manaferrë.

FERRËMI m. Brengë thiu.

FERRËNUSE f. Bimë barishtore, me shumëdegë e me gjemba të helmet, me lule tëvogla në ngjyrë trënda�li a të verdha, qëmbin anës rrugëve ose në kullota e li-vadhe; kolmuth.

FERRËPATË f. Lloj gjembaçi me gjethe tëtrasha e me një majë si ferrë, me lule nëtrajtën e një tufëze të bardhë e me kokëtë verdhë.

FËNG m. 1. Bimë barishtore shumëvjeçare ekullotave, me kërcell të hollë dhe me �jetë gjata e të ashpra si të tërshërës së egër,që dalin tufë nga rrënja. Nuk e ha fëngundelja.

FËSTËK m. Pisha e butë; fara e kësaj pishe,që i ngjan thelbit të bajames dhe që ha-het zakonisht e pjekur.

FIDHËS m. Lloj dëllinje e vendeve mesd-hetare me degë e gjethe si të selvisë, qëbën kokrra të mëdha në ngjyrë të kuqe tëerrët e me veti mjekuese dhe që ka dru tëfortë, i cili përdoret sidomos për të bërësende zbukurimi. Dru �dhësi. Kokrra�dhësi.

FIER m. * Lule �eri shih te LUL/E,∼JA.

FIERORE f. vet. Familje bimësh barishtoreshumëvjeçare, me kërcell të drejtë e tëholle pa lule, me gjethe të dhëmbëzuarae të përdredhura kur janë të reja, merizomë të trashë e të fortë, që rritennëpër pyje, në vende me hije e në tokatë lagështa.

FIK DETI Bimë shumë vjeçare a shkurre evendeve të ngrohta, me gjethe të trasha,të tulta e të mbuluara me gjemba dheme fryte që kanë shije si të �kut të za-konshëm; lule zbukurimi e ngjashme mekëtë bimë.

FILXHAN m. 3. Lule �lxhani.

Lule �lxhani shih te LUL/E,∼JA.

FILLIKATE f. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të shkurtër, me gjethe të prerathellë e me një lule të vetme si yll ngjyrëtrënda�li në majë, që çel në pranverë.

FINOK m. Lloj maraqi i butë me erë tëmirë, me gjethet e poshtme të mishta etë mbledhura si qepë, që hahen ose për-doren në mjekësi. Finok i zier (i skuqur).Sallatë (gjellë) me �nok.

FJETUR mb. Syth i fjetur shih te SYTH,∼I1.

FLAMUR m. 8. Petla e sipërme e me e madhee kurorës së lules te fasulja e bizelja dhete �uturoret e tjera.

FLEGËR f. 2. Cipë e hollë e lëvozhgës së njëfryti; secili prej dy kapakëve të zgjaturdhe të bashkuar që mbajnë kokrrat e bish-tajës.

FLETË I f. Fletë delli shih GJETHE DELLIte GJETH/E,∼JA.

FLETË MISRI Bimë që i ka gjethet të gjera eme majë si të misrit, që e duron shumëthatësirën dhe që mbillet në vazo ose nëoborr për zbukurim.

FLOKËKUQ mb. * Grurë �okëkuq shih teGRUR/Ë,

FLOKËSHTRIGË f. 2. Kuskutë. Flokështrigae jonxhës.

FLOKËZ f. 1. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të hollë, me gjethe të holla etë zgjatura e me lule si tufëz e degëzuarnë majë të kërcellit, që rritet zakonishtnë toka me lagështirë, lulëzon në pran-verë dhe përdoret si ushqim për kafshët.Flokëza e livadheve.

FLORI m. Lule �oriri shih te LUL/E,∼JA.

FLUTURORE f. vet. Familje bimësh barish-tore njëvjeçare, si fasulja, bizelja etj., qëe kanë kurorën e lules në trajtë �uture.

FLLUSKË f. 5. Sëmundje e bimëve, që uafryn këtyre gjethet dhe ua bën si fshika.Flluska kap gjethet e majës.

FOJLETË f. Caracë.

19

FOM m. Bimë barishtore njëvjeçare e livad-heve, me kërcell të zbrazët, me shumëgjethe, me lule të vogla e të kuqërreme nëvile, që e bën frytin si kapsulë të mbushurme farëza dhe që përdoret si ushqim përbagëtinë e në mjekësi.

FORTË mb. Grurë i fortë shih teGRUR/Ë,∼I.

FRASHËR m. Dru ose shkurre pylli me gjethetë gjata e të dhëmbëzuara dhe me degëtë trasha, që e ka lëndën të bardhë, tëfortë e pa nyja dhe përdoret për të bërëvegla të ndryshme ose për zjarr. Frashëri bardhë (i zi). Frashër mali (fushe).Frashër uji. Sfurk (heshtë) frashri.

FRËNG m. bised. Fik frëngu (deti) shih teFIK,∼U. Rrush frëngu (tokë) botë shihte RRUSH,∼I.

FRYTJE mb. Kashtë frytje. fryzë. 2. si em.FRYTJ/E,∼A f. ∼E, ∼ET Fryzë.

FRYZË f. Kashtë me kërcell të gjatë, të përkul-shëm, të mbushur e pa gjethe, që rritetnëpër këneta ose në brigjet e lumenjvedhe përdoret për të bërë rrogoza etj.Fryzë e kuqe fryzëkuqe.

FSHESË f. 4. Melekuqe. Mbjellin fshesë. Ko-rrin fshesën.

5. Emërtim i përgjithshëm për disa llojebimësh, kërcejtë e degët e të cilave për-doren për të fshirë. Fshesë e egër. Lulefshese shih te LUL/E,∼JA.

FSHIKET mb. 1. Që ka fshika në trung a nëdegë (për drurët).

FSHIKËZ f. 2. Fshikartë, drokth.

FTUA m. Ftua i egër shkurre e vendeve mal-ore, që i ngjan ftoit; me gjethe të voglae të dendura, që bën kokrra të vogla e tëmbuluara me push, të cilat nuk hahen.

FYSHTËR f. Boshtër.

FYTËZ f. 1. Fryzë.

GAÇKË f. Lakër e bardhë.

GALLORE f. Bimë barishtore si kaçubë e gjerë,që mbin nëpër ara dhe dëmton të lashtat.

GARDH m. Rrush gardhi larushk, rrush iegër.

GATH m. 1. Grumbull lulesh në trajtën e njëvileje a te një kalliri që varet; vastak, lë-vare.

GËRDEC II m. 1. Shkurre e vogël e viseve tëftohta malore, me lule si vile të bardhaa të kuqërreme e me gjethe të trasha, qëpërdoren në mjekësinë popullore për së-mundjet e veshkave a të fshikëzës së ujit.

GËRTHAC II m. Ullastër.

GËRTHE m. krahin. Dredhëz, luleshtrydhe.

GËSHILL m. Bimë barishtore e egër, e cilanxjerr nga kërcelli një lëng të bardhë siqumësht dhe i ka gjethet me gjemba tëbutë, që i hanë shumë bagëtitë.

GËSHTENJË f. 1. Dru i viseve malore, metrung të madh e me gjethe si heshtë,që bën fryte në trajtë kokrrash të vogla,të veshur me një lëkurë të ndritshmengjyrëkafe e me një shark me gjemba;fryti i kësaj peme, i cili hahet. Gështenjëe butë. Gështenja të ziera (të pjekura).Dru gështenjë. Pyll gështenjash. Lëkurae gështenjës. Thelbi i gështenjës. Miellgështenjash. Qëroj gështenja.

GËSHTENJË E EGËR Dru i madh me luletë bardha të mbledhura tufë në trajtëne një koni, që mbillet anës rrugëve osenëpër parqe për zbukurim.

GËSHTENJË KALI Gështenjë e egër.

GËVEZHËZ f. Bimë barishtore shumëvjeçaree livadheve me shumë kërcej të hollë, megjethe të mbledhura nga pesë, me lulenë ngjyrë të verdhë ose manushaqe të ng-jashme me ato të tër�lit, që e hanë shumëbagëtia.

GISHT m. Lule gishti luletogëz.

GISHTJE f. 1. Sharku i fortë, që mbështjellgjysmën e lëndës së lisit.

GISHTOR mb. 2. Që ka zgjatime si gishtate dorës, pëllëmbor (për gjethet e disadrurëve e bimëve); që ka trajtën e gish-tave të dorës. Gjethe gishtore.

20

GLIKANXO f. Bimë barishtore me lule tëbardha si ombrellë, me fara të ëmbla etë merme që përmbajnë vaj; farat e kësajbime. Farat e glikanxos. Vaj glikanxoje.

GOJASLLAN m. Lulegojë. Gojasllan i bardhë(i kuq). Lulet e gojasllanit.

GOJË ASLLANI Gojasllan.

GOJË UJKU Gojujk.

GOJËKRAPE f. Lulegojë. Lulet e gojëkrapes.

GOJËLUAN m. Gojujk.

GOJËZ f. 9. kryes. Gropëza shumë të voglanë pjesën e poshtme të gjethes, që zakon-isht dallohen me mikroskop. Gojëzat egjethes.

GOJUJK m. Lulegojë.

GOMAR m. Bisht gomari shih teBISHT,∼I. Ferrë (gjemb) gomari shihte FERR/Ë,∼A. Lule gomari shih teLUL/E,∼JA. Vesh gomari veshgomar.

GOMARE f. 4. Dardhë gushtake, që i bënkokrrat të mëdha, me ngjyrë të verdhënë të kuqe dhe me shumë lëng; kokrrat ekësaj dardhe. Voli gomaren.

GOMARTH m. Gjembaç. Gjembat e go-marthit.

GORRICË f. 1. Dardhë e egër me degë tëshkurtra e me gjemba, që bën kokrra tëvogla e të forta, të cilat zbuten e ëmbël-tohen kur piqen ose kur rrinë në kashtë;fryti i kësaj peme. Gorrica të ziera. Shar-tojnë gorricat.

GRAM II m. Bimë barishtore shumëvjeçareme kërcell të nyjëzuar e zvarritës, megjethe të sheshta, të holla e të gjata, qërritet i shtrirë për tokë bashkë me të lash-tat, më bimët prashitëse ose anës aravedhe që përdoret si ushqim për bagëtinë;krisje. Gram i trashë. Gram zvarritës.Rrënjët e gramit. Shkul gramin.

GRAMOR mb. Që lidhet me gramoret, qëi përket familjes së gramoreve, që bënpjesë në familjen e gramoreve. Bimëgramore. Kulturat gramore.

GRAMORE f. vet. Familje bimësh njëthel-bore, kryesisht barishtore, me kërcell tërrumbullakët, zakonisht fyl përbrenda etë nyjëzuar, me lule të grumbulluara nëkalli a në trajtë fshese, si grami, gruri,misri, elbi, thekra, tërshëra etj.

GRAMUJË m. Gram që rritet në këneta a nëvende me lagështirë e me ujë.

GRASHINË f. Bimë barishtore zvarritëse ekacavarëse me kërcell të degëzuar, megjethe çift e me lule ngjyrëmanushaqe osetë verdha, që lidh bishtaja me fara të zezadhe që dëmton drithërat e sidomos grurin,por është ushqim i mirë për bagëtinë;secila nga kokrrat e bishtajave të kësajbime. Grashina leshatake. Grashina lule-madhe. Grashina gjethehollë. Bishtajae grashinës. Grurë me grashinë. Qërojgrashinën. Pastroj grurin nga grashina.

GRATHATEL m. Grathatë.

GRATHATË f. Shkurre e vogël me degë tëholla e të dendura me gjethe si hala, qëçel lule në ngjyrë trënda�li, të cilat shër-bejnë si kullotë e mirë për bletët.

GRILL II m. Shkurre zbukuruese, e cila rritetderi në dy metra e lartë, me gjethe tri-�etëshe e me lule të verdha në trajtëvileje, që lidhin fryte si bishtaja.

GRISKËL f. * Bar griskle shih te BAR,∼I I.

GROBULL f. Koçkull.

GROSHËZ f.

1. Bimë barishtore njëvjeçare që rritetnëpër livadhe ose nëpër ara të mbjellame të lashta, me kërcell të përdredhur eme gjethe të vogla e të holla, që çel luletë kuqërreme dhe bën fryte si bishtaja.Groshëza i dëmton të lashtat.

GROSHILË f. Modhull.

GROZHËL f. Bimë barishtore kacavarëse, mekërcell të hollë e të përdredhur, që çel dy-tri lule në një vend me ngjyrë vjollce tëhapët dhe që e bën frytin si bishtajë tëmbushur me kokrra të vogla e të rrum-bullakëta.

21

GRUMBULLOR mb. 2. Që rritet e bëhet nëtrajtë kaçube; që ka shumë degë të grum-bulluara si tufë, që ka trajtën e një tufe,tufshak. Pemë (arrë, dardhë) grumbul-lore. Lule grumbullore.

GRUMBULLORE f. 2. vet. Drurë me degëtë grumbulluara në trajtë tufe, drurë qërriten si kaçubë; bimë që i bëjnë lulet tëgrumbulluara si vile.

GRUNAMADH m. Bimë mjekësore, me kër-cell të drejtë, me gjethe të këmbyerasi të tër�lit, që bën lule ngjyrëkafe, tëbashkuara në vile dhe me erë të mirë.

GRUNESHË f. Bimë barishtore njëvjeçare,që rritet nëpër ledhet e arave e në gur-ishte, me lule ngjyrë vjollce e me gjethetë trasha e pushatake, të cilat përdorennë mjekësinë popullore për mjekimin epjesëve të vrara a të shembura të trupitdhe për plagët.

GRUNOR mb. * Bimët grunore Tërësia ebimëve barishtore njëvjeçare me kërcellsi cilindër, të zbrazët e me nyja, me luletë grumbulluara në kalli, që bëjnë frytenjëthelbore (si gruri, thekra, elbi etj.).

GRUNORE f. 2. vet. Bimët grunore.

GRURË m. Grurë breshke lloj bari që bën kallisi të grurit, grurë i egër, grurth.

GRURËKUQ m. Lloj gruri me kalli të madh epak të shtypur, që i bën kokrrat në ngjyrëtë kuqërreme dhe jep prodhim të lartë.

GRURTH m. 1. Bimë barishtore njëvjeçareqë i ngjan grurit e që rritet anës araveose nëpër lëndina; grurë i egër, grurëbreshke.

GRUZË f. Buhavicë.

GUGUSHE II f. Lulja e lofatës.

GUNEZË f. Bar blete, milcë.

GUNGAÇE mb. 2. Gungor. Rrënjë gungaçe.

GUNGOR mb. Që ka ose formon pjesë të dalasi gungë; që ka ose formon zhardhok. Zg-jatime gungore. Patatja (panxhari) ështëbimë gungore.

GUNISHTE II f. Bimë barishtore me �etë tëvogla si të ullirit e të mbuluara me push,që çel lule ngjyrëmanushaqe.

GUR m. Bar guri shih te BAR,∼I I. Fier guri(shkëmbi) shih te FIER,∼I 1.

GURGULLESHË f. Bimë barishtore me gjethetë mëdha, me rrënjë si kokë hudhre, qëpërdoret në mjekësinë popullore kundërngalosës së bagëtive; bar ngalose.

GJAK m. b) u tremb pa masë, u tron-dit shumë. Vajti (shkoi) gjaku deri nëbark (deri në shalë) të kalit (deri nëtra) shih te BAR/K,∼KU. Bar gjakushih te BAR,∼I I. Lule gjaku shih teLUL/E,∼JA.

GJAK QUMËSHTI Tamblagjak.

GJAKOSHAR mb.

1. Që bën kokrra me tul të kuq (për njëlloj portokalli); që e ka tulin të kuq (përkokrrën). Portokall gjakoshar.

GJALPËTORE f. Bimë barishtore, me gjethetë gjera e me lule të verdha, që rritetnëpër ara e që e ha shumë bagëtia.

GJARPËR m. Bar gjarpri shih teBAR,∼I I. Kërpudhë gjarpri shih teKËRPUDH/Ë,∼A. Lule gjarpri shih teLUL/E,∼JA. Presh gjarpri (i egër) shihte PRESH,∼I. Qepë gjarpri xhërrokull.Rrush gjarpri shih te RRUSH, ∼I.

GJEL m. Lule gjeli lulëkuqe.

GJEMB m. Lule gjembi shih te LUL/E,∼JA.

GJEMB (FERRË) GOMARI Gjembaç,rrëfeshk.

GJEMB I BARDHË Bimë e egër shumëvjeçareme gjethe të zgjatura e me gjemba, qërritet nëpër ara.

GJEMB LUGATI Bimë njëvjeçare, me kërcelltë degëzuar e plot me gjemba të gjatë,me gjethe të buta, pa bisht e të mbulu-ara me push të bardhë nga poshtë, qëmbin në vende të thata, buzë rrugëze ekullotave.

GJEMB UJKU Ashe.

22

GJEMBAÇ m. 1. Bimë e egër barishtore mekërcell të drejtë, me gjethe të mëdha, tëzgjatura, të dhëmbëzuara e me gjemba tëfortë, me lule si boçë ngjyrëmanushaqe;gjemb gomari, rrëfeshk, ferreckë.

GJEMBBARDHË m. Gjemb i bardhë.

GJEMBËRISHTË f. Shkurre gjithnjë e gjel-bër, me gjethe si të borzilokut, të mbulu-ara në të dyja anët me push dhe me lulengjyrë trënda�li në të kuqe.

GJEMBOR mb. 1. Që ka gjemba, me gjemba.Shkurre gjembore. Kërcell gjembor.

GJERDHISHTË f. 1. Shkurre e lartë, me degëpushatake në ngjyrë argjendi, që bën luletë kuqe dhe kokrra të vogla të zeza me erëtë këndshme.

GJESHTËR f. shih GJINESHT/ËR,∼RA.

GJETHE DELLI Bimë barishtore e egër megjethe të trasha, me shumë deje e tështrira përtokë, që rritet anës vijave tëujit e pranë moçaleve dhe përdoret nëmjekësinë popullore; dejëz.

GJETHEMBAJTËS mb. 2. Që mban gjethen;që ka a nxjerr gjethen. Bishti gjethemba-jtës.

GJETHËZ f. Gjethe e vogël, që del në �llim nësythin e bimës; gjethe e vogël, që ështëpjesë e një gjetheje të madhe të përbërë.

GJETHIMË f. Krifshë, mret.

GJETHOR mb.

1. Që ka gjethe, që nuk ka hala në vend tëgjetheve (për drurët e shkurret); që për-bëhet prej drurësh me gjethe e jo me hala.Drurët gjethorë. Pyll gjethor. 2. Që katë bëjë me gjethen, që i përket gjethes,i gjethes; që ka të bëjë me tërësinë egjetheve të një bime a të një druri. In-det gjethorë. Mbështjellje gjethore. Nëtrajtë gjethore.

GJËNDËR f. 3. Organ si fshikëz shumë e vogëlte bimët ose në lëkurën e disa frutave,që prodhon lëngje. Gjëndrat e rrëshirës.Gjëndrat e lëkurës së portokallit.

GJI m. 10. Pjesa e thelluar ndërmjet bishtittë gjethes dhe degës ose ndërmjet degësdhe trungut.

GJILPËRËZ f. 3. Bimë barishtore e egër, qëmbin nëpër arat me grurë dhe që i kagjethet shumë të holla si gjilpërë e luletngjyrëmanushaqe të hapët.

GJINESHTËR Shkurre e vogël, me degë tëholla e të gjata, me gjethe të rralla, tëvogla e heshtake, me lule të verdha, nëtrajtë vileje e me erë të këndshme, që lidhsi fryt një bishtajë; degët e kësaj bime qëpërdoren për të thurur ose për të nxjerrënjë �je të fortë. Degë gjineshtre. Lulegjineshtre. Lesë prej gjineshtre. Thasëprej gjineshtre.

GJINEVERDHË f. Lloj gjineshtre, nga luletdhe rrënjët e së cilës del një bojë e verdhëqë përdoret për të ngjyer lesh, të linjtaetj.

GJIPISHTË f. Bajame e egër.

GJIRAK Që është me të çara të thella e tëharkuara. Gjethe gjirake.

GJIZË f. M'u prish gjiza thjeshtligj., iron. nukshqetësohem fare për diçka, nuk bëhemmerak, nuk më prishet puna. Lule gjizeshih te LUL/E,∼JA.

GJUHË LOPE Gjuhëlopë.

GJUHËDELE f. Bimë barishtore e livadheve,me gjethe të gjata si të dejëzës e me lulengjyrë trënda�li të çelët.

GJUHËLOPË f. Bimë barishtore dyvjeçareme kërcell të drejtë, me gjethe pushataketë ashpra, të zgjatura në trajtë heshtedhe me lule ngjyrëmanushaqe, të grum-bulluara në vile, që rritet zakonisht nëfusha e buzë rrugëve.

GJUHËNUSE f.

1. Bimë barishtore njëvjeçare me truptë vogël e me gjethe të holla e të imëta,lulet e së cilës kanë te bishti një zgjatim sigjuhë dhe janë të helmëta. 2. Ferrënuse

23

GJUHËQEN m. Bimë barishtore dyvjeçareme kërcell të degëzuar, me gjethe të zg-jatura si gjuhë qeni, me lule të kuqërremenë një degëz nga rrëza e gjethes, që mbinnëpër livadhe ose buzë përrenjve.

GJUHËZ f. 5. Cipë e vogël që ndodhet nëpjesën e sipërme të këllë�t të gjethesdhe që mbështjell kërcellin (zakonisht tegramoret). Gjuhëz e bardhë.

GJUHOR mb. 3. Që ka trajtën e gjuhës.Gjethe gjuhore.

GJUNJËZ f. Shkurre e ulët me degë të hollame nyje, me gjethe shumë të vogla e melule të bardheme, që del nëpër shkëmbinjdhe që lidh disa kokrra të kuqe të voglame shije të athët.

GJUNJËZORE f. vet. Familje shkurresh tëvendeve të ngrohta e të shkretëtirave, nëtë cilën hyjnë gjunjëza e disa shkurre tëtjera.

GJURMË MUSHKE Gjurmëmushkë.

GJURMËMUSHKË f. Bimë barishtore njëv-jeçare, me kërcell të rrëgjuar e me gjetheqë i ngjajnë gjurmës së mushkës, që rritetnë vende me lagështirë dhe përdoret sibimë mjekësore.

GJYSMËSHKURRE f. Bimë që e ka pjesën eposhtme të kërcellit të drunjëzuar, kursepjesën e sipërme e ka si të barishteve;bimë që nga kërcelli qëndron midis bar-ishteve dhe shkurreve. Rritet si gjys-mëshkurre.

HALË f. 4. Pisha e zezë; pishë. Dru hale. Pyllhale. Si hala në bjeshkë.

HALËZ f. Bimë e egër barishtore, e helmët,me kërcell të ashpër në majë, me kallinjtë blertë ose të kuqërremë, që rritet nëtoka me lagështirë.

HALMUCË f. Bimë barishtore njëvjeçare, qëlëshon kalli me hala si gruri dhe që e hashumë breshka; bar breshke. Halmucëvezake. Halmucë me tri hala. Kalli hal-muce.

HALOR m. zakon. Familje drurësh si pisha,bredhi etj., që i kanë gjethet të holla etë gjata si gjilpëra dhe përherë të blerta,farat të mbledhura në një kokërr të vetmedhe drurin me shumë rrëshirë; dru që bënpjesë në këtë familje. Druri i halorëve.Pyll halorësh.

HALOR mb. 1. Që është i hollë, i gjatë dhe memajë të mprehtë si halë; që i ka gjethetnë këtë trajtë; që përbëhet nga halorë.Gjethe halore. Dru halor. Pyll halor.

HALTH m. 1. Gjethe e hollë dhe e gjatë sigjilpërë që ka pisha, bredhi etj., gjethehalorësh. 2. krahin. Halmucë, barbreshke.

HARDALL m. 1. Sinap. Gjethe hardalli.Farat e hardallit. Rritet si hardall.

HARDHI f. Shkurre kacavarëse, me trung tëhollë, të gjatë e të përdredhur, me lëvorengjyrë hiri në të kuqërremtë e me plasa,me gjethe të gjera në trajtë të pëllëm-bës, me lule të vogla, të grumbulluara nëvile, të cilat japin si fryt rrushin; pemae mishit. Hardhi e butë. Hardhi e egërlarushk. Fidan (kalem, rrënjë) hardhie.Gjethe (�etë) hardhie. Krasit hardhinë.Tenja e hardhisë. zool. Pleshti i hard-hisë. zool. Merimanga e hardhisë. zool.Zhuzhaku i hardhisë. zool. Turigjati(hundëgjati) i hardhisë. zool. Këpushae hardhisë. zool. Hiri i hardhisë. Vrugui hardhisë.

HARDHIORE f. vet. Familje shkurresh kubëjnë pjesë lloje të ndryshme të hardhiveetj.

HARMOÇ I m. 1. Pisha e butë. Pyll me har-moçë. Dru harmoçi.

HARTINË f.

Pishë e lartë e vendeve malore, me lëvorengjyrë hiri në të kuqe, me gjethe sihalë të vendosura dy e nga dy dhe mekurorë vezake; pisha e butë. Dru hartine.Shkurre hartine. Pyll hartine.

HASHASH m. 1. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të gjatë e të degëzuar, me

24

lule të mëdha me petla si të lulëkuqese me ngjyrë vjollce të hapët, që e kafrytin si kapsulë e të mbushur me faratë vogla. Gjethe hashashi. Lulja ehashashit. Lëngu i hashashit. Ngjyrëhashashi ngjyrë vjollce e hapët.

* Lule hashashi shih te LUL/E,∼JA.

HEJDË f. shih HIK/ËRR,∼RRA I 1.

HELMARINË f. Bimë barishtore shumëv-jeçare, e helmët, me lule në ngjyrë tëkuqe të errët në vjollcë, me kokrra si atotë kullumbrisë, që përdoren në mjekësi.Rrënjët (gjethet, kokrrat) e helmarinës.Lëng (shurup) helmarine.

HELME f. Shkurre me gjethe si të shelgut eme lëng të hidhur; helmës.

HELMËS m. Shkurre e helmët e viseve ju-gore, me gjethe të gjata e të ngushtaqë nuk bien në dimër, me lule të mëdhanë ngjyrë trënda�li ose të bardha dhe tëbashkuara si tufë. Gjethet e helmësit.Fletë helmësi.

HELMËZ f. Bimë barishtore parazite me kër-cell kacavarës e pa gjethe, që bën luletë verdha, të bashkuara si tufë dhe qëdëmton rëndë bimët bujqësore; kuskutë.Helmëza e jonxhës. Helmëza dëmton fa-sulen (kungullin, qepën, pataten).

HEQËSE f. 6. Këputje.

HIDE f. Dru frutor me degë të shtrembra eplot gjemba, me gjethe të vogla, vezakee me dhëmbëza anash, që bën kokrra tëzgjatura si ulli, të cilat kur piqen bëhenngjyrëkafe në të kuq e të ëmbla; kokrrate kësaj bime që hahen; xinxife.

HIDHËS m. krahin. Hithër.

HIDHNAKTH m. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të lartë deri dy pëllëmbë eme lule të bardha, që mbin në tokatë punuara, në djerrishta, në gërmadha,anës rrugëve etj., lulëzon nga prilli derinë vjeshtë dhe bën kokrra të zeza e shumëtë hidhura.

HIDHNAQ m. Bimë shumëvjeçare kacavarëseme kërcell të drunjëzuar, me lule nëngjyrë të vjollcës ose të bardha, që lulë-zon nga prilli deri në vjeshtë, bën kokrravezake e të kuqe dhe përdoret si bimëmjekësore.

HIKËRR I f.

1. Lloj drithi që bën kokrra të vogla mecipë të murrme e përbrenda të bardha,të cilat përdoren më shumë si tagji përkafshët; grurë i zi, hejdë; kokrrat e këtijdrithi. Bollgur hikrre. Arë e mbjellëme hikërr. 2. Bimë e egër barishtoreose shkurre e livadheve, me shumë lloje,me gjethe të dhëmbëzuara si të domatesqë bën kokrra të vogla të rrumbullakëta.Hikrra e kuqe shkurre e tillë e shtrirëose kacavarëse, që rritet deri 2-3 metra.Familja e hikrrave.

HINARDH m. Angjinare.

HIRTË mb. Që ka ngjyrën e hirit. Ngjyrë(bojë) e hirtë. Cohë e hirtë. Sy të hirtë.Mjegulla e hirtë. Shelgu i hirtë.

HIRRË f. Bar hirre shih te BAR,∼I I.

HIRRËZ f. veter. * Bar hirrëze shih teBAR,∼I I.

HISËLL m. krahin. Hithër.

HITHËR f. 1. Bimë e egër barishtore që në kër-cellin e në gjethet e saj të dhëmbëzuaraka një push të imët djegës dhe që për-doret si bimë mjekësore e për ushqim.Hithra mali. Gjethe (�etë) hithre. Lënghithre. Lakror me hithra. E dogji hithra.E rrahu me hithra. Vend ku rritenhithrat vend i braktisur; gërmadhë.

HITHËRORE f. vet. 1. Familje bimësh bar-ishtore, ku bëjnë pjesë lloje të ndryshmehithrash etj.

HITHËS m.

dhëmbëzuara e me majë, të mbuluaranga lart me push të ashpër, me lule tëvogla pa bisht, druri i të cilit përdoretpër lëndë ndërtimi.

HITHKË f. krahin. 1. Ajdës. Dru hithke.Gjethet e hithkës. 2. Hithër.

25

HUDHËR f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare mekërcell e me gjethe si të preshit, që bënnë tokë një kokë me thelpinj të bashkuar,që ka erë të fortë e të djeg dhe që për-doret si ushqim a si bimë mjekësore. Hud-hër e njomë (e thatë). Kokë (thelb)hudhre. Një varg (një tufë) hudhrash.Shtypëse hudhrash. Gjellë (kos) me hud-hër. Qëronte hudhra. HUDHËR EEGËR Bimë barishtore njëvjeçare, qërritet nëpër kullota dhe është e ngjashmeme hudhrën.

HUNAP m. Shelg i butë. Gjethe hunapi.Lulet e hunapit.

HURMË f. 1. Pemë e vendeve të ngrohta,e lartë deri në dhjetë metra, me gjethetë gjata e vezake, me lule të bardha sinë të verdhë, që bën kokrra të mëdhae të tulta si mollë, të cilat kur piqen,zbuten, marrin një ngjyrë të verdhë metë kuq dhe ëmbëlsohen; kokrrat e kësajpeme; kaki, hurmë deti. Hurma farëzeza.Hurma me fara (pa fara). 2. Pemë evendeve mesdhetare, e lartë mbi dhjetëmetra, me gjethe të gjata, vezake e mepush të hirtë, me lule të kuqërreme osetë bardha në të gjelbër, që bën kokrra tëtulta sa një lajthi e me ngjyrë të verdhënë gështenjë, të cilat, kur piqen, ëmbëlso-hen shumë, hurmë vendi; kokrrat e kësajpeme. 3. Palmë frutore e vendeve të nx-ehta të Azisë e të Afrikës, me gjethe sipendë të zgjatura e me lule të grumbul-luara në vile, që bën kokrra më të mëdhase një arrë, të tulta e me ngjyrë të verdhënë gështenjë, të cilat, kur piqen, zbutendhe ëmbëlsohen shumë; kokrrat e kësajpalme. Hurma të thata. Hurma me farë(pa farë). 4. krahin. Vadhëviçe.

IDËRSHAH m. Barbarozë, elbarozë. Luleidërshahu. Stolisur me idërshah.

ILNJË f. shih ILQ/E,∼JA.

ILQE f. Lloj dushku i vendeve mesdhetare,me trung të shkurtër e të trashë dhe meshumë degë, me gjethe dhëmbë-dhëmbë,gjithmonë të gjelbra e të shkëlqyeshmenga sipër, që bën lëndë të vogla gjatoshe

e me thumb në majë. Ilqe shekullore.Dru (lende) ilqeje. Pyll me ilqe.

JAMBALL m. Bimë bishtajore si shkurre, mekërcell të gjatë, me gjethe vezake, me luletë mbledhura në vile dhe me rrënjë tëfuqishme të drunjta, që ka një shije tëëmbël dhe që përdoret për të përgatiturbarëra të ndryshme, pije etj. Lëng jam-balli.

JARGAVAN m. Shkurre a dru i vogël, me lulenë ngjyrë vjollce të çelët ose të bardhadhe me erë të mirë, që mbillet në kop-shte, në oborre etj. për zbukurim; lulja ekësaj bime; ngjyra vjollcë e kësaj luleje.Jargavan i bardhë. Ngjyrë (erë) jarga-vani. Kopsht me jargavanë.

JASEMIN m. Shkurre, zakonisht kacavarëse,me lule të bardha ose të verdha në trajtëylli e me erë të mirë, që rritet në vendetë ngrohta dhe që mbahet si bimë zbuku-ruese; lulja e kësaj shkurreje. Jasemini bardhë (i verdhë). Erë jasemini. Lulejasemini.

JERMËSINË f. Dru ose shkurre shumë e ng-jashme me dëllinjën, që ka erë të rëndëdhe bën kokrra të zeza. Dru jermësine.Erë jermësine.

JESHIL mb. bised. * Myku jeshil (i gjelbër)shih te MYK,∼U.

JONXHË f. Bimë barishtore me kërcell tëdrejtë, me gjethe të përbëra në tri pjesë,me lule të vogla në ngjyrë manushaqe osetë verdhë, që mbillet për ta përdorur siushqim për bagëtinë. Jonxhë e njomë (ethatë). Jonxhë e egër.

JUTË f. Bimë që rritet në Azinë Jugore e sido-mos në Indi për të nxjerrë prej saj �je, tëcilat shërbejnë për të bërë litarë, pëlhuratë trasha etj.; �jet që nxirren nga lëvorjae kësaj bime.

KAÇE f.

1. Bimë barishtore e vogël, që nxjerrnë �llim të pranverës lule me petla tëbardha në të verdheme a në ngjyrë vjollcedhe që ka në rrënjë një zhardhok me shi-jen e pjeprit të papjekur; zhardhoku i

26

kësaj luleje. Lule kaçeje. Çelën kaçet. 2.Trënda�l i egër, kacibardhë; fryti i kësajshkurreje. 3. Lule vjeshte.

KAÇUBOR mb. 1. Me degë të holla që dalintufë drejtpërdrejt nga rrënja, që rritet sikaçubë.

KADAIFI I TOKËS Kuskutë.

KAFE f. 1. Shkurre e vendeve tropikale,përherë e blertë, që bën kokrra të vogla,të cilat kanë brenda dy pjesë si gjysmër-ruzuj në ngjyrë të gjelbër a të përhime;kokrrat e kësaj shkurreje. Dru kafeje.Kokrra kafeje. Mulli kafeje. Pjek (bluaj)kafenë.

KAFE E EGËR Bar miu.

KAKAO f. 1. Dru i vendeve tropikale, përherëi blertë, që bën kokrra të vogla të mbled-hura në një bishtajë të madhe, të cilatbluhen e përdoren për çokollata dhe përnjë pije të veçantë me erë të këndshme;kokrrat e këtij druri. Kokrrat (farat) ekakaos. Gjalpi i kakaos (yndyra e kakaos)lëndë e yndyrshme që nxirret nga kokrrate këtij druri e që përdoret në industrinëfarmaceutike e ushqimore. Kakao e bluar.Një kuti kakao. Kek me kakao.

KAKI f. 1. shih HURM/Ë, A 1. Kaki e egërlloj hurme që bën kokrra sa një lajthi e tëmbuluara me një shtresë të hollë dyllore.

KAKUTË f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe të mëdha, që e ka kërcellin dhelulesën si të shpendrës dhe rritet zakon-isht nëpër kullota ose nëpër ledhet e ar-ave.

KALBËSIRË f. 4. shih KALBËZIM,∼I 3.Kalbësira rrënjore. Kalbësira e kumbul-lës.

KALBËZIM m. 3. Sëmundje kërpudhore,që u bie pemëve ose bimëve në gjethe,në rrënjë, në fryte etj., zakonisht ngalagështira e tepërt, kalbësirë. Kalbëzimii hidhur i pemëve.

KALË m. Gështenjë kali shih teGËSHTENJ/Ë,∼A.

KALTËR mb. Myku i kaltër shih te MYK,∼U1.

KALLAM m. 1. Bimë shumëvjeçare e vendevetë lagështa, me kërcell të fortë, të lartë,të drejtë, me nyja e bosh përbrenda dheme gjethe të gjata e heshtore; kërcelli pagjethe i kësaj bime, që përdoret për tëmbuluar çatitë, për të bërë tavane, përgardhe etj. Kallam i butë. Fyell prejkallami. Resë (lesë) kallamash. Gardh(mur) me kallama. Kolltuk prej kalla-mash. I gjatë e i hollë si kallam.

2. Shavar, kundje.

* Kallam sheqeri bimë barishtoreshumëvjeçare, me gjethe si të misrit, mekërcell të drejtë e të gjatë, nga e cilanxirret sheqer.

KALLAMBOQ m. krahin. * Kallamboq ihollë mel.

KALLAMSHEQER m. Kallami i sheqerit.Xhufka e kallamsheqerit.

KALLM m. 1. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të gjatë, të hollë e të fortë, qërritet nëpër moçale dhe përdoret për tëbërë tavanet e shtëpive etj., kundje. Ta-van me kallma.

2. krahin. shih KALLAM,∼I I.

KAMBANË f. Lule kambane (këmbore) shihte LUL/E,∼JA.

KAMBANËZ f. 2. Lulekambanë.

KAMBANORE f. vet. Familje bimësh barish-tore, që bëjnë lule në trajtë të kambanës.

KAMOMIL m. 1. Bimë barishtore njëvjeçare,që rritet në vende fushore e kodrinore dheqë bën lule si të luledeles e me erë të kënd-shme; lulja e kësaj bime, e cila përdoretnë mjekësi si qetësues i sistemit nervor,kundër sëmundjeve të lëkurës etj. Lulekamomili. Vaj kamomili. Grumbullimii kamomilit. 2. Pije qetësuese që për-gatitet duke zier me ujë lulet e thara tëkësaj bime. Një gotë kamomil. I dhafëmijës pak kamomil.

27

KANADEZ mb. * Plep kanadez lloj plepi metrung të trashë e me kurorë të gjerë qëbëhet deri 30 metra i lartë dhe jep shumëlëndë druri.

KANELLË f. Bimë shumëvjeçare e vendevetropikale, me lëkurë që mund të hiqetdhe të përdoret në mjekësi ose në pijee në gatesa; lëkura e tharë e kësaj bime;pluhur në ngjyrë kafe nga lëkura e tharëe kësaj bime, që ka erë të këndshmedhe që u hidhet pijeve ose ëmbëlsiravepër t'u dhënë erë e shije të mirë. Erëkanelle. Ngjyrë kanelle. Salep (sytliaç)me kanellë. I hedh kanellë.

KAPASTËR f. Lloj panje, me lëkurë të lë-muar, me gjethe të çara si pëllëmbë dheme lule të ndara si dy grremça.

KAPINË f. krahin. Manaferrë, ferrëmanzë.

KAPINOK m. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell katërfaqësh e të degëzuar, megjethe vezake e me push, e cila bën luletë vogla e të bardha dhe rritet në tokadjerre, nëpër gërmadha etj.

KAPOSH m. * Një kaposh (një këndes, njëkokosh) plaçka shih te KËNDES,∼I. Ka-pardisej (krekosej) si kaposhi (si gjeli, sikëndesi) majë plehut shih te GJEL,∼I.Mbeti (katandisi) kaposhi (kokoshi) njëthelë shih te THEL/Ë, ∼A. Pendë ka-poshi shih te PEND/Ë,∼A.

KAPSULË f. 1. Fryti i thatë i disa bimëve, qëka shumë dhomëza të mbushura me fara.Kapsula e hashashit.

KAPTINË f. (e bastunit, e lules etj.). Kaptinae malit (e kodrës). Kaptina e lules. lulesëe përbërë nga disa lule që është si njëkokë.

KARAFIL m. 1. Bimë barishtore njëv-jeçare, me kërcell të dobët, me nyja e tëdegëzuar, me gjethe të holla e të gjata,që bën lule të bukura, me ngjyra tëndryshme e me erë të këndshme. Kara�li kuq (i bardhë, me pikla). Erë kara�li.

KARAFILORË m. vet. Familje bimësh bar-ishtore njëvjeçare, me kërcell me nyja e

të degëzuar, me gjethe të holla e të gjatadhe që bëjnë lule të bukura, me ngjyra tëndryshme e me erë të këndshme; familjae kara�lave.

KAROTË f. Bimë barishtore me gjethe tëbuta që dalin tufë afër rrënjës dhe merrënjë boshtore më të gjerë përsipër e nëngjyrë tulle, që ka vlera të mëdha ushqi-more; rrënja e kësaj bime, që përdoretsi ushqim. Karotë e egër karotë që delnëpër toka kodrinore, rrënja e së cilës nukhahet. Karota të ziera. Ngjyrë karote.Pure karotash.

KARTHË f. Ajdës. Karthë e egër rrunjë.

KASTRAVEC m. 1. Bimë njëvjeçare, me kër-cell të shtrirë përtokë dhe me gjethe tëmëdha pëllëmbore, që bën një fryt tëgjatë, të trashë e me ngjyrë të gjelbër;fryti i kësaj bime, që përdoret i njomëpër sallatë ose bëhet turshi; trangull. 2.Lloj �ku që i bën kokrrat të mëdha e tëgjata. 3. përd. mb. �g. keq. I papjekurdhe pa përvojë në jetë; budalla. Ishtefare kastravec.

KASHTË f. Lule kashte shih te LUL/E,∼JA.

KASHTËBARDHË f. Lloj kashtë e tokave tëlagëta, me kërcell të mbushur me palcë,e cila i ka gjethet të holla e me push dhenxjerr një lulesë në trajtë kalliri me fara.

KASHTËKUQE f. Bimë e vendeve moçalore,e ngjashme me shqirrën, që e ka kërcellintë kuq e me tri degëzime.

KASHTËRROJË f. 1. Bimë barishtore me kër-cell të gjatë, të drunjëzuar e me gjemba.

KAT m. 3. Grup bimësh a drurësh të një llojinë një pyll ose në një zonë, që rriten nëtë njëjtën lartësi. Katet e bimëve. Kali ishkurreve (i barishteve).

KAVAK m. Lloj plepi i gjatë e i hollë, medegë të drejtuara përpjetë, që rritet anësledheve të arave ose anës rrugëve dhee duron thatësirën; plep i butë. Majae kavakut. I gjatë (i drejtë) si kavak.Lloj plepi i gjatë e i hollë, me degë tëdrejtuara përpjetë, që rritet anës ledheve

28

të arave ose anës rrugëve dhe e duronthatësirën; plep i butë. Maja e kavakut.I gjatë (i drejtë) si kavak.

KEPCË f. krahin. Shelg i butë, thupër nga kyshelg për të thurur shporta, për të lidhurduaj etj.

KEQ mb. Bar i keq (i lig) shih te BAR,∼II. Ferrë e keqe shih te FERR/Ë,∼ A.Shkoza e keqe shkozëzeza.

KËLKAZË f. 1. Bimë barishtore shumëv-jeçare, e helmët, me gjethe të mëdha e tëtulta, me lule të verdha dhe me një frytnë trajtën e kallirit të misrit, i cili kurpiqet mbushet me kokrra të kuqe. Gjethekëlkaze. 2. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me gjethe të gjera e me zhardhokë,që përdoren si ushqim për derrat.

KËLPISHTË f. Bajame e egër. Vaj këlpishte.

KËLYSHËZ f. 2. Ndajgjethëz.

KËLLËF m. 4. Pjesa e fundit e gjethes pabisht, që mbështjell nyjën e kërcellit tedisa bimë (te misri, gruri etj.).

KËMBËDELE f. Radhiqe.

KËMBËPATË f. Bimë barishtore njëvjeçare,me gjethe si këmbë pate, që bën lule nëtrajtë të një lëmshi me ngjyrë të gjelbërnë të verdhë dhe që rritet në vende tëlagështa, anës rrugëve e nëpër ledhe.

KËMBËPULË f. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me kërcell si të egjrës, me gjethetë holla, me lule të verdha në trajtëkalliri, e cila bën fara si të fshesës dhepërdoret si ushqim për bagëtinë.

KËMBORË f. Lule këmbore (kambane) shihte LUL/E,∼JA.

KËMBYER mb. Gjethe të këmbyera. gjetheqë në degë ose në kërcell nuk dalin çiftnjëra kundrejt tjetrës, por tek (nga njëradhe nga tjetra anë) në një largësi të cak-tuar.

KËPUTJE II f. Bimë barishtore shumëvjeçaree tokave të lagështa, e ngjashme me �erin,me gjethe të holla e të lëmuara si ato tëpishës, që këputen lehtë.

KËRP m. Bimë barishtore njëvjeçare, me kër-cell të lartë, nga i cili nxirren �je për tëbërë thasë, litarë etj. Fije (litar, pëlhurë)kërpi. Vaj kërpi. Farë kërpi. Mbjell kërp.

KËRPORE f. vet. Familje bimësh (si kërpietj.), me kërcell të gjatë, nga i cili mundtë nxirren �je për të bërë litarë, pëlhurëtë trashë etj.

KËRPUDHË f. 1. Bimë e tipit të ulët pa klo-ro�l, që është zakonisht si një ombrellë evogël, që nuk bën lule e fara, por shumë-zohet me spore dhe rritet në livadhe e nëpyje, në vende me hije e me lagështirë.Kërpudhë e helmët (helmuese, djegëse).Kërpudhë e bardhë (e kuqe, me pika).Kërpudhë që hahet. Kërpudhë eshke.Kërpudhë dashe lloj kërpudhe me kësulëtë trënda�ltë, që hahet. Kërpudhë derrilloj kërpudhe që ka kësulën me ngjyrëtë verdhë në të errët. Kërpudhë gjarprilloj kërpudhe me kësulë në të bardhë ngajashtë dhe në të zezë nga brenda, që nukhahet. Kërpudhë qeni lloj kërpudhe mekësulë në trajtë hinke, me ngjyrë të gjel-bër të çelur dhe me këmbë të hollë, qënuk hahet. Kësula (kapela) e kërpudhës.Këmba e kërpudhës. Supë me kërpudha.Mbledh kërpudha. Dalin (mbijnë, rriten,shtohen) si kërpudhat pas shiut (si kër-pudha plehu). mospërf. dalin e rritenshpejt e me shumicë.

KËSULËKUQE I f. Lloj kërpudhe e vogël,në trajtën e një kupe, që e ka faqen ejashtme në ngjyrë si të kuqërreme.

KIKIRIK m.

Bimë barishtore njëvjeçare, me kërcellshumë të degëzuar dhe me gjethe të për-bëra nga katër �etëza vezake, me lule tëverdha, që bën në tokë disa bishtaja medy-tri kokrra brenda; kokrrat e thara tëkësaj bime, të cilat përmbajnë vaj dhehahen të pjekura. Kikirik i pjekur. Vajkikiriku. Kaush me kikirik. Çokollatëme kikirik. Shiste kikirik.

KINË f. Bimë shumëvjeçare e vendeve të nxe-hta, me lule si vile, me lëkurë të hidhur,nga e cila nxirret pluhuri i kininës.

29

KLEKË f. Lloj pishe e vogël, që rritet sishkurre, me degë të shtrira përtokë dheme lëkurë të përhime në të zezë.

KLLOGJËR f. Kërpudhë parazitare në trajtëbrirësh të vegjël, me ngjyrë të errët në tëzezë, që del mbi kallinjtë e thekrës, të gru-rit etj. në mot me lagështirë; kërpudhae thekrës; sëmundja e këtyre bimëve qëshkaktohet nga kjo kërpudhë.

KOÇIMARE f. Mare. Lulet e koçimares. Rakikoçimareje. Pyll me koçimare.

KOÇKULL f. Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell si të urovit, që mbillet në toka tëthata, bën bishtaja me kokrra të murrmenë të zezë, dhe përdoret si ushqim përbagëtinë.

KOKOÇEL m. Bimë barishtore njëvjeçare mekërcell të degëzuar, me gjethe të butae pak të dhëmbëzuara, që bën lule nëngjyrë të kaltër dhe rritet zakonisht nëkullota, në toka jopjellore e nëpër ara;ngjyra e lules së kësaj bime.

KOLMUTH m. Ferrënuse.

KOLLOGJONË f. shih MURRIZ,∼I.

KONOPISHTË f. Marenë. Lulet ekonopishtës.

KONVEJER m. * Konvejeri i gjelbër vargui rezervave ushqimore, që përbëhet prejbimësh të njoma (tër�l, jonxhë, lakër, for-agjere etj.).

KOPËR f. Bimë barishtore njëvjeçare me kër-cell të drejtë e pak të degëzuar, me gjethet ëvogla e shumë të holla treshe, qëmbillet nëpër kopshte e përdoret si erëznë gjellë. Erë kopre. Një tufë kopër.Gjizanik me kopër.

KOQE LEPURI Shkurre që bën kokrra të ng-jashme me rrushin, rrush me gjemba.

KOQËZ f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare mekërcell të degëzuar, me gjethe të gjata eheshtake, me lule të vogla e të bardha, qëbën një fryt plot me farëza të zeza.

KORTHITË f. Bisk që nxjerr druri i cungul-luar, �liz që del rreth kërcurit të një druritë prerë, mitë. Ka nxjerrë korthita. Preskorthitat.

KOSTREVË f. Bimë barishtore njëvjeçare eegër, me kërcell të trashë, të fortë e tëgjatë, me gjethe si halëza, që bën lule sitë misrit, rritet në toka me ujë dhe për-doret si ushqim për kafshët; meli i pulës,meli i egër. Kostrevë e thatë. Shkulkostrevën. I hedhin kostrevë bagëtisë.

KRAHJETË f. Mështekën.

KRAHNJERR m. Shkurre me degë të holla nëngjyrë gështenje të hapur, me gjethe sihala e me bisht të shkurtër, me lule nëngjyrë trënda�li të grumbulluara në vile,që bën fryte të vogla e të gjata, rritetmë shumë në pyjet me pishë të zezë dhepërdoret për të bërë fshesa.

KREHËR m. * Lule krehri shih teLUL/E,∼JA.

KREKË f. Dru i vendeve të ngrohta, i ng-jashëm me panjën, me lëvore të lëmuarnë ngjyrë të kuqërreme, me gjethe tëmëdha të ndara zakonisht në pesë pjesë,me lule të vogla, të blerta në të verdhëdhe me push, që bën fryte prej dy farashnë ngjyrë të gjelbër dhe ka lëndë tëfortë, e cila përdoret sidomos për të bërëvegla muzikore; krekëz. Kreka �etëvogël.Kreka �etëmadhe.

KREKËZ f. 2. Krekë.

KRESHT m. Pishë e zezë.

KRIFSHË f. Shkurre a dru me gjethe gjithnjëtë gjelbra, me lule të vogla, të bardhanë të verdhë e të grumbulluara si vile nërrëzë të gjetheve, që rritet në çdo lloj tokedhe përdoret kryesisht si dru zjarri osepër të bërë qymyr; mret.

KRIPTOGAME f. vet. Grup bimësh (si kër-pudhat, �eri; etj.), që nuk çelin lule dhenuk bëjnë fryte të vërteta, që i kanë or-ganet e riprodhimit të fshehta dhe qëshumëzohen me spore; bimë pa lule.

30

KRIPTH m. 2. shih VESHTULL,∼A 1. Kokr-rat e kripthit. Lëngu i kripthit. Bagëtiaha degët e kripthit.

KRISJE II f. Gram. Shkul krisjet në arë.

KRIZANTEMË f. Lule vjeshte. Krizantemëe verdhë (e bardhë). Tufë krizantemash.Lulëzuan krizantemat.

KROCË f. Trënda�l i egër, kaçe.

KROMË f. 3. Trënda�l i egër, krocë.

KRUSPULLUK m. Madërgonë.

KRYELAKËR f. Lakër e bardhë, lakër kungul-lore.

KRYQORE f. vet.

Familje bimësh që e kanë kurorën e lulestë përbërë nga katër peta të vëna kryq(si lakra, sinapi, sheboja etj.).

KUFIRMË f. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të drejtë e të gjatë deri njëmetër, me gjethe të mëdha, me lule sikambanë zakonisht në ngjyrë vjollcë tëçelur dhe me rrënjë të madhe, e cila për-doret në mjekësi.

KUKURAQ m. Taçe.

KULMAK m. Lloj xunkthi që rritet në vendemoçalore e që përdoret për të bërë sh-porta, për të lidhur tufat e perimeve etj.

KULMETIN m. Lloj plepi me kurorë të gjerë,me trung të trashë e me lëkurë të lëmuarnë ngjyrë hiri të errët, me lule të vogla,të blerta në të verdhë të varura si vile, qërritet zakonisht anës lumenjve dhe pranëbregut të detit; plepi i zi.

KULPËR f. * Kulpër e butë sumbullare.Kulpër e egër (e bardhë) shkurre ka-cavarëse, që rritet deri në gjashtë metradhe bën lule të bardha, me erë të mirë.

KULLUMBRI f. Shkurre me degë të dendurae me gjemba, me lule të bardha, që bënkokrra të rrumbullakëta më të vogla se tëqershisë, në ngjyrë blu të errët e me shijetë athët; kumbull e egër; kokrrat e kësajbime. Kullumbri të thara. Raki kullum-brish. Është si kullumbri e ka fytyrën

të rrumbullakët, të mbushur e të bukur;është i shëndoshë dhe i bukur (për fëmi-jët etj.).

KUMAK m. Bimë barishtore njëvjeçare evendeve të ngrohta, me gjethe pak të zg-jatura, me lule të verdha që dalin grum-bull nga një bisk.

KUMBULL f. Kumbull e egër kullumbri.

KUNDJE f. Lloj kallami i hollë, që rritet nëpërvende me lagështi e nëpër këneta dhe qëpërdoret zakonisht për resë tavani. Resëme kundje. Mbuloj me kundje.

KUNGULL m. 1. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të gjatë zvarritës, me �etë tëgjera sa një pëllëmbë e me lule, të verdha,që lidh kokrra të mëdha, në trajtë vezakeose gjatoshe e me fara brenda; kokrrat ekësaj bime që përdoren si ushqim.

Kungull ujës kungullujës. Lule kungullishih te LUL/E,∼JA.

KUNGULLESHKË f. 1. Lloj kungulli që bënkokrra të holla e të gjata si tranguj, melëkurë të butë në ngjyrë të bardheme;kokrrat e kësaj bime, që përdoren përgjellë. Kungulleshka të mbushura (tëskuqura).

KUNGULLISHTË f. 1. Kungullujës. Embante dhallin (qumështin) në kun-gullishtë.

KUNGULLOR mb.

1. Që e ka frytin të tultë si të kungullit,që bën fryte të rrumbullakëta e të mëdhasi kungulli; që rritet e zhvillohet si kun-gulli (për disa bimë si trangulli, pjeprietj.). Bimë kungullore.

KUNGULLUSH m. Lloj kungulli i egër, megjethe të trasha, në trajtë trekëndëshie me lule të verdha, që del vetiu nëpërgërmadha e toka të papunuara dhe bënkokrra të gjata e të tulta.

KUNUPICË f. shih MAREN/Ë,∼A. Lulet ekunupicës.

KUPË f. 8. Fletë të vogla të gjelbra, të vendo-sura në trajtë hinke, që mbështjellin dhembrojnë burbuqen e lules. Kupa e lules(e kara�lit, e trënda�lit).

31

KUQ mb. Misër i kuq. Grurë i kuq. Tërshërëe kuqe. Pisha e kuqe. Trënda�l i kuq.Oriz i kuq. Panxhari i kuq. Ulliri i kuq.Dëllinja e kuqe. Man i kuq. Kumbull ekuqe. Duhani i kuq. Ferrë e kuqe fer-rëkuqe, drizë. Fryzë e kuqe fryzëkuqe.

KUQËLARE f. Bimë shumëvjeçare, me kërcelltë lëmuar e të gjatë deri në një metër,me gjethe të gjera e të ashpra, me luletë kuqe a ngjyrë trënda�li, që rritet nëtoka të lëna djerr. Mbuloi kasollen mekuqëlare.

KUQËLORE f. Lloj kërpudhe me ngjyrë sitë arit, që është shumë e shijshme në tëngrënë. Mbledh kuqëlore.

KURORË f. 7. Pjesa e sipërme e një druri, qëpërbëhet nga degët, gjethet e lulet.

8. Pjesë e lules, që përbëhet nga disapetla të vendosura sipër kupës; lulesë.Kurora e lules.

KURORËZ f. 2. Kurora e lules.

KUSKUTË f. Helmëz.

LABOT m. Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të gjatë, me gjethe të gjelbra tëerrëta a të çelëta në të verdhë, të ng-jashme me ato të spinaqit, që mbin nëpërtoka të punuara ose mbillet dhe përdoretsi ushqim. Labot i egër. Labot i butë.Dollma me �etë laboti. Farat e labotit.Lakror me labot.

LAFSHAGJELE f. 2. Lloj kërpudhe johel-muese, që i ngjan lafshës së gjelit.

LAFSHË GJELI Bimë barishtore me kërcell eme gjethe në ngjyrë të kuqërreme dhe melule të kuqe, të ngjashme me kreshtën egjelit, e cila rritet nëpër kopshte e lulishtepër zbukurim.

LAFSHINË f. Bimë barishtore kacavarëse, megjethe vezake përherë të blerta, me lulenë ngjyrë të kaltër a si të bardha, që rritetnëpër gardhe, në pyje e në vende me hije;menekshe gomari.

LAJTHATË f. Lofatë.

LAJTHI f. Dru a shkurre e vendeve maloreme klimë të butë ose e vendeve të ngro-hta e me lagështi, me degë të holla e tëlakueshme, me gjethe si zemër, të gjerae me dhëmbëza anash që bën kokrra tëvogla me guaskë të fortë; kokrrat e kësajbime, që kanë brenda një thelb të rrum-bullakët a pak të zgjatur, i cili hahet.Lajthi e butë. Lajthi e egër. Lajthitë pjekura (të qëruara). Pyll me lajthi.Thyej (çaj) lajthi.

LAJTHIZË f. Bimë barishtore njëvjeçare, qërritet në bjeshkë në trajtë xhufke dhe bënlule me pak erë. Lajthiza del në pran-verë.

LAKËR f. 1. Një nga perimet kryesore tëvjeshtës e të dimrit që mbillet në kopshtee rritet si kokërr e madhe me gjethe tëgjera, të mbledhura e të ngjeshura njërambi tjetrën. Lakër e bardhë (e kuqe).Lakër turshi. Një kokë lakër. Koçani(kërcelli) i lakrës.

3. zakon. Barishte të ndryshme të egra etë buta (si lëpjetë, laboti, nenët, hithra,spinaqi etj.) që përdoren si ushqim përnjerëzit e për kafshët. Lakra të egra (tëbuta). Lakra dimri (behari). Lakra mali.Byrek (lakror) me lakra. Gjellë me lakra.Mbledh lakra. Grij lakrat.

Lule lakre lulelakër.

LAKËR DETI Lloj alge e ujërave të kripura qëbëhet e rrumbullakët si kokë lakre.

LAKËR PATE Bimë barishtore e egër, megjethe si të dejëzës, por më të vogla, melule të verdha e me fara të grumbulluaranë vile, që rritet në toka me lagështi dhee hanë shumë patat e rosat.

LAKËR QENI Bimë barishtore e egër, që rritetnë kullota e në vende me shkurre dhe qëka lëng të hidhur e mund të helmojë kaf-shët që e hanë.

LAKËR E VERDHË Bimë barishtore e egër,me lule të verdha e të rrumbullakëta, megjethe të vogla e me push në anën eposhtme, që rritet në vende pa ujë osepa lagështirë të tepërt.

32

LAKËR ZOGU Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe të holla, me lule të grumbulluaradhe me fara të mbledhura si xhufkë, tëcilat i hanë shumë zogjtë dhe që rritet nëlëndina e fusha.

LAKËRISHTË II f. Bimë barishtore ujëse, mekërcell të gjatë, me lule të bardha dhe megjethe të gjera gjithë push, të cilat rrinëtë zhytura në ujë.

LAPËRUSHE f. Kërpudhë me kësulë të rrum-bullakët, në ngjyrë të bardhë në të mur-rme, që ka erë të këndshme dhe që hahet.

LAPËRUSHKË f. Lapërushe.

LAR m. * Lari i egër (lari i zi) ashe, beronjë.E diela e larit (e da�nave, e luleve) fet.,vjet. shih te DAFIN/Ë,∼A.

LARËZ I f. shih LARUSHK,∼U.

LARTH m. 1. Ashe. 2. Urth.

LARUSHK m. 1. Lloj rrushi i egër, me kokrratë vogla si të kuqërreme, të rralla e tëathëta; fryti i kësaj peme. Larushku i pyl-lit. Një vesh larushk. Ta mbledh gjuhënlarushku.

LARUSHKË f. 1. vet. nj. shihLARUSHK,∼U 1.

LAVARE f. 5. Dredhëz e hollë që lëshojnëdisa bimë për t'u kapur nëpër degë a dikutjetër.

11. Lule të grumbulluara në bistak, qënxjerrin disa drurë, vile.

LAVERDHËZ f. Shkurre kacavarëse, në shumëlloje, me gjethe e me lule në trajta enë ngjyra të ndryshme, që rriten nëpërpyje e kullota, anës ledheve etj. e mba-hen edhe si bimë zbukuruese. Laverd-hëza përdredhëse. Laverdhëza erëkënd-shme dorëzonja. Laverdhëza e pyjeve.

LEBËR f. mjek. veter. * Bar lebre shih teBAR,∼I I.

LEPUR m. Koqe lepuri shih te KOQ/E,∼JA.Lule lepuri shih te LUL/E,∼JA. Rrushlepuri larushk.

LEPURUSHKË f. 3. Lloj kërpudhe e madhe,me kësulë të bardhë, e cila hahet.

LEQIKË f. 1. Marule. Sallatë me leqika. 2.Radhiqe.

LERTH m. 1. Urth. Gjethe (lule) lerthi. 2.Hudhër e egër.

LESHNJE f. Myshk.

LESHTAK mb. Që ka shumë push; që ka �je tëholla e të gjata. Gjethe (rrënjë) leshtake.Kërcell leshtak.

LESHTERIK m. Bimë e thjeshtë që nuk nda-het në kërcell, gjethe e rrënjë dhe qërritet në det ose në vende të tjera me ujë.Leshterik i gjelbër (i kuq). Leshterik deti(liqeni). Leshterik kroi.

LETËR f. Lule letre shih te LUL/E, ∼JA.

LËKORE II f. Radhiqe. Lëkore e egër.

LËKUA m. Bimë barishtore shumëvjeçare, megjethe të mëdha e me lule të bardha nëtë verdhë që dalin mbi ujë, e cila rritetnë liqene e në ujëra të ndenjura; lëpushë.Lëkua gjoli. Lule lëkoi.

LËKURTË mb. 2. Lëkuror. Gjethe (�etë) tëlëkurta.

LËMASHK m. 1. Lëmyshk. Lëmashku brengurin, përtimi �k burrin. fj. u.

LËMYSHK m. 1. Bimë e thjeshtë, zakon-isht e gjelbër e në trajta të ndryshme,që nuk ka ndarje në kërcell e në gjethedhe që rritet në vende të lagëta; në ujë,mbi trungun e drurëve, mbi gurë e tjeg-ulla, mbi mure etj.; myshk. Lëmyshkuji (lumi, kroi, burimi). Lëmyshk guri(shkëmbi, muresh). Lëmyshk drurësh(lisi). Lëmyshk bjeshkësh (pyjesh). Erëlëmyshku. Mbledh lëmyshk. Ka zënë (kavënë) lëmyshk muri.

LËNGSHTRYDHE f. Luleshtrydhe.

LËPJETË f. Bimë barishtore shumëvjeçarenë lloje të ndryshme, me gjethe vezakea gjatoshe, që rritet e egër ose mbilletnë kopshte dhe përdoret si ushqim përnjerëzit e për kafshët. Lëpjetë e egër (e

33

butë). Lëpjetë e thartë (e ëmbël). Lëp-jetë bjeshke lloj lëpjete që rritet në visemalore dhe është mjaft e thartë, uthullaç.Lëpjetë uji. Lëpjetë kali lloj lëpjete me�etë të gjata si heshtë e me njolla të keqe.Lëpjetë guri. Lëpjetë lepuri uthullishte.Lëpjetë me oriz (me miell). Gjethe (�etë)lëpjetë. Lakror me lëpjete. Tavë me lëp-jetë. Mbledh lëpjetë.

LËPUSHË f. 1. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me gjethe të mëdha, me lule tëbardha në të verdhë, që rritet në liqene,në ujëra të ndenjura etj.; lëkua. Lëpushëgjoli.

2. Bimë barishtore dyvjeçare, me gjethevezake e me push nga të dyja anët, mekërcell të lartë deri dy metra, që çel luletë verdha në tufë.

3. Lloj lëpjete e hidhur me �etë të gjatae si të kuqërreme që rritet nëpër hendeqee në vende me lagështirë dhe që nuk ha-het; lëpjetë kali. Nuk është lëpjetë, polëpushë.

LËPUSHKË f. 1. shih LËPUSH/Ë,∼A 1, 4.Lëpushkë kënete. Lëpushkat e duhanit.

LËVARËS m. 2. Emërtim i përgjithshëmpër bimë kacavarëse si hardhia etj., qëngjiten e kapen nëpër degët e pemëve;shtalbës.

LI m. Liri i breshkës Liri i egër. Liri i egërBimë barishtore e hidhur, me gjethe tëholla, të gjata e të dendura, me lule tëverdha, që rritet në vende të ulëta dhenuk e hanë bagëtitë.

LIG mb. Bar i lig (i keq) shih te BAR,∼I.LIGUSTËR f. shih VOSHT/ËR,∼RA. Ligus-

tra e rëndomtë. Ligustër japoneze.

LIKEN m. Bimë e ulët, që përbëhet nga njëkërpudhë e nga alge, të cilat bashkëjeto-jnë e formojnë një organizëm të vetëmmbi lëvoret e drurëve, mbi gurë e shkëm-binj, nëpër mure etj.; shpërgëti; në grupbimësh të këtilla. Likeni i verdhë. Llojete likeneve.

LILAK m. Jargavan. Ngjyrë lilaku. Erë lilaku.Kopsht me lilakë.

LIMFË f. 2. Lëngu që qarkullon brenda trupittë bimëve dhe që përbëhet nga uji e ngakripëra të ndryshme. Limfë organike(joorganike). Limfa e drurit.

LIMON m. 1. Agrume me gjethe gjithnjë tëgjelbra, që bën kokrra vezake në ngjyrëtë verdhë të çelur; kokrra e këtij drurime lëvore të trashë, me lëng të thartëe me erë të mirë. Lule (gjethe, kokërr)limoni. Lëkurë limoni. Lëng limoni. Erëlimoni. Ngjyrë limoni ngjyra e verdhë eçelur. Çaj me limon. Supë me limon.Shtrydh limonin.

Limon i ëmbël lloj limoni që bën kokrravezake pak si të rrumbullakëta e të ëm-bla.

LIQE I f. Xinë.

LIRË mb. Thekë të lira. Organ i lirë. organ qënuk është i ngjitur me trupin e një bime.

LIS m. 1. Dru pylli i lartë, me gjethe me dhëm-bëza anash, që lidh lëndë dhe që përdoretsi lëndë ndërtimi e për zjarr; dushk. Lisi bardhë qarri. Lis i butë bungëbuta.

LISËN f. Bimë e egër barishtore, zvarritëseose gjysmëshkurre, me gjethe të voglavezake, me lule të kuqërreme, të kaltra,të kuqe ose të bardha, që ka erë të kënd-shme e në disa krahina përdoret edhe sierëz për gjellë.

LIVADH m. Tër�li i livadheve. Trumcaku ilivadheve. zool. E la livadh. Kositin li-vadhet.

LIVANDË f. 1. Gjysmëshkurre shumëvjeçare,me degë të shumta e të thjeshta, megjethe vezake ose edhe të zgjatura si hes-htë, që bën lule të kaltra me erë të mirë;trumzë e butë. Vaj livande. Erë livande.

LOFATË f. Dru a shkurre e vendeve të ngrohtamesdhetare, me degë mjaft të lakueshme,me gjethe të gjera në trajtë zemre dheme lule ngjyrë trënda�li, që çelin në tufëpara gjetheve. Lëkurë lofate. Gardh(kosh) lofate.

34

LOFATORE f. vet. Gjini drurësh e shkurresh(si lofata etj.) me degë të holla e za-konisht të lakueshme, me gjethe të rrum-bullakëta e me lule të kuqe ose ngjyrëtrënda�li në trajtë vilesh, që rriten nëviset mesdhetare dhe lidhin bishtaja.

LOPË f. Gjuhë lope shih te GJUH/Ë,∼A I.

LOTUES mb. * Shelg lotues (vajtues) shih teSHELG,∼U.

LOTZONJË f. Bari i lotzonjës drekëz.

LOZE f. 1. Dredhë hardhie, kungulli etj. Lozehardhie (rrushi). Lozet e kungullit.

LUGAT m. Gjemb lugati shih te GJEMB,∼I.

LULE f. 1. Organi i riprodhimit të bimëve, qëpërbëhet nga bishti, kupa, kurora, thekëte pistili dhe që lidh kokrrën e formonfarën; pjesë e bimëve që përmban organete riprodhimit të tyre dhe që zakonishtka petla me ngjyra. Lule mashkullore(femërore). Lule njëseksore (dyseksore).Lulet e bathës (e fasules, e duhanit, epatates). Lule kungulli (trangulli). Luledardhe (kumbulle, molle, qershie, shege,arre).

LULE AKSHAMI Bimë barishtore zbuku-ruese, me kërcell të lartë rreth një metër,me gjethe si zemër, që çel afër mbrëmjeslule të kuqe në trajtë hinke.

LULE AKULLI Bimë barishtore zbukurueseme gjethe të tulta e të veshura me njëcipë të bardhë dhe me lule të ashpra qënuk �shken.

LULE ALLE Bimë barishtore zbukuruese, megjethe të gjata, të dhëmbëzuara e të tultadhe me lule në ngjyrë të kuqe të ndezur,që rritet nëpër kopshte dhe i lëshon lehtëfarat përtokë.

LULE ARGJENDI Bimë zbukuruese megjethe si të portokallit, që bën një lule tëvogël të bardhë me pesë petla e pa erë.

LULE ARUSHE Dorëzonjë.

LULE BALSAM a) Bimë barishtore, megjethe të holla dhe me lule të vogla ngjyrëportokalli e me erë të mirë, që përdoret

në mjekësinë popullore për të mjekuarplagët; balç; lule gjaku; b) Bimë barish-tore shumëvjeçare, me gjethe si heshtëdhe me lule të verdha me pesë petla, qëdel gjatë muajve prill-gusht nëpër vendeme bar.

LULE BEHARI Lule vere.

LULE BLETE a) Bar blete, milcë; b) Dorë-zonjë.

LULE BORE Luleborë.

ULE BRESHKE Lulebreshkë.

LULE BRETKU Zhabinë.

LULE BUALLI Tatull.

LULE ÇALLME Çallmare.

LULE DELEJE Luledele.

LULE DERRI Bar derri.

LULE DIELLI Bimë njëvjeçare, me kërcell tëgjatë e të trashë, me lule të grumbullu-ara në një kokë të madhe si disk e rrethe rrotull me petla të verdha, që kthehetnga drita e diellit dhe që mbushet me faratë zeza, nga të cilat nxirret vaj.

LULE DIMRI Bimë barishtore shumëvjeçareme gjethe të rrumbullakëta e të tulta, melule të bardha e me erë të mirë, që rritetsi bimë zbukuruese.

LULE DJATHI Bimë barishtore e egër, megjethe si ato të �erit, me lule të verdha,që përdoret për të zënë qumështindjathë.

LULE DUSHKU Bimë barishtore e egër, megjethe si ato të dushkut e të mbuluarame push, që qel lule të bardh

LULE DYLLI a) Bimë kacavarëse, me gjethevezake të tulta, të mbuluara me një lëndësi dyllë dhe me lule të bardha në vile, qërritet si bimë zbukuruese; b) Qumështore,lulequmështore, luleradhiqe

LULE DHENSH Luledele.

LULE ETHESH Trikë, bar ethesh.

LULE FIERI Bimë barishtore, me gjethe si të�erit, që rritet edhe si bimë zbukuruese.

LULE FILXHANI Lule�lxhan.

35

LULE FLORIRI Bimë barishtore, me gjethe tëgjata anës kërcellit dhe me një boçe melule të verdha në krye, që rritet si bimëzbukuruese.

LULE FSHESE Bimë barishtore, me gjethe nëngjyrë të gjelbër të errët e me lule tëbardha, që rritet edhe si bimë zbukuruesedhe, kur thahet, përdoret për të bërë fsh-esa.

LULE GISHTI Luletogëz.

LULE GOMARI Qumështore, luleradhiqe.

LULE GJAKU Lule balsami, balç.

LULE GJARPRI Bimë barishtore zvarritëse,me gjethe të vogla, me degë të tulta dheme lule të verdha e të kaltra, që rritetfushave e pranë gardheve.

LULE GJELI , krahin. Lulëkuqe.

(LULE GJEMBI) Ferrë gomari, gjembaç.

LULE GJIZE Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të drejtë e me gjethe heshtake,që çel lule të verdha dhe rritet zakonishtnëpër ara.

LULE HASHASHI Hashash.

LULE KADIFEJE Lulekadife.

LULE KASHTE Bimë barishtore, me kërcelltë lartë rreth një metër, me gjethe tëgjata në trajtë heshte, që rritet në tokëtë pastër, të lehtë e me shumë diell;lulekashtë, lulebukje.

LULE KËMBORE (KAMBANE) Lulekëmborë.

LULE KREHRI Lulekrehër.

LULE KUNGULLI Lulekungull.

ULE LAKRE Lulelakër.

LULE LEPURI Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të drejtë, me gjethe vezake eme bisht të gjatë, që çel lule të kaltra.

LULE LETRE Luleletër.

LULE MAJI Bimë zbukuruese, që kacavaret nëmur dhe që çel në maj lule të bardha osetë verdha e me erë shumë të mirë.

LULE MBRËMJEJE Lule akshami.

LULE MËLLAGE Lulemëllagë.

LULE MËNGJESI Bimë zbukuruese ka-cavarëse, me gjethe si zemër, me luletë bardha, të kaltra ose ngjyrë vjollcedhe me njolla e me vija të ndryshme, tëcilat rrinë të çelura vetëm në mëngjes osenë ditë pa diell.

LULE MIZE Lulemizë.

LULE MOSMËHARRO Lulemizë 1.

LULE MOSMËPREK (MOSPREK) Bimëbarishtore njëvjeçare, me gjethe të voglasi ato të mimozës, të cilat kur i prek ulenposhtë, mblidhen e rrudhen.

LULE NGJITËSE Lulengjitëse.

LULE PASHKE Menekshe.

LULE PESHKU Bimë barishtore dyvjeçare,me kërcell të drejtë e të lartë deri nënjë metër e gjysmë, me gjethe të gjatatë mbuluara me push, me lule të verdhae të grumbulluara si kalli në majë të kër-cellit, e cila rritet në toka të varfra e nëgurishte.

LULE PJATE Bimë barishtore zbukuruese,me lule të vogla në ngjyrë trënda�li e paerë, e cila rritet e rrumbullakët si rreth.

LULE PLEPI Bimë barishtore rreth një pël-lëmbë e lartë, me lule të verdhë, të madhee të rrumbullakët, që i ka petlat të mbyl-lura si kupë.

LULE PRANVERE Aguliçe.

LULE PRESHI Lulepresh.

LULE QENI Kamomil.

LULE QENGJI Luledele.

LULE QUMËSHTORE Qumështore, lule-qumështore, luleradhiqe.

LULE QYQEJE Luleqyqe.

LULE REZHDE Bimë barishtore, që rritetmbi një gjysmë metri dhe që çel lule tëvogla ngjyrë jargavani.

LULE RRUAZE Lulerruazë.

LULE SABAHU Lule mëngjesi.

36

LULE SAHATI Bimë kacavarëse, me lule tëbukura në ngjyrë të kaltër e të bardhë,që i ngjajnë orës së xhepit.

LULE SAPUNI Shkumëz, lulesapun.

LULE SYRI Bimë barishtore me kërcell tëdrejtë, me gjethe të rrumbullakëta si tëvjollcës, që çel lule në ngjyra të ndryshmee pa erë; menekshe e egër.

LULE SHARRE Bimë barishtore e dendur sishkurre, me gjethe të gjata, të tulta e medhëmbëza anash, që çel lule të mëdha tëbardha, ngjyrë trënda�li ose të kuqe dhembillet për zbukurim; gjuhë vjehrre.

LULE SHEBOJE Shebojë.

LULE SHPATE Shpatore, luleshpatë.

LULE SHQERRE Luledele, luleshqerrë.

LULE SHQIPONJE Luleshqiponjë.

LULE TAMBLI Qumështore, bar tambli.

LULE THOI Bimë zbukuruese, me gjethe tëgrumbulluara, të holla e të shkurtra sihala pishe, por të buta, e cila çel lule tëverdha.

LULE VATHI Lulevath.

LULE VEDRE Lulevedër.

LULE VERE Bimë barishtore me lule tëverdha, që çel në verë.

LULE VEZE (VEJE) Luleve.

LULE VIZHE Lulevizhë.

LULE VJESHTE a) Bimë barishtore e helmët,me lule të bardha në vjollcë, e cila rritetnë kullota me lagështi dhe çel në vjeshtë;bar plakash; b) Bimë barishtore shumëv-jeçare zbukurimi, me gjethe shumë tëçara e të mbuluara me një push të imët,me lule të verdha, të mëdha e pa erë, tëcilat çelin në vjeshtë.

LULE VRESHTI Dorëzonjë, lulevreshtë.

LULE YLLI Luleyll.

LULE ZJARRI Lulezjarr.

LULE ZOGU Gjuhënuse.

LULE ZONJE Lulezonjë.

LULEAKSHAM m. Lule akshami.

LULEALLE f. Lule alle.

LULEBARTËS mb. Që çel lule, që ka lule.Bimë lulebartëse.

LULEBLETË f. Bar blete, milcë.

LULEBRESHKË f. Bimë barishtore, megjethe e me degë të mbuluara me push tëgjatë, me lule ngjyrë trënda�li, që rritetnë vende të thata e fushore.

LULEBUFKË f.

1. Bimë barishtore zbukuruese me gjethetë vogla e të holla, me lule të verdha etë grumbulluara në tufë. 2. Bimë e egërbarishtore, me degë të holla e të grumbul-luara si tufë, që rritet në ujëra të kripuradhe që e hanë peshqit si ushqim.

LULEBUKJE f. Lule kashte.

LULEÇIMKË f. Bimë barishtore e egër, qëçel lule të vogla, të verdha, pa erë e meshumë petla.

LULEDELE f. Luleshqerrë, lule dhensh.

LULEDIELLI m. Lule dielli.

LULEDIMËR m. Lule dimri.

LULEDREDHË f. Dredhëz.

LULEFILXHAN m. Bimë barishtore dyv-jeçare ose shumëvjeçare, me kërcell tëdrejtë, me lule si kupë e vogël a si �lxhandhe në ngjyra të ndryshme, e cila rritetnë natyrë ose mbillet si bimë mjekësore ezbukuruese.

LULEFIN m. Bar thëllëze.

LULEFROSË f. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me gjethe të mëdha, të rrumbul-lakëta a si zemër dhe me lule të bardha,që rritet në cekëtinat e liqeneve e të këne-tave; zambak i bardhë uji.

LULEGOJË f. Bimë barishtore shumëvjeçare,me kërcell të degëzuar, me gjethe të zg-jatura dhe me lule shumëngjyrëshe në tra-jtë goje, që mbillet në oborre e lulishtepër zbukurim; gojasllan, gojujk, gojëujku, gojë asllani.

37

LULEGRERËZ f. Bimë barishtore, me lule tëvogla në ngjyra të ndryshme, që rritet sibimë zbukuruese.

LULEKAÇE f. Bimë barishtore shumëvjeçare,me gjethe të dhëmbëzuara anash, me luletë verdha ose të bardha në të kuqërreme,që çelin në tufë nëpër livadhe sapo vjenpranvera.

LULEKADIFE f. Bimë barishtore me kërcelltë lartë rreth një metër, me gjethe tëçara e të dhëmbëzuara, që çel lule tëbukura shumëngjyrëshe dhe që mbilletpër zbukurim.

LULEKASHTË f. Lule kashte.

LULEKËMBËPULË f. Lulekërdhokull.

LULEKËMBORË f. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me kërcej të shumtë, të drejtëe pothuajse bosh përbrenda, me gjethevezake, me lule në trajtë këmbore e mepetla të bashkuara në ngjyrë vjollce, qërritet nëpër lëndina, nëpër shkurre etj.

LULEKËRDHOKULL f. Bimë barishtore e ng-jashme me vjollcën, që rritet në vende tëlarta malore.

LULEKORCULL f. Bimë shumëvjeçare, qërritet si shkurre ose me kërcell të drejtëe të lartë, ka gjethe të gjata e të çaradhe çel lule në trajtë tufe, të cilat lidhinkokrra të verdha; bar të preri.

LULEKREHËR m. Bimë barishtore, që i kagjethet të holla e të gjata si dhëmbët ekrehrit.

LULEKUNDE f. krahin. Lulëkuqe.

LULEKUNGULL m. Bimë barishtore zvar-ritëse, me gjethe të rrumbullakëta e tëmbuluara me push dhe me lule shumë tëbukura, që mbillet nëpër kopshte si bimëzbukuruese.

LULEKUPË f. Bimë barishtore zbukuruese,me kërcej mbi gjysmë metri të lartë, metri-katër gjethe të trasha, të gjera e hes-htake dhe me zhardhok në rrënjë, e cilanxjerr vetëm një lule në trajtë kupe nëçdo kërcell, pa erë e zakonisht në ngjyrë

të kuqe, të verdhë ose të bardhë; tulipan.Lulekupë e kuqe (e verdhë, e bardhë).

LULELAKËR f. Lloj lakre, që bën në mes tëgjetheve një kokë lulesh të tulta e të ng-jeshura, me ngjyrë të bardhë në të verdhë,të cilat përdoren për t'u ngrënë.

LULELESHE f. Bimë barishtore e ngjashmeme tër�lin, që rritet nëpër livadhe dhepërdoret në mjekësinë popullore për tëshëruar plagë të ndryshme; tër�l plagësh.

LULELETËR f. Bimë barishtore zbukuruese,me gjethe të gjelbra në mes dhe të bardhaanës, me lule të bardha në tufa, që i kanëpetlat me vija si gjurmët që lënë gishtatnë letër.

LULEMAJ m. Lule maji.

LULEMËLLAGË f. Bimë zbukuruese megjethe të rrumbullakëta si të mëllagëse me erë të mirë, me lule tufa-tufa nëngjyra të ndryshme, që mbillet në saksiadhe nëpër kopshte.

LULEMINE f. Shporiz.

LULEMIZË f. 1. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me lule shumë të vogla, zakonishtnë ngjyrë qielli të hapur, që rritet nëpërlivadhe e çeltira, në pyjet e rrallë etj. oseqë mbillet si bimë zbukuruese. 2. Bimë evogël barishtore në disa lloje, me lule tëvogla, të kaltra të grumbulluara në vile,që rritet në bokërima, në pyje, në livadhee kullota.

LULEMUSTAK m. Dorëzonjë.

LULENGJITËSE f. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me lule të kuqe, që i ka gjethet ekërcellin me push të imët ngjitës dhe qërritet në ara e livadhe.

LULENISHTE f. Bimë barishtore me luletë kuqe, që mbillet për zbukurim nëpëroborre e në lulishte.

LULENURE f. Bimë barishtore, me gjethe sizemër e me lule të verdha, që rritet nëpërpyje e mbillet edhe si bimë zbukuruese.

LULENUSE f. Lulëkuqe.

38

LULEPATATE f. Bimë shumëvjeçare, me luletë mëdha në ngjyra të ndryshme, që i karrënjët si kokrra patateje dhe mbillet përzbukurim nëpër oborre e lulishte.

LULEPRESH m. Shpatëz II 2.

LULEQERSHI f. Shkurre e vogël me gjethe tëimëta gjithnjë të blerta, që bën kokrratë kuqe si qershi dhe që mbillet si bimëzbukuruese në lulishte, në oborre etj. osenë saksi.

LULEQYQE f. Bimë barishtore, me gjethe tëngjashme me ato të zymbylit dhe me lulengjyrë trënda�li e të grumbulluara në njëvesh të dendur, që rritet e vetmuar nëpërkullota e livadhe.

LULERADHIQE f. Qumështore, lulequmësh-tore.

LULERRUAZË f. Bimë barishtore, që rritetderi në një pëllëmbë dhe çel lule të voglasi rruaza.

LULESAPUN m. Shkumëz, lule sapuni.

LULESË f.

Tërësia e luleve të grumbulluara në tra-jtën e një koke, të një lëvari, të një kalliri,të një vileje etj.; grumbull a tufë lulesh qëkanë një bisht kryesor. Lulesë e madhe(e vogël). Bimë me një lulesë (me shumëlulesa).

LULESY m. Lule syri.

LULESHEBOJË f. Shebojë.

LULESHPATË f. Shpatore, lule shpate.

LULESHPATËZ f. Shpatore.

LULESHQERRË f. Bimë barishtore e vogël elivadheve, me kërcell të hollë e me gjethevezake, që bën lule me zemër të verdhë eme shumë petla të bardha rreth saj dheqë çel në �llim të pranverës, luledele, luledhensh.

LULESHQIPONJË f. Bimë shumëvjeçarezbukurimi, përherë e gjelbër, me gjethetë mëdha e të prera thellë, që u përngja-jnë krahëve të shqiponjës; shqiponjë.

LULESHTRYDHE f. Dredhëz. Lëngluleshtrydhesh.

LULESHURDHË f. Qumështore, lulequmësh-tore, luleradhiqe.

LULETAÇE f. Taçe.

LULETOGËZ f. Bimë barishtore shumëv-jeçare, e lartë deri në një metër, me lulengjyrë trënda�li a të bardha e me pikatë ndryshme, të cilat dalin në një bishttë gjatë të mbledhura si gisht e varenposhtë; lule gishti.

LULEVATH m. Bimë barishtore shumëv-jeçare, që çel lule të vogla në ngjyrë tëkoqe të ndezur e me pika të bardha dheqë mbillet për zbukurim.

LULEVE f. Bimë barishtore, me gjethe sitë patëllxhanit, me lule të bardha e tërrumbullakëta si vezë, që mbillet përzbukurim.

LULEVEDËR f. Bimë barishtore, me gjethe tëgjera e të mbledhura në tufa, me lule tëbardha a të verdha, që rritet nëpër kul-lota.

LULEVERDHË f. Zhabinë

LULEVERË f. Lule verë.

LULEVILE f. Shkurre kacavarëse, me gjethe tëpërbëra nga shumë �etë të vogla e hesh-take, me lule ngjyrë qielli të grumbullu-ara në vile, që mbahet si bimë zbukuruesenë mure, ballkone e kopshte.

LULEVIZHË f. Bimë në lloje të ndryshme, gje-thet e së cilës kanë aftësinë të mblidhene të kapin kandrrat që qëndrojnë në to.

LULEVJESHTË f. Lule vjeshtë.

LULEVRESHTË f. Dorëzonjë.

LULEXIXËLLONJË f. Lulemizë.

LULEYLL m. Bimë barishtore, me gjethe e kër-cell me shumë push, që rritet në male eçel lule të bardha me pesë petla si yll.

LULEZEMËR f. Bimë barishtore, me gjethetë tulta, të çara më trish, të gjelbra në tëhirtë përsipër, që çel lule ngjyrë trënda�li

39

të ndritshme, të grumbulluara në një vileme bisht të vogël dhe që mbahet si bimëzbukuruese.

LULEZJARR m. Bimë barishtore në llojetë ndryshme, me gjethe vezake dhe melule të kuqe të ndezura, që rritet sishkurre ose mbillet për zbukurim në lul-ishte, oborre etj.

LULEZONJË f. Bimë barishtore, me lule mepesë petla të mëdha e të bardha dhe meerë shumë të mirë, që rritet në male dhekur këputet nxjerr nga kërcelli një lëngngjitës.

LULËBARDHË I f. 1. Bimë barishtore e egër,me gjethe të vogla heshtore, me lule tëbardha në vjollcë, që rritet zakonisht nëarat e mbjella me drithëra. 2. Lloj lakree ëmbël, me gjethe të mbledhura, që çellule të bardha.

LULËBARDHË m. Fshikartë; drokth.

LULËBUKUR m. Bimë barishtore shumëv-jeçare, që i ngjan kara�lit dhe çel lule tëbukura, të grumbulluara në tufa.

LULËGJAKE f. Bimë barishtore njëvjeçare,me gjethe të gjera dhe me lule të mëdhanë ngjyrë të kuqe të ndezur, që rritet za-konisht në vise malore ose që mbillet përzbukurim, bozhure.

LULËKUQE f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare,me gjethe si pendë të çara, me lule tëkuqe me katër petla të mëdha, që rritetnë të lashtat dhe në vende me gurë.

LULËZ I f. 1. Bimë barishtore, me gjethe tëholla si hala pishe e të grumbulluara nëtufë, e cila bën një boçë në majë që ethajnë dhe e përdorin për fare djathi.

LYTH m. 4. Xhungë e vogël që del në trun-gun ose në degët e disa drurëve. Degëme lytha.

LYTHËT mb. Që ka xhunga të vogla. Degë tëlythëta.

LLAPUSHË f. 1. shih LËPUSH/Ë,∼A.

LLASHTËR f. 1. Bimë e egër barishtore, megjethe të holla e të vogla, me lule tëbardha në tufë, bishtat e të cilave, kurthahen, i përdorin zakonisht si kruesedhëmbësh.

LLOSH m. 1. Lloj bari i gjatë me gjethe tëholla e me majë, që rritet nëpër pyje, nëkullota, në arat e mbjella etj. dhe e hanëshumë bagëtitë. Mal me llosh.

LLUKË II f. krahin. Bli.

MADËRGONË f. 1. Bimë barishtore hel-muese pa kërcell, me rrënjë të mëdha,me gjethe të gjera që kanë erë të rëndëdhe me lule të verdha në të gjelbër; bari trashë.

MAJ I m. Lule maji shih te LUL/E,∼JA.MAJDANOZ m. Bimë barishtore, që mbil-

let në kopshte, me kërcell të butë e tëhollë, me gjethe të vogla e pak të çara,të cilat kanë erë të këndshme e përdorensi erëza në gjellë të ndryshme. Tufë memajdanoz. Supë (sallatë) me majdanoz.Era e majdanozit. * Në çdo gjellë maj-danoz iron. thuhet kur dikush, me vende pa vend, merr pjesë në të gjitha punët açështjet ose kur diçka përdoret për shumëpunë edhe kur s'është nevoja.

MAKTH I m. Lloj bari i ngjashëm me trën-delinën, që rritet zakonisht në ara të mb-jella me grurë dhe bën lule të verdha a tëbardha e me erë si të mjaltit.

MAL m. Bukë mali shih te BUK/Ë, ∼A.Rrush mali shih te RRUSH, ∼I.

MAN m. * E shkund manin në prill shihte SHKUND. Mana toke luleshtrydhet,dredhëzat.

MANAFERRË f. kryes.

Shkurre plot gjemba, me degë të holla etë përkulura, me gjethe të dhëmbëzuara,me lule ngjyrë trënda�li në të bardhë, ecila bën kokrra si të manit e në ngjyrëtë zezë kur piqen; kokrrat e kësaj shkur-reje, që kanë shije të ëmbël a majhoshedhe hahen ose bëhen reçel etj.; ferrë-manzë. Reçel (shurup, lëng) manafer-rash. Mbledh manaferra.

40

MANDARINË f.

Agrume si portokalli, e cila bën kokrratë vogla, me lëkurë të hollë, që i qëro-het lehtë, të ëmbla dhe me erë të mirë;kokrrat e kësaj agrumeje. Mandarina pabërthama. Lëng (shurup) mandarine.

MANUSHAQE f. * Manushaqe e verdhëbadër me lule të verdha, që rritet zakon-isht nëpër këneta.

MANXURANË f. Rigon. Era e manxuranës.

MARAJ m. Maraq.

MARAQ m. * Maraq i ëmbël Lloj maraqi qëmbillet në kopshte dhe që e ka rrëzëne kërcellit të mbështjellë me disa palëpetësh të tulta, të cilat hahen si sallatëose gatuhen në mënyra të ndryshme.

MARASKË f. Bimë barishtore e egër, e ng-jashme me koprën, me gjethe të holla si�je, me lulesë të bardhë në majë të kërcel-lit e me fara të helmëta, që rritet nëpërmoçale e kullota me lagështirë dhe ka erëtë keqe; kopër e egër, kopër qeni, bar uji.

MARE f. Shkurre e viseve bregdetare, megjethe përherë të gjelbra dhe me luletë bardha të mbledhura në vile, që bënkokrra të kuqe si të dredhëzës, me shijetë ëmbël; kokrrat e kësaj shkurreje, ngatë cilat mund të nxirret raki; koçimare.Pyll maresh.

MARENË f.

Shkurre që rritet në toka të lagështa, megjethe të holla, të tulta e përherë të gjel-bra, me lule në ngjyrë të vjollcës në tëbardhë që i varen si vile dhe me dru tërëndë që përdoret për zjarr. Lule marene.Nxeh furrën me dru marene. * S'bëhetlundra me dru marene fj. u. s'vlen përnjë punë të caktuar, s'bëhet bukë mekrunde (për një njeri ose për diçka pavlerë).

MARENËKUQE f. Marenë.

MARSHALLOJË f. Landër. Era e marshallo-jës.

MARULE f. Bimë barishtore njëvjeçare qëmbillet në kopshte, me gjethe të trashae të gjata, që hahen të njoma si sallatë;zakon. gjethet e njoma të kësaj bime qëbëhen sallatë. Gjethet e marules. Sallatëmarule.

MARRTH m. Bimë barishtore e egër, që i ng-jan grurit.

MASHKULL m. 3. Kërcelli i një bime (krye-sisht i qepës) që mban farat dhe që ështëzakonisht i fortë, rabush. Mashkulli iqepës. Mashkulli i misrit kërcelli i mis-rit pa kalli.

MASHKULLOR mb. 4. Që ka vetëm thekë(për lulet). Lule mashkullore.

MBILËKURË f. 2. Shtresa e sipërme elëvores së drurëve; cipa e jashtme qëmbulon kërcellin, rrënjën, gjethet, frytinetj. Mbilëkura e pishës. Mbilëkura e do-mates.

MBITOKËSOR mb. (të bimës). Shpërthimembitokësore.

MBRËMJE f. Lule mbrëmjeje shih teLUL/E,∼JA.

MEÇKADIN m. Bujgër.

MEL m. Lloj drithi me kërcell të hollë e megjethe si të grurit, që nxjerr sipër njëxhufkë të mbushur me kokrra shumë tëvogla; kokrrat e kësaj bime, që përdorenzakonisht si ushqim për zogjtë, për të për-gatitur bozë etj. Miell (bukë) meli. Bozëmeli. Sa një kokërr mel shumë i vogël. *U bë mel u mblodh, u struk e s'u ndiemë (nga frika, nga turpi etj.). Humbisi meli në haliç (në rërë) u zhduk fare,nuk duket gjëkundi. Është tre mel e dygrurë mospërf. është i trashë nga mendja,nuk ia pret, s`ka shumë në kokë. Të merrkokrrën (koqen) e melit para gjelit shihte KOK/ËRR, RRA.

MEL I EGËR (MELI I PULËS) Kostrevë.

MELEKUQE f. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të fortë, të hollë, të gjatë, megjethe si të misrit e me një xhufkë tëmadhe në majë, që bën kokrra të vogla

41

si meli e në ngjyrë të kuqe dhe që për-doret zakonisht për të bërë fshesa; fshesë.Fshesë melekuqe.

MENDËR f. 1. Bimë barishtore shumëvjeçareme lloje të ndryshme, me gjethe vezake eme lule të imëta, të grumbulluara tufë sikalli, e cila ka erë të mirë dhe përdoret sierëz në gjellë, në industrinë farmaceutikeetj. Mendër e butë dhiozmë, nenexhik.Mendër e egër. Gjethe mendre. Vaj men-dre. Erë mendre. Mbjell mendër.

MENDËRZ f. Mendër e butë, dhiozmë, nenex-hik.

MENEKSHE f. * Menekshe gomari bimë bar-ishtore shumëvjeçare, me kërcej të zg-jatur, me gjethe të buta e të mëdha, melule ngjyrë blu të vetmuara e me bishtmë të shkurtër se gjethet.

MERUDHI f. krahin. 1. Majdanoz.

MËGASHTËR f. Sherbelë.

MËHORR m. shih MUHAR,∼I.

MËLLAGË f. * Lule mëllage shih teLUL/E,∼JA. Mëllagë uji takër.

MËLLAGORE f. vet. Familje bimësh evendeve të ngrohta, që i kanë gjethet za-konisht në trajtë të pëllëmbës dhe lulettë mëdha e me pesë petla.

MËLLAGJËR m. Shkurre e viseve mesdhetareme lëkurë të kuqe, me gjethe përherë tëgjelbra e me lule të bardha në të blertë,që lidh kokrra si ato të mares, por të hid-hura; shkopkuqe, shtopje. Pyje mëllagjri.Qymyr mëllagjri.

MËLLEZË f. Shkurre me lëvore të kuqërremenë të murrme, me gjethe të vogla si tëshkozës së bardhë, me kokrra si rezhde,që përdoret zakonisht për zjarr.

MËMË f. 6. vet. nj. Bimë me farë, që luanrolin e femrës në kryqëzimin për të nx-jerrë një lloj të ri. Zgjedhin mëmën.

MËNGJES m. Lule mëngjesi shih teLUL/E,∼JA.

MËNISHTE f. Shkurre e vogël, me gjethe tëimëta e të tulta dhe me lule të mermengjyrë trënda�li, që rritet në vise të ngro-hta, zakonisht nëpër kodra të thata o nëgurishte, bedunicë. Lule mënishte. Erëmënishte.

MËRQINJË f. 1. Ferrëkuqe, drizë. 2. krahin.Hide, xinxife

MËRSINË f.

Shkurre me gjethe të vogla, të forta, memajë të mprehtë e përherë të gjelbra dheme lule të bardha, nga degët e së cilëskullon një lëng me erë të mirë. Kokrramërsine. Erë mërsine. * Mërsinë malirrush thëllëze.

MËRTIK m. Ricin.

MËSHTEKËN f. Dru pylli i viseve të ftohta,me trung të drejtë, me lëvore të lëmuar etë bardhë dhe me gjethe si zemër e tëdhëmbëzuara, lënda e të cilit përdoretzakonisht për orendi; krahjetë, baloshe.Pyll me mështekna.

MËSHTEKËR f. Mështekën.

MËTRIK m. Bimë barishtore që rritet në pyjee buzë lumenjve, me kërcell të shtrirë, megjethe vezake e përherë të gjelbra, melule në ngjyrë të kaltër të mbyllët, tëvendosura në sqetullën e gjethes. Barii mëtrikut bar që nxirret nga kjo bimëdhe që përdoret ne mjekësinë popullore.

MËZHDRAVË f. Qershi e egër.

MI m. MAC/E,∼JA. Vrima e miut - pesëqindgrosh thuhet kur njerëzve u kanoset njërrezik i madh dhe s'dinë ku të futen qëtë shpëtojnë. Bar miu shpargull. Bishtmiu shih te BISHTMI,∼U.

MILCË f. Bar blete.

MIMOZË f. Dru i viseve të ngrohta, me trun-gun të mbuluar me lëvore të lëmuar, megjethe të holla e përherë të blerta, i ciliçel në fund të dimrit lule të imëta mengjyrë të verdhë e me erë të mirë. Lulemimoze. Era e mimozës. Një tufë memimoza. Çelën mimozat.

42

MISËR m. Fletë misri shih te FLET/Ë, ∼A I.

MISËR QYQEJE Këlkazë.

MISHËL II f. Lloj kërpudhe e tultë, që hahet,e cila e ka anën e poshtme të ombrellësnë ngjyrë kafe të çelur.

MITËR II f. Bisk i vogël i të lashtave ose ibimëve të tjera, që ka mbetur i pazhvil-luar, mitë. Mitër misri (gruri).

MIZË f. Lule mize shih te LUL/E,∼JA.

MJALCË f. 3. Bar blete.

MJEDËR f. 1. Shkurre deri një metër e lartë,me kërcell zakonisht me gjemba të hollë,që lidh kokrra të kuqe, të ëmbla e meerë të mirë, të ngjashme me ato të man-aferrës; fryti i kësaj shkurreje. Mjedëre kuqe. Mjedër e egër. Kokrra mjedre.Lëng (shurup) mjedre.

MJEDHËR f. Mjedër.

MJEGULL f. 4. Sëmundja e hithit; mykëz.

MODHULL f. Bimë bishtajore e ngjashme megrashinën, me lastar të gjatë e të përdred-hur, që mbin nëpër grunjëra e kapet pasbimëve dhe bën kokrra të vogla, të zeza etë rrumbullakëta; mollëz. Grurë me mod-hull.

MOHAQ m. Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të drejtë e të lartë deri një gjysmëmetri, me lulesë në trajtë të një kalliri tëdendur, që mbin e rritet në toka fushoree zakonisht të lagështa dhe që dëmtondrithërat. Presin (shkulin) mohaqin.

MOLLDRAGË II f. Bordullak.

MOLLË f. Hiri i mollës. Kroma e mollës.

MOLLË DHEU Bimë me kërcell si të lules sëdiellit, me rrënjë shumë të zhvilluar e mezhardhokë, të cilët hahen ose përdoren siushqim për bagëtinë. MOLLË E EGËRDru i vogël, me lëkurë të ashpër në ngjyrëtë hirtë në të murrme a në të kuqërremtë,me degë të vogla plot gjemba e me gjethevezake të dhëmbëzuara, që rritet nëpërpyje, buzë arave etj. dhe bën kokrra tëvogla e të tharta; fryti i këtij druri; mol-lçinë.

MOLLËMUÇE f. Mushmollë.

MOLLËZ II f. Modhull.

MORINË f. Shelg i egër.

MOSMËHARRO mb. Lule mosmëharro shihte LUL/E,∼JA.

MOSMËPREK mb. Lule mosmëprek (mo-sprek) shih te LUL/E,∼JA.

MOSPREK mb. Lule mosprek (mosmëprek)shih te LUL/E,∼JA.

MREÇË f. Lloj shqope mjaft e përhapurnë vendin tonë, me lule të bardha osenë ngjyrë trënda�li e me pak erë, merrënjë të forta, që rritet si dru i vogëla si shkurre dhe që përdoret për të bërëçibukë etj.; shqopë e butë.

MRESHTË f. 1. Shkurre me lule të vogla tëbardheme, me gjethe gjithnjë të gjelbra,që rritet kudo e bën kokrra të vogla si ullinë ngjyrë të murrme; krifshë.

MRET m.

Krifshë. Pyll me mret. * Mret i egërrrushkull, therpelë.

MUHAR m. Bimë barishtore njëvjeçare, mekërcell të gjatë deri një metër, me lulesënë trajtë kalliri e me gjethe të mbuluarame push, që mbin e rritet sidomos në ori-zore dhe misërore, që ngjitet rrobave sirrodhja dhe përdoret si ushqim për bagët-inë.

MURRIZ m. Shkurre e egër me shumë degë eme gjemba, me gjethe të vogla me majëtë mprehtë dhe me lule të bardha, që bënkokrra të kuqe me lëng, të cilat mund tëhahen ose të përdoren në mjekësi; kokrrate kësaj shkurreje. Murrizi i kuq ushinth.Kokrrat e murrizit. Lule murrizi. Lëngmurrizi. I hyri një gjemb murrizi. Thurigardhin me murriz. Ishte plot murriza edriza.

43

MURRMË mb. 2. Përdoret si pjesë e dytë nëemërtimet e pathjeshta për disa kafshë,bimë a lëndë që janë tërësisht a pjesër-isht në ngjyrë hiri të mbyllur si në tëzezë. Krimbi i murrmë. zool. Miu imurrmë. zool. Ariu i murrmë. zool.Bretkosa e murrme. zool. Algat e mur-rme. Ndryshku i murrmë i grurit (ithekrës). Tokat e murrme. Qymyri i mur-rmë. Giza e murrme.

MUSHKË f. b) ashtu e do puna. I gjetimushka drutë keq. gjeti atë që kërkonte,e pësoi siç e meritonte, mori përgjigjena dënimin e merituar. Harro mushkëValarenë! iron. s'është më ajo kohë, ikuajo kohë (kur dikush e kishte çdo gjë tëlehtë). Nuk mbarset mushka të pjellëmëz fj.u. nuk mund të bëhet a të ndodhëdiçka e pamundshme, jashtë mendjes,edhe pse e mendon dikush. Gjurmëmushke shih te GJURMË,∼A. Thundërmushke shih te THUND/ËR,∼RA.

MUSHLLINZË f. Bimë barishtore kacavarëse,me gjethe si trekëndësh, me lule si zile,në ngjyrë të trënda�lit, të bardhë ose tëpërzier, që del anës arave, buzë rrugëveetj. dhe lulëzon nga maji deri në fund tështatorit. Lule mushllinze. Ushqeheshinme rrënjë mushllinze.

MUSHMOLLË f. Dru frutor i viseve të ngro-hta, që bën lule të bardha dhe kokrra sitë mollës, me ngjyrë të gjelbër në gësht-enjë të çelur; kokrrat e këtij druri, të cilatkur janë të papjekura kanë shije të athët,ndërsa, kur ndulken, ëmbëlsohen. Mush-mollë verore (dimërore).

MYK m. 1. Shtresë a grumbull kërpudhashmikroskopike ose mikroorganizmash tëdëmshme të përbëra nga �je shumë tëholla e të gërshetuara ndërmjet tyreqë riprodhohen e përhapen me anë tësporeve dhe që shfaqen si push ose sinjolla mbi organizmat, në drurë, mbisende të ndryshme etj., zakonisht në njëmjedis të errët, të ngrohtë e me lagështi;sëmundje kërpudhore e tillë që u bie za-konisht bimëve a pemëve. Myk i zi (ibardhë, i gjelbër, i hirtë, i kaltër). Myku

i bukës. Myku i gështenjave (i rrushit, iagrumeve, i mollës, i duhanit). Bie erëmyk. Ka zënë myk diçka. U prek ngamyku. U mbulua me myk.

MYSHK I m. Grup bimësh me ndërtimmë të ndërlikuar se algat, kërpudhat elikenet, pa lule, që kanë gjethe, kërcelldhe rrënjë, riprodhohen me spore dherriten në vende me lagështi, mbi trungjedrurësh, mbi tjegulla, mbi gurë a mbishkëmbinj, buzë përrenjsh etj. Myshkui gjelbër (i butë). Myshqe të njoma.Myshk druri. Myshk uji. Myshk pylli.Myshku i kënetës. Fije myshku. Iveshur (i mbuluar) me myshk. Mbrojtjae bimëve nga myshku. Zuri myshk.

NDAJGJETHËZ f. Pjesë e vogël e një bime,që ka trajtën e një �etëze a të një zgja-timi dhe që është e vendosur aty ku zë�ll gjethja.

NDËRGISHTE f. 1. Bimë barishtore shumëv-jeçare me kërcell të drejtë të mbuluar mepush të hollë, me lule të verdha në trajtëtë gishtëzës dhe me gjethe të zgjatura,nga të cilat nxirret një lëndë mjekuese.

NDJELLËS m. Bar me të cilin ndjellim bletën,bar blete.

NDRYSHKULL m.

1. Bimë barishtore shumëvjeçare, qërritet sidomos në toka djerre e shpategëlqerore, me kërcell deri gjysmë metritë gjatë, me lule të imëta të mbled-hura tufë, që lëshon një lëng si qumësht,lloj qumështoreje. 2. Bimë barishtoreshumëvjeçare, që rritet deri në një metëre lartë, me lule të mëdha, të bardha nëtë kuqe e me erë shumë të, mirë dhe qëmbillet për zbukurim.

NEJÇË f. Bimë barishtore me kërcell nyja-nyja, me gjethe si heshtë e me lule ngjyrëtrënda�li a të bardhëreme, që rritet za-konisht në vende të ulëta e me lagështirë.Nejçë bregdetare. Nejçë ranishtash.

NEKTARMBAJTËS mb. Që mban nektarin;që prodhon nektarin. Gjëndër nektarm-bajtëse.

44

NEKTAROR mb. Që ka të bëjë me nektarin;i nektarit; nektarmbajtës. Gjëndrat nek-tarore të luleve.

NENEXHIK m. Mendër e butë, dhiozmë.Nenexhik i njomë (i thatë). Gjellë (qofte)me nenexhik.

NENË f. Bimë barishtore njëvjeçare, që mbinnë ara e në kopshte, me fara të imëtae të shumta në majë dhe me gjethe tëmëdha mishtore në ngjyrë të gjelbër si nëtë kuqe, që përdoren për lakror; nenëz.Nenë e butë (e egër). Nenë e bardhë.Lakror me nenë.

NENËZ f. shih NENË, ∼A.

NENORE f. vet. Familje bimësh barishtoresi nena etj., me gjethe të këmbyera e tëpërkundërta dhe me lule të vogla.

NERVËZIM m. 2. Mënyra e vendosjes së de-jve në një gjethe, dellëzim. Nervëzim pen-dor (pëllëmbor).

NETËR f. Kopër. Netër qeni maraskë.

NETULL f. 1. Bimë e egër barishtore dyv-jeçare, që rritet deri në një metër egjysmë, me gjethe si të lëpjetës, me kër-cell të fortë e me lule të vogla e të verdhanë formë vileje, �jet e së cilës përdorenpër të bërë fshesa.

NEVESTËR f. Ferrënuse.

NËNPETËL f. Secila nga gjethëzat, zakon-isht të blerta, që përbëjnë kupën e lules,sepal.

NËNQINGJE f. Mendër e butë, dhiozmë.

NËNTËSHËM mb. spec. Që është vendosurnën diçka. Shtresë e nëntëshme. gjeol.Vezore e nëntëshme.

NËNTOKËSOR mb. Që gjendet nën sipër-faqen ose në brendësinë e tokës; që ndodhose që bëhet në thellësi të tokës. Pa-suritë nëntokësore. Burimet nëntokë-sore. Ujëra nëntokësore. Punime (galeri,tunele) nëntokësore. min. Kërcelli nën-tokësor. Shpërthime nëntokësore. gjeol.

NGASJE II f. Prrall. Dru ngasjeje. Lëndët engasjes.

NGJITËS I m. 2. Bimë barishtore që rritetndër ara e nëpër gjerdhe, me kërcell tëhollë e të gjatë si të kulprës, me gjethetë çara e me gjemba, që të ngjiten pastrupit, dhe me lule të bardha në të gjel-bër, që lëshojnë disa fara të murrme.

3. Urth.

NGJITËS II mb. 2. Kacavarës. Fasulengjitëse.

NUSE f. Buzë nuseje shih te BUZ/Ë, ∼A.NYJË f. 4. Vendi i fryrë i një dege a kër-

celli prej nga shpërthejnë gjethet; pjesë efryrë e trungut, nga ku dalin degët; gdhenë një dëm a dërrasë. Nyja e gjethit. Ny-jat e drurit (e pemës). Dërrasë me nyja.

NJËANËSOR mb. 1. I vendosur a i kthyervetëm nga njëra anë. Lulesë njëanësore.Plug njëanësor.

NJËTHELBOR mb. 1. Që e ka farën me njëthelb. Fare njëthelbore. Bimë njëthel-bore. 2. si em. E, JA f. zakon. sh. E,ET. Klasë bimësh, që i kanë farat me njëthelb; bimë që bën pjesë në këtë klasë.

NJËVJEÇAR mb. 3. Që e kryen ciklin e plotëtë zhvillimit brenda një viti. Bimë (lule)njëvjeçare.

OKËR f. Tepë. Kashtë okre. Bollgur okre.Ngjyrë okre.

OKLIM m. Dru pylli me �etë si të dardhës eme push, me degë të holla, që kanë palcëtë trashë në mes dhe që përdoren për tëbërë cigarishte.

OMAN m. Shkurre e helmët, me lule tëverdha dhe me erë të mirë, që rritet nëvende me lagështi.

ORESHKË f. krahin. Mollë dheu.

ORIZ m. Bimë barishtore njëvjeçare e vendevetë ngrohta me kërcell të drejtë e me nyja,që mbillet e rritet në ngastra me ujë dheqë bën kokrra të vogla si të grurit; kokr-rat e kësaj bime, me të cilat bëjmë pi-laf ose gjellë të tjera. Oriz i veshur (izhveshur, i qëruar, i rrahur). Kokrrat eorizit. Miell (lëng) orizi. Fidane orizi.Oxhakë orizi. Gëzhutat e orizit. Oriz me

45

qumësht sytliaç. Fabrika e zhveshjes sëorizit. Mbjellin (korrin, shijnë) orizin. *Nuk mban më ujë orizi (pilaf, kosi, vera)shih tek UJ/Ë, I. E bëri dy ujë e një orizshih tek UJ/Ë, I. S'ka oriz pa gurë fj. u.shih te GUR, I.

ORKIDE f. Bimë barishtore shumëvjeçare evendeve të nxehta, me rrënjë si patate,me lule të bukura e të merme në trajta enë ngjyra të ndryshme, që përdoren përzbukurim ose për vajra erëmira. Orkide ezezë. Llojet e orkideve. Lulja e orkidesë.

OSAKË f. Bezgë, sfakë.

PAEMËR f. 5. edhe ∼RA, ∼RAT (të) Bimëbarishtore shumëvjeçare e liqeneve dhe ekënetave, me kërcell të lartë, me �etë gja-tore, që përdoret në mjekësinë popullorepër të shëruar urdhjen.

6. edhe ∼RAT, ∼RAT (të) Lloj myshkui bardhemë, që vesh sipërfaqen e gurëvenë trajtë njollash.

PAFRUT mb. Që nuk lidh kokrra, që nuk jepfruta. Pemë e pafrut.

PAKËRCELL mb. Që nuk ka kërcell, që i dalingjethet afër rrënjës. Bimë e pakërcell.

PALCË f. 2. Pjesa e butë që gjendet brendatrungut a brenda degëve të disa drurëveose brenda kërcejve, rrënjës a degëve tëbimëve dythelbore; buka ose zemra etrungut a e kërcellit. Palca e shtogut.Palca e arrës thelbi i arrës, buka e arrës.I heqin palcën. Mos i shiko lëvozhgën, poshikoji palcën! fj. u.

PALCËT mb. Që ka palcë (për disa drurë).Dru i palcët.

PALCOR mb. libr. 2. Që ka të bëjë me palcëne bimëve. Rreze palcore vija të holla qëduken në prerjen tërthore të një druri, tëcilat nisin prej pjesës së jashtme dhe shko-jnë drejt palcës. Njolla palcore njolla tëvogla, të rralla e me ngjyra të ndryshme,që duken në trungun e disa drurëve kur ipresim tërthorazi.

PALMË f. 1. Emërtim i përgjithshëm për disapemë të vendeve të nxehta, me trung të

gjatë e të drejtë pa degë, me gjethe gjith-një të gjelbra, të mëdha, si pendë a si pël-lëmbë, të grumbulluara në majë dhe melule të mbledhura në trajtë rrethi, që lid-hin kokrra, të cilat hahen. Palma e hur-masë. Palmë rrushi. Gjethet e palmës.Vaj palme. Verë palme. 2. Emërtimi përgjithshëm për disa bimë zbukurimi,që i ngjajnë këtyre pemëve. Palmë uji.Palmë shpatore. Palmë pëllëmbore.

PALMORE f. vet. Familje bimësh, në të cilënpërfshihen palmat e llojeve të ndryshme.

PALLAMAR m. det. 3. Bar i dëmshëm, mekërcell të trashë e të gjatë si të kulprës.

PALLUA m. zool. * Syri i palloit shih teSY,∼RI.

PAMBUK m. 1. Bimë barishtore njëvjeçaree vendeve të ngrohta, me gjethe pëllëm-bore që kthehen nga rrezet e diellit, melule të mëdha e të verdha, e cila bën njëboçe vezake me shumë fara të veshurame �je të gjata si push i bardhë. Arame pambuk. Rritësit e pambukut. Boçepambuku. Farat e pambukut. Vaj pam-buku vaj nga farat e kësaj bime. Bërsipambuku bërsi nga farat e kësaj bime.Mbjellin (ujitin, mbledhin, vjelin) pam-bukun.

Pambuk i egër bimë barishtore, e ng-jashme me pambukun, e cila rritet nëtoka të rënda të mbjella me bimë qëprashiten dhe i dëmton këto.

PAMBUKORE f. * Pambukorja e agrumevesëmundje që u bie zakonisht agrumeve eqë shfaqet me disa plagë në lastarë nëtrajtën e një shkume të bardhë, sidomospranë sythave dhe nyjave.

PANKUSHE f. Kërpudhë që hahet, me kësulëtë rrumbullakët të murrme nga sipër etë bardhë nga poshtë dhe me këmbën tëtrashë e të kuqërreme.

PANXHAR m.

1. Bimë barishtore dyvjeçare, me gjethetë mëdha vezake e në tufë afër rrënjësdhe me një zhardhok të tultë, të madh,të rrumbullakët sipër e me majë poshtë,

46

që përmban sheqer në sasi të ndryshmesipas llojit; zhardhoku i kësaj bime, prejtë cilit nxirret sheqer ose që përdoret siushqim. Panxhar i bardhë. Panxhari kuq. Panxhari i sheqerit panxharshe-qeri. Kokë panxhari. Sallatë me panxhar.Bërsi panxhari. Breshkëza e panxharit.zool. Mbjellin (shkulin) panxharin. 2.Panxharsheqeri.

PANXHARSHEQERI m. Lloj panxhari, ngarrënjët e të cilit nxirret sheqer.

PANJË f. Dru i pyjeve malore, me trung tëlartë, të trashë e të drejtë dhe me lëvoretë lëmuar në ngjyrë hiri, me gjethe tëmëdha në trajtë pëllëmbe e të dhëm-bëzuara, me lule të verdha e të blerta nëvile, lënda e të cilit përdoret për orendi,për vegla, për gdhendje etj. Panja �etëg-jeri. Panja e butë. Panja e malit. Drupanje. Orendi panje.

PAPIRUS m. 1. Lloj kallami që rritet nëvendet e nxehta, zakonisht buzë lumen-jve, me gjethe të holla që dalin pranërrënjës dhe me kërcell të gjatë trekëndësh,prej të cilit në lashtësi bënin letër dhesende të tjera. Papirus i blertë.

PATATE f. Bimë barishtore njëvjeçare, megjethe me push nga poshtë e me luletë bardheme, e cila mbillet zakonishtnë toka të shkrifëta dhe bën zhardhokëqë përmbajnë shumë niseshte e përdorengjerësisht si ushqim etj.; zhardhokët ekësaj bime. Patate e ëmbël lloj patatejeme tul shumë të ëmbël. Patate e kuqelloj patateje me zhardhokë gjatoshë, qëe kanë lëkuren si të kuqe. Patate everdhë lloj patateje që e ka lëkurën nëngjyrë të verdhë të zbehtë. Patate verore.Patate të hershme (të vona). Patatetë ziera (të skuqura, të fërguara, tëpjekura). Kokrra patatesh. Niseshte(miell) patatesh. Qofte (pure) patatesh.Gjellë (tavë, mish) me patate. Dy thasëme patate. Buburreci (vrugu) i patates.zool. Mbjellin (shkulin) patate. Qëroj(ziej, skuq, pjek) patate.

PATËLLXHAN m. 1. Bimë barishtore njëv-jeçare me gjethe të mëdha vezake, që

mbillet si perime dhe bën fryte gjatoshëtë tulta në trajtën e kastravecit e mengjyrë manushaqe të errët, e cila për-doret për gjellë a për turshi; fryti i kësajbime. Patëllxhanë të skuqur (të zier, tëpjekur). Patëllxhanë të mbushur. Patël-lxhanë turshi. Pure (qofte) më patëllx-hanë. Mish (musaka) me patëllxhanë.Bojë patëllxhani. 2. bised. Fik patël-lxhanës. U poqën patëllxhanët.

PAZI f. Bimë barishtore si spinaqi, por megjethe më të mëdha që përdoret për tëbërë lakror e për gjellë të ndryshme.Gjethe pazie. Lakror me pazi.

PELIN m. 1. Bimë barishtore shumë e hidhur,me kërcell të mbuluar me push dhe megjethe ngjyrë hiri të zbardhëlleme, melule të vogla në ngjyrë si të verdhë, qëpërdoret në mjekësi, për prodhimin e pi-jeve të ndryshme etj. Gjethe pelini. Erëpelini. I hidhur si pelin.

PENDËKAPOSH m. 1. Bimë barishtoreshumëvjeçare, me degë të holla që kanënë krye kallinj të vegjël me fara me majëtë hollë e me gjemba të kthyer së prapi,të cilët ngjiten në leshin e dhenve osefuten në lëkurën e kafshëve dhe mund tëshkaktojnë plagë të rëna. 2. Bimë barish-tore shumëvjeçare, që rritet nëpër shpatemalesh, në toka shkëmbore e gëlqeroredhe që ka një tufë gjethesh të denduraafër rrënjë

PENDOR mb. Që ka trajtën e një pende atë një puple. Gjethe pendore. Degëzimependore.

PENIK m. 1. Lloj meli me kokrra të vogla tëverdheme a të kuqe; mel i kuq.

PERIUDHË f. * Me periudha në mënyrë jotë vijueshme, me ndërprerje, me disaetapa. Periudhë vegjetative shih teVEGJETATIV,∼ E.

PESËGISHTE f. Bar gjaku.

PESHK m. Bar peshku shih te BAR,∼I I. Lulepeshku shih te LUL/E,∼ JA..

47

PESHKULLIZË f. Bimë barishtore, që rritetduke u zvarritur për tokë ose që ngjitetpas kërcellit të misrit.

PETAL m. shih PET/ËL,∼LA.PETËZ f. 2. Petël.

PËRBËRË mb. Gjethe e përbërë. gjethe eformuar prej disa gjethëzash që kanë njëbishtak të përbashkët.

PËRCE f. shih PËRCËLLAK,∼U II.

PËRDREDHËS mb. 1. Që ka kërcell tëepshëm dhe ngjitet pas një bime tjetërduke u përdredhur, kacavarës. Bimë(shkurre) përdredhëse. Laverdhëza për-dredhëse. 2. si em. E, JA f. sh. E,ET. Lastar i hollë te disa bimë, që kapete dridhet pas bimëve të tjera, dredhe,dredhkë.

PËRNAR m. Prrall, ngasje. Gjethe përnari.

PËRVASHË f. Përvashëz.

PËRVASHËZ f. Bimë e egër barishtore evendeve të ulëta, me lule të kaltra e megjethe me të çara të shumta, që nuk ha-het nga kafshët. Kurorë me përvashëza.Vinin përvashëzave mbi pirgun e grurittë shirë.

PËRZHUTË f. Lulekorcull, balç, bar të preri.

PËSHTJELLIZË f. Dredhkë e arave.

PIKALORE f. Sëmundje bimësh të ndryshme,që shfaqet kryesisht me njolla në gjethet.Pikalorja e gjetheve të panxharit (të kum-bullës). Pikalorja e bardhë e duhanit.

PIPER m. 1. Bimë kacavarëse, që rritet nëvende tropikale dhe bën kokrra të zeza,djegëse e me erë të mirë; kokrrat e kësajbime ose pluhuri djegës që bëhet dukebluar këto kokrra; piper i zi. Bima epiperit. Bluaj piper. I hedh piper pila�t.

PIPERKË f. 1. Bima dhe fryti i specit, spec.Piperka të kuqe. Piperka të mbushura.

PIRRË f. Bimë barishtore me kërcell të trashëe të ashpër, me gjethe të gjata, tëngushta e me majë të mprehtë, që rritetzakonisht nëpër këneta. I shtroi pirrëbagëtisë.

PISTIL m. Organi femëror i lules, që përbëhetnga vezorja, shtyllëza dhe kreza. Pistiliështë në qendrën e lules.

PISHË f. 1. Dru pylli me trung të lartë e tëdrejtë, me lëvore të plasaritur e me gjethehalore përherë të blerta, që e ka lëndëntë fortë, me rrëshirë e që digjet lehtë.

PISHORE f. Familje bimësh halore, në të cilënhyjnë pisha, bredhi, cedri etj.

PJALM m. 2. Pluhur shumë i imët, zakon-isht me ngjyrë të verdhë që e kanë luletkur çelin dhe që shërben për të pllenuarbimët. Bletët (grerëzat) mbartin pjalminnga një lule në tjetrën.

PJALMIM m. Veprimi sipas kuptimevetë foljeve PJALMON, PJALMOHET.Pjalmimi me anë të bletëve. Pjalmim idrejtë pjalmim që bëhet ndërmjet organ-eve mashkullore e femërore të së njëjtëslule. Pjalmim i zhdrejtë (i kryqëzuar, itërthortë) pjalmim që bëhet kur pjalmivjen nga një lule tjetër, i sjellë nga era,nga bletët etj,

PJALMOHET vetv. Pës. e PJALMON. Tër-�li pjalmohet nga brumbujt.

PJALMON kal. Pllenon një bimë a një lule mepjalmin që mbartet nga thekët te maja epistilit. Insektet pjalmojnë lulet.

PJALMORE f. Koka a pjesa e sipërme ethekës së lules, që përmban pjalmin. Pjal-more e kthyer nga brenda.

PJATË f. Lule pjate shih te LUL/E,∼JA.PJEPËR m. * Pjepër i egër bimë barish-

tore shumëvjeçare, me kërcell pothuaj tështrirë në tokë, pa lastarë dhe me gjethetë trasha vezake.

PJERËZ f. Arrç. Lule (kokrra) pjerëze.

PLAGË f. Tër�l plagësh luleleshe.

PLAK m. 6. Madërgonë.

PLAKË f. Bar plakash lulevjeshtë.

PLASJE f. * S'i këllet plasjen (�amën)! shihte KËLLAS. Më vinte plasja më vinteshumë inat, më vinte të pëlcas. Bar plas-jeje shih te BAR,∼I I.

48

PLENËR f. Bimë barishtore shumëvjeçare, qëka kërcell të drejtë e të trashë, gjethe tëzgjatura e të plota, lule në trajtë gjuhëzee në ngjyrë ari të vendosura në një radhëdhe që mund të hahet ose të përdoret përngjyrosje e për mjekime.

PLEP m. 1. Dru i lartë i familjes së shel-gjeve, me trung të drejtë e me degë tëholla të shtrira përpjetë, me gjethe nëtrajtë zemre, që rritet shpejt në vendeme lagështirë dhe që ka lëndë të përshtat-shme për ndërtim, për orendi shtëpiake,për prodhimin e letrës etj. Plep i bardhëplep deri në 35 metra i lartë, me lëvore nëngjyrë hiri të çelur, të lëmuar e të ndrit-shme, me gjethe me push të bardhë nëfaqen e poshtme. Plep i butë plep i za-konshëm, me trung të hollë e të gjatë, qërritet në fushat e vendit tonë. Plep i egërplep deri 10-15 metra i lartë, me kurorë tërregullt, me lëvore ngjyrë hiri, me gjethevezake të dhëmbëzuara, me bisht të gjatëe pa push, që rritet zakonisht buzë për-renjve, në shpate malesh etj. Plep kavakplep i butë. Plep kanadez plep me kurorëtë gjerë. Plep i zi lloj plepi deri në 25metra i lartë, me lëvore ngjyrë hiri në tëmurrme. Dru plepi. Gjethe plepi. Dër-rasë plepi. Pyll plepash. Mbjellin plepa.Është si plep ka shtat të lartë e të drejtë.U bëftë sa një plep! ur.

Duhan plepi shih te DUHAN,∼I 1. Luleplepi shih te LUL/E,∼JA.

PLISH m. Bimë barishtore shumëvjeçare, mekërcell të drejtë e të gjatë deri katër me-tra, me gjethe të zgjatura e të sheshtangjyrë hiri në të gjelbër, me lulesë në tra-jtën e një xhufke dhe me kallëza të den-dura e të buta, që rritet nëpër këneta enë vende me lagështirë dhe përdoret përtë thurur rrogoza etj. Rrogoz prej plishi.

PLLENOJ kal. 2. Bëj të krijohet fara e njëbime duke bashkuar bërthamën mashkul-lore (pjalmin) me qelizën femërore. Pl-lenon lulet. I pllenojnë në mënyrë arti�-ciale.

POLEN m. Pjalm, end. Polem i luleve. Polenidhe nektari.

POLENIZIM m. Pjalmim. Polenizim arti�-cial. Polenizimi i kryqëzuar. Llojet epolenizimit.

POLIK m. krahin. Susak, kungull ujës.

PORTOKALL m. 1. Pemë e familjes sëagrumeve, me gjethe të zgjatura, të lë-muara e gjithnjë të gjelbra, me lule tëbardha e të murrme, që rritet në vendeme klimë të ngrohtë dhe bën kokrra tërrumbullakëta, me lëkurë të trashë e tëverdhë në të kuqe kur piqen; kokrrae kësaj peme, që ka tul të ndarë nëdisa pjesë, me shumë lëng, të ëmbëldhe me erë të mirë. Portokall i kuqlloj portokalli me tul të kuq e shumëtë ëmbël, gjakoshare. Portokall i egërnerënxë. Lulet e portokallit. Lëvozhgë(lëkurë) portokalli. Lëng (reçel) por-tokalli. Erë portokalli. Fidanishte meportokaj. Brezare me portokaj. Vjeljae portokajve. Miza e portokajve. zool.Arkë me portokaj. Qëroi (hëngri) një por-tokall.

PRANVERË f. Lule pranvere aguliçe.

PREKË I f. Vrugu i bimëve. I ra preka grurit(misrit, duhanit, rrushit).

PRESJE I f. 1. Bimë barishtore shumëvjeçaregjithnjë e gjelbër, me kërcell të drejtëderi në dy metra të lartë, me gjethe tëngushta si të preshit, me anë të mprehtae të dhëmbëzuara si sharrë dhe me lulesëtë gjatë, që rritet nëpër këneta. Korrinpresjet. Presja ta pret dorën si brisk.

PRESH m. Presh i egër (presh gjarpri) bimëbarishtore shumëvjeçare, me kërcell tëshkurtër e me gjethe si të preshit, qërritet zakonisht nëpër lëndina fushore.

PRRALL m. Lloj dushku i vendeve të ngro-hta, që bëhet rreth pesë a gjashtë me-tra i lartë dhe që i ka gjethet të voglame gjemba anës; përnar. Prrall i butëberonjë. Gjethe prralli. Dru prralli.

PSHELINOK m. Bar blete, milcë.

49

PULË f. Meli i pulës kostreve. Rrush pulemana toke. Thua pule thuapulë. Ver-bëria e pulave mjek., veter. shih teVERBËRI,∼A.

PULITH I m. Bimë barishtore e egër dhe ehelmët, me lule të verdha e të grumbul-luara në tufë, që rritet zakonisht në tokatë lëna djerr dhe që përdoret në mjekësi.

PULLAGJEL m. Burth.

PUNGACË f. 1. Bishtdhelpër. 2. Belishë le-shatake.

PUPËLOR mb. 2. Pendor. Gjethe pupëlore.

PUSH m. * Bar pushi shih te BAR,∼I I.

QAFË f. 8. Pjesa e ngushtë që bashkon trun-gun me rrënjët e një bime, qafëz. Qafa errënjës. Kalbëzimi i qafës.

QAFËZ f. 6. Pjesa e ngushtë që bashkon kër-cellin me rrënjët e disa bimëve. Qafëza e�danit. Qafëza e rrënjës.

QARR m.

Lloj dushku me trung të trashë e të gjatë,me lëkurë të errët plot të çara e me gjethevezake, që bën lëndë të mëdha. Qarr ibardhë. Qarr i leshtë bungëbutë. Qarri kuq (i zi, i egër) bujgër. Dru (dërrasa,trarë) qarri. Gjethe qarri. Lende qarri.* Kur të bëjë qarri arra iron. kurrë, as-njëherë, kur të pjellë këndesi.

QARRABUTË m. Bungëbutë.

QARRAZI m. Bujgër.

QARRUCË f. Përnar.

QELBËS m. 2. Shkurre me degë të holla, megjethe heshtake, që mbajnë erë të rëndëdhe me lule të verdha, që bëjnë bishtaja;karthë e egër, rrunjë. Farat e qelbësit.

QELBINË f. Arrç, shurrëpelë.

QEN m. Kërpudhë qeni shih teKËRPUDH/Ë,∼A. Lule qeni shih teLUL/E,∼JA. Trofta e qenit fulterëz.Kopër qeni maraskë.

QENDROR mb. 2. Që është në pjesën emesit të një vendi, të një sendi a tënjë grumbulli, që ndodhet në qendër tëdiçkaje. Pjesa qendrore. Krahinë qen-drore. Evropa Qendrore. Sheshi qendror.Tribunë qendrore. Fronti qendror. Druriqendror. shkopi i bardhë që mbetet pasit'i hiqet një dege lëvorja.

QEPË f. 1. Bimë barishtore me kokë të nënd-heshme prej shumë �etësh të tulta, tëmbledhura njëra mbi tjetrën, me rrënjësi tufë, me gjethe të gjelbra si bishta tëhollë e të gjatë, të zbrazët brenda e tëmbyllur në majë, që bën lule të voglatë mbledhura si çadër dhe fara shumëtë imëta; koka dhe gjethet e kësaj bimeme shije djegëse, që përdoren si ushqim.Qepë e bardhë (e kuqe). Qepë të njoma(të thata). Qepë djegëse (e ëmbël). Qepëe tharë. Qepë të grira (të skuqura). Kokë(�etë) qepe. Farë qepe. Lëng qepe. Bish-tat e qepës. Karabushi i qepës. Cipa eqepës. Barut qepe. bised. farat e imëtatë kësaj bime. Varg me qepë. Mish meqepë. Sallatë me qepë. Mbjell (shkul)qepët. I vë plagës qepë e kripë. 2. Pjesae nëndheshme e disa bimëve, që ka tra-jtën e një koke të rrumbullakët e pak tëzgjatur prej shumë �etësh të mbledhuranjëra mbi tjetrën, qepore. Qepa e zam-bakut. Shumëzohet me qepë.

QEPË DETI Boçkë.

QEPË GJARPRI Xhërrokull.

QEPËZ f. shih QEPOR/E,∼JA I.

QEPOR mb.

1. Që e ka pjesën e nëndheshme në tra-jtën e një koke të rrumbullakët e pak tëzgjatur si të qepës dhe prej shumë �etështë mbledhura njëra mbi tjetrën. Bimë qe-pore. Perime qepore. 2. si em. f. vet. shE, ET. Bimë barishtore si zambaku etj.që e kanë pjesën e nëndheshme si kokëqepe.

QEPORE I f. Pjesa e nëndheshme e disabimëve barishtore, që ka trajtën e njëkoke të rrumbullakët e pak të zgjatur si

50

të qepës dhe prej shumë �etësh të mbled-hura njëra mbi tjetrën. Qeporja e zam-bakut. Degëzat e qepores.

QEPUJKË f.

1. Qepë e vogël që rritet nga fara dhe qëpërdoret për t'u mbjellë ose për ushqim.Qepujka të regjura. Ngastër me qepujka.2. Qepore e vogël e disa bimëve barish-tore. Bimë me qepujka.

QERSHI f. Dru frutor me gjethe vezake tëdhëmbëzuara, me lule të bardha të grum-bulluara tufë, që bën kokrra të kuqe a tëverdha, të ëmbla e me bërthamë në mes,të cilat piqen në �llim të verës; kokrrate kësaj peme që përdoren për të ngrënëa për reçel. Qershi e butë (e egër). Qer-shi belica. Qershi gurje (krapje). Kokrraqershie. Bishtat e qershive. Lëng (reçel)qershie. Druri i qershisë. Vjel qershitë.

QERSHI TOKE Qershigël

QERSHIGËL f. Shkurre e ulët me shumë degë,me gjethe të vogla e të dhëmbëzuara, melule të blerta ose në ngjyrë trënda�li tëzbehtë, që bën kokrra të vogla e të rrum-bullakëta në ngjyrë vishnje të errët, meshije të ëmbël e pak të athët; kokrrat ekësaj bime, që hahen ose përdoren përreçel etj.; qershi toke, qershizë e egër,rrush mali, thrashegër. Kokrra qershigle.Lëng qershigle. Reçel qershigle.

QERSHIZË f. Qershigël.

QERTHULL m. 7. Pjesët e bimës, që rritenrreth e rrotull kërcellit a trungut kryesor.

QERTHULLAK mb. shih QERTHULLOR,∼E.

QERTHULLOR mb. Që është vendosur për-reth kërcellit ose trungut kryesor. Gjethe(degë) qerthullore.

QËNDRUESHËM mb. 5. Që nuk bie ngadruri ose nga shkurrja; kund. rënës.Gjethe të qëndrueshme.

QIME f. 6. Fije e hollë që del në rrënjët a nëkërcellin e disa bimëve. Qime thithëse.

QIMNON m. Bimë barishtore dyvjeçare mekërcell të degëzuar në majë, me lule tëbardha ose ngjyrë trënda�li të mbledhurasi çadër, që bën disa fara të vogla me vaj,të cilat përdoren për t'u dhënë erë pijeve,ëmbëlsirave etj. Farat e qimnonit.

QINGËL I f. shih SHPEND/ËR,∼RA 1.

QIPARIS m. Dru halor mesdhetar me trup tëdrejtë e të gjatë dhe me një majë të zg-jatur, me gjethe të vogla luspake përherëtë blerta, të renditura kryq nëpër degëza,që bën disa boçe të vogla e të forta, selvi.Qiparis i moçëm. Dru qiparisi. I drejtësi qiparis. E kishte trupin si qiparis.

QIQËR f. 1. Bimë barishtore me kërcell mjafttë degëzuar, me gjethe të vogla e të dhëm-bëzuara, me lule ngjyrë qielli të hapur, qëbën bishtaja vezake me kokrra të rrum-bullakëta si bizele, por me ngjyrë si tëverdhë; kokrrat e kësaj bime, që përdorenpër ushqim. Qiqra të pjekura. Bukë meqiqra. Sa një qiqër shumë i vogël.

QIQËRVIQËR f. shih KIKIRIK,∼U.

QIRITH m. Gjunjëz, bar guri.

QITRO f. Dru frutor i ngjashëm me limonin,me gjethe gjithnjë të gjelbra, që bënkokrra të mëdha me ngjyrë të verdhë eme lëkurë të trashë, me pak lëng me shijesi të athët; fryti i këtij druri, që përdoretpër ëmbëlsira dhe për të nxjerrë një es-encë me erë të mirë. Kopsht me qitro.Reçel qitroje. Një kokërr qitro.

QUMËSHT m. Bar qumështi shih te BAR,∼II.

Dhëmbët e qumështit shih teDHËMB,∼I I. Gjak qumështi tamblag-jak.

QUMËSHTOR mb. * Lule qumështore shihte LUL/E, ∼JA.

QUMËSHTORE f.

1. Bimë barishtore me gjethe të këmby-era, me lule të vogla, të verdha, të mbled-hura tufë në formë çadre, kërcelli i sëcilës nxjerr një lëng të bardhë si qumësht;rryell.

51

QYQE f. Lule qyqeje shih te LUL/E,∼JA.Misër qyqeje këlkazë. Rrushi i qyqes shihte RRUSH,∼I.

RADHIQE f. Bimë barishtore njëvjeçare e li-vadheve me gjethe të gjata e të dhëm-bëzuara, me kërcell të kuq e të bardhë,që përdoret e zier për sallatë; bresë. Sal-latë me radhiqe. Mbledh radhiqe.

RAKITIK mb. 2. Që nuk është rritur e nukështë zhvilluar si duhet, që është i dobëte i pafuqishëm (për bimët). Bimë raki-tike. Fidanë rakitikë.

RAMEÇË f. Bimë barishtore e kënetave, metë cilën bëhen fshesa. Fshesa rameçe.

RAVEN m. Bimë barishtore shumëvjeçare, mekërcell të trashë e të lartë, me gjethe tëmëdha, të dhëmbëzuara e me bishta tëtultë, e cila përdoret për ushqim. Gjetheraveni. Reçel (marmelatë) raveni.

RESË I f. 2. Bimë barishtore e kënetave dhee liqeneve, që bën �je të gjata, të cilatpërdoren për të thurur; kashtë kënete.

REZHDË f. * Lule rezhde shih teLUL/E,∼JA.

RËNËS mb. Që shkëputet nga druri e ngapema, që bie. Gjethe rënëse.

RICIN m.

Bimë barishtore ose shkurre e vendeve tëngrohta, me gjethe të mëdha e me bishttë gjatë dhe me lule në trajtë vileje, ngafarat e së cilës nxirret një vaj që për-doret në industri ose në mjekësi si barpër të dalë jashtë. Bima e ricinit. Farate ricinit. Vaj ricini.

RIGON m.

Bimë barishtore shumëvjeçare me erë tëkëndshme, me kërcell të hollë, me gjethetë vogla vezake, me lule të bardha osengjyrë trënda�li, që rritet vetvetiu nëtoka të thata dhe që thahet e përdoretsi erëz për gjellë. Rigon i ri (i njomë,i thatë). Gjellë (qofte) me rigon. Çajrigoni. Raki rigoni. I hedh rigon.

RIZOMË f. Kërcell i nëndheshëm e i nyjëzuari disa bimëve, që nxjerr disa gjethe tëvogla e rrënjë plotësuese. Rizomat apatates (e gramit, e �erit). Rizomat epishës. Shumëzimi me rizoma.

ROZMARINË f.

Shkurre përherë e gjelbër e vendeve tëngrohta, me lule të vogla ngjyrë qiell osetë bardha, me gjethe të imëta si hala eme erë të këndshme, që përdoren në gjellëose për të nxjerrë prej tyre një lloj vaji.Rozmarinë e egër. Era e rozmarinës. Vajrozmarinë.

RYZË f.

Bimë mjekësore me �etë që kanë erë tëfortë e të rëndë, me lule të verdha tëmbledhura në tufa të vogla, nga e cilanxirret një vaj i hidhur; bar shpretke.Lëngu i ryzës.

RRABOSHTË f. Fshikakuq, herdhaqen.

RRAP m. 1. Dru i lartë me trung të trashë,me degë të gjera, me gjethe të mëdha nëtrajtë pëllëmbe, që bën lëndë të vogla megjemba të imët përsipër. Rrap i vjetër (imoçëm, i madh). Rrap shekullor. Drurrapi. Gjethe rrapi. Pyll rrapesh. Nëhije të rrapit. I fortë (i shëndoshë) si rrap.* U bë rrap e rrënjë ka jetuar shumë; kaparë e ka dëgjuar shumë.

RRAPORE f. vet. Familje që përfshin paklloje drurësh, ndër të cilët më i njohuriështë rrapi, familja e rrapeve.

RRATHJE f. Kërpudhë që hahet, me kësulë tëverdhë e me vija të bardha rrathë-rrathë,e cila, kur shtrydhet, nxjerr një lëng tëbardhë e pak si të kuq.

RREPAN m. Rrepë e bardhë.

RREPË f. Bimë barishtore kryqore me lloje tëndryshme zakonisht dyvjeçare, me gjethesi të panxharit, që bën nën tokë njëkokërr të rrumbullakët me tul e me bishttë zgjatur, me cipë të bardhë, të errëtose të kuqe; zhardhoku i kësaj bime, qëpërdoret si ushqim. Rrepë e bardhë.Rrepë e kuqe rrikë. Rrepë e egër. Rrepë

52

e zier. Rrepë sheqeri panxharsheqeri.Lëng rrepash. Sallatë me rrepa.

RREPICË f. Bimë barishtore, që mbin za-konisht vetë nëpër arat e mbjella me tëlashta, që bën lule të verdha e bishtajatë holla me fara të zeza dhe që ka gjethetë gjera, të cilat përdoren për ushqim silakra.

RREZAK mb. Që i ka petlat anësore me llapëmë të shtrirë sesa ato të qendrës (për-doret për lulet e përbëra, si lulja e dhenveetj.).

RREZORE f. vet. Familje bimësh barishtoree drurësh të vendeve të nxehta (ku hynedhe druri i kafesë) me lule zakonisht nëtrajtë vilesh, që përdoren në mjekësi, përtë ngjyer etj.

RRËFESHK m. 1. Gjembaç, gjemb gomari.Push rrëfeshku. E ka mbuluar rrëfeshku.

RRËKUALL m. Bimë barishtore dyvjeçare megjethe të mëdha e të dhëmbëzuara, melule të verdha, që rritet në vende të thatadhe që lulëzon në qershor-shtator.

RRËNJAK mb. Që del drejtpërdrejt ngarrënja e jo nga kërcelli. Gjethe rrënjake.

RRËNJË I f. 1. Pjesa kryesisht nën dhe e njëbime barishtore, e një shkurreje a e njëdruri, që e mban atë të ngulur dhe qëi shërben për të thithur ujin a ushqimin;pjesa e nëndheshme e disa bimëve, që për-doret për ushqim, për të bërë barna a pijeose për të përgatitur sende të ndryshme.Rrënjë e hollë (e trashë, e shkurtër, ethellë). Rrënjë kryesore (nëntokësore,ajrore, mbitokësore, anësore). Rrënjëboshtore (xhufkore, penjëzore). Rrënjëtë kalbura. Rrënjë në ujë. Qafa e rrënjës.Qimet (sythat) e rrënjës. Pije (barna)me rrënjë bimësh të egra. Çibuk ngarrënja e shqopës. Lëshon (nxjerr, zë)rrënjë. I pres rrënjët. Shkul rrënjën. Izbuloj (i mbuloj, i mbath) rrënjët. E nx-jerr me gjithë rrënjë. Shtoj me rrënjë.

RRËNJË II f. Lloj dushku me trup të drejtë eme gjethe si të gështenjës, që bën lendetë bashkuara zakonisht tri e nga tri dhe

që përdoret për lëndë ndërtimi, për të nx-jerrë tanin, për të bërë qymyr të cilësisësë lartë etj. Druri i rrënjës. Lende e rrën-jës.

RRËNJËZ f. Fije e hollë që del nga degëzimii rrënjës kryesore; �je e hollë që nxjerr sirrënjë fara kur sapo �llon të mbijë. Rrën-jëz e re (�llestare). Rrënjëz e vogël (eimët). Rrënjëzat e bimëve.

RRËNJOR mb. 1. Që ka të bëjë me rrënjëne bimës, i rrënjës. Sistemi rrënjor. Zhvil-limi rrënjor.

2. Që ka kërcell të nëndheshëm të trashëe të tultë (si panxhari, karota etj.). Bimërrënjore. Perime rrënjore. Ushqime rrën-jore ushqim për kafshë nga bimët si panx-hari, karota etj.

RRËNJORE f. vet. Familje bimësh si panx-hari, karota, rrepa etj. që kanë rrënjë tëtrashë e të tultë, e cila përdoret si ushqimpër njerëzit e për kafshët, në industrinëushqimore etj. Rrënjore me vlerë të lartëushqimore. Ushqehen me rrënjore.

RRËSHQANOR mb. 2. Që e ka kërcellin tështrirë për tokë, që nuk rritet drejt lart;zvarritës. Bimë rrëshqanore.

RRËSHQITJE II f. Lloj kërpudhe që hahet,e cila e ka kësulën ngjyrë hiri nga sipëre të bardhë poshtë dhe vjen si e yndyr-shme kur preket me dorë. Mbledh (ha)rrëshqitje.

RRËSHYELL m. Bimë barishtore helmuesee arave dhe e kullotave, me kërcell tëbutë, i cili nxjerr një lëng si qumësht, megjethe të mëdha shumë të çara, të dhëm-bëzuara e me gjemba dhe me lule të voglatë verdha. Rrëshyell i ashpër. Lulet errëshyellit.

RRËZË II f. Bimë barishtore e vendeve të ngro-hta, me gjethe të holla që dalin si �je ngakërcelli, me lule të imëta, të verdha e tëmbledhura tufë dhe me rrënjë të tultë, ecila thahet, bluhet e përdoret si bojë përtë ngjyer në të kuqe të ndezur. Rrënjëte rrëzës. Ngjyej me rrëzë.

53

RRIKË I f. Rrepë. Rrikë e kuqe. Lëngu irrikës. * I lë rrikën dikujt ia ngarkoi fa-jin a gabimin dikujt tjetër, ia hedh fa-jin tjetrit. Ia bëri (kokën) rrikë e qethishumë shkurt, ia bëri kokën rrafsh.

RRILKË f. shih RRIK/Ë,∼A I.

RRILLË f.

1. Bimë barishtore me gjethe të imëta eme lule të verdha, që bën kokrra të voglae të rrumbullakëta dhe që lëshon një lënghelmues. 2. përd. mb. Që e ka kokrrënshumë të vogël, kokërrvogël. Mollë rrillë.Groshë rrillë.

RRITËS mb. 2. Që rritet e zhvillohet më tej,që vazhdon të rritet. Organ rritës. Zona(maja) rritëse (e bimës). Syth rritës.

RRJETËZUAR mb. spec. Që ka në sipërfaqevija të ndërthurura e të kryqëzuara sirrjetë. Farë e rrjetëzuar.

RROBOÇ m. Mënjollë. Rroboçat e ullirit.Dalin rroboça. Pres një rroboç.

RROBULL m. Dru halor i pyjeve malore, ingjashëm me pishën e zezë, me trungtë trashë, me degë të drejta e me pakgjethe në majë dhe me lëndë të fortëe të epshme, e cila përdoret për fuçi,për bucela, për ndërtim etj.; pishë mali.Rrobull i kuq. Rrobull i bardhë molikë.Druri i rrobullit. Boçet e rrobullit. Pyllrrobulli.

RRODHE f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare elivadheve, me kërcell të degëzuar e melule të bardha, që bën kokrra vezake e megjemba si grep. Rrodhe e egër. Shkulin(djegin) rrodhet. 2. Kokrra me gjemba ekësaj bime, që u ngjitet bagëtive në trupose njerëzve në rroba; kokërr me gjemba eçdo bime tjetër. Iu ngjitën rrodhet. Heq(qëroj) rrodhet. Të ngjitet si rrodhe tëqepet e nuk të ndahet.

RRODHËZ f. Kokrra e rrodhes, rrodhe. Pas-troj leshin nga rrodhëzat.

RROLBË f. Bimë barishtore njëvjeçare, qërritet nëpër shkëmbinj gëlqerorë, me

gjethe heshtore e me lule si të gjem-baçëve, rrënjët e së cilës lëshojnë një bojëtë kuqe. Ngjyej me rrolbë.

RRUAZË f. * La rruazën diku shih te LË.Si rruaza në pe stisur bukur, lidhur eradhitur bukur. Shtie (fut) rruaza nëpe dikush shih te PE,∼RI. Zuri rruazën(qafën, zverkun) keq. shih te ZË. Lulerruaze shih te LUL/E,∼JA.

RRUNJË f. Dru a shkurre e pyjeve, me gjethevezake, të shkëlqyera përsipër a të zbehtaposhtë, me lule të blerta të grumbulluaranë vile, që bën kokrra të vogla, në �llimme ngjyrë të kuqe e më vonë si gështenjëdhe me shije të athët; qelbës, frashër iegër. Kokrrat e rrunjës. Fshikëzat e rrun-jës.

RRUSH ARUSHE Gërdec.

RRUSH GJARPRI Shkurre e vogël me kërcelltë hollë e të drejtë, me gjethe vezake e tëtrasha, me lule të vogla, të bardha e mepesë cepa, që bën kokrra të zeza, të cilathahen kur piqen mirë.

RRUSH MALI Thrashegër, qershizë.

RRUSH PULE Mana toke.

RRUSH QENI Vadhëz e egër.

RRUSH TOKE Shkurre me degë të holla megjemba, me gjethe si të hardhisë e melule të bardheme, që bën kokrra me cipëtë gjelbër në të verdhë si të tejdukshme,me pak qime e me shije të athët.

RRUSH THËLLËZE Qershi e egër, bar thël-lëze.

RRUSHI I QYQES Rrushqyqe.

RRUSHK m.

1. Fryti i disa bimëve, që ka tul plot lëngdhe farat të shpërndara nëpër të, pemël.2. vet. sh. Bimë si rrushi, luleshtrydhja,mjedra, manaferra etj. që bëjnë kokrratë vogla me lëng, pemlat.

RRUSHKULL m. Shkurre e viseve mesd-hetare, me kërcell shumë të degëzuar eme lëng të hidhur, me gjethe të vogla

54

si luspa, përherë të blerta e me majë tëmprehtë si gjemb, që bën kokrra të kuqe,të cilat piqen në dimër dhe hahen; ther-pelë. Kokrra rrushkulli. Ha si dhitë nërrushkull ha si i zijosur.

RRUSHKUQE f.

1. Shkurre e vogël e ngjashme me gji-neshtrën, që ka gjethe të lëkurta, tëshkëlqyera, përherë të blerta e me majë,lule të vogla të verdheme dhe që bënkokrra të vogla të kuqe. 2. Lulja e kuqee lofatës, e mbledhur në vile. Lëshonrrushkuqe. Mbushet me rrushkuqe. I kafëmijët si rrushkuqe i ka fëmijët të shën-detshëm e me faqe të kuqe.

RRUSHQYQE f. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me kërcell të ulët e të tultë, megjethe vezake të dhëmbëzuara, me luletë verdha të mbledhura në majë, që bënkokrra të vogla si të rrushit, me ngjyrënë të gjelbër; bar urdhjeje, thonj qete.

RRUSHZEZË f. Thanukël.

RRYELL m.

1. Qumështore. 2. përd. mb. Shumë ihidhur, helm. M`u bë goja rryell. U bëbuka rryell.

SABAH m. vjet. * Lule sabahu Lule mëngjesi.

SAHAT m. bised. Lule sahati shih teLUL/E,∼JA.

SAKËZ f. Halmucë.

SALEP m. 1. Bimë barishtore shumëvjeçareme gjethe të gjata, të mbështjella rrethkërcellit, me lule të mbledhura si kalli dheme zhardhok të nëndheshëm, që përdoretpër të përgatitur një pije dhe në mjekësi.Bima e salepit. Zhardhoku i salepit.

SALLATË f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare ellojeve të ndryshme, me gjethe të mëdhatë gjelbra, që hahen të gjalla me vaj, meuthull e me kripë. Sallatë e njomë. Sal-latë marule. Sallatë pambukore (pam-bukje) sallatë me gjethe shumë të buta.Sallatë lakër lloj sallate e mbledhur kokësi lakër. Gjethe sallate.

SALLATË DETI

Lloj alge me gjethe të blerta e tëvalëzuara që rritet në det.

SANËZ f. Bimë barishtore shumëvjeçare melule të mëdha e të verdha në majë të kër-cellit, me gjethe të holla e të gjata, rrënjae së cilës ka shije të hidhur e përdoret nëmjekësi; bar zemre, agnushe.

SAPUN m. Lule sapuni shih te LUL/E,∼JA.

SEFERGJEN m. shih BORZILOK,∼U.

SEKULL f. Pazi. Lakror me sekull.

SEKULL m. Bimë barishtore rreth dy metra elartë, me gjethe të grathëta, me lule qëi ngjajnë lulediellit dhe me rrënjë si tëpatates që përdoren për ushqim.

SELINO f. Bimë barishtore dyvjeçare, e ng-jashme me majdanozin, por me gjethemë të mëdha, e cila mbillet në kopshtedhe përdoret si erëz ndër gjellë ose përsallatë. Selino e egër sherp. Gjethe seli-noje. Rrënjë selinoje. Supë me selino.Sallatë me selino.

SELVI f. Qiparis. Selvitë e varrezave. Druselvie. Kodra me selvi. E ka trupin siselvi e ka trupin të hedhur, të drejtë dhetë hijshëm.

SEPAL m. shih NËNPET/ËL, ∼LA. Sepalete luleve. Kupa me katër sepale.

SERDEN m. Lulemëllagë.

SINAP m. Bimë barishtore njëvjeçare mekërcell të gjatë, me gjethe të mëdhatrekëndëshe dhe me lule të verdha nëmajë në trajtë vilesh, që bën fara të vogla,të ndritshme, me shije të athët e djegëse;farat e kësaj bime që përdoren në mjekësidhe për të përgatitur mustardën. Sinapi bardhë (i zi). Fletë (gjethe) sinapi.Llapa me sinap.

SITKË f. Bimë barishtore shumëvjeçare merrënjë të trashë zvarritëse, me kërcell tëlartë të rrumbullakët, me gjethe të ash-pra e të forta, që rritet nëpër këneta dheqë përdoret për të bërë rrogoza ose përmbulesa të lehta. Rrogoz prej sitke.

55

SOJË f. Bimë barishtore njëvjeçare, me kër-cell të drejtë e të gjatë, me lule të voglatë bardha ose në ngjyrë trënda�li, që bënbishtaja, kokrrat e të cilave përdoren përtë nxjerrë një lloj vaji ushqimor, për mielletj. Vaj soje. Miell soje. Fara soje.Qumësht soje. Silazh soje e misri.

SOPOJAK m. Shkozëbardhë.

SORGUM m. Bimë njëvjeçare me kërcell tëdrejtë e të lartë, me gjethe të gjata e melule që i përngjajnë misrit, e cila përdoretsi ushqim për kafshët, zakonisht e grirë,ndërsa disa lloje përdoren në industri përprodhime të ndryshme; melekuqe. Mb-jellin (korrin) sorgumin. U japin sorgum.

SPEC m. 1. Bimë barishtore e butë me kër-cell të degëzuar, me gjethe vezake, melule të vogla të bardha, që bën frytetë fryra me lëkurë mishtake në ngjyrëtë gjelbër, të verdhë a të kuqe me farabrenda dhe është një nga perimet me tëpërhapura; frytet e kësaj bime që për-doren për ushqim; piperkë. Spec i kuq.Spec djegës. Speca gogozhare. Speca tëtharë. Spica të mbushur. Speca të pjekur(të skuqur). Speca turshi. Salcë specash.

SPËRËNGË f. Shpargull.

SPINAQ m. Bimë barishtore e butë njëv-jeçare me gjethe të mëdha si trekëndëshi zgjatur, që dalin nga rrëza e kërcellit;gjethet e njoma të kësaj bime që për-doren për lakror e për gjellë të ndryshme.Spinaq dimri. Gjethe spinaqi. Spinaqme oriz. Lakror (supë, mish) me spinaq.Lau (griu) spinaqin.

SPONTAN mb.libr. 3. Që mbin e rritet vetiu,pa ndërhyrjen e punës së njeriut; kund. ikultivuar.

SQETULL f. 3. Vend i thelluar aty ku nis tëndahet gjethja nga dega ose një degë ngatrupi i pemës. Sqetulla e gjethes.

SQETULLOR mb. Që është i vendosur në sqe-tullën e një gjetheje a të një dege. Lulesasqetullore. Sytha (�liza, lastarë) sqetul-lorë.

SQETULLORE f. Filiz a lastar që del nënsqetull të gjetheve ose të degëve të disabimëve si hardhia, domatja etj. Heqja(këputja) e sqetulloreve. Pastrimi i sqe-tulloreve.

STËRGJI f. Shkurre e vendeve të Evropës Ju-gore, që rritet deri në dy metra e gjatë,me gjethe në trajtë të këmbës dhe që bëndisa kokrra të kuqe.

STËRKUNGULL m. 1. Bimë barishtore ka-cavarëse e helmët, me rrënjë mishtake,me lule si të blerta të mbledhura në tufa,që lulëzon në maj-qershor dhe përdoretnë mjekësinë popullore.

SUMAK m. shih SHQEM/E, ∼JA.

SUMBULLARE f. Bimë barishtore kacavarëseme gjethe të ashpra në trajtë zemre, qëbën kokrra si boça pishe me fara, të cilatpërdoren për t'i dhënë birrës shijen dheerën e veçantë; kulpër e butë.

SURVË f. Vadhëz.

SUSAK m. 1. Kungull ujës.

SUSAM m. Bimë barishtore e vendeve të ngro-hta, me kërcell të drejtë deri një metër egjysmë, që mbillet për farat e saj, nga tëcilat nxirret një lloj vaji për ushqim. Vajsusami.

SY m. Bari i syrit shih te BAR,∼I I.

SYGJARPËR m. Lloj lulëkuqeje, që rritet nëvende të papunuara ose në arat me grurësi bimë e egër e dëmshme.

SYKA m. Bimë barishtore e helmët, që rritetnë livadhe e pyje, me gjethe të voglatë rrumbullakëta dhe me lule ngjyrëtrënda�li a vjollce në trajtë ylli.

SYTH m. 1. Bulë në majë a në anë të degëssë drurit, nga e cila shpërthejnë gjethetdhe rriten bisqe të reja; mugull. Sythaanësorë. Syth i fjetur syth që nuk zhvillo-het. Shartojnë me sytha. Nxjerrin sythapemët në pranverë.

SHAFRAN m. 1. Bimë barishtore e vendevetë ngrohta, me zhardhok si të qepës, me

56

gjethe të ngushta e të gjata rreth dy pël-lëmbë dhe me lule ngjyrëvjollcë e si hinkë,nga krezat e të cilave nxirret një lëndë everdhë me erë të mirë e me shije të hid-hur; lënda që nxirret nga lulet e kësajbime dhe që përdoret në gjellëtari e nëindustrinë ushqimore, në parfumeri, nëmjekësi, për ngjyrosje etj. Lule shafrani.Ngjyrë shafrani. Vaj shafrani. Erëshafrani. I verdhë si shafran. Sikur kangrënë shafran.

SHALQI m.

Bimë njëvjeçare me kërcell të gjatë e tështrirë përtokë, me gjethe si pëllëmbë, qëbën kokrra të mëdha, të rrumbullakëtaose vezake; kokrra e kësaj bime me lëkurëtë trashë, të gjelbër ose laramane, e metul të kuq, të lëngshëm e të ëmbël, icili hahet. Shalqi farëvogël (farëmadh).Shalqi laraman. Shalqi vendi. Zemra eshalqirit. Thelë shalqiri. Fara shalqiri.

SHARK I m. 2. Tuli që mbështjell bërthamënose farat e disa pemëve si pjeshka, kum-bulla, rrushi, portokalli etj. Sharku ipjeshkës (i qershisë, i ullirit, i thanës).Pemë me shark të ëmbël.

SHARRË f. * I ha sharra shih te HA. I ka prerënjë sharrë janë të tërë njësoj. E sharroftësharra! mallk. vdektë!, u shkretoftë! Ivuri sharrën diçkaje e prishi diçka krejt,e shkatërroi. Është bërë për ta çarë mesharrë shak. është shëndoshur shumë.S'e kapte as sharra, as lima ishte shumëi varfër, ishte krejt i këputur. I zuri (indeshi, i hasi, i ra) sharra në gozhdë i dolipërpara një vështirësi e pakapërcyeshmedhe e paparashikuar. I ngeci (i ngeli)sharra në gozhdë ngeci në vend nga njëpengesë e pakapërcyeshme, nuk shkondot më tej. Sharra që pret, shkëlqenedhe vetë fj.u. ai që mëson e ndihmontë tjerët, mëson e për�ton edhe vetë prejtyre. Lule sharrë shih te LUL/E,∼JA.

SHAVAR m.

1. Bimë shumëvjeçare deri tre metra elartë, me kërcell të drejtë pa nyja, megjethe të gjata e të ngushta dhe me lule

të mbledhura si kalli, që rritet në kënetae buzë ujërash dhe që përdoret për tëmbuluar kasollet, për të bërë rrogoza etj.;shurdhac. Shavari i kënetës. Rrogozshavari. Tufa shavari. Korr shavar. Ka-solle e mbuluar me shavar.

SHEBOJË f. Bimë barishtore zbukuruese mekërcell të degëzuar, me gjethe të ngushtae të gjata dhe me lule tufa-tufa me ngjyrëtë verdhë, të kuqërremtë a në kafe, që eka erën si të vjollcës, menekshe. Lulet eshebojës. I ka faqet si shebojë.

SHEFTELI f. Një lloj pjeshke, që i bën kokrrattë vogla; kokrra e kësaj peme. Shefteliçahje (mishje).

SHEGË f. Dru mesdhetar, zakonisht si shkurrederi në pesë-gjashtë metra e lartë, medegë me gjemba, me gjethe vezake, melule të kuqe si gjak, që bën kokrra tërrumbullakëta e të mëdha, me lëkurë tëtrashë dhe brenda me shumë fara të kuqe,me lëng, të ëmbla a majhoshe; kokrra ekëtij druri me farat, të cilat hahen kurpiqen. Shegë e kuqe. Shegë e ëmbël (ethartë). Shegë e egër. Shegë devedishe.Lule shege. Lëng shege. Ngjyrë shege.Bulë shege (kaposh shege) një pjesë ekokrrës së shegës, që i ka farat të mbled-hura në një vend. I kuq si shegë. Ngjyejme lëkura shege.

SHEGORE f. Familje drurësh e shkurresh sishega etj., me gjethe të përkundërta, melule të kuqe, që lidhin një fryt të rrum-bullakët me lëkurë të trashë e me shumëfara brenda.

SHELG m. Dru ose shkurre me degë të hollae të lakueshme dhe me gjethe gjatoshe,të ngushta a vezake, që rritet zakon-isht në vende me lagështi. Shelgu ibardhë. Shelgu i kuq (shelgu industrial)shelgjishtër. Shelgu i zi. Shelgu i egërlloj shelgu që rritet si shkurre e ulët, megjethe pushatake e me lule të verdha.Shelgu i butë. Shelg lotues (vajtues) llojshelgu me degë shumë të epshme e tëgjata që varen poshtë. Thupër shelgu.

57

SHELGORE f. vet. Familje drurësh e shkur-resh, ku bëjnë pjesë llojet e ndryshme tëshelgjeve e të plepave.

SHELGJISHTË f. 2. Shelgjishtër.

SHELGJISHTËR f. Një lloj shelgu me degë nëngjyrë të kuqe të errët, shumë të buta etë lakueshme, që përdoren për të bërë sh-porta, karrige, tryeza e prodhime të tjeraxunkthëtarie; shelg i kuq. Thupra shel-gjishtre.

SHEQER m. Kallam sheqeri shih teKALLAM,∼I.

SHERBELË f. Shkurre e vogël e viseve tëngrohta bregdetare, përherë e gjelbër, megjethe vezake ose heshtake, të mbulu-ara me push ngjyrë hiri e me një erëtë veçantë, e cila përdoret në mjekësinëpopullore, në industrinë farmaceutike etj.Lulet (gjethet) e sherbelës. Lëngu i sher-belës. Era e sherbelës. Grumbullimi isherbelës. Tharja e sherbelës.

SHERE f. Gjembaç, gjemb gomari.

SHERMASHEK m. Urth. Degë (kurorë) sher-masheku. Mur (dru) i veshur me sher-mashek.

SHERP m. Bimë barishtore që përdoret nëgjellë të ndryshme për shije ose hahet sisallatë; selino e egër.

SHIGJETAK mb. I gjatë dhe i hollë si shig-jetë, që i përngjan shigjetës. Gjethe shig-jetake.

SHIMSHIR m. Bush. Lugë shimshiri.

SHITË f. 2. veter. Shkepëz. Bar shite.Lloj bari që përdoret për mjekimin eshkepëzës.

SHKARPË III f. krahin. Xinë.

SHKELLËZ f. Shkozëzezë.

SHKËLNJET m. krahin. Krifshë.

SHKOPKUQE f. Mëllagjër, shtopje.

SHKOZË f. Dru pylli ose shkurre, me degëtë holla e me gjethe vezake, që përdoretpër të djegur, në industri etj. Shkozë

e bardhë shkozëbardhë. Shkozë e zezëshkozëzezë. Shkozë e keqe shkozëzezë.Pyll shkozë. Dru shkozë. Gjethe shkozë.U preu dhive ca shkozë.

SHKOZËBARDHË f. Shkozë me trung tëtrashë, me gjethe vezake të dhëmbëzuara,me lëkurë ngjyrë hiri, të hollë e të lëmuar,që rritet si dru pylli dhe që përdoret nëindustri ose për të djegur e për qymyr.

SHKOZËZEZË f. Shkozë me degë të hollatë mbuluara me push, me gjethe vezake,të vogla e të dhëmbëzuara, që rritet sishkurre a si dru i vogël deri në tetë metradhe që përdoret për të djegur, si ushqimpër dhitë etj.

SHKUMËZ f. Bimë barishtore shumëvjeçare,e lartë afër një metër, me kërcell tëdrejtë, me gjethe vezake e me lule ngjyrëtrënda�li ose të bardha, rrënjët e së cilëspërmbajnë një lëndë që shkumëzon si sa-puni.

SHKURRAK mb. Që është si shkurre, qërritet si shkurre. Bimë (bimësi) shkur-rake.

SHKURRE f.

1. Bimë me kërcell të drunjtë, pa trung,që degëzohet që në rrënjë dhe që nukrritet shumë e lartë. Vend me shkurre.Kodra të veshura me shkurre. Rritet sishkurre. Fshihet (e bën folenë) nëpërshkurre. 2. përmb. Pyll i imët, imshtë;shkorret.

SHOGËT mb. 2. Pa push, pa qime (përbimët). Gjethe të shogëta. Kërcell ishogët.

SHOJZË II f. Fryti i thatë i disa drurëve, i pa-jisur me një �atër vemesore, që e lejon tëpërhapet duke �uturuar në ajër. Shojzëfrashri (vidhi, panje).

SHOQËRIM m. 3. Tërësia e bimëve të llojevetë ndryshme që rriten së bashku në njëvend. Shoqërim bimor.

SHOSHË II f. Një lloj gjembaçi, që rritet nëvende të thata e nëpër rripa, me lule tëpërbëra e me kërcell të ëmbël, i cili hahetpasi të qërohet.

58

SHPARDH m. Lloj lisi me gjethe të gjera e tëprera thellë, që rritet deri në dyzet me-tra i lartë e përdoret për lëndë ndërtimi.Pyll shpardhi. Lëndë shpardhi. Dërrasashpardhi.

SHPARG m. 1. Bimë barishtore shumëv-jeçare, rreth një metër e lartë, me �jetë imëta e të vogla, me lule të gjelbra nëtë verdhemë dhe me bitme të tulta e meshije të ëmbël, që hahen sa janë të njoma.Shparg i zier. 2. Brengë thiu, bar miu. 3.Bimë zbukurimi me �je të imëta, të voglae të dendura, që formojnë një kurorë tëgjelbër e të bukur.

SHPARGULL m. shih SHPARG,∼U 1.

SHPARTË f. Gjineshtër.

SHPARR m. Shpardh.

SHPATË f. Lule shpatë luleshpatë, shpatore.

SHPATËZ II f. 1. Bimë barishtore zbukurueseme gjethe të gjata, të ngushta e me majësi shpatë, me kërcell të lartë, e cila nx-jerr një vile lulesh të mëdha, zakonishttë bardha, të purpurta ose të trënda�lta.Shpatëz e bardhë (e kuqe).

2. Shpatore, luleshpatë. Lule (ngjyrë)shpatëze.

SHPATORE II f.

1. Bimë barishtore shumëvjeçare, megjethe si shpatë, me rizomë zvarritësedhe me lule të mëdha ngjyrëvjollcë në tëkaltër, që rritet deri në një metër; lulesh-patë. Lulja e shpatores. Rrënjët e shpa-tores. Kanë çelur shpatoret.

SHPATULL f. 8. Bisk që del në rrëzë tëtrungut të një peme ose degë që shqitetnga pema për t'u mbjellë. Shpatull ulliri(�ku, ftoi). Shtohet me shpatulla.

SHPENDËR f.

1. Bimë barishtore shumëvjeçare e ng-jashme me shtogun, që rritet në djerrinadhe nëpër ledhe e gërmadha, me kërcellpak të degëzuar, me gjethe të përbëraprej shumë �etëzash, me lule të bardhasi tufë, të cilat bëjnë disa kokrriza të zeza

që përdoren nganjëherë për të ngjyer.Lulet e shpendrës. U fut nëpër shpendra.E kanë mbuluar shpendrat.

SHPENE f. Bimë barishtore shumëvjeçare,me zhardhok të helmët, me gjethe tëgjata e të ngushta dhe me lule të bardhae të vogla si zile, që del në �llim të pran-verës. Kanë dalë shpenet.

SHPËRGËTI II f. Liken. Pastroj drurët ngashpërgëtitë.

SHPOR II m. 2. Zgjatim si gyp i kupës a ikurorëzës së lules, ku mblidhet nektari.

SHPORIZ m. Bimë barishtore shumëvjeçareme gjethe të ngjashme me ato të hithrës,po ma të vogla, me lule të imëta ngjyrëjargavani të çelur, që rritet në toka tëpapunuara dhe shtohet shumë; lulemine.U shtua si shporizi. U bë shporiz u shtuae u përhap shumë (për bimët etj.).

SHPROHË f. Helmarinë.

SHQEME f.

Shkurre e vendeve të ngrohta, e lartë derinë dy-tre metra, me lule të vogla e tëbardha dhe me gjethe vezake, të dhëm-bëzuara e të veshura me push të imët;lënda që nxirret nga gjethet e nga lëkurae kësaj bime dhe që përdoret për të regjurlëkurët. Grumbullimi i shqemes. Ek-strakti i shqemes.

SHQEMËZ f. shih SHQEME,∼JA.

SHQEMORE f. vet. Familje drurësh e shkur-resh të vendeve të ngrohta (si shqemja,bafra, xina, cërmëdelli etj.). me gjethetë përkundërta, që te disa lloje bien e tedisa lloje qëndrojnë gjithë vitin.

SHQERRË f. * Lule shqerre luledele.

SHQIND m. Xinë, liqe.

SHQIPONJË f. 3. Bimë shumëvjeçarezbukurimi, përherë e gjelbër, me gjethetë mëdha e të prera thellë, që u përngja-jnë krahëve të shqiponjës, luleshqiponjë.

SHQIRRË f. Plish. Mure me shqirrë. Hasraprej shqirre.

59

SHQOPË f. 1. Shkurre përherë e blertë, qërritet në djerrina të thata e në gurishta,me gjethe të vogla si hala e me lule sivile, degët e së cilës përdoren për fshesadhe rrënjët për të bërë çibukë, kërrabae sende të tjera; mreçë. Pyll shqope.Qymyr shqope. Fshesë shqope. Llullë(çibuk, lugë) shqope.

SHQOPORE f. vet. Familje drurësh të veg-jël e shkurresh, me gjethe rënëse osetë qëndrueshme, zakonisht të këmbyera,ku bëjnë pjesë shqopa, marja, gërdeci,thrashegra etj.

SHTALBËS m. Bimë kacavarëse, me kërcell tëgjatë që përdridhet nëpër drurë e gardhe,me gjethe vezake, me lule të vogla tëkuqe në të murrme, që rritet zakonishtbuzë ujërash dhe që e hanë bagëtia etrashë e kuajt.

SHTARCË f. Bimë barishtore shumëvjeçaree viseve malore, me gjethe vezake tëmëdha, që përdoren për të ngjyer.

SHTARË f. 1. Bimë barishtore e helmët e vi-seve malore, me kërcell të drejtë deri nënjë metër e gjysmë të lartë, me gjethevezake e të gjera dhe me lule zakonishttë verdha në të gjelbër, nga rrënjët e sëcilës nxirret një lëndë me veti mjekuese.Rrënjët e shtarës.

SHTËRMEN m. Trumzë. Era e shtërmenit.

SHTIJË f. 3. Bisht i zhveshur që del nga kër-celli nëntokësor dhe që mban një ose mëshumë lule, kërcell i zhveshur.

SHTOG m. * Shtog i egër shihSHTOG/ËR,∼RA 1.

SHTOGËR f. 1. Shkurre ose dru i vogël, megjethe vezake, me majë e të dhëmbëzuaraimët, me lule të bardha pak në të kuqe,që rritet zakonisht në pyje; shtog i egër.

SHTOPJE f. Mëllagjër, shkopkuqe.

SHTRAPËR m. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell të ngritur përpjetë ose tëpërkulur, me gjethe rrënjake të shtrirapërtokë e me lule të vogla e të bardha,që hahet e zier e përdoret edhe për tëndaluar gjakun.

SHTRAT m. 10. Pjesa e sipërme e bishtit tëlules, që është më e gjerë e që mban lulen.Shtrati i lules.

SHTRYDHËZ f. Luleshtrydhe, dredhëz.

SHTYLLËZ f. 1. Pjesë e pistilit, si qafë e hollë,që del nga vezorja dhe që mban në majëkrezën. Shtyllëza e lules. Lule me shtyl-lëza të gjata (të shkurtra).

SHUKULL m. Djegës.

SHUMËFISH mb. 1. Që përbëhet prejshumë njësish, pjesësh, elementesh etj.Emërtime shumë�she. Formë shumë�she.Fryt shumë�sh.

SHUMËVJEÇAR mb. 3. Që jeton dy a mëshumë vjet (për bimët). Bimë (lule)shumëvjeçare.

SHURDHAC m. Një lloj shavari me gjethepak më të gjera.

SHURDHI f. Lloj dushku që i përngjet bu-jgrit, me gjethe të dhëmbëzuara, me degëtë murrme e me push dhe me lëkurë tëtrashë e të plasaritur, prej së cilës nxirretnjë lloj tape.

SHURRËPELË f. Arrç. Shurrëpelë e madhe.Shurrëpelën e hanë delet.

SHYT mb. 3. Që nuk është me majë, që vjensi rrumbullak, që nuk e ka majën të mpre-htë. Qylaf shyt. Gjethe shytë. gjetheme majë të rrumbullakët. Kazmë shytëkazmë pa kep.

TAÇE f. Bimë barishtore shumëvjeçare, megjethe gjatoshe të dhëmbëzuara e gjith-një të blerta, me lule të mëdha në të gjel-bër e me erë të mirë që çelin në dimër,e cila rritet në vende me shkurre ose nëkullota dhe përdoret në mjekësinë popul-lore.

TAKËR f. Bimë barishtore nga familja emëllagoreve, me �etë pak të trasha epushatake, të cilat, së bashku me rrënjët,përdoren në mjekësi; mëllagë uji.

60

TALLË f. 3. Bimë barishtore e dëmshme, egjatë rreth një pash, me rrënjë të trashae të helmëta, e ngjashme me misrin, porme gjethe të holla e me një xhufkë plotfara si të melekuqes në krye; vulër. U hel-muan nga talla. Shkulin (heqin) tallen.

TAMBËL m. krahin. * Bar tambli qumësh-tore. Lule tambli qumështore, bar tam-bli.

TAMBLAGJAK m. Bimë barishtore shumëv-jeçare, me kërcell shumë të gjatë, me rrën-jët plot me një lëng si qumësht, shumë tëhidhur e të verdhë, me gjethe në ngjyrëdeti nga ana e poshtme dhe me lule tëverdha, që përdoret në mjekësi; bar jodi,gjak qumështi.

TAMBLATORE II f. krahin. Qumështore.

TAPË f. Dru tape. dru, nga i cili nxirret kjolëndë. Lisi i tapës.

TATAREQ m. Herdhaqen, fshikakuq. TATË f.sh. bised.

TATULL f. 1. Bimë barishtore e helmët, elartë deri një metër e gjysmë, me lule sizile, me frytin me gjemba të dendur dheme gjethe vezake e të dhëmbëzuara, tëcilat përdoren për mjekimin e astmës, tëplagëve etj. Vaj tatulle lëng si vaj qënxirret nga gjethet e kësaj bime dhe qëpërdoret në mjekësi. Piu tatull.

TELISH II m. Bimë shumëvjeçare, me kërcejtë dendur, me rrënjë të holla e me shumëgjethe në fund, që rritet në kullota e nëlivadhe dimërore, lulëzon nga maji në ko-rrik dhe shërben si ushqim për bagëtinë.

TËRFIL m.

Bimë barishtore me kërcell të drejtë etë hollë, me degëza të vogla që kanë nëkrye tri gjethe së bashku në trajtë zemre,me lule të vogla në ngjyrë të kuqe, tëtrënda�ltë, të verdhë a të bardhë, që lulë-zon në muajt qershor-korrik dhe që mbil-let e përdoret si ushqim me vlerë përbagëtinë ose për të pasuruar tokën. Tër-�l i kuq (i bardhë, i verdhë). Tër�l i egër.Tër�li i livadheve (i fushave). Gjethet etër�lit. Mbjellin tër�l. Korr tër�lin.

TËRSHËRË f. * S'di sa (ku) shkon tërshëraështë rrëmujë e madhe, nuk e merr vesh ipari të dytin, s'e merr vesh qeni të zotin.Tërshërë e egër bar i keq njëvjeçar i ng-jashëm me tërshërën, që dëmton rëndëtë lashtat. Tërshërë e zbehtë bimë bar-ishtore shumëvjeçare, me kërcell të hollëderi një metër të lartë, me zhardhok tëshkurtër, me gjethe të gjera e me lule tëmbledhura si fshesë, që bën disa kallinjtë vegjël.

TIS II m. Bërshen.

TJEGULLORE f. Lloj �eri me �etë të gjatadhëmbë-dhëmbë që mbin nëpër shkëm-binj e nëpër mure. Ishte mbushur murime tjegullore.

TOKË I f. vet. nj. Qershi toke shih te QER-SHI, ∼A. Rrush toke (frëngu) shih teRRUSH, ∼I.

TRASHJE f. * Kërpudhë trashje lloj kërpudhenë ngjyrë të bardhë, me shumë mish, qëhahet.

TREFLETËSH mb. 3. si em. ∼, ∼I m. Tër�l.

TRËNDAFIL m. 1. Shkurre zbukuruese derinë dy metra e lartë, me gjemba të gjatë,me lule të mëdha �etë-�etë, të bukura,të mbledhura, me erë të këndshme enë ngjyrë të bardhë, të kuqe, të verdhëetj.; lulja e kësaj shkurreje. Trënda�l ikuq (i bardhë, i verdhë). Trënda�l meerë. Gonxhe trënda�li. Tufë trënda�-lash. Erë trënda�li. Ujë trënda�li. Shu-rup (reçel) trënda�lash. Vaj trënda�li.Kopsht (oborr) me trënda�la.

* Trënda�l breshke balkrocë. Trënda�li egër shkurre e egër deri në tre metrae degëzuar dhe me gjemba të fortë, melule në ngjyrë të bardhë me pesë petla eme erë të mirë, që bën kokrra të kuqe meshumë fara brenda; kaçe.

TRËNDAFILORE f. vet. Familje bimësh, nëtë cilën hyjnë trënda�lat, ferrat, murrizietj.

TRIDHËBOTË f. Lloj zambaku, me gjethe tëgjata e si gyp, me lule me gjashtë-shtatë

61

petla të përveshura e në ngjyrë jargavani,që varen poshtë.

TRIKË f. 1. Bimë barishtore njëvjeçare ehelmët, me gjethe të holla, me lule tufa-tufa, të vogla, të kuqe e si hinkë, që mbinnëpër livadhe e që përdoret në mjekësi;bar ethesh.

TRISHULL m. Shkurre pyjesh shumë e lartë,me lëvore të lëmuar, me gjethe të për-bëra prej pesë ose shtatë �etëzash tëpërkundërta, në trajtë vezake e të dhëm-bëzuara, me lule të bardha pak si nëtë kuqe të grumbulluara në vile, që bënkokrra të vogla si qiqra; shtog i egër.Gjethe (lule) trishulli.

TRUMZË f. Shkurre shumëvjeçare me kërcejtë vegjël, të fortë e me shumë degë, megjethe të ngushta, në ngjyrë hiri si nëtë gjelbër dhe me erë të këndshme; melule të bardha, që bën kokrra të voglavezake e që përdoret shumë për përgatit-jen e lëndëve të merme. Trumzë e butë,livandë.

TUFËKUQE f. Bimë që i ka lulet si tufa tëkuqe.

TUFK m. Pluhuri i lules, endi.

TUNIKË f. Vemesë.

THANË f.

1. Bimë që rritet e lartë a si shkurre, medru të fortë, me gjethe të vogla vezake etë ashpra, që lulëzon herët në pranverëdhe bën kokrra të kuqe, gjatoshe si ullime shije të athët; kokrrat e kësaj bime.Thanë e butë (e ëmbël). Dru (shkop)thane. I fortë si thana (si dru thane). Ikuq si thana me shëndet shumë të mirë.Lëng (shurup) thanash. Si �etë thanei ashpër.Thanë e egër thanukël. Thanëujku thanukël.

THANËKEQE f. Thanukël.

THANËKUQE f. Thanë.

THANËQERE f. Thanukël.

THANUKËL f. Dru a shkurre që i ngjanthanës, me gjethe vezake, të lëmuara ngasipër dhe me push poshtë, që bën kokrratë zeza e të hidhura si të shtogut, të cilatnuk hahen; thanë e egër.

THARTORE I f. Lëpjetë mali, uthullaç;uthullishte, uthullnike, lëpjetë lepuri.

THARTUSHË f. 2. Një lloj nejçe, që i ka �etëttë ngjashme me ato të lëpjetës së kalit.

THEK II m. kryes. Pjesa e lules së disabimëve, që përmban endin. Thekët e mis-rit. Theket e zambakut.

THEKË f. kryes. 2. shih THEK,∼U II.

THEKËR f. * E futi në thekër dikë e futi nëngatërresa, e futi në të thella, e ngatër-roi. Ra në thekër e humbi toruan, ushushat. Ra si pula (si gjeli) në thekërra në bollëk ushqimesh, ra në të ngrënatë bollshme. Kapardiset (krekoset) simaçoku në thekër shih te MAÇOK,∼U.Mbeti (ra) si ujku (si zagari) në thekërshih tek UJK,∼U I. Mbolli thekër e idoli grurë dikujt shih te MBJELL. Kurs'ke grurë, e mirë është edhe thekra fj.u.njeriu bën si të ketë, kënaqet me atëqë ka; kur s'ke pulën, ha edhe sorrën.Thekra është e gjatë, po gruri hahet fj.u. vlen puna, jo pamja, mos i shih gunën,po punën. Hamë bukën tonë e rrahimthekrën (bëjmë davanë e botës) shih teBUK/Ë,∼A. Bri thekre shih te BRI,∼RI.

THELB m. 3. Fletët e para që mbështjellinembrionin brenda farës së bimëve, të cilatçelin lule, e lidhin fryte.

THELBOR mb. 3. Që ka �etë, të cilat mbësht-jellin embrionin brenda farës (për bimëtqë çelin lule e lidhin fryte).

THERIBUJKË f. Ferrënuse

THERIMI m. Rrushkull.

THERPELË f. Rrushkull.

THËLLËZË f. zool. Rrush thëllëze shih teRRUSH,∼I.

62

THËRROKE f. vet. Familje bimësh që rritensi shkurre si gjysmëshkurre, si drurë tëvegjël a si barëra pothuaj në të gjithëbotën, e sidomos në vendet e ngrohta(si xerxelet etj.) dhe që përmbajnë nëlëngun e lëvares lëndë helmuese, e cilapërdoret zakonisht në mjekësi. Familja ethërrokeve.

THËRROKORE f. Shkurre e ulët helmuese,me shumë degë, me lëkurë të murrme, megjethe vezake të qëndrueshme, me lule tëbardha e me erë të këndshme, që çel nëmaj dhe bën kokrra të kuqe e me lëng;xerxele, bar thëllëze.

THI m. * Brengë thiu shih te BRENG/Ë,∼ AII.

THITHAK m. 1. Filiza, lastarë a degë shumëtë holla anësore, që dalin në sytha tëpemëve ose në nyje të bimëve dhe qërriten duke thithur ushqimin nga pemët anga bimët ku mbijnë. Thithak parazitarë.Kanë dalë thithakë. Lëshon thithakë.Presin (pastrojnë, heqin) thithakët.

THITHËS m. 2. Thithak.

THJERRË f. 1. Thjerrëz.

THJERRËZ f. 1. Bimë bishtajore njëvjeçare,me lule të vogla e të bardheme dhe mebishtajë të shkurtër; kokrrat e kësaj bime,të vogla, e të shtypura me dy faqe tëmysëta dhe me buzë të holla, që për-doren për ushqim. Thjerrëza të mëdha(të vogla, të kuqe).

THOI m. Lule thoi shih te LUL/E,∼JA. Thuapule shih THUAPUL/Ë, ∼A.

THONJËZ f. sh 1. Bimë me kërcell të veshuraplot me gjethe në trajtë gjembash si thon-jtë e maces; që qel lule të vogla në ngjyrëportokalli; thonj maceje; lulja e kësajbime. 2. Pjesa e poshtme e petlës së lules,që vjen më e ngushtë se pjesa e sipërme.

THONJËZAK Që ka trajtën e thoit, që ështësi thua. Petla thonjëzake.

THRASHEGËR f. Qershizë, qershigël, qershitoke, rrush mali. Lëng thrashegre.

THRUMBE f. Shkurre e vogël e vendevetë thata mesdhetare, përherë e gjelbër,me erë të këndshme, me lule në ngjyrëtrënda�li në të bardhë e si kalli, që çelinnga maji deri në gusht. Erë thrumbe.Lule thrumbesh.

THRUMBISHTË f. Thrumbe.

THUAPULË f. Bimë shumë vjeçare e kul-lotave; me rrënjë, boshtore, me kërcej tëshpeshtë e të lartë, me gjethe pesë e ngapesë në çdo degë dhe me lule në ngjyrëtë verdhë në të kuqërremtë.

THUNDËR f. * Ra në thundër u pengua e gatisa s'ra, u pengua keq (për, kalin etj.). Iktheu thundrat (potkonjtë, këpucët, këm-bët) nga dielli përb. shih te DIELL,∼I. Ivajti thundra në qafë shih te QAF/Ë,∼A.Thundër mushke thundërmushkë.

THUNDËRMUSHKË f. Bimë barishtoreshumëvjeçare, më kërcell të mbuluar mepush të hollë, me gjethe të dhëmbëzuara,të ngjashme me gjurmën që lë thundra emushkës, me lule të verdha, të mbledhuranë majë të kërcellit, e cila rritet në vendeme lagështi dhe përdoret në mjekësi.

THUNDËRZ f. Thundër mushkë.

UJË m. Mëllagë uji Takër.

UJËS mb. * Kungull ujës kungullujës.

UJK I m. Thanë ujku shih te THAN/Ë,∼A.

UJTH I m. 2. Lëng që qarkullon në trupine bimëve dhe që ndryshon sipas stinëve,limfë. Ujthi i pemëve.

ULPËTI m. Hithës.

ULZË f. Dru i vogël ose shkurre nga gjinia epanjave, me degë të murrme në të kuqë,me gjethe vezake e të dhëmbëzuara, melule të bardha në të blertë, që lidh farame një cipë të hollë si krah.

ULLASTËR f. Ulli i egër, me degë të gjembta,që lidh kokrra shumë të vogla, të rrumbul-lakëta, të zeza dhe pa shije. Dru ullastre.Shartojnë ullastrat.

63

ULLI m.

1. Dru frutor i vendeve të ngrohta, gjith-monë i blertë, me gjethe gjatoshe, që bënkokrra të vogla me shumë vaj; kokrra ekëtij druri, që përdoret për të nxjerrë vajose për të ngrënë. Ulli i butë. Ulli iegër ullastër. Ulli i zi (i bardhë). Ullikokërrmadh (kokërrvogël). Ulli gjatosh(i rrumbullakët). Ulli vajës. Ulli kripës.Ullinj të kripur (të regjur). Ullinj tëçarë (të shtypur). Ullinj sta�dhe. Ullinjpa bërthamë. Ullinj vaji. Ullinj për tëngrënë (tryezë). Ullinj Berati (Vlore...).Dru ulliri. Kokërr ulliri. Vaj ulliri.Bërthamë ulliri. Bërsi ullinjsh. Bojë(ngjyrë) ulliri. Sallatë me ullinj. Miza(breshkëza...) e ullirit. zool. Mbledhin(shkundin) ullinjtë. Krip (regj) ullinjtë.Çaj (shtyp) ullinjtë.

ULLINJORE f. vet. Familje drurësh që bëjnëkokrra me vaj, në të cilën futen ulliri, ul-lastra etj. Familja e ullinjoreve.

URDHJE f. mjek. * Bar urdhjeje rrushqyqe.

URENJË f. Bërshen.

URITHE f. Shkurre e vogël me gjeth të ashprae me qime, që e kanë bishtin me gjemba;me lule të verdha ose të bardha në trajtëvileje.

UROV m.

Bimë barishtore njëvjeçare, e ngjashmeme grashinën, me kërcell të shkurtër eme qime, me gjethe tek, me lule tëkaltra, që bën bishtaja me fara të rrum-bullakëta dhe përdoret si ushqim për kaf-shët. Kokrra urovi. Bishtaja urovi. Mb-jell (korr) urov. Kullot në urov. Eushqen me urov.

URTYTË f. Dredhëz, luleshtrydhe.

URTH I m. Shkurre kacavarëse, më kërcelltë bardhë në të verdhë, me gjethe gjith-monë të gjelbra e me bisht të gjatë melule të vogla, të verdha në të blertë, qëbën kokrra të vogla sa një qiqër dhe qërritet si bimë zbukuruese. E mbuloi urthi.Ngjitet si urth.

URTHORE f. vet. Familje bimësh barishtoreose shkurresh, në të cilën hyjnë urthi edisa bimë të tjera.

URRË f. Pjesë e drurit që vjen �ll pas myjësose zemrës së drurit dhe shkon gjer tebarma, blanë. Urra e drurit. Urra epishës. E ka urrën të shëndoshë. Iu kalburra.

USHEJZË f. Bimë dyvjeçare me gjethe tëdhëmbëzuara e plot me gjemba therësnë majë, me lule në ngjyrë të verdhë, qërritet në vende të thata dhe dëmton kul-lotat dimërore.

USHINTH m. Shkurre e vogël me gjemba,me gjethe përherë të gjelbra, vezake eme majë me lule të bardha si tufë mekokrra të vogla në ngjyrë të kuqe e tëshndritshme, që rritet në vende malore enë pyje ose si bimë zbukuruese; murriz ikuq, farëkuqe. Dru ushinthi. Kokrrat eushinthit.

USHQERË f. Bimë barishtore dyvjeçare e kul-lotave, me gjethe të gjera, të trasha eme push, që përdoren në mjekësinë popul-lore për të shëruar plagët dhe me lule tëkaltra ose në ngjyrë vjollce, që përdorenpër të ngjyer.

UTHULLAÇ m. shih UTHULLISHT/E,∼JA.

UTHULLARE f. shih UTHULLISHT/E,∼JA.

UTHULLICË f. shih UTHULLISHIT/E, ∼JA.

UTHULLIMË f. shih UTHULLISHT/E,∼JA.

UTHULLIRË f. 2. ∼A, ∼AT Uthullishte.

UTHULLISHTE f. Bimë barishtore, që mbinnë vende të lëna djerr dhe që i ka gje-thet gjatoshe si të lëpjetës, por më tëvogla e mjaft të tharta; lëpjetë lepuri.Uthullishte mali. Lakror me uthullishte.

UTHULLNIKE f. shih UTHULLISHT/E,∼JA.

VADHË f. Dru i lartë deri njëzet metra, melëvore të fortë e të ashpër, me gjethe tëgjata, të dhëmbëzuara e me push ngaposhtë, që bën lule të bardha dhe kokrratë vogla me ngjyrë të verdheme e meshije të athët; kokrrat e këtij druri, që

64

përdoren për të ngrënë, për të bërë rakietj.; vadhëz. Vadhë e egër. Vadhë e butë.Vadha të thara. Çeli vadha.

VADHËVIÇE f. Lloj vadhe me gjethe në trajtëpëllëmbe, që rritet ngadalë dhe bën luletë bardha e kokrra shumë të vogla. Vad-hëviçe e bardhë ftua i egër. Vadhëviçja eAlpeve. Druri i vadhëviçes.

VAJTUESE mb. � Shelg vajtues ( lotues ) shihte SHELG,∼U 1.

VALANIDH m. Lloj dushku i viseve mesd-hetare, me trung të trashë e të lartë,me lëkurë ngjyrë hiri e të plasaritur, megjethe vezake, dhe që bën lëndë të mëdhae me kapuç të gjerë, të cilat përmbajnëtanin e përdoren për të regjur lëkurët.Valanidh i butë (i egër). Lëndë (dru)valanidhi. Pyll me valanidhe.

VALERIANË f. 1. Bimë barishtore shumëv-jeçare me kërcell të drejtë, me gjethe tëzgjatura e të dhëmbëzuara, me lule tëbardha ose të trënda�lta në trajtë tufe,që rritet në livadhe, në pyje etj. dhe qëka një rizomë të shkurtër me rrënjë tëholla e të degëzuara, e cila përdoret nëmjekësi. Rrënjët e valerianës.

VANILJE f. 1. Bimë barishtore kacavarëse evendeve tropikale, që bën fryte në trajtëbishtaje të gjatë e të hollë dhe me erë tëkëndshme; fryti i kësaj bime. Bishtajat(kokrrat) e vaniljes.

VARËS mb. 2. Që i ngjitet një bime a diçkajetjetër, kacavarës; që nuk rri drejt mëkëmbë, që përkulet a që varet, që shtri-het për tokë. Bimë varëse. Kërcell varës.

VASTAK m. 1. Tufëz lulesh a kokrrash, qëdalin së bashku në një bisht ose në njëkërcell të hollë dhe që varen poshtë si kalligruri; vile, bistak. Vastak arre. Vastakshelgu. Vastak qershie. Një vastak rrush.Kishin rënë vastakët.

VATH m. * Iu bë vath në vesh dikujt shihte VESH,∼I. E vari (e vuri, e mban, eka) vath në vesh diçka shih te VESH,∼I.Vath i �orinjtë në vesh të derrit shih te

FLORINJTË (i,e). Lule vathi shih teLUL/E,∼JA.

VE f. * Lule veje (veze) shih te LUL/E,∼JA.

VEDËR f. * Bie shi me vedra bie shi i madh,bie shi me gjyma. Lule vedre shih teLUL/E,∼JA.

VEMESOR mb. anat. Që është i veshur a imbuluar me një cipë të hollë, me vemesë(për një farë, për qelizën etj.); që është sivemesë. Cefël vemesore.

VENJË f. Shkurre jo e lartë e viseve malore,me lëvore ngjyrë hiri të errët, me degëtë holla, me gjethe në trajtë �luskashnë degët e sipërme e në trajtë halash nëdegët e poshtme, që bën kokrra të trashame fara brenda dhe përdoret për të bërëvegla shtëpiake e sende zbukurimi.

VERË I f. Lule vere shih te LUL/E,∼JA.

VERR m. Dru i ulët me lëvore të lëmuarngjyrë hiri, me gjethe vezake e të dhëm-bëzuara, dhe me lëndë të fortë që rritetbuzë lumenjve e në vende me lagështirëdhe që përdoret zakonisht në ndërtim.Verri i bardhë. Verri i zi. Dru verri.Gjethe verri. Pyll me verra.

VERRI m. Verr. Druri i verririt.

VESH m. Bar veshi shih te BAR,∼I 1. Dhëm-ballët e veshit shih te DHËMBALLË,∼A1. Gishti i veshit shih te GISHT,∼I 1.

VESH GOMARI Veshgomar, babanik

VESHLEPUR m. Bimë barishtore njëvjeçare,me kërcell zvarritës, me gjethe të zg-jatura si vesh lepuri, me lule të bardhanë trajtë kupe dhe me frytin si kapsulëtë mbushur me fara të helmëta, që mbinzakonisht nëpër arat me grurë.

VESHTULL f. 1. Gjini bimësh që rriten nëvende me klimë të nxehtë a të butë, megjethe të trasha, me lule që dalin në majëtë degëve, me fryt të tultë e me shumëfara brenda. Veshtulla e bardhë bimë bar-ishtore e vendit tonë me gjethe pa bisht,me lule të verdheme, që mbin e rritet sibimë parazitare në degët e disa drurëve

65

të mëdhenj (në plepa, lisa, pisha, gësht-enja etj.) dhe që bën kokrra të vogla sanjë qiqër e me një lëng ngjitës. Veshtullae lisit (e plepit, e gështenjës).

2. Veshtullake.

VETËPJALMIM m. Pjalmimi i luleve mepolenin e vet. Vetëpjalmimi i luleve (ithekrës, i tërshërës).

VEZË f. Lule veze (veje) shih te LUL/E,∼JA.

VEZORE f. 2. Pjesa e poshtme dhe efryrë e pistilit të lules, që formohet paspjalmimit të saj. Vezorja e lules.

VËLLA m. 6. Kalli misri, gruri etj., që dele rritet njëkohësisht nga e njëjta rrënjë;këlysh; vet. disa kallinj misri të ngjitursë bashku. Bimë me shumë vëllezër. Kanxjerrë vëllezër. Kanë dalë vëllezër.

VËLLAZËRIM m. Vëllazërimi i grurit. Frymëvëllazërimi.

VËLLAZËROJ kal. 2. jokal. vet. veta III Nx-jerr bisqe a �liza nga i njëjti vend, nxjerrvëllezër. Vëllazëron gruri (elbi, tërshëra,orizi). Vëllazërojnë të lashtat.

VGJE m.

Pishë e zezë, kreshtë, halë; pishë e butë.Kurora e vgjerit. Pyll me vgjenj. Druvgjeri. I gjatë si vgjeri.

VIDH m.

1. Dru i lartë që rritet nëpër pyje, metrung të drejtë, me kurorë të gjerë, megjethe vezake të mprehta në majë, melëvore në ngjyrë të kuqërremtë, që kalëndë të fortë dhe përdoret në ndërtim epër mobilie. Dru vidhi. Kurora e vidhit.Trung vidhi.

VIDHEZ f. Kokrra e caracës, kalibobë.

VIDHORE f. vet. Familje drurësh e shkurresh,ku bëjnë pjesë vidhi etj.

VIGJËZ f. Grashinë.

VILE f. 2. Lulesë e disa bimëve e drurëve, qëpërbëhet prej lulesh të mbledhura tufë nënjë bisht të përbashkët si një vesh rrushi.Vile lulesh. Vilet e jargavanit.

VISHNJË f. 1. Lloj qershie që bën kokrrangjyrë të kuqe të errët dhe pak majhoshe;kokrrat e kësaj peme. Vishnje e butë.Ngjyrë vishnje. Lëng vishnje. Reçel vish-nje.

* VISHNJË E EGËR Shkurre a dru i ulëtme gjethe të rrumbullakëta, me lule tëimëta, të bardha e me erë të këndshme,që bën kokrra sa një qershi e vogël, nëngjyrë të zezë, pa lëng e të hidhura; qer-shi e egër.

VIZAK mb. 2. Që vjen i zgjatur dhe është një-soj në të gjithë gjatësinë e vet. Gjethevizake.

VIZHË f. * Lule vizhe lulevizhë;

VJEGJËS m. Shkurre e vendeve mesdhetare etë ngrohta, me degë të holla e të gjata,me gjethe treshe të vogla e vezake, melule të verdha në trajtën e një �uture nëmajë të çdo kërcelli të ri, që rritet mëshumë në shkëmbinj e në troje malore.

VJESHTË f. * Lule vjeshte shih teLULE,∼JA.

VJOLLCË f.

VRESHT m. * Si lepur në vresht shih teLEPUR,∼I. Flet në arë e në vresht shihtek AR/Ë,∼A. Shkoi (u vra) si qenë nëvresht (në rrush) shih te QEN,∼I. Hajdebaba të të tregoj vreshtin (arat)! iron.shih BABA,∼I. Lule vreshti dorëzonjë,lulevreshtë.

VRUSHKULLORE f. Ferrac.

VULËR f. Bimë barishtore shumëvjeçare, mekërcell të trashë e të drejtë, me gjethe tëgjata e të holla, me lule në trajtë tufëzenë majë të çdo kërcelli, që mbin e rritetzakonisht nëpër ara dhe që dëmton të mb-jellat; tallë.

XANË f. sh 1. Gjineshtër. Lule xane. Litarxane. Torbë (hejbe) xane. Thur mexana.

XERXELE f. Shkurre e ulët helmuese melëvore të murrme, me gjethe vezake tëzgjatura, me lule të bardha e me erë tëkëndshme që çelin gjatë muajit maj; barthëllëze. Lulet e xerxeles.

66

XINË II f. Shkurre me shumë degë, me lëvoretë murrme leskra-leskra me gjethe vezakepërherë të blerta që përmbajnë tanin eme lule të kuqërreme në vile që lidh sifryt disa kokrra të vogla të zeza, nga tëcilat nxirret një lloj vaji me erë të kënd-shëm; shqind. Degë xinash. Pyll xinash.

XINXIFE f. sh Hide.

XUNKTH m. sh 1. Bimë barishtore që rritetnë brigjet e lumenjve, të liqeneve osenëpër këneta, me shumë kërcej pa gjethe,të rrumbullakët, të hollë e të epshëm, tëcilët përdoren për të bërë shporta, fshesaetj., për të mbuluar çatitë e kasolleve etj.

XUNKTHORE f. 1. vet. Familje bimësh kuhyjnë xunkthi dhe disa bimë të tjera tëngjashme me të.

XHENXHEFIL m. Bimë barishtore shumëv-jeçare e vendeve të nxehta, me gjethe siheshta e me lule të verdha, rizomat e sëcilës kanë një lloj vaji dhe përdoren tëthara për t'u dhënë erë të mirë pijeve,gatesave etj. Vaj xhenxhe�li. Salep mexhenxhe�l. Me kara�l e xhenxhe�l. Ihedh xhenxhe�l.

XHIXHËLL f. Bimë barishtore dyvjeçare edëmshme, me kërcell të drejtë, me gjethebardhoshe, me lule në ngjyrë të kuqe, qëmbin në kullota a në gurishte.

XHUFKË f. 4. Bimë barishtore shumëvjeçaree livadheve, me gjethe të gjata e të ash-pra që dalin tufë nga rrënjët dhe me luletë imëta ngjyrëmanushaqe mbi një kër-cell të hollë, të cilën nuk e ha bagëtia.

YLL m. b) i ka kaluar koha, e kapërceu kulmine vet e tani shkon drejt rënies. U pjekylli kanë një natyrë ose zakone, dëshira esynime të njëjta, shkojnë mirë njeri metjetrin; kanë gjetur njëri-tjetrin. Iu shuaylli diçkaje shih te SHUHEM. Ylli i bal-lit lulja e ballit. Me yll në ballë i shquarmidis të tjerëve; trim i madh. Si yll ikëputur shih te KËPUTUR (i, e). Shehyllin e merr pyllin thuhet për dikë, që nukmatet para se të bëjë diçka, që shkon pasberihasë. Lule ylli shih te LUL/E,∼JA.

YLLËS m. 1. Lloj kara�li i vogël, që ka zakon-isht pesë petla në ngjyrë trënda�li.

ZABARI f. Bimë barishtore shumëvjeçare, mekërcell të drunjëzuar, që rritet nëpërvende të thata dhe që përdoret në mjekës-inë popullore për të shëruar si�lizin.

ZAKUM m. krahin. Helmës.

ZAMBAK m. Bimë me kërcell të hollë e tëdrejtë, me zhardhok të vogël, me gjethetë gjata si heshtë, me lule si hinkë nëngjyrë të kuqe, të bardhë, të verdhë etj.dhe me erë të mirë, që lulëzon në �llim tëverës dhe që rritet për zbukurim. Zam-bak i bardh ë(i kuq, i verdhë). Zam-bak �etëgjerë. Zambaku shqiptar. Zam-bak uji (deti). Lule zambaku. Erë zam-bakësh. Tufë zambakësh. I bukur si zam-bak.

ZAMBAKORE f. vet. Familje bimësh, nëtë cilën bëjnë pjesë zambakët, zymbylat,qepët e hudhrat. Familja e zambakoreve.

ZBARDHËSH m. Zbardhulinë.

ZBARDHULINË f. Shtresë e hollë, e zbërd-hulët, që gjendet ndërmjet pjesës së drun-jtë dhe lëkurës së drurit; barmë. I heqzbardhulinën.

ZBEHTË mb. * Tërshërë e zbehtë shih tekTËRSHËR/Ë,∼A.

ZERDELI f. Pemë e afërt me kajsinë, që bënkokrra më të vogla, me ngjyrë të verdhë,me erë të këndshme dhe me bërthamëtë hidhur; kokrrat e kësaj peme. Reçelzerdelie. Bërthama e zerdelisë.

ZGJEBE f. mjek. veter. * Bari i zgjebes shihte BAR,∼I I.

ZGJEBËÇ m. Shkurre kacavarëse, e gjatëpesë-gjashtë metra, me gjethe tëvogla rënëse, me lule të bardha osengjyrëvjollcë, që bën kokrra të vogla mebisht të shkurtër.

ZGJOHEM vetv. Po zgjohet natyra. Bimëtjanë zgjuar. U zgjua fara. U zgjua pylli.U zgjua miniera (qyteti).

67

ZGJUAR mb. 4. Që sapo ka nisur të mbijë, qësapo ka �lluar të ngallojë. Syth i zgjuar.Farë e zgjuar.

ZI mb. Myku i zi. Pisha e zezë. Dëllinja ezezë. Mani i zi. Ulliri i zi. Preshi i zi.Trënda�li i zi. Lakra të zeza. Sinapi i zi.

ZJARR m. Lule zjarr i shih te LUL/E,∼JA.Zjarri i egër (zjarri i duhanit) sëmundjeqë u bie gjetheve të duhanit e që shfaqetme njolla të murrme.

ZJARRTH m. 2. Sëmundje e disa bimëve siduhani, misri, rrushi etj., që u djeg gje-thet.

ZOGËL f. 1. Shkurre a dru i vogël me myjëngjyrë trënda�li, me gjethe rënëse, tëgjera e me bisht të gjatë, me kokrra tërrumbullakëta e të zeza kur piqen, lëvorjae kokrrat e së cilës përdoren për ngjyrosjedhe në mjekësi. Zogla e shkëmbinjve (ebjeshkëve). Lulet e zoglës. Druri i zoglës.

ZOKTH m. Vadhëviçja e bardhë.

ZONJË f. * Zonjë e bukur helmarinë. Zonjëe mirë euf. sëmundja e lisë. Lule zonjeshih te LUL/E,∼JA.

ZVARRANIKE f. 2. Lloj luleje me kërcelltë hollë, i cili zvarritet e ngjitet zakon-isht nëpër mure dhe në pemë. Çeli zvar-ranikja.

ZYMBYL m.

Bimë barishtore me zhardhok të vogël,me gjethe të zgjatura si heshtë, me lule tëvogla si hinkë e zakonisht të grumbullu-ara në tufë, në ngjyrë të kaltër, të bardhë,trënda�li etj. dhe me erë të mirë, qëlulëzon në �llim të pranverës. Zymbyl ikaltër (i bardhë). Erë zymbylash. Kanëçelur zymbylat.

ZHABIL m. 1. Zhabinë. Lulet e zhabilit.

ZHABINË f. Bimë barishtore e helmët, za-konisht njëvjeçare, që bën lule të verdhame pesë petla dhe që rritet në toka melagështirë. Zhabina e arave. Zhabina eujit.

ZHABINOK m. Zhabinë.

ZHABINORE f. vet. Familje bimësh barish-tore e shkurresh, ku bëjnë pjesë zhabina,kulpra etj.

ZHAPATRINË f. Bimë barishtore, rrënja e sëcilës përdoret në mjekësinë popullore përtë bërë një bar kundër etheve.

ZHARDHOK m. Pjesë e rrënjës a e kërcellitte disa bimë si patatja etj., e tultë dhee fryrë si kokërr, që zhvillohet nën tokëe që mund të përdoret si ushqim. Zhard-hokët e patates. Sythat e zhardhokut. Embjellin me zhardhok. Shumëzohet mezhardhok.

ZHARDHOKËZIM m. Veprimi sipas kupti-mit të foljes ZHARDHOKËZON. Zhard-hokëzim i mir ë(i shpejtë).

ZHARDHOKËZON jokal. Krijon zhardhoknën tokë në rrënjë a në kërcell (për disabimë si patatja etj.).

ZHARDHOKOR mb. Që ka zhardhok; që for-mon zhardhok në rrënjët a në kërcelline vet nën tok ë(për disa bimë si patatjaetj.); që trashet e bëhet zhardhok (përrrënjët); që është si zhardhok. Bimëzhardhokore. Rrënjë zhardhokore.

ZHUKË I f. 1. Lloj xunkthi, me rrënjë tëgjerë dhe me �je të holla e të gjata,që dalin drejtpërdrejt nga rrënja dhe qëmbarojnë sipër me një krekëz të mbushurme fara dhe me një gjemb. Krekëzazhuke. Shkulën (dogjën) zhukat. U fshe-hën nëpër zhuka.

ZHUKORE f. vet. shih XUNKTHORE,∼T.

ZHULICË f. Lloj gruri i vendit, mielli i të cilitështë i mirë për petë. Zhulica e bardhëgrurë me hala të shkurtra, të cilit i shkun-den kokrrat lehtë. Zhulica e kuqe grurëpa hala, që mbillet kryesisht në toka ko-drinore e malore.

ZHUMBRICË f. Bar që rritet si tufë në li-vadhe e kullota, me gjethe të vogla ngjyrëhiri e me erë të mirë, që përdoret nëmjekësi e si erëz për gjellë. Era e zhum-bricës. Kundërmon zhumbrica.

68