fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] · 2019-03-25 · /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg...
TRANSCRIPT
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg -@)&$—@)&%_
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u xl/x/ejg, nlntk'/, g]kfn
cfof]usf kbflwsf/Lx¿ cWoIf df= cg"k /fh zdf{ ;b:ox¿ df= k|sfz j:tL df=;'lbk kf7s df= df]xgf cG;f/L df= uf]ljGb zdf{ kf}8Øfn ;lrj j]bk|;fb e§/fO{
k|sfzs M /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u kf]=a=g= (!*@, sf7df8f}F, g]kfn k|sfzg ldlt M dª\l;/, @)&% k|sfzg k|lt M k|ltj]bg g++ M @#^÷@)&% -s]Gb|Lo sfof{no_ d'b|0f M Crf ckm;]6 k|];, l8NnLahf/, kmf]g M (*%!)&$!## ;jf{lwsf/ M /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, g]kfn
;+of]hg÷n]vg s}nfzs'df/ l;jfsf]6L
cfof]usf] k"j{–:jLs[ltljgf o; k|ltj]bgnfO{ k'gMpTkfbg Pjd\ d'b|0f ug{] u/L ;ª\u|x ug{ cyjf s'g} klg dfWodaf6 k|of]udf Nofpg kfOg] 5}g . af}l4s tyf z}lIfs k|of]hgfy{ ;|f]t v'nfO{ cfjZos c+zx¿ ;fef/ u/L k|of]udf Nofpg ;lsg]5 .
dGtJo
dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o ;+:yfsf] x}l;otdf cfkm\gf] :yfkgfsfnb]lv g}} cfof]un]
dfgj clwsf/sf] ;Ddfg, ;+/If0f, ;+j4{g / ;+:s[lt ljsf;sf] nflu lqmofzLn
/lxcfPsf] ;j{ljlbt} 5 . ;+ljwfg, P]g / /0fgLlts of]hgfsf] kl/lwleq /xL cfof]un]
cfkm\gf ultljlwx¿ ;Dkfbg ub}{ cfPsf] 5 . ;+ljwfgtM ;+j}wflgs cª\usf] ¿kdf /x]sf]
o; cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] ;DaGwdf ;+ljwfgsf] wf/f @$( -!_ -@_ -#_ /
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g, @)^* df Joj:yf ul/Psf] 5 .
elgG5M /fHo cljefjs xf] . ctM dfgj clwsf/sf] ;Ddfg, ;+/If0f / kl/k"lt{;DaGwL
klxnf] bfloTj /fHodfly /x]sf] x'G5 . tL bfloTjx¿ /fHon] k"/f u/]–gu/]sf] af/]df
lgu/fgL u/L lhDd]jf/L axg gu/]sf] cj:yfdf /fHonfO{ pQ/bfoL agfpg] lhDd]jf/L
cfof]usf] sfFwdf /x]sf] 5 . dfgj clwsf/ cj:yfsf] cg'udg, cg';Gwfg, dfgj
clwsf/ lzIffsf] k|j4{g, jsfnt / sfg'gx¿sf] k'g/fjnf]sg nufotsf dfWodaf6 oL
sfo{x¿ ;DkGg x'Fb} cfPsf 5g\ . o;/L ;Dkflbt ePsf sfo{qmddfkm{t k|fKt lgisif{sf]
cfwf/df /fHo, ;/sf/ jf ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ sfof{Gjogsf] nflu cfof]un] l;kmfl/;
ub}{ cfPsf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @($ -!_ df ;+j}wlgs lgsfon] cfkm"n] u/]sf] sfdsf/afxLsf]
jflif{s k|ltj]bg /fi6«klt;dIf k]z ug'{kg]{ Joj:yf 5 . k|ltj]bgdf ljz]iftM cfof]udf
jif{el/df k/]sf ph'/L, ph'/Lpk/ 5fglag, cg';Gwfg ljj/0f, ;/sf/nfO{ u/]sf
l;kmfl/; ;DaGwdf pNn]v 5 . o;sf] ;fy} dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;Dj4{gsf nflu
eljiodf ug'{kg]{ ;'wf/;DaGwL ljj/0fx¿ k|ltj]bgdf ;dfj]z 5g\ .
ljutdfem}F cfof]un] o; jif{ klg dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{gsf] nflu ph'/L
u|x0f, cg'udg / cg';Gwfg ub}{ cfPsf] 5 . o;sf] ;fy} tflnd, uf]i7L, cGt/lqmof,
5nkmnh:tf ;+j4{g;DaGwL sfo{qmd ePsf 5g\ . dfgj clwsf/;DaGwL sfg'gx¿sf]
k'g/fjnf]sg, ljleGg ljifout k|ltj]bg, k'l:tsf / hg{n k|sfzg, k|]; gf]6 / k|];
lj1lKt hf/L x'Fb} cfPsf] 5 . ;~rf/dfWoddfkm{t dfgj clwsf/;DaGwL ;fj{hlgs
;/f]sf/sf ;Gb]zd"ns ;fdu|Lx¿ k|sfzg / k|;f/0f eO/x]sf 5g\ .
dfgj clwsf/ ;+:s[lt ljsf;sf] nflu cfjZostf / cf}lrTotfsf] cfwf/df cfof]un]
/fli6«o / cGt/f{li6«o :t/df ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;xsfo{ / ;dGjodf sfo{ ub}{ cfPsf]
5 . ljz]iftM /fi6«kltsf] sfof{no, g]kfn ;/sf/, cGo ;+j}wflgs lgsfo, /fhgLlts
bn, gful/s ;dfh, /fli6«o / cGt/f{li6«o u};; Pj+ dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o
;+:yf / bft[ lgsfox¿;Fu ;xsfo{ lg/Gt/ rln/x]sf] 5 .
g]kfn dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt ljleGg cGt/f{li6«o dxf;lGwsf] kIf /fi6« xf] .
;+ljwfg tyf sfg'g lgdf{0fdf dfgj clwsf/sf ljifonfO{ k|flyldstfdf /flvPsf] 5 .
dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfsf] lgdf{0f eO{ sfof{Gjogsf] qmddf /x]sf] 5 . dfgj
clwsf/sf k|fjwfgnfO{ sfof{Gjog txdf n}hfg ljleGg ;+oGqx¿ lgdf{0f eO{ sfo{x¿
x'Fb} cfPsf 5g\ . h;nfO{ ;/sf/ / Joj:yflksfaf6 ePsf ;sf/fTds sfo{sf] ¿kdf
lng'kb{5 . ;a} /fhgLlts bnsf] ;xeflutfdf :yfgLo tx, k|ltlglw ;ef / k|b]z
;efsf] lgjf{rg pT;fxk"0f{ ¿kdf ;DkGg ePsf] 5 . tLg j6} txdf ;/sf/ lgdf{0f eO{
sfo{ cf/De eO;s]sf] l:ylt 5 . /fi6«klt / pk/fi6«klt, ;efd'v / pk;efd'v,
/fli6«o ;efsf cWoIf / pkfWoIfsf] klg lgjf{rg ;DkGg eO;s]sf] 5 o;af6
;+ljwfg sfof{Gjogsf] cf/De ePsf] cg'e"lt ug{ ;lsG5 . ;+ljwfgtM df}lnsxs;DaGwL
sfg'g / u7g ug]{ elgPsf dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt cfof]usf nflu P]g klg lgdf{0f
e};s]sf 5g\ .
oL ;sf/fTds k|oTgsf afjh"b\ klg dfgj clwsf/sf] ;+/If0fdf k|z:t r'gf}tLx¿
b]lvPsf 5g\ . clxn] klg dfgj clwsf/sf] ;du| cj:yf ;Gtf]ifhgs 5}g . ;+ljwfgtM
u7g ul/Psf cfof]u / dfgj clwsf/ cfof]uaLrsf] If]qflwsf/sfaf/]df k|Zgx¿ p7]sf
5g\ . zflGt–k|lqmof ;'? ePsf] bzs gfl3;Sbf klg cem} kLl8tn] Gofo kfpg g;Sg'
b'vb\ kIfxf] . df}lns xs;Fu ;DalGwt sfg'gsf] lgdf{0feGbf klg sfof{Gjog kIfdf
hl6ntf b]lvg] cj:yf b]lvG5 . ;+ljwfgtM k|bt tLg txaLrsf] ;femf clwsf/aLr
:ki6tf x'g afFsL g} b]lvG5 .
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/, cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ nufot
cGo dfgj clwsf/sf] sfof{Gjog cj:yf jflG5t ¿kdf k|ult pGd'v x'g ;s]sf] 5}g .
lgjf{rgdf afnaflnsfsf] k|of]u, ;dfhdf hftLo e]befjsf] ljBdfgtf, :jf:Yo ;]jfdf
;a}sf] kx'Fr gx'g'af6 ;+ljwfg k|bt xs cem} ;xh jftfj/0f aGg g;s]sf] cfef; x'G5
. j}b]lzs /f]huf/df uPsfx¿dfly ePsf] >d zf]if0f, a9\bf] 3/]n' lx+;f cflb sf/0f
hghLjgdf c;xh cj:yfdf 5 . ;LdfGts[t ;d'bfo, cflbjf;L hghflt, ckfª\utf
ePsf JolQm, blnt, dlxnf, h]i7 gful/s, cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/sf] ljifodf
/fHon] ljz]if Wofg lbg' kg]{ b]lvG5, ;f] x'g ;s]sf] 5}g . kmntM tL ju{ Pj+ ;d'bfosf
clwsf/x¿ ;'/lIft x'g ;s]sf 5}gg\ . To;} af9L / e"sDkaf6 k|efljtx¿sf] cj:yfdf
pNn]vgLo ;'wf/ cfPsf] 5}g .
o; cfjdf cfof]un] u/]sf] dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;Dj4{gfTds nufotsf
sfo{x¿af6 ljleGg pknlAwx¿ xfl;n u/]sf] 5 . o; cfjdf cfof]udf hDdf !%@
ph'/Lx¿ btf{ ePsf 5g\ . k'/fgf / gofF u/L #%) ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg ePsf]
5 eg] $^# k6s cg'udg ePsf] 5 . cfof]uaf6 æ;a}sf] nflu 3/–3/df dfgj
clwsf/M zflGt / ljsf;sf] cfwf/Æ eGg] cfJXfgnfO{ ;fsf/ kfg{ dfgj clwsf/
k|j4{g sfo{nfO{ ljz]if k|fyldstfdf /fvL #@$ j6f ;+j4{g;DaGwL sfo{x¿ ePsf]df
;xsfo{ / ;dGjodf #& sfo{qmd /x]sf 5g\ . o:t} dfgj clwsf/;Fu cfa4
;ª\3;+:yfåf/f cfof]lht @^( j6f sfo{qmddf >f]t JolQm÷ljifo lj1, k|d'v
cltly÷cltly / ;xefuLsf] ¿kdf pkl:ylt hgfPsf] 5 . blIf0f Pl;ofdf
b08xLgtfsf] r'gf}tL / dfgj clwsf/ cj:yfsf] ;dLIff ;fy} cfufdL /0fgLltsf
;DaGwdf tLg lbg] 5nkmn ;DkGg ePsf] lyof] . o:t} dfgj clwsf/;DaGwL ljleGg
;fdu|L tyf j[Qlrq lgdf{0f, k|sfzgsf] sfd klg cfof]uaf6 lg/Gt/ eO/x]sf] 5 .
cfof]uaf6 cfGtl/s ¿kdf tflnd, uf]i7L, cGtlqm{of cflb %( sfo{qmd ;DkGg ePsf
5g\ .
o; cljwdf cfof]uaf6 !$ j6f k|sfzg, %) k|]; lj1lKt / !^ j6f k|]; gf]6 hf/L
ePsf] 5g\ eg] tLg j6f kqsf/ ;Dd]ng ePsf] 5 . o;sf] ;fy} sfg'g lgdf{0fdf
;/sf/ Pj+ ;/f]sf/jfnf lgsfox¿nfO{ ;xof]u k'¥ofpg dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0faf6
sfg'gsf] k'g/fjnf]sg u/L ;Da4 lgsfodf sfof{Gjogsf] nflu k7fPsf] 5 . cfof]udf
sd{rf/L Joj:yfkg sfo{n] klg ult lnPsf] 5 . oL o; cjlwdf cfof]un] u/]sf k|d'v
pknlAw x'g\ .
plNnlvt oL k|fKt pknlJwsf afah'b\ klg cfof]u r'gf}tLeGbf aflx/ 5}g .
b08xLgtfsf] cj:yf clxn] klg ljBdfg 5 . cfof]usf l;kmfl/; sfof{Gjog gx'g',
;/sf/af6 ck]lIft ;xof]u k|fKt gx'g', sfg'gL ckof{Kttf, e"sDkaf6 Ifltu|:t
cfof]usf] ejg cem}+ aGg g;Sg'af6 ef}lts k"jf{wf/sf] cefjdf ;d]t cfof]un] sfd
ug'{k/]sf] cj:yf 5 . oL r'gf}tLnfO{ ;Daf]wg ug{ cfof]un] ;/sf/ Pj+
;/f]sf/jfnfx¿nfO{ 3R3RofO/x]sf] 5 . oL pknlAw / r'gf}tLsf aLr cfof]u ;ljwfg,
P]g / /0fgLlts of]hgfdf s]lGb|t eO{ ljutaf6 cg'ej xfl;n ub}{ cfˆgf
sfdsf/afxLx¿nfO{ ;dofg's"n cufl8 a9fpg] sl6a4 5 .
cGTodf, cfof]unfO{ k'¥ofPsf] ;xof]u / ;b\efjk|lt /fi6«klt sfof{no, ;+;b\, ;/sf/,
/fhgLlts bn, gful/s ;dfh, dfgj clwsf/ ;d'bfo, ;~rf/hut, k]zfJoj;foL
;a}k|lt cfef/ JoSt ub{5' . To;}u/L cGt/f{li6«o ;ª\3;+:yf, s'6gLlts lgsfo, bft[
lgsfok|lt klg wGojfb 1fkg ub{5' . d]/f ;xsdL{ dfggLox¿, cfof]usf ;lrj Pj+
;Dk"0f{ sd{rf/Lx¿k|lt klg s[t1 5' . cfof]usf jflif{s ultljlwx¿nfO{ ;d]6L
k|ltj]bgsf] ¿k lbg ;+of]hg÷n]vg sfo{df ;+nUg dfgj clwsf/ clws[t >L
s}nfzs'df/ l;jfsf]6LnfO{ ljz]if wGojfb k|s6 ub{5' k|ltj]bg n]vgsf] nflu ;xof]u
k'¥ofpg'x'g] dfgj clwsf/ clws[t gj/fh ;fksf]6f / ;'/Iff clws[t afa'sfhL s];L /
efiff ;Dkfbg ug{'x'g] 8f= n]vk|;fb lg/f}nf klg wGojfbsf kfq x'g'x'G5 . cfufdL
lbgdf klg ;a} kIfaf6 lg/Gt/ ;xof]usf] ck]Iff Pj+ ljZjf;;lxt cfkm\gf] egfO cGTo
ub{5' .
wGojfb Û @! dª\l;/, @)&%
cg"k /fh zdf{ cWoIf
;ª\lIfKt ¿k
cc — cg';Gwfg clws[t
cf;f;f+c — cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/
Ok|sf — Onfsf k|x/L sfof{no
pc — pRr cbfnt
pd – pkdxfgu/kflnsf
P]] — P]hg
P]P] — P]hg–P]hg
pdgkf — pkdxfgu/kflnsf
pdflj — pRr dfWolds ljBfno
pjfd — pBf]u jfl0fHo dxf;‹
sflh — sf7df8f}F lhNnf
sfdgkf — sf7df8f}F dxfgu/kflnsf
s]sf — s]Gb|Lo sfof{no
sf]n]lgsf — sf]if tyf n]vf lgoGq0f sfof{no
ufkf — ufpFkflnsf
uflj; — ufpF ljsf; ;ldlt
u};; — u}/;/sf/L ;+:yf dxf;‹
rg — rnfgL gDa/
hs — ha/h:tL s/0fL
lhc — lhNnf c:ktfn
lhhsf — lhNnf hg:jf:Yo sfof{no
lhlzc — lhNnf lzIff clwsf/L
lhlzsf — lhNnf lzIff sfof{no
lh;; — lhNnf ;dGjo ;ldlt
gkf — gu/kflnsf
glj; — gu/ ljsf; ;ldlt
lgIf]lg — lgldQ If]qLo lgb]{zs
g]skf -Pdfn]_ — g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -PsLs[t n]lggjfbL—dfcf]jfbL_
g]skf -dfcf]jfbL s]Gb|_ — g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ -dfcf]jfbL s]Gb
g]sf — g]kfnL sfª\u|];
g]kd — g]kfn kqsf/ dxf;‹
g+ — gDa/
k|c — k|wfgfWofks
k|h — k|x/L hjfg
k|lhc — k|d'v lhNnf clwsf/L
k|; — kq ;ª\Vof
k|;lg — k|x/L ;xfos lg/LIfs
k|x — k|x/L xjNbf/
k|flj — k|fylds ljBfno
e"k" — e"tk"j{
dgkf — dxfgu/kflnsf
dafsf — dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no
dljc — dlxnf ljsf; clws[t
df — dfggLo
dflj — dfWolds ljBfno
/fk|kf — /fli6«o k|hftGq kf6L{
?= — ?lkofF
jk|sf — j8f k|x/L sfof{no
If]sf — If]qLo sfof{no
If]lg — If]qLo lgb]{zs
ljifo;"rL
ljifo k]h g=
cfof]usf] jflif{s sfo{–ljj/0fM Ps emns ! k|ltj]bg ;f/f+z kl/R5]b—Ps cfof]u, ;fË7lgs ;+/rgf / sfd, st{Jo / clwsf/ $ kl/R5]b—b'O{ dfgj clwsf/sf] cj:yf & kl/R5]b—tLg ;+/If0f;DaGwL sfo{x¿ %& kl/R5]b—rf/ ;+j4{g;DaGwL sfo{x¿ ^@ kl/R5]b—kfFr dxfzfvf, zfvf / PsfOaf6 ;DkGg ePsf sfo{x¿ ^$ kl/R5]b—5 cfof]u / ;/f]sf/jfnf lgsfox¿aLr ;DaGw *# kl/R5]b—;ft pknlAw, r'gf}tL, ;dfwfgsf ;Defljt pkfo / efjL sbdx¿ () cg';"rLx¿ cg';"rL—Ps cfof]udf sfo{/t kbflwsf/L / sd{rf/Lx¿ !)! cg';"rL—b'O{ ;Ë7g tflnsf !)( cg';"rL—tLg o; jif{ cfof]udf k/]sf ph'/Lx¿ !!)
cg';"rL—rf/ cg'udg ljj/0f !!$ cg';"rL—kfFr cg';Gwfg ljj/0f !$! cg';"rL—5 cfof]uaf6 ;Dkflbt ;+j4{gfTds ultljlwx¿ !%# cg';"rL—;ft cfof]uaf6 ph'/Lpk/ ePsf lg0f{ox¿ !(* cg';"rL—cf7 ;'/lIft j}b]lzs /f]huf/sf] ;DaGwdf cfof]usf] l;kmfl/; @*^ cg';"rL—gf} cfof]usf dfggLo cWoIf dGtJo @(# cg';"rL— b; ;DdfggLo /fi6«kltsf] ;Daf]wg @(& cg';"rL— P3f/ cfof]uaf6 hf/L k|];gf]6, k|];lj1lKt / kqsf/ ;Dd]ngsf] ;"rL #)) cg';"rL— afx| cfof]usf] jflif{s cfoJoo ljj/0f #)^
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 1
cfof]usf] jflif{s sfo{–ljj/0f M emns
qm= ;= sfdsf] k|s[lt ;ª\Vof ljifo s}lkmot != dfgj clwsf/ ;+/If0f !=! ph'/L !%@ • /fhgLlts tyf gful/s clwsf/
• cfly{s, ;fdflhs / ;f+:s[lts clwsf/
• oftgflj?4sf] clwsf/
• dlxnf clwsf/ • afn clwsf/ • hftLo lje]blj?4sf] clwsf/
• JolQm a]kQf kfg]{ sfo{lj?4sf] clwsf/
• cfk|jf;L sfdbf/ / ltgsf kl/jf/sf] clwsf/
• cGoM Ho]i7 gful/ssf] clwsf/, z/0ffyL{sf] clwsf/, dfgj a]rlavg, jftfj/0fsf] clwsf/ cflb
!=@ cg'udg $^# • /fhgLlts tyf gful/s clwsf/M ;du| dfgj clwsf/ cj:yf, :yfgLo, k|b]z / ;‹sf] lgjf{rg / dfgj clwsf/, s}bLaGbLx¿sf] clwsf/, Gofok|zf;g cflb
• cfly{s, ;dfflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/M :jf:Yosf] clwsf/, ;Ldf If]qsf jfl;Gbfx¿sf] dfgj clwsf/, pkef]Qmfsf] clwsf/, k|fs[lts k|sf]k -af9L–klx/f]÷e"sDk_ af6 lj:yflktx¿sf] clwsf/ cflb
• h]i7 gful/s, dlxnf, afnaflnsf, cflbjf;L hghflt, cNk;ª\Vos÷ ;LdfGts[t ;d'bfox¿, ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/, cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/ dfgj a]rlavgsf] cj:yf cflb
hDdf $^# cg'udg ePsf]df !! j6f ;xsfo{ / ;dGjodf ;DkGg
!=# cg';Gwfg #%) • gful/s tyf /fhgLlts clwsf/M hLjgsf] clwsf/, oftgf, a]kQf
• cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts
2 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/M lj:yflkt, k'gM:yfkgf, ;DklQ n'6kf6, Ifltk"lt{,
• dlxnf clwsf/, afn clwsf/ cflb !=$ lg0f{o÷
l;kmfl/; ##% /fhgLlts tyf gful/s clwsf/, Gofo–
k|zf;g, ckx/0f, lj:yflkt, cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/, oftgf, hftLo lje]b, dlxnf clwsf/ cflb .
@= dfgj clwsf/ ;+j4{g @=!= k|lzIf0f,
cGtlqm{of, 5nkmn, uf]i7L, tflnd, ;r]tgf, k|eftkm]l/, k|bz{gL cflb
#@$ zflGt;'/Iff / dfgj clwsf/, lgjf{rg / dfgj clwsf/, a]kQf kfl/Psf JolQmsf] clwsf/, ;ª\qmd0fsfnLg Gofo, vfB clwsf/, g]kfn ;/sf/sf] rf}yf] /fli6«o dfgj clwsf/ sfo{of]hgf, :yfgLo txdf ljjfb lg¿k0f, gful/s tyf /fhgLlts clwsf/, cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/, afn clwsf/, dlxnf clwsf/, ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/, dfgl;s :jf:Yo clwsf/, Ho]i7 gful/ssf] clwsf/, cNk;ª\Vosf] clwsf/, pkef]Qmfsf] clwsf/, cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/, ;fd"lxs clwsf/, k|ltj]bg n]vg cflb
@=@ ;dGjo / ;xsfo{df ;+j4{g;DaGwL sfo{qmd
#& Goflos sfdsf/afxL, dlxnf clwsf/, afn clwsf/, lzIffsf] clwsf/, vfB clwsf/, dfgl;s :jf:Yo, ;ª\qmd0fsfnLg Gofo, dfgj a]rlavglj?4sf] clwsf/, hftLo lje]blj?4sf] clwsf/, dfgj clwsf/, ljsf; / ;'zf;g, dfgj clwsf/ / ;fdflhs Gofo, cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/, ljjfb lg¿k0fdf :yfgLo txsf] e"ldsf, ljBfno zflGtIf]q, o'lkcf/ sfof{Gjog cj:yf, Ho]i7 gful/s, pkef]Qmfsf] clwsf/, kfgLsf] clwsf/ cflb
hDdf #& j6f sfo{qmd ;xsfo{ / ;dGjodf ;DkGg
@=# ljz]if1 ;]jf -;|f]t JolQm_ k|bfg
^^ ;/sf/L tyf dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;ª\3;+:yfaf6 cfof]lht sfo{qmd
@=$ clylt÷ cGo @)# ;/sf/L tyf dfgj clwsf/sf] If]qdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 3
sfo{qmddf ;xeflutf
sfo{/t u};;af6 cfof]lht sfo{qmd
@=% cfof]usf cfGtl/s sfo{qmd
%( tflnd, uf]i7L, 5nkmn, ;dLIff
#= k|sfzg #=! lgoldt
k|ltj]bg ! jflif{s k|ltj]bg
#=@ ljifout k|ltj]bg÷ k'l:tsf
!# lgjf{rg ljz]if, 5fpk8L cj:yf, ls;fgsf] clwsf/, dfgj clwsf/ /Ifs, ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] cj:yf, l;kmfl/; sfof{Gjog / kLl8tsf] cj:yf cflb
#=# hg{n $ dfgj clwsf/ ;+jfxs #=$ dfgj
clwsf/kq #
#=% k|];lj1lKt / k|];gf]6
%) / !^ dfgj clwsf/sf ljljw ljifox¿
#=^ kqsf/ ;Dd]ng
# lj:t[t zflGt ;Demf}tf / dfgj clwsf/ cj:yf / dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ng
$= dfgj ;+;fwg $=! cWoIf÷
;b:o !÷$
$=@ sd{rf/L !(& cfof]usf ;Dk"0f{ sfof{nodf sfo{/t
4 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
kl/R5]b—Ps
cfof]u, ;fË7lgs ;+/rgf / sfd, st{Jo / clwsf/
!=! cfof]usf] k[i7e"ld
cfw'lgs dfgj clwsf/sf] ljsf; bf];|f] ljZjo'4kl5 eP klg /fli6«o / If]qLo :t/df o;sf] ljsf; To;eGbf cufl8 ePsf] dflGfG5 . g]kfndf dfgj clwsf/sf ljifox¿ g]kfn ;/sf/ j}wflgs sfg'g @))$ af6 ;Daf]wg ePsf] dfGg ;lsG5 . g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% tyf g]kfnsf] ;+ljwfg, @)!( df df}lns xssf] ¿kdf dfgj clwsf/sf cfwf/e"t t/ ;Lldt k|fjwfg /flvPsf lyP . dfgj clwsf/sf] k|ToIf ;+/If0f / ;+j4{g ;DaGwdf sfof{Gjog;DaGwL ;+oGqsf] ljsf; ul/Psf] lyPg . klxnf] hglgjf{lrt ;/sf/nfO{ ckb:y u/L @)!& df /fhtGqfTds k~rfotL zf;gJoj:yf nfu" ul/of] . sl/a #) jif{;Dd rn]sf] ;f] zf;g–Joj:yfdf bnLo :jtGqfnfO{ aGb]h nufOPsf] lyof] . To; ljifd kl/l:yltdf klg Goflos lgsfoaf6 dfgj clwsf/sf] ;+/If0f Pj+ ;+j4{g x'g] k|s[ltsf sltko ljz]if km};nfx¿ ePsf lyP .
k~rfotL Joj:yfsf] cGTokl5 hf/L g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$& sf] k|:tfjgfdf
klxnf]k6s dfgj clwsf/sf] ljifonfO{ ;dfj]z ul/of] . To;kl5 g]kfnsf] cGtl/d
;+ljwfg, @)^# / jt{dfg ;+ljwfgdf klg o;n] lg/Gt/tf kfPsf] 5 . g]kfnsf]
;+ljwfgsf] df}lns xs;DaGwL efudf ljutsf ;+ljwfgdf pNn]v ePsf clwsf/;lxt
yk cfly{s tyf ;fdflhs clwsf/x¿nfO{ k|fyldstfsf ;fy ;dfj]z ul/Psf] 5 .
df}lns clwsf/sf] k|rngdf cj/f]w cfPsf] v08df c;fwf/0f If]qflwsf/cGtu{t
Goflos lgsfoaf6 pkrf/ kfpg] :ki6 Joj:yf ;+ljwfgdf g} ul/Psf] 5 .
;g\ !((# df leogfdf dfgj clwsf/sf] bf];|f] ljZj ;Dd]ng ;DkGg eof] . g]kfnsf]
;d]t ;xeflutf /x]sf] pQm ;Dd]ngn] 3f]if0ffkq tyf sfo{of]hgf hf/L ub}{] ;+o'Qm
/fi6«;‹sf ;b:o /fi6«x¿nfO{ :jtGq / :jfoQ dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o lgsfo
:yfkgf ug{ cfXjfg u¥of] . nfdf] ;do;Dd g]kfndf dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o
lgsfosf] :yfkgf x'g ;s]g . kl/0ffdtM To:tf] lgsfosf] :yfkgfsf] dfu ub}{
clwsf/sdL{, sfg'g–Joj;foL, ;~rf/hut, gful/s ;dfh, af}l4s ;d'bfo tyf
k];fut ;‹;+:yfx¿af6 ljleGg sfo{qmdx¿ x'g yfn] . tTsfnLg k|ltlglw;efsf
;b:ox¿af6 k]; ePsf] k|fOe]6 ljw]osn] P]gsf] :j¿k k|fKt u/]kl5 dfgj clwsf/
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 5
cfof]u P]g, @)%# hf/L eof] . P]g hf/L ePsf] sl/a rf/ jif{;Dd klg /fli6«o
lgsfosf] u7g x'g ;s]g . o;aLrdf gful/s ;dfhsf] zflGtk"0f{ cfGbf]ng, cGt/f{li6«o
;d'bfosf] rf;f] / ;jf]{Rr cbfntsf] k/dfb]zsf] cfb]z hf/L eof] . cGttM @)%& ;fn
h]7 !# ut] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] :yfkgf eof]] .
P]gåf/f :yflkt cfof]unfO{ g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# åf/f ;+j}wflgs cËsf
¿kdf :t/f]Gglt ul/of] . g]kfnsf] df}h'bf ;+ljwfgn] pQm Joj:yfnfO{ lg/Gt/tf lbPsf]
5 . ;+ljwfgsf] wf/f @$* / @$( df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] sfof{b]z
tf]lsPsf] 5 . ;f] sfof{b]zadf]lhd cfof]un] jif{e/ u/]sf sfo{x¿sf] jflif{s k|ltj]bg
k]; ug]{ bfloTj wf/f @($ df pNn]v 5 . plNnlvt Joj:yfadf]lhd d"ntM cfof]udf
k/]sf ph'/L, ph'/Lpk/ ul/Psf 5fglag / cg';Gwfgsf] ljj/0f / g]kfn ;/sf/nfO{{
ul/Psf l;kmfl/; ;dfj]z ul/Psf] 5 . o;sf] ;fy} dfgj clwsf/sf] ;+/If0f /
;+j4{gsf] ;DaGwdf eljiodf ul/g'kg{] ;'wf/;DaGwL ljifo;d]t k|ltj]bgdf ;dfj]z
ul/Psf] 5 . ;DdfgLo /fi6«klt;dIf k]; ug{ / ;f] k|ltj]bgdfly ;‹Lo ;+;b\df 5nkmn
ug{] k|of]hgsf nflu ;d]t k|ltj]bg tof/ ul/Psf] xf] .
!=@=;fË7lgs ;+/rgf
dfgj clwsf/;DaGwL lgsfox¿sf] u7g, :jtGqtf tyf :jfoQtf;DaGwL cGt/f{li6«o
dfu{bz{g !((# -h;nfO{ k]l/; l;4fGt elgG5_ / g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @$* /
@(# cg'¿k :yflkt /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u Ps :jtGq / :jfoQ lgsfo xf] .
;+ljwfgsf] wf/f @*# n] ;+j}wflgs cË / lgsfosf kbdf lgo'lQm ubf{ ;dfj]zL
l;4fGtadf]lhd ul/g]5 egL pNn]v u/]sf] 5 . ;+ljwfgsf] wf/f @$* adf]lhd
cfof]udf cWoIf Ps / rf/ hgf ;b:o u/L kfFr hgf kbflwsf/L /xg] k|fjwfg 5 .
xfn cfof]ucGtu{t Ps s]Gb|Lo sfof{no, kfFr If]qLo / tLg pkIf]qLo u/L gf}j6f
sfof{no lqmofzLn 5g\ .1 ;‹Lo dfGotfcg';f/ lgdf{{0f ul/Psf] cfof]usf] gofF
;fË7lgs ;+/rgf g]kfn ;/sf/sf] :jLs[ltkZrft\ sfof{Gjogdf cfpg]5 . cfof]usf
;a} sfof{nosf nflu #)( hgf sd{rf/Lsf] b/aGbL /x]sf]df o; cfjdf sd{rf/L
;ª\Vof !(& /x]sf] 5 . o; cfjdf cfof]udf sfo{/t cfof]usf kbflwsf/L /
sd{rf/Lx¿sf] ljj/0f / cfof]usf] ;fË7lgs ;+/rgf qmdzM cg';"rL Ps / b'O{df
/flvPsf] 5 .
1. cfof]usf] ldlt @)&% c;f/ * ut] a;]sf] a}7sn] ;‹Lo ;+/rgfnfO{ dWogh/ u/L ;f]xLcg'¿k cfof]usf] ;fË7lgs
kl/jt{g u/L :jLs[ltsf] nflu k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifb\sf] sfof{nodf k7fPsf] 5 . h;df k|b]z sfof{no / k|b]z zfvf sfof{nosf] Joj:yf ul/Psf] 5 .
6 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!=#= cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @$( df …dfgj clwsf/sf] ;Ddfg, ;+/If0f / ;+j4{g tyf To;sf] k|efjsf/L sfof{GjognfO{ ;'lglZrt ug'{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] st{Jo x'g]5Ú egL pNn]v ul/Psf] 5 . dfgj clwsf/sf] ;+j4{g / ;+/If0f ug'{ /fHosf] k|fylds bfloTj dflgG5 . /fHon] o; bfloTj ;Gtf]ifhgs ¿kdf lgjf{x gu/]sf] cj:yfdf cfof]u /fHonfO{ ;hu / pQ/bfoL agfpg k|oTgzLn /lxcfPsf] 5 . cfof]un] ;+ljwfg / P]gdf plNnlvt sfo{b]zleq /xL cfˆgf ultljlwx¿nfO{ lgoldt ub}{ cfPsf] 5 . cfof]uaf6 ljz]iftM dfgj clwsf/ ;+/If0fcGtu{t ph'/L u|x0f, ph'/Ldfly cg';Gwfg, dfgj clwsf/ pNn‹gsf bf]ifLpk/ sf/afxL tyf d'2f rnfpg l;kmfl/;nufotsf sfo{x¿ x'Fb} cfPsf 5g\ . dfgj clwsf/sf] ;+j4{gsf ;DaGwdf cfof]un] ;r]tgf clej[l4 ug]{, tflnd, k|lzIf0f lbg], uf]i7L tyf ;ef–;Dd]ngdfkm{t jsfntL sfo{qmd cfof]hgf ug]{, gful/s ;dfh;Fu ;dGjo / ;xsfo{ ub}{ cfPsf] 5 . cfof]usf l;kmfl/; sfof{Gjog gug]{ kbflwsf/L jf JolQmsf] gfd cfof]un] ;fj{hlgs ug{ ;Sg] ;+j}wflgs Joj:yfsf] sfof{Gjogk|lt cfof]udf 5nkmn lg/Gt/ rln/x]sf] 5 . o;sf ;fy} cfof]uaf6 dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt sfg'g lgdf{0f tyf ;+zf]wg ug{ / cGt/f{li6«o ;lGw–;Demf}tfsf] g]kfn kIf aGg'kg]{ sf/0f;lxt ;/sf/;dIf l;kmfl/; ub}{ cfPsf] 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 7
kl/R5]b—b'O{
dfgj clwsf/sf] cj:yf
dfgj clwsf/ ;a}sf] rf;f] / ;/f]sf/ Pj+ ;a} d'n's / ;w}Fsf nflu, ljgflje]b nfu" x'g'kg]{ ljifo xf] . g]kfn klg o;af6 ckjfb /xg ;s]sf] 5}g . g]kfn dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt dxTTjk"0f{ ljleGg dxf;lGwx¿sf] kIf /fi6« alg;s]sf] 5 . g]kfn ;+o'Qm /fi6«;‹sf] dfgj clwsf/ kl/ifb\df lgjf{lrt ;b:o /fi6« xf] . g]kfn xfn;Dd dfgj clwsf/ / dfgjLo sfg'g;Fu k|ToIftM ;DalGwt cGt/f{li6«o / If]qLo u/L %(
j6f dxf;lGw÷;lGwsf] kIf /fi6« ag]sf] 5 .2 d"ne"t dfgj clwsf/ @@ -k|d'v gf}dWo]
;ft dxf;lGw;lxt d"n dxf;lGw !& / P]lR5s cfn]v, kfFr_, dfgjLo sfg'g ;ft, jftfj/0f !$, >d;DaGwL !@ / If]qLo txdf rf/ -;fs{_ afnaflnsf, dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/, vfB tyf jftfj/0f u/L rf/ /x]sf 5g\ . ;f]xL dxf;lGwdf cfwfl/t ljifout sfg'gx¿ cEof;df /x]sf 5g\ .
;du|df x]bf{ ckjfbafx]s dfgj clwsf/;DaGwL ljBdfg /fli6«o sfg'gL Joj:yfnfO{ ;Gtf]ifhgs ¿kdf lng ;lsG5 . dfgj clwsf/sf] ;+/If0f, ;+j4{g / kl/k"lt{sf nflu /fHon] ljleGg ;+/rgfx¿sf] Joj:yf;d]t u/]sf] kfOG5 . g]kfn ;/sf/n] dfgj clwsf/sf k|fylds If]q;d]t tf]sL dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf lgdf{0f u/L sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . dfgj clwsf/sf] If]qdf ;'wf/sf nflu ePsf] k|of;sf] afjh'b b; jif{ nfdf] ;z:q åGå / To;kl5sf] zflGtk|lqmof, ;+ljwfg lgdf{0f k|lqmof, tLg txsf] lgjf{rg eO;s]sf] 5 . ;+ljwfg sfof{Gjogsf] r/0faf6 d'n's u'lh|/x]sf] ;Gbe{df dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / cEof; clxn] klg r'gf}tLk"0f{ b]lvG5 . gful/s tyf /fhgLlts clwsf/sf d'2fx¿df clxn] klg ax; hf/L 5 . cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/x¿sf] sfof{Gjog cj:yf clxn] klg ;Gtf]ifhgs 5}g .
dfgj clwsf/sf cGt/f{li6«o ;+oGq / /fHosf] bfloTj
g]kfnn] k|d'v gf}j6f dxf;lGwx¿dWo] ;ftsf] cg'df]bg u/]sf]] 5 . dxf;lGwsf] cg'df]bgkZrft\ ;/sf/af6 ;DalGwt ljifout ;ldltx¿df k]; ug'{kg]{ k|ltj]bgx¿ ;do–;dodf vfk]/ k]; x'Fb} cfPsf 5g\ . k|ltj]bgsf] 5nkmnkl5 k|fKt ;'emfjx¿sf] sfof{Gjogdf ;/sf/af6 kxn klg x'Fb} cfPsf] cj:yf 5 . dxf;lGwcg'¿k
2 lj:t[t hfgsf/Lsf] nflu M List of Multilateral Treaties to which Nepal is a party and A sighatory;
Government of Nepal, Ministry of Law, Justice, Constituent Assembly and Parliamentary Affairs; July 2014 rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf -@)&! ;fpg_ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no, l;+xb/af/, sf7df8f}+ .
8 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
sfg'gx¿nfO{ 3/]n's/0f tyf gLlt / sfo{of]hgfx¿sf] th'{df ug]{ sfo{ klg ePsf 5g\ . df}lns xs sfof{Gjogsf nflu ljleGg sfg'gx¿ lgdf{0f ePsf 5g\ . plNnlvt ;sf/fTds kxnsf afjh"b dxf;lGwx¿sf] cg'df]bgkl5 ;/sf/n] tf]lsPsf] cjlwdf a'emfpg'kg]{ s'g} klg cfjlws k|ltj]bgx¿ lgwf{l/t ;dodf a'emfpg g;s]sf] cj:yf 5 .
dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf
dfgj clwsf/sf d'2fnfO{ ;Daf]wg ug{ ;/sf/n] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf agfO{ sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . klxnf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfdf ;/sf/n] ;ftj6f, bf];|f]df afx|j6f / t];|f]n] ;qj6f dGqfnonfO{ lhDd]jf/ lgsfosf ¿kdf /fv]sf] lyof] . xfn rf}yf] -cfj @)&!÷@)&@ b]lv @)&%÷@)&^_ sfo{of]hgf ;~rfng eO/x]sf] 5 . o; sfo{of]hgfsf] sfof{Gjogsf] ;Gbe{df ;a} dGqfnox¿nfO{ lhDd]jf/ agfOPsf] 5 . sfo{of]hgfdf d'VotM !* j6f ljifoj:t'x¿ ;d]l6Psf 5g\ . ;dfj]z ul/Psf ljifox¿df lzIff, :jf:Yo, kf]if0f tyf hg;ª\Vof, >d tyf /f]huf/, ;+:s[lt, sfg'gL tyf Gofo–k|zf;g, jftfj/0f / lbuf] ljsf; /x]sf 5g\ . To;}u/L dlxnf, ckfËtf, Ho]i7 gful/s / of}lgs tyf n}lËs cNk;ª\Vos / g]kfnsf] cGt/f{l{i6«o bfloTjsf] sfof{GjognfO{ klg ;dfj]z ul/Psf] 5 . o;cnjf vfB ;'/Iff, ;ª\qmd0fsfnLg Gofo / åGåkLl8t, dfgj clwsf/ lzIff, ;dfj]zL ljsf;, afnaflnsf, cfjf;nfO{ ;d]l6Psf] 5 . ;fdflhs ;]jf / ;'/Iff, ;jf]{Rr cbfntsf] km};nf / /fli6«o dfgj clwsf/sf] l;kmfl/; sfof{Gjog, lx/f;t tyf sf/fuf/ ;'wf/ / ;+:yfut ;'b[9Ls/0fnufotsf ljifox¿ klg ;dflji6 5g\ .
;+ljwfg sfof{Gjogsf] cj:yf
g]kfnsf] ;+ljwfgn] dfgj clwsf/sf] ljifonfO{ ljz]if k|fyldstf lbPsf] 5 . ;+ljwfgsf] k|:tfjgfdf g} k|lt:kwf{Tds ax'bnLo nf]stflGqs zf;g k|0ffnL, gful/s :jtGqtf, df}lns clwsf/, dfgj clwsf/, aflnu dtflwsf/ / cfjlws lgjf{rgsf ;DaGwdf pNn]v 5 . To;}u/L k"0f{ k|]; :jtGqtf, :jtGq, lgikIf / ;Ifd Gofokflnsf / sfg'gL /fHosf] cjwf/0ffnfO{ cfTd;ft\ u/]sf] kfOG5 . ljutsf ;+ljwfgx¿sf] t'ngfdf yk u/L cfly{s, ;fdflhs clwsf/nfO{ ljifox¿ df}lns xssf ¿kdf :yflkt ul/Psf] 5 . ;+ljwfgtM df}lns xsnfO{ sfof{Gjogsf nflu cfjZos P]gx¿ hf/L ug{'kg]{ cj:yf 5 .
clxn] d'n's ;‹Lo ;+/rgfdf k|j]z ul/;s]sf] cj:yf 5 . ;+ljwfgtM :yfgLo tx, k|fb]lzs tx / ;‹df ;/sf/ u7g eO;s]sf] 5 . /fi6«klt / pk/fi6«klt, ;efd'v /
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 9
pk;efd'v, /fli6«o ;efsf cWoIf / pkfWoIfsf] klg lgjf{rg ;DkGg eO;s]sf] 5 . /fi6«klt, pk;efd'v / pkfWoIfdf dlxnf / ;efd'v / cWoIfdf k'?ifsf] k|ltlglwTj /x]]sf] 5 . ;Fu;Fu} ;+ljwfg sfof{Gjog k|lqmof cufl8 al9/x]sf] 5 . k|d'v /fhgLlts bnx¿ g]skf, g]kfnL sfª\u|];sf] s]Gb|Lo g]t[Tjdf ## k|ltzt dlxnfsf] ;xeflutf x'g ;s]sf] b]lvFb}g .
g]kfnsf] ;+ljwfgadf]lhd u7g x'g'kg]{ dfgj clwsf/;DaGwL ljifout ;+j}wflgs cfof]ux¿ u7g ug]{ ;DaGwdf cfjZos k|lqmof cufl8 a9fPsf] 5 . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u / dfgj clwsf/;DaGwL cGo ljifout cfof]ux¿aLrsf] If]qflwsf/ :ki6 x'g g;Sbf hl6ntf k}bf x'g ;Sg] cj:yf 5 . ;+ljwfgdf pNn]v ul/Psf ljz]ift df}lns xs;Fu ;DalGwt sfg'gsf] lgdf{0feGbf klg sfof{Gjog kIf r'gf}tLk"0f{ b]lvg] lglZrt 5 . tLg txsf] lgjf{rgkZrft\ ;/sf/ u7g eO;s] klg ;+ljwfgtM k|bt clwsf/sf] If]qdf :ki6 x'g g;s]sf] l:ylt 5 . ;‹Lo ;+/rgfcg';f/ ;‹, k|b]z / :yfgLo txsf] cfjZos sfg'g lgdf{0f x'g afFsL g} 5 .
;+ljwfgsf] cg';"rL & cGtu{t -wf/f %& sf] pkwf/f -#_, wf/f !)(, wf/f !^@ sf] pkwf/f -$_, wf/f !(& ;Fu ;DalGwt_ ;‹ / k|b]zsf] ;femf clwsf/sf] ;"rL ;dfj]z ul/Psf] 5 . h;df kmf}hbf/L tyf b]jfgL sfo{ljlw / k|df0f / ;ky -sfg'gL dfGotf, ;fj{hlgs sfo{ / clen]v / Goflos k|lqmof_, cGt/k|fb]lzs ¿kdf km}lnPsf] hËn, lxdfn, jg ;+/If0f If]q hn pkof]u, e"ldgLlt / ;f];DaGwL sfg'g;lxt @% j6f ljifo /flvPsf 5g\ . To;}u/L cg';"rL ( -wf/f %& sf] pkwf/f -%_, wf/f !)(, wf/f !^@ sf] pkwf/f -$_, wf/f !(&, wf/f @!$ sf] pkwf/f -@_, wf/f @@! sf] pkwf/f -@_ / wf/f @@^ sf] pkwf/f -!_ ;Fu ;DalGwt_ ;‹, k|b]z / :yfgLo txsf] clwsf/sf] ;femf ;"rL ;dfj]z ul/Psf] 5 . h;df ;xsf/L, :jf:Yo, s[lif, ljB't, vfg]kfgL, l;rfOF, k|fs[lts ;|f]t;fwgnufotsf !% j6f ljifo 5g\ . o;af6 ;femf ljifodf clwsf/sf] If]qdf ljjfb x'g] ;DefjgfnfO{ gsfg{ ;lsFb}g . ;femf ljifodf xfn;Dd sfg'g aGg g;s]sf] l:ylt 5 . sfg'gsf] cefjdf k|b]z / :yfgLo txn] sfo{ ug{ ;s]sf] b]lvFb}g . sfg'gtM ;'/Iffnufotsf ljifodf ;‹Lo ;/sf/n] P]g lgdf{0f gu/L k|b]z ;/sf/af6 P]g aGg ;Sg] cj:yf 5}g . oL ;du| cj:yfnfO{ x]bf{ cfufdL lbgx¿df ;+ljwfgcg';f/ sfg'g lgdf{0f / sfg'g sfof{Gjogdf hl6ntf b]lvg] k|:6 5 . ctM oL ;a} kIfnfO{ ljrf/ u/L gful/ssf] efjgfcg'¿k, dfgj clwsf/d}qL sfg'g lgdf{0f / sfof{Gjog ug{ tLgj6} ;/sf/ ;+j]bgzLn x'g'kg]{ cj:yf 5 .
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
—dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0faf6 lgjf{rg
10 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cfjlws lgjf{rg sfg'gL zf;g / dfgj clwsf/sf] cfwf/ :tDe xf] . hgtfåf/f, hgtfsf] nflu, hgtfn] g} zf;g ;~rfngsf nflu cfkm\gf k|ltlglw 5gf}6 ug]{ dfWod lgjf{rg xf] . lgjf{rg gful/ssf] ;fj{ef}d;Qfsf] k|of]usf] cfwf/ Pj+ cledt k|s6 ug]{ Pj+ ;/sf/nfO{ j}wflgstf k|bfg ug]{ ljlw xf] .
Dffgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq !($* sf] wf/f @! df k|To]s JolQmnfO{ cfˆgf] b]zsf] ;/sf/df k|ToIf jf :jtGq ¿kn] r'lgPsf k|ltlglwdfkm{t efu lng] clwsf/ x'g], b]zsf] ;/sf/L ;]jfdf ;dfg k|j]zflwsf/sf] clwsf/ x'g] / hgtfsf] OR5f ;/sf/sf] zf;g–;~rfngsf] cfwf/ x'g] eGg] pNn]v ul/Psf] 5 eg] gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw !(^^ sf] wf/f–@% df k|ToIftM cyjf :jtGqtfk"j{s 5flgPsf k|ltlglwdfk{mt ;fj{hlgs hLjg ;~rfngdf ;xefuL x'g] clwsf/sf] k|Tofe"lt ul/Psf] 5 . dlxnflj?4 ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng;DaGwL dxf;lGw, !(&( sf] wf/f–& n] k'?if;/x dlxnfnfO{ ;a} lgjf{rg tyf hgdt ;ª\u|xdf dt lbg] clwsf/ tyf ;fj{hlgs ¿kdf lgjf{lrt x'g] ;+:yfx¿df lgjf{rgsf] nflu of]Uo x'g] clwsf/sf] k|Tofe"t u/]sf] 5 . To;}u/L ;a} k|sf/sf hftLo lje]b lgd"{ng ug]{ cGt/f{li6«o dxf;lGw !(^% n] ;a{JofkL / ;dfg dtbfgsf cfwf/df lgjf{rgdf efu lng], dtbfg ug]{ tyf pDd]bjf/ aGg] clwsf/, ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL dxf;lGw, @))^ n] cGo JolQmx¿;/x ckfËtf ePsf JolQmx¿nfO{ dtbfg ug]{ tyf lgjf{lrt x'g]nufot k|ToIf jf :jtGq ¿kdf r'lgPsf k|ltlglwx¿dfkm{t /fhgLlts tyf ;fj{hlgs hLjgdf k|efjsf/L Pj+ k"0f{¿kdf ;xefuL x'g] clwsf/sf] Joj:yf u/]sf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] k|:tfjgfdf g} aflnu dtflwsf/ / cfjlws lgjf{rgsf] rrf{ u/L lgjf{rgsf] dxTTjnfO{ :jLsf/ ul/Psf] 5 . ;+ljwfgsf] wf/f @@! b]lv @@& ;Dd :yfgLo Joj:yflksfsf] u7g;DaGwL Joj:yf 5 . lgjf{rg cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/;DaGwL sfg'gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ lgdf{0f ePsf]] lgjf{rg cfof]u P]g @)&#, lgjf{rgsf] :jR5tf, lgikIftf / :jtGqtfsf] k|Tofe"ltsf nflu ag]sf] lgjf{rg -s;'/ tyf ;hfo_ P]g @)&# cl:tTjdf 5g\ . To;}u/L dtbftf gfdfjnL;DaGwL P]g @)&#, :yfgLo txsf] lgjf{rg ug]{ ;DaGwdf sfg'gL Joj:yf ug{] p2]]Zosf ;fy lgdf{0f ePsf] :yfgLo tx lgjf{rg P]g, @)&# klg /x]sf 5g\ . lgjf{rg cfof]u lgodfjnL @)&#, :yfgLo tx lgjf{rg lgodfjnL -klxnf] ;+zf]wg_ @)&#, :yfgLo tx lgjf{rg cfrf/;+lxtf @)&# ;d]t g]kfnsf] lgjf{rg k|lqmofl;t ;DalGwt 5g\ .
lj=;+= @)%$ ;fndf clGtdk6s lgjf{rg eP klg ljleGg axfgfdf lgjf{rg x'g ;s]sf] lyPg . ut j}zfv #! / c;f/ !$ u/L b'O{ r/0fdf k|b]z g= b'O{afx]s cGo 5 k|b]zdf :yfgLo txsf] lgjf{rg ;DkGg ePsf] lyof] . cfof]un] lgjf{rgnfO{ :jR5,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 11
:jtGq, eo/lxt, lgikIf ¿kdf ;DkGg u/L gful/s / /fhgLlts clwsf/sf] ;Ddfg ug{ ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ cfu|x u/]sf] lyof] . /fhgLlts bnx¿ Pj+ pDd]bjf/x¿nfO{ :jtGq ¿kdf ultljlw ;~rfng ug{, dtbftfx¿nfO{ lge{ok"j{s dtbfg ug]{ zflGt;'/Iffsf] jftfj/0f ldnfpg cg'/f]w u/]sf] lyof] . k|b]z g= @ df eg] @)&$ c;f]h @ ut] t];f] r/0fdf lgjf{rg ;DkGg ePsf] lyof] . ;‹Lo zf;g–k|0ffnLcGtu{t ;DkGg lgjf{rg / o; k|0ffnLnfO{ sfof{Gjogdf n}hfg] klxnf] kfOnfsf] ¿kdf /x]sf]n] klg of] lgjf{rg ljutsf :yfgLo lgjf{rgeGbf ljz]if k|s[ltsf] 5 . :yfgLo txsf] lgjf{rgkl5 b'O{ r/0fdf ;DkGg k|ltlglw;ef tyf k|b]z;ef ;b:o lgjf{rg @)&$ dª\l;/ !) / @! ut] u/L b'O{ r/0fdf ;DkGg eof] . cfof]uaf6 lgjf{rgdf cg'udgsf] nflu ;ftj6f pRr:t/Lo 6f]nLx¿af6 v6fOPsf lyP . cg'udg ul/Psf lhNnfdf dª\l;/ !) ut] klxnf] r/0fdf #@ / dª\l;/ @! ut] $% /x]sf lyP . klxnf] r/0fdf pRRf lxdfnL If]qsf dgfª, d':tfª, 8f]Nkf, afh'/f / x'Dnf lhNnfdf ;d]t cg'udg ul/Psf] lyof] . clws[t;lxtsf] cg'udg 6f]nLafx]s dfggLo cWoIf, k"j{–cWoIf, dfggLo ;b:ox¿ / cfof]usf ;lrj;lxtsf] pRr:t/Lo cg'udg 6f]nLn] klg lgjf{rg cg'udg u/]sf] lyyf] . lgjf{rg / dfgj clwsf/sf ;jfndf cfwfl/t /xL a|f];/ ljt/0f, :yfgLo Pkm=Pd=/]l8of]x¿af6 lgjf{rg / dfgj clwsf/;DaGwL lhËn g]kfnL / :yfgLo efiffx¿df ;d]t pTkfbg u/L k|;f/0f ul/Psf] lyof] . cfof]un] dtbfgk"j{, dtbfgsf] lbg / dtbfgkl5sf] dfgj clwsf/ cj:yfsf] cg'udgsf nflu ljleGg ;"rsx¿ lgdf{0f u/]sf] lyof] . dtbfgk"j{sf] cg'udgdf pDd]bjf/÷bnx¿n] :jtGq ¿kdf lgjf{rg;DaGwL ultljlw ug{ kfP–gkfPsf], lgjf{rg If]qdf cfjt–hfjtsf] :jtGqtf /x]–g/x]sf], cfd;ef tyf h'n'; ug{ kfP–gkfPsf], pDd]bjf/x¿n] lgjf{rg k|of]hgsf nflu afnaflnsfsf] k|of]u eP–gePsf] nufotsf ljifox¿ /x]sf lyP .
Dftbfgsf] lbg dtbfg–s]Gb|| pko'{Qm :yfgdf eP–gePsf], dtbftfx¿sf] dtbfg–s]Gb||;Ddsf] lgjf{w cfjfudg /x]–g/x]sf], dtbfg–s]Gb||sf] jftfj/0f, dtbftfn] cfˆgf] dt uf]Ko¿kdf k|of]u ug{ kfP–gkfPsf] ljifo ;dfj]z lyP . To;}u/L an k|of]u u/L jf 8/, wfs, qf; b]vfO{ dtbfg :yn cfˆgf] sAhfdf lng jf dtkq÷dtk]l6sf jf dtbfg ;fdu|L ha/h:tL cfˆgf] lgoGq0fdf lng], laufg]{ tyf gi6 ug]{ sfo{ eP–gePsf] ljifo klg pNn]v lyP . o;sf ;fy} Ho]i7 gful/s, dlxnf, ckfË, czQm tyf b[li6ljxLgnufotsf dtbftfx¿nfO{ dtbfg ug{sf nflu ljz]if Joj:yf, vfg]kfgL jf zf}rfnosf] Joj:yf eP–gePsf], ko{j]Ifsx¿sf] kx'Fr /x]–g/x]sf] h:tf ljifox¿ /x]sf lyP .
lgjf{rg ;DkGg x'g' cfkm}Fdf ;sf/fTds kIf lyof] . o;af6 ;dfj]lztfsf] d'2fdf 6]jf k'Ug'sf ;fy} dlxnf, blnt dlxnf, ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] /fhgLltdf kx'Frdf j[l4 x'g uPsf] kfOG5 . cfof]un] u/]sf] cg'udgsf] cfwf/df k|fKt tYocg';f/ cf+lzs
12 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
36gfx¿afx]s lgjf{rg zflGtk"0f{ ¿kdf ;DkGg ePsf] lyof] . dtbftf lzIff k|efjsf/L gePsf], dtbftfx¿ cndndf k/]sf], sltko dtbftf kl/rokqdf qmd;ª\Vof, gfd, y/, j8f km/s k/]sf] b]lvGYof] . gfd btf{ ul/Psf] l:nk eP klg dtbftf gfdfjnLdf gfd gePsf] cj:yf lyof] . sltko dtbfg s]Gb| 6f9f Pj+ ckfos :yfgdf ePsf] x'Fbf h]i7 gful/s, ;'Ts]/L, la/fdL / ckfËtf, czQm JolQmx¿sf nflu dtbfg sfo{ c;xh aGg k'u]sf] lyof] . bnx¿n] lgjf{rgsf] k|rf/ k|;f/, h'n';, cfd;efnufotdf afnaflnsfsf] k|of]u ug]{ u/]sf]] kfOPsf] lyof] . sltko dtbfg s]Gb|x¿df kof{Kt vfg]kfgL, zf}rfno / k|fylds pkrf/sf] Joj:yf ul/Psf] lyPg .
cfof]un] cg'udgaf6 k|fKt tYox¿sf] cfwf/df ljZn]if0f u/L $% a'Fbfdf ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ l;kmfl/; ug'{sf ;fy} ;'emfj k|:t't u/]sf] lyof] . h;df ;/sf/nfO{ gf}, lgjf{rg cfof]unfO{ rf}w, /fhgLlts bn tyf pDd]bjf/x¿nfO{ ;ft, cg'udgstf{, ko{j]Ifs ;+:yf tyf dfgj clwsf/sdL{x¿nfO{ cf7 / ;~rf/sdL{x¿nfO{ ;ft /x]sf lyP . ;/sf/nfO{ u/]sf] l;kmfl/;df lgjf{rg ldlt tf]Sg] clwsf/ lgjf{rg cfof]unfO{ lbg, lgjf{rgsf] ;dofg's"n df};ddf x'g'kg]{, cfd gful/sn] eo/xLt jftfj/0fdf dt lbg kfpg] cj:yfsf] ;'lglZrt ul/g'kg]{ pNn]v 5 . lgjf{rg cfof]unfO{ dtbftf lzIff k|efjsf/L agfpg, dlxnf, Ho]i7 gful/s, ckfËtfd}qL dtbfg:ynsf] 5gf}6, vfg]kfgL, zf}rfno, k|fylds :jf:Yo ;]jfsf] pknAwtfdf Wofg lbg, dtbftf kl/rokqdf ePsf sdLsdhf]/L x6fpg eg]sf] 5 . o:t} u/L /fhgLlts bnx¿nfO{ cfrf/;+lxtf kfngf ug{ / afnaflnsfnfO{ k|of]u gug{ cfJxfg ub}{ ko{j]Ifsx¿nfO{ lgikIf¿kdf ko{j]If0f ug{ ;'emfOPsf] 5 .3
—hLjgsf] clwsf/
dof{lbt Pj+ ;Ddflgt ¿kdf hLjgofkg ug{ kfpg' k|To]s JolQmsf] g};lu{s clwsf/ xf] . dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq, !($* sf] wf/f # / gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o cle;lGw, !(^^ sf] wf/f ^ df k|To]s JolQmnfO{ hLjgsf] clwsf/ k|Tofe"lt ub}{ :j]R5frf/L 9ª\un] s;}sf] klg hLjg x/0f ug{ gkfOg] egL pNn]v ul/Psf] 5 . ;f]xL cle;lGwsf] bf];|f] P]lR5s cfn]v, !(*( df d[To'b08 pGd"ng;DaGwL Joj:yfx¿ /x]sf 5g\ . g]kfnsf] ;+ljwfgn] d[To'b08 lbg gkfpg] Joj:yf u/L afFRg kfpg] clwsf/nfO{ df}lns xssf] ¿kdf :yflkt u/]sf] 5 .
3.lj:t[t hfgsf/Lsf nflu x]g'{xf];\, http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Parliament_&_State_Election_2074_Monitoring_Report.pdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 13
dfly plNnlvt Joj:yfsf afah'b hLjgsf] clwsf/ k"0f{tM ;'/lIft x'g g;s]sf] cj:yf 5 . o; cfjdf ljleGg ;~rf/dfWoddf k|sflzt ;dfrf/nfO{ x]bf{ jif{el/df hDdf %!* j6f / g]kfn k|x/Lsf] tYofÍcg';f/ *%* j6f cfk/flws k|s[ltsf Hofg;DaGwL 36gfx¿ 36sf] b]lvG5 . JolQmut l/;–OjL, n]gb]g, cfkmGtleq snx, emu8f, l/;/funufotsf sf/0fx¿af6 o:tf 36gf ePsf] kfOG5 . o; cfjdf cfof]udf hLjgsf] clwsf/;DaGwL !( j6f ph'/L btf{ ePsf] cj:yf 5 .
o; cjlwdf cfof]un] tTsfnLg g]skf -Pdfn]_–åf/f /fhlj/fhdf @)&# kmfu'g @# ut] cfof]lht sfo{qmd clGtd cj:yfdf em8kdf kl/0ft ePsf] lyof] . ;+o'Qm nf]stflGqs dw];L df]rf{ / ;'/IffsdL{x¿aLrsf] em8ksf] qmddf k|x/Ln] rnfPsf] uf]nL nfuL rf/ hgfsf] Hofg hfg'sf] ;fy} bh{gf}+ JolQmx¿ 3fOt] ePsf lyP . o; ;DaGwdf 5fglagsf] nflu cfof]un] ;jf]{Rr cbfntsf k"j{–GofofwLz tflx/cln cG;f/Lsf] ;+of]hsTjdf cg';Gwfg 6f]nL u7g u/]sf] lyof] . 6f]nLn] a'emfPsf] k|ltj]bgnfO{ cfof]un] ;fj{hlgs u/]sf] 5 . o; jif{ cfof]uaf6 u}/Goflos xTof ePsf] egL $!, -tTsfnLg ;+o'Qm ;'/Iffkmf}h #!, tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ 5, lx/f;tdf d[To' tLg / ad–ljikmf]6gdf k/L lgwg Ps_ j6f ph'/Ldfly lg0f{o u/]sf] b]lvG5 .
o;cnjf cGo sf/0faf6 klg dflg;n] Hofg u'dfpg'k/]sf] 5 . ljZj :jf:Yo ;Ë7gsf] j8{ x]Ny :6fl6l:S; @)!* n] g]kfnsf] :jf:Yo cj:yfsf] af/]df klg pNn]v u/]sf] 5 . h;cg';f/ k|ltnfv lhljt aRrfdWo] @%* ljljw ue{;DaGwL ;d:ofsf] sf/0f Hofg u'dfpg'k/]sf] 5 . afn d[Tob/ k|ltxhf/df #$=% k|ltzt /x]sf] l:ylt 5 . g;g]{ /f]uaf6 x'g] d[To'b/ -#)—&) jif{_ @!=* k|ltzt 5 . k|b"if0fsf] sf/0f k|ltjif{ Ps nfvdf !(# / ;/;kmfOsf] sf/0f k|ltnfvdf !(=* k|ltzt dflg; d[To'sf] d'vdf k'Ug] u/]sf 5g\ . PrcfOeLsf] sf/0f P8\; k|ltxhf/df )=#, Ifo/f]uaf6 k|ltnfvdf !%$ hgf, dn]l/ofaf6 k|ltnfvdf )=( k|ltztn] Hofg u'dfpb} cfPsf 5g\ . ;8s b'3{6gfaf6 k|ltnfvdf !& hgf hgfn], cfTdxTof k|ltnfvdf *=* / k|fs[lts ljklQaf6 k|ltnfvdf ;ft hgfn] Hofg u'dfpg] u/]sf 5g\ .
—b08xLgtf
b08xLgtf sfg'gljxLgtf jf sfof{Gjogdf lglZqmotfsf] cj:yf xf] . dfgj clwsf/ ;+/If0fdf b08xLgtf ljutb]lv g} Pp6f 7"nf] r'gf}tLsf] ¿kdf /x]sf] 5 . ljz]iftM åGåsfnLg cfk/flws 36gfsf] cg';Gwfg, cleof]hg gug{' / kLl8tnfO{ Gofo lbg g;Sg' jf Gofo lbg k|ToIf jf k/f]If ¿kdf OGsf/ ug'{ b08xLgtfsf] cj:yfsf ;"rsx¿ x'g\ . b08xLgtfn] kLl8tsf] Gofok|flKtsf] clwsf/ pkef]udf cj/f]w l;h{gf ub{5 . dfgj clwsf/ Pj+ dfgjLo sfg'gsf] uDeL/ pNn‹g tyf ck/fwdf ;+nUg clwsf/L÷JolQmx¿nfO{ clxn];Dd klg sfg'gL bfo/fdf Nofpg g;s]sf] cj:yf 5 .
14 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
kmf}hbf/L ck/fwdf hfx]/L lng OGsf/ ul/g', k|efjsf/L cg';Gwfg gx'g', ljrf/fwLg d'2f lkmtf{ lnOg', cbfntaf6 bf]ifL 7x/ ePsf JolQmx¿nfO{ sfg'gL sf/afxL bfo/fdf Nofpg g;Sg''nufotsf sf/0faf6 b08xLgtfn] k|>o kfPsf] cj:yf 5 . To;}u/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]uaf6 bf]ifL ls6fg eO{ sf/afxLsf] ul/Psf l;kmfl/; sfof{Gjog gxF'bf b08xLgtfdf sdL cfpg ;s]sf] 5}g . dfgj clwsf/ xggsf bf]ifL Pj+ ck/fwdf ;+nUgx¿ /fhgLlts cfj/0fdf kmfObf lnO/x]sf 5g\ .
-s_ cfof]usf l;kmfl/;sf] sfof{Gjosf] cj:yf
åGåsf] qmddf @)^) c;f]h @! ut] ;'/IffsdL{åf/f kqmfp u/L wg'iff lhNnfsf] uf]bf/l:yt sdnf gbLsf] lsgf/df k'l/Psf kfFr j6f dfgj cjz]ifx¿ zjf]Tvgg\ u/L cg';Gwfg u/]sf] lyof] . cfof]un] pQm 36gfnfO{ uDeL/ dfgj clwsf/ pNn‹g ePsf] 7x/ u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ cfof]un] g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ul/;s]sf] 5 . xfn;Dd klg cf/f]lkt clwsf/Lx¿nfO{ sfg'gL bfo/fdf NofOPsf] 5}g . cfof]un] uDeL/ k|s[ltsf dfgj clwsf/ pn+3gstf{x¿sf] gfd ;fj{hlgs ug]{ tkm{ cWoog ul//x]sf] 5 .
o; jif{ cfof]un] cfof]usf s]xL l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog / kLl8tsf] cj:yf ;DaGwdf cWoog u/]sf] lyof] . h;df xTof, d[To', 3fOt] / dlxnf lx+;fsf !& 36gf ;dfj]z lyP . kLl8tx¿sf] gfdfjnL 6]a'ndf pNn]v ul/Psf] 5 .4
xTof, d[To' / 3fOt]
-!_ rf}tf/f c:ktfn cfqmd0f, l;Gw'kfNrf]s -@_ /fhs'df/ pk|]tL, bf]nvf -#_ 6Lsf/fh cf/0f, /fd]5fk -$_ u0f]zs'df/ >]i7, /fd]5fk -%_ >L ljBf dlGb/ pRr dfWolds ljBfnosf] k|fË0fsf] 36gf, c5fd -^_ axfb'/k'/ 36gf, kfNkf -&_ gu/sf]6 -lrxfg 8fF8f_ 36gf, eQmk'/ -*_ /t~5f 36gf, vf]6fª -(_ l/gf /;fOnL, z'eb|f rf}nfufO{+ / l/gf /;fOnL, sfe|]knfGrf]s -!)_ d'lQmgfy clwsf/L, ndh'ª -!!_ t]haxfb'/ e08f/L, ndh'ª -!@_ a]njf/L 36gf, df]/ª -!#_ ljdnf kf7s, emfkf -!$_ /fh]Gb| 9sfn, uf]/vf -!%_ d'8e/f 36gf, 8f]6L
dlxnf lx+;f
-!^_ ;x]lbg vft'g, ;'g;/L -!&_ d'gfb]jL bdfO{, s}nfnL
cfof]un] @)%& ;fnb]lv @)&$ ;fn c;f/ d;fGt;Ddsf l;kmfl/; / ltgsf] sfof{Gjogsf] cj:yf x]bf{ s"n *!) l;kmfl/;dWo] !@=% k|ltzt k"0f{ sfof{Gjog $*=#
4.http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Study_Report_on_Implementation_of_Com_Recomm_&_the_Condition_of_Vicitims_Jestha_2075_Com.pdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 15
k|ltzt cf+lzs sfof{Gjog / #(=@ k|ltzt ljrf/fwLg /x]sf] kfOG5 . t/ g]kfn ;/sf/ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{noaf6 ePsf] cWoog k|ltj]bgn] cfof]usf !%=@! k|ltzt l;kmfl/; k"0f{¿kn] sfof{Gjog ePsf] !^=** k|ltzt sfof{Gjog ePsf] t/ nut s§f ug{ afFsL /x]sf], ^)=$$ k|ltzt cf+lzs sfof{Gjog ePsf] / &=$& k|ltzt l;kmfl/; sfof{Gjogsf] qmddf /x]sf] hgfPsf] 5 . tYofÍdf km/skgf b]lvP klg cfof]usf l;kmfl/; 7"nf] ;ª\Vofdf sfof{Gjog gePsf] oyfy{tf cfof]usf] ;fd" r'gf}tLsf] ¿kdf /x]sf] 5 .5
-v_ cbfntaf6 ePsf km};nfx¿sf] sfof{Gjog cj:yf
o; cfly{s jif{ kmf}hbf/L d'2fx¿df ;a} lhNnf cbfntx¿af6 u/L c;"n x'g'kg]{ s}bsf] s"n nut !,$%,^$(.).@$ -Ps nfv k}FtfnL; xhf/ ;o ;o pgfGkrf; jif{ rf}jL; lbg_ /x]sf]df ;f] dWo] ##,%@@.%.@$ -t]QL; xhf/ kfFr ;o afO; jif{ kfFr dlxgf rf}aL; lbg_ cyf{t\ @#=)@ k|ltzt s}b c;"n eO{ !,!@,!@^.&.) -Ps nfv afx| xhf/ Ps ;o 5AaL; jif{ ;ft dlxgf_ s}b c;"n x'g afFsL /x]sf] b]lvG5 .6
ljz]if cleofg nfu" u/]kZrft\ s}btkm{ !^@@ jif{ ( dlxgf @! lbg s}b km5of}{6 ePsf], ?=^#, ^&,^!.!!).!& hl/jfgf km5of}{6 ePsf] dWo] gub c;'nLtkm{ @#,^),*^@#(.#( / s}b 7]s]/ c;'n ePsf] $),)^,&$,*&).&* b]lvG5 . o;/L s}b / gubL c;'n ul/Psf]] JolQm ;ª\Vof $,&)! /x]sf] 5 .7
cbfntsf km};nf sfof{Gjogsf ;DaGwdf g]kfn k|x/Lsf] ljz]if e"ldsf /lxcfPsf] 5 . ljz]iftM km/f/ ck/fwL kqmfp ug]{ lhDd]jf/L k|x/Ldf /x]sf] 5 . g]kfn k|x/Ls} tYofÍn] klg b08xLgtfsf] ;Daf]wg x'g g;s]sf] b]vfpF5 .
dfly plNnlvt tYoaf6 klg k|:6 x'G5M clxn] klg b08xLgtfsf] cj:yfdf ck]lIft ;'wf/ cfpg ;s]sf] 5}g . dfgj clwsf/ xgg Pj+ ck/fwsf 36gfx¿sf] k'g/fjl[Q ePsf] cj:yf 5 . ljBdfg b08xLgtfsf] cj:yf cGTo ug{ d"ntM ;/sf/ / /fhgLlts bnx¿df OR5fzlQmsf] cefj 5 . ctM b08xLgtfsf] cGTosf nflu /fhgLlts k|lta4tf;lxt k|efjsf/L sfg'gsf] sfof{Gjog cTofjZos b]lvG5 .
;ª\qmd0fsfnLg Gofo
5.http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Study_Report_on_Implementation_of_Com_Recomm_&_the_Condition_of_Vicitims_Jestha_2075_Com.pdf 6. http://supremecourt.gov.np/web/assets/downloads/annual/An7374.pdf 7. Ibid
16 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
sl/a Ps bzs nfdf] ;z:q åGåsf] cGTo ug]{ qmddf g]kfn ;/sf/ / tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ aLr ePsf] lj:t[t zflGt–;Demf}tfadf]lhdsf sltko sfo{x¿ ;DkGg x'g cem} afFsL g} 5 . ;z:q åGåsf] qmddf xTof, cËeË, ank"j{s a]kQf, ckx/0f, oftgf tyf s'6lk6, of}ghGo lx+;f, ;DklQ sAhf Pj+ gi6 tyf ank"j{s lj:yfkgnufotsf 36gfx¿af6 kLl8t JolQmx¿sf dfu cem} ;Daf]wg x'g ;s]sf 5}gg\ . zflGt;Demf}tf ePsf] P3f/ jif{ JotLt eO;Sbf klg kLl8tn] Gofosf] cg'e"lt ug{ ;s]sf 5}gg\ .
nfdf] ;dosf] k|tLIffkl5 aNntNn ank"j{s a]kQf kfl/Psf JolQmx¿sf] 5fglag Pj+ ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u;DaGwL P]g @)&! hf/L eof] . ;f]xL P]gsf] cfwf/df ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u / a]kQf JolQmx¿sf] 5fglag cfof]u u7g eP . P]gsf] bkmf #* df cfof]usf] sfo{sfn cfof]u u7g ePsf] ldltn] b'O{ jif{ / sfo{ ;DkGg x'g g;s]sf Ps jif{;Dd yKg ;lsg] k|fjwfg 5 . b'j} ldlt u'lh|;s]sf] cj:yf 5 . cGttM cfof]usf] Dofb :jtM ;dfKt x'g] ePkl5 klxnf] ;+zf]wg cWofob]z @)&$ hf/L ul/Psf] lyof] .
a]kQf JolQmsf] 5fglag cfof]udf hDdf #!(& ph'/L k/]sf] b]lvG5 . h;dWo] $!$ j6f ;Tolg¿k0f d]nldnfk cfof]usf] If]qflwsf/leq kg]{ ePsf]n] k7fPsf] / !!( j6f bf]xf]/f] k/]sf] egL uflePsf] 5 . ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u, g]kfnåf/f @)&$ df3 @^ ut] hf/L k|];lj1lKtnfO{ x]g]{ xf] eg] o; cfof]udf @)&#÷!÷% b]lv @)&#÷@^ ;Ddsf] klxnf] r/0fdf %*,)%@ ;ª\Vofdf ph'/Lx¿ k|fKt ePsf] b]lvG5 . o;}u/L @)&$÷#÷@% b]lv ;fpg @$ ;Dd 5'6 ePsf ph'/Lx¿ ;Íng ul/Psf]df !,@^# ph'/L yk ePsf lyP . b'O{ r/0fdf u/L hDdf ^!,^!% ph'/Lx¿ btf{ ePsf] b]lvG5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u / ;ª\qmd0fsfnLg Gofo
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]uaf6 ;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf cfj @)&$÷)&% df lgDgadf]lhdsf sfo{x¿ ePsf lyP . cfof]usf] /0fgLlts of]hgf @)!%–@)@) sf] k|ltkmn !=# cGtu{tsf] /0fgLlt !=#=! df åGåsfnLg 36gfsf kLl8tn] Gofo kfpg] clwsf/sf] k|Tofe"t x'g] ljifo /x]sf]n] ;f]xL nIo k|fKt ug{sf nflu sfo{qmdx¿ ul/Psf lyP .
-!_ cfof]uaf6 ;+qmd0fsfnLg Gofosf ;DaGwdf tn pNn]v ePadf]lhd ljleGg ldltdf 5j6f k|fb]lzs tyf sf7df8f}Fdf Ps u/L ;ftj6f cGtlqm{ofx¿ ul/Psf lyP . sfo{qmddf cfof]usf dfggLo ;b:o ;DalGwt lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/L, åGåkLl8t ;femf rf}tf/Lsf kbflwsf/Lx¿ tyf kLl8tx¿, dfgj clwsf/sdL{, g]kfn af/ P;f]l;P;gsf k|d'v tyf k|ltlglwx¿ / ;~rf/sdL{x¿sf]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 17
pkl:ylt /x]sf] lyof] .
qm=;+= sfo{qmd ldlt / :yfg s}lkmot
! ……;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn÷ cGtlqm{ofÆ
@)&$÷&÷@*
g]kfnuGh
/fdccfsf df= ;b:o ;'lbk kf7s / ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]usf ;b:o >Ls[i0f ;'j]bLsf] pkl:ylt
@ ……;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn÷cGtlqm{ofÆ
@)&$÷*÷!
;'v]{t
/fdccfsf df= ;b:o ;'lbk kf7s / a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag cfof]usf ;b:o 8f= lji0f' kf7ssf] pkl:ylt
# ……;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn÷ cGtlqm{ofÆ
@)&$÷(÷!(
lj/f6gu/
/fdccfsf df= ;b:o ;'lbk kf7s, a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag cfof]usf cWoIf nf]s]Gb| dlNns / ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]usf ;b:o d~rnf emfsf] pkl:ylt
$ ……;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn÷ cGtlqm{ofÆ
@)&$÷(÷@$
hgsk'/
/fdccfsf df= ;b:o ;'lbk kf7s / a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag cfof]usf cWoIf nf]s]Gb| dlNnssf] pkl:ylt
% ……;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn÷ cGtlqm{ofÆ
@)&$÷!!÷#
kf]v/f
/fdccfsf df= ;b:o ;'lbk kf7s / a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag cfof]usf cWoIf nf]s]Gb| dlNns;lxtsf] pkl:ylt
^ ……;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn÷cGtlqm{ofÆ
@)&%÷@÷!!
wgu9L
& ……;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf cfufdL sfo{lbzf
@)&$÷(÷^
sf7df8f}F
cfof]u / åGåkLl8t nufotsf dfgj clwsf/sdL{x¿sf] pkl:yt
-@_ cfof]uaf6 @)&$÷!)÷@@ df cfof]usf] sfof{no xl/x/ejgdf kqsf/ ;Dd]ng u/L !! a'Fbfx¿df s]lGb|t eO{ ;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf cfof]usf] wf/0ff ;fj{hlgs ul/Psf] lyof] .
-#_ cfof]uaf6 @)&%÷#÷@^ df cfof]usf] sfof{no xl/x/ejgdf ;ª\qmd0fsfnLg Gofo ;DaGwdf g]kfn ;/sf/af6 cfPsf] a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag cfof]u /
18 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u P]g, @)&! df ;+zf]wg ug{ ag]sf] ljw]ospk/ 5nkmn tyf k/fdz{{ sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] . ;f] sfo{qmddf pkTosfsf af/ P;f]l;P;gsf kbflwsf/Lx¿ tyf ;ª\qmd0fsfnLg Gofosf] If]qdf sfd ug]{ clwjQmfx¿nfO{ cfdGq0f ul/Psf] lyof] . 5nkmnkZrft\ cfof]uaf6 g]kfn ;/sf/nfO{ ljw]os;DaGwdf cfˆgf] /fo k7fOPsf] lyof] .
;ª\qmd0fsfnLg Gofosf l;4fGtleq ;To kQf nufpg], kLl8tnfO{ kl/k"/0fsf] Joj:yf ug]{, uDeL/ dfgj clwsf/ pNn‹gsf bf]ifLnfO{ sf/afxL / eljiodf o:tf 36gf gx'g] ;'lglZrttf kb{5g\ . P]gdf plNnlvt sltko k|fjwfgx¿af6 kLl8tx¿nfO{ Gofo k|bfg ug]{ s'/f ;'lglZrt b]lvFb}g . oxL kIfnfO{ dgg u/L ;jf]{Rr cbfntn] klg kLl8t kIfaf6 bfo/ ePsf] l/6dfly ;'g'jfO u/L kLl8tcd}qL k|fjwfgx¿ vf/]h ul/lbPsf] 5 . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] klg g]kfn ;/sf/nfO{ ljleGg ldltdf åGåsfnLg d'2fx¿ ;Daf]wg ug]{ ;DaGwdf ;'emfjx¿ k|:t't ub}{ cfPsf] 5 . zflGtk"0f{ tl/sfaf6 kLl8tx¿ Gofosf] dfu ul//x]sf 5g\ . oL k|oTgsf afah'b Gofok|flKtsf] l:ylt Tolt ;xh b]lvPsf] 5}g . g]kfnsf] ;+ljwfg tyf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g Pj+ ;Ddflgt ;jf{]Rr cbfntsf] km};nfadf]lhd cfof]usf] l;kmfl/; sfof{Gjog ug'{ ;/sf/sf] lhDd]jf/L xf] . o:tf uDeL/ k|s[ltsf dfgj clwsf/ pNn‹gsf bf]ifLnfO{ sf/afxL ug'{ ;ª\qmd0fsfnLg Gofosf] Pp6f dxTTjk"0f{ kIf klg xf] . a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag, ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u P]g @)&! sf sltko k|fjwfgx¿dfly /fli6«o / cGt/f{li6«o txaf6 k|Zgx¿ p7fOPsf] 5 . ;jf]{Rr cbfntn] klg cGt/f{li6«o dfkb08nfO{ ;Daf]wg x'g] u/L P]g ;+zf]wg;lxt Nofpg cfb]z hf/L u/]sf] lyof] . clxn];Dd klg P]gdf ;+zf]wgsf] ljifo 5nkmndf dfq s]lGb|t ePsf] cj:yf 5 .
d'n'sdf lbuf] zflGt / ;d'lrt Gofo Joj:yf sfodsf nflu /fHoaf6 ;ª\qmd0fsfnLg Gofosf] d'2fnfO{ ;N6fpg l9nf eO;s]sf] 5 . ;Tosf] vf]hL / hfgsf/L, cleo'Qmx¿sf] klxrfg, 36gfx¿sf] ;DaGwdf cg';Gwfg, cleof]hg / bf]ifLnfO{ sf/afxL ug'{kg]{ b]lvG5 . kLl8t / ;fIfLx¿sf] ;+/If0f, xflgk"/0f;DaGwL sfg'gL Joj:yf / To;sf] sfof{Gjog, d]nldnfk, bf]ifLx¿åf/f ;fj{hlgs dfkmL / 36gfsf] k'g/fj[lt gx'g] s'/fsf] ;'lglZrttf cfjZos 5 . /fli6«o d]nldnfk / lbuf] zflGtsf] vf]hLnufotsf ljifo clxn] plQs} dxTTjk"0f{ / ;fGble{s /x]sf 5g\ .
oftgflj?4sf] clwsf/
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 19
oftgflj?4sf] clwsf/ cx/0fLo dfgj clwsf/ xf] . dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL
3f]if0ffkq, !($* sf] wf/f % / gful/s tyf /fhgLlts clwsf/ ljifos cg'aGw,
!(^^ sf] wf/f & n] klg oftgfnfO{ lgif]w u/]sf] 5 . oftgf, qm"/ / cdfgjLo Pj+
ckdfghgs Jojxf/lj?4sf] dxf;lGw, !(*$ nfO{ g]kfnn] cg'df]bg ul/;s]sf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ n] oftgflj?4sf] xsnfO{ df}lns xsdf ;dfj]z u/]sf] 5 .
oftgf Ifltk"lt{ P]g, @)%# n] cg';Gwfg, txlssft jf k'k{Ifsf] l;nl;nfdf jf c¿
s'g} lsl;dn] y'gfdf /x]sf] s'g} klg JolQmnfO{ oftgf lbg gx'g] s'/f pNn]v ul/Psf]
5 .
oftgflj?4sf] dxf;lGw / ;+j}wflgs Joj:yfadf]lhd oftgf lbg] sfo{ b08gLo ck/fw
dflgP klg g]kfn sfg'gn] xfn;Dd oftgfnfO{ b08gLo agfPsf] 5}g . oftgf lbg]
sfo{nfO{ b08gLo agfpg] ;Gbe{df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]uaf6 k6s–k6s ;'emfj
lbPsf] cj:yf 5 . oftgfnfO{ ck/fw dfgL sfg'g agfpg" egL ;jf]{Rr cbfntsf]
lgb]{zg Pj+ dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL cfjlws ;dLIff / ;lGwut lgsfox¿sf
l;kmfl/;x¿sf] o; cfj;Dd klg sfof{Gjog x'g ;s]sf] 5}g .
Joj:yflksf ;+;b\af6 @)&$ c;f]h #) ut] hf/L eO{ @)&% ebf} ! ut]af6 nfu"
sfg'gdf oftgf;DaGwL ljifonfO{ ;dfj]z ul/Psf] 5 . s;}nfO{ lgd{d oftgf,
cdfgjLo jf ckdfghGo Jojxf/ u/]df To;af6 s;'/sf] uDeL/tf a9\g], s;}nfO{
lgd{d oftgf lbO{ jf lgd{dtfk"j{s Hofg df/]df hGds}b x'g] pNn]v 5 . k|rlnt
sfg'gadf]lhd s;'/sf] cg';Gwfg ug]{, cleof]hg ug]{, sfg'gsf] sfof{Gjog ug]{ jf
sfg'gadf]lhd lgoGq0f, lx/f;t jf y'gfdf /fVg] clwsf/k|fKt clwsf/Ln] s;}nfO{
zf/Ll/s jf dfgl;s oftgf lbg jf lbg nufpg jf lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs
Jojxf/ ug{ jf u/fpg gx'g] elgPsf] 5 . To:tf] sfo{ u/]df uDeL/tf x]/L sDtLdf kfFr
jif{;Dd s}b jf krf; xhf/ ¿lkofF;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g] / s;'/ ug]{
JolQmaf6 kLl8t JolQmnfO{ k'u]sf] Iflt jf kL8fafkt dgfl;j Ifltk"lt{ e/fpg] Joj:yf
ul/Psf] 5 .
oftgflj?4sf] ph'/Ldfly cg';Gwfg cbfnt / cfof]uaf6 eO/x] tfklg ;/sf/L tj/df
dxf;lGw / ;ldltsf] l;kmfl/;adf]lhd cnu :jtGq lgsfosf] Joj:yf x'g ;s]sf]
5}g . ;fIfL / kLl8tsf] ;'/Iffsf nflu klg cfjZos ;+oGq lgdf{0f x'g ;s]sf] 5}g .
kqmfp ubf{ / y'gfaf6 l/xfO ubf{ ;a} aGbLx¿sf] plrt :jf:Yo k/LIf0f ul/g'kg]{
k|fjwfg k"0f{tM sfof{Gjog x'g ;s]sf] 5}g . y'gf s]Gb|x¿df ck]lIft ;'wf/ x'g g;s]sf]
l:ylt 5 . ;z:q åGådf 7"nf] ;ª\Vofdf JolQmx¿ oftgfaf6 kLl8t eP t/ pgLx¿sf]
20 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cflwsfl/s tYofÍ 5}g . åGåsf] qmddf 36]sf d'2fnfO{ ;Daf]wg ug{ u7g ePsf]
;ª\qmd0fsfnLg ;+oGqn] klg sfd ug{ g;s]sf] cj:yf 5 .
oftgflj?4sf clwsf/sf] ;Ddfg / ;+/If0fsf] cfwf/ sfof{Gjogsf] ;'lglZrttfdf lge{/
x'G5 . /fli6«o :t/df oftgflj?4sf] clwsf/ pkef]udf ;'lglZrttf, cfjZos sfg'gL,
k|zf;lgs, Joj:yfksLo jf cGo pkfox¿ cjnDjg ug{ Pj+ cfof]usf l;kmfl/;
sfof{Gjog ug{ cfjZos 5 . oftgflj?4sf] ;ldltdf cfjlws ¿kdf lgoldt k|ltj]bg
k]; ug{ / ;ldltn] cf}FNofPsf ljifonfO{ ;Daf]wg ug{ h?/L 5 .
—aGbLx¿sf] clwsf/
g]kfndf sf/fuf/sf] cf}krfl/s Oltxf; nfdf] 5 . lj=;+= !(&! ;fndf ;j{k|yd
sf7df8f}F huGgfy b]jndf Ps sf/fuf/sf] lgdf{0f ul/Psf] lyof], h;nfO{ ;b/ h]n
elgGYof] . xfn pQm h]nnfO{ s]Gb|Lo sf/fuf/, sf/fuf/ sfof{no sf7df8f}F eGg] ul/G5 .
sf/fuf/nfO{ Jojl:yt ug{ lj=;+ @)!( ;fndf sf/fuf/ P]g / @)@) ;fndf sf/fuf/
lgodfjnL hf/L eO{ xfn;Dd sfof{Gjogdf /x]sf] 5 . To;kl5 qmdzM sf/fuf/nfO{
;hfo u[xsf] ¿kdf xf]Og ;'wf/u[xsf] ¿kdf ljsf; ug{'kb{5 eGg] dfGotfsf] ljsf;
x'Fb} cfPsf] b]lvG5 .8
sfg'gtM ck/fwafkt tf]lsPsf] ;hfosf] eflubf/ x'g'k/] klg s}bLaGbLx¿sf ljleGg
clwsf/sf] ;'lglZrttf ul/Psf] 5 . s}bLaGbLsf dlxnf / k'?if 5'6ØfO{{ kfP;Dd
5'§f5'§} 3/df / ;f] geP Pp6} 3/df /fVg'kg]{ ePdf k/:k/ e]63f6 jf s'/fsfgL ug{
gkfpg] u/L ;f] 3/sf] leGffleGg} efudf /fVg'kb{5 . To;}u/L y'g'jf / s}bL Pp6}
sf/fuf/df /fVg] Joj:yf ePsf]df y'g'jf / s}bL 5'6ØfO oyf;Dej 5'§f5'§}, @!
jif{d'lgsf] / @! jif{dflysf] s}bL jf y'g'jfnfO{ 5'6ØfO{ oyf;Dej cnucnu
/flvg'kb{5 . To;}u/L b]jfgL d'2f / kmf}hbf/L d'2fsf s}bLnfO{, /f]uL y'g'jf jf s}bL,
dfgl;s ;d:of ePsf y'g'jf jf s}bLnfO{ 5'6ØfO{{ oyf;Dej leGg} efudf / kmf}hbf/L
d'2fdf ;hfo kfPsf s}bLnfO{ cfjZostfg';f/ leGg} sf]7fdf /fVg'kb{5 .
sf/fuf/ Joj:yfkg ljefusf] tYofÍcg';f/ g]kfndf af/f, wg'iff / eQmk'/afx]ssf &@ lhNnfdf &$ sf/fuf/x¿ /x]sf 5g\ . lgdf{0f ul/Psf sf/fuf/x¿df sf7df8f}F /
8.http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Karagar_Hirasat_Anguman_Report_Kartik_2074_Compressed.pdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 21
bfªdf b'O{–b'O{ / cGodf Ps–Ps /x]sf 5g\ . afn ;'wf/u[xsf] xsdf eg] eQmk'/, df]/ª / sf:sLdf Ps–Ps u/L hDdf tLg /x]sf 5g\ . sf/fuf/ Joj:yfkgf ljefusf cg';f/ d'n'se/ /x]sf sf/fuf/x¿df !),$## -yk ePsf] Ifdtf;lxt_ s}bLaGbL /fVg ;Sg] Ifdtf 5 . To;}u/L tLgj6f ;'wf/u[xdf !^ jif{d'lgsf !&% -afn ;'wf/u[x ;fgf]l7dL eQmk'/ &% / ;f/ªsf]6 sf:sL / lj/f6gu/ df]/ªdf %)–%) hgf_ hgf afn s}bLaGbL /fVg ldNg] Ifdtf 5 . sf/fuf/ / afn ;'wf/u[xsf] s'n Ifdtf !)^)* x'g cfp5 . c;f/ d;fGt;Dd @)&% ;Ddsf] tYofÍ x]bf{ k'?if / dlxnf s}bLaGbLsf] ;ª\Vof qmdzM !*)&$ / !@*^ /x]sf] 5 . o;afx]s ^) hgf cfl>t / !)*& hgf ljb]zL 5g\ . s'n of] ;ª\Vof @)%)& b]lvG5 .
cfof]uaf6 ePsf] cg'udgaf6 sf/fuf/x¿df uDeL/ k|s[ltsf ck/fw / ;fdfGo ck/fwdf ;+nUgnfO{ ;Fu} Ps} :yfgdf /flvPsf] Pj+ d'2f km};nf eO{ cleof]u k|dfl0ft ePsf / k'k{Ifsf nflu y'gfdf /flvPsf JolQmx¿nfO{ klg Ps} :yfgdf /flvg] u/]sf] kfOPsf] 5 . pgLx¿nfO{ :yfgfGt/0f ug{ klg ;d:of b]lvPsf] 5 . clwsf+z sf/fuf/x¿ k'/fgf ejgx¿df /x]sf sf/0f hL0f{ eO{ c;'/lIft ePsf], olsg tYofÍ gx'Fbf 5'6]sf JolQmx¿ ;dodf 5'6\g k|fljlws sl7gfO /x]sf] / IfdtfeGbf a9L aGbLx¿nfO{ y'gfdf /flvPsf] ljifodf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]uaf6 ;do–;dodf ePsf l;kmfl/;÷;'emfjx¿ sfof{Gjog gx'Fbf aGbLx¿sf] cfwf/e"t dfgj clwsf/ g} hf]lvddf k/]sf] cj:yf 5 .
k|foM sf/fuf/sf] ef}lts cj:yf cToGt sdhf]/ /x]sf] 5 . aGbLu[xx¿ ;fF3'/f, cFWof/f jf lr;f 5g\ . IfdtfeGbf emG8} tLgu'gf a9L aGbLx¿ Pp6} sf]7fdf u'lD;P/ a:g'k/]sf] cj:yf 5 . sf/fuf/sf] a;fO si6s/ ePsf] / vfg]kfgL, zf}rfno, :jf:Yof]krf/nufotsf ;d:ofx¿ b]lvPsf 5g\ . ck/fwafktsf] ;hfo :jfefljs 5 t/ cfwf/e"t cfjZostfaf6 pgLx¿nfO{ aflx/ /flvg' lgZro klg dfgj clwsf/sf] d"NodfGotfeGbf aflx/sf] s'/f xf] .
aGbLx¿nfO{ hLljsf]kfh{gsf] nflu lbOg] /sd b}lgs $% ?lkofF / cfl>t afnaflnsfsf] nflu pknJw u/fOFb} cfPsf] /sd !) ?lkofFn] a9\bf] dxFuLnfO{ wfGg g;Sg] cj:yf 5 . o; ;DaGwdf ;f];lxt rf8kj{ vr{sf] /sd ?=#))÷ ;dofg's"n gePsf] ;DaGwdf cfof]un] k6s–k6s ;/sf/nfO{ l;kmfl/; Pj+ Wofgfsif{0f u/fpb} cfPsf] 5 . ;jf]{Rr cbfntn] sf/fuf/sf s}bLaGbLsf] Go"gtd cfjZostf k"lt{ x'g] u/L l;wf / eQf /sddf j[l4 ug{ ;/sf/nfO{ k/dfb]z lbPsf] 5 . cfof]usf] l;kmfl/; Pj+ cbfntsf] k/dfb]z nfu" x'g ;s]sf] 5}g .
22 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
sf/fuf/sf] ef}lts / Joj:yfksLo kIf ;'wf/ sfo{bnsf] k|ltj]bg @)^* n] sf/fuf/sf] cj:yf ;'wf/ ;DaGwdf lgDg ;'emfjx¿ k|:t't u/]sf] lyof] M
dd{t ug'{kg{] sf/fuf/x¿
sf/fuf/ sfof{no kfFry/, t]x|y'd, ef]hk'/, bf]nvf, ;nf{xL, dxf]Q/L, g'jfsf]6, sfe|]knfGrf]s, huGgfyb]jn, l8NnLahf/, /f}tx6, k;f{, :ofªhf, d':tfª, /f]Nkf, ;Nofg, 8f]Nkf, 8f]6L, aemfª, a}t8L, ndh'ª, bfr'{nf, s~rgk'/, h'Dnf, sflnsf]6, b}n]v, hfh/sf]6, alb{of u/L @* j6f sf/fuf/x¿ dd{t;Def/ ug{ cTofjZos b]lvPsf] x'Fbf k|ltsf/fuf/ ?= !%,)),)))÷sf b/n] hDdf ?= rf/ s/f]8 @) nfv cfufdL cfjdf ah]6 ljlgof]hg x'g'kg]{ b]lvPsf] .
Ifdtf lj:tf/ ug{'kg]{ sf/fuf/x¿
sf/fuf/ sfof{no kfFry/, emfkf, t]x|y'd, ef]hk'/, ;Kt/L, l;/fxf, /fd]5fk, /;'jf, /f}tx6, tgx'F, uf]/vf, DofUbL, ?s'd, Ko'7fg, s}nfnL, 88]nw'/f, lrtjg, 3f]/fxL, ;'v]{t u/L !& j6f sf/fuf/x¿sf] Ifdtf la:tf/sf nflu k|ltsf/fuf/ ?= #) nfvsf b/n] hDdf ?= kfFr s/f]8 !) nfv cfufdL cfjdf ah]6 ljlgof]hg x'g'kg]{ b]lvPsf] .
gofF lgdf{0f ug'{kg{] sf/fuf/x¿
sf/fuf/ sfof{no tfKn]h'ª, kj{t, afFs], pbok'/, nlntk'/, ¿kGb]xL, df]/ª, l;Gw'nL, slknj:t', c3f{vfFrL, afh'/f u/L !! j6f sf/fuf/x¿df gofF aGbLu[x lgdf{0fsf nflu k|ltsf/fuf/ ?= tLg s/f]8sf b/n] hDdf ?= ## s/f]8 cfufdL cfjdf ah]6 ljlgof]hg x'g'kg]{ b]lvPsf] / s]Gb|Lo sf/fuf/ g'jfsf]6df :yfgfGt/0f ug{sf nflu u'?of]hgfcg'¿k ah]6 ljlgof]hg x'g'kg]{ b]lvG5 .
v'nf sf/fuf/ lgdf{0f
v'nf sf/fuf/ lgdf{0f ug{sf nflu of]hgfcg'¿ksf] ah]6 ljlgof]hg x'g'kg]{ .
;|f]tM http://www.dopm.gov.np/uploads/files/devikhadkarept2068%E0%A5%A7.pdf
aGbLx¿sf] :jf:Yof]krf/sf] nflu sf/fuf/df hfg] /sd Go"g ePsf], ;a} sf/fuf/df lgoldt :jf:Yo pkrf/sf] Joj:yf x'g g;Sg', nfk/afxL ul/g' Pj+ la/fdL pkrf/sf nflu n}hfg ;jf/L ;fwgsf] cefj /x]sf]nufotsf sf/0fx¿af6 s}bLaGbLx¿sf] :jf:Yof]krf/df ;d:of b]lvPsf] kfOPsf] 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 23
g]kfn ;/sf/sf] rf}yf] /fli6«o sfo{of]hgf -cfj @)&!÷@)&@ b]lv @)&%÷@)&^_ df d'Vo ¿kdf !* j6f ljifoleq cfof]usf l;kmfl/; sfof{Gjog, lx/f;t tyf sf/fuf/ ;'wf/ / ;+:yfut ;'b[9Ls/0f;DaGwL ljifo klg ;d]l6Psf] 5 . ljleGg ;dodf cWoog ;ldltx¿ u7g eO{ tof/ ul/Psf k|ltj]bg -ab|L/fd e08f/Lsf] cWoIftfdf ul7t sf/fuf/ ef}lts Joj:yfkg cWoog bnsf] k|ltj]bg @)%#, g]kfn ;/sf/ / u[xdGqfnoåf/f @)^# c;f/ ( ut]sf] lg0f{ocg';f/ u7g ul/Psf] sf/fuf/ ;'wf/ ;ldltsf] k|ltj]bg, sf/fuf/ ;'wf/ pRr:t/Lo ;'emfj ;ldltsf] k|ltj]bg @)^$, sf/fuf/sf] ef}lts / Joj:yfksLo kIf ;'wf/ sfo{bnsf] cGtl/d k|ltj]bg @)^*_ df klg ;d:of / ;dfwfgfsf pkfo cf}FNofOPsf 5g\ .
cfof]usf l;kmfl/;df klg sf/fuf/ ;'wf/sf nflu hL0f{ sf/fuf/sf] tTsfn dd{t;Def/ jf gofF ejg lgdf{0f, lhDd]jf/ lgsfoaf6 sf/fuf/sf] ;do–;dodf cg'udgdf hf]8 lbPsf] 5 . 9n lgsf; tyf kfgLsf] kof{Kt Joj:yf, cf}ifwf]krf/, cWoog ;fdu|Lsf] pknJwtf, b/aGbLcg';f/sf sd{rf/L v6fpg'kg]{ elgPsf] 5 . To;}u/L sf/fuf/sf] jftfj/0f ;kmf /fVg plrt k|aGw, l;kd"ns tflnd k|bfg ug'{kg]{ pNn]v 5 . y'g'jf, s}bLaGbLx¿sf] lgoldt :jf:Yo k/LIf0f, k'kIf{sf nflu y'gfdf /x]sfx¿sf] d'2fnfO{ k|fyldstfdf /fvL ;'g'jfO ug'{kg]{ egL pNn]v 5 . s}bLaGbLx¿sf] kmf]6f];lxtsf] clen]v /fVg, ;'emfj jf ph'/Lk]l6sf tyf s}bLaGbLx¿n] kfngf ug'{kg]{ cfrf/;+lxtf k|:6 a'lemg] / b]lvg] :yfgdf /fVg] Joj:yf ldnfpg elgPsf] 5 . ;DalGwt lgsfon] dfly plNnlvt ;d:ofnfO{ ;Daf]wg ug{ cfjZos 5 .
hftLo e]befjlj?4sf] clwsf/
hftljz]ifsf] cfwf/df ul/g] lgif]w, alxis/0f / lje]bhGo sfo{nfO{ hftLo e]befjsf ¿kdf lnOG5 . dflg; hGdl;4 ¿kdf :jtGq / ;dfg ePsfn] hfthflt, pTklQ, wd{, j0f{, lnª\u, k];f–Joj;fo, /fli6«otfnufot s'g} klg cfwf/df e]befj ug{ kfOFb}g . oL s'g} klg cfwf/df ul/g] o; k|s[ltsf sfo{ g}lts, ;fdflhs / sfg'gL ¿kn] ;d]t cIfDo / uDeL/ ck/fw dflgG5g\ .
dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkqsf] wf/f ! df ;a} JolQm hGdhft :jtGq / k|lti7f tyf clwsf/df ;dfg x'g] elgPsf] 5 . hflt, j0f{, lnª\u, efiff, wd{, /fhgLlts jf cGo ljrf/wf/f, /fli6«otf jf ;fdflhs pTklQ, ;DklQ, hGd jf cGo s'g} x}l;otnufotsf s'g} klg cfwf/df s'g} klg lsl;dsf] e]befj ug{ gx'g] pNn]v 5 . gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL cle;lGw, !(^^ sf] wf/f @ / cfly{s ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ ljifos cle;lGw, !(^^ sf] wf/f @ n] ;f]xL clwsf/sf] k|Tofe"lt u/]sf 5g\ . To;}u/L ;a} k|sf/sf hftLo e]befj pGd"ng;DaGwL
24 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dxf;lGw, !(^% tyf dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng ug]{ cGt/f{li6«o dxf;lGw, !(&( sf] wf/f @ df ;d]t ;dfgtf / clje]bsf] l;4fGtnfO{ cfTd;ft\ ul/Psf] kfOG5 .
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] df}lns xscGtu{t wf/f !* -!_ df ;a} gful/s sfg'gsf] b[li6df ;dfg x'g] / s;}nfO{ klg sfg'gsf] ;dfg ;+/If0faf6 jl~rt ug{ gkfOg] pNn]v 5 . To;}u/L -@_ df /fHon] gful/sx¿aLr hfthfltsf] cfwf/df klg e]befj gul/g] Joj:yf /x]sf] 5 . wf/f @$ df 5'jf5't tyf hftLo e]befjlj?4sf] xsdf s'g} klg JolQmnfO{ hflt, j+z, ;d'bfo jf k];fsf cfwf/df s'g} lsl;dsf] 5'jf5't tyf hftLo e]befj gul/g], e]befj Jojxf/ b08gLo x'g] / kLl8tn] sfg'gn] lgwf{/0f u/]cg';f/ Ifltk"lt{ kfpg] k|fjwfg 5 . To:t} s'g} klg JolQmnfO{ hfthfltsf] cfwf/df ;fj{hlgs k|of]udf /x]sf ;]jf, ;'ljwf jf pkof]usf s'/fx¿ k|of]u ug{af6 jf ;fj{hlgs :yn jf ;fj{hlgs wfld{s :yndf k|j]z ug{ jf jf wfld{s sfo{ ug{af6 jl~rt gul/g] Joj:yf ul/Psf] 5 . hftLo e]befj tyf 5'jf5't -s;'/ / ;hfo_ P]g, @)^* n] hftLo e]befj / 5'jf5'tnfO{ b08gLo dfgL ;hfosf] Joj:yf u/]sf] 5 .
e]befjlj?4sf k|fjwfgsf] sfof{Gjog Pj+ blnt ;d'bfo pTyfg / ljsf;sf nflu ljleGg ;+oGqx¿ u7g ul/Psf 5g\ . ;+ljwfgsf] wf/f @%% df /fli6«o blnt cfof]usf] Joj:yf ul/Psf] 5 . ;f]xL cfwf/df /fli6«o blnt cfof]u P]g, @)&$ lgdf{0f eO;s]sf] 5 . To;}u/L pk]lIft, pTkLl8t / blnt ju{ pTyfg ljsf; ;ldlt, jfbL ;d'bfo pTyfg ljsf; ;ldlt, hftLo e]befj, 5'jf5't tyf blntx¿sf] clwsf/ k|j4{g ;+oGqx¿ sfo{/t /x]sf 5g\ . z}lIfs If]qdf blnt ;d'bfosf] pkl:ylt sd ePsf] tYonfO{ Wofgdf /fvL ;/sf/n] sIff b;;Dd lgMz'Ns lzIff, pRrdfWolds ljBfnodf 5fqj[lQ sfo{qmd / /f]huf/Lsf] If]qdf cf/If0f gLlt cjnDag u/]sf] 5 .
oL ;sf/fTds k|fjwfg Pj+ ;+oGqx¿sf] :yfkgfsf] afah'b klg hftLo 5'jf5'tsf] cj:yf ljBfdfg 5 . cGt/hftLo ljjfxdf cj/f]w, s'6lk6, ufpF lgsfnf;Dd x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . 5'jf5't / blntx¿dfly lx+;f tyf b'Jo{jxf/sf 36gfx¿ clxn] klg hLljt} 5g\ . ;x/L If]qd} klg 5'jf5'tsf] k|rng, blnt ePs} cfwf/df sf]7f ef8fdf gkfpg] ;d:of ljBdfg 5 . k"hfsf] lbg k|;fb u|x0f ug{af6 jl~rt u/]sf], xf]6]n tyf ;fj{hlgs :yndf ;j{;'ne kx'Fr gePsf], ;fj{{hlgs :yn tyf lgsfodf ckdfghgs zAbsf] k|of]u u/]sf] tyf cGthftLo ljjfx ljjfbsf ph'/Lx¿ kg{ cfPsf] cj:yf 5 .9
9.http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Final_Report_of_HR_Defenders_second_National_Conference.pdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 25
blnt tyf lk5l8Psf ju{nfO{ lje]b, ljBfno tyf ;fj{hlgs :yndf 5'jf5'thGo e]befj h:tf 36gfx¿ eO/x]sf 5g\ . cfof]usf] ;'/Iff PsfOaf6 o; cfjdf ljleGg ;~rf/dfWoddf k|sflzt ;dfrf/x¿sf] cfwf/df hftLo lje]b tyf 5'jf5't ;DaGwdf %@ j6f 36gf ;fj{hlgs ePsf] b]lvG5 .
sfg'g sfof{Gjog ug]{ clwsf/L jf lgsfo pbf;Lg /xgfn] lje]b / 5'jf5't;DaGwL sfg'g k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog x'g ;s]sf] 5}g . ;dfh tyf k|x/Laf6 o:tf 36gfx¿ d]nldnfkdf 6'lËg] u/]sf 5g\ . ul/aL, cefj, r]tgf / kx'Frsf] cefjh:tf sf/0fx¿af6 5'jf5'tsf] k|j[lQ afFsL g} 5 . wfld{s cGwljZjf;, ;fdflhs s'/Llt, ?9LjfbL ;+:sf/, clzIffnufotsf sf/0f clxn] klg hftLo lje]b tyf 5'jf5'tsf 36gfx¿ 3l6/x]sf] cj:yf cfof]usf] cg'udgaf6 kfOPsf] 5 . dfgj ;Eotfs} snª\ssf ¿kdf /x]sf] o; s'k|yfsf] cGTo h?/L 5 . sfg'gsf] k|efjsf/L sfof{Gjog / cfly{s :t/df j[l4 Pj+ r]tgfd"ns sfo{qmdx¿nfO{ Ps;fy n}hfg'kg]{ cfjZostf 5 .
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/
—lzIffsf] clwsf/
lzIff k|fKt ug'{ k|To]s JolQmsf] cfwf/e"t Pj+ df}lns clwsf/ xf] . lzIffnfO{ k|foM k|hftflGqs d'n'ssf ;+ljwfgdf df}lns xscGtu{t cfwf/e"t txsf] lzIffnfO{ clgjfo{ / lgMz'Ns u/]sf] kfOG5 . lzIff k|flKt eg]sf] ;fIf/ x'g' / k|df0fkq k|fKt ug'{ dfq xf]OgÙ gjLg 1fg, l;k / k|ljlwsf] ljsf;;Fu kl/lrt x'g' klg xf] . o;sf ;fy} /fli6«o / cGt/f{li6«o >d ahf/df k|lt:kwf{ ug{ ;Ifd x'g' klg xf] .
dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkqsf] wf/f @^ n] k|To]s JolQmnfO{ lzIffsf] clwsf/ ;'lglZrt x'g'kg]{ Joj:yf 5 . k|fylds tx;Ddsf] lzIff lgMz'Ns pknAw x'g'kg]{, k|f/lDes lzIff clgjfo{, k|fljlws tyf Jofj;flos lzIff ;a}sf] kx'Frof]Uo x'g'kg]{ ;fy} afnaflnsfnfO{ lzIffsf] 5gf]6 ug]{ k"0f{ clwsf/df hf]8 lbPsf] 5 . cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq, !(^^ wf/f !# n] dfgjLo JolQmTj tyf k|lti7fsf] ljsf;tkm{ lzIff lgb]{lzt x'g] / kIf /fi6«n] k|fylds lzIff clgjfo{ / ;a}nfO{ lgMz'Ns x'g] pNn]v 5 . afn clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGwsf] wf/f @* / @( df afnaflnsfnfO{ lzIffdf e]befj ug{ gx'g], k|fylds lzIff clgjfo{ / lgMz'Ns x'g'kg]{ / lzIffdf kxF'r la:tf/df hf]8 lbPsf] 5 . dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng ug]{ dxf;lGwsf] wf/f !) / !$ n] hfthflt, j0f{, lnª\u, /fli6«o jf ;fdflhs pTklQsf] e]befjljgf dlxnfnfO{ lzIff / tflndsf] cj;/ k|bfg ug'{kg]{ pNn]v 5 .
26 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
g]kfnsf] ;+ljwfgn] df}lns xscGtu{t lzIff tyf ;+:s[lt;DaGwL xssf] Joj:yf u/]sf] 5 . ;f] Joj:yfcg';f/ k|To]s gful/snfO{ /fHoaf6 sfg'gdf Joj:yf ePadf]lhd dfWolds tx;Dd lgMz'Ns lzIff kfpg] xs x'g] s'/fdf hf]8 lbPsf] 5 . o;sf cltl/Qm k|To]s ;d'bfonfO{ sfg'gdf Joj:yf ePadf]lhd cfkm\gf] dft[efiffdf cfwf/e"t lzIff kfpg] xs x'g] / g]kfndf a;f]af; ug{] k|To]s ;d'bfonfO{ cfˆgf] efiff, lnlk, ;+:s[lt, ;f+:s[lts ;Eotf / ;Dkbfsf] ;+/If0f / ;+j4{g ug{] xs x'g]5 egL pNn]v 5 .
g]kfnsf] hgu0fgf @)^* adf]lhd ^% bzdnj ( k|ltzt ;fIf/tf b/df qmlds ;'wf/ eO/x]sf] 5 . sIff Pssf] v'b egf{ b/ (% bzdnj ^ / cfwf/e"t lzIffsf] *^ bzdnj # k'u]sf] 5 eg] dfWolds lzIffsf] s'n egf{b/ ## bzdnj @ k|ltzt 5 . o;af6 ljBfno 5f8\g] b/ pRr /x]sf] b]lvG5, h'g aflnsfdf a9L 5 . dft[efiffdf k|fylds lzIff ;~rfng ug{ ax'eflifs lzIff lgb]{lzsf, @)^^ hf/L ePkl5 !^ j6f dft[efiffdf kf7Øqmd tof/ eO{ @$ j6f ljBfnodf nfu" ePsf] 5 .
cfj @)^&÷)^* df !& bzdnj !! k|ltzt;Dd ah]6 5'6ØfOPsf]df cfj @)&#÷@)&$ df !! bzdnj )( k|ltzt / )&$÷)&% (=(! df ;Lldt ePsf] 5 . ah]6sf] sl/a &) k|ltzt /sd lzIfs tna–eQfd} vr{ x'g] u/]sf] 5 . ah]6 cfsf/ a9] klg k|ltztdf qmdz 36]sf] b]lvG5 .
;/sfn] ;a} afnaflnsfsf] lzIffdf kx'Fr ;'lglZrt ug{ ljBfno egf{ cleofgcGtu{t ljBfno hfg] ;a} pd]/sf afnaflnsfnfO{ …Nofcf}F, l6sfcf}F / l;sfcf}F cleofgÚ ;~rfng ug]{ egL ah]6 jQmJodf g} pNn]v 5 . dfWolds tx;Dd qmdzM lgMz'Ns, b'O{ jif{leq ;fIf/ g]kfn 3f]if0ff ug]{ egL pNn]v 5 . æxfdL ;a}sf] OR5f, clgjfo{ cfwf/e"t lgMz'Ns lzIffÆ eGg] gf/fsf ;fy ljBfno egf{ dxfcleofg ;~rfng u/]sf] lyof] . dxfcleofgcGtu{t ;Sg]n] ljBfyL{ egf{ u/fP/ cleofg ;kmn kfg{ ;/sf/n] cfu|x u/]sf] 5 .
lgMz'Ns lzIff, kf];fs, k':ts ;/sf/L txaf6} pknAw u/fpg] elgP klg ck]lIft pknlAw xfl;n x'g ;Sg] ljZj:t cfwf/ b]lvPsf] 5}g . clxn] klg kfFrb]lv afx| jif{ pd]/ ;d"xsf emG8} tLg nfveGbf a9L afnaflnsf ljBfnoeGbf aflx/ /x]sf] cg'dfg 5 . JolQmut ;xof]udf egf{ ul/Psf ljBfyL{x¿sf] eljiosf] ;'lglZrtf ePsf] b]lvFb}g . lk5l8Psf / cfly{s ¿kdf ljkGg ljBfyL{x¿ ljBfnoaflx/ /xg'n] klg d'Vo sf/0f cfly{s / ;fdflhs cj:yf /x]sf] b]lvG5 . sdhf]/ cfly{s cj:yfsf] sf/0f hLjg u'hfg'{kg]{, hftLo lje]bsf] sf/0f blnt ;d'bfosf afnaflnsf ljBfno ghfg] uP klg k9fO aLrdf 5f]8\g] cj:yf clxn] klg ljBdfg 5 . o;sf] ;fy} ljBfno ef}uf]lns b"/L, ljBfnosf] ef}lts k"jf{wf/sf] cefj, u'0f:t/Lo k9fOsf] cefj,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 27
cljefjsdf k9fpg'k5{ eGg] hgr]tgfsf] sdLh:tf sf/0fn] klg ;a} afnaflnsf ljBfno;Dd k'Ug ;s]sf 5}gg\ . xfn g]kfndf #%^)! -km\Nof; l/kf]6{ @)&$ cg';f/_ ljBfnox¿ ;~rfngdf /x]sf 5g\ .
txut¿kdf ljBfnox¿ M10
ljBfnosf] tx / k|sf/ ;fd'bflos -tx_ ;+:yfut -tx_ hDdf -tx_ k|f/lDes afn lzIff÷ k"j{k|fylds sIff
#)$$* ^!@) #^%^*
k|fylds tx -!—%_ @&&(@ ^@(* #%@!! lgDg dflj -^—*_ !!@(# $@^$ !%^#@ cfwf/e"t -!—*_ @&(&$ ^@(* #%#(# dfWolds tx-(—!@_ ^@#) #@)* ($!^
lzIffnfO{ ;do;fk]If n}hfg] elgP klg l;sfOsf] dfWodsf] ¿kdf OG6/g]6 k|of]u
ePsf ljBfnox¿sf] ;ª\Vof Go"g g} /x]sf 5g\ . OG6/g]6 k|of]u u/L ljBfyL{nfO{
cWofkg u/fpg] ljBfnodf klg ljBfyL{sf] pkl:yt sd b]lvG5 . e"sDkaf6 elTsPsf
ljBfnosf] k'glg{df{0f sfo{ ;Gtf]ifhgs ¿kdf cl3 a9\g g;s]sf] cj:yf 5 .
;fd'bflos ljBfnodf cWoog ug]{ afnaflnsfx¿sf] lzIffsf] u'0f:t/df pNn]Vo k|ult
x'g ;s]sf] 5}g .
plrt Joj:yfkg / cg'udgdf sdL Pj+ hjfkmb]lxtfsf] cefjh:tf sf/0fx¿af6
;/sf/L ljBfnox¿df u'0f:t/Lo lzIffsf] cefjdf ljBfyL{ tyf cleefjsx¿sf]
cfsif{0f lghL ljBfnotkm{ a9\bf] 5 . lghL / ;fd'bflos ljBfnoaf6 b'O{ lsl;dsf]
z}lIfs hgzlQm pTkfbg eO{ lzIffdf lje]b a9\b} uPsf] 5 . dft[efiffdf lzIff k|fKt
ug]{ clwsf/ k|efjsf/L ¿kdf Jojxf/df cfpg g;s]sf] cj:yf 5 . ljBfno zflGtIf]q
xf] eGg] dfGotfljk/Lt aGb, x8tfn tyf ljBfyL{nfO{ hDdf u/fO{ ul/g] ;ef,
¥ofnLh:tf sfo{ lzIffsf] clwsf/df afws aGb} cfPsf 5g\ .
alxis/0fdf k/]sf ju{, If]q, ;d'bfonfO{ cfjZostfcg';f/ ljBfno kf];fs,
vfhfnufotsf ljljw kIfdf bL3{sfnLg ¿kdf sbd rfNg cfjZos 5 . ljBfnodf
cWoog ug]{ jftfj/0fsf nflu ef}lts k"jf{wf/, ;dod} kf7Øk':tssf] pknAwtfdf
ljz]if Wofg k'¥ofpFb} ljBfnonfO{ /fhgLltaf6 cnu /fVg ;/sf/, /fhgLlts bnx¿n]
lhDd]jf/Laf]w ug{ h?/L 5 . lzIffsf] clwsf/ :yfgLo txdf ePsf] cj:yfdf tLgj6} 10.http://nced.gov.np/files/multipleupload/0-01-Jul-2018-01-07-21Mahila%20Lakshit%20Sikshyak%20Sewa%20Aayog%20Aadhyan%20Samagri%20-%20Final.pdf
28 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;/sf/aLrsf] ;dGjodf lgMz'Ns / u'0f:t/Lo lzIff k|bfg ug]{ gLlt k|efjsf/L ¿kdf
sfof{Gjog ug'{kg]{ b]lvG5 . åGåkLl8t tyf lj:yflkt, aflnsf, blnt, lk5l8Psf]
;d'bfo tyf ul/anufot cNk;ª\Vos ;d'bfosf kl/jf/sf afnaflnsfnfO{ cj;/
k|bfg ug{ cfjZos 5 . o;sf nflu 5fqj[lQ tyf ljBfnodf vfhf / kf];fs ljt/0f
sfo{qmdnfO{ yk lj:tf/ u/L ljBfno 5f8\g] b/nfO{ ;Daf]wg ug'{kb{5 . ljz]iftM
cfkm\gf afnaflnsf ljBfno gk7fpg] ;d'bfodf ;/sf/ / ;/fsf/jfnfx¿ s]lGb|t x'g
h?/L 5 . dxfcleofgsf ;~rfng ubf{ klg lsg pgLx¿ cfkm\gf gfgLx¿nfO{ ljBfno
k7fpg clgR5's 5g\ eGg]tkm{ cWoog ug{ cfjZos 5 .
— vfB clwsf/, ul/aL cGo cj:yf
kf]if0fo'Qm / :jR5 vfgf ;xh Pj+ ;'ne ¿kdf k|fKt ug'{ JolQmsf] vfB;Fu hf]l8Psf]
clwsf/ xf], h;sf] k|ToIf ;DaGw JolQmsf] afFRg kfpg] clwsf/;Fu ;DalGwt 5 .
dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq, !($* sf] wf/f @% n] k|To]s JolQmnfO{ cfkm" /
cfˆgf] kl/jf/sf] :jf:Yo / sNof0fsf nflu vfBfGgsf] clwsf/ x'g] Joj:yf u/]sf] 5 .
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o cg'aGw, !(^^ sf] wf/f
!! n] k|To]s JolQmsf] ef]saf6 d'Qm x'g] cfwf/e"t clwsf/nfO{ cfTd;ft\ ug'{kg]{df hf]8
lbPsf] 5 . o;sf nflu kof{Kt ef]hgsf] Joj:yfsf nflu kIf /fi6«x¿n] vfBfGgsf]
pTkfbg, ;~ro tyf ljt/0fdf ;'wf/ ug]{, cfk"lt{sf] ;dGoflos ljt/0f ;'lglZrt ug]{
bfloTj k|To]s /fHosf] x'g] s'/f pNn]v u/]sf] 5 . dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf e]befj
pGd"ng ug]{ dxf;lGwsf] wf/f !@ n] dlxnfnfO{ ue{jtL, k|;"lt / k|;"ltkZrft\ kof{Kt
kf]if0fsf] ;'ljwf pknAw u/fpg'kg]{ egL ljz]if Joj:yf u/]sf] 5 . afn clwsf/;DaGwL
dxf;lGwsf] wf/f @^ / @& -#_ n] kIf /fi6«n] afnaflnsfsf] kfngkf]if0fsf nflu
;d'lrt Wofg lbg'kg]{ / kf]if0f;DaGwL ;xof]u pknAw u/fpg'kg]{nufotsf Joj:yfdf
ljz]if hf]8 lbPsf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ sf] df}lns xsdf vfB clwsf/;DaGwL
Joj:yfnfO{ ;d]l6Psf] 5 . vfBfGgsf] clwsf/sf cfwf/e"t tTjsf ¿kdf JolQmsf]
cfjZostfsf] cfwf/df kof{Kt vfBfGg, kf]if0fo'Qm vfBfGg, To;sf] pknAwtf, pkef]u
ug{ of]Uo ;fy} ;'ne / kx'Frof]Uo x'g'kb{5 .
vfB clwsfdfu{lgb{]zg,clwsf/, ;'gcfjZostfdkfOG5 .
g]kfndf lju;"rsfÍ -lh/x]sf] 5 . o/x]sf]df @)@)!& df @ef]sd/L, %=#) jf ;f]eef]sd/Lsf]
clxn] klg ra9Ldfqfdf ;LdfGtLs[tul/aL b/ pnfUbf ;dosfof{non] k|
७०
/fli6«o d
f/ pkef]Qmf;F !(*% n] g'jfOsf] clwsdf kx'Frsf] c
utsf] t'ngfdhPcfO{_ @)!of] tYofÍ blI)!% df j[l4 @!=( b]lvPs=) b]lv (=(
eGbf a9L cltcj:yfdf qmd
r]kfª, /fp6], kLl8t eO/
t, hf]lvddf /pRr 5 . s[liodf pkrf/ x'k|fljlws ;xh}
.६
१२.२ ०.४२
dfgj clwsf/
;
;Fu k|ToIf ;Dpkef]QmfnfO{ sf/, pkef]Qmclwsf/, :jR
df ef]sd/Ls ]& k|ltj]bgcIf0f Pl;ofs} eO{ @@=@ d
sf] 5 . k|ltj]dWod, !)=)
t a9\bf] egL ldzM ;'wf/ b]l
d';x/, blnt/x]sf] cj:yf /x]sf ;d'bfo,lif ;]jf s]G› x'g g;s]sf] ch} pknAw u/
२७ ०.९२५
३२.६
cfof]u jflif{s
;|f]tM o'Pg8Lk
DalGwt 5 . ;;'/Iffsf] cl
mf lzIffsf] cR5 tyf :j:Y
sf] cj:yf 36cg';f/ ljZjspRr xf] . ;df k'u]sf]] lyjbgn] $=( j) b]lv !(=( nlrq0f u/]sf] lvP klg uDe
t, jfbL, xlno5 . ul/aL
, lk5l8Psf] v]tLof]Uo hl
cj:yf 5 . e/fpg ;s]sf]
८१.९
२.२
dfgjLo ;"rfÍ
k|ltj]bg @)&$
LkLsf] dfgjLo
;+o'Qm /fi6«;‹Llwsf/, ;'lrt
clwsf/, Ifltk"Yo jftfj/0fs
6\b} uPsf] kfOsf !!( dWo];g\ @)!$ dfyof] . ;g\ @)jf ;f]eGbf snfO{ uDeL/, 5 . o;af6
eL/ cj:yfdf
of, af]6] ;d'b36]sf] elgP
ju{ / s0ff{nLldgaf6 6f9f
eg]sf] jf rflx5}g .
५१.८
१९.७
Í
$÷&%
o ;"rsfÍ k|lt
‹Lo pkef]Qmf t x'g] clwsk"lt{sf] clwsfsf] clwsf/
OPsf] 5 . ljo] g]kfn &@ ef]sd/Lsf] c
)!^ df @@=@sd cÍ xfl;@)=) b]lv @g]kfnsf] ef]sf b]lvG5 .
bfox¿ a;]{lg P klg JojxL tyf ;'b'/klf, x'Fbf afnLdxPsf] ;dodf
०.३ २९.३ २४
29
ltj]bg @)!*
lxt ;+/If0f sf/, 5gf]6sf] f/, cfwf/e"t k|bfg u/]sf]
jZj ef]sd/L cfF} :yfgdf
cj:yf !^=$ @ /xØf] eg] ;n ug]{ Go"g (=( a9\bf] / sd/L cj:yf
ef]sd/Laf6 xf/tM blnt, lZrd If]qsf] df /f]u, ls/f f lhNnf s[lif
४.७
30 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;/sf/n] pv' / wfgsf] plrt d"No ;dodf g} tf]Sg g;Sbf To;sf] df/ pTkfbsju{ jf ls;fgdfly kg{ k'u]sf] 5 . vfBafnLdf cTolws ljiffbLsf] k|of]u, pkef]Uo j:t'x¿df x'g] u/]sf] ld;fj6 / To;af6 :jf:Yodf kg{ ;Sg] tTsfnLg / bL3{sfnLg c;/n] pkef]Qmfsf] :jf:Yo;DaGwL clwsf/ uDeL/ ¿kdf k|efljt x'g k'u]sf] cj:yf 5 . ljz]iftM rf8kj{df bfn, lrgL, rfdn, t/sf/L, kmnkm"n, t]n b"w, kfgL, ld7fO{, df;', cf}ifwLh:tf b}lgs pkef]Uo j:t'x¿sf] d"No j[l4 / a9L ld;fj6 x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . gfktf}ndf sdL x'g] u/]sf], pkef]Uo j:t'x¿sf] vl/b tyf laqmL d"No kf/bzL{ gePsf] cj:yf 5 . cfk"lt{ Jojl:yt x'g g;s]sf], u'0f:t/ dfkb08cg'¿k gePsf] tyf k|efjsf/L cg'udg / lgodg x'g g;Sbf cfdgful/ssf] vfB clwsf/ k|efljt x'g k'u]sf] 5 .
cj:yf11
g]kfnsf] s'n If]qkmn -ju{ ls=ld=_ !,$&,!*! s_ lxdfnL If]q %!,*!& v_ kxf8L If]q ^!,#$% u_ t/fO{ If]q #$,)!( #= e"–pkof]u - x]S6/_ s_ v]tL ul/Psf] hldg #),(!,))) v_ v]tL gul/Psf] v]tLof]Uo hldg !),#),))) u_ jghËn %*,@*,))) 3_ r/g !&,^^,))) ª_ kfgL #,*#,))) r_ cGo @^,@),))) $= s'n ufx{:y pTkfbg d"Nodf -?= b; nfvdf_, @)!!÷!@ s_ s[lif If]q %!%&^& v_ u}x| s[lif If]q (%@*%) s"n !$^*^!& %= hg;ª\Vof @,^$,($,%)$ s_ k'?if !,@*,$(,)$! v_ dlxnf !,#^,$%,$^# u_ hg;ª\Vof j[l4b/ k|ltzt !=#% 3_ hg3gTj k|ltju{ ls=ld= !*) ª_ s[lifdf ;+nUg hg;ª\Vof k|ltzt ^%=^ r_ sf]/f hGdb/ -xhf/df_ @$=# 5_ sf]/f d[To'b/ -xhf/df_ *=# h_ 3/ kl/jf/ ;ª\Vof %$,@&,#)@ em_ lzz' d[To'b/ $$ `_ cf}ift cfo' ^$=! ^= l;+lrt If]qkmn -x]S6/_, !#,#!,%@!
vfB ;'/Iff, vfB ;Dk|e'tf / ;'/lIft vfBfGgsf] nflu ;/sf/n] k|efjsf/L sfo{qmd ;~rfng ug{ / pTkfbg a9fpg Jofj;flos v]tLsf] k|a4{g / :yfgLo pTkfbgnfO{ k|f]T;flxt ug]{ sfo{qmd ;~rfng ug'{ cfjZos 5 . xfn ;~rflnt s[lif ladf sfo{qmdnfO{ k|efjsf/L agfpg xfn sfod /x]sf] nfutdf cfwfl/t ladf sfo{qmdnfO{ pTkfbgdf cfwfl/t agfpg'k5{ . ladf sDkgLx¿ ;'ljwf;DkGg 7fFpdf / ;x/L If]qdf dfq /x]sfn] sDkgLsf] sfo{If]q lj:tf/ ug{'kg]{ x'G5 . ul/aLsf] sf/0f lzIff, :jf:Yo, vfBfGg, u'0f:t/Lo hLjg lgjf{xdf r'gf}tL 5 . ;/sf/n] wgL / ul/aaLrsf] vf8n sd ug{ k|efjsf/L ¿kdf sfo{qmd ;~rfng ug'{ cfjZos 5 .
11. ;|f]tM http://www.aicc.gov.np/files/download/test.pdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 31
—:jf:Yosf] clwsf/
:jf:Yo;DaGwL clwsf/ cfwf/e"t dfgj clwsf/ xf] . dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq, !($* sf] wf/f @% n] k|To]s JolQmnfO{ cfˆgf] / cfˆgf] kl/jf/sf] :jf:Yo / lxtsf nflu :jf:Yof]krf/sf] ;'ljwf, la/fdL, czQmtf / a'9];sfndf ;'/Iff kfpg] clwsf/sf] Joj:yf u/]sf] 5 . cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq, !(^^ sf] wf/f !@ -!_ n] k|To]s JolQmnfO{ k|fKt x'g ;Sg] pRrtd k|fKo:t/sf] zf/Ll/s / dfgl;s :jf:Yo pkef]u ug]{ clwsf/sf] Joj:yf u/]sf] 5 . ;a} k|sf/sf hftLo e]befj pGd"ng ljifos dxf;lGw, !(^% sf] wf/f % -ª_ n] /fHoaf6 ;fj{hlgs :jf:Yo, cf}ifwf]krf/ k|fKt ug]{ clwsf/nfO{ ljgfe]befj pknAw u/fpg'kg]{ k|fjwfg 5 . dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng ljifos, !(&( sf] wf/f !! / !@ df dlxnf :jf:Yo;Fu ;DalGwt clwsf/x¿ pNn]v ul/Psf 5g\ . afn clwsf/ dxf;lGwsf] wf/f @$ n] afnaflnsfnfO{ k|fKt x'g ;Sg] pRr:t/sf] :jf:Yo clwsf/ pkef]u ug{ tyf /f]usf] pkrf/ ug{ kfpg] / :jf:Yosf] k'gnf{e kfpg] ;'ljwfnfO{ :jLsf/ u/]sf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ df k|To]s gful/snfO{ /fHoaf6 sfg'gdf Joj:yf ePadf]lhd cfwf/e"t :jf:Yo ;]jf lgMz'Ns ¿kdf kfpg] xs x'g]5 egL pNn]v ul/Psf] 5 . /fHosf gLltcGtu{t hgtfsf] lzIff, :jf:Yoh:tf cfwf/e"t s'/fx¿sf] ljsf; u/L hg;fwf/0fsf] hLjg:t/ j[l4 ug]{ pNn]v 5 . dlxnf ju{sf] lzIff, :jf:Yo / /f]huf/Lsf] ljz]if Joj:yf u/L /fli6«o ljsf;df ;xefuL agfpg] s'/fdf hf]8 lbPsf] 5 . ljkGg gful/s cf}ifwL pkrf/ sf]if lgb]{lzsf -bf];|f] ;+zf]wg_, @)^( nfu" ul/Psf] 5 . o; k|fjwfgcg';f/ cfly{s ¿kdf ljkGg gful/snfO{ s8f d'6', SofG;/, cNhfOd/, kfls{G;;, x]8 OGh'/L, :kfOgn OGh'/L, l;sn ;]n Plgldof /f]usf la/fdLsf ;fy} d[uf}nf /f]usf] PSo'6 /]gn km]lno/ ePsf la/fdLx¿n] g]kfndf jf ljb]zdf uO{ pkrf/ u/fpFbf a9Ldf Ps nfv ?lkofFF cf}ifwL pkrf/ vr{ k|bfg ug{ ;lsg] pNn]v 5 . g]kfndf d[uf}nf /f]usf] 8fonfOl;; ug'{kg]{ la/fdLx¿n] tf]lsPsf ;"rLs[t c:ktfnx¿af6 lgMz'Ns 8fonfOl;; ;'ljwf, d[uf}nf k|Tof/f]k0f ug'{kbf{ ;"rLs[t c:ktfndfkm{t ?=rf/ nfv ?lkofF a/fa/sf] cf}iflw pkrf/ ;'ljwf kfpg] k|fjwfg 5 . d[uf}nf k|Tof/f]k0fk"j{sf] k/LIf0f ug{ cª\u u|x0fstf{ / cª\ubftfnfO{ ? %)÷%) xhf/ / k|Tof/f]k0fkZrft\ cf}iflw ;]jgsf nflu ?= Ps nfv u/L hDdf Ps nfv %) xhf/ ?lkofF a/fa/sf] Psd'i7 zf]wegf{ lbOg] pNn]v 5 .
/fHon] cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfnfO{ lgMz'Ns ¿kdf pknAw u/fpg] k|ltj4tf hgfpg' ;sf/fTds kIf xf] . kl/jf/ lgof]hg, ue{ktg ;]jf, afFemf]kg lgjf/0f, ;'/lIft dft[Tj, gjhft lzz'sf] ;'/Iff, of}ghGo ;?jf /f]u, afnaflnsf / h]i7 gful/ssf] :jf:Yo pkrf/df ljz]if hf]8 lbOPsf] 5 . :jf:Yo ;]jfdf gful/ssf] kx'Fr k'¥ofpg cfwf/e"t
32 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
vf]k tyf cf}ifwLx¿ lgMz'Ns ljt/0f ug]{ k|;"lt ;]jfnfO{ b]zJofkL lj:tf/ ug]{ sfo{qmd /x]sf] kfOG5 .
ljZj :jf:Yo ;Ë7gsf] j8{ x]Ny :6fl6l:S; @)!* n] g]kfnsf] :jf:Yo cj:yfsf] af/]df klg pNn]v u/]sf] 5 . h;cg';f/ k|ltnfv hLljt aRrfdWo] @%* ljljw ue{;DaGwL ;d:ofsf] sf/0f Hofg u'dfpg'k/]sf] 5 . lbuf] ljsf; nIocg';f/ @)#) ;Dd of] ;ª\Vof k|ltnfv &) hgfeGbf tn x'g'kg]{5 . ljz]iftM tflndk|fKt hgzlQm hf] clxn] %& k|ltzt 5 . o;sf] ;fy} b'u{ddf lrlsT;s ghfg' / bIfaf6 ;'Ts]/L ;]jf gkfPsf] jf:tljstf 5 . lszf]/L pd]/df k|ltxhf/df -!)—!( jif{_ ** lszf]/Lx¿n] aRrf hGdfpF5g\ . kfFr jif{d'lgsf (=& k|ltzt Vofp6]kg / )=#! k|ltzt x]kfxfOl6; aLsf] l;sf/ aGg k'u]sf 5g\ . afn d[Tob/ k|ltxhf/df #$=% k|ltzt /x]sf] l:ylt 5 . lbuf] nIok|flKtsf nflu ;g\ @)#) ;Dd o;nfO{ !@ k|ltztdf emfg'{kg]{ b]lvG5 . g;g]{ /f]uaf6 x'g] d[To'b/ -#)—&) jif{_ @!=* k|ltzt 5 . k|b"if0fsf sf/0f k|ltjif{ Ps nfvdf !(# / ;/;kmfOsf] sf/0f k|ltnfvdf !(=* k|ltzt dflg; d[To'sf] d'vdf k'Ug] u/]sf 5g\ . xfn @& k|ltzt hg;ª\Vof dfq :jR5 vfg]kfgLsf] kx'Frdf 5 . PrcfOeLsf] sf/0f P8\; k|ltxhf/df )=#, Ifo/f]uaf6 k|ltnfvdf !%$ hgf, dn]l/ofaf6 k|ltnfvdf )=( k|ltztn] Hofg u'dfpFb} cfPsf 5g\ . o; tYofÍn] klg d'n'sn] :jf:Yo If]qdf clxn] klg w]/} ;'wf/ ug'{kg]{ cj:yf 5 .
;/sf/n] hg;ª\VofnfO{ dWogh/ /fvL k|To]s ufkfdf Ps lrlsT;s, g;{;lxt k|fljlws / j8flkR5] Ps g;{sf] Joj:yf ug]{, ufkfcGtu{tsf] :jf:Yo ;+:yfdf PS;–/] ;]jf / k|of]uzfnf ;]jfsf] lj:tf/ ug]{ nIo lnPsf] kfOG5 . ef}uf]lns / hg;ª\Vofsf] cg'kftdf a9Ldf #) ldg]6sf] b"/Ldf Ps :jf:Yo ;+:yf :yfkgf, @) xhf/ hg;ª\Vof a/fa/ Ps k|fylds :jf:Yo s]Gb|, Ps nfv hg;ª\Vofsf] cg'kftdf sDtLdf @% z}o\ofsf] c:ktfn :yfkgf ug{ cfjlws of]hgfdf ;dfj]z ug]{ egL cfjlws hf]8 lbPsf] 5 . b'u{d / lxdfnL If]qsf nflu ljz]if ug]{ pNn]v 5 .
:jf:Yo ;]jf ljefusf] jflif{s k|ltj]bg @)&@–@)&# n] cf}FNofPsf :jf:Yo ;]jf;DaGwL d'ne"t d'2fx¿ clxn] klg plQs} ;fGble{s 5g\ . o;df pNn]v ul/Psf] 5M– s'g} klg :yfg ljz]if, tx, tKsf, ju{ / ;d'bfosf gful/sx¿sf nflu xfn;Dd ;+ljwfgsf] cfsfª\Iffcg'¿k ;xh / ;'ne :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr /x]sf] 5}g . /fHosf] lg/Gt/ k|of;sf afah'b klg kfFr hgf aRrf / k|hgg pd]/sL dlxnf;d]t Go"gkf]if0f, cNkkf]if0f /x]sf 5g\ eg] ;x/L hgdfg;df df]6f]kgfsf] ;d:of a9\bf] 5 . hnjfo' kl/jt{g, a9\bf] vfB c;'/Iff / k|fs[lts k|sf]ksf sf/0f :jf:Yo ;d:ofx¿ lbglbg} al9/x]sf 5g\ . SofG;/, pRr /Qmrfk, dw'd]x tyf d'6', d[uf}nf / kmf]S;f];Fu ;DalGwt ;d:ofx¿sf ;fy} c? g;g]{ /f]ux¿– h:t} M dfgl;s /f]u, bfFtsf] ;d:of al9/x]sf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 33
5g\ . ;8s b'3{6gf tyf 3fOt] eO{ d[To' x'g]sf] ;ª\Vof lbglbg} al9/x]sf] 5 . /fHon] k|fyldstfsf ;fy ;x/L If]qdf k|of{Kt dfqfdf k|fylds :jf:Yo ;]jfsf] sfo{qmd ;~rfng, h]i7 gful/ssf] :jf:Yo, dfgl;s c;Gt'ng, j+zfg'ut tyf hGdhft /f]ux¿af/] r]tgfd"ns sfo{qmd k|efjsf/L x'g g;s]sf] cj:yf 5 . jftfj/0fLo :jf:Yo, Jofj;flos cK7\of/fx¿, of}gfj:yfsf] of}g tyf k|hgg :jf:Yo / ljBfno pd]/sf afnaflnsfnfO{ :jf:Yo;DaGwL k|j4{gfTds sfo{qmdnfO{ ;zQm agfpg ;lsPsf] 5}g . hgdfg;df u'0f:t/Lo cf}ifwLdf kx'Fr, cf}ifwLsf] ;xL k|of]u, cfjZos cf}ifwL / d]l8sn cf}hf/ b]zleq} k|efjsf/L pTkfbg / hgd'vL x'g g;s]sf] l:ylt 5 . k|of]uzfnfdf k|of]u x'g] ;fdu|L tyf d]l8sn pks/0fx¿ xfn;Dd klg k"0f{ u'0f:t/Lo 5}gg\ . :jf:Yo ;]jf;Fu ;DalGwt l;ko'Qm hgzlQmsf] pTkfbg / pgLx¿n] lng] ;fdflhs pQ/bfloTj, :jf:Yo ;]jfsf k|fljlwsx¿sf] k|ltef knfogsf] cj:yf ljBdfg 5 . :jf:Yo tyf cGo ;]jfsf JolQmx¿sf] :yfgfGt/0f, :jf:Yo ;]jfdf hgzlQmsf] lg/Gt/ pkl:ylt, :jf:Yo ;]jfdf sfd ug]{ JolQmx¿sf] ;'/Iffnufotsf d'2fx¿sf] clxn];Dd of]hgfa4 tl/sfaf6 ;Daf]wg ePsf] 5}g .
g]kfn ;/sf/af6 &@ vfnsf cf}iflw lgMz'Ns ljt/0f ug]{ ;/sf/sf] 3f]if0ff eP klg lhNnf c:ktfndf ;d]t o;sf] k|efjsf/L sfof{Gjog x'g ;s]sf] 5}g . ljleGg :jf:Yorf}sLdf kf/fl;6fdf]n;d]t a]nfa]nfdf cefj x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . sltko gful/sx¿nfO{ lhNnfsf :jf:Yo s]G›x¿df lgMz'Ns cf}iflw kfpg] s'/fsf] hfgsf/L;d]t 5}g . lhNnf c:ktfndf lrlsT;snfO{ hFrfP/ la/fdLx¿ glhssf] lSnlgsdf hfg] u/]sf] kfOPsf] 5 . cfwf/e"t :jf:YonfO{ lgMz'Ns agfOPsf] eP tfklg cfjZostfnfO{ k"/f ug{ ;Sg] :jf:Yo;DaGwL ef}lts k"jf{wf/x¿sf] ufFpufFpdf cefj 5 . o:tf :jf:Yo;DaGwL ;]jf ;s];Dd ufpF;Dd k'Ug] u/L / cfkm" a;]sf] ;d'bfoglhs} kfpg ;Sg] u/L Joj:yf ug{'kg]{ ;/sf/L gLlt /x] klg hg;ª\Vofsf] cg'kftdf kof{Kt :jf:Yo k|bfos ;+yfx¿sf] Joj:yf x'g ;s]sf] 5}g . lxdfnL / b'u{d lhNnfdf df]6/ af6f]sf] kx'Fr eP tfklg PDa'n]G;sf] Joj:yf gx'Fbf 8f]sf] / afF;nfO{ PDa'n]G;sf ¿kdf k|of]u ul//x]sf] l:ylt 5 .
s'g} g s'g} axfgfdf lrlsT;sx¿ cTofjZos ;]jf aGb u/L aGb–x8tfndf pqg' lj8Dagf g} dfGg'k5{ . cTofjZos ;]jf P]gn] c:ktfnnufot hg:jf:Yo;Fu ;DalGwt cTofjZosLo ;+:yf aGb x'g'nfO{ u}/sfg'gL dfg]sf] 5 . c:ktfnh:tf] ;]jfd"ns ;+:yf aGb x'g] jftfj/0f lgdf{0f x'g' b'vb kIf xf] . ;/sf/L c:ktfndf /f]huf/L ul//x]sf lrlsT;sx¿n] lghL c:ktfn tyf lSnlgsx¿df a9L ;do lbFbf ;/sf/L c:ktfnx¿sf] ;]jfdf k|ToIf k|efj kg{ uPsf] b]lvG5 . bIf hgzlQm ljb]lzg] qmd a9\bf] 5 . :jf:Yo If]qdf a9\bf] Joj;foLs/0fn] ;/sf/L c:ktfn ul/ax¿sf nflu dfq xf] eGg] dgf]j[lQ ljsf; x'Fb} uPsf] 5 .
34 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
oL ;d:ofnfO{ ;Daf]wg gu/L :jf:Yo ;]jf u'0f:t/Lo, kx'Frof]Uo x'g ;Dej 5}g . ef}uf]lns ljs6tf, tf]lsPsf] :yfgdf hgzlQm ghfg] jf hfg gdfGg] k|j[lQ, bIf hgzlQmsf] cefj, lgMz'Ns cf}ifwLaf/]df ;';"lrt u/fpg'kg]{ nufotsf kIfnfO{ dgg ug{ cfjZos 5 . cf}ifwLsf] cefj, k|fKt eP klg ;xh ¿kdf gx'g], ;|f]t–;fwgsf] cefj, hL0f{ pks/0f tyf ul/aLnufotsf sf/0fx¿af6 cfdgful/ssf] u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jfdf kx'FreGbf aflx/ 5 . o;sf nflu ;/sf/L gLlt tyf sfo{qmddf ;'wf/ u/L k|efjsf/L sfof{Gjogdf hf]8 lbg'kg]{ cj:yf 5 . :jf:Yo If]qsf] hgzlQmsf] dfu / cfk"lt{aLrsf] ;Gt'ng, ;x/L / ufd|L0f If]qdf ;dfg'kflts ljt/0f, ;]jfdf u'0f:t/Lotf / :jf:Yo ;]jf ;a}sf] kx'Frdf k'Ug' cfjZos b]lvG5 .
ljz]if ju{sf clwsf/
—ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/
ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL dxf;lGw, @))^ n] ckfËtf ePsf JolQm eGgfn] zf/Ll/s, dfgl;s, af}l4s jf OlGb|o;DaGwL bL3{sfnLg czQmtfåf/f ;[lht ljleGg cj/f]wx¿;Fusf] cGtlqm{ofsf] sf/0fn] ;dfhdf cGo JolQm;/x ;dfg cfwf/df k"0f{ / k|efjsf/L 9ª\udf ;xefuL x'g afwf ePsf] JolQm;d]tnfO{ hgfpFb5 egL kl/eflift u/]sf] 5 . dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq, !($*, gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq, !(^^, gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkqsf] P]lR5s cle;lGw, !(^^ df ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/ pNn]v 5 . oftgf tyf cGo q"m/, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/lj?4sf] dxf;lGw, !(*$ df k|ToIf / k/f]If ¿kdf zf/Ll/s cj:yfsf] cfwf/df e]befj ug{ gx'g] clwsf/sf] ;'lglZrttf ul/Psf] 5 . To:t} dlxnfdfly ;a} k|sf/sf lx+;f pGd"ng ug{] dxf;lGw, !(&(, afn clwsf/;DaGwL dxf;lGw, !(*(, d[To'b08sf] pGd"ng;Fu ;DalGwt gful/s tyf /fhg}lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o cg'aGwsf] bf];|f] P]lR5s cle;lGw, !(*( df ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/x¿sf] pNn]v 5 . h]g]ef dxf;lGw, !($( -o'4 jf ;z:q åGåsfndf dfq} nfu" x'g]_ nufotsf b:tfj]hx¿df zf/Ll/s cj:yfsf] cfwf/df e]befjnfO{ lgif]w u/L pgLx¿sf] clwsf/nfO{ ;'lglZrt ul/Psf] 5 . oL b:tfj]hn] sfg'gsf cufl8 ;a} ;dfgnufot lje]blj?4sf] clwsf/nfO{ hf]8 lbPsf] 5 . ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL dxf;lGw, @))^ Pj+ OR5fwLg cfn]v, @))^ n] ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/sf] ;'lglZrttf ug'{sf ;fy} o:tf clwsf/;DaGwL ;fdfGo l;4fGtx¿;d]t k|ltkfbg u/]sf] 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 35
ckfËtf (Disability)12
b]zsf] s'n hg;ª\Vofsf] !=($ k|ltzt lx:;fdf s'g} Ps jf a9L k|sf/sf] ckfËtf /x]sf] b]lvPsf] 5 . ljut @)%* ;fnsf] hgu0fgfdf ckfËtf ePsf JolQmx¿ )=$^ k|ltzt lyP . zf/Ll/s tyf dfgl;s ckfËtf ePsf s'n JolQmx¿dWo] %$=%^ k|ltzt k'?if / afFsL $%=$$ k|ltzt dlxnf /x]sf] b]lvG5 . ckfËtf ePsf JolQmx¿dWo] #^=#@ k|ltztdf zf/Ll/s ckfËtf, !*=$^ k|ltztdf b[li6;DaGwL ckfËtf, !%=$% k|ltztdf ;'gfO;DaGwL ckfËtf, !=$* k|ltztdf >j0f b[li6ljxLgtf, !!=$& k|ltztdf :j/ af]nfO;DaGwL ckfËtf, ^=)$ k|ltztdf dfgl;s ckfËtf / @=() k|ltztdf af}l4s ckfËtf / &=%@ k|ltztdf ax'ckfËtf ePsf] kfOPsf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ n] ;dfgtf / clje]bsf] l;4fGtnfO{ cjnDag u/]sf] 5, h;cg';f/ s'g} klg cfwf/df s;}nfO{ klg e]befj gul/g] egL pNn]v u/]sf] 5 . ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] xs clwsf/sf] ;DaGwdf klg df}lns xsdf ljz]if Joj:yfsf] ;fy} ljleGg P]gdf klg ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] ;+/If0f tyf sNof0f;Fu ;DalGwt Joj:yf ul/Psf] 5 . ckfË ;+/If0f tyf sNof0f P]g, @)#(, ckfË ;+/If0f tyf sNof0f lgodfjnL, @)%!, ckfË;DaGwL /fli6«o gLlt tyf sfo{of]hgf, @)^# df oL d'2fnfO{ :yfg lbPsf] 5 . :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%%, Gfu/kflnsf cg'bfg ;~rfng sfo{ljlw, @)^& tyf ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmd ;~rfng sfo{ljlw, @)^% df ckfËtf ePsf JolQmx¿sf ;DaGwdf pNn]v 5 .
To:t} ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] kl/rokq ljt/0f lgb]{lzsf, @)^%, ckfËtf ePsf JolQmx¿nfO{ cfGtl/s xjfO{ofqfdf lbOg] 5'6 jf ;x'lnot;DaGwL sfo{ljlw, @)^#, g]kfn /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/;+lxtf, @)^) lgdf{0f ePsf] kfOG5 . o;sf cltl/Qm lzIff P]g, @)@*, lzIff lgodfjnL, @)%(, ljz]if lzIff gLlt, @)%#, 5fqj[lQ;DaGwL lgodfjnL, @)^) -rf}yf] ;+zf]wg @)^&_, lghfdtL ;]jf P]g, @)$( -bf];|f] ;+zf]wg, @)^$_, lghfdlt ;]jf lgodfjnL, @)%) -;ftfF} ;+zf]wg, @)^$_ 5g\ . g]kfn 6]lnsd lgodfjnL, /]l8of] g]kfnsf] ;]jf lgodfjnL, cfos/ P]g, @)%*, Affnaflnsf;DaGwL P]g, @)$* cflb P]g, lgod tyf lgodfjnLx¿df ckfËtf ePsf JolQmx¿sf af/]df ljleGg Joj:yf ul/Psf 5g\ .
dfly plNnlvt P]glgoddf ljz]iftM e]befjlj?4sf] clwsf/, ;fd'bflos hLjgsf] clwsf/, ;+/If0fsf] clwsf/, /fhgLlts ;xeflutfsf] clwsf/, gLlt lgdf{0fdf ;xeflutfsf] clwsf/df hf]8 lbOPsf] 5 . To;}u/L ;+:yf vf]Ng] clwsf/, ;f+:s[lts hLjgdf ;xefuL x'g] clwsf/, ;]jf, ;'ljwf tyf Gofodf kx'Frsf] clwsf/, ;fdflhs ;'/Iffsf] clwsf/, ;"rgf tyf hfgsf/Lsf] clwsf/, cfjthfjtsf] clwsf/sf] ;DaGwdf
12. http://cbs.gov.np/image/data/Population/Summary%20(Nepali)/Summary-Nepali.pdf
36 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
pNn]v 5 . o;sf] ;fy} ckfËtf ePsf dlxnf tyf afnaflnsfsf yk clwsf/x¿ ;dfj]z ul/Psf 5g\ .
/fli6«o hgu0fgf @)^* n] s'n hg;ª\Vofsf] Ps bzdnj ($ k|ltzt JolQmx¿df s'g} g s'g} k|sf/sf] ckfËtf /x]sf] b]vfPsf] 5 . ;/sf/L ljBfnox¿df ;':t >j0f, b[li6ljxLg / ;':t dgl:ylt ePsf ljBfyL{x¿sf nflu ljz]if lzIff / 5fqj[lQnufot lgMz'Ns lzIffsf] Joj:yf Pj+ z}lIfs ;q @)^^÷@)^& sf nflu lzIff ljefun] >]0fL ljefhg u/L sIff Psb]lv cf7;Ddsf ljBfyL{x¿nfO{ 5fqj[lQsf] Joj:yf u/]sf] 5 . lghfdlt ;]jf P]gcg';f/ ;/sf/L ;]jfdf ckfËtf ePsf JolQmx¿sf nflu kfFr k|ltzt l;6 cf/If0f Jo:yfsf] ;fy} l;kd"ns tflndsf] Joj:yf, /]l8of] / 6]lnlehgx¿df ckfËtf;DaGwL sfo{qmdnufot cfjZos ;fdu|L cfoftdf eG;f/ 5'6 cflb k|fjwfg /flvPsf] 5 . g]kfn k|x/L ;]jfdf sfo{/t /xFbf/xFb}sf] cj:yfdf ckfËtfsf] l;sf/ x'g] JolQmx¿nfO{ czQm–j[lQ, ;Gtlt–j[lQ, z}lIfs eQf / cfly{s ;xfotf;DaGwL Joj:yf ;dfj]z 5 . 6]lnlehgdf sfo{/t ckfËtf ePsf JolQmx¿sf nflu 5fqj[lQ, Gf]kfn 6]lnsddf / lzIfs ;]jfdf ckfËtf ePsf JolQmx¿sf nflu /f]huf/Ldf, ;fd'bflos ljBfnodf lzIfs tyf sd{rf/L lgo'lQmdf / /]l8of] g]kfnsf] :yfoL ;]jfdf ckfËtf ePsf JolQmx¿sf nflu kfFr k|ltzt cf/If0f /flvPsf] 5 .
ckfËtfsf] juL{s/0f13
ckfËtf ePsf JolQmsf clwsf/;DaGwL P]g, @)&$ n] ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] juL{s/0f u/]sf] 5 . h;df zf/Ll/s cËx¿ / zf/Ll/s k|0ffnLdf ePsf] ;d:of Pj+ sl7gfOsf k|s[ltcg';f/ !) / czQmtfsf] uDeL/tfsf] cfwf/df $ efudf ljefhg ul/Psf] 5 .
zf/Ll/s cª\ux¿ / zf/Ll/s k|0ffnLdf ePsf] ;d:of Pj+ sl7gfOsf cfwf/df
-!_ zf/Ll/s ckfËtf @= b[li6;DaGwL ckfËtf -s_ b[li6ljxLgtf -v_ Go"g b[li6o'Qm -u_ k"0f{ b[li6ljxLg -#_ ;'gfO;DaGwL ckfËtf -s_ alx/f -v_ ;':t>j0f -$_ >j0f b[li6ljxLg ckfËtf -%_ :j/ / af]nfO;DaGwL ckfËtf -^_ dfgl;s jf dgf];fdflhs ckfËtf -&_ af}l4s ckfËtf -*_ cg'j+zLo /Qm>fj -x]df]lkmlnof_ ;DaGwL ckfËtf -(_ cl6Hd;DaGwL ckfËtf -!)_ ax'ckfËtf
czQmtfsf] uDeL/tfsf] cfwf/df
-!_ k"0f{ czQm ckfËtf -@_ clt czQm ckfËtf -#_ dWod ckfËtf -$_ ;fdfGo ckfËtf
;/sf/n] ah]6 jQmJodfkm{t ljBfnonfO{ ckfËtf tyf afnd}qL agfOg] egL 3f]if0ff u/]sf] 5 . g]kfnL ;fÍ]lts efiffsf] ljsf; tyf cg';Gwfg, bf]efif] tflnd / 13. lj:t[t hfgsf/Lsf] nflu x]g'{xf];\, ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/;DaGwL P]g, @)&$ df ;dfj]z cg';"rL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 37
Joj;flostfnfO{ k|f]T;fxg ug]{ pNn]v 5 . ckfËtf ePsf afnaflnsfsf nflu lzIffdf kx'Fr clej[l4 ug{ k|b]zdf k"jf{wf/o'Qm ljz]if lzIff k|bfos cfjf;Lo ljBfno ;~rfng ug]{ egL hf]8 lbPsf] 5 . dfly plNnlvt k|fjwfg / ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] ;du| cj:yfnfO{ x]bf{ Jojxf/tM l:ylt ;sf/fTds 5}g . cfof]usf] cg'udgaf6 ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] d'2fnfO{ cem klg clwsf/d'vL cjwf/0ff / ;f]raf6 gx]/L k'/fgf] sNof0fsf/L cjwf/0ff / d"NodfGotfaf6 x]g]{ ;f]r ljBdfg 5 . oxL ;f]rsf] sf/0f klg pgLx¿sf cfwf/e"t clwsf/sf ljifox¿ klg /fHo jf ;/f]sf/jfnf lgsfox¿sf] k|fyldstfdf kg{ ;s]sf] 5}g . ;fdflhs s'/Llt, cGwljZjf;, clzIff, x]nr]qmØfOF b'Jo{jxf/nufotsf sf/0f pgLx¿ cem} klg kL8fdf 5g\ . ljBdfg sfg'g tyf gLltx¿sf] k"0f{ sfof{Gjog gx'g' ;fy} ;fj{hlgs ckfËtfd}qL ef}lts ;+/rgf tyf ;jf/L ;fwg gx'g', ;jf/L ;fwgdf cf/lIft sf]6fdf kx'Fr gx'g' t 5Fb} 5, z}lIfs If]qdf ;d]t ckfËtfd}qL k"jf{wf/sf] ljsf;, /f]huf/df plrt Joj:yf, lzIffdf kx'Fr k'Ug ;s]sf] 5}g . dlxnf / afnaflnsfdfly x'g] lx+;fsf sf/0f dfgl;s ¿kdf c:j:y x'g] / bL3{sfnLg ¿kdf dfgl;s ckfËtf x'g] qmd j[l4 x'Fb} uPsf] 5 . ckfËtf ePsf JolQmx¿sf nflu ckfËtfd}qL ef}lts ;+/rgf, ;~rf/hut, /f]huf/, lzIff tyf Gofodf kxF'r k'Ug ;s]sf] cj:yf 5}g . ljz]if lzIffcGtu{t ckfËtf ePsf ljBfyL{sf afa'–cfdfn] ljBfyL{nfO{ ljBfnodf egf{ u/]kl5 a]jf:tf ug]{ k|rng ljBdfg 5 . lzIfsx¿nfO{ kof{Kt tflnd gx'g'sf ;fy} ckfËtf ePsf ljBfyL{x¿df 5fqfsf] ;ª\Vof a9L eP klg ljBfnodf dlxnf lzlIfsf g/x]sf] ;fy} ckfËtfd}qL ljBfno ejg gePsf sf/0f cWoognfO{ lg/Gt/tf lbg ;s]sf 5}gg\ . k|fylds lzIffkZrft\ ;f]eGbf dfly cWoog ug{ lzIffsf] cj;/ lhNnfdf k|fKt ug{ g;Sg] x'Fbf cWoognfO{ lg/Gt/tf lbg g;s]sf] l:ylt 5 . ;‹Lo ;+;bdf pgLx¿sf] ;xeflutf z"Go b]lvG5 .
ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] xs clwsf/ ;+/If0fsf nflu ;a} If]qdf / txdf pgLx¿sf] klxrfg, kx'Fr / ;fdYo{ j[l4sf nflu ckfËtf ePsf JolQm klg dflg; g} x'g\ eGg] efjgfaf6 k|]l/t eO{ k|efjsf/L sbd rfNg cfjZos 5 . sfg'gsf] k|efjsf/L sfof{Gjog, ;a} If]qdf pgLx¿sf] cy{d"ns ;xeflutf, ckfËtfd}qL ef}lts ;+/rgf lgdf{0f, ckfËtf;DaGwL ;r]tgf clej[l4h:tf sfo{qmdnfO{ ;a}n] cfcfˆgf] txaf6 k|of; ug{ cfjZos 5 .
—dlxnf clwsf/
dlxnfx¿sf] JolQmTj ljsf;;Fu ;DalGwt clwsf/nfO{ dlxnf clwsf/sf] ¿kdf lnOG5 . dlxnf clwsf/nfO{ ljleGg b:tfj]hx¿df pNn]v ul/Psf] kfOG5 . dfgj
38 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq, !($* sf] wf/f ! df ;a} JolQm hGdhft :jtGq tyf k|lti7f / clwsf/df ;dfg 5g\ . ;f]xL 3f]if0ffkqsf] wf/f @ df ;a} clwsf/ ljgf n}lËs lje]b ;a}nfO{ ;dfg ¿kdf k|fKt x'g]5 elgPsf] 5 . gful/s tyf /fhgLlts clwsf/ ljifos k|lt1fkq, !(^^ / cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq, !(^^ sf] wf/f @ / # n] kIf /fi6«x¿nfO{ cle;lGwdf pNn]v clwsf/ljgf n}lËs lje]b ;Ddfg / ;'lglZrt ug{ /fHokIfnfO{ lgb]{zg u/]sf] 5 . dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng ug]{ cGt/f{li6«o dxf;lGw, !(&* n] n}lËs lje]b cGTo ug{ /fli6«o sfg'gdf dlxnf clwsf/sf] ;+/If0f ug{, /fli6«o sfg'gdf /x]sf lje]bsf/L Joj:yfx¿ vf/]h ug{ tyf dlxnf clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{gsf nflu gofF sfg'gx¿sf] lgdf{0f ug{ tyf dlxnf clwsf/sf] k|efjsf/L ;+/If0fsf nflu /fli6«o ;+oGqsf] lgdf{0f ug{;d]t /fHo kIfsf] bfloTj lgwf{/0f u/]sf] 5 . dlxnfsf] /fhgLlts clwsf/;DaGwL dxf;lGw, !(%# sf] wf/f @ n] dlxnfnfO{ k'?if;/x /fhgLlts clwsf/ k|bfg ub}{ dtbfg ug{ kfpg], lgjf{lrt x'g kfpg], ;fj{hlgs kb wf/0f ug{ kfpg]nufotsf clwsf/sf] ;'lglZrttf u/]sf] 5 .
5fpk8L s'k|yfsf] k|efj lgs} hAa/ ag]/ a;]sf] tYo h'Dnf lala;L g]kfnL ;+jfbbftf s[i0fdfof pkfWofosf] cfTdsyfaf6 klg k|:6 x'G5M
æd !@ jif{sf] pd]/ ePb]lv dlxgfjf/L x'g ;'? ePsf] / dlxgfjf/L ePsf] a]nf uf]7df a:g yfn]F . dlxgfjf/L ePsf] ;dodf …lstfa 5'g'x'Fb}g, kfk nfU5’ eGg] ;f]+rsf sf/0f tLg lbg gx'Gh]n ljBfno uOgF=== cem} klg xfd|f] ufpF3/df dlxgfjf/L ePsf] a]nf 3/sf] cf]6fnf] -cfFug_ df ;ft lbg;Dd hfg lbOFb}g . b"w, l3p, bxL, dxLh:tf vfg]s'/f vfg klg lbOFb}g===Tof] ;dodf vfgf lbFbf klg g5f]P/ 6f9faf6 kmfNg] u5{g\ . dlxgfjf/L ePsf] ;dodf cfkm"eGbf 7"nf dfG5]nfO{ 5'g' x'Fb}g eGg] rng cem} klg sfod g} 5 . sIff !! cWoogsf nflu h'Dnf ;b/d'sfd vnËf cfPF . sf]7f vf]Hbf …ltdL 5'O x'G5f}F ls gfOF’ eg]/ ;f]w] . d}n] g9fF6]/ …x'G5'Ú eGbf …sf]7f 5}gÚ eg]/ kmsf{P===dlxgfjf/L ePsf] a]nf 5'g' x'Fb}g eGg] ;f+]r lzlIft elgPsf dflg;x¿df klg ulx/f] ¿kdf u9]sf] 5 . d clxn] ;b/d'sfdd} a;]/ /]l8of]df sfd ug{ yfn]sf] kfFr jif{ eof] . dlxgfjf/L ePsf] ;dodf d]/f] sf]7fdf a:5' t/ dlxgfjf/L ePsf] 5' eg]/ 3/a]6Lnufotsf cfkm"eGbf 7"nf dfG5]nfO{ slxNo} elGbgF . eGof] eg] 5'6\6} uf]7df a:g bafa lbG5g\ eGg] 8/ dnfO{ clxn] klg 5===k/Dk/fut ¿kdf dfGotf lbFb} cfPsf] s'/LltnfO{ cGTo ug{ PSn}n] s]xL ug{ g;lsFbf] /x]5===;dfhn] :jLsf/ gu/]kl5 kl/jt{g x'Fbf] /x]g5===cfzf 5, s'g} hdfgfsf] ;tLk|yf cGTo ePh:t} of] 5fpk8L klg cGTo x'g]5 .Æ
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 39
;|f]tM http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Chaupadi_Study_Report_ NHRC_Jestha_2075.pdf
g]kfnsf] ;+ljwfgdf dlxnfsf] xscGtu{t dlxnf ePs} sf/0faf6 s'g} klg lsl;dsf] e]befj gul/g], dlxnfnfO{ k|hgg :jf:Yo tyf k|hgg;DaGwL xs df}lns xssf] ¿kdf x'g] pNn]v 5 . dlxnflj?4 zf/Ll/s, dfgl;s jf cGo s'g} lsl;dsf] lx+;fhGo sfo{ gul/g] / To:tf] sfo{ sfg'gåf/f b08gLo x'g], k}t[s ;DklQdf 5f]/f / 5f]/LnfO{ ;dfg xssf] Joj:yf 5 . To:t} ;fdflhs Gofosf] xsdf dlxnfnfO{ ;dfg'kflts ;dfj]zL l;4fGtsf] cfwf/df /fHosf] ;+/rgfdf ;xefuL x'g] xs k|bfg u/]sf] 5 . 3/]n' lx+;f -s;'/, ;hfo_ P]g @)^^, dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ -lgoGq0f_ P]g, @)^$ / lgodfjnL @)^% df ;d]t k|ToIf÷ck|ToIf ¿kdf dlxnf clwsf/;DaGwL Joj:yf /x]sf 5g\ . dlxnf clwsf/;DaGwL k|fjwfgsf] sfof{Gjogsf nflu ;/sf/L ;+oGqsf] ;fydf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, /fli6«o dlxnf cfof]u, /fli6«o blnt cfof]unufot ;+oGqsf] :yfkgf ul/Psf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfgn] /fli6«o dlxnf cfof]unfO{ ;+j}wflgs lgsfosf] ¿kdf /fv]sf] 5 .
lj=;+=@)^* sf] hgu0fgfn] b]zsf kfFr jif{ jf ;f]eGbf dflyNnf] pd]/sf s'n @,#(,@^,%$! hg;ª\Vofdf ^%=( k|ltzt JolQmx¿ ;fIf/ /x]sf] b]vfPsf] 5 . of] pd]/ ;d"xsf s'n k'?ifsf] &%=! k|ltzt / dlxnfsf] %&=$ k|ltzt ;fIf/ /x]sf 5g\ . o;}u/L 5 jif{ jf ;f]eGbf dflyNnf] pd]/sf s'n hg;ª\Vofsf] ^^=% k|ltzt tyf k'?if / dlxnfsf] qmdzM &%=( / %&=& k|ltzt ;fIf/ /x]sf] b]lvPsf] 5 . ut @)%* ;fnsf] hgu0fgfcg';f/ 5 jif{ jf ;f]eGbf dflyNnf] pd]/sf JolQmx¿sf] s'n ;fIf/tf b/ %$=! k|ltzt, k'?if ;fIf/tf b/ ^%=% k|ltzt/ dlxnf ;fIf/tf b/ $@=* k|ltzt lyof] .14
sfnuf]7sf] Pp6f oyfy{ syf
t'n;L zfxL, ljGbfjflzgL uflj; b}n]v lhNnf 3/ ePsL ldlt @)&$ c;f/ @@ ut] 5fpk8Ldf a:bf ;k{n] 6f]s]/ d[To' ePsf] lyof] . lwhf{ zfxL -$&_ sf cg';f/ 5f]/L t'n;L zfxL 5fp eP/ dfdf3/df ;fyLx¿;Fu a:g uPsL lyOg\ . /ftLsf] ;f9] gf} ah]lt/ ;'t]sf] a]nfdf ;k{n] 6fpsf]df tLgk6s 7'Fu]sf] /x]5 . k5fl8 kmls{P/ x]b}{ gx]/L xftn] em6\sfg{ vf]Hbf b]a|] xftsf] cf}Fnfdf ;d]t ;k{n] 6f]s]/ uP5 . ;k{n] 6f]s]sf] yfxf kfPkl5 dfdf3/af6 kmf]g cfof] . cfdf / bfh' pgLsxfF uP . dfdf3/ / 3/sf] b"/L sl/a Ps 306fsf] lxF8fOdf lyof] . ToxfF k'u]kl5 pgLx¿n] klxn] emf/km's
14. http://cbs.gov.np/image/data/Population/Summary%20(Nepali)/Summary-Nepali.pdf
40 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
ug{ nufP5g\ . To;kl5 bfh'n] lk7Ø"df af]s]/ :jf:Yorf}sLdf nu]5g\ . :jf:Yorf}sL k'¥ofpFbf ToxfF ;k{n] 6f]s]sf] a]nf lbg'kg]{ ;'O /x]g5 . To;kl5 pSt :jf:Yorf}sLaf6 cem} 6f9f /x]sf] hDa'sfFwl:yt :jf:Yorf}sLdf k'¥ofOP5 . ToxfF k'u]/ tLgj6f OGh]S;g\ nufOof]Ù tLg uf]nL cf}iflw klg vfg lbOof] t/ Tolt ubf{ub}{ l9nf] eO;s]sf] lyof] . cl3Nnf] lbg a]n'sL ;f9] gf}+ ah]lt/ ;k{n] 6f]s]sf] ef]lnkN6 laxfg ;f9] !! ah]lt/ t'n;Lsf] d[To' ePsf] lyof] . :yfgLo JolQmx¿sf cg';f/ t'n;LnfO{ :jf:Yorf}sL k'¥ofpg'eGbf klxn] lwhf{ zfxLsf] legfh' gftf kg]{ JolQmaf6 km'skmfs u/fOPsf] atfP . tL JolQm :yfgLo /fhgLltdf ;lqmo e"ldsf v]Ng] JolQm klg x'g\ . pgL elG5g\ M To;sf] d[To'n] d]/f] lbdfu 7Ls 5}g . d]/f nflu 5f]/f eg]sf] ;Gtfg xf] / 5f]/L eg]sf] hLjg xf] . pm d/]kl5 dnfO{ w]/} ufnL u/] -pgsf] of] egfO, pgL / pgsf] 5f]/fdfly xflnPsf] ph'/Lsf] af/]df lyof] ._ pQm ph'/Lsf] sf/0f pgn] cfˆgf] 3/df 5fp gafg]{ u/]sf], klxn] ;'v]{t a:g] u/]sf]n] o;af/] cfkm"x¿ Tolt s§/ gePsf] atfOg\ . pgn] elgg\ M …xfdL 5fp ePkl5 eGb} eGb}gf}FÙ geg]kl5 yfx} x'GgÙ vfnL l6sf] nufpFb}gf}F .Ú pgn] elgg\ M d]/f lktfhLnfO{ emfFqmL cfpYof] . To;}n] lktfhLsf] 3/df x'Fbf Ps b'O{k6s af/]F . Tolta]nf 3/leq a:g x'GgYof] . 3/df b]ptfnfO{ 5fO5'O x'GYof] . xfdL 3/af6 aflx/ cnUu} a:Yof}F . ufO{e}F;Lsf] bfDnf] 5'g'x'GgF lyof] . t/, afv|f / s'v'/f kfn]sf] 7fpFdf a:g x'GYof] . lwhf{sf cg';f/ 5fp ePsf] a]nfdf vf]nf tg{ x'Fb}g lyof] . ufpFsf] b]jL sfn;}gLsf] dlGb/df hfg' x'Fb}gYof] t/ cfˆgL 5f]/L ToxfF 5fp x'Fbf uPsf]n] ToxfF klg ;k{ b]v]sf] eGg] pgsf] egfO lyof] . 5fp ePsf] a]nfdf sfn;}gL / sfne}/jsf] dlGb/df uof] eg] ;k{ cfpF5 eGg] s'/fdf pgsf] ljZjf; oyfjt\ lyof] . pgL elG5g\ M …ufpF ;+;f/ g} emfFqmL 5g\, To;}n] 5'jf5't ug{ x'Fb}gYof] .Ú olb s;}n] 5f]O5fO u/] eg] sfn;}gLsf] dlGb/df kf7f r9fpg'kb{5 eGg] s'/fdf pgL ljZjf; ul5{g\ . To:tf s'/fx¿ s;/L hflgof] eGg] k|Zgsf] pQ/df pgL elG5g\ M …b]ptfn] eg]sf lktfk'vf{n] l;sfPÙ k/Dk/fb]lv dfGb} cfof}F .Ú pgn] xfnsf] cj:yfaf/] elgg\ M dfly laG;}gLdf tLhsf] sfo{qmd ePsf] lyof] . Tof] sfo{qmdb]lv ufpFn]x¿n] 5fp gafg]{ eg]sf 5g\ .Ú lwhf{ zfxLsf cg';f/ 5fp x'g'eg]sf] z/L/sf] v'g v/fa ePsf] xf] . klxn] 5fp x'Fbf kfFr lbg;Dd aflx/ jf a/G8fdf a:y]Ù ca To;f] ug{' kb}{g . pgsf cg';f/ M 5fpk8Lsf] af/]df klxnf] sfo{qmd g} lj=;+=@)&$ ;fn ebf} * ut] tLhsf] lbg dfq} ePsf] lyof] . pgLx¿nfO{ 5fp x'Fbf ;a}eGbf 7"nf] 8/ g} b]ptf l/;fP/ ;k{ k7fpg] u/]sf] eGg] /x]5 . x'g klg ;k{n] 6f]s]/ d[To' ePsL t'n;L zfxLsf] nf; hnfpg] :yfgdf klg ;k{ k'u]5 / pgLx¿sf] ljZjf; -cGwljZjf;_ nfO{ cem} phf{ yKg] sfd u/]5 . :yfgLox¿sf cg';f/ vf]nfsf] lsgf/df nf; hnfpg] 7fpFdf k'u]sf] ;k{ kfgL ;k{ /x]5 . lwhf{
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 41
zfxLsf] eg] To;df klg cfˆg} ljZjf; / dfGotf /x]sf] 5 . pgL elG5g\ M …To;/L ;k{ b]lvg' eg]sf] jgsf] /fIf; kf] cfPsf x'g\ ls < jf b]ptfsf] v]nf kf] xf] ls < t/, 5f]/Lsf] d[To'kl5 pgnfO{ tL s'/fx¿df ljZjf; 5}g eGb} elG5g\– …d]/f] 5f]/L t d/]/ uO{Ù ca c? 5f]/Lx¿n] 5fp a;]sf] sf/0fn] dg{' gk/f];\ .Ú …To;}n], c?nfO{ o;/L aflx/ a:g x'GgÙ 3/d} a:g'k5{ . b"wbxL vfg'k5{ eg]/ l;sfpg'k5{ .Ú o; ljifodf, cfdf lwhf{ zfxL k9] n]v]sL geP klg d[ts t'n;L zfxL ufpFs} :s'ndf b; sIff;Ddsf] k9fO k"/f u/L sf7df8f}Fdf uP/ Kn; @ df cWoog/t /x]sf] hfgsf/L u/fpg'eof] .
;|f]tM http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Chaupadi_Study_Report_
NHRC_Jestha_2075.pdf
;dfj]zLs/0fsf] gLlt cjnDag u/L /fHosf lgsfox¿df dlxnf ;xeflutf qmdzM
a9\b} hfg'nfO{ ;sf/fTds ¿kdf lng ;lsG5 . /fhgLlts ¿kdf dlxnfsf] k|ltlglwTj
qmdzM a9\b} uPsf] b]lvG5 . k|ltlglw;ef ;b:o lgjf{rg @)&$ df ;DkGg lgjf{rgdf
&^ nfv %! xhf/ !$# dlxnf dtbftf /x]sf] b]lvG5 . d'n's ;‹Lotfdf k|j]z ug]{
qmddf tLg txsf] lgjf{rg ;DkGg eO;s]sf] 5 . lgjf{rgn] dlxnf k|ltlglwTjsf]
;ª\Vofdf j[l4 u/]sf] 5 . :yfgLo txsf ljleGg kbdf !$#%@ dlxnf lgjf{lrt ePsf
5g\ . k|b]z;eftkm{ klxnf] lgjf{lrt x'g]df !& / ;dfg'kflts !&@ hgf /x]sf 5g\ .
k|ltlglw;efdf klxnf] lgjf{lrt x'g]df ^ / ;dfg'kfltsdf *$ hgf 5g\ . To;}u/L
/fli6«o ;efdf @! hgf dlxnfsf] k|ltlglwTj /x]sf] b]lvG5 . /fi6«klt, ;‹Lo ;+;b\sf]
pk;dfd'v / pkfWoIfdf dlxnf lgjf{lrt ePsf 5g\ . ;du|df x]bf{ s'n k|ltzt
$)=&( /x]sf] 5 . otf cbfntdf eg] of] ;ª\Vof Go"g b]lvG5 . xfn ;jf]{Rr, pRr /
lhNnfdf qmdzM b'O{, b; / rf/ /x]sf] 5Ù h'g rf/ k|ltztsf] xf/fxf/L x'g cfpF5 .
/fhgLlts ¿kdf dlxnf ;xeflutfdf j[l4 x'Fb} uP klg cfly{s, ;fdflhs If]qdf l:ylt
;Gtf]ifhgs cj:yfdf 5}g . cfly{s ¿kdf dlxnfsf] w]/} xb;Dd k'?ifdflysf] lge{/tf
sfod} 5 . 3/fo;L sfdnfO{ sfdsf] ¿kdf u0fgf ul/Psf] 5}g . c;fdflhs d"No–
dfGotf Pj+ Jojxf/tM lje]b, bdg, zf]if0f, cGofo, cTofrf/ / alxis/0f cflbsf sf/0f
o;sf] :jfefljs k|efj /fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts tyf z}lIfsnufotsf
If]qdf kg'{ :jfefljs} xf] .
42 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dlxnf cj:yf15
cfj= anfTsf/ anfTsf/ k|of;
a]rlavg ue{ktg ax'ljjfx afnljjfx 3/]n' lx+;f
@)&@—)&# !)*( $%@ @!@ @@ $^# @) (#(* @)&#—)&$ !!#! %#^ @@& @@ $^$ @^ !!^@( @)&$—)&% !$*) &@& #)* !* ^)@ ^@ !@@@%
em'df, b]psL, 5fpk8Lh:tf ;fdflhs s'k|yfx¿ ce}m k"0f{¿kdf x6fpg ;lsPsf] 5}g . bfOhf] tyf ltns, afnljjfx, d~h'/Lljgf ljjfx, af]S;Lsf] cf/f]kdf sltko kl/af/df ;b:ox¿af6} lx+;f, bfOhf] gNofPsf] sf/0f s'6lk6 cflb 36gfsf :j¿kx¿ s'g} g s'g} ¿kdf ljBdfg 5g\ . 3/]n' lx+;fsf 36gfx¿df a9f]Q/L eO/x]sf] 5 . ;do / ljsf;qmd ;Fu;Fu} dlxnfdfly x'g] lje]b, lx+;fsf] k|sf/ / ¿k klg km/s xF'b} uO/x]sf] 5 . cfw'lgs k|ljlwnfO{ b'¿kof]u u/L dlxnfdfly lx+;f ug]{ k|rng klg /lxcfPsf] 5 . lel8of] PS;/]dfkm{t e|"0fsf] klxrfg u/L 5f]/L ePdf ue{ktg ug]{ kl/kf6LnfO{ o; ¿kdf lng ;lsG5 . anfTsf/, of}gb'Jo{jxf/, Pl;8 5s{g] 36gfx¿af6 dlxnfx¿ kLl8t eO/x]sf 5g\ . ctM sfg'gsf] k|efjsf/L sfof{Gjog, hgr]tgf, /f]huf/Lh:tf kIfdf ;/f]sf/jfnfx¿ s]lGb|t x'g'kg]{ cj:yf b]lvG5 .
—afn clwsf/
afn clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw, !(*( n] !* jif{d'lgsf JolQmx¿nfO{ afnaflnsfsf] ¿kdf dfGotf lbOPsf] 5 . 3/]n' sfg'gdf eg] pd]/df Ps¿ktf kfObF}g . afn clwsf/;DaGwL dxf;lGwnufotsf cGo b:tfj]hdf pNn]lvt k|fjwfg x]bf{ afnaflnsfsf clwsf/nfO{ afn arfpsf] clwsf/, afn ljsf;sf] clwsf/, afn ;+/If0fsf] clwsf/ / afn ;xeflutfsf] clwsf/sf] ¿kdf pNn]v ul/Psf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f #( n] k|To]s afnaflnsfnfO{ cfˆgf] klxrfg tyf gfdsf] xs x'g], kfngkf]if0f, cfwf/e"t :jf:Yo / ;fdflhs ;'/Iff k|fKt ug]{ xs x'g], zf/Ll/s, dfgl;s jf cGo s'g} klg lsl;dsf] zf]if0flj?4sf] xs x'g] Joj:yf 5 . To;}u/L c;xfo, cgfy, ;':t dgl:ylt, åGåkLl8t, lj:yflkt Pj+ hf]lvddf k/]sf / ;8s afnaflnsfnfO{ /fHoaf6 ljz]if ;'ljwf kfpg] xs x'g], afnaflnsfnfO{ snsf/vfgf, vfgL jf o:t} cGo hf]lvdk"0f{ sfddf nufpg jf ;]gf, k|x/L jf åGådf k|of]u ug{ gkfOg] Joj:yf ul/Psf] 5 .
15. https://cid.nepalpolice.gov.np/index.php/cid-wings/women-children-service-directorate
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 43
;a} afnaflnsf ljBfnodf egf{ x'g g;Sg], pRr ljBfno 5f8\g] pRr b/, aGb x8tfn cflbaf6 k7gkf7gdf k/]sf] c;/, ul/aL tyf ef}uf]lns ljs6tfnufotsf sf/0faf6 lzIffsf] clwsf/af6 afnaflnsf jl~rt x'g'k/]sf] l:ylt 5 . cNk;ª\Vos ;d'bfo, blnt ;d'bfosf sltko afnaflnsfx¿ cem} klg lzIffsf] kx'FreGbf aflx/ 5g\ . 3/, kl/jf/ / ljBfnodf afnaflnsfdfly x'g] zf/Ll/s b08 klg afn clwsf/ ;+/If0fdf r'gf}tLsf] ¿kdf /x]sf] 5 . -yk hfgsf/Lsf] nflu x]g'{xf];\, lzIffsf] clwsf/_
afnaflnsfdfly x'g] lx+;fsf 36gfx¿ afn clwsf/ ;+/If0fdf 7"Nff] r'gf}tLsf] ¿kdf /x]sf 5g\ . vf;u/L aflnsfx¿ of}gb'Jo{jxf/af6 kLl8t eO/x]sf 5g\ . aflnsfx¿ anfTsf/ x'g] qmd a9]sf] 5 . afnljjfx clxn] klg r'gf}lts} ¿kdf /x]sf] cj:yf 5 . hgu0fgf @)^* cg';f/ !$ jif{d'lgsf !! bzdnj kfFr k|ltzt afnaflnsfsf] afnljjfx x'g] u/]sf] b]lvG5 . ;z:q åGåaf6 k|efljt afnaflnsfsf] k'gM:yfkgfnufotsf sfo{x¿ k|efjsf/L x'g g;s]sf] l:ylt 5 . ljBfnodf zf/Ll/s ;hfo lbg] k|rng clxn] klg k"0f{tM cGTo x'g ;s]sf] 5}g . lgjf{rgdf afnaflnsfsf] k|of]u clxn] k|of]u eO/x]sf] 5 . -yk hfgsf/Lsf] nflu x]g'{xf];\, dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0faf6 lgjf{rg_
afn>d afn clwsf/ ;+/If0fdf 7"Nff] r'gf}tLsf ¿kdf /x]sf] 5 . afnaflnsfsf] s'n hg;ª\Vofsf ## bzdnj gf} k|ltzt afnaflnsf afn>ddf / sl/a 5 nfv aL; afnaflnsf hf]lvdo'Qm >ddf /x]sf 5g\ . ;x/L tyf t/fO{–dw];sf] If]qdf 3/]n' afn>lds, cf}Bf]lus If]qdf lqmofzLn afn>lds, oftfoft If]qdf ;+nUg afn>lds, xf]6n cflb Joj;fo / dgf]/~hgsf] If]qdf ;+nUg afn>ldsnufotsf ;d:ofx¿ 5g\ eg] kxf8L / lxdfnL If]qdf afnaflnsfx¿ el/ofsf] ¿kdf ;d]t ;+nUg ePsf kfOG5 . g]kfn ;/sf/n] afn>d pGd"ngsf nflu NofPsf gLlt tyf sfo{qmdx¿sf] k|efjsfl/tf b]lvg ;s]sf] 5}g .
ljZj :jf:Yo ;Ë7gsf] j8{ x]Ny :6fl6l:S; @)!* df afnaflnsfsf] :jf:Yo cj:yfaf/]df klg pNn]v 5 . h;cg';f/ k|ltnfv hLljt aRrfdWo] @%* ljljw ue{;DaGwL ;d:ofsf] sf/0f Hofg u'dfpg'k/]sf] 5 . lbuf] ljsf; nIocg';f/ @)#) ;Dd of] ;ª\Vof k|ltnfv &) hgfeGbf tn x'g'kg]{5 . ljz]iftM tflndk|fKt hgzlQm hf] clxn] %& k|ltzt 5 . o;sf] ;fy} b'u{ddf lrlsT;s ghfg' / bIfaf6 ;'Ts]/L ;]jf gkfPsf] jf:tljstf 5 . lszf]/L pd]/df k|ltxhf/df -!)—!( jif{_ ** lszf]/Lx¿n] aRrf hGdfpFb5g\ . kfFr jif{d'lgsf (=& k|ltzt Vofp6]kg / )=#! k|ltzt x]kfxfOl6; aLsf] l;sf/ aGg k'u]sf 5g\ . afn d[Tob/ k|ltxhf/df #$=% k|ltzt /x]sf] l:ylt 5 . ljljw pknlAwsf afah'b afnaflnsfsf] clwsf/sf] If]qdf b]lvPsf oL ;d:ofx¿sf] ;Daf]wg ug'{ ;/sf/ Pj+ ;/f]sf/jfnfx¿sf] bfloTj x'g cfp5 .
44 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cflbjf;L÷hghfltsf] clwsf/
cflbjf;L hghflt pTyfg /fli6«o k|lti7fg P]g, @)%* sf cg';f/ cflbjf;L÷hghflt eGgfn] cfˆgf] dft[efiff / k/Dk/fut /Lltl/jfh, 5'§} ;f+:s[lts klxrfg, a]Un} ;fdflhs ;+/rgf / lnlvt jf clnlvt Oltxf; ePsf] hflt jf ;d'bfonfO{ a'lemG5 . cflbjf;L;DaGwL cGt/f{li6«o >d ;Ë7g dxf;lGw, !^( df e"ld clwsf/, k|fs[lts ;fwg, ;|f]tdf kx'Fr, lzIff, :jf:Yo, /f]huf/Lnufotsf ljifonfO{ ;d]l6Psf] 5 . o; dxf;lGwn] lg0f{o k|lqmofdf ;xeflutfsf] clwsf/nfO{ hf]8 lbg'sf ;fy} cflbjf;Lsf clwsf/ ;+/If0f, ;+j4{g ug]{nufotsf ljifo pNn]v u/]sf] 5 . cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts ljsf;dflysf] clwsf/, pgLx¿nfO{ k|ToIf ¿kdf k|efj kfg{] ljsf; of]hgf tyf sfo{qmdx¿sf] th'{df, sfof{Gjog tyf d"NofÍg k|lqmofdf ;xefuL x'g] clwsf/ k|bfg ul/Psf] kfOG5 .
g]kfnsf] ;+ljwfgdf df}lns xscGtu{t lzIff tyf ;+:s[lt;DaGwL xsdf k|To]s ;d'bfonfO{ sfg'gdf Joj:yf ePadf]lhd cfˆgf] dft[efiffdf cfwf/e"t lzIff / cfˆgf] efiff, lnlk, ;+:s[lt, ;f+:s[lts ;Eotf / ;Dkbfsf] ;+/If0f / ;+j4{gsf] xs x'g]5 eGg] pNn]v 5 . ;fdflhs Gofosf] xsdf cfly{s, ;fdflhs jf z}lIfs b[li6n] kl5 k/]sf dlxnf, blnt, cflbjf;L hghflt, dw];L ;d'bfo, pTkLl8t ju{, ul/a ls;fg / dhb'/nfO{ ;dfg'kflts ;dfj]zL l;4fGtsf] cfwf/df /fHosf] ;+/rgfdf ;xefuL x'g] xs;DaGwL k|fjwfg 5 . /fHosf] bfloTj, lgb{]zs gLltx¿df /fHosf] bfloTjcGtu{t lzIff, :jf:Yo, cfjf;, vfB ;Dk|e'tf / /f]huf/Ldf lglZrt ;dosf nflu cf/If0fsf] Joj:yf 5 . h;df, cfly{s tyf ;fdflhs ¿kn] lk5l8Psf cflbjf;L hghfltsf] pTyfg ug{] gLltsf ;fy} ;sf/fTds lje]bsf cfwf/df ljz]if Joj:yf ug{] gLlt pNn]v ul/Psf] 5 . lzIff, :jf:Yo, cfjf;, vfB ;Dk|e'tf / /f]huf/Ldf lglZrt ;dosf nflu cf/If0fsf] Joj:yf ul/Psf] 5 . cfly{s tyf ;fdflhs ¿kn] lk5l8Psf cflbjf;L hghflt, dw];L, blntnufot ;LdfGts[t ;d'bfo tyf ul/aLsf] /]vfd'lgsf dhb'/ ls;fgsf] pTyfg ug]{ gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 eGg] pNn]v u/]sf] 5 . To;}u/L /fHon] dlxnf, blnt, cflbjf;L hghflt, dw];L, d'l:ndnufot cNk;ª\Vos, e"ldxLg, ;'s'Daf;L, sd}of, ckfËtf ePsf, lk5l8Psf If]q tyf ;d'bfo / åGåkLl8tsf nflu ;sf/fTds lje]bsf cfwf/df ljz]if Joj:yf ug]{ gLlt cjnDag ug]{5 elgPsf] 5 . cflbjf;L hghfltsf] dfgj clwsf/sf] ;+/If0f, ;Ddfg / kl/kfngfsf] nflu ;+ljwfgn] cflbjf;L hghflt cfof]usf] kl/sNkgf u/]sf] 5 .
lj=;+= @)^* sf] hgu0fgfcg';f/ g]kfndf cflbjf;L hghfltsf] hg;ª\Vof (@,^&,*&) cyf{t\ #$=(& k|ltzt /x]sf] 5 . cflbjf;L hghflt pTyfg /fli6«o
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 45
k|lti7fg P]g, @)%* sf] cg';"rL ! n] %( j6f hfltnfO{ cflbjf;L hghfltsf] ¿kdf ;"lrs[t u/]sf] 5 .
;fj{hlgs ;]jfdf cf/If0fsf] Joj:yfn] la:tf/} ;/sf/L ;]jfdf cflbjf;L hghfltx¿sf] kx'Frdf j[l4 x'Fb} uPsf] b]lvG5 . cflbjf;L hghfltx¿leq klg /fp6], ;'/]n, s';'G8f, r]kfªh:tf nf]kf]Gd'v ;d'bfox¿sf] cj:yf eg] cToGt} lg/fzfhgs 5 . ;fj{hflgs dxTTjsf If]qdf pgLx¿sf] ;xeflutf z"Goh:t} /x]sf] 5 . bf]nvfsf] ;'/L ufpFdf dfq kfOg] ;'/]nx¿sf] :yfgLo txdf ;d]t /fhgLlts k|ltlglwTj 5}g .
cflbjf;L ;d'bfo;Fu ljlzi6 1fg, l;k / k|ljlw /x]sf 5g\ . hf] hLjgofkgsf cfwf/ x'g\, tL ljifox¿nfO{ dxf;lGwn] k];f / /f]huf/Lsf] clwsf/leq ;d]6]sf] 5 . clxn]sf] l:yltdf Psflt/ vf]nfdf df5f df/]/ hLljsf]kfh{g ug]{ dfemL ;d'bfo qmdzM lj:yflkt eO/x]sf] 5 eg] vf]nfaf6 df5f / h}ljs ljljwtf dfl;Fb} uPsf] 5 . jghËn / k/Dk/fut jg hËnaf6 ;fd'bflos jg, /fli6«o lgs'~h jf ;+/If0fsf] gfddf lj:yfkg u/]kl5 cflbjf;Lsf] h8La'6L pkrf/sf] 1fg klg nf]k x'Fb} uO/x]sf] 5 .
clxn] klg cflbjf;L hghfltx¿n] k/Dk/fut cEof; / k|yfut sfg'g k|rngdf 5g\ . tL k|yf / jt{dfg sfg'gaLr s;/L ;fd~h:o Nofpg] eGg] ;DaGwdf vf]hd"ns cg';Gwfg x'g ;s]sf] 5}g . ysfnL ;d'bfodf /x]sf] 3Dkf, yf¿x¿df k/Dk/fut Goflos k|0ffnL a8\3/, dx6jf+ jf endG;f, xfo'x¿df kflns]dh:tf Goflos k|0ffnLut k|yfx¿ 5g\ . jt{dfg sfg'g k|0ffnL / k|yfaLr t'ngfTds cWoog / ljZn]if0f cfjZos 5 . ;docg';f/ k|yfk/Dk/fnfO{ klg ljsl;t ug]{tkm{ Wofg s]lGb|t x'g'kg]{ cfjZostf b]lvG5 .
:jfoQ ;/sf/L lgsfosf] ¿kdf lj=;+=@)%* df :yflkt cflbjf;L÷hghflt pTyfg /fli6«o k|lti7fgn] cflbjf;L hghfltx¿sf] pTyfg tyf ;zQmLs/0f ug{] p2]Zo;lxt sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . g]kfn ax'hftLo, ax'eflifs, ax'wfld{s Pj+ ax';f+:s[lts d'n's ePsf] x'gfn] cfk;L klxrfg / ljljwtfk|lt ;Ddfgsf] cjwf/0ff qmdzM ljsf; x'Fb} uPsf] 5 tyflk ck]lIft dfqfdf sfo{ x'g g;s]sf] cj:yf 5 . ;dfj]lztf;DaGwL Joj:yf sfof{Gjogdf cfPkl5 ;fj{hlgs ;]jfdf cflbjf;L hghfltsf] ;xeflutf a9] klg Go"g ;xeflutfsf] cj:yf ljBdfg g} 5 .
sltko cj:yfdf cbfntx¿df bf]efif]sf] Joj:yf ul/P klg clwsf+z cbfntdf efiffsf] ;d:of ljBdfg 5 . c•fcbfntdf bf]efif] gx'Fbf efiffs} sf/0f cf/f]lkt JolQmn] cfkmgf s'/f ;xL 9Ën] /fVg g;Sg], cbfntsf sd{rf/Ln] g]kfnLdf ;f]w]sf s'/f :ki6 ga'em\g], hjfkm kmsf{pg ;Sb}gg\ . o;sf] l;wf c;/ Gofo;Dkfbgdf kg{ hfG5 . cGttM efiff ;d:ofs} sf/0f JolQm jf ;d'bfo kLl8t aGg'kg]{ cj:yf x'G5 . ;+ljwfgn] ax'eflifs gLlt cjnDag u/]sf] 5, h'g ;sf/fTds kIf xf] . o;sf] nflu
46 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
efiff gLlt eflifs gLlt agfpg'kg]{ a]nf eO;s]sf] 5 . /fHoaf6 nf]kf]Gd'v efiffsf] ;+/If0fsf] lglDt of]hgfa4 sfo{qmd / ah]6 ljlgof]hg ug'{kg]{ cj:yf 5 .
—Ho]i7 gful/ssf] clwsf/
zf/Ll/s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts cj:yfnfO{ h]i7 gful/s dfkgsf] cfwf/ dflgP klg pd]/df ljz]if hf]8 lbOPsf] kfOG5 . ctM o; cfwf/df h]i7 gful/s eGgfn] k|f}9 jf cf};t pd]/ gf3]sf JolQmnfO{ a'emfpFb5 . Ho]i7 gful/s;DaGwL P]g, @)^# df ^) jif{ pd]/ k'u]sf] g]kfnL gful/snfO{ h]i7 gful/ssf] kl/efiffcGtu{t /fv]sf] 5 .
Ho]i7 gful/s cg'ejsf vfgL x'g\Ù 1fgsf e08f/ x'g\ . d'n'ssf nflu dfu{bz{s x'g\ . pgLx¿sf] clwsf/nfO{ ljleGg cGt/f{li6«o / /fli6«o b:tfj]hx¿df pNn]v ul/Psf] 5 . dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkqdf ;a} JolQmnfO{ ljgfe]befj 3f]if0ffkqdf pNn]v ePsf clwsf/k|fKt x'g] / wf/f @% -!_ n] k|f}9fj:yfdf ;d]t hLljsf]kfh{gsf nflu ;fdflhs ;'/Iffsf] clwsf/ x'g] Joj:yf 5 . cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o cle;lGw, !(^^ sf] wf/f !) df k|To]s JolQmsf] ;fdflhs ;'/Iffsf] clwsf/nfO{ /fHon] :jLsf/ ug'{kg]{ k|fjwfg 5 . ;+o'Qm /fi6«;‹sf] dxf;efaf6 !^ l8;]Da/ !((! Dff kfl/t /fi6«;‹Lo j[4j[4f;DaGwL l;4fGtx¿df ;a} ;b:o /fi6«nfO{ :jfwLgtf, ;xeflutf, cfTd;Ddfgnufotsf l;4fGtx¿nfO{ cfˆgf] /fli6«o sfo{qmddf ;dfj]z ug'{kg]{ egL ljz]if hf]8 lbOPsf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg -@)&@_ df ;dfgtfsf] xscGtu{t wf/f !* sf] pkwf/f -#_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zdf afns, j[4 tyf ckfË jf zf/Ll/s jf dfgl;s ¿kn] czQm JolQmsf] ;+/If0f, ;zQmLs/0f jf ljsf;sf nflu sfg'gåf/f ljz]if Joj:yf ug{ ;lsg] k|fjwfg 5 . dlxnf, >lds, j[4, ckfËtf ePsf tyf czQm / c;xfo gful/snfO{ sfg'gdf Joj:yf ePadf]lhd ;fdflhs ;'/Iff;DaGwL xs / lgb]{zs l;4fGtcGtu{t /fHon] c;xfo, j[4, cflbsf] ;+/If0f / pGgltsf nflu ;fdflhs ;'/Iffsf] ljz]if Joj:yf ug]{ gLlt cjnDag ug]{ pNn]v 5 . h]i7 gful/s;DaGwL P]g, @)^# n] h]i7 gful/ssf] x]/ljrf/, :ofxf/;Def/ tyf ;fdflhs ;'/Iff;DaGwdf rrf{ u/]sf] 5 . h]i7 gful/s;DaGwL P]g, @)^# n] h]i7 gful/ssf] x]/ljrf/, :ofxf/;Def/ tyf ;fdflhs ;'/Iffsf] nflu s]Gb|Lo h]i7 gful/s sNof0f ;ldltsf] u7g / h]i7 gful/s sNof0fsf]ifsf] Joj:yf u/]sf] 5 .
g]kfndf Ho]i7 gful/ssf] ;ª\Vof s'n hg;ª\Vofsf] *=!# k|ltzt cyf{t\ @$,@@,$($ /x]sf] 5 -hgu0fgf @)^*_ . cfwf/e"t kf]if0f, vfBfGg, ;/;kmfO, :jf:Yo ;'ljwfdf ePsf] k|ult, cfly{s ;d[l4n] cfPsf] gful/s r]tgf, / k|ultn] cf};t pd]/ a9\b} uPsf] cflb sf/0faf6 jflif{s #=% k|ltztsf b/n] Ho]i7 gful/ssf] ;ª\Vof a9\b} uPsf] 5 . of]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 47
;ª\Vof xfn @)&$ df @^ nfv k'u]sf] 5 . of] ;ª\Vof lj=;+=@)&* -;g\ @)@)_ df !)=!) k|ltzt, lj=;+= @)*# -;g\ @)@%_ df !# k|ltzt / lj=;+= @!)* -;g\ @)%)_ df @!=^ k|ltzt;Dd k'Ug] cg'dfg /x]sf] 5 =-hgu0fgf @)^* k|If]k0f_ .16 b]zsf $% lhNnfdf j[4f>d -x]/rfx s]Gb|_ sf] ;ª\Vof *& 5 eg] @@ j6f j[4f>d lgdf{0ffwLg 5g\ . k|b]z g+= ! df !! lhNnf, k|b]z g+= @ df % lhNnf, k|b]z g+= # df & lhNnf, u08sL k|b]zdf * lhNnf, % g+= k|b]zdf * lhNnf, s0ff{nL k|b]zdf @ / ;'b"/klZrd k|b]zdf $ lhNnfdf j[4f>d ;~rflnt 5g\ . ! lhNnfdf ! eGbf a9L klg j[4f>d 5g\ .17 b]zel/df lbjf ;]jf s]Gb|sf] ;ª\Vof !!( /x]sf] 5 . b]zel/df (^% dlxnf / ^!@ k'?if u/L hDdf !%&& hgf j[4f>ddf /x]sf] kfOPsf] 5 .18
;/sf/n] Ho]i7 gful/ssf nflu dgf]/~hg tyf tf]lsPsf If]qx¿df ljz]if 5'6 k|bfg
ug{ ;]jfk|bfosx¿nfO{ pTk|]l/t ug]{ gLlt lnPsf] 5 . To;}u/L ;Ddflgt ;jf]{Rr
cbfntn] P]gcg'¿k Ho]i7 gful/sx¿nfO{ ;fj{hlgs tyf cGo ;]jfdf %) k|ltzt 5'6
lbg ;/sf/sf gfddf k/dfb]zsf] cfb]z;d]t hf/L u/]sf] 5 . s]xL ;fj{hlgs ;jf/L
;fwgx¿df Ho]i7 gful/s cf/If0f l;6sf] Joj:yf u/L ef8fdf %) k|ltzt 5'6 lbg]
gLlt lnOPsf] eP klg To;sf] sfof{Gjog kIf Psbd lkmtnf] 5 . ;fdflhs ;'/Iffsf]
cjwf/0ffcg';f/ ;/sf/n] xfn ;fdflhs ;'/IffcGtu{t &) jif{ pd]/ k"/f u/]sf h]i7
gful/snfO{ b'O{ xhf/ ?lkofFsf b/n] dfl;s eQf k|bfg ub}{ cfPsf] 5 .
cfof]un] u/]sf] cg'udgsf] cfwf/df Ho]i7 gful/s eQfnfO{ lgjf{xd'vL x'g] u/L j[l4
ug{], ;fj{hlgs oftfoft / :jf:Yo If]qdf z'Ns 5'6 ug]{, Ho]i7 gful/s;DaGwL P]gsf]
;dofg's"n ;+zf]wg ug]{, Ho]i7 gful/snfO{ kl/Tofu ug]{ sfo{nfO{ ck/fwLs/0f
ug]{nufotsf ljifox¿df ul/Psf l;kmfl/;x¿ cem};Dd sfof{Gjog x'g ;s]sf 5}gg\ .
oL ljz]if Joj:yfsf afah'b klg Ho]i7 gful/ssf] cj:yf ;Gtf]ifhgs 5}g . j[4f>d,
x]/rfx s]Gb| j[l4 x'Fb} hfg' eg]sf] Ho]i7 gful/sx¿ kl/jf/af6 ckx]lnt x'g k'Ug' xf] .
clxn] klg pgLx¿ cfly{s, ;fdflhs, :jf:Yo / kfl/jfl/s ;d:ofaf6 ;tfOsf 5g\ .
;8s tyf d7dlGb/x¿df dfuL u'hf/f rnfpg'k/]sf] 5 . ;/sf/sf] nufgL nlIft ju{
-h]i7 gful/s_ ;Dd k'Ug g;s]sf] l:ylt 5 .
16= ;}j'n] dx]Gb| Ho]i7 gful/ssf] ;fdflhs ;'/Iffdf :yfgLo ;/sf/sf] e"ldsf, ;zQmLs/0f -jif{ !$ k"0ff{ª\s #!_ dlxnf, afnaflnsf tyf Ho]i7 gful/s dGqfno, c;f/ @)&% .http://mowcsw.gov.np//public/uploads/1102047078 Sasaktikaran_Mahila_Mantralaya_2075_CTP_Final.pdf 17.http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Mid_Term_Report_on_Senior_Citizen_Home_monitoring_Ashoj_14_2075.pdf 18 Ibid
48 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
kl/jf/af6 dfof, :g]x, ;Ddfgsf] cefjdf sltko Ho]i7 gful/s j[4f>ddf k'Ug afWo
5g\ . cfly{s, zf/Ll/s Pj+ dfgl;s ¿kdf sdhf]/ x'g yfn]kl5 kl/jf/n] af]em dx;';
ug]{ / j[4f>ddf /fVg] kl/kf6Ldf j[l4 x'Fb} uPsf] cj:yf 5 . cfw'lgsLs/0f / klZrdL
;+:s[ltsf] a9\bf] k|efjn] ubf{ k|frLg k/Dk/f ;+:s[ltsf] lj36gn] ljs[ltnfO{ :yfg
lbPsf] b]lvG5 . o;sf] ;fy} k':tfGt/sf] vf8ndf j[l4 x'Fb} uO/x]sf] 5 . g]kfnL ;dfh
;+o'Qm kl/jf/af6 Psn kl/jf/tkm{ hfFbf o;sf] c;/ Ho]i7 gful/sdfly kg{ uPsf] 5 .
PSnf] hLjg JotLt ug{'kg]{, ;DklQ gx'Fbf ckx]lnt x'g'kg]{, b'Jo{jxf/ ;xg'kg]{ / cGttM
3/af6} lgisfl;t x'g'kg]{ cj:yf b]lvPsf] 5 .
o; ;DaGwdf k|efjsf/L 7f]; gLlt / sfo{qmdsf] k|efjsf/L sfof{Gjog x'g g;s]sf]
l:ylt 5 . ;/sf/L tj/df lbOg] cg'bfg kf/bzL{ x'g g;Sbf lbjf ;]jf s]Gb|x¿df
nufgLsf] ;b'kof]u x'g g;s]sf] kfOFb}g . klZrdf ;+:s[ltsf] a9\bf] k|efj, a;fOF;/fO,
j}b]lzs /f]huf/Lnufotsf sf/0faf6 kl/jf/ ljv08gsf] qmd tLj| x'Fb} uPsf] 5 .
o;af6 ;a}eGbf a9L Ho]i7 gful/sx¿ k|efljt ag]sf 5g\ . j[4fj:yfaf6 sdhf]/
dfgl;s tyf zf/Ll/s cj:yfdf pgLx¿sf] x]/rfxdf uDeL/ ;d:ofx¿ b]lvPsf 5g\ .
ctM Ho]i7 gful/ssf] dfgj clwsf/nfO{ ;Daf]wg ug{ ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿sf]
Wofg s]lGb|t ug{ l9nf eO;s]sf] 5 .
—cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/
k|To]s JolQmn] cfˆgf] of]Uotf, Ifdtf / 5gf]6cg';f/ /f]huf/L k|fKt ug'{ p;sf] clwsf/
xf] . cfk|jf;L sfdbf/ / pgLx¿sf kl/jf/sf ;b:ox¿sf] ;+/If0f;DaGwL cGt/f{li6«o
dxf;lGw, !(() sf] wf/f @ -!_ n] cfkm" gful/s g/x]sf] /fi6«df tna kfpg]
lqmofsnfkdf nufOg] jf nfu]sf] jf nufOPsf] JolQmnfO{ ;Demg'kb{5 egL cfk|jf;L
sfdbf/sf] kl/efiff u/]sf] 5 . o; dxf;lGwn] cfk|jf;L sfdbf/nfO{ lje]blj?4sf]
clwsf/, /fli6«otfsf] clwsf/, oftgf, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ jf
b08lj?4sf] clwsf/sf] Joj:yf u/]sf] 5 . bf;Tj, bf;Jofkf/, ha/h:tL >dlj?4sf]
clwsf/, u}/sfg'gL kqmfplj?4sf] clwsf/, :jR5, lgikIf ;'g'jfO, :jtGqtf / ;'/Iff,
:j}lR5s lu/km\tf/L jf y'gflj?4sf] clwsf/nfO{ ;'/lIft u/]sf] 5 .
j}b]lzs /f]huf/;DaGwL P]g, @)^$ / j}b]lzs /f]huf/ gLlt sfof{Gjogdf /x]sf 5g\ .
To;}u/L j}b]lzs /f]huf/;DaGwL GofofwLs/0f / >d–;xrf/Lsf] Joj:yf 5 . o;afx]s
;/sf/n] j}b]lzs /f]huf/sf lgldQ sfdbf/ k7fpg] ;DaGwdf /f]huf/d"ns b]zx¿df
;Demf}tfdfkm{t ljz]if Joj:Yff;d]t ub}{ cfPsf] 5 . o;cg'¿k g]kfn ;/sf/n] blIf0f
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 49
sf]l/ofdf sfdbf/ k7fpg] p2]Zon] OkLP; k4ltcGtu{t Go"gtd z'Nsdf k|lzIffyL{
cfk|jf;L g]kfnL sfdbf/ k7fpgsf nflu ;Demf}tf u/]sf] 5 eg] hfkfg;Fu klg o:t}
k|s[[ltsf] ;Demf}tf u/L k|lzIffyL{ g]kfnL sfdbf/x¿ k7fpFb} cfPsf] 5 .
g]kfn d"n¿kdf sfdbf/ k7fpg] /fi6« xf] . v'nf l;dfgf kf/ u/L ef/t / ltAat hfg]
sfdbf/x¿sf] s'g} clen]v g} 5}g . g]kfnn] !!) j6f d'n'snfO{ >dsf nflu v'nf
u/]sf]df xfn O/fsdf hfg ;/sf/n] /f]s nufPsf] 5 . JolStut >d :jLs[lt lnO{ hfg]
d'n'ssf] ;ª\Vof !&@ j6f /x]sf] 5 . tnsf] tflnsfcg';f/ g]kfnaf6 j}b]lzs
/f]huf/Ldf hfg] sfdbf/x¿sf] gf} jif{sf] >d :jLs[lt lnPsf] ;ª\Vofn] klg a9\bf] b/ /
36\bf] b/sf] :ki6¿kdf cfFsng ug{ ;lsG5 .
cfly{s jif{ -;g\df_
k'?if dlxnf hDdf jflif{s a9\bf] / 36\bf] b/
jflif{s j[l4÷36\bf] k|ltzt
@))*÷@))( @,!!,#&! *,%($ @,!(,(^% — — @))(÷@)!) @,*$,)#* !),)%^ @($,)($ &$,!@( ##=& Ü @)!)÷@)!!_ #,$$,#)) !),$! ^#%$,&! ^),^@@ @)=^ @)!!÷@)!@_ #^!,&)& @@,(%* #*$^^% @(,($( *=$ @)!@÷@)!#_ $@#,$*@ @&,&^& $%!,@$( ^^,%*$ !&=# @)!#÷@)!$_ $(@,^%) @(,!(( %@!,*$( &),^)) !%=^ @)!$÷@)!%_ $&&,^(! @!,!$! $((,!)@ –@@,&$& –$=$ @)!%÷@)!^_ #*%,@@& !*,^$) $)#,^*& –(%,$!% –!(=! @)!^÷@)!&_ #^@,*@ ^@),!@) #*@,($^ –@),&$! –%=! hDdf ##,$#,@(@ !^*,(*! #%,!@,@&#
;|f]t M >d tyf /f]huf/ dGqfnosf] k|ltj]bg, @)!*
j}b]lzs /f]huf/df hfg] g]kfnLx¿sf] lxt ;+/If0f ug]{ p2]Zo /fvL >d tyf /f]huf/ dGqfnon] @)&@ h]7 @^ ut]b]lv ;ft /fi6«x¿df ljz]if Jo:yf u¥of] . o; Joj:yfdf /f]huf/L ug{ hfg] sfdbf/sf] nflu /f]huf/bftf sDkgLn] le;f / cft]hft] xjfO{ l6s6afkt nfUg] vr{ Aoxf]g'{kg]{]{ k|fjwfg 5 . o:tf d'n'sx¿df dn]l;of, stf/, ;fpbL c/]laof, ;+o'Qm c/a Old/]6\;, s'j]t, ax/fOg / cf]dfg /x]sf 5g\ . j}b]lzs /f]huf/df ;+nUg lghL sDkgLx¿ clxn] klg o; sfo{sf] lj/f]wdf b]lvG5g\ . lgMz'Ns l6s6 / le;f;DaGwL k|fjwfgsf] sfof{Gjog kIf Jojxf/df k|efjsf/L b]lvg ;s]sf] 5}g . kmntM Joj;foLn] a9L /sd lnO{ !) xhf/sf] e/kfO lbg] u/]sf tYox¿ aflx/ cfO/x]sf 5g\ .
50 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
b]z clxn] cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] ljk|]if0fdf lge{/ 5 . ptf j}b]lzs /f]huf/df ;+nUg ;Lldt sfdbf/x¿sf] cj:yf ;Gtf]ifhgs eP klg 7"nf] lx:;f bogLo cj:yfaf6 u'h|g afWo 5 . d'n'sdf ck]lIft /f]huf/Lsf] cj;/ l;h{gf x'g g;Sbf ljb]lzg]sf] ;ª\Vof 7"nf] 5 . cfly{s ;DkGgtf Pj+ b}lgsLrof{sf] nflu ljb]lzPsf sfdbf/x¿dWo] sltn] Hofg u'dfPsf 5g\ eg] slt cËeË x'g k'u]sf 5g\ .
j}b]lzs /f]huf/ k|j4{g af]8{sf] clen]vcg';f/ cfj @)^&÷@)^* b]lv @)&$÷@)&% ;Dd d[ts sfdbf/sf] ;ª\Vof -dlxnf !@@ / k'?if_ %&!) u/L hDdf %*#@ / cËeË÷czSt la/fdLsf] ;ª\Vof k'?if &%( / dlxnf @* u &*& hgf /x]sf] 5 . af]8{n] xfn;Dd cfly{s ;xof]u u/]sf] d[ts sfdbf/ kl/jf/nfO{ k'?if ^^#( / dlxnf !%) hgf, la/fdL tyf cËeË !@)@ hgf / p4f/df !)% hgfnfO{ ;xof]u k'¥ofPsf] b]lvG5 . zj lemsfOPsf] ;ª\Vof @)^ hgf, ;DalGwt kl/jf/df k7fOPsf] zj !))# hgf, :jf:Yo pkrf/ ;xof]u %( hgf /x]sf] 5 . oL sfo{sf] k|of]hgsf] nflu af]8{af6 Ps ca{ %^ s/f]8 && nfv ($ xhf/ ?lkofF vr{ ePsf] 5 . dn]l;of, ;fpbL c/a, stf/, ;+o'Qm c/a Old/]6\;, s'j]t, cf]dfg, ;fOk|;, n]agfg, hf]8{g / u0ftGq blIf0f sf]l/of g]kfnL dlxnf >ldsx¿sf ;a}eGbf pRr !) uGtJo d'n'sx¿df ;"rLs[t ul/Psf 5g\ .
cfof]un] o; cfly{s jif{df cWofudg ljefucGtu{t lx/f;t, j}b]lzs /f]huf/ ljefu, lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] cWofudg sIf / >d 8]:s, ef/tLo ;Ldfgfsfsf] cg'udg u/]sf] lyof] . g]kfn ;/sf/sf clwsf/Lx¿, u}/;/sf/L ;+:yfsf k|ltlglw, k"j{ /fhb"t, of]hgf cfof]usf k"j{ ;b:ox¿;Fusf] k/fdz{ 5nkmn rnfPsf] lyof] . To;}u/L hgsk'/ / lj/f6gu/df k|fb]lzs ;Dd]ng Pj+ cGtlqm{ofTds sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] 5 . cg'udg, ;Dd]ng, /fli6«o k/fdz{ uf]i7Laf6 k|fKt tYox¿, ;'emfjx¿sf] cfwf/df x]bf{ g]kfnL cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] cj:yf ;Gtf]ifhgs b]lvFb}g . k|fKt tYox¿sf] cfwf/df x]bf{ cfk|jf;L g]kfnL sfdbf/x¿sf] cj:yf b]xfoadf]lhd /x]sf] kfOG5M M
— uGtJo d'n'sdf cnkq / pkrf/fy{ cfk|jf;L >ldsx¿sf] p4f/ tyf :jb]z lkmtL{;DaGwL sfo{ ck]Iffs[t ¿kdf k|efjsf/L x'g g;s]sf],
— j}b]lzs /f]huf/;DaGwL P]gdf ha{h:tL >d / a]rlavghGo s;'/ b08gLo x'g] Joj:yf ;dfj]z gx'Fbf sfdbf/x¿ kLl8t x'g'k/]sf],
— /f]huf/Lsf nflu ef/t hfg] nfvf}+ g]kfnL gful/sx¿sf] ;+/If0f / ;+j4{gsf] ljifonfO{ j}b]lzs /f]huf/ P]gn] ;d]6\g g;s]sf],
— ef/tdf /x]sf g]kfnL sfdbf/x¿ g]kfn kms{Fbf b'O{ b]zsf] ;Ldfgfsfdf ;d:of jf n'6kf6df kg]{ u/]sf],
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 51
— >lds egf{ ug]{ lgsfo -Dofkfj/ Ph]G;L, :jf:y k/LIf0f ;+:yf, cled'vLs/0f ;+:yfx¿_ / Ph]G6sf lqmofsnfksf] cg'udg / lgodg k|efjsf/L x'g g;s]sf],
— dlxnf cfk|jf;L sfdbf/sf] ;DaGwdf ljz]if ;+/If0fsf] cefj /x]sf],
— j}b]lzs /f]huf/Ldf hfg] >ldsx¿;Fu ul/g] bf]xf]/f] s/f/sf] cGTo gePsf] tyf /fxbfgL Pj+ dxTTjk"0f{ sfuhft pgLx¿n] cfkm}+;Fu /fVg kfpg] clwsf/sf] ;Ddfg x'g g;s]sf],
— tf]lsPeGbf a9L z'Ns lng /f]Sg] / /sd e'QmfgLsf] clgjfo{ /l;b lbnfpg] sfo{ sfof{Gjg x'g g;s]sf],
— j}b]lzs /f]huf/af6 kLl8t JolQm / pgLx¿sf] kl/jf/sf] /fHosf ;]jf tyf Gofodf kx'Fr ;xh x'g g;s]sf],
— cfk|jf;L sfdbf/x¿n] ef]Ug'k/]sf] ;d:ofsf] cg'kftdf ph'/L ug]{ ;xh jftfj/0f g/x]sf],
— k|:yfgk"j{sf] cled'vLs/0f k|lzIf0f k|efjsf/L x'g g;s]sf],
— j}b]lzs /f]huf/df hfg rfxg]x¿sf nflu l;kd"ns tflnd k|bfg ug]{ ;Gbe{df /fHosf tflnd lbg] ;+:yfx¿aLr ;dGjosf] cefj eO{ PsLs[t sfo{of]hgf th'{df u/L nfu" ug{ g;s]sf],
— j}b]lzs /f]huf/Lsf] Joj:yfkg / lgodg ug]{ sfof{nox¿sf] Ifdtf clej[l4sf nflu yk k|efjsf/L sbd rfNg'kg]{ cj:yf /x]sf],
— ;a} uGtJo d'n'sx¿;Fu låkIfLo >d;Demf}tf x'g g;s]sf],
— g]kfnL cfk|af;L sfdbf/ /x]sf b]zsf ljb]zl:yt g]kfnL lgof]ux¿df cfly{s, ef}lts / dfgj ;+zfwgsf] cefj eO{ e"ldsf k|efjsf/L x'g g;s]sf],
— cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/ ;+/If0fsf] ljifodf u7g ePsf pRr:t/Lo ljleGg ;ldlt, sfo{bnx¿sf] ;'emfj, ;jf]{Rr cbfntsf] km};nf / /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjogdf uDeL/tf gb]lvPsf],
— j}b]lzs /f]huf/af6 lelqPsf] ljk|]if0fnufotsf b]zn]] k|fKt ug]{ cfly{s ;|f]tsf] t'ngfdf >ldsx¿sf] clwsf/ ;+/If0f / ;+j4{gsf] nflu ;/sf/L uDeL/tfsf] cefj /x]sf],
— j}b]lzs /f]huf/;DaGwL 7uL :yfgLo :t/df klg eO/x]sf] kfOP klg To;pk/ pkrf/;lxtsf] ph'/L ;'Gg] :yfgLo ;+oGqx¿sf] cefj /x]sf],
52 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
— j}b]lzs /f]huf/df hfg] g]kfnLx¿n] hUuf /flhgfdf kf; u/fO C0f pknJw u/fpg] / ljb]zaf6 kmls{;s]kZrft\ C0f r'Stf ug{ hfFbf hUufsf] d"No a9\g hfFbf hUuf;d]t lkmtf{ gul/lbg] cj:yf kfOPsf],
— ;/sf/n] nfu" u/]sf] k|mL l6s6 k|mL le;fsf] lg0f{o sfof{Gjog x'g g;s]sf],
— g]kfn ;/sf/n] 3/]n' dlxnf sfdbf/x¿nfO{ j}b]lzs /f]huf/df hfg k|ltaGw nufpFbf ef/t x'b} uGtJo d'n'sx¿df hfg] u/]sf] / oxL sf/0f pgLx¿ >d zf]if0f tyf of}g zf]if0fdf ;d]t kg]{ u/]sf],
— j}b]lzs /f]huf/df hfg] sfdbf/x¿sf] :jf:Yo k/LIf0fdf b]zcg';f/ km/skm/s z'Ns /xL lghL If]qsf] Psflwsf/ /x]sf],
— uGtJo d'n'saf6 d[To' eO{ NofOPsf zjx¿dWo] lrlsT;ssf] k|ltj]bgdf clwsf+z d[To' k|fs[lts ¿kdf ePsf] egL pNn]v ul/Psf],
— uGtJo d'n'sx¿df b]lvg] :jf:Yo ;d:ofx¿sf] ;DaGwdf /f]huf/df hfFbfsf ;dodf :jb]zdf :jf:Yo k/LIf0f ug]{ gul/Psf],
— ljefudf /x]sf] ph'/Lx¿dfly vf;} ;Daf]wg x'g g;s]sf] / ph'/L km5f}{6sf] ;ª\Vof Go"g /x]sf],
— j}b]lzs /f]huf/sf] gfddf dfgj a]rlavg / dfgj t:s/Lh:tf sfo{x¿ eO/x]sf] .
dflysf] lrq0faf6 s] k|:6 x'G5M eg] j}blzs /f]huf/df ;+nUg JolQmx¿sf] clwsf/ bogLo cj:yfdf 5 . o;sf] ;dfwfgsf nflu cfof]un] g]kfn ;/sf/nfO{ !^ j6f zLif{sdf l;kmfl/; u/]sf] 5Ù h;df cnkq, pkrf/ u/fO/x]sf cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿sf] p4f/ tyf :jb]z lkmtL{, sfg'g ;+zf]wg, >lds egf{ ug]{ Ph]G;L / Ph]G6sf lqmofsnfk cg'udg / lgodg 5g\ . To;}u/L dlxnf cfk|jf;Lpk/sf] lje]b cGTo / ljz]if ;+/If0fsf] Joj:yf, ;'emfj / km};nf sfof{Gjog, cGt/f{li6«o ;lGw cg'df]bgnufotsf ljifo /x]sf 5g\ . l;kmfl/;sf] k"0f{ ljj/0f cg';"rL cf7df pNn]v ul/Psf] 5 .
—e"sDkaf6 k|efljtx¿sf] clwsf/
lj=;+= @)&@ j}zfv !@ df uPsf] e"sDksf] c;/ clxn];Dd klg b]lvPsf] 5 . ;f] e"sDkdf u/L *&*) hgfsf] d[To' ePsf] lyof] eg] @@#)) hgf 3fOt] ePsf lyP . e"sDkdf $(*%*@ j6f JolQmut 3/ k"0f{tM Wj:t / @%^^(& 3/ cf+lzs ¿kdf Ifltu|:t ePsf x'g k'u]sf lyP . sl/a ())) ljBfnosf !())) sIffsf]7f k"0f{¿kdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 53
/ !!))) eGbf a9L sf]7f cf+lzs ¿kdf Iflt ePsf 5g\ . e"sDkaf6 !!)) :jf:Yorf}sL Pj+ c:ktfnx¿, @^%^ j6f ;/sf/L sfof{nosf ejgx¿df k"0f{ Iflt k'u]sf] lyof] . e"sDkaf6 ;ft va{ 5 ca{ ?lkofF a/fa/sf] Iflt ePsf] cj:yf b]lvG5 . e"sDkaf6 !$ lhNnf cToflws, !! lhNnf k|efljt / ^ lhNnf ;fdfGo k|efljt aGg k'u]sf lyP .
e"sDkkZrft\ p4f/ tyf /fxtsf] sfo{ ult lnP klg To;kl5 x'g'kg]{ k'gM:yfkgf sfo{n] ck]lIft ult lng g;s]sf] l:ylt 5 . e"sDkaf6 l;lh{t ;d:of ;dfwfgsf nflu k|flws/0f u7gdf ePsf] l9nfOn] sfdsf/afxLdf c;/ kg{ hfg' :jfefljs lyof] . k|flws/0fsf] u7gkZrft\ OlGhlgo/ kl/rfng u/L ef}lts ;+/rgfsf] Iflt ;j]{If0f, tYofÍ ;Íng, nfeu|fxL;Fu ;Demf}tf, ls:tf ljt/0f cflb sfo{ ePsf 5g\ .
;/sf/ kl/jt{g;Fu} k|flws/0fsf] g]t[Tjdf kl/jt{g x'g', sfdn] ck]lIft ult lng g;Sg', k|lqmofut hl6ntf, sdhf]/ cfly{s cj:yf, hgzlQm cefj, a9\bf] dxFuLnufotsf sf/0f klg sfdsf/afxLx¿ ;Gtf]ifhgs ¿kdf cufl8 hfg g;s]sf] cj:yf 5 .
Nffeu|fxL ;"rLdf k/]sf s'n ;ª\Vof M *!)^()
k|anLs/0f ;"rLdf k/]sf Nffeu|fxL ;ª\VofM ^!*(!
cg'bfg ;Demf}tf ;DkGgM &@@!)!
klxnf] ls:tf ljt/0fM &!$!&$
bf];|f] ls:tf e'QmfgLsf nflu lgj]bg lbg] ;ª\VofM %@$#*(
bf];|f] ls:tf e'QmfgLsf nflu k|df0fLs/0f ul/Psf nfeu|fxL ;ª\VofM %!$!%)
t];|f] ls:tf e'QmfgLsf nflu lgj]bg lbg] nfeu|fxL ;ª\VofM #@%&)@
aGb} u/]sf 3/x¿M %%&$!)
lgdf{0f ;DkGg ePsf 3/M #)%**#
btf{ ePsf s'n u'gf;fM @#&)*%
km5f}{6 ePsf u'gf;fx¿M @)%%*$ ;|f]tM /fli6«o k'glg{df{0f k|flws/0f
http://www.nra.gov.np/np
dfly plNnlvt ;/sf/L tYofÍnfO{ x]bf{ klg k|:6 kfb{5M sfd ;Gtf]ifhgs ¿kdf cufl8 a9\g ;s]sf] 5}g . k'gM:yfkgfsf] kvf{Odf a;]sf w]/} kLl8tx¿sf] cj:yf bogLo b]lvG5 . nfeu|fxLsf] ;"rLdf kg]{ ;ª\Vof *!)^() / lgdf{0f ;DkGg ePsf 3/x¿sf] ;ª\Vof #)%**# b]lvG5 . o;aLrsf] cGt/af6 klg sfdsf] ult cToGt ;':t b]lvG5 .
54 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cfof]un] e"sDk clt k|efljt lhNnfx¿sf c:ktfn, ljBfno, Ifltu|:t 3/ tyf ;+/rgfx¿sf] cg'udg u/L k|fKt tYosf] cfwf/df ;/sf/sf] Wofgfsif{0f u/fPsf] lyof] . o;sf] ;fy} ;'wf/ ug'{kg]{ ljifodf cfof]un] g]kfn ;/sf/nfO{ #$, /fhgLlts bn, u};; / gful/s ;dfhnfO{ tLg÷tLg / ;a}sf nflu egL Pp6f l;kmfl/; u/] klg sfof{Gjog cj:yf ;Gtf]ifhgs 5}g .
cfof]un] ul/sf l;kmfl/;df e"sDk k|efljtx¿sf] cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[ltsnufot ;du| dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;+j4{gsf nflu k'glg{df{0fsf qmddf dfgj clwsf/d'vL cjwf/0ff cjnDag ug'{kg]{ ljifodf hf]8 lbPsf] lyof] . k'glg{df{0f sfo{of]hgf th'{dfb]lv sfof{Gjogsf ;a} r/0fdf e"sDk k|efljtx¿sf] ;dfj]lztf / ;xeflutfsf cfwf/df of]hgfa4 ¿kdf sfo{ ;~rfng k|efjsf/L ¿kdf ug'{kg]{ pNn]v u/]sf] lyof] . ;/sf/L sfof{nosf] ejg k'glg{df{0f ubf{ :jf:Yo, lzIffh:tf cfwf/e"t / cTofjZos ljifo;DaGwL ejgx¿nfO{ k|fyldstf lbg] tyf gofF aGg] ejgx¿ ckfËtfd}qL x'g] u/L lgdf{0f ug]{ of]hgf agfO{ sfof{Gjog ug{ cfu|x u/]sf] lyof] . e"sDkaf6 gi6 ePsf P]ltxfl;s, wfld{s Pj+ ;f+:s[lts ;Dkbfsf] k'glg{df{0f ubf{ ;f]sf] df}lnstf;d]tnfO{ b[li6ut ug{ eg]sf] lyof] . o;sf ;fy} e"sDksf] sf/0f hldg rls{P/ klx/f]sf] hf]lvd a9]/ a:tL ;fg{ egL k|fljlws 6f]nLx¿af6 l;kmfl/; ePsf a:tLx¿ vfnL u/L k'gM:yfkgf sfo{df hf]8 lbg cfu|x u/]sf] lyof] . oL l;kmfl/;x¿ clxn] klg k"0f{tM sfof{Gjog x'g ;s]sf 5}gg\ .
e"sDk kLl8tx¿sf] 7"nf] lx:;f clxn] klg kL8fd'Qm x'g ;s]sf] 5}g . sfdsf/afxL h'g ultdf cufl8 al9/x]sf 5g\, ult cToGt ;':t 5 . d'n's ;‹Lo ;+/rgfdf uO;s]sf] cj:yfdf k|flws/0fn] k|b]z / :yfgLo tx;Fu cfjZos ;dGjo / ;xsfo{sf ;fy cufl8 a9\g'kg]{ cj:yf 5 .
—ljsf; / jftfj/0fsf] clwsf/
ljsf; / :jR5 jftfj/0f;DaGwL clwsf/x¿ dfgj hLjg;Fu k|ToIf ;DalGwt 5g\ . dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq !($*, cfly{s ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL dxf;lGw !(^^, dlxnflj?4 x'g] ;a} lsl;dsf e]befj pGd"ng;DaGwL dxf;lGwsf] !(&(, afn clwsf/ dxf;lGw !(*(, cfOPncf] !^( df klg ljsf; / jftfj/0fsf] ljifonfO{ dfgj clwsf/sf] ljifosf] ?kdf x]l/Psf] 5 . ljsf;sf] clwsf/;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;‹Lo 3f]if0ffkq ;g\ !(*^ n] ljsf;nfO{ dfgj clwsf/sf] ljifosf ?kdf pNn]v u/]sf] 5 . s]Gofsf] g}/f]jLdf !(&# df ;+o'Qm /fi6«;‹ jftfj/0f sfo{qmd / ;g\ !(() df k[YjL ;Dd]ng, ;g\ !(() sf] leogf ;Dd]ng, / ;g\ !((@
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 55
df a|flhnsf] l/of] b h]g]l/of]df k[YjL ;Dd]ngn] jftfj/0fsf] clwsf/df hf]8 lbPsf] kfOG5 .
jftfj/0f ;+/If0f P]g, @)%# tyf jftfj/0f ;+/If0f lgodfjnL, @)%$ df jftfj/0f ;+/If0fdf k|fyldstf lbPsf] 5 . g]kfnsf] df}h'bf ;+ljwfg, @)&@ sf] wf/f #) df :jR5 jftfj/0fsf] clwsf/sf] pNn]v ul/Psf] 5Ù h;df -!_ k|To]s gful/snfO{ :jR5 / :j:y jftfj/0fdf afFRg kfpg] xs x'g]5 . -@_ jftfj/0fLo k|b"if0f jf x|f;af6 x'g] Ifltafkt kLl8tnfO{ k|b"ifsaf6 sfg'gadf]lhd Ifltk"lt{ kfpg] xs x'g]5 . -#_ /fi6«sf] ljsf;;DaGwL sfo{df jftfj/0f / ljsf;aLr ;d'lrt ;Gt'ngsf nflu cfjZos sfg'gL Joj:yf ug{ o; wf/fn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g egL pNn]v 5 . rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfn] gful/ssf] :jR5 jftfj/0fdf aFfRg kfpg] clwsf/nfO{ sfo{of]hgfdf ;d]6]sf] 5 . ljsf; / jftfj/0f;DaGwL k|fjwfgx¿nfO{ x]bf{ :ki6 x'G5M oL b'O{ clwsf/ cfk;df cGt;{DalGwt 5g\ . jftfj/0f ;+/If0f ljgfsf] ljsf; / jftfj/0fsf] gfddf ljsf; k"0f{ cj?4tfaLr tfnd]n ;Dej x'g ;Sb}g .
jt{dfg cj:yfdf ljsf; / jftfj/0fsf] ;+/If0fsf nflu /fli6«o / cGt/f{li6«o ¿kdf ljleGg cleofgx¿ ;~rfng eO/x]sf 5g\ . cfof]un] klg oL If]qdf k|fyldstfsf ;fy sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . cfof]uaf6 ul/Psf] cg'udg tyf cg';Gwfg -s}nfnL, s~rgk'/, afFs], alb{of, bfª, ?kGb]xL, sf7df8f}F, nlntk'/ -vf]sgf_, eQmk'/, g'jfsf]6_, 5nkmn, cGtlqm{of, ljZj jftfj/0f lbj;nufotsf sfo{qmdaf6 k|fKt lgisif{sf cfwf/df ljz]ift ;x/L If]qdf ljsf; / jftfj/0fsf] cj:yf bogLo b]lvPsf] 5 .
cg'udgaf6 k|fKt tYonfO{ x]bf{ ljZj ;Dkbfsf] If]qleq ;dfj]z ko{6sLo, wfld{s tyf k'/ftflTjs dxTTj /x]sf] n'lDagL If]q jftfj/0f k|b"if0fsf] df/df k/]sf] 5 . jftfj/0f;DaGwL sfg'gL dfkb08 kfngf x'g g;s]sf], l;d]G6nufotsf pBf]uwGbfaf6 lg:sg] cTolws w'Fjfw'nf]sf] sf/0f ;f] If]qdf jfo'k|b"if0f j[l4 x'g k'u]sf] b]lvG5 . kmntM :yfgLojf;L tyf ko{6sx¿df Zjf;k|Zjf;, 5fnfhGonufotsf ;d:of b]lvPsf 5g\ . k'/ftflTjs dxTTjsf ejg, d"lt{ tyf u'Dafx¿ lvOP/ lau|g ;Sg] tyf t'jfFnf] tyf afSnf] x':;' a9\g uO{ x]/fOdf ;d:of kg{ uPsf] l:ylt 5 . o; cnjf s[lif, vfBfGg / kz'k+IfLsf] cfxf/df ;d]t gs/fTds k|efj k/]sf] l:ylt 5 .
sf7df8f}F pkTosfsf] jfo'k|b"if0fsf] k|d'v sf/0f cJojl:yt ;x/Ls/0f, kmf]x/d}nf Joj:yfkgdf ;d:of, ;8s lj:tf/ tyf ljsf; lgdf{0fsf sfo{af6 ljleGg ;d:ofx¿ k}bf ePsf 5g\ . ;8s la:tf/sf nflu eTsfOPsf 3/ / d"n ;8sx¿df d]nDrL vfg]kfgL cfof]hgfsf] kfOk la5Øfpg] qmddf lgl:sPsf] w'nf]af6 hghLjg cToGt k|efljt aGg k'u]sf] 5 . avf{ ofdsf] lxnf]n] ;8s jf wfgv]t 5'6Øfpg g;lsg] l:ylt 5 . eTsfpg] sfddf tLj|tf t/ agfpgdf tbf?stf gb]lvPaf6 ljsf; lgdf{0f / jftfj/0fsf] cj:yf bogLo b]lvG5 . ;j{;fwf/0fdf ?3fvf]sL, 5fnfsf] PnhL{, cfFvf lrnfpg] / dfgl;s ?kdf lr8lr8fx6h:tf dgf]j}1flgs ;d:ofx¿ b]lvPsf 5g\ .
56 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
pkTosfdf 6«flkms Joj:yfkgdf vl6Psf sl/a tLg ;o krf; k|x/Lx¿df jfo'k|b"if0fsf sf/0f kmf]S;f]df ;d:of b]lvPsf] l:ylt 5 . pkTosfleq /x]sf sl/a tLg ;o krf; OF6f pBf]ux¿ /x]sf] / To;af6 x'g] k|b"if0fsf] lx:;f emG8} #) k|ltzt 5 . cf};t cGo If]qdf eGbf eQmk'/df OF6fe§f pBf]ux¿ a9L b]lvG5g\ . lxpFbdf dfq pBf]u ;~rfng x'g] u/]sf] / To;df sfo{/t sfdbf/, pgLx¿sf kl/jf/ pBf]uleq a:g afWo 5g\ . o;af6 sfdbf/, kl/jf/ / afnaflnsfx¿sf] :jf:Yodf ;d]t gs/fTds c;/ k/]sf] l:ylt 5 .
nlntk'/ dxfgu/kflnsfsf] vf]sgf, a'ªdlt, sfo{ljgfos / 8's'5fkdf sf7df8f}F–t/fO{ b|'tdfu{nufotsf kl/of]hgfsf ljsf; lgdf{0fsf sfo{ cufl8 a9\g ;s]sf 5}gg\ . g]kfn ;/sf/af6 ljsf; lgdf{0fsf sfo{ of]hgf lgdf{0f / sfof{Gjog ubf{ :yfgLojf;L tyf cflbjf;L hghfltx¿sf] wfld{s :jtGqtfnfO{ ;Ddfg, ;+/If0fdf k|of{Kt Wofg k'¥ofpg g;s]sf] l:ylt 5 . ljsf; lgdf{0fsf nflu hUuf clwu|x0f ubf{ JolQmsf] ;DklQsf] clwsf/ ;+/If0ftkm{ ;r]t x'g g;s]sf] b]lvG5 . s}nfnL÷s~rgk'/ / dWoklZrd If]qsf afFs], alb{of, bfª / Ko'7fg lhNnfx¿;d]t jftfj/0fLo cj:yf gfh's b]lvG5 . kmf]xf]/ Joj:yfkg x'g g;Sg', vlgh kbfy{ pTvgg, gbLnufot k|fs[lts ;+/rgfx¿sf] cTolws bf]xg Pj+ jfo'k|b"if0f j[l4 eO/x]sf] 5 . o;k5fl8 ljgfof]hgf ljsf; lgdf{0fsf sfo{, pBf]ux¿af6 lgisfl;t k|b"if0f k|d'v sf/0f b]lvG5g\ .
ljsf; lgdf{0fsf sfo{x¿ sfof{Gjog ubf{ ;a}lt/ eTsfpg] sfo{df cft'/tf b]lvG5 . t/, lgdf{0f ;DkGg u/fpgdf vf;} rf;f] b]lvPsf] 5}g . k|fyldstf s] xf] eGg]df ;DalGwt lgsfox¿ g} k|:6 5}gg\ . ljsf; lgdf{0f sfof{Gjog ug]{ lgsfox¿aLr cfk;L ;dGjogsf] cefj 5 . lhDd]jf/L lng] eGbf klg kG5fpg] k|j[lQ km:6fPsf] 5 . cbfntaf6 ;dod} pko'Qm cfb]z jf km};nf x'g g;Sbf klg ljsf; lgdf{0fsf sfo{n] ult lng g;s]sf] cj:yf 5 .
o;af6 s] k|:6 x'G5 eg] dflg;;Fu k|ToIf ;DaGw /x]sf] jftfj/0f / ljsf;sf] clwsf/af6 jt{dfg k':tf jl~rt cj:yfdf 5 . ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ a]jf:tf u/L ul/g] ljsf; ;xL cy{df ljsf; x'g ;Sb}g . cfof]un] oL ljljw kIfnfO{ dWogh/ u/L ;/sf/ / ;DalGwt lgsfosf] Wofg s]lGb|t u/fpFb} cfPsf] 5 . ljsf; / jftfj/0fsf] clwsf/nfO{ dWogh/ /fvL cg'udg, cg';Gwfg, ;+j4{gfTds sfo{af6 k|fKt tYosf cfwf/df cfof]un] ;DalGwt ;/sf/ jf ;DalGwt lgsfonfO{ ug]{ l;kmfl/; clGtd r/0fdf k'u]sf] 5 . l;kmfl/;df :jR5 jftfj/0fsf] xs, ljsf; lgdf{0f, ;jf/L ;fwg Joj:yfkg, dfkb08 / sfg'gsf] sfof{Gjog /x]sf 5g\ . To;}u/L k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f / k|efjd"NofÍg, kmf]xf]/d}nf ;Ísng / Joj:yfkg, OF§fe§f pBf]u, jfo'k|b"if0f dfkgoGqsf] la:tf/, ;/;kmfO, xl/ofnLnufotsf ljifo ;dfj]z ul/Psf] 5 .
cfof]uaf6 l;kmfl/;nu
ph'/L;Fu ;
cfof]un] df/xL dfgj dfWodaf6 ;‹;+:yf, Jcfof]uaf6 ksfg'gL sf/ao; jif{ cfePsf 5g\
cfof]udf k;fdflhs /Gofo–k|zf;5g\ . To;}uoftgflj?4s
;fpg
२७
/fli6«o d
dfgj clwufotsf sfo{x
;DalGwt s
fgj clwsf/ clwsf/ pNnph'/L u|x0f JolQm jf ;~k|fKt ph'/LdfafxLsf nflu fof]usf s]Gb|Lo.
k/]sf ph'/Ls/ ;f+:s[lts ;g, hLjgsf] u/L :jf:Yo, sf] clwsf/,
g Efbf} c;f]h s
८ ५
dfgj clwsf/
k
;+/If0f
wsf/ ;+/If0fx¿ x'Fb} cfPs
sfo{x¿
;+/If0f / ;+n‹g jf b'?Tub}{ cfPsf]
~rf/–dfWoddfly cg'udg,;/sf/ jf ;
o, If]qLo / p
sf ljifox¿clwsf/, oftclwsf/, z
lzIff / /f]hdlxnf clw
sflt{s dª\l;/ Kf'
५ ३
df
cfof]u jflif{s
kl/R5]b—tLg
f;DaGwL
fsf nflu sf 5g\ .
j{4gsf nfluT;fxg;DaGwL5 . o;k|sf
df ;Dk|]lift , cg';Gwfg P;/f]sf/jfnf pkIf]qLo sfo
¿df /fhgLlttgf;Fu ;DalzflGtk"j{s ;ehuf/L, cfjf;,wsf/, afn c
Kf'; Dff3 Kfmfu'g
२४ १० १२
fl;s ph'/L
k|ltj]bg @)&$
g
sfo{x¿
ph'/L u|x0f
u ;+ljwfg, P]gL 36gfdf :jf/sf ph'/L k;dfrf/sf Pj+ 5fglag lgsfo;dIf of{nox¿df h
ts tyf gfulGwt 5g\ . k|ef;Dd]ng u, jftfj/0fsf]clwsf/, ckf
g Rf}t j}zfv
२ ९ १५
$÷&%
f, cg'udg,
g Pj+ lgods:jljj]sLo ¿kkLl8t, kLl8tcfwf/df lnOu/L Ifltk"lt{ l;kmfl/; x'Fb}hDdf !%@ p
ul/s clwsk|fKt ph'/Lsf]ug{ kfpg] cf] xs;Fu hf]lfËtf ePsf
h]7 c;f/ h
१६ १८
57
cg';Gwfg,
sf] kl/lwleq kdf / cGo tsf] kl/jf/, OG5 . o;/L / cfjZos
b cfPsf] 5 . ph'/Lx¿ btf{
sf/, cfly{s, f] k|s[lt x]bf{
clwsf/ cflb l8Psf 5g\ . JolQmx¿sf]
hDdf
१५२
58 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/, hftLo lje]blj?4sf] clwsf/, Ho]i7 gful/ssf clwsf/nufotsf ljifo;Fu ;DalGwt ph'/Lx¿ btf{ x'g cfPsf 5g\ .
If]qut cfwf/df k/]sf ph'/Lx¿
o; cfly{s jif{df hDdf !%@ ph'/Lx¿ btf{ ePsf]df ;a}eGbf a9L pIf]sf ;fg]kf nlntk'/df $), s]sf nlntk'/df #@ ph'/L k/]sf 5g\ .
;a}eGbf sd If]sf g]kfnuGhdf Ps / pIf]sf vf]6fª / h'Dnfdf rf/–rf/j6f /x]sf 5g\ . To;}u/L If]sf lj/f6gu/df @^, pIf]sf a'6jndf @@, hgsk'/df gf}j6f ph'/L btf{ ePsf 5g\ . If]sf wgu9L / kf]v/fdf ;ft–;ftj6f ph'/L /x]sf 5g\ .
=gf} dxf;lGwdf cfwfl/t ph'/Lx¿
gf} dxf;lGwdf cfwfl/t ph'/Lsf] k|s[lt x]bf{ o; cfjdf cfof]udf gful/s tyf /fhgLlts clwsf/ *) / cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] pNn‹g ePsf] egL !# j6f 5g\ . oftgflj?4sf] clwsf/ !$, afn clwsf/ *, dlxnf clwsf/ !%, cfk|jf;L sfdbf/sfsf] clwsf/ xgg !!, e]befjlj?4 $, JolQm a]kQflj?4sf] clwsf/df @ ph'/L 5g\ . cGo -Ho]i7 gful/s clwsf/ xgg #, dfgj a]rlavg / z/0ffyL{sf] clwsf/ !–!_ clwsf/ xgg ePsf] egL u/L hDdf !%@ ph'/L bfo/ x'g cfPsf 5g\ .
ljifout cfwf/df k/]sf ph'/Lx¿
o; jif{ Gofo k|zf;gdf ;a}eGbf a9L #* / hLjgsf] clwsf/ xgg ePsf] egL !( ph'/L k/]sf 5g\ . oftgflj?4sf] clwsf/df !$, cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/ xgg !!,
३२ २६ ९ १ ७ ७
४० ४
२२ ४
१५२
nlntk'/ lj/f6gu/ hgsk'/ g]kfnu~h wgu9L kf]v/f ;fg]kf vf]6fª a'6jn h'Dnf hDdf
sfof{nout ph'/L
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 59
wDsL / b'Jo{jxf/df &–& /x]sf 5g\ . afn clwsf/ xgg cf7, :jtGqtf÷;ef–;Dd]ngsf] clwsf/, lje]blj?4 clwsf/ rf/–rf/ 5g\ . Ho]i7 gful/ssf clwsf/ tLg, l:ylt c1ftdf b'O{ ph'/L 5g\ . dlxnf lx+;f gf}, sfo{:yndf dlxnfk|lt b'Jo{jxf/, af]S;Lsf] cf/f]kdf s'6lk6df b'O{–b'O{ ph'/L k/]sf 5g\ . dfgj a]rlavg Ps / z/0ffyL{, s}bLaGbL, lj:yflkt, cfjf;, lzIff, pkef]Qmf, :jR5 jftfj/0fsf] xs xgg ;DaGwdf Ps–Psj6f ph'/L bfo/ ePsf 5g\ .
cfof]un] dfgj clwsf/ xgg ePsf] elgPsf 36gfx¿sf] ;DaGwdf cfjZos k/fdz{ klg k|bfg ub}{ cfPsf] 5 . cfof]usf] If]qflwsf/leq gkg]{ ph'/Lpk/ cfjZos sf/afxLsf nflu ;DalGwt lgsfodf k7fpg'sf ;fy} pgLx¿nfO{ oyf]lrt k/fdz{ lbPsf] cj:yf 5 . o; cfjdf cfof]un] !#* k6s k/fdz{ ;]jf pknAw u/fPsf] b]lvG5 . ph'/L;DaGwL k"0f{ ljj/0f cg';"rL tLgdf ;dfj]z ul/Psf] 5 .
dfgj clwsf/ cg'udg
dfgj clwsf/sf] ;+/If0fsf nflu cfof]un] cfkm}Fåf/f Psn ¿kdf / cfof]u;lxt ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;dGjo / ;xsfo{df cg'udg ub}{ cfPsf] 5 . cfof]usf] cg'udg dxfzfvfn] dfgj clwsf/;Fu k|ToIf Pj+ k/f]If 36gfdf cg'udg ug]{ ub{5 . o;sf] ;fy} ljifout dxfzfvf, zfvf / PsfOaf6 klg Psn / ;xsfo{df cg'udg x'g] ub{5 . dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;lGw;Demf}tf tyf /fli6«o sfg'gn] Joj:yf u/]sf xs–clwsf/, /fHosf gLltlgb]{zg, dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf cflb ljifodf sfof{Gjogsf] cj:yfnfO{ Wofgdf /fvL cg'udg x'Fb} cfPsf] 5 . cfjZostf, kl/:ylt, ljifoj:t'sf] ufDeL/tf cflbsf cfwf/df lgoldt / cfsl:ds ¿kdf cg'udg x'g] ub{5 .
o; cfjdf ePsf cg'udgsf ljifox¿df gful/s tyf /fhgLlts clwsf/Ù cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/Ù dlxnf / afnaflnsf oftgflj?4sf] clwsf/ cflb /x]sf 5g\ . gful/s tyf /fhgLlts ljifodf ;du| dfgj clwsf/ cj:yf, dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0faf6 lgjf{rg, s}bLaGbLx¿sf] clwsf/, sf/fuf/ tyf lx/f;tsf] cj:yf, u}/sfg'gL y'gfnufot 5g\ . To;}u/L cfly{s, ;dflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/df c:ktfn Pj+ :jf:Yo cj:yf, pkef]Qmfsf] clwsf/, k|fs[lts k|sf]k -af9L–klx/f]÷e"sDk_ af6 lj:yflktx¿sf] clwsf/ cflb 5g\ . o;sf] ;fy} h]i7 gful/s, dlxnf, afnaflnsf, cflbjf;L hghflt, cNk;ª\Vos÷;LdfGts[t ;d'bfox¿, ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/, cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/ dfgj a]rlavgsf] cj:yfnufotsf ljifodf klg cg'udg ePsf] 5 . o;cnjf cfof]un] ljz]if k|fyldstfsf ;fy ;Ldf If]qdf /x]sf afl;Gbfx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yfsf ;DaGwdf klg cg'udg u/]sf] 5 . cg'udg;DaGwL k|ltj]bg k|sfzgsf] tof/L eO/x]sf] 5 .
60 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
ljifosf] ufDeLo{ / cfjZostfsf cfwf/df dfggLo Pj+ lj1x¿ klg cg'udg 6f]nLdf /xg'ePsf] cj:yf 5 .
o; cfly{s jif{df cfof]un] dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt ljleGg ljifonfO{ lnP/ hDdf -$)( / %%_ $^# k6s cg'udg u/]sf] 5 . h;df ;a}eGbf a9L g]kfnuGh &*, lj/f6gu/ ^( / a'6jn %# /x]sf 5g\ . To;}u/L s]Gb|Lo sfof{noaf6 $@, kf]v/f #&, wgu9L #$ / hgsk'/ #! /x]sf 5g\ . pkIf]qLo sfof{nox¿af6 qmdzM ;fg]kfn] @^, h'Dnfn] @# / vf]6fªn] !% k6s cg'udg u/]sf] b]lvG5 . o;afx]s ;lGw cg'udg dxfzfvfaf6 $) k6s cg'udg ePsf] cj:yf 5 . To;}u/L ljifout dxfzfvf, zfvfaf6 klg ljifo s]lGb|t eO{ %% cg'udg ;DkGg ePsf 5g\ .
o; cfjdf cfof]un] dfgj clwsf/sf d'2fx¿df ;/sf/L / dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t u}/;/sf/L ;‹;+:yfx¿;Fu ;dGjo / ;xsfo{df !! j6f cg'udg u/]sf] 5 . o;/L ;xsfo{ ul/Psf ;/sf/L lgsfox¿df lhNnf k|zf;g sfof{no, lhNnf k|x/L sfof{no, dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no, lhNnf afn sNof0f ;ldlt cflb /x]sf 5g\ . To;}u/L u};;df dlxnf k'g:yf{kgf s]Gb| -cf]/]s_, ls8f{s g]kfn / ;]e b lrN8«]gnufotsf ;+:yf 5g\ . cg'udg;DaGwL lj:t[t ljj/0f cg';"rL rf/df ;dfj]z 5 .
dfgj clwsf/ cg';Gwfg
dfgj clwsf/ pNn‹g / b'?T;fxgsf 36gf;DaGwdf cfof]un] ;+ljwfg, P]g, lgodsf] kl/lwleq /xL cg';Gwfg sfo{nfO{ k|fyldstfsf ;fy cufl8 a9fpFb} cfPsf] 5 . o;
४२ २६ ६९ ३& ७* ४३ ३१ २३ ५३ १५ ५५
४^#
० ५० १०० १५० २०० २५० ३०० ३५० ४०० ४५० ५००
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 61
cjlwdf klg ljut jif{x¿ / o; cfjdf k|fKt ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg u/]sf] 5 . o; cfjdf cfof]uaf6 gofF / k'/fgf u/L hDdf #%) ph'/Ldfly cg';Gwfg ePsf] b]lvG5 .
cfof]usf] s]sfcGtu{t cg';Gwfg dxfzfvf / cfof]usf sfof{nox¿af6 cg';Gwfg x'Fb} cfPsf] 5 . o; cfjdf ;a}eGbf a9L If]sf hgsk'/ *!, s]G›Lo sfof{no %^ / pkIf]qLo sfof{no ;fg]kf / a'6jn #*–#* tyf h'Dnf @* /x]sf 5g\ . To;}u/L If]sf lj/f6gu/ / kf]v/f @^–@^, wgu9L @# / vf]6fª\af6 @! / If]sf g]kfnuGhdf !# ph'/Ldfly cg';Gwfg ePsf] 5 . o;/L cg';Gwfg ul/Psf sltko ph'/Lx¿ ;z:q åGå;Fu ;DalGwt 5g\Ù h;df gful/s tyf /fhgLlts clwsf/cGtu{t hLjgsf] clwsf/, oftgf / a]kQf /x]sf 5g\ . To;}u/L cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/df lj:yflkt, k'gM:yfkgf, ;DklQ n'6kf6, Ifltk"lt{, dlxnf / afnaflnsfsf] clwsf/ cflb 5g\ .
o; cfjdf cfof]usf sfof{nox¿af6 ljut jif{ / o; cfjdf k'/fgf / gofF ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg ePsf] egL @!( kmfon lg0f{osf nflu s]Gb|Lo sfof{nodf k7fPsf] b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f cg';"rL kfFrdf /flvPsf] 5 .
ph'/L lg¿k0f / l;kmfl/;
o; cfjdf cfof]uaf6 cg';Gwfg ;DkGg ePsf hDdf ##% j6f ph'/Lsf] lg¿k0f ePsf] 5, h;df ph'/Lut (@ / gLltut !# u/L hDdf !)% l;kmfl/; ePsf 5g\ . To;}u/L tfd]nL !^$, vf/]hL #@ / 6'ª\Uofpg] Ps /x]sf 5g\ . hDdf ## ph'/L cª\u k'¥ofO{ k'gM k]; ug'{kg]{ egL pNn]v 5 . o;;DaGwL k"0f{ ljj/0f cg';"rL ;ftdf ;dfj]z ul/Psf] 5 .
५६ ३८ २६ २६ १# २३ ८१
२८ ३८ २१
३%)
० ५० १०० १५० २०० २५० ३०० ३५० ४००
62 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
kl/R5]b—rf/
;+j4{g;DaGwL sfo{xx¿
dfgj clwsf/;DaGwL lzIff / ;r]tgfdf j[l4 Pj+ dfgj clwsf/sf] jsfnt, kIfkf]if0f tyf ;"rgf ;Dk|]if0f;DaGwL sfo{ lj:tf/df ;+j4{gfTds sfo{sf] e"ldsf ljz]if x'G5 . ;+j}wflgs Pj+ sfg'gL bfloTjcGtu{t cfof]un] o;k|sf/sf ultljwx¿ ;~rfng ub}{ cfPsf] 5 . cfof]uaf6 ;+j4{g;DaGwL ultljlwx¿nfO{ yk Jojl:yt / k|efjsf/L agfpg /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u dfgj clwsf/ ;xsfo{ tyf ;dGjo;DaGwL lgb]{lzsf, @)^( hf/L eO;s]sf] 5 . cfof]usf] /0fgLlts of]hgfdf cfwfl/t o; k|s[ltsf sfo{x¿af6 dfgj clwsf/sf] clej[l4 Pj+ ;+:s[ltsf] ljsf;df :jfejtM 6]jf k'u]sf] 5 .
cfof]un] …;a}sf nflu 3/3/df dfgj clwsf/, zflGt / ljsf;sf] cfwf/Ú eGg] ;Gb]z cufl8 ;f/sf] 5 . o;nfO{ ;fy{s agfpg dfgj clwsf/sf] ;+j4{gsf If]qdf cfof]usf] s]sfcGtu{t k|j4{g dxfzfvf, ljifout dxfzfvf, zfvf, PsfO / cfof]usf sfof{nox¿af6 Psn / ;xsfo{df ljljw ultljlwx¿ ;DkGg ePsf 5g\ . o;/L ;Dkflbt sfo{x¿df cGtlqm{of, 5nkmn, ;ef, uf]i7L, sfo{zfnf, tflndnufot 5g\ .
o; cfjdf cfof]uaf6 hDdf #@$ -@*(±#%_ cf]6f ;+j4{g;DaGwL sfo{qmdx¿ ;DkGg ePsf 5g\ . k|fKt tYofÍsf] cfwf/df x]bf{ If]sf wgu9L / kf]v/f $#–$#, s]Gb|Lo sfof{no / a'6jnaf6 #$–#$ sfo{qmd ;DkGg ePsf] l:ylt 5 . To;}u/L lj/f6gu/ / vf]6fª #!–#!, g]kfnuGh #), h'Dnf @), hgsk'/ !# ;fg]kf !) lqmofsnfk ;dfkg ePsf] cj:yf 5 . o;}u/L ljifout dxfzfvf, zfvfx¿af6 klg #% j6f ;+j4{g;DaGwL sfo{x¿ ePsf] b]lvG5 .
३$ १० ३१ ४३ ३) ४३ १३ २० #४ ३! ३५
३@$
० १०० २०० ३०० ४००
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 63
;Dkflbt sfo{qmdx¿dWo] #& j6f sfo{qmd ;dGjo / ;xsfo{df ;DkGg ePsf 5g\ . cfof]u, dfgj clwsf/ Pj+ k];fut ;‹;+:yfåf/f cfof]lht dfgj clwsf/;DaGwL sfo{qmdx¿df -;|f]t JolQm÷ljz]if1 ;]jf ^^ / k|d'v cltly÷cltly / ;xefuL @)# j6f sfo{qmd_ ;xefuL ePsf] 5 .
o; cfjdf cfof]udf cfGtl/s ¿kdf tflnd, uf]i7L 5nkmn, ;dLIff cflb %( sfo{qmd ;DkGg ePsf 5g\ . o;} u/L pkIf]sf vf]6fª / h'Dnfaf6 cfof]usf] ;ª\lIfKt kl/ro;lxtsf] a|f];/ k|sfzg ePsf] lyof] . cfof]usf s]Gb|Lo, If]qLo / pkIf]qLo sfof{nox¿af6 PkmPd /]l8of]dfkm{t g]kfnL / :yfgLo efiffdf ;r]tgfd"ns sfo{qmd Pj+ lhËnx¿ k|;f/0f x'Fb} cfPsf 5g\ . cfof]un] cfˆg} j]j;fO6, l6\j6/, km];a'sdfkm{t klg ;"rgfx¿ k|jfx ub}{} cfPsf] 5 .
o;/L ;Dkflbt sltko sfo{qmdx¿df dfggLosf txaf6 klg ;xeflutf /xFb} cfPsf] 5 . ;+j4{g;DaGwL sfo{x¿ ;xsfo{ / ;dGjodf klg ;DkGg ePsf 5g\ . ;xsfo{ ul/Psf ;+:yfx¿df ;/sf/L lgofo, :yfgLo lgsfo, u}/;/sf/L ;+:yf Pj+ Jofj;flos ;‹;+:yf /x]sf 5g\ . Goflos sfdsf/afxL;DaGwL sf7df8f}F nlntk'/, eQmk'/, tgx'F, l;Gw'nL, u'NdL, bf]nvf, /fd]5fknufotsf lhNnfl:yt ufpFkflnsf, gu/kflnsf, dxfgu/kflnsf;Fusf] ;xsfo{df cGtlqm{of / 5nkmn ePsf 5g\ . cfof]usf] s]sfaf6 k"j{ GofofwLz ;dfh, u};; dxf;‹, /fli6«o ckfË dxf;‹, pkef]Qmf d~r g]kfn / pkef]Qmf lxt ;+/If0f g]kfn;Fu ;xsfo{ ePsf] 5 . Plhª g]kfn, l;hk g]kfn, nfx'/lgk, g]kfn dfgj clwsf/ ;Ë7g, dlxnf sfg'g ljsf; d~r, blnt dlxnf ;‹;Fu klg ;xsfo{df sfd ePsf] cj:yf 5 . o:t} ;xsfo{ ul/Psf cGt/f{li6«o u};;df ;+o'Qm /fi6«;‹ vfB tyf s[lif ;Ë7g, n'y{g / ;]e b lrN8«]g cflb /x]sf 5g\ . o;}u/L If]qLo txdf /]8qm;, dlxnf afnaflnsf sfof{no / Dflxnf lbj; d"n ;df/f]x ;ldlt;Fu klg ljifout d'2fdf ;xsfo{ / ;dGjodf sfo{ ePsf] cj:yf 5 . ;xsfo{ ul/Psf u};;df dfgj clwsf/ /Ifs kl/ifb\, afnaflnsf zflGt If]q /fli6«o cleofg, blnt ;fdflhs ljsf; ;+:yf 5g\ . To:t} t/fO{ dfgj clwsf/ /Ifs / jsfnt d~r, lgnxL/f ;dfh, cf]/]s g]kfn, åGåkLl8t ;dfh, s}nfnL lhNnf vfB clwsf/ ;~hfn, lg8\; g]kfnnufotsf ;+:yf 5g\ . afn Snj ;~hfn, !^ lbg] dlxnf lx+;flj?4sf] cleofg, pBf]u jfl0fHo ;‹ / xf]6n Joj;foL ;‹;Fu klg ;dGjo / ;xsfo{ ePsf] cj:yf 5 . ;+j4{g;DaGwL ultljlw;DaGwL ljj/0f cg';"rL 5 df pNn]v 5 .
64 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
kl/R5]b—kf“r
dxfzfvf, zfvf / PsfOaf6 ;DkGg ePsf sfo{x¿
cfof]udf /x]sf dxfzfvf, zfvf / PsfOaf6 ;DkGg ePsf sfo{x¿ lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
k|zf;g dxfzfvf
o; dxfzfvfnfO{ tf]lsPsf lhDd]jf/L lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
-s_ hgzlQm Joj:yfkg -sd{rf/L ;?jf, a9'jf, cjsfz, dgf]gog, kbk"lt{ / :jLs[lt;DaGwL sfo{x¿_
-v_ sfof{no Joj:yfkg / ;/;kmfO,
-u_ ;fj{hlgs vl/blaqmL,
-3_ dd{t;Def/ tyf /]vb]v -cfof]ucGtu{t ;Dk"0f{ lgsfox¿sf] ef}lts ;fwgx¿sf] cg'udg, lg/LIf0f_
-ª_ ;jf/L Joj:yfkg,
-r_ btf{, rnfgL, lr7Lkq
-5_ sfof{no Joj:yfkg / ;~rfngsf b}lgs e}k/L cfpg] cGo sfdx¿ .
;Dkflbt sfo{x¿ != sd{rf/L;Fu
;DalGwt sfo{x¿ -lgo'lQm, ;?jf / a9'jf_
— gofF sd{rf/L lgo'Qm -;'/Iff clws[t_ Ps hgf, — a9'jf -lgb]{zs rf/, dfgj clwsf/ clws[t b'O{ / k|zf;g
clws[t Ps_ ;ft hgf, — ;?jf -lgb]{zs b'O{, clws[t P3f/ ;xfos k|yd tLg / n]vfkfn
Ps_ !& hgf . — /flhgfdf -pklgb]{zs b'O{, clws[t Ps, clen]v ;xfos b'O{ /
;'/Iff uf8{ Ps_ 5 hgf, — sd{rf/Lx¿sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg kmf/d ;Íng, — sd{rf/Lx¿sf] cfj @)&#÷&$ sf] ;DklQ ljj/0f ;Íng, — sd{rf/Lx¿sf] ;?jf / /dfgf;DaGwL kqfrf/, — tflnddf dgf]gogsf] nflu kqfrf/, — :yfoL sd{rf/Lx¿sf] l;6/f]n ;Íng, — sd{rf/Lx¿sf] ljj/0f cWofjlws, — sd{rf/Lx¿sf] kmfOn Joj:yfkg,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 65
— sd{rf/L dfu u/]sf] lj1fkgcg';f/sf kmd{x¿sf] ;Íng, btf{ Pj+ k|j]zkq ljt/0f,
— sd{rf/Lx¿sf] s/f/ gjLs/0f, — kl/rokq Joj:yf, xflh/, labf clen]v;DaGwL sfo{ / — ladf bfaL cflb .
@= Joj:yfksLo sfo{x¿
— pkIf]qLo sfof+{no ;fg]kfsf] 3/ef8f;DaGwL ;"rgf k|sfzg u/L 3/sf] ;Demf}tf ;DkGg / sfof{no Joj:yfkg,
— Pl;of Kofl;lkms kmf]/dsf] @@ cf}F jflif{s a}7sdf ;xeflutfsf] nflu cfjZos Joj:yf,
— pRr:t/Lo 6f]nLsf] ef/t e|d0fsf] nflu cfjZos k|aGw, — /fli6«o dfgj clwsf/ ;+:yfx¿sf] ljZjJofkL ;Ë7g
GANHRI) sf] jflif{s a}7sdf ;xeflutfsf] nflu cfjZos Joj:yf,
— cfGtl/s / afxØ ¿kdf x'g] sfo{qmdf l6s6nufot cGo Joj:yfkg sfo{,
— blIf0f Pl;odf b08xLgtfsf] ;Daf]wg tyf dfgj clwsf/sf] cg'e"lt;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf] nflu Joj:yfksLo sfo{,
— pkIf]qLo sfof{no ;fg]kfnfO{ clVtof/L k|Tofof]hg;DaGwL kqfrf/ /
— lgjf{rgsf] cg'udg 6f]nL kl/rfng ;DaGwdf kl/kq . #= vl/blaqmL÷
dd{t;Def/÷;jf/L;wfg;Fu ;DalGwt sfo{x¿
— cfj @)&# sf] lhG;L lg/LIf0fsf] nflu ;ldlt u7g u/L sfo{ ;Dkfbg,
— cfj @)&$÷&% sf] vl/b sfo{sf nflu ;"rgf k|sflzt u/L df}h'bf ;"rLsf kmd{x¿ ;Íng u/L clGtd ;"rL tof/,
— uf8L vl/b -b'O{ hLk / Pp6f :s'6/_ / dd{t -hgsk'/ / a'6jn_,
— ;"rgf k|ljlw / kmlg{r/;DaGwL ;fdfg vl/b, — ;e{/ Ifdtfdf clej[l4, jflif{s gjLs/0f, — :6];g/L vl/bsf nflu l;naGbL b/efpkq cfx\jfg u/L k|ls|of
cf/De, — sfof{no;DaGwL cfjZos ;fdfgx¿ vl/b, dd{t tyf lgoldt
cfk"lt{ Pj+ 5kfO, — ;jf/L ;fwgx¿df ODaf]8{; gDa/sf nflu cgnfOg kmd{ btf{
u/L cfof]usf] gfddf btf{ sfod ePsf uf8Lx¿df ODaf]8{; gDa/Kn]6 /fVg] sfo{ ;DkGg,
— k|b]z;ef / k|ltlglw;ef lgjf{rgsf nflu uf8L ef8fdf lng] sfo{ .
66 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
gLlt, cg';Gwfg tyf of]hgf dxfzfvf
gLlt, cg';Gwfg tyf of]hgf dxfzfvfnfO{ lgDg lhDd]jf/L tf]lsPsf 5g\M
-s_ /0fgLlts of]hgf lgdf{0f,
-v_ jflif{s sfo{qmd / of]hgf th'{df,
-u_ sfo{of]hgf sfof{Gjogsf] cg'udg / d"NofÍg,
-3_ jflif{s, rf}dfl;s k|ult k|ltj]bg tof/,
-ª_ k|ult ;dLIff sfo{qmd cfof]hgf,
-r_ sfo{qmd / of]hgf ;DaGwdf /fli6«o of]hgf cfof]u, cy{ dGqfno / ;/f]sf/jfnf lgsfox¿;Fu ;dGjo /
-5_ cfof]usf] gLltut Joj:yf, ;dGjo / ;xhLs/0f / cfof]usf] gLlt th'{df .
;Dkflbt sfo{x¿
! sfo{qmd / ah]6 th'{df tyf afF8kmfF8
cfj @)&%÷&^ sf] ah]6 lgdf{0f k|lqmofdf cfof]u / cfof]usf ;DalGwt sfof{nox¿, cy{ dGqfno, /fli6«o of]hgf cfof]u;Fu ;dGjo,
cfj @)&%÷&^ sf] jflif{s sfo{qmd, of]hgf lgdf{0f / sfo{qmd ah]6sf] sfof{nout afF8kmfF8 / Line Ministry Budget Information System df k|ljli6 /
k|ltlglw;ef / k|b]z;efsf] lgjf{rg cg'udgfy{ yk ah]6sf nflu cy{ dGqfno;Fu ;dGjo / k|fKt yk ah]6sf] afF8kmfF8 .
@ jflif{s sfo{of]hgf cg'udg÷d"NofÍg
jflif{s sfo{of]hgf sfof{Gjog / k|ult ;DaGwdf If]qLo, pkIf]qLo sfof{nox¿sf] cg'udg– o @)&$ efb| !& —@!—If]qLo sfof{no wgu9L, o @)&$ sflQs (—!@—If]qLo sfof{no g]kfnuGh, o @)&$ dª\l;/ #—^—If]qLo sfof{no lj/f6gu/, o @)&% j}zfv @(—h]7 @—pkIf]qLo sfof{no vf]6fª / o @)&% c;f/ !%—!& —If]qLo sfof{no kf]v/f .
jflif{s sfo{of]hgf sfof{Gjogsf If]qLo, pkIf]qLo sfof{nox¿ tyf s]Gb|Lo sfof{nosf dxfzfvf÷PsfOx¿sf] rf}dfl;s / dfl;s sfo{of]hgfadf]lhd sfo{ ;DkGg eP–gePsf] ;DaGwdf lg/Gt/ cg'udg, 5nkmn / kmnf]ck .
# ;dLIff sfo{qmd
jflif{s sfo{of]hgf sfof{Gjog;DaGwL jflif{s, cw{jflif{s / rf}dfl;s k|ult ;dLIff sfo{qmd cfof]hgf– o w'lnv]n, sfe|], @)&$ ;fpg *—( ut], cfj @)&#÷&$ sf] jflif{s
k|ult ;dLIff M s]Gb|Lo tyf ;a} If]qLo / pkIf]qLo sfof{nox¿sf] k|ltlglwTj -sfo{qmd sfof{Gjogdf ($=% k|ltzt ljQLo k|ult xfl;n_ .
o wgu9L, @)&$ kmfu'g @@—@# df cfj @)&$÷&% sf] cw{jflif{s k|ult ;dLIff M If]qLo sfof{no wgu9L / g]kfnuGh tyf pkIf]qLo
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 67
sfof{no h'Dnfsf] k|ltlglwTj, o hgsk'/, @)&$ kmfu'g @(—#) df cfj @)&$÷&% sf] cw{jflif{s
k|ult ;dLIff M If]qLo sfof{no lj/f6gu/ / hgsk'/ tyf pkIf]qLo sfof{no vf]6fªsf] k|ltlglwTj,
o ;fg]kf, nlntk'/, @)&$ r}t !# df cfj @)&$÷&% sf] bf];|f] rf}dfl;s cjlw;Ddsf] k|ult ;dLIff M s]Gb|Lo sfof{no / pkIf]qLo sfof{no ;fg]kfsf] k|ltlglwTj,
o a'6jn, @)&$ r}t @! df cfj @)&$÷&% sf] bf];|f] rf}dfl;s cjlw;Ddsf] k|ult ;dLIff M If]qLo sfof{no kf]v/f / pkIf]qLo sfof{no a'6jnsf] k|ltlglwTj /
o eQmk'/, @)&% c;f/ !)—!! df cfj @)&$÷&% sf] jflif{s k|ult ;dLIff M s]Gb|Lo tyf ;a} If]qLo / pkIf]qLo sfof{nox¿sf] k|ltlglwTj -sfo{qmd sfof{Gjogdf **=% k|ltzt ljQLo k|ult xfl;n_ .
$ ;dGjo k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no, /fli6«o of]hgf cfof]u, cy{ dGqfno, dxfn]vf lgoGqssf] sfof{no, sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nonufotsf lgsfox¿;Fu gLlt, sfo{qmd / ah]6 ;DaGwdf cfjZos ;dGjo .
% k|ltj]bg / ljj/0f
jflif{s k|ult ljj/0f, cw{jflif{s k|ult ljj/0f, rf}dfl;s k|ult ljj/0fh:tf cfjlws ljj/0f tof/L u/L dxfn]vf lgoGqssf] sfof{no, sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nodf k|]lift /
k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no, /fli6«o of]hgf cfof]u, cy{ dGqfno, dxfn]vf lgoGqssf] sfof{nonufotsf ;/f]sf/jfnf lgsfoaf6 dfu ePadf]lhd cfof]usf] gLlt, sfo{qmd, of]hgf, k|ult;DaGwL k|ltj]bg Pj+ ljj/0fx¿ k|]lift .
^ 5nkmn÷ cGtlqm{of
cfof]usf] gLlt, sfo{qmd ;DaGwdf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu 5nkmn / cGtlqm{ofM o @)&$ sflQs !*—w'Gr], /;'jf, o @)&$ dª\l;/ %—w/fg, o @)&$ kmfu'g @#—wgu9L / o @)&$ kmfu'g #)—hgsk'/ .
& k|ltj]bg k|sfzg
dfgj clwsf/sf k|fyldstf lgwf{/0f;DaGwL -&& lhNnf_ k|ltj]bg k|sfzg .
* cg'udg k|ltlglw;ef, k|b]z;ef / :yfgLo lgsfosf] lgjf{rg, j[4f>d÷h]i7 gful/s x]/rfx s]Gb|sf] ;j]{If0f, e"sDk kLl8tx¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yf / dfgj clwsf/sf ljifox¿sf] k|fyldstf lgwf{/0f;DaGwL sfo{qmd
-eQmk'/, sfe|], nlntk'/, l;Gw'kfNrf]s, bf]nvf / /fd]5fk, wflbª, l;Gw'nL / sf7df8f}F / ?s'dk"j{, ?s'dklZrd, b}n]v / dgfªnufotsf lhNnfx¿df ;xefuL .
( ljljw If]qLo, pkIf]qLo sfof{nox¿ tyf s]Gb|Lo sfof{nosf dxfzfvf÷PsfOx¿af6 k|fKt b}lgs k|ltj]bgx¿sf] ;Íng, Joj:yfkg / k|fKt b}lgs k|ltj]bgx¿sf] cfwf/df dfggLo ;b:o / ;lrj;dIf
68 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;fKtflxs ¿kdf ;lª\IfKt k|ltj]bg k];, If]qLo, pkIf]qLo sfof{nox¿ tyf s]Gb|Lo sfof{nosf
dxfzfvf÷OsfOx¿af6 k|fKt dfl;s k|ltj]bgx¿sf] ;Íng, Joj:yfkg / k|fKt dfl;s k|ltj]bgx¿sf d'Vod'Vo ljj/0fx¿sf] cfwf/df ljleGg tflnsf÷ljj/0fx¿ tof/,
o'/f]lkog o'lgogsf] kl/of]hgf ;DaGwdf cfjZos ;xhLs/0f / ;xof]u, o'Pg8LkLcGtu{t P;lkP;kL kl/of]hgf ;DaGwdf cfjZos ;xhLs/0f /
;xof]u / ;"rgfsf] xs;DaGwL P]gadf]lhd cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{nosf] q}dfl;s
sfo{;Dkfbg ljj/0f k|sfzg -hDdf rf/k6s_ .
cg'udg tyf cg';Gwfg dxfzfvf / k|j4{g dxfzfvfsf sfo{x¿ kl/R5]b tLg / rf/df pNn]v ul/Psf] x'Fbf oxfF k'g/fj[lt ul/Psf] 5}g .
cfly{s Joj:yfkg dxfzfvf
sfo{x¿
-s_ jflif{s rfn' ah]6 lgdf{0f,
-v_ ah]6 afF8kmfF8 tyf clVtof/L k|bfg,
-u_ cfly{s sf/f]af/sf] n]vf /fVg] tyf cfly{s k|ltj]bg tof/ ug]{,
-3_ n]vfk/LIf0f -cfGtl/s tyf clGtd_ / a]?h' km5\of}{6,
-ª_ bft[ ;+:yfaf6 cfPsf ah]6sf] 5'6\6} lx;fa tyf cfly{s k|ltj]bg tof/,
-r_ cfly{s cg'Zff;g\ sfod ug]{ /
-5_ ljQLo ;|f]t tyf cfof]usf lg0f{o / sfo{x¿af6 kg{ hfg] ljQLo c;/sf] clen]v /fVg] .
cfly{s Joj:yfkg dxfzfvf
o; jif{ g]kfn ;/sf/af6 cfj @)&$÷&% sf nflu ah]6 pkzLif{s g+= @!$)!!# rfn'tkm{ ?=!(,%&,$&,&^#.–-pGgfO; s/f]8 ;GtfpGg nfv ;trfnL; xhf/ ;ft ;o lq;6\7L dfq_ ljlgof]hg ePsf]df ?= !^,!),^),*$%.(# -;f]x| s/f]8 b; nfv ;f7L xhf/ cf7 ;o k}FtfnL; ?lkofF lqofgAa] k};f dfq_ lgsf;f tyf vr{ ePsf] 5 . To;}u/L ah]6 pkzLif{s g+=@!$))!# rfn'tkm{ ?=^#,$&,))).– -lq;7L nfv ;trfnL; xhf/_ ljlgof]hg ePsf]df ?=^#,$^,$((.$) -lq;7L nfv 5ofnL; xhf/ rf/ ;o pgG;o ?lkofF rfnL; k};f dfq_ lgsf;f tyf vr{ ePsf] 5 . To:t} ah]6 pkzLif{s g+= ^)@)!@# rfn'tkm{ ?=!%,(&,^&(.– -kGw| nfv ;GtfgAa] xhf/ 5 ;o pgf;L ?lkofF dfq_ ljlgof]hg ePsf]df ?=!%,#&,)@#.&% -kGw| nfv ;}+QL; xhf/ t]O; ?lkofF
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 69
krxQ/ dfq_ vr{ ePsf] / ah]6 pkzLif{s g+= @!$)!!$ k'FhLuttkm{ ?= !,&@,$%,!&(.– -Ps s/f]8 axQ/ nfv k}tfnL; xhf/ Ps ;o pgf;L dfq_ ljlgof]hg ePsf]df ?=!,&!,*),##&.%^ -Ps s/f]8 PsxQ/ nfv c;L xhf/ tLg ;o ;}FQL; ?lkofF 5kGg k};f_ dfq lgsf;f tyf vr{ ePsf] 5 .
To;}u/L of] jif{ /fh:j cfDbfgL ?=##,^(,@(!.$& -t]QL; nfv pgG;Q/L xhf/ b'O{ ;o PsfgAa] ?lkofF ;trfnL; k};f dfq_ eO{ /fh:j /sd a}Í bflvnf ePsf] 5 . w/f}6Ltkm{ ut cfj;Ddsf] lhDd]jf/L;lxt o; jif{sf] s'n cfDbfgL ?=!),@(,^@(.$# -b; nfv pgGtL; xhf/ 5 ;o pgGtL; ?lkofFF lqrfnL; k};f dfq_ ePsf]df ?= %,)!,($!.$& -kfFr nfv Ps xhf/ gf} ;o PsrfnL; ?lkofF ;t\rfnL; k};f dfq_ w/f}6L lkmtf{ eO{ afFsL ?= %,@&,^*&.(^ -kfFr nfv ;QfO; xhf/ 5 ;o ;Qf;L ?lkofFF 5ofgAa] k};f dfq_ w/f}6L afFsL 5 .
of] jif{ ljleGg kl/of]hgftkm{sf] ut jif{sf] df}Hbft sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nosf] ljljw v ^ vftfdf ?= #!,*&,!&^.&% -PstL; nfv ;Qf;L xhf/ Ps ;o 5\oQ/ k};f krxQ/ dfq_ cfDbfgL hgfO{ ;f]dWo]af6 ?= $,^*,#&$.*$ -rf/ nfv c7;6\7L xhf/ tLg ;o rf}xQ/ k};f rf}/f;L dfq_ vr{ u/L afFsL df}Hbft ?= @&,!*,*)!.(! -;QfO; nfv c7f/ xhf/ cf7 ;o Ps k};f PsfgAa] dfq_ /x]sf] 5 . o;;DaGwL ljj/0f cg';"rL !@ ;dfj]z ul/Psf] 5 .
sfg'g dxfzfvf
o; dxfzfvfnfO{ lgDg lhDd]jf/L tf]lsPsf 5g\ M
-s_ sfg'g k'g/fjnf]sg,
-v_ dfgj clwsf/;DaGwL dxTTjk"0f{ lg0f{o k|sfzg,
-u_ cfof]unfO{ ljkIfL agfO{ btf{ ePsf d'2fdf k|To'Q/ / ax;k}/jL,
-3_ cfjZos sfg'gL d:of}bf tof/,
-ª_ sfg'gL k/fdz{ /
-r_ ljljw .
;Dkflbt sfo{x¿
! sfg'g k'g/fjnf]sg
— k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{noaf6 cfPsf] kqsf cfwf/df ;'zf;g -;~rfng tyf Joj:yfkg_ P]g, @)^$ tyf lgodfjnL,@)^% sf] k'g/fjnf]sgsf nflu tLg dxn] /fo ;'emfj tof/ u/L k7fOPsf] /
— afn>d -lgif]w / lgoldt_ ug]{ ;DaGwL P]gsf] k'g/fjnf]sg sfo{sf] ;'?jft .
@ Dffgj — dfgj clwsf/:fDaGwL dxTTjk"0f{ lg0f{ox¿sf] k|sfzg /
70 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/ ;DaGwL dxTTjk"0f{ lg0f{o k|sfzg
— ls;fgsf] clwsf/;DaGwL cWoog k|ltj]bgsf] k|sfzg .
cfof]unfO{ ljkIfL agfO{ btf{ ePsf d'2fdf ax;k}/jL
— cfof]ulj?4 ;jf]{Rr cbfntdf k/]sf] l/6 lgj]bgsf] lnlvt hjfkmsf] tof/ u/L k]; u/]sf] tyf k];L tfl/v lnPsf],
— cfof]ulj?4 ;jf]{Rr cbfntdf btf{ ePsf d'2fx¿df -Ps / ax;k}/jL rf/ u/L kfFr j6f_ lnlvt hjfkmbtf{,
— cfof]ulj?4 btf{ ePsf ;ftj6f d'2fdf lnlvt hjfkm btf{ ;fy} ax;k}/jL /
— cfof]ulj?4sf d'2fx¿sf] k];L lng] sfo{ .
# cfjZos sfg'gL d:of}bf tof/
Dffgj clwsf/ pNn‹gstf{sf] gfd clen]vg tyf ;fj{hlgs ug]{;DaGwL lgb]{lzsf, @)&$ sf] d:of}bfpk/ g]kfn ;/sf/sf k|ltlglw, ;'/Iff lgsfosf k|ltlglw tyf cGo ;/f]sf/jfnf lgsfox¿sf] ;xeflutfdf 5nkmn sfo{qmd ;DkGg,
— Dffgj clwsf/ cfof]uåf/f lgdf{0f ul/Psf lgodfjnL tyf lgb]{lzsfx¿ Joj:yflksf–;+;b\ ljwfog ;ldltdf k7fOPsf],
— Dffgj clwsf/ ;]jf k'/:sf/ lgb]{lzsf tof/ /
— j}b]lzs /f]huf/ P]g, @)^$ sf] k'g/fjnf]sgsf] klxnf] / ls;fgsf] clwsf/;DaGwL k|ltj]bgsf] d:of}bf tof/ .
$ sfg'gL k/fdz{
— 5fpk8L k|yf;DaGwL k|ltj]bgpk/ /fo;'emfj tof/ u/L k]; /
— s}bL tyf y'g'jfx¿n] sf/fuf/df ;'tL{hGo kbfy{ k|of]u ug{ kfpg] gkfpg] ;DaGwdf /fo .
$ ljljw — Dffgj clwsf/d}qL sfg'g lgdf{0f ug{ cg'/f]w u/L &%# j6f :YffgLo lgsfox¿nfO{ kqfrf/,
— Dffgj clwsf/d}qL 3f]if0ffkq lgdf{0f ug{ cg'/f]w u/L lgjf{rg cfof]udf btf{ eO{ cfufdL dª\l;/ !) / @! Uft] ;DkGg x'g uO/x]sf] ;‹ tyf k|b]z;efsf] r'gfjdf ;xefuL x'g (% j6f /fhg}lts bnx¿nfO{ kqfrf/,
— g]kfn / ef/tsf] ;Ldf If]qdf a;f]jf; ug]{ g]kfnL gful/sx¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yfaf/]df k|ltj]bg tof/,
— cfof]usf l;kmfl/; sfof{Gjog ;DaGwdf k|wfg GofofwLzsf] k|d'v cfltYotf / d'Vo ;lrjsf] pkl:yltdf pRr:t/Lo sfo{zfnf ;DkGg,
— ;+;b\ ;lrjfnoåf/f cfof]lht dfgj clwsf/;DaGwL tflnddf lj1sf] ¿kdf ;xeflutf,
— sfg'gL d:of}bf;DaGwL tflnd ;DkGg,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 71
— j}b]lzs /f]huf/ P]g, @)^$ sf] k'g/fjnfsg;DaGwL 5nkmn,
— d'n'sL ;+lxtfdf dfgj clwsf/;DaGwL Joj:yfx¿sf af/]df cfof]usf clws[t sd{rf/Lx¿sf nflu cled'vLs/0f tflnd sfo{,
— lgMz'Ns sfg'gL ;xfotf;DaGwL 5nkmn sfo{qmd ;DkGg,
— afn>d -lgif]w tyf lgoldt ug]{_ P]g, @)%^ sf] k'g/fjnf]sg;DaGwL 5nkmn sfo{qmd ;DkGg,
— ;Tolg¿k0f, d]nldnfk / a]kQf kfl/Psf JolQmx¿sf] 5fgljg cfof]u P]g, @)&! sf] ;+zf]wg;DaGwL 5nkmn /
— /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g @)^* sf] ;+zf]wg ;DaGwdf k|wfgdGqL sfof{no, sfg'g tyf ;+;bLo dGqfno / dxfGofoflwjQmfsf] sfof{no;Fu 5nkmn .
cGt/f{li6«o dxf;lGw cg'udg dxfzfvf
o; dxfzfvfnfO{ lgDg lhDd]jf/L tf]lsPsf 5g\M
-s_ cGt/f{li6«o dxf;lGw sfof{Gjog cj:yf, dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf cj:yf, ljZjJofkL cfjlws ;dLIff / ;du| dfgj clwsf/ cj:yf cg'udg
-v_ dfgj clwsf/;DaGwL dxf;lGw cg'df]bgsf] nflu l;kmfl/; /
-u_ /fHoaf6 ;+o'Qm /fi6;‹sf ;ldltdf k7fpg] k|ltj]bgpk/ ;'emfj .
;Dkflbt sfo{x¿
! ;du| dfgj clwsf/ cj:yf dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfsf] cj:yf cg'udg
— sf7df8f}F, sfe|], eQmk'/, g'jfsf]6, nlntk'/ / wflbªnufotsf lhNnfsf] dfgj clwsf/ cj:yf,
— df]/ª, kj{t, DofUbL, afun'ªdf ljZjJofkL cfjlws k|ltj]bgsf] cj:yf,
— cg;g/t 8f= uf]ljGb s];Lsf] :jf:y cj:yf -k6s–k6s_,
— ;8s lj:tf/ ;DaGwdf dfOtL3/ d08nfdf u/]sf] wgf{ tyf ¥ofnL,
— u|fG8L c:ktfndf ;'dg ljssf] :jf:Yo cj:yf,
— af/f, k;f{, dxf]Q/L, /f}tx6nufotsf lhNnfdf af9L k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf,
— sf7df8f}F pkTosfdf /f]lxª\Uof z/0ffyL{x¿sf] cj:yf,
— lrlsT;s ;‹sf] x8tfnn] la/fdLnfO{ kg{ uPsf] c;'ljwf,
— cg;g/t 8f= dx]z uh'/]nsf] :jf:Yo cj:yf,
— pkTosf / /fd]5fkdf u}/sfg'gL y'gf tyf oftgfsf] cj:yf,
— af]S;Lsf] cf/f]kdf s'l6PsL Psn dlxnfsf] cj:yf,
— sfe|], g'jfsf]6, wflbª / pkTosfsf OF6fe§fx¿df afn>ldssf]
hDdf $) k6s cg'udg
72 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cj:yf,
— k|ltlglw;ef / k|b]z;efsf] klxnf] / bf];|f] r/0fsf] lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf,
— lhk|sf /fd]5fksf] lx/f;t / oftgf,
— uf]/vf, l;Gw'kfNrf]s, g'jfsf]6nufotsf lhNnfsf e"sDk k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf,
— ;jf]{Rr cbfntdf k/]sf] cbfntsf] dfgxfgL;DaGwL d'2f,
— jL/ c:ktfndf pkrf//t /]zdnfn rf}w/Lsf] :jf:Yo cj:yf,
— kmf:6 6«ofsn] vf]sgf / a'ªdtLsf] ;f+:s[lts ;Dkbf ldr]sf] ;DaGwdf /
— wg'iff, k;f{, ;Kt/L / l;Gw'kfNrf]sdf dfgj a]rlavg;DaGwL ljleGg 36gf Pj+ ;du| cj:yf .
@ k|sfzg lgjf{rg cg'udg k|ltj]bg, @)&%
# 5nkmn÷cGtlqm{of
— cf]vn9'Ëf / ;f]n'v'Da'df ljZjJofkL cfjlws k|ltj]bg ljifos sfof{zfnf uf]i7L,
— ckfË ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL dxf;lGwsf] ;ldltdf k]; ug]{ k|ltj]bg ;DaGwdf ckfËtf ePsf JolQm÷;+:yfx¿;Fu ;'emfj ;Íngsf] nflu 5nkmn,
— cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf] nflu ;/f]sf/jfnfx¿;Fu 5nkmn,
— j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsf k'?ifx¿sf >LdtLx¿n] ef]Ug'k/]sf ;fdflhs d"No;DaGwL 5nkmn,
— afn>d -lgif]w / lgoldt_ P]g @)%^ k'g/fjnf]sg;DaGwL cGtlqm{of,
— PrcfOeL tyf tyf l6aL /f]u;DaGwL /0fg}lts of]hgf ;DaGwdf 5nkmn /
— >d, /f]huf/ tyf ;fdflhs ;'/Iff dGqfnosf] Migration Governance Indicators sf] d:of}bfpk/ 5nkmn .
hDdf cf7 j6f 5nkmn÷ cGtlqm{of
n}lËs tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f dxfzfvf
o; dxfzfvfsf lhDd]jf/L lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
-s_ n}lËs tyf ;dflhs lje]b x6fpg kxn,
-v_ ljifout ;fdu|Lx¿ k|sfzg,
-u_ dlxnf Pj+ ;LdfGts[t ;d'bfosf] dfgj clwsf/sf] cj:yfaf/] ax;k}/jL,
-3_ cfjZos sfg'gL d:of}bf,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 73
-ª_ /fHosf x/]s tx / tKsfdf dlxnf tyf cGo l;dfGts[tsf] ;xeflutf j[l4sf] nflu kxn,
-r_ dlxnf / k5fl8 kfl/Psf ;d'bfosf] Gofodf kx'Fr j[l4 /
-5_ dlxnf tyf ;dflhs ¿kdf k5fl8 kfl/Psf If]qdf sfo{/t ;‹;+:yf;Fu ;xsfo{ ;dGjo .
;Dkflbt sfo{x¿ s}lkmot
! cg'udg÷ cg';Gwfg
— n}lËs tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f;DaGwL lhDd]]jf/L tf]lsPsf dGqfnodf rf}yf] /fli6«o dfgj clwsf/ sfo{of]hgfsf] sfof{Gjog cj:Yff,
— df]/ª tyf ;'g;/Ldf d'l:nd dlxnfdfly x'g] lx+;fsf] cj:yf,
— b}n]v / c5fd lhNnfdf 5fpk8L k|yf / To;n] dlxnfsf] hLjgdf kf/]sf] k|efj cWoog cg'udg,
— emfkf lhNnfdf dlxnfdfly ePsf lx+;f / ha/h:tL s/0fLaf6 l;lh{t cj:yf,
— lrtjg lhNnfdf dlxnfdfly ePsf lx+;f / ha/h:tL s/0fLaf6 l;lh{t cj:yf /
— 5fpk8L k|yfn] dlxnfdf kf/]sf] c;/ ;DaGwdf zf]wsfo{ (Research) sf] cWoog c'gudg lg/Gt/ .
hDdf ;ft j6f cg'udg ;DkGg
@ k|ltj]bg — 5fpk8L k|yfn] dlxnfsf] hLjgdf kf/]sf] k|efj;DaGwL k|ltj]bgnfO{ yk kl/dflh{t / kl/is[t ug{ ;DalGwt ;‹;+:yfx¿n] u/]sf] vf]hcg';Gwfg k|ltj]bg cWoog tyf n]vg,
— 5fpk8L 36gf;DaGwL cWoog k|ltj]bg n]vg / cª\u|]HfLdf cg'jfb,
— cfdfsf] gfdaf6 gful/stf pknAw u/fpg] ;DaGwdf cWoog k|ltj]bg n]vg / cª\u|]HfLdf cg'jfb,
— Hfa/h:tL s/0fL / of}glx+;f;DaGwL 36gfaf/] cWoog k|ltj]bg / pQm cWoog k|ltj]bgsf] cª\u|]HfLdf cg'jfb,
— Hfa/h:tL s/0fL;DaGwL ut jif{ ePsf] ;fj{hlgs ;'g'jfO sfo{qmdsf] lel8of] lSnk tof/ /
— 5fpk8L k|yfn] dlxnfsf] hLjgdf kf/]sf] k|efj cWoog k|ltj]bg k|sfzg .
#= 5nkmn÷
cGtlqm{of
— ha/h:tL s/0fL;DaGWfL /fli6«o hfFra'em ;DaGwdf k/fdz{ a}7s,
— 5fpk8L s'k|yfsf] ;DaGwdf cGtlqm{of sfo{qmd,
— kLl8t dlxnfsf] Gofodf kx'Fr;DaGwL -eb|k'/ emfkf_ cGtlqm{of,
— 5fpk8L s'k|yfsf] ljBdfg sfg'gL cj:yf;DaGwL sfg'g Joj;foL dlxnfx¿;Fu 5nkmn,
— ;LdfGts[t ;d'bfosf dlxnfx¿sf] ;jfn klxrfg;DaGwL cGtlqm{of sfo{qmd
hDdf !& j6f 5nkmn÷cGtlqm{of ;DkGg
74 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
— kfls:tfg / ckmuflg:tfgsf] /fli6«o dfgj clwsf/ ;:yf tyf ;ef;b\x¿;Fu 6«fG;h]G8/ clwsf/ ;DaGwdf 5nkmn,
— Affn ljjfx;DaGwL /fli6«o hfFra'em ljifos k/fdz{ a}7s, — n}lËs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f tflnd ;DkGg,
— Dflxnfdfly x'g] lx+;flj?4sf] !^ lbg] cleofg,
— d'l:nd dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4 r]tgfd"ns -df]/ª_ sfo{qmd,
— 5fpk8L k|yfsf] cWoog k|ltj]bgdfly 5nkmn,
— University of Colombia USA sf] ljBfyL{x¿;Fu /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] e"ldsfaf/]df 5nkmn,
— dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf] e]befj pGd"ng ug]{ dxf;lGwsf] k|ltj]bgdfly 5nkmn÷sfof{zfnf uf]i7L,
— lx+;fkLl8t dlxnfsf] Gofodf kx'Fr -e/tk'/, lrtjg_ ljifos cGtlqm{of,
— dlxnf tyf afnaflnsfdfly x'g] of}GfhGo lx+;f, a]rlavg -v}/]gL, lrtjg_ cGTosf nflu ;/f]sf/jfnf lgsfox¿aLr cGtlqm{of,
— Dflxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf] e]befj pGd"ng ug]{ dxf;lGw ;ldltdf k]; ul/g] k|ltj]bgsf] d:of}bfdfly 5nkmn,
— 5fpk8L k|yfn] dlxnfsf] hLjgdf kf/]sf] k|efj cWoog k|ltj]bg -wgu9L, s}nfnLdf_ ;fj{hlgsLs/0f .
$= ljljw /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf sd{rf/Lx¿sf] n}lËs tyf ;dfj]zLs/0fsf] ljj/0f tof/ .
;fd"lxs clwsf/ dxfzfvf
;fd"lxs clwsf/ dxfzfvfnfO{ lgDg lhDd]jf/L tf]lsPsf 5g\M
-s_ ;fd"lxs clwsf/ -cflbjf;L hghflt, cNk;ª\Vos, h]i7 gful/s, dfgl;s :jf:Yo, n}lËs tyf of}lgs cNk;ª\Vos, PrcfOeL k|efljt cflb_ ;DaGwL k|j4{gfTds sfo{x¿ -uf]i7L, cGtlqm{of, 5nkmn, sfo{zfnf, k|lzIf0f, tflnd cflb_,
-v_ cg'udg dxfzfvfsf] ;dGjodf ;fd"lxs clwsf/;DaGwL d'2fdf cg'udg,
-u_ ;fd"lxs clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{gsf nflu gLltut l;kmfl/; /
-3_ sfg'g dxfzfvf;Fusf] ;dGjodf ;fd"lxs clwsf/sf] ;'lglZrttfsf nflu sfg'g k'g/fjnf]sg cflb .
;Dkflbt sfo{x¿
! cg'udg÷cg';Gwfg
— eQmk'/ / sfe|], sf7df8f}F / nlntk'/sf OF6fe§fdf afn>dsf] cj:yfsf] cg'udg /
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 75
— tL lhNnfl:yt lhNnf k|zf;g sfof{no, lhNnf 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{no, dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no, lhNnf k|x/L sfof{nosf] dlxnf afnaflnsf ;]n, OF6fe§f ;~rfns, gfOs] / sfdbf/x¿;Fu e]63f6, 5nkmn cGtlqm{of tyf :ynut cjnf]sg .
@ k|ltj]bg÷ l;kmfl/;
— cflbjf;L hghfltsf] l:ylt k|ltj]bg d:of}bf k|ltj]bg d:of}bf,
— ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yf;DaGwL /fli6«o k|ltj]bg n]vg, k|sfzg Pj+ ;fj{hlgsLs/0f /
— k|ltj]bgdf plNnlvt l;kmfl/; g]kfn ;/sf/, /fli6«o ckfË dxf;‹, g]kfn kqsf/ dxf;‹nfO{ sfof{Gjogsf nflu kqfrf/ .
# 5nkmn÷cGtlqm{of
— cflbjf;L hghfltsf] dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifos cGtlqm{of .
— OF6fe§fdf afn>dsf] cj:yf cg'udg ug]{ qmddf ;DalGwt ;/f]sf/jfnf;Fu ljifodf ldlt rfFu'gf/fo0f gu/kflnsfsf kbflwsf/L, lhNnf k|zf;g sfof{no, dlxnf afnaflnsf sfof{no, lhNnf lzIff sfof{no, lhNnf :jf:Yo sfof{nosf k|ltlglw, OF6fe§f ;~rfns, gfOs] / sfdbf/aLr cGtlqm{of .
— nfx'/lgk;Fusf] ;xsfo{df dfgj clwsf/ / Joj;fo (Business and Human Rights) ;DaGwL cled'vLs/0f .
— cfof]u / nfx'/lgksf] cfof]hgfdf Joj;fo / dfgj clwsf/;DaGwL k/fdz{ a}7s sfo{qmd .
— g]kfn ;/sf/cGt/utsf ljleGg dGqfnox¿, k|flws/0f tyf ljefu, Joj;fo;Fu ;DalGwt dxf;‹, ;‹, hnljB't sDkgL, g]kfn cflbjf;L hghflt /fli6«o pTyfg k|lti7fg, nfx'/lgk / cfof]uaf6 u/L $# hgfsf] ;xefuL .
— ckfËtf;DaGwL /fli6«o ;Dd]ngsf] k"j{ tof/Lsf nflu /fli6«o ckfË dxf;‹ / dxf;‹df cfa4 ;+:yfx¿;Fu a}7s .
— cfOPncf] dxf;lGw cg'df]bg u/]sf] !) jif{ k"/f ePsf] ;Gbe{df cflbjf;L hghfltsf] dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifos k|ltj]bgsf] d:of}bfpk/ ;'emfj ;Íng .
$ k|fb]lzs tyf /fli6«o ;Dd]ng
— ckfËutf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL k|fb]lzs ;Dd]ng ;DkGgM
— c;f]h @& / @*, lj/f6gu/,
— kmfu'g @& / @*, hgsk'/,
— sflt{s !# / !$, kf]v/f,
— sflt{s @( / #), ;'v]{t,
— df3 $ / %, t'n;Lk'/,
— kmfu'g @)/ @!, wgu9L /
— @)&% j}zfv @& / @*, sf7df8f}F .
76 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/fli6«o ;Dd]ngM
— @)&% j}zfv @& / @*, sf7df8f}F .
k|To]s ;Dd]ngdf 3f]if0ffkq kfl/t;lxt hf/L .
— dª\l;/ !$ b]lv !&, Innovation for change south Asia Hub sf] cfof]hgfdf ;~rfng ePsf] workshop on promoting and protecting civic space South Asia df ;xefuL .
dfgj a]rlavglj?4 ;dfwLIfssf] sfof{no
o; sfof{nonfO{ tf]lsPsf lhDd]jf/L lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
-s_ dfgj a]rlavg;DaGwL cg'udg,
-v_ dfgj a]rlavg;DaGwL jflif{s k|ltj]bg tof/,
-u_ dfgj a]rlavg;DaGwL ePsf ;dfrf/;DaGwL 5nkmn,
-3_ dfgj a]rlavg;DaGwL tYofÍ cWofjlws,
-ª_ sfg'g dxfzfvf;Fu ;dGjo u/L dfgj a]rlavg;DaGwL sfg'g k'g/fjnf]sgsf] kxn /
-r_ ljljw .
;Dkflbt sfo{x¿
! cg'udg÷ cg';Gwfg
— emfkf lhNnfl:yt g]kfn–ef/tsf ;Ldf gfsfdf dfgj a]rlavgsf] cj:yf -cfof]udf btf{ ePsf ljifout ph'/Lsf ;DaGwdf hfgsf/L_ /
— ;'g;/L / sf7df8fF} lhNnfdf cgf}krfl/s If]q -ljz]if u/L dgf]/~hg If]q_–df sfo{/t dlxnf tyf afnaflnsfsf] cj:yf;DaGwL cWoog÷cg';Gwfg .
@ jflif{s k|ltj]bg
— dfgj a]rlavg;DaGwL /fli6«o k|ltj]bg @)!%÷!^ sf] g]kfnL ;+:s/0f k|sfzg .
# 5nkmn
— dfgj a]rlavg;DaGwL /fli6«o k|ltj]bg @)!^÷@)!& -cfj @)&#÷&$_ sf] tof/Lsf nflu cfof]usf sd{rf/Lx¿;Fu k/fdz{ tyf 5nkmn,
— dfgj a]rlavg;DaGwL d'2fx¿sf ;DaGwdf cfof]usf kbflwsf/Lx¿ / ;/f]sf/jfnf ;/sf/L lgsfox¿aLr ;lrj:t/Lo a}7s÷cfof]udf k|fKt ePsf dfgj a]rlavg;DaGwL d'2fx¿ tyf cfof]usf l;kmfl/;x¿sf ;DaGwdf Wofgfsif{0f,
— dfgj a]rlavgsf ;DaGwdf -emfkfdf_ ;/f]sf/jfnf lgsfox¿;Fu
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 77
cGtlqm{of tyf 5nkmn,
— cgf}krfl/s If]q ljz]if u/L dgf]/~hg If]qdf sfo{/t dlxnf tyf afnaflnsfsf] cj:yf tyf j}b]lzs /f]huf/df uPsf k'?if sfdbf/sf >LdtLx¿n] ef]Ug'k/]sf] ;fdflhs d"No -nf~5gf, cfly{s lx+;f, of}glx+;fnufot_ sf ljifodf cWoog cg';Gwfgsf nflu ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿;Fu k/fdz{ /
— j}b]lzs /f]huf/ P]g, @)^$ sf] d'Vo a'bfFx¿sf] ;+zf]wgsf] ljifodf 5nkmn .
$ l;kmfl/;
j}b]lzs /f]huf/nfO{ ;'/lIft / dof{lbt agfpgsf] nflu !^ zLif{scGtu{t ljleGg pkzLif{sx¿df k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifbsf] sfof{nonfO{ l;kmfl/; sfof{Gjogsf] nflu kqfrf/ .
% ;/sf/L lgsfo / ;‹;+:yf ;Fusf] ;xsfo{ / ;dGjodf p4f/ Pj+ cGo sfo{x¿
— dfgj a]rlavglj?4df sfo{/t zlQm ;d"x;lxtsf u};;af6 dfgj a]rlavgsf 36gfx¿sf ;DaGwdf cfof]usf df=cWoIfdfkm{t 1fkgkq u|x0f,
— dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/lj?4sf] !! cf}F /fli6«o lbj;sf] cj;/df …casf] uGtJo, dfgj a]rlavgsf] cGToÚ eGg] d"n gf/fsf ;fy cfof]lht k|eftkm]l/ / a[xt\ e]nfdf ;xefuL,
— >LnÍfnL b'O{ dlxnfx¿sf] p4f/sf nflu ;/f]sf/jfnf lgsfox¿;Fu ;dGjo u/L lghx¿sf] ;s'zn :jb]z lkmtL{sf] nflu kxn÷lghx¿ ;s'zn :jb]z lkmtL{ ePsf] hfgsf/L k|fKt .
— ljB'tLo ;~rf/dfWodfkm{t k|fKt ;dfrf/sf] cfwf/df emfkf lgjf;L lhNnfsL Ps dlxnf s'j]tdf a]rlavgdf k/]sf] eGg] 36gfsf ;DaGwdf dfgj a]rlavg;DaGwL ljz]if ;dflwIfssf] sfof{noaf6 cfjZos sf/afxL u/L lghsf] ;s'zn p4f/ tyf :jb]z lkmtL{sf nflu kxn . kl/0ffdtM ;s'zn :jb]z lkmtL{ ePsf] hfgsf/L k|fKt /
— dfgj a]rlavg / e"sDkaf6 ;d]t kLl8t dlxnfsf afnaflnsfsf] plrt ;+/If0f tyf lzIffsf nflu afnaflnsfsf cleefjsnfO{ s]Gb|Lo afn sNof0f ;ldltdf k7fOPsf] cj:yf .
qm=;=
cfk|jf;L sfdbf/x¿sf clwsf/;DaGwL sfo{x¿
! cg'udg lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yndf j}b]lzs /f]huf/df hfg] sfdbf/x¿sf] cj:yf .
@ tflnd cfof]udf sfo{/t sd{rf/Lx¿nfO{ cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/ ljifos tLg lbg] cfwf/e"t tflnd .
# 5nkmn÷cGtlqm{of
— cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yfsf] ljifodf k|ltj]bg tof/Lsf nflu ljsf;sf ;fem]bf/ ;+:yfx¿sf k|d'v÷k|ltlglwx¿;Fu
78 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
k/fdz{ 5nkmn,
— ;/sf/L lgsfo / u};;sf k|ltlglwx¿;Fu j}b]lzs /f]huf/Lsf] cj:yf ljifos k|ltj]bg tof/Lsf ;DaGwdf k/fdz{ 5nkmn,
— cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/ ;+/If0fsf ljifodf k|:tfljt d:of}bfdfly 5nkmn tyf ;'emfj ;Íng,
— cfk|jf;g;DaGwL cGt/f{li6«o lbj;sf cj;/df >d dGqfnosf ;lrj, j}b]lzs /f]huf/ Jofj;foL ;‹sf cWoIf, cfk|jf;g;DaGwL /fli6«o ;~hfn, u};sf k|d'v÷k|ltlglwx¿;Fu dfggLo cWoIfsf] cWoIftfdf k/fdz{ 5nkmn tyf cGtlqm{of,
— cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/sf] ;+/If0fsf nflu Gofodf kx'Frsf If]qdf sfo{/t u};;sf k|ltlglw, cfk|jf;L dlxnf clwsf/sf If]qdf sfo{/t k|ltlglwx¿;Fu 5nkmn,
— cfk|jf;L sfdbf/sf] If]qdf ;/sf/n] ;'wf/ ug'{kg]{ gLltut ljifosf] klxrfgsf nflu lj1x¿, k"j{ /fhb"t, of]hgfljb\, k"j{ >d ;lrjx¿ / k//fi6«, dlxnf tyf afnaflnsf dGqfnosf clwsf/Lx¿;Fu k/fdz{ 5nkmn .
$ If]qLo ;Dd]ng
lj/f6gu/df !) lhNNffsf lhNnf k|zf;g sfof{no, lhNnf ;dGjo ;ldlt, lhNnf k|x/L sfof{no, u}/;/sf/L ;+:yf / ;~rf/hut\;lxtsf] ;xeflutfdf cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/ ;+/If0fsf ljifodf If]qLo ;Dd]ng .
% d:of}bf tof/L
g]kfn ;/sf/nfO{ cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/ ;+/If0fsf ;DaGwdf ug'{kg]{ gLltut l;kmfl/;x¿sf] d:of}bf tof/ .
;"rgf k|ljlw PsfO
o; PsfOnfO{ tf]lsPsf lhDd]jf/L lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
-s_ ;"rgf k|ljlw;DaGwL ;e{/ l;:6d (Server System) x¿sf]] lgoldt ;~rfng, Jofsck, dd{t
-v_ cfof]usf j]e;fO6, km];a's / l6\j6/ r':tb'?:t /fVg],
-u_ cfof]usf sd{rf/Lx¿sf] ljB'tLo xflh/L tyf clen]v /fVg],
-3_ cfof]usf k|sfzgdf l8hfOg tyf n]cfp6df ;xof]u k'¥ofpg],
-ª_ ;"rgf k|ljlw;DaGwL gLlt, of]hgf lgdf{0f sfof{Gjogdf ;xof]u ug]{ /
-r_ Complaint Management and Reporting System (CMRS) k|0ffnL ;~rfng;DaGwL sfo{ .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 79
;Dkflbt sfo{x¿
! tflnd — ph'/Lsf] cj:yf;DaGwL ;km\6j]/ (Software) lgdf{0f / ;f];DaGwL cfof]usf sfof{nox¿df sfo{/t sd{rf/Lx¿nfO{ qmdzM lj/f6gu/, vf]6fª, kf]v/f, g]kfnuGh, wgu9L, hgsk'/, h'Dnf / a'6jndf tflnd
@ ljljw — cfof]usf sfof{nox¿df /x]sf ph'/L kmfOnx¿ :Sofg tyf l;PdcfP;df btf{,
— cfof]usf] lgoldt sfo{df k|of]u eO/x]sf MDaemon Email Server,
Eset NOD32 Antivirus, ljB'tLo xflh/, CMRS System, j]e;fO6sf] cfj @)&$÷@)&% sf] nflu gjLs/0f,
— cfof]usf] j]e;fO6sf] nflu 8f]d]g :k]; tyf ;]jf cfj @)&$÷@)&% sf] nflu gjLs/0f
— cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf nflu j]jk]h tof/ u/L ;fj{hlgs cGo cfjZos sfo{df ;xof]u,
— cfof]usf] cflwsfl/s ;fdflhs ;~hfndfkm{t k|fKt b'O{ ;o t]x|j6f ph'/L tyf hfgsf/Lx¿ s]Gb|Lo, If]qLo tyf pkIf]qLo sfof{no, s]Gb|Lo sfof{nosf] ph'/L zfvfdf k|]lift,
— cfof]udf CGAS (Centralized Government Accounting System) sfo{Gjog ug{sf nflu dxfn]vf lgoGqssf] sfof{nod;Fu 5nkmn u/L ;~rfngdf NofPsf],
— Mail Server, Others Servers, Network Security, SPAM Mail,
JUNK mail, System cg'udg, — cfof]uåf/f k|sflzt k|];lj1lKtx¿ tyf k|sfzgx¿ cfof]usf] ;fdflhs
;~hfn j]e;fO6, km];a's / l6\j6/df /lvPsf],
— cfof]usf sd{rf/Lx¿sf] ljB'tLo xflh/L tyf clen]v /fv]sf],
— cfof]udf k|of]u eO/x]sf ;/e/x¿sf] ;fKtflxs ¿kdf Jofsck /fVg] u/]sf],
— Mail Server, CMRS Server, HRMS Server nufot cGo Servers, Network Security, SPAM Mail, JUNK mail, System monitoring /
— Regular Desktop Support, Designing support u/]sf] .
;"rgf, tyf ;~rf/ PsfO
o; PsfOnfO{ tf]lsPsf lhDd]jf/Lx¿ lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
-s_ cfof]usf cfjZos ;"rgfnfO{ ;~rf/dfWoddfkm{t ;dIf k'¥ofpg],
-v_ k|];lj1lKt / k|];gf]6 tof/L / ;Dk|]if0f,
-u_ kqsf/ ;Dd]ngsf] nflu cfjZos tof/L,
80 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
-3_ dfgj clwsf/kqsf] nflu ;dfrf/ ;Íng÷;Dkfbg /
-ª_ dfgj clwsf/;DaGwL ;dfrf/ cg'udg .
;Dkflbt sfo{x¿
!= k|];lj1lKt / k|];gf]6 tof/L Pj+ ljt/0f
— ljleGg ldltdf dfgj clwsf/sf ;d;fdlos ljifodf hDdf %) j6f k|];lj1lKt hf/L /
— ljleGg ldltdf dfgj clwsf/sf d'2fdf cfof]uaf6 ePsf sfo{x¿sf] ;DaGwd hDdf !^ j6f k|];gf]6 hf/L
@= kqsf/ ;Dd]ng tof/L
— dª\l;/ % df …zflGt ;Demf}tfsf P3f/ jif{ / dfgj clwsf/Ú kqsf/ ;Dd]ng,
— r}t @# df dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf] cfof]hgf tyf tof/L ;Gbe{df kqsf/ ;Dd]ng /
— r}t @* df dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf] 3f]if0ffkq ;fj{hlgs ug]{ ;Gbe{df kqsf/ ;Dd]ng .
#= tflnd c;f]h @$—@% sfe|sf]], ag]kf, sflt{s !&—!* / kmfu'g @—# sf7df8f}F / c;f/ $—% kfNkfdf u/L dfgj clwsf/ / ;~rf/;DaGwL rf/j6f tflnd ;DkGg .
$= ljljw — dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf nflu cfjZos ;fdu|L tof/Lnufotsf sfo{df ;xof]u,
— :yfgLo tx, k|b]z;ef tyf k|ltlglw;ef lgjf{rg ;DaGwdf ;~rf/dfWoddf k|sflzt ;fdu|Lx¿sf] cg'udg . cg'udgdf vl6Psf 6f]nLaf6 ;"rgf jf hfgsf/Lsf] cfwf/df lgjf{rg;DaGwL ;dfrf/sf] k/LIf0f,
— cfof]uåf/f ;DkGg x'g] ;fj{hlgs k|s[ltsf !& j6f sfo{qmddf ;~rf/u[xdf sfo{/t ;~rf/sdL{nfO{ lgdGq0ff ;fy} ;dfrf/ k|sfzgfy{ k|];–lj1lKt / k|];gf]6 tof/ Pj+ ;Dk|]if0f,
— cleJolQm :jtGqtfsf] ;+/If0f / kqsf/x¿sf] ;'/Iff ;DaGwdf cfof]usf sd{rf/Lx¿;Fu 5nkmn tyf k/fdz{ /
— cfof]usf] @)&% ;fnsf] jflif{s sfo{qmd tflnsf ;fdu|L k|sfzgsf] nflu tof/ .
clen]vfno PsfO
o; PsfOnfO{ tf]lsPsf] lhDd]jf/L lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
-s_ btf{ ph'/Lx¿ / ph'/Lpk/ cfof]uaf6 ePsf] lg0f{o, l;kmfl/;;d]t clen]vLs/0f .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 81
;Dkflbt sfo{x¿
! — xfn;Dd (@)% j6f ph'/Ldf o; cfj;Dd !!^% j6f gofF ph'/L;Fu ;DalGwt
kmfOnx¿ Complaint Management and Reporting System (CMRS) ljB'tLo k|0ffnLdf /flvPsf],
— o; Complaint Management and Reporting System (CMRS) ljB'tLo k|0ffnLdf xfn;Dd $$(# j6f lg0f{o kmfOn clen]v ul/Psf]df o; cfjdf #! j6f gofF kmfOnx¿ /flvPsf],
— xfn;Dd @^)@ dWo] o; cfjdf !!#$ j6f gofF ph'/L kmfOn ljB'tLo k|0ffnLdf btf{ /
— lg0f{o eO{ g;s]sf sl/a !@%) j6f kmfOnx¿sf] :Sofg .
@ — cbfntaf6 dfu ePsf d'2f;Fu ;DalGwt ;Ssn sfuhft pknAw u/fOPsf] .
k|ltj]bg n]vg PsfO
— cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg tof/,
— Dffgj clwsf/;DaGwL ljifout k|ltj]bgdf / cfof]uaf6 k|sfzg x'g] cGo k|sfzg ;xof]u .
;Dkflbt sfo{x¿
! :yfgLo tx lgjf{rg, @)&$ cg'udg k|ltj]bg sflt{s, @)&$
@ sf/fuf/ tyf lx/f;tdf Dffgj clwsf/ cj:yf cg'udg k|ltj]bg sflt{s, @)&$
# Dffgj clwsf/ /Ifsx¿sf] bf];|f] /fli6«o ;Dd]ng k|ltj]bg sflt{s, @)&$
$ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg -@)&#—@)&$_ dª\l;/, @)&$
% /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] ;ª\lIfKt jflif{s k|ltj]bg -@)&#—@)&$_
k';, @)&$
^ Annual Report (Synopsis) 2073-2074 Feb., 2018
& k|ltlglw;ef / k|b]z;ef ;b:o lgjf{rg, @)&$ cg'udg k|ltj]bg j}zfv, @)&%
* d'n's, k|b]z / lhNnfsf dfgj clwsf/sf kfFr k|d'v k|fyldstfsf ljifo cWoog k|ltj]bg
h]7, @)&%
( cfof]usf s]xL l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog / kLl8tsf] cj:yf cWoog k|ltj]bg
h]7, @)&%
!) 5fpk8L k|yfn] dlxnfsf] hLjgdf kf/]sf] k|efj, cWoog k|ltj]bg h]7, @)^%
!! ckfª\utf ePsf JolQmx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf k|fb]lzs / /fli6«o ;Dd]ngsf] k|ltj]bg
c;f/, @)&%
82 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!@ ls;fgsf] clwsf/ sfg'g k'g/fjnf]sg c;f/, @)&%
!# dfgj clwsf/ ;+jfxs -hg{n_ ebf} @)&$—h]7 @)&% -rf/ cª\s_
!$ Dffgj clwsf/kq tLg cª\s
dfgj clwsf/ ;|f]t s]Gb|
o; ;|f]t s]GbnfO{ lgDgadf]lhd lhDd]jf/L tf]lsPsf 5g\ M
-s_ dfgj clwsf/ ;|f]t s]Gb| ;~rfng -v_ vl/b Pj+ pkxf/:j¿k k|fKt k':ts Joj:yfkg . -u_ cfof]usf k|sfzgx¿sf] clen]v tyf ljt/0f .
;Dkflbt sfo{x¿
! k':ts Joj:yfkg —vl/b ul/Psf k':ts -$* yfg_
—pkxf/:j¿k k|fKt -#^ yfg_
@ k|sfzg ljt/0f cfof]usf k|sfzg ljt/0f -!$$* hgfsf] clen]v_
# kqklqsfsf] Joj:yfkg b}lgs, ;fKtflxs cflb
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 83
kl/R5]b—5
cfof]u / ;/f]sf/jfnf lgsfox¿aLr ;DaGw
cfof]u / /fi6«klt sfof{no
;ljwfgtM cfof]un] x/]s jif{ jflif{s k|ltj]bg ;DdfggLo /fi6«klt;dIf k]; ug'{kb{5 . /fi6«kltn] k|wfgdGqLdfkm{t ;f] k|ltj]bg 5nkmnsf nflu ;‹Lo ;+;b\;dIf k]; ug'{kg]{ k|fjwfg 5 . ;f]xL k|fjwfgadf]lhd cfof]un] k|To]s jif{ /fi6«klt;dIf cfof]uåf/f ;Dkflbt sfd–sf/afxLnufotsf ljifo ;dfj]z u/L k|ltj]bg k]; ub}{ cfPsf] 5 . cfof]usf dfggLo cWoIfsf] g]t[Tjdf ;b:o ;lrj / sd{rf/L;lxtsf] 6f]nLn] @@ dª\l;/, @)&$ df cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg ;DdfgLo /fi6«klt;dIf k]; u/]sf] lyof] . ;f] cj;/df cfof]usf dfggLo cWoIfn] cfof]uaf6 ;Dkflbt sfo{x¿, ef]Ug'k/]sf r'gf}tL / dfgj clwsf/sf ljljw kIfx¿dfly ;ª\If]kdf k|sfz kfg'{ePsf] lyof] . /fi6«kltaf6 klg dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / dfgj clwsf/ ;+:s[ltsf] ljsf;sf nflu cfof]un] ljifd kl/l:ylt / r'gf}tLsf afah'b klg e"ldsf lgjf{x u/]sf] eGb} wGojfb lbg'ePsf] lyof] . dfgj clwsf/sf] ;+:s[lt ljsf;sf nflu cfˆgf] 7fpFaf6 kxn ug]{ ljZjf; lbnfpFb} yk ;lqmotfsf ;fy cfof]u cufl8 a9\g'kg]{df pxfFsf] hf]8 lyof] .
blIf0f Pl;ofdf b08xLgtf / dfgj clwsf/sf] r'gf}tL;DaGwL cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ ;Dd]ng x'g uO/x]sf] ;Gbe{df cfof]un] ;DdfggLo /fi6«klt;Fu 5nkmn u/]sf] lyof] . 5nkmn ;Dd]ng tyf dfgj clwsf/sf ljljw ljifodf s]lGb|t lyP . tLg lbg -@!—@# r}t_ ;Dd rn]sf] ;f] ;Dd]ngsf] ;d'b\3f6g Pj+ ;Daf]wg ;DdfggLo /fi6«kltaf6 ul/Psf] lyof] . ;Daf]wgsf] k"0f{kf7 cg';"rL !) df ;dfj]z ul/Psf] 5 .
cfof]u / g]kfn ;/sf/
dfgj clwsf/sf] ;Ddfg, ;+/If0f, k|j4{g / kl/kfngf ug]{ klxnf] bfloTj ;/sf/df /x]sf] x'G5 . cfof]usf] b}lgs sfo{ ;~rfngb]lv ;+/If0f / ;+j4{gnufotsf sfo{ ;DkGg ug{ cfjZos kg]{ kof{Kt ah]6 sfo{sIfnufot cfwf/e"t ;'ljwfx¿ pknJw u/fpg' ;/sf/sf] bfloTj xf] . oL / o:tf sfo{x¿ cfk;L ;xsfo{{ / ;dGjodf a9L k|efjsf/L x'G5g\ . cfof]un] ;/sf/L lgsfox¿aLr dfgj clwsf/sf ljifo / cfof]u;Fu ;DalGwt cfly{s / k|zf;lgsnufotsf ljifodfly ljrf/ ljdz{, k/fdz{ jf 5nkmn ub}{ cfPsf] 5 . cfof]usf l;kmfl/; sfof{Gjogb]lv cfly{s Jooef/ Aoxf]g'{kg]{ ePsfn] klg ;xsfo{ / ;dGjoaf6 dfq ;Dej x'G5 . cfjZostf / ljifoj:t'sf] ufDeLo{ x]/L ;do;dodf
84 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
g]kfn ;/sf/sf k|wfgdGqL, dGqL, pRrkb:y clws[tx¿nfO{ cfof]udf cfdGq0f ub}{ cfPsf] 5 . pxfFx¿;Fu cfof]un] d'n'ssf] dfgj clwsf/ cj:yf, zflGt;'/Iff, dfgj clwsf/sf hNbfaNbf d'2f, cfof]usf l;kmfl/; cflbsf ;DaGwdf 5nkmn, cGtlqm{of ub}{ cfPsf] 5 . k|fKt lgisif{sf cfwf/df ;/sf/nfO{ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f, ;+j4{g sfo{df ;xof]u k'¥ofpg'sf ;fy} cfjZos lgb]{zg klg lbFb} cfPsf] 5 .
cfof]usf] cfly{s :jfoQtf Pj+ ;/sf/ / cfof]uaLr b]lvPsf] cfly{s ;d:of / To;sf] ;Daf]wg ug]{ ;DaGwdf sflt{s @# df cfof]u kbflwsf/L, ;lrj / g]kfn ;/sf/sf cYf{ ;lrjaLr 5nkmn ePsf] lyof] . ;f]xL lbg cfof]u, k//fi6« ;lrj / ;+o'Qm /fi6«;‹ dxfzfvf k|d'vaLr dfgj clwsf/sf d'2fdfly -ljz]iftM j}b]lzs /f]huf/;Fu ;Da4 ljifo_ a}7s s]lGb|t /x]sf] lyof] . dª\l;/ # df dfgj clwsf/;DaGwL cfb]z, km};nf, lg0f{o tyf l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog;DjGwL 5nkmn ;DkGg ePsf] lyof] . ;f] sfo{qmddf ;jf]{Rr cbfntsf d'Vo /lh:6«f/, k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\ sfof{nosf ;lrjsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . sflt{s @( df cfof]usf] cfof]hgdf sf7df8f}F pkTosfsf sf/fuf/ k|d'v tyf lx/f;t k|d'vx¿sf nflu s}bLaGbLsf dfgj clwsf/ ljifos b'O{ lbg] tflndsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] . To;}u/L k'; % df ;DkGg 5nkmn cGt/f{li6«o cfk|jf;g;DaGwL lbj;sf] ;Gbe{df ;'/lIft j}b]lzs /f]huf/ ljifodf s]lGb|t lyof] . sfo{qmddf ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L lgsfosf k|ltlglwx¿sf] klg pkl:ylt /x]sf] lyof] . o;cnjf k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifb\sf] sfof{Nfosf ;lrj;lxtsf] 6f]nL;Fu dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;+j4{g;DaGwL sfo{nfO{ s;/L yk k|efjsf/L agfpg] / åGåkLl8t ;dfh / g]kfn ;/sf/sf pRrkb:y clwsf/Lx¿;Fu åGåkLl8tx¿sf] cj:yf / ;ª\qmd0fsfnLg GofonfO{ k|efjsf/L t'Nofpg] ;DaGwdf 5nkmn ePsf] lyof] .
k'; !$ df dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ngnfO{ ;kmn agfpg] pkfosf ;DaGwdf s]lGb|t /xL 5nkmn sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] . cfof]u kbflwsf/L, ;lrj / g]kfn ;/sf/sf d'Vo ;lrj, u[x ;lrj, cy{ ;lrj / k//fi6« ;lrjx¿sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . ;Dd]ngnfO{ ;kmn kfg{ (9th to 11 April 2018) k'; @# df cfof]u / ueg]{G; kml;ln6L g]kfnaLr ;xsfo{;DaGwL ;Demf}tf kqdf x:tfIf/ ;DkGg ePsf] lyof] . o;cufl8 kl/of]hgf d"Nofª\saf/]df lj:t[t 5nkmn ePsf] lyof] . sfo{qmd ;dfkgdf sfg'gdGqL;d]tsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
åGåkLl8tx¿sf] kL8fnfO{ ;Daf]wg ug{ cfof]un] ljleGg sfo{qmdx¿ ;~rfng u/]sf] lyof] . JolQm a]kQf kfl/Psf ;DaGwdf 5fglag ug{ ul7t cfof]u / ;To lg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u P]g @)&! df ;+zf]wgsf nflu tof/ ul/Psf] ljw]osdf 5nkmn s]lGb|t lyof] . 5nkmndf sfg'g Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqLn] ;/sf/sf] tkm{af6 wf/0ff /fVg'ePsf] lyof] . o;}u/L uËfdfofsf] hLjg/Iffnufot dfgj clwsf/sf ljljw
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 85
ljifodfly cfof]un] ;DdfggLo k|wfgdGqL;Fu 5nkmn u/]sf] lyof] . ljifoj:t'k|lt ;/sf/ ;sf/fTds ¿kdf k|:t't eof] . xfn cf/f]lkt kL8s kqmfp u/L sf/afxL cufl8 a9]sf] / +uËfdfofn] cgzg tf]8]sf] -cfof]usf dfggLo cWoIfaf6 h'; lknfO{ cgzg tf]8fOPsf]_ cj:yf 5 .
o;sf cnjf cfof]usf dxTTjk"0f{ sfo{qmdx¿df ;/sf/ k|d'v, dGqLx¿nfO{ k|d'v cltly÷cltlysf] ¿kdf cfdGq0f u/L dfgj clwsf/sf hNbfaNbf d'2fx¿dfly Wofgfsif{0f u/fOFb} cfPsf] 5 . cfof]u ;'/Iff lgsfoaf6 cfkm" dftxtsf sd{rf/Lx¿sf nflu dfgj clwsf/sf ljljw ljifodf x'g] tflnddf ;|f]t JolQmsf ¿kdf ;xefuL x'Fb} cfPsf] 5 . ;fy} ;/sf/L lgsfoaf6 x'g] dfgj clwsf/;DaGwL sfo{qmddf klg ;xefuL agL cfˆgf] wf/0ff k|:t't ub}{ cfPsf] 5 .
cfof]u / Gofokflnsf
dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / dfgj clwsf/ ;+:s[lt ljsf;df Gofokflnsf] e"ldsf ljz]if k|s[ltsf] x'G5 . oxL oyfy{tfnfO{ dgg u/L cfof]un] Gofokflnsf;Fu klg ;dGjofTds
sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . o;} ;Gbe{df # dª\l;/@)&$ df dfgj clwsf/;DaGwL cfb]z,
km};nf, lg0f{o tyf l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog;DjGwL 5nkmn sfo{qmd ;DkGg ePsf] lyof] . 5nkmndf ;jf]{Rr cbfntsf d'Vo /lh:6«f/sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . o;}u/L !$ k'; @)&$ df Ps sfo{zfnf uf]i7Lsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] . uf]i7L cfof]usf l;kmfl/; / cbfntsf] km};nf sfof{Gjog cj:yfsf ;DjGwdf s]lGb|t /x]sf] lyof] . sfo{zfnf uf]i7Ldf ;jf]{Rr cbfntsf d'Vo /lh:6«f/n] cbfntsf km};nf sfof{Gjogsf] cj:yf;DaGwL ljifo k|:t't ug'{ePsf] lyof] . ;jf]{Rr cbfntsf k|wfg GofofwLzsf] k|d'v cfltYotf / cfof]usf dfggLo cWoIfsf] cWoIftfdf ;f] sfo{qmd ;DkGg ePsf] lyof] .
cfof]u / ;+j}wflgs lgsfo
o; cfof]u / cGo ;+j}wflgs cfof]uaLr dfgj clwsf/sf d'2fdf ;xsfo{ / ;dGjodf ljleGg sfo{x¿ x'Fb} cfPsf 5g\ . cfof]uaf6 o; cfjdf ljz]iftM sfo{ k|s[ltsf cfwf/df ;+j}wflgs lgsfosf ¿kdf /x]sf] nf]s;]jf cfof]u / lgjf{rg cfof]u;Fu ;dGjo / ;xsfo{df sfo{x¿ ;DkGg ePsf 5g\ .
o; cfjdf cfof]un] lgjf{rg cfof]u;Fu klg ;dGjo / ;xsfo{df dfgj clwsf/;DaGwL sfo{nfO{ cufl8 a9fPsf] lyof] . ljz]iftM dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0faf6 :yfgLo tx lgjf{rg cg'udgsf ;DaGwdf lgcf / /fdccfaLr ;dembf/Lkqdf x:tfIf/ ePsf] lyof] . ;dembf/Lkqdf dtbftf lzIff tyf dtflwsf/ ;r]tgfsf nflu
86 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cfjZostfg';f/ Psn jf 5'§f5'§} cfjZos ;fdu|L k|sfzg, lgdf{0f, k|rf/÷k|;f/0f, cg'udg cflb sfo{nfO{ ;xhLs/0fsf nflu b'O{ cfof]uaLr cfjZos ;xof]u cfbfg–k|bfg ug]{ pNn]v ul/Psf] lyof] . o;sf ;fy} o; cfof]un] cg'udgaf6 b]lvPsf sdLsdhf]/Lx¿ lgjf{rg cfof]unfO{ hfgsf/L u/fpg], ;dfwfgsf nflu cfk;L ;xsfo{ ug]{, dfggLo txdf ;+o'Qm ;+oGq :yfkgf u/L sfo{ ug]{ / If]qflwsf/sf] ;Ddfg ug]{nufotsf ljifo ;dfj]z ul/Psf lyP . cfof]usf] cg'udgaf6 k|fKt tYosf cfwf/df lgjf{rgdf b]lvPsf sdLsdhf]/L / ;'wf/df pkfo;lxt tof/ ul/Psf] k|ltj]bg k|sflzt u/L lgjf{rg cfof]unfO{ pknAw u/fOPsf] lyof] .
o; cjlwdf klg o; cfof]udf ljleGg txdf l/Qm b/aGbL kbk"lt{;DaGwL sfo{ ePsf] lyof] . cfof]un] kbk"lt{sf nflu lnlvt k/LIffsf] ;Dk"0f{ lhDd]jf/L nf]s;]jf cfof]unfO{ lbPsf] lyof] . ;f]xLcg';f/ nf]s;]jf cfof]un] lnlvt k/LIff lnO{ kl/0ffd;d]t cfof]unfO{ pknAw u/fO{ cfof]un] clGtd gfdfjnL k|sflzt u/L sd{rf/Lx¿nfO{ sfo{If]qdf v6fO;s]sf] cj:yf 5 . ;Ël7t ;+:yfsf sd{rf/L;FUf ;DalGwt ;fdfGo l;4fGtsf Joj:yfx¿ clgjfo{ ¿kdf nfu" ug{ egL nf];]cfaf6 o; cfof]udf ;d]t kqfrf/ ePsf] lyof] . /fdccf :yfkgfsf] cfwf/ cfwf/e"t k]l/; l;4fGt / cfof]u ;/sf/L ;+:yfg gePsf] x'Fbf ;f] l;4fGt o; cfof]usf] xsdf nfu" gx'g] egL lnlvt hjfkm k7fOPsf] lyof] . kl5 nf];]cfaf6 ;fdfGo l;4fGt /fdfccfsf] xsdf clgjfo{ ¿kdf nfu" gx'g] a]xf]/f;lxtsf] hfgsf/L u/fPkZrft\ ljjfb ;dfwfg ePsf] lyof] . o;kl5 klg /fdccfsf] cfu|xadf]lhd nf];]cfn] cfof]usf k/LIff;DaGwL sfo{df ;xof]u ub}{ cfPsf] 5 . nf]s;]jf cfof]u;Fusf] ;xsfo{ / ;dGjodf ePsf kbk"lt{;DaGwL sfo{af6 cfof]usf sd{rf/L Joj:yfkg / :yfloTjsf nflu nfdf] ;dob]lv ljBdfg ;d:of ;dfwfgdf ;sf/fTds of]ubfg k'Ug uPsf] 5 .
cfof]u / cGt/f{li6«o ;Ë7gx¿
cfof]un] cfˆgf] sfo{;Dkfbgsf] l;nl;nfdf cGt/f{li6«o ;‹;Ë7gx¿, bft[ lgsfo, ljb]zL b"tfjf;;Fu klg ;xsfo{ / ;dGjodf sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . h;df dfgj clwsf/ cj:yf, ;xof]u cfbfgk|bfg, cg'ej ;f6f;f6nufotsf ljifo /x]sf 5g\ . cfof]u cGt/f{li6«o :t/df ;DkGg ljleGg 5nkmn÷tflnddf ;xefuL ePsf] 5 . o; qmddf cfof]usf cWoIf÷;b:oaf6 !$ / ;lrj÷sd{rf/Laf6 !* j6f u/L hDdf #@ j6f sfo{qmddf ;xefuL ePsf] cj:yf 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 87
j}b]lzs tflnd tyf e|d0f;DaGwL ljj/0f
Hon'ble Anup Raj Sharma 1. World Human Rights Cities Forum 2017, Gwangju, Korea, 14-17 Sept 2017
2. 22nd APF Annual Meeting, Bangkok, Thailand, 29-30 November 2017
3. GANHRI 2018 Annual Meeting, Geneva, Switzerland, 21-23 Feb 2018
Hon'ble Sudip Pathak 1. ILO, Migration related data statistics, Technical Consultation, Sri Lanka, Colombo 28-29 Nov, 2017,
2. 22nd APF Annual Meeting, Bangkok, Thailand, 29-30 November 2017
Hon'ble Mohna Ansari 1. 10 Session of GANHRI on Expert Mechanism on the Rights of Indigenous people. Geneva, Switzerland 10-14 July 2017
2. 22nd APF Annual Meeting, Bangkok, Thailand, 29-30 November 2017
3. Seminar on Reinforcing regional Cooperation to promote freedom of expression, Colombo, Sri Lanka, 4 Dec., 2017
4. Nineteenth session and ninth pre-sessional working group meeting of the Committee on the Rights of Persons with Disabilities,
Geneva, Switzerland, 17-22 Feb 2018
5. 17th Session of the UN Permanent Forum on Indigenous Issues (UNPFII 17) UN Head Quarter, New York USA 16-27 April 2018
6. Ministerial to Advance Religious Freedom, United State, Department of State, Washington DC, USA 21-27 June 2018
Hon'ble Govinda Sharma 1. 22nd APF Annual Meeting, Bangkok, Thailand, 29-30 November 2017
Paydyal 2. GANHRI 2018 Annual Meeting, Geneva, Switzerland, 21-23 Feb 2018
3. May Event: May 18 Memorial Foundation, Gwangju, Korea 15-20, 2018
Bed Prasad Bhattarai 1. Senior Executive Officers (SEO) Network Roundtable Meeting 29-30 August 2017, Melaka, Malaysia
2. Validation Meeting EU-OHCHR Bridging the Gap project, Geneva, Switzerland 19-20 October 2017
3. 22nd APF Annual Meeting, Bangkok, Thailand, 29-30 November 2017
4. GANHRI 2018 Annual Meeting, Geneva, Switzerland, 21-23 Feb 2018
5. Second Validation Meeting EU-OHCHR Bridging the Gap project, Geneva, Switzerland, 19-20 April 2018
6. May Event: May 18 Memorial Foundation, Gwangju, Korea 15-20, 2018
Subodh Pokharel APF Communications Network Collaboration Workshop, Dhaka, Bangladesh, 21-23, November 2017
Tara Devi Wagle APF Blended Learning Course on Monitoring and Reporting, Bangkok Thailand, 9-11 October 2017
Bir Bahadur Budha Magar Seminar on Indigenous Peoples' Rigths for the National Human Rights Institutions, Geneva, Switzerland, 10-12 July
2018,
Kamal Thapa Kshetri 22nd APF Annual Meeting, Bangkok, Thailand, 29-30 November 2017
Shyambabu Kafle 7th SAIEVAC Governing Board Meeting and Pre-Technical Session on Child Marriage, Thimpu Bhutan, 10-12 May 2018
Lok Nath Bastola 22nd APF Annual Meeting, Bangkok, Thailand, 29-30 November 2017
Som Nath Subedi Nineteenth session and ninth pre-sessional working group meeting of the Committee on the Rights of Persons with Disabilities,
Switzerland, 17-22 Feb 2018
Durga Pokharel APF Communications Network Collaboration Workshop, Dhaka , Bangladesh, 21-23, November 2017
Santosh Acharya RWI blended learning course on Human Rights, gender equality and environment/climate change in the framework of SDGs,
Colombo, Sri Lanka 25-29 June 2018.
Rewa Regmi Trans Health and Rights Conference: Increasing access to HIV and other health services for trans people, Thailand, Bangkok, 20-22
September 2017,
Kumari Sharana Uraon RWI blended learning course on Human Rights, gender equality and environment/climate change in the framework of
SDGs,
Colombo, Sri Lanka 25-29 June 2018.
Madhu Sunam Innovation for Change 2017 Training Workshop, Bangkok, Thailand, 1-2 December 2017,
88 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
o; cjlwdf dfly plNnlvt ljifodf xf8j8{ ljZjljBfnosf ;xfos k|f]km];/, Danish
Institute for Human Rights, c:6]«lnofnL /fhb"t / UN Resident Coordinator ;Fu a}7s ;DkGg ePsf] lyof] .
cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/sf nflu ;+o'Qm /fi6«;‹Lo ljz]if ;dfwLIfs, /fhgLlts dfldnf;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;‹sf dxf;lrjsf ;xfos (UN, Assistant Secretary General
for Political Affairs), ;+o'Qm /fi6«;‹sf] z/0ffyL{;DaGwL pRrcfo'Qmsf] g]kfnl:yt sfof{nosf (UNHCR) sf k|ltlglw;Fu dfgj clwsf/ ljljw / z/0ffyL{x¿sf] dfgj clwsf/sf] ;DaGwdf 5nkmn ePsf] lyof] . To;}u/L l:j6\h/NofG8 / Go'lhNofG8sf /fhb"t;Fu cfk;L ;xof]u / dfgj clwsf/sf] cj:yfsf af/]df a}7s ;DkGg ePsf] 5 .
dfggLo cWoIf, ;b:o / ;lrj;lxtsf] 6f]nL The 22nd Annual General Meeting of the
Asia Pacific Forum of National Human Rights Institutions, Bangkok, Thailand df ;xefuL ePsf] b]lvG5 . YffONofG8sf] j}Ísdf UNDP Nepal sf] cfof]hgfdf cfof]lht pRr:t/Lo 5nkmn (High-level dialogue) / ef/tLo dfgj clwsf/ cfof]usf] e|d0f Pj+ 5nkmn ePsf] cj:yf 5 . cfof]un] 9th to 11 April 2018 df Identifying Challenges, Assessing Progress, Moving Forward: Addressing Impunity and Realizing Human Rights In South
Asia cGt/f{li6«o ;Dd]ng cfof]hgf u/L dfgj clwsf/sf] cj:yf / r'gf}tL ;DaGwdf 5nkmn u/]sf] 5 .
cfof]u / ;ª\qmd0fsfnLg ;+oGq
cfof]un] :yfkgfsfnb]lv g} ;z:q åGå;Fu ;DalGwt ph'/LnfO{ k|fyldstfdf /fvL sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . tL d'2f ;ª\qmd0fsfnLg ;+oGqdfkm{t ;Daf]wg ug]{ egL lj:t[t zflGt;Demf}tfdf ;d]t pNn]v ePsf] lyof] t/ nfdf] ;do;Dd ;+oGq u7g x'g ;s]g . lj=;+=@)&! Dff3 @& ut] a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag, ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u P]g @)&! sf] cwLgdf /xL b'O{ cfof]usf] u7g eof] . b'j} cfof]unfO{ sfo{ ;Dkfbg ug{ b'O{ jif{sf] ;dofjlw tf]lsPsf] lyof] . tf]lsPsf] ;dofjlwdf cfof]uaf6 cfzftLt sfo{ ;DkGg x'g ;s]g . cGttM cfof]u Dofb :jtM ;dfKt x'g] ePkl5 klxnf] ;+zf]wg cWofb]z @)&$ hf/L ul/Psf] lyof] .
a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fglag, ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u P]g @)&! sf sltko k|fjwfgx¿dfly /fli6«o / cGt/f{li6«o txaf6 k|Zgx¿ p7fOPsf lyP . ;jf]{Rr cbfntn] klg cGt/f{li6«o dfkb08nfO{ ;Daf]wg x'g] u/L P]g hf/L ug{ cfb]z hf/L u/]sf] lyof] . clxn] P]gdf ;+zf]wgsf nflu ;/sf/af6 k|oTg eO/x]sf] 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 89
o;} ;Gbe{df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un];ª\qmd0fsfnLg Gofosf ;Gbe{df ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;dGjo / ;xsfo{df /xL sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . o; cfjdf cfof]un] ;/sf/, /fhgLlts bn, gful/s ;dfh, ;ª\qmd0fsfnLg Gofo÷åGåsf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yf, Gofo÷åGåkLl8t Pj+ ;/f]sf/jfnfx¿;Fu 5nkmn÷cGtlqm{of ;DkGg u/]sf] 5 . k'; % df b'j} cfof]usf cWoIf / @! df a]kQf kfl/Psf JolQmx¿sf] 5fglag cfof]usf cWoIf;Fu ljifj:t'df a}7s s]lGb|t lyof] . df3 @@ ut] cfof]un] Ps sfo{qmddfkm{t g]kfndf ;ª\qmd0fsfnLg Gofosf] cj:yf ;DaGwdf !! a'Fbfdf cfkm\gf] wf/0ff ;fj{hlgs u/]sf] lyof] . h;df uDeL/ k|s[ltsf dfgj clwsf/sf ljifodf kLl8tnfO{ cfddfkmL glbg, P]gnfO{ ;jf]{Rr cbfntsf] cfb]z / cGt/f{li6«o dfkb08adf]lhd ;+zf]wg ug{ elgPsf] lyof] . To;}u/L a]kQf, oftgfh:tf uDeL/ ck/fwnfO{ kmf}hbf/L ck/fw dfgL sfg'g lgdf{0f u/L sfg'gL bfo/fdf Nofpg, kLl8t, ;fIfL / k|df0fsf] ;'/Iff ug{–u/fpgdf hf]8 lbOPsf] lyof] .
cfof]u / /0fgLlts of]hgf ;xof]u kl/of]hgf
o'Pgl8kLsf] ;xof]u /x]sf] o; kl/of]hgfn] cfof]unfO{ tflnd÷k|sfzgnufotsf sfo{df cfly{s ;xof]u k'¥ofpb} cfPsf] 5 . o; cfjdf kl/of]hgfsf] cfly{s ;xof]udf cfof]uaf6 gj lgo'Qm sd{rf/Lx¿sf nflu dfgj clwsf/sf ljifo;Fu ;DalGwt tflnd ;DkGg ePsf 5g\ . o;/L ;DkGg ePsf tflndx¿df Intermediate Level Training on ICCPR, CERD, ILO 169, Training on Mental Health and Human Rights Situation, CRPD,
Training on Report Writing ePsf 5g\ . o;sf] ;fy} Training on Accounting and Administrative Management and Advanced Level Training on Leadership and Management
5g\ . o;sf] ;fy} :jf:YosdL{ / dfgj clwsf/ /IfsnfO{ s]lGb|t u/L If]qLo :t/df -lj/f6gu/, kf]v/f, g]kfnuGh / wgu9L_ dfgl;s :jf:Yo / dfgj clwsf/ ljifos tflnd cfof]hgf ul/Psf] lyof] . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] ;DaGwdf gful/ssf] wf/0ffaf/] ;j]{If0f ePsf] lyof] . ;‹Lo zf;g–k|0ffnLdf dfgj clwsf/ cfof]usf] ;+/rgf s:tf] x'g'k5{ egL lj1af6 cWoog u/fOPsf] lyof] . clje]b / ljljwtf;DaGwL gLlt, hg;Dks{ ;fem]bf/L /0fgLlt / ckfËtf ePsf JolQmx¿sf nflu dxf;lGw sfof{Gjog;DaGwL jt{dfg cj:yfaf/] cWoog;d]t ul/Psf] lyof] . :yfgLo txsf] lgjf{rg cg'udg / k|ltj]bg k|sfzgsf nflu klg ;xof]u k'¥ofPsf] 5 . ;fy} cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg -g]kfnL / cª\u|]hL—;ª\lIfKt ¿k_ / dfgj clwsf/af/] hfGg'kg]{ s'/fx¿ k|sfzgfy{ ;xof]u k'¥ofPsf] 5 . hgsk'/, s}nfnL, h'Dnf / ;'v]{tdf dfgj clwsf/ lkmNd dxf]T;j ;DkGg ePsf] 5 .
kl/of]hgfn] YffONofG8sf] a}ª\ss / ef/tLo dfgj clwsf/ cfof]udf pRr:t/Lo 5nkmn (High-level dialogue) / Identifying Challenges, Assessing Progress, Moving
Forward: Addressing Impunity and Realizing Human Rights In South Asia cGt/f{li6«o ;Dd]ngdf ;xof]u k'¥ofPsf] lyof] .
90 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
kl/R5]b—;ft
pknlAw, r'gf}tL, ;dfwfgsf ;Defljt pkfo / efjL sbdx?
pknlAw
ljut jif{df em}F o; cfjdf klg cfof]un] dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{g;Fu ;DalGwt sfo{x¿ k|fyldstfsf ;fy cufl8 a9fPsf] 5 . cfof]un] …;a}sf] nflu 3/–3/df dfgj clwsf/ M zflGt / ljsf;sf] cfwf/Ú eGg] cfXjfgnfO{ cfwf/ dfgL o; k|s[ltsf sfo{x¿ ;DkGg u/]sf] 5 . ;Dkflbt sfo{x¿sf cfwf/df ljljw pknlAwx¿ xfl;n ePsf 5g\ . ltgLx¿ lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
ph'/L u|x0f, cg'udg / cg';Gwfg
o; cjlwnfO{ cfof]udf hDdf !%@ ph'/Lx¿ btf{ ePsf 5g\ . dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt ljifodf $^# k6s cg'dug ePsf] 5 . k'/fgf / gofF u/L #%) ph'/Ldfly cfof]un] cg';Gwfg ;DkGg u/]sf] 5 . ph'/Lx¿dfly cg';Gwfg ;DkGg ul/Psf @!( kmfon lg0f{osf nflu s]Gb|df k7fOPsf 5g\ .
kLl8tsf ;jfndf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u g]kfnn] ef/tLo dfgj clwsf/ cfof]u;Fu ;dGjo u/]sf] lyof] . ;dGjokZrft\ ef/tsf] dfgjclwsf/cfof]un] ef/tLo ;/sf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg lgb{]zg lbPsf] lyof] . h;cg';f/ ef/tLo ;'/IffsdL{af6 dfl/Psf g]kfnL gful/s d's'n /fo ofbjsf] kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fOPsf] lyof] .
ph'/L lg¿k0f / l;kmfl/;
o; cfjdf cfof]uaf6 cg';Gwfg ;DkGg ePsf hDdf ##% j6f ph'/Lsf] lg¿k0f ePsf] 5Ù h;df ph'/Lut (@ / gLltut !# u/L hDdf !)% l;kmfl/; ePsf 5g\ . To;}u/L tfd]nL !^$, vf/]hL #@ / 6'ª\Uofpg] ! /x]sf 5g\ . hDdf ## ph'/L cª\u k'¥ofO{ k'gM k]; ug'{kg]{ egL pNn]v 5 .
;+j4{g
dfgj clwsf/ ;+j4{gtkm{ klg ljleGg pknlAwx¿ xfl;n ePsf 5g\ . o; cfjdf cof]uaf6 #@$ j6f ;+j4{g;DaGwL sfo{qmdx¿ ;DkGg ePsf] b]lvG5 . ljz]iftM Goflos
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 91
ljjfb ;dfwfg ug]{tkm{ :yfgLo txnfO{ ;Ifd, k|efjsf/L agfpg cfof]u ;xof]uL e"ldsfdf /lxcfPsf] 5 . o;sf nflu cfof]un] tflnd cfof]hgf ub}{ cfPsf] 5 . ;fy} cfof]uaf6 cfGtl/s ¿kdf tflnd, uf]i7L 5nkmn, ;dLIff cflb %( sfo{qmdx¿ ;DkGg ePsf 5g\ .
o; jif{ cfof]un]] dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] bf];|f] /fli6«o ;Dd]ng ;DkGg u¥of] . ;Dd]ngn] dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] bf];|f] /fli6«o ;Dd]ngaf6 kfl/t 3f]if0ffkq, @)&$ kfl/t u/]sf] lyof] . o;}u/L dfgj clwsf/ /fli6«o ckfË dxf;‹;Fusf] ;dGjodf o; cfjdf ;ft} k|b]zdf ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] ;Dd]ng u/L 3f]if0ffkq hf/L u/]sf] lyof] . o;cnfjf cfof]un] d'n'sdf && lhNnfdf dfgj clwsf/sf] k|fyldstf;DaGwL ljifodf cWoog u/]sf] lyof] . h;cg';f/ kfFr k|fyldstfsf ljifodf qmdzM dlxnf clwsf/, afn clwsf/, :jf:Yo clwsf/, lzIffsf] clwsf/ / :jf:Yosf] clwsf/ /x]sf 5g\ .
dfgj clwsf/ Pj+ k];fut ;‹;+:yfåf/f cfof]lht dfgj clwsf/;DaGwL sfo{qmdx¿df -;|f]t JolQm÷ljz]if1 ;]jf ^^ / k|d'v cltly÷cltly / ;xefuL @)# j6f sfo{qmd_ ;xefuL ePsf] 5 . dfgj clwsf/;DaGwL ljleGg ljifout d'2fdf s]lGb|t /xL /]l8of] sfo{qmd pTkfbg u/L pkTosfleq / aflx/ /x]sf ljleGg PkmPdx¿af6 k|;f/0f x'Fb} cfPsf] 5 .
k|sfzg
o; cjlwdf k|ltj]bg÷hg{n u/L hDdf !% j6f k|sfzg ePsf 5g\Ù h;df jflif{snufotsf ljifout k|ltj]bg /x]sf 5g\ . ljifout k|ltj]bgdf sf/fuf/ tyf lx/f;tdf Dffgj clwsf/ cj:yf, dfgj clwsf/ /Ifssf] cj:yf, :yfgLo tx, k|ltlglw;ef / k|b]z;ef ;b:o lgjf{rg;Fu ;DalGwt 5g\ . o;}u/L dfgj clwsf/sf kfFr k|d'v k|fyldstfsf ljifo, l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog / kLl8tsf] cj:yf;DaGwL k|ltj]bg /x]sf 5g\ . To:t} 5fpk8L k|yfn] dlxnfsf] hLjgdf kf/]sf] k|efj, ckfª\tf ePsf JolQmx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf, ls;fgsf] clwsf/ cflb ;DalGwt 5g\ .
dfgj clwsf/ ;+jfxs -q}dfl;s hg{n_ sf] k|sfzgn] dfgj clwsf/sf ljifonfO{ k|fyldstf lbPsf] 5 . o; jif{df hDdf #@ hgf n]vsx¿n] ljljw ljifdf snd rnfPsf 5g\ . Ho]i7 gful/ssf] cj:yf, aGbLsf] dfgj clwsf/, g]kfnsf] ;Gbe{df vfB clwsf/ / dfgj clwsf/, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u / cGo cfof]ux¿aLrsf] cGt/;DaGwsf cfwf/x¿, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u M l;kmfl/; / sfof{Gjogsf] cj:yfnufot ljifodf cg';Gwfgd"ns n]vx¿ k|sflzt ePsf 5g\ . To;}u/L ;Ldf If]qdf dfgj clwsf/sf] cj:yf, g]kfndf jfbL ;d'bfosf] dfgj clwsf/sf] cj:yf,
92 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dfgj clwsf/ / :jR5 ;'g'jfOsf] xsM, dfgj clwsf/sf] k|rngdf b08xLgtfsf c;/x¿, g]kfndf dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/;DaGwL ck/fw / kLl8tsf] Gofodf kx'Fr;DaGwL ljifon] klg :yfg kfPsf 5g\ .
k|];gf]6÷k|];lj1lKt
o; cjlwdf dfgj clwsf/sf ;d;fdlos ljifodf k|];lj1lKt %) / k|];gf]6 !^ j6f hf/L ePsf 5g\ . …zflGt ;Demf}tfsf P3f/ jif{ / dfgj clwsf/Ú dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf] tof/L / 3f]if0ffkq ;fj{hlgs ug]{ ;Gbe{ u/L tLgj6f kqsf/ ;Dd]ng ;DkGg ePsf 5g\ .
hgzlQm Joj:yfkg
o; cfjdf klg cfof]uaf6 nf]s;]jf cfof]usf] ;xof]udf ljleGg kbdf /x]sf l/Qm b/aGbLdf kl/k"lt{sf nflu k/LIff ;DkGg eO;s]sf] 5 . cfof]usf] @)&$—@)&% sf] lj1fkgcg';f/ sfo{;Dkfbg d"NofÍgaf6 lgb]{zs $, pklgb]{zs !!, dfgj clwsf/ clws[t @, n]vf÷k|zf;g clws[t ! u/L @) dWo] !* df kbk"lt{ eO;s]sf] 5 . o;sf] ;fy} cfGtl/sdf lgb]{zs !, pklgb]{zs @, dfgj clwsf/ clws[t @, n]vf÷k|zf;g clws[t ! / v'nfdf lgb]{zs @, pklgb]{zs #, dfgj clwsf/ clws[t !* / n]vf÷k|zf;g ! u/L #) kbsf nflu k/LIff ;DkGg ePsf] 5 .
;xsfo{ / ;dGjo
/fli6«o
o; cfjdf cfof]un] ;xsfo{ / ;dGjonfO{ lg/Gt/tf lbPsf] 5 . ;/sf/L, u};;, k];fut ;‹;+:yfsf] ;xsfo{ / ;dGjodf $* j6f sfo{qmd ;DkGg ePsf 5g\Ù h;df dfgj clwsf/ ;+/If0f !! / ;+j4{g #& /x]sf 5g\ .
dfgj clwsf/ Pj+ k];fut ;‹;+:yfåf/f cfof]lht dfgj clwsf/;DaGwL sfo{qmdx¿df -;|f]t JolQm÷ljz]if1 ;]jf ^^ / k|d'v cltly÷cltly / ;xefuL @)# j6f sfo{qmd_ df cfof]u ;xefuL ePsf] 5 .
cGt/f{li6«o
cGt/f{li6«o ¿kdf ;+o'Qm /fi6«;‹cGtu{tsf lgsfo, dfgj clwsf/ cfof]ux¿sf] 5ftf
;Ë7g dfgj clwsf/ ;+:yfx¿sf] ljZjJofkL ;~hfn (GANHRI), dfgj clwsf/
cfof]ux¿sf] Pl;of k|zfGt d~r (Asia Pacific Forum- APF) nufot bft[ lgsfo,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 93
/fhb"tfjf;x¿;Fu ;xsfo{ / ;dGjodf sfo{;DkfbgnfO{ lg/Gt/tf lbPsf] 5 .
cfof]usf dfggLo cWoIf, ;b:o / sd{rf/L txaf6 ;do–;dodf 5nkmn, cg'ej
cfbfgk|bfg, tflnd cflbsf nflu cGt/f{li6«o e|d0f x'Fb} cfPsf] 5 . o; cfjdf
cfof]usf cWoIf÷;b:oaf6 !$ / ;lrj÷sd{rf/Laf6 !* j6f u/L hDdf #@ j6f
sfo{qmddf ;xefuL ePsf] cj:yf 5 .
xf8j8{ ljZjljBfnosf ;xfos k|f]km];/, Danish Institute for Human Rights, c:6]lnofnL
/fhb"t / ;+o'Qm /fi6«;‹Lo cfjf;Lo k|ltlglw;Fu a}7s ;DkGg ePsf] lyof] . cfk|jf;L
sfdbf/sf] clwsf/sf nflu ;+o'Qm /fi6«;‹Lo ljz]if ;dfwLIfs, /fhgLlts
dfldnf;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;‹sf dxf;lrjsf ;xfos, ;+o'Qm /fi6«;‹sf]
z/0ffyL{;DaGwL pRrcfo'Qmsf] g]kfnl:yt sfof{nosf k|ltlglw;Fu 5nkmn ePsf]
lyof] . To;}u/L :jLh/NofG8 / Go"lhNofG8sf /fhb"t;Fu cfk;L ;xof]u / dfgj
clwsf/sf] cj:yfsf af/]df a}7s ;DkGg ePsf] 5 .
o; cfjdf ePsf] ljz]if / dxTTjk"0f{ csf]{ sfo{ xf] M Identifying Challenges, Assessing
Progress, Moving Forward: Addressing Impunity and Realizing Human Rights in South
Asia International Conference. ;DdfggLo /fi6«kltaf6 ;d'b\3f6g ul/Psf] ;f] ;Dd]ng
tLg lbg rn]sf] lyof] . ;Dd]ngdf kfFrj6f ljifodf lj1x¿af6 sfo{kq k|:t't /
sfo{kqdfly l6Kk0fL ul/Psf] lyof] . ;Dd]ngsf kfFr ljifodf df}lns xs, /fli6«o ;'/Iff
/ dfgj clwsf/ (FUNDMENTAL RIGHTS, NATIONAL SECURITY AND HUMAN RIGHTS),
cfk|jf;g / dfgj clwsf/ (MIGRATION AND HUMAN RIGHTS) tyf ;ª\qmd0fsfnLg
Gofo / ;To cfof]u (TRANSITIONAL JUSTICE AND TRUTH COMMISSIONS) lyP .
To;}u/L If]qLo tyf 3/]n' txdf /fli6«o ;+:yfx¿ (NHRIS AT THE REGIONAL AND
DOMESTIC LEVEL), dlxnf tyf cGo ;LdfGts[t ;d'bfox¿sf] clwsf/ (THE RIGHTS
OF WOMEN AND OTHER MARGINALIZED COMMUNITIES) nfO{ klg ;dfj]z ul/Psf]
lyof] . ;Dd]ngdf @( a'Fb] Kathmandu Declaration on Addressing Impunity and Realizing
Human Rights in South Asia 11 April 2018 hf/L ul/Psf] lyof] .
r'gf}tL
cfof]un] ljutb]lv g} s'g} g s'g} ¿kdf r'gf}tLsf] ;fdgf ub}{ cfPsf] 5 . o;df
ljz]iftM cfGtl/s / afXo r'gf}tLn] e"ldsf v]n]sf] cj:yf 5 . ljutb]lvsf sltko
r'gf}tLx¿ clxn] klg Ho"Fsf To"F 5g\ . o; cfjdf klg cfof]u r'gf}tLeGbf k/ /xg
g;s]sf] cj:yf 5 . cfof]udf b]lvPsf r'gf}tLx¿nfO{ lgDgfg';f/ pNn]v ug{ ;lsG5 M
94 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cfof]usf l;kmfl/;sf] sfof{Gjog cj:yf sdhf]/
cfof]un] dfgj clwsf/ pNn‹g, xgg Pj+ b'?T;fxg ePsf] egL k/]sf ph'/L, gofF / k'/fgf ph'/Lpk/ cg';Gwfg ub}{ cfPsf] 5 . o;sf ;fy} dfgj clwsf/sf d'2fdf cg';Gwfgd"ns cWoognfO{ klg lg/Gt/ cufl8 a9fO/x]sf] 5 . o;/L ul/Psf cWoog / cg';Gwfgaf6 k|fKt tYosf cfwf/df cfof]un] ;/sf/ jf ;DalGwt lgsfonfO{ cfjZos sf/afxLsf nflu l;kmfl/; ub}{ cfPsf] 5 . cfof]usf l;kmfl/;, lg0f{o jf cfb]z sfof{Gjog ;DaGwdf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g @)^* sf] bkmf !& pkbkmf -@_ / -#_ df Joj:yf ul/Psf] 5 . h;df elgPsf] 5 M ;DalGwt kbflwsf/L, JolQm jf lgsfon] ;fdfGotM tLg dlxgfleqdf sfof{Gjog u/L jf sfof{Gjog ug{ cK7\of/f] ePdf ;f]sf] sf/0f v'nfO{ To:tf l;kmfl/;, lg0f{o jf cfb]z k|fKt ePsf] ldltn] b'O{ dlxgfleq cfof]u;dIf k7fpg'kb{5 . cfof]un] :yfkgfsfnb]lv bf]ifL 7x/ u/L sfg'gL sf/afxLsf nflu ul/Psf l;kmfl/;dfly sf/afxL k|lqmof cufl8 a9\g ;s]sf] b]lvFb}gÙ h'g cToGt b'vb kIf xf] . o;af6 k|:6 x'G5M cfof]un] u/]sf pkrf/fTds / ;'wf/fTds l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog kIf cToGt lkmtnf] 5 .
dxfGofoflwjQmf sfof{nosf] kxndf dfgj clwsf/ pNn‹gsf 36gfdf d'2f rnfpg egL u/]sf l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjogdf b]lvPsf hl6ntfx¿sf] cWoog u/L ;'emfj k]; ug{ Ps sfo{bn u7g ePsf] lyof] . o;df k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifb\sf] sfof{no, dxfGofoflwjQmf / cfof]usf] sfof{nosf k|ltlglw /x]sf lyP . xfn;Dd o;df vf;} k|ult x'g g;s]sf] cj:yf 5 . cfof]udf btf{ x'g cfPsf ph'/Lx¿dfly 5fglag jf cg';Gwfg u/L kLl8tnfO{ Gofo k|bfg ug{ ul/Psf pkrf/fTds l;kmfl/; -ph'/Lx¿_ x¿sf] ;ª\Vof *%^ /x]sf] 5Ù h;df !$*# l;kmfl/; ul/Psf] 5 .19 To;}u/L cfj @)&#÷@)&$ ;Dd &! j6f gLltut l;kmfl/; ePsf] b]lvG5 .20 cfof]un] @)%& ;fnb]lv @)&$ ;fn c;f/ d;fGt;Ddsf l;kmfl/; / ltgsf] sfof{Gjogsf] cj:yf x]bf{ s'n *!) l;kmfl/;dWo] !@=% k|ltzt k"0f{ sfof{Gjog $*=# k|ltzt cf+lzs sfof{Gjog / #(=@ k|ltzt ljrf/fwLg /x]sf] kfOG5 . sfof{Gjog ePsf l;kmfl/;x¿ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg] ljifo;Fu dfq ;DalGwt 5g\ . dfgj clwsf/ pNn‹gsf 36gfdf ;+nUgx¿dfly sfg'gL sf/afxL / 36gfsf] cg';Gwfg u/L sfg'gL sf/afxL ug"{ egL ul/Psf l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog x'g g;s]sf] l:ylt 5 . cfof]un] bf]ifL 7x/ u/L sf/afxLsf nflu l;kmfl/; u/]sf JolQmnfO{ ;d]t /fHoaf6 ;Ddfg:j¿k kbs k|bfg
19. cfof]uaf6 ldlt @)&$ k'; & ut] cfof]lht dfgj clwsf/;DaGwL cfb]z÷km};nf / l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjog cj:yf / /fHosf] bfloTj ljifos sfo{qmddf cfof]uaf6 k|:t't sfo{kq . 20. P]=P]=
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 95
ul/g'nfO{ la8Djgf g} dfGg'kg]{ x'G5 . oL ljifox¿df hglgjf{lrt ;/sf/ Pj+ ;/f]sf/jfnfx¿ ;+j]bgzLn x'g'kg]{ b]lvG5 .
åGåsfnLg ;d:ofsf] cem} ;dfwfg x'g g;Sg'
ljutsf] ;z:q åGå;Fu ;DalGwt ;ª\qmd0fsfnLg Gofo;DaGwL d'2fx¿ clxn] klg Ho"Fsf To"F 5g\ . k6s–k6s cfof]usf] Dofb yKbf klg tL d'2fx¿sf] ;Daf]wg ug{ :yflkt ;+oGqx¿ p2]Zodf k'Ug ;Sg] ;Defjgf cToGt} Go"g 5 . clxn];Ddsf sfdsf/afxL x]bf{ b'j} cfof]u b]vfpg jf ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ e'ne'n}ofdf /fVgsf lgldQ u7g ul/Psf] k|tLt x'G5 . ;jf]{Rr cbfntsf] lg0f{o / cfof]usf] l;kmfl/;adf]lhd P]g ;+zf]wg gx'g', bIf / cfjZos hgzlQm, ;|f]t;fwgsf] cefj, cfGtl/s snx, bnLo :jfy{ cflb sf/0f klg cfof]un] ult lng ;s]sf] 5}g . cfof]udf lj:t[t cg';Gwfg ug{ egL lg0f{o ePsf a]kQf;DaGwL @,%)) / ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]udf k/]sf Ps;6\7L xhf/ 5;o kGw| ph'/Ldfly 5fglag sfo{n] ck]lIft ult lng g;s]sf] cj:yf 5 . åGå;Fu ;DalGwt sltko ph'/Ldfly dfgj clwsf/ cfof]usf l;kmfl/; klg sfof{Gjog x'g ;s]sf] b]lvFb}g . o;n] Gofo db}{ uPsf] cg'e"lt x'g yfn]sf] 5 .
b08xLgtfsf] ljBdfgtf
d'n'sdf tLg txsf] lgjf{rgkZrft\ ;/sf/ u7g eO;Sbf klg b08xLgtfsf] cj:yf ljBdfg 5 . sfg'g sfof{Gjogsf] lkmtnf] cj:yf / dfgj clwsf/ pNn‹gsf bf]ifL Pj+ ck/fwdf ;+nUgx¿ /fhgLlts ;+/If0fsf sf/0f sf/afxLsf] bfo/fdf cfpg ;s]sf 5}gg\ . ;ª\qmd0fsfnLg ;+oGqx¿nfO{ lqmofzLn gt'NofOFbf åGå;Fu ;DalGwt d'2fx¿ lsgf/f nfUg] / kLl8tn] Gofo kfpg] ;Defjg cToGt} Go"g b]lvG5 . hDdf cfof]usf l;kmfl/;x¿ !@=% k|ltzt dfq k"0f{ sfof{Gjog x'g'n] klg cj:yf bogLo b]vfpF5 . ;jf]{Rr cbfntsf] @)&#—@)&$ sf] k|ltj]bgdf clxn] klg !,!@,!@^.&.) -Ps nfv afx| xhf/ Ps ;o 5AaL; jif{ ;ft dlxgf_ s}b c;'n x'g afFsL /x]sf] b]lvG5 . b08xLgtfsf] o; cj:yfn] dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{gdf r'gf}tL oyfjt\ /x]sf] b]vfp5 .
sfg'g xftdf lng] kl/kf6L
/fhgLlts ¿kdf ;ª\qmd0fsfnLg cj:yfsf] cGTo ePsf] elgP klg Jojxf/df To;sf] cg'e"lt x'g g;s]sf] cj:yf 5 . clxn] klg ;8saf6 cfkm\gf dfu k"/f u/fpg] k|j[lQ ljBdfg 5 . cTofjZos ;]jfdf aGbx8tfnh:tf ljifo ;fdfGo x'Fb} uPsf 5g\ . rfx] Tof] lrlsT;sLo ;]jf xf];\ jf ;fj{hlgs oftfoft ;]jf . ;/sf/ / /fHosf ;+oGqn] sfg'gnfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{ g;Sbf sfg'g xftdf lng] k|j[lQ df}nfPsf]
96 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
5 . dfgj clwsf/ pNn‹gsf bf]ifLx¿dfly sf/afxL gx'g', ;j{;fwf/0fn] sfg'gL zf;gsf] k"0f{tM cg'e"lt ug{ g;Sg'n] klg dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;+:s[ltsf] ljsf;n] ult lng g;s]sf] cj:yf 5 .
;/sf/af6 cfof]unfO{ ck]lIft ;xof]u k|fKt gx'g'
dfgj clwsf/sf] ;Ddfg, ;+/If0f, kl/kfng / dfgj clwsf/ ;+:s[lt ljsf;sf nflu ;/sf/L lgsfoaf6 ck]lIft ;xof]u k|fKt x'g ;s]sf] 5}g . sfo{qmd ;DkGg ug{sf nflu cfjZostf / cf}lrTotfsf cfwf/df k|fKt x'g] ah]6 klg s6f}tL ul/Psf] cj:yf 5 .
;+ljwfgtM d'n's ;‹Lo ;+/rgfdf uO;s]kl5 cfof]un] 5nkmn u/L cfkm\gf] ljutsf] ;fª\u7lgs ;+/rgfdf ;dofg's"n km]/abn u/]sf] 5 . o;/L cfof]uaf6 lg0f{o eO{ ;/sf/sf] :jLs[ltsf nflu k7fOPsf] cj:yfdf ;/sf/af6 clxn];Dd klg lg0f{o x'g ;s]sf] 5}g . cfof]un] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g @)^* df g]kfnsf] ;+ljwfgadf]lhd ;dofg's"n ;+zf]wg ug'{kg]{ ljifo sf/0f;lxt pNn]v u/L k7fPsf]df xfn;Dd klg P]g ;+zf]wg ePsf] 5}g . To;}u/L cfof]usf sd{rf/Lx¿sf] ;]jf, ;t{ / ;'ljwf;DaGwL P]gsf nflu d:of}bf tof/ u/L k7fPsf]df xfn;Dd cfjZos sf/afxL x'g g;s]sf] l:ylt 5 . o;sf] l;wf c;/ cfof]usf] sfdsf/afxL ;~rfng / sd{rf/Lx¿sf] j[lQ ljsf;df k'Ug uPsf] 5 .
/fli6«o / cGt/f{li6«o ;+:yfx¿sf] sfd / vr{ ckf/bzL{ x'g'
dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{gsf If]qdf sfo{/t /fli6«o / cGt/f{li6«o ;+:yfx¿sf] kf/blz{tfsf ;DaGwdf clxn] ljleGg sf]0faf6 k|Zgx¿ pl7/x]sf 5g\ . sfddf ljZjf; ug]{ ;++:yfx¿n] o;sf] df/ v]Kg'k/]sf] cj:yf 5 . kl/0ffdtM vr{, sfdsf/afxL kf/bzL{ x'g jf agfpg g;Sbf hgdfg;df ;+:yfx¿k|lt gs/fTds ;Gb]z uPsf] 5 . dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t sltko ;+:yfx¿sf] p2]Zo k|ltj]bgdf xfl;n ePsf] b]lvg] t/ Jojxf/df ;d:of h:tfsf] t:t} /xg] kl/kf6Ln] klg ;+:yfx¿k|ltsf] ljZj;gLotfdfly k|Zgx¿ hGdfPsf 5g\ .
ljut tLg jif{b]lv cy{ dGqfnosf] j]e;fO6df pNn]v cfof]usf] gfddf bft[ lgsfoaf6 k|fKt ;xof]uaf/] cfof]u g} cgle1 /x]sf] cj:yf 5 . cfof]uaf6 k6s–k6ssf] kqfrf/ x'Fbf klg o; ljifodf 7f]; ;Daf]wg x'g ;s]sf] 5}g . k]l/; l;4fGtadf]lhd cfof]usf] cfly{s :jfotQf ;DaGwdf cGt/f{li6«o d~rdf d"NofÍg x'g] / of] /fi6«s} k|lti7f;Fu ufFl;Psf] ljifo x'Fbf To;tkm{ ;/sf/L lgsfo -cy{ dGqfno_ yk ;+j]bgzLn x'g'kg]{ l:ylt 5 . ;/sf/ / ;+j}wflgs cËaLr o:tf ljifo ljjfbsf] ¿kdf /lx/xg' pko'Qm x'Fb}g . ctM b]lvPsf ;d:ofnfO{ ;+jfbdfkm{t lg?k0f ug{ cfjZos 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 97
ef}lts k"jf{wf/sf] cefj
cfof]u :yfkgfsfnb]lv ljifd kl/l:yltaf6 u'h|Fb} cfPsf] 5 . cfof]un] clxn] klg kof{Kt ef}lts ;|f]t;fwgsf[ cefjdf sfo{ ug'{k/]sf] 5 . lj=;+=@)&@ j}zfvdf cfPsf] e"sDkaf6 s]Gb|Lo sfof{nosf] ejg Ifltu|:t eO{ clxn];Dd aGg ;s]sf] 5}g . xfn k'/fgf] ejgsf] cufl8 vfnL /x]sf] hUufdf lk|km\ofj lgdf{0f u/L sfo{ ;~rfng x'Fb} cfPsf] 5 . jiff{ df};ddf sfof{noleq kfgL l5bf{ sfdsf/afxLdf afwf kg'{sf ;fy} ef}lts ;DklQdf klg Iflt k'u]sf] l:ylt 5 . cfof]usf cGo sfof{nox¿ klg ef8fdf ;~rfng ug'{k/]sfn] ljljw sl7gfOx¿ cfpg] u/]sf 5g\ . hgzlQmsf] t'ngfdf plrt k"jf{wf/ tof/ gx'Fbf cfof]usf] sfdsf/afxLdf afwf k'Ug uPsf] cj:yf 5 .
/fdccf / cGo cfof]uaLr ;DaGw
df}h'bf ;+ljwfgn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf cltl/Qm dfgj clwsf/;Fu k|ToIf ;DaGw /fVg] 5j6f cfof]usf] :yfkgf u/]sf] 5 . o;/L u7g ul/Psf cfof]udf /fli6«o ;dfj]zL cfof]u, /fli6«o blnt cfof]u, /fli6«o dlxnf cfof]u, cflbjf;L hghflt cfof]u, dw];L cfof]u, yf¿ cfof]u / d'l:nd cfof]u /x]sf 5g\ . /fdccf / oL cfof]uaLrsf] If]qflwsf/, sfo{ k|s[ltsf] af/]df vf;} ax;, 5nkmn ePsf] cj:yf 5}g . oL ljifodf a'emfOut Ps¿ktf b]lvFb}g . o;sf] k|ToIf c;/ sfdsf/afxLdf kg]{ jf cfof]ux¿aLr ljjfbsf] cj:yf /xg] ;Defjgf b]lvG5 .
;dGjosf] cefjdf jfl~5t k|ltkmn k|fKt gx'g'
dfgj clwsf/sf d'2fdf clxn] klg ;/f]sf/jfnf lgsfox¿aLr ;dGjo / ;xsfo{sf] cefj b]lvG5 . kmntM ;/sf/L–;/sf/L, ;/sf/L / u}/;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L–u}/;/sf/L lgsfoaLr sfd sd, k|ltj]bg a9L / Pp6} sfd bf]xf]l/Psf] cj:yf 5 . cfk;df sfd kG5fpg] dgf]j[lQdf ;'wf/ cfpg ;s]sf] 5}g . ah]6 lk|mh x'g] x'gfn] clGtd ;dodf sfd x'g] u/]sf] 5 . cGttM nufgL afn'jfdf kfgL vGofP;/x eO/x]sf] 5 / nufgLcg'¿k ck]lIft kl/0ffd k|fKt x'g ;s]sf] 5}g .
k'/ftg jf ?9LjfbL dfgl;stfsf] ljBdfgtf
g]kfnL ;dfhsf] clxn] klg 7"nf] lx:;f ?9Lu|:t dfgl;stfaf6 u'lh|/x]sf] 5 . hlt;'s} clwsf/, :jtGqtf, ;dfgtfsf s'/f u/] klg af]S;L, 5fpk8L k|yf / bx]hh:tf s'k|yfaf6 ;dfh d'Qm x'g ;s]sf] 5}g . oL k|yfsf] l;sf/ dlxnfx¿n] aGg'k/]sf] cj:yf 5 . af]S;Lsf] cf/f]kdf lb;flk;fj v'jfpg], skfn d'8L 3'dfpg], s'6lk6 ug]{ / Hofg lng];Ddsf 3[l0f{t sfo{x¿ clxn] klg eO/x]sf 5g\ . bx]h gNofPsf] jf sd NofPsf] egL s'6lk6 ug]{ hnfpg]h:tf sfo{x¿ clxn] klg eO/x]sf 5g\ . 5fpk8L k|yfdf 5'O{
98 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
ePsf] cj:yfdf 3/b]lv aflx/ a:g'kbf{ sltko dlxnfn] Hofg u'dfpg'kg]{ 36gfx¿ ;fdfGoh:t} aGb} uPsf 5g\ .
r'gf}tL ;dfwfgsf ;Defljt pkfox¿
dfly plNnlvt r'gf}tLx¿nfO{ ;Daf]wg ug{ ;/f]sf/jfnfx¿n] lgDgfg';f/ sfo{ ug'{ cfjZos 5 M
g]kfn ;/sf/nfO{
-s_ ;+ljwfg, P]g, lgod sfof{Gjogsf nflu pko'Qm jftfj/0f to ug{,
-v_ lgdf{0ffwLg P]g, lgod lgdf{0f ubf{ dfgj clwsf/sf d"NodfGotfnfO{ cfTd;ft\ ug{,
-u_ cfof]usf l;kmfl/;x¿ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{,
-3_ ;+ª\qmd0fsfnLg ;+oGq -a]kQf kfl/Psf JolQm 5fglag / ;Tolg¿k0f tyf d]nldnfk cfof]u_ nfO{ sfdsf/afxL ug{ ;Sg] jftfj/0f -P]gdf cfjZos ;+zf]wg, cfjZos ;|f]t;fwg / bIf hgzlQm pknAwtf cflb_ lgdf{0f ug{,
-ª_ u}/sfg'gL sfo{df ;+nUg jf cbfntaf6 bf]ifL 7xl/Psf ;a}nfO{ sfg'gL bfo/fdf Nofpg,
-r_ sfg'gL zf;g / dfgj clwsf/sf] ;Ddfg ub}{ b08xLgtfsf] cGTo ug{,
-5_ cfof]unfO{ cfjZos cfly{s tyf ejgnufot ef}lts ;|f]t ;fwg pknAw u/fpg,
-h_ cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg ;+;b\;dIf k]; u/L 5nkmn ug]{ jftfj/0f l;h{gf ug{,
-em_ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]gdf ;+zf]wg, dfgj clwsf/ ;]jf ljw]osnfO{ tTsfn ;+;b\af6 kfl/t ug]{ Joj:yf ldnfpg,
-`_ cfof]usf] gofF ;fË7flgs ;+/rgfnfO{ tTsfn :jLs[t ug{ /
-6_ dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o sfo{of]hgfsf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug{–u/fpg .
/fhgLlts bnx¿nfO{
-s_ b08xLgtfnfO{ k|>o glbO{ sfg'gL zf;gsf] ;Ddfg ug{,
-v_ ;+ljwfgnfO{ sfof{Gjosf] txdf n}hfgsf nflu cfjZos kxn ug{
-u_ zflGt;'/Iff sfod ug{sf nflu ;/sf/nfO{ ljz]if ;xof]u ug{ /
-3_ ;‹Lo ;+/rgfcg'¿k dfgj clwsf/sf d'2fdf ;femf cjwf/0ff lgdf{0f u/L cufl8 a9\g .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 99
efjL sbdx¿
dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o ;+:yfsf] x}l;otdf cfof]un] ;+/If0f, ;+j4{g, kl/kfngf / ;+:s[lt ljsf;sf] nflu sfo{ ub}{ cfPsf] 5 . ljz]iftM ;+ljwfg, P]g, lgodfjnL, lgb]{lzsf / cfof]uåf/f th'{df ul/Psf] /0fgLlts of]hgf -@)!%—@)@)_ sf] cfwf/df cfof]u cufl8 al9/x]sf] cj:yf 5 .
ljz]iftM ljutdf ;+ljwfg, P]gdf ;dfj]z dfgj clwsf/sf d"NodfGotfnfO{ cfof]un] s'g xb;Dd ;Daf]wg ug{ ;Sof] < ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ s]–s] 5g\ < cj;/ / r'gf}tLnufotsf ljifodf yk 5nkmn u/L cufl8 a9\g'kg]{ cj:yf 5 . cfof]u / kLl8t, cfof]u / u};;÷gful/s ;dfh, k];fut ;‹;Ë7g, ;/f]sf/jfnf, cfof]u / ;/sf/, cfof]u / dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;+:yfx¿, bft[ lgsfo cflb ;Fusf] ;xsfo{ / ;dGjo ;DaGwdf cfzftLt kl/0ffd xfl;n x'g ;s]–g;s]sf] 5nkmn u/L cfufdL /0fgLlt to ug'{ jfG5gLo x'g] b]lvG5 .
d'n's ;‹Lo ;+/rgfdf k|j]z ul/;s]sf] 5 . tLg txdf ;/sf/ lgdf{0f eO{ sfdsf/afxL cufl8 al9/x]sf] cj:yf 5 . dfgj clwsf/sf] cg'e"lt ljz]iftM cfof]usf] lqmofzLntf / ;/sf/sf] k|lta4tf / sfof{Gjogdf lge{/ x'G5 . o;sf] nflu :yfgLo, k|b]z / ;‹Lo ;/sf/;Fu ;xsfo{ / ;dGjo;fy hfg'kg]{ b]lvG5 . ;+;b\, ;/sf/, ;+j}wflgs lgsfo, /fhgLlts bn, gful/s ;dfh, u};; Pj+ ;/f]sf/jfnfx¿ -gful/s_ ;Fusf] ;xsfo{ / ;dGjonfO{ yk prfOdf n}hfg'kg]{ cj:yf 5 . o;sf] ;fy} dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt /fli6«o, If]qLo / cGt/f{li6«o ;‹;+:yf÷bft[ lgsfo cflb;Fusf] ;DaGwnfO{ klg kl/jlt{t ;Gbe{cg';f/ ;dofg's"n / cem dha't t'Nofpgtkm{ cu|;/ x'g'kg]{ l:ylt 5 .
dfly plNnlvt kIfnfO{ x]bf{ cfof]usf cufl8 cj;/ / r'gf}tLx¿ klg 5g\ . o;sf nflu cfof]un] lgDgfg';f/ cfjZos sbd rfNg'kg]{ b]lvG5M
-s_ ;/sf/;Fu ;dGjo, ;xsfo{ / ;DaGwnfO{ ;'9[9Ls/0fsf] nflu yk kxn ug{,
-v_ dfgj clwsf/ P]g Pj+ cGo dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt P]gdf ;do;fk]If ;'wf/sf] nflu yk kxn ug{,
-u_ k|b]z / :yfgLo txdf dfgj clwsf/d}qL sfg'g lgdf{0fdf ljz]if1 ;]jf pknAw u/fpg,
-3_ cfof]usf l;kmfl/;x¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ;+oGq lgdf{0fsf] nflu kxn ug{,
-ª_ g]kfn kIf ePsf ljleGg dxf;lGwcg'¿k /fHonfO{ bfloTj lgjf{x ug]{ jftfj/0f lgdf{0fsf] nflu ;xof]u k'¥ofpg,
100 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
-r_ dfgj clwsf/sf r'gf}tL ljifodf k|fyldstf egL lgwf{/0f ul/Psf d'2fnfO{ ;Daf]wg ug{ of]hgfut sfo{ cufl8 a9fpg,
-5_ ;ª\qmd0fsfnLg ;+oGq ck]lIft ¿kdf lqmofzLn x'g g;s]sf] cj:yfdf efjL lbgdf cfof]un] cjnDag ug'{kg]{ /0fgLlt tof/ u/L cufl8 a9\g,
-h_ /fli6«o, If]qLo / cGt/f{li6«o ¿kdf ;/f]sf/jfnf lgsfo;Fusf] ;DaGwnfO{ ablnFbf] kl/l:yltcg';f/ ljsl;t ug{ .
…3/3/df dfgj clwsf/, zflGt / ljsf;sf] cfwf/ ÛÚ cfXjfgnfO{ ;fy{s t'Nofpg' cfof]usf] bfloTj xf] . ljgfe]befj, h'g;'s} wd{, hft, /ª, j0f{, cfly{s x}l;ot, /fli6otf ;a}sf nflu ;w}Fsf nflu nfu" x'g] dfgj clwsf/sf] s'g} ;Ldf klg x'Fb}g . dfgj clwsf/sf d"ne"t jf :yflkt d"No–dfGotfljgf ;dfgtf, Gofo, dfgj dof{bfsf] kl/sNkgf klg ;Dej x'Fb}g . ctM /fli6«o jf cleefjsLo ;+:yfsf] x}l;otn] cfof]un] ljutaf6 cg'ej lnO{ ;+ljwfg, P]g / /0fgLlts of]hgfdf s]lGb|t eO{ ablnFbf] kl/l:yltcg';f/ cfˆgf sfdsf/afxLx¿nfO{ ;dofg's"n cufl8 a9fpg'kg]{ cfjZostf 5 . o;sf] nflu cfof]u ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;xof]u / ;xsfo{sf] ck]Iff ub{5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 101
cg';"rL—Ps
cfof]udf sfo{/t sd{rf/Lx¿sf] gfdfjnL
s]Gb|Lo sfof{no
1. j]bk|;fb e§/fO{ ;lrj
2. 6Lsf/fd kf]v/]n lgb]{zs
3. o1k|;fb clwsf/L lgb]{zs
4. ab|Lk|;fb ;'j]bL dfgj clwsf/ clws[t
5. afa'sflh s]=;L= ;'/Iff clws[t
6. af;'b]j ahufO{ dfgj clwsf/ clws[t
7. aL/axfb'/ a'9fdu/ dfgj clwsf/ clws[t
8. lbJos'df/ emf dfgj clwsf/ clws[t
9. b'uf{ kf]v/]n dfgj clwsf/ clws[t
10. uLtfs'df/L bfxfn dfgj clwsf/ clws[t
11. 3gZofd e08f/L dfgj clwsf/ clws[t
12. xl/k|;fb 1jfnL dfgj clwsf/ clws[t
13. s}nfzs'df/ l;jfsf]6L dfgj clwsf/ clws[t
14. sNkgf a:ofn l3ld/] k|zf;sLo clws[t
15. sNkgf emf dfgj clwsf/ clws[t
16. sdn yfkf If]qL dfgj clwsf/ clws[t
17. lvdfgGb a:ofn dfgj clwsf/ clws[t
18. s'df/L z/0ff p/fFj dfgj clwsf/ clws[t
19. nIdL /fO{ k|zf;sLo clws[t
20. nf]ss'df/ >]i7 dfgj clwsf/ clws[t
21. nf]sgfy jf:tf]nf dfgj clwsf/ clws[t
22. dw' ;'gfd dfgj clwsf/ clws[t
23. dgdfof /fgfdfu/ dfgj clwsf/ clws[t
24. dlGb/f >]i7 dfgj clwsf/ clws[t
25. dfofb]jL zdf{ dfgj clwsf/ clws[t
26. gj/fh ;fksf]6f dfgj clwsf/ clws[t
27. kljqf e08f/L dfgj clwsf/ clws[t
28. kDkmfb]jL d}gfnL dfgj clwsf/ clws[t
29. /ljtf TjftL ;"rgf k|ljlw clws[t
30. /ljnfn g]kfnL clws[t t[tLo
31. /+lhtf ;fx dfgj clwsf/ clws[t
102 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
32. /f/f sdf{rfo{ n]vf clws[t
33. /]ud dxh{g dfgj clwsf/ clws[t
34. l/lbk vgfn ;"rgf k|ljlw clws[t
35. ;Demgf zdf{ k|zf;sLo clws[t
36. Zofdafa' sfˆn] dfgj clwsf/ clws[t
37. ;'jf]w kf]v/]n dfgj clwsf/ clws[t
38. ;f]dgfy ;'j]bL dfgj clwsf/ clws[t
39. ;'htf nf]xgL clws[t t[tLo
40. z'l;nf l/hfn clws[t t[tLo
41. tf/fb]jL jfUn] dfgj clwsf/ clws[t
42. piffls/0f d]3L dfgj clwsf/ clws[t
43. ozf]bf a~hf8] dfgj clwsf/ clws[t
44. clghs'df/ kl/of/ ;xfos k|yd
45. 8]u/fh e§/fO{ ;xfos k|yd
46. hLt]Gb| sfsL{ n]vfkfn
47. ls/0fk|;fb l3ld/] ;xfos k|yd
48. s[i0fgf/fo0f >]i7 n]vfkfn
49. dl0f/fd yfkf ;xfos k|yd
50. dfof u}/] ;xfos k|yd
51. ldlynfljxf/L x'h]bf/ ;xfos k|yd
52. d'lQm/fd ;'j]bL ;xfos k|yd
53. lgnd kl/of/ ;xfos k|yd
54. kjg e08f/L ;xfos k|yd
55. /fh]Gb|k|;fb Gof}kfg] ;xfos k|yd
56. ;kmnf nfld5fg] n]vfkfn
57. ;fu/ >]i7 ;xfos k|yd
58. ;dg dfgGw/ ;"rgf k|ljlw ;xfos
59. ;Ltf /]UdL ;xfos k|yd
60. afnd's'Gb sfsL{ ;jf/L rfns
61. e/t lu/L ;jf/L rfns
62. eLdaxfb'/ vqL ;jf/L rfns
63. eLdaxfb'/ nfdf ;jf/L rfns
64. s'df/ tfdfË ;jf/L rfns
65. g/axfb'/ 3tL{ ;jf/L rfns
66. /fhs'df/ l3ld/] ;jf/L rfns
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 103
67. /fds[i0f yf? ;jf/L rfns
68. /fdz/0f >]i7 ;jf/L rfns
69. ;+u|fdhLt nfdf ;jf/L rfns
70. ofbj kf}8]n ;jf/L rfns
71. vu]Gb| yfkfdu/ ;'/Iff uf8{
72. s[i0f >]i7 ;'/Iff uf8{
73. clhtf 9sfn sfof{no ;xof]uL
74. ljGbf kf08] sfof{no ;xof]uL
75. ljlgtf s]=;L= sfof{no ;xof]uL
76. rGb|snf lji6 lSng/
77. 1fg]Gb| dxh{g sfof{no ;xof]uL
78. lx/fdfof dxh{g lSng/
79. OlGb/f kf]v/]n sfof{no ;xof]uL
80. OGb|axfb'/ ;'jfn dfnL
81. gf/fo0f dxh{g dfnL
82. nfnaxfb'/ nfdf sfof{no ;xof]uL
83. nId0f /f0ff sfof{no ;xof]uL
84. k|df]b /fo sfof{no ;xof]uL
85. /fwf bfxfn sfof{no ;xof]uL
86. /fhg ;fksf]6f sfof{no ;xof]uL
87. /f]lhgf tfdfË sfof{no ;xof]uL
88. ;fljqf d/fl;gL sfof{no ;xof]uL
89. ;ld{nf tfdfË sfof{no ;xof]uL
90. ;/f]h sfsL{ sfof{no ;xof]uL
91. zfGtf ;]9fO{ vs'/]n sfof{no ;xof]uL
92. ;'o{sfGt vltj8f sfof{no ;xof]uL
93. tf/f jf:tf]nf sfof{no ;xof]uL
If]sf
lj/f6gu/
1. d~h' vltj8f /]UdL dfgj clwsf/ clws[t 2. lr/l~hjL sf]O/fnf dfgj clwsf/ clws[t 3. ;Gwfs'df/L k'8f;}gL dfgj clwsf/ clws[t 4. ;Gtf]if cfrfo{ dfgj clwsf/ clws[t 5. lvnf /]UdL ;xfos k|yd
104 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
6. led;]g yfkfdu/ ;xfos k|yd 7. ljGbf clwsf/L n]vfkfn 8. lji0f' k/fh'nL ;jf/L rfns 9. 1fgrGb| /fhj+zL ;'/Iff uf8{ 10. kbdaxfb'/ >]i7 ;'/Iff uf8{ 11. z]/l;+x bnf{dLdu/ ;'/Iff uf8{ 12. b]j]Gb| /]UdL sfof{no ;xof]uL 13. dy'/f yfkf /]UdL sfof{no ;xof]uL
hgsk'/
1. bLk]Gb|axfb'/ l;+x dfgj clwsf/ clws[t
2. bLks'df/ ofbj dfgj clwsf/ clws[t
3. bLks sfsL{ n]vf clws[t
4. OGb|hLt ;xgL dfgj clwsf/ clws[t
5. /]vf bQ dfgj clwsf/ clws[t
6. /]jf /]UdL dfgj clwsf/ clws[t
7. gjnlszf]/ l;+x ;'rgf k|ljlw ;xfos
8. ljef 9'Ëfgf hg;Dks{ ;xfos
9. ;/f]hs'df/ d08n ;jf/L rfns
10. cledGo's'df/ l;+x ;'/Iff uf8{
11. uDeL/sfGt emf ;'/Iff uf8{
12. /fdljgo d08n ;'/Iff uf8{
13. /fdgGbg ;fx sfof{no ;xof]uL
14. zlze'if0f l;+x sfof{no ;xof]uL
kf]v/f
1. gLt' utf}{nf dfgj clwsf/ clws[t
2. lvdnfn ;'j]bL dfgj clwsf/ clws[t
3. df]xg sfˆn] dfgj clwsf/ clws[t
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 105
4. /]vf jf:tf]nf dfgj clwsf/ clws[t
5. Hof]tLk|;fb l3ld/] dfgj clwsf/ clws[t
6. s[i0fk|;fb clwsf/L n]vfkfn
7. ;Gtf]if j/fn ;"rgf k|ljlw ;xfos
8. ljgf]b kl/of/ ;xfos k|yd
9. xl/ tfdfª ;jf/L rfns
10. bfdf]b/ kf}8]n ;'/Iff uf8{
11. b]j' vjf; sfof{no ;xof]uL
g]kfnu~h
1. d'/f/Lk|;fb v/]n lgb]{zs
2. åfl/sfs'df/L clwsf/L dfgj clwsf/ clws[t
3. s''df/L dx/f dfgj clwsf/ clws[t
4. nIdL kf}8]n dfgj clwsf/ clws[t
5. dfgaxfb'/ sfsL{ dfgj clwsf/ clws[t
6. 6+sk|;fb vgfn dfgj clwsf/ clws[t
7. ljhof pk|]tL d}gfnL n]vf clws[t
8. clhts'df/ 7fs"/ ;xfos k|yd
9. dlxdf rf}w/L ;xfos k|yd
10. ;'nf]rg rf}w/L ;'rgf k|ljlw ;xfos
11. /]zdaxfb'/ yfkfdu/ ;jf/L rfns
12. e/tl;+x kl/of/ ;'/Iff uf8{
13. u0f]zaxfb'/ a'9fdu/ ;'/Iff uf8{
14. xl/axfb'/ s]=;L= ;'/Iff uf8{
15. ;Gtf]if rGb sfof{no ;xof]uL
16. 6Lsf/fd clwsf/L sfof{no ;xof]uL
106 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
wgu9L
1. bLksh+uWjh sfsL{ lgb]{zs
2. em+s/axfb'/ /fjn dfgj clwsf/ clws[t
3. nIdL kf}8]n dfgj clwsf/ clws[t
4. kjgs'df/ e§ dfgj clwsf/ clws[t
5. e'k]Gb|axfb'/ wfdL n]vfkfn
6. ljb]z/fd rf}w/L ;xfos k|yd
7. ljsf; /fO{ ;jf/L rfns
8. uf]/vaxfb'/ vqL ;''/Iff uf8{
9. g[k zfxL ;'/Iff uf8{
10. z+s//fh kf7 ;'/Iff uf8{
11. aL/axfb'/ ;fx sfof{no ;xof]uL
12. tLn' yfkf sfof{no ;xof]uL
pIf]sf
vf]6fª
1. df]xgb]j hf]zL dfgj clwsf/ clws[t
2. clDasf l3ld/] dfgj clwsf/ clws[t
3. ;'ldqfb]jL /fO{ dfgj clwsf/ clws[t
4. ufoqL vqL n]vfkfn
5. /flhjs'df/ s0f{ ;xfos k|yd
6. cDa/axfb'/ /fjn ;'/Iff uf8{
7. 1fgaxfb'/ bfxfn ;'/Iff uf8{
8. o'j/fh l/hfn sfof{no ;xof]uL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 107
a'6jn
1. a'4gf/fo0f ;xgL dfgj clwsf/ clws[t
2. clg;s'df/ kf}8]n dfgj clwsf/ clws[t
3. rGb|sfGt rfkfufO{+ dfgj clwsf/ clws[t
4. bLks 7fs'/ dfgj clwsf/ clws[t
5. sNkgf g]kfn cfrfo{ dfgj clwsf/ clws[t
6. ;Demgf lwdfn n]vfkfn
7. ljdnf g]kfnL -nfv]_ hg;Dks{ ;xfos
8. 3gZofd yf? rf}w/L ;jf/L rfns
9. uf}td /0fkfn ;'/Iff uf8{
10. xl/k|;fb nfld5fg] ;'/Iff uf8{
11. ;'o{dl0f rf}w/L ;'/Iff uf8{
12. d]g'sf kf]v/]n sfof{no ;xof]uL
13. 6Lsf/fd kGyL sfof{no ;xof]uL
h'Dnf
1. /d]zs'df/ yfkf dfgj clwsf/ clws[t
2. wg/fh zfxL dfgj clwsf/ clws[t
3. /d]z /fjt dfgj clwsf/ clws[t
4. g/]Gb| vqL n]vfkfn
5. hLjg dxt ;'/Iff uf8{
6. anl;+ ;'gf/ sfof{no ;xof]uL
108 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;fg]kf
1. hfoZj/ rfkfufO{ dfgj clwsf/ clws[t
2. bLks g]kfnL dfgj clwsf/ clws[t
3. lbkf cfrfo{ clwsf/L dfgj clwsf/ clws[t
4. hLjg Gof}kfg] dfgj clwsf/ clws[t
5. >L/fd clwsf/L dfgj clwsf/ clws[t
6. lgd{nf jf]u6L n]vfkfn
7. cl:dtf kf]v/]n ;'rgf k|ljlw ;xfos
8. nf]sgfy l3ld/] ;xfos k|yd
9. >L/fd sfsL{ ;jf/L rfns
10. k||]ds'df/ rf}w/L ;'/Iff uf8{
11. k|lbk ;'j]bL sfof{no ;xof]uL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 109
cg';"rL—b'O{
;fª\u7lgs ;+/rgf
110 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg';"rL—tLg
o; cfjdf cfof]udf k/]sf ph'/Lx¿
dfl;s ph'/L
dlxgf
s]Gb|Lo sfof{no
If]qLo sfof{nox¿ pkIf]qLo sfof{nox¿
hDdf
nlntk'/ la/f6gu/ hgsk'/ g]kfnu~h wgu9L kf]v/f ;fg]kf vf]6fª a'6jn h'Dnf
;fpg !$ — # — @ @ — @ $ — @&
Efbf} % — — ! — — — — @ — *
c;f]h @ — ! — — — — ! ! — %
sflt{s — — ! — — @ — ! ! — %
dª\l;/ — @ — — — — — — ! — #
Kf'; & ! — — @ ! !! — — @ @$
Dff3 @ ! — — — — % — @ — !)
Kfmfu'g — # ! — ! — @ — % — !@
Rf}t — # ! — — — $ — ! — (
j}zfv — % — — — @ * — — — !%
h]7 — * @ — ! — @ — @ ! !^
c;f/ @ # — — ! — * — # ! !*
hDdf #@ @^ ( ! & & $) $ @@ $ !%@
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 111
dxf;lGwdf cfwfl/t ph'/Lx¿
s|=;= dxf;lGw ljifo s]sf If]sf pkIf]sf hDdf nlntk'/ la/f6gu/ hgsk'/ kf]v/f g]kfnu~h wgu9L ;fg]kf vf]6fª a'6jn h'Dnf
!= gful/s÷ /fhgLlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
Gofok|zf;g $ * @ ! — — * ! !$ — #* wDsL÷b'Jojxf/ — — @ — — ! #÷
!Ö$— — — &
u}/sfg'gL y'gf @ ! — ! ! — ! — — ! & hLjgsf] clwsf/ # ! @ # — # @ @ ! @ !( s}bLaGbLsf] clwsf/
— — ! — — — — — — — !
lj:yflktsf] clwsf/
! — — — — — — — — — !
:jtGqtf÷ ;ef– ;Dd]ngsf] clwsf/
— — — — — — #÷!Ö$
— — — $
l:ylt c1ft — — — — — — — — @ — @ ;"rgfsf] xs ! — — — — — — — — — !
@=
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
:jR5 jftfj/0fsf] clwsf/
— ! — — — — — — — — !
;+:sltdfly k|xf/ — ! ljjfxsf]
— — — — @ — — — #
112 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/vfB clwsf/ — — — — — — ! — — — ! cfjf;sf] clwsf/ — !
— — — — — — — — !
;DklQsf] clwsf/ ! ! — — — — — — @ :jf:Yosf] clwsf/ # — — — — — — — — — # lzIffsf] clwsf/ — — — — — ! — — — — ! pkef]Qmfsf] clwsf/
! — — — — — — — — — !
#= oftgf tyf qm"/ cdfgjLo Jojxf/lj?4sf] cGt/f{li6«o dxf;lGw
Tf];|f] lnª\uLdfly b'Jo{jxf/
!
— — — — — — — — — !
zf/Ll/s÷ Dffgl;s oftgf
%
@ — — — ^
— — — !#
$= afn clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
afn clwsf/ ! ! ! — ! ! % zf/Ll/s b08 — — — — — ! ! — ! #
%=
dlxnf clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
sfo{:yndf b'Jo{jxf/
! — — — — — ! — — — @
af]S;Lsf] cf/f]kdf s'6lk6
— ! — — — ! — — — — @
Dflxnf lx+;f @ # — — — — # — — ! ( anfTsf/ — — — — — — @ — — — @
^= cfk|jf;L sfdbf/ / ( ! — — — — ! — — — !!
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 113
ltgsf kl/af/sf] clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
&= JolQm a]kQf kfg]{ sfo{lj?4sf] cGt/f{li6«o dxf;lGw
— — — — — — @ — — — @
*= ;a} lsl;dsf hftLo e]befj pGd"ng ug]{ ;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
— ! — — — — ! — @ — $
(= ckfª\utf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
— — — — — — — — — — —
!)= cGo21 @ !
— — — — — !
! Ho]i7 gful/ssf] clwsf/
— %
hDdf #@ @^ ( & ! & $) $ @@ $ !%@
21. Ho]i7 gful/ssf] clwsf/ b'O{, Dffgj a]rlavglj?4sf] clwsf/ / z/0ffyL{sf] clwsf/df PsPs u/L hDdf rf/ ph'/L /x]sf 5g\ .
114 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg';"rL—rf/
cg'udg ljj/0f
s]sf, nlntk'/
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! lx/f;t sIfsf] cj:yf @)&$÷$÷@( lhNnf k|x/L sfof{no, g'jfsf]6
@= nIdL ljsnfO{ g]kfn k|x/L c:ktfn / dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ sfnLdf6L s]Gbdf k'g{M:yfkgf ug{] ;DaGwdf
@)&$÷%÷@! sf7df8f}F cfof]u / dlxnf k'g:yf{kgf s]Gb| -cf]/]s_ sf] ;xsfo{
#= :yfgLo txsf] lgjf{rgk"j{ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷%÷@*—^—#
k;f{
$= Kff6g dfgl;s c:ktfndf la/fdL / s'?jfnfO{ ;f:tL ePsf] eGg] k|sflzt ;dfrf/ ;DaGwdf
@)&$÷^÷! nlntk'/
% lqljljsf] u]6df sf7df8fF} pkTosfnufot ^) cfª\lus SofDk;x¿sf k|fWofksx¿sf] cfd/0f cg;g ;DaGwdf
@)&$÷^÷!& sf7df8f}F
^= af]S;Lsf] cf/f]kdf s'6lk6af6 3fOt] dlxnfsf] cj:yf
@)&$÷^÷@% lzIf0f c:ktfn, dxf/fhu~h, sf7df8f}F
&= Jfftfj/0f k|b'if0f / jftfj/0fd}qL ljsf;sf] cj:yf
@)&$÷&÷!&—@& s}nfnL, s~rgk'/, afFs], alb{of, bfª / Ko'7fg
hDdf 5 j6f cg'udg ;DkGg
*= k|ltlglw ;ef / k|b]z;ef lgjf{rg, @)&$ -klxnf] r/0f_ dfgj clwsf/
@)&$÷*÷*—!$ Wfflbª
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 115
cj:yf
(= k|ltlglw ;ef / k|b]z;ef lgjf{rg, @)&$ -bf];|f] r/0f_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!(—@# l;/fxf
!)= k|ltlglw ;ef / k|b]z;ef lgjf{rg, @)&$ -bf];|f] r/0f_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!(—@^ s~rgk'/
!! k|ltlglw ;ef / k|b]z;ef lgjf{rg, @)&$ -bf];|f] r/0f_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!(—@# gjnk/f;L
!@ k|ltlglw ;ef / k|b]z;ef lgjf{rg, @)&$ -bf];|f] r/0f_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!(—@# dsjfgk'/
!# k|ltlglw ;ef / k|b]z;ef lgjf{rg, @)&$ -bf];|f] r/0f_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷@)—@@ nlntk'/
!$ k|ltlglw ;ef / k|b]z;ef lgjf{rg, @)&$ -bf];|f] r/0f_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷@) sf7df8f}F / eQmk'/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg .
dfggLo ;b:o k|sfz j:tL, dfgj clwsf/sdL{ lnnL yfkf;lxt dfgj clwsf/ clws[tsf] 6f]nL
!% —ljsf; / jftfj/0fsf] cj:yf
—dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷(÷@)—!)—@
sf7df8f}F / g'jfsf]6
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
!^ h]i7 gful/ssf] dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷!!÷!# nlntk'/
!& sf/fuf/ tyf lx/f;tsf] cj:yf
@)&$÷!!÷@(—!@÷%
Wflbª / sfe|]knf~rf]s
sf/fuf/ b'O{ / lx/f;t b'O{ u/L hDdf rf/ j6f
116 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg'udg ;DkGg
!* j[4f>d tyf x]/rfx s]Gbdf Ho]i7 gful/ssf] dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷!@÷$—( lrtjg, tgx' / gjnk/f;L
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
!( sf/fuf/ tyf lx/f;tsf] cj:yf
@)&$÷!@÷!!—!& g'jfsf]6 / /;'jf
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
@) t/fO{ kmf:66«ofssf] ph'/L ;DaGwdf
@)&$÷!@÷!$ —!&
nlntk'/
@! j[bf>d tyf x]/rfxf s]Gb| / Ho]i7 gful/ssf] cj:yf
@)&%÷!÷!#—@# wgs'6f, /;'jf, ;'g;/L / df]/ª
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
@@ Jfftfj/0f / ljsf;sf] clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷@÷!&—#! bfª, ?kGb]xL, slknj:t' / kfNkf
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
—df=;b:o ;'lbk kf7s;lxtsf] 6f]nL
@# sf/fuf/ / s}bLaGbLsf] cj:yf
@)&%÷#÷( sf7df8f}F
If]sfx¿22
la/f6gu/
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! af9L k|efljt If]qsf afl;Gbfx¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷$÷#)—#@ df]/ª, ;'g;/L / emfkf
hDdf tLg cg'udg ;DkGg
@ —l;‹Lof vf]nfdf cfPsf] af9Laf6 k|efljt If]qsf afl;Gbfx¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yf
—af9Laf6 k|efljt dfgj clwsf/sf] If]qdf ls|ofzLn ;+:yf jk/8]ssf] sfof{nosf] cj:yf
@)&$÷%÷! la/f6gu/, df]/ª
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
22.cfof]usf] ldlt @)&% c;f/ * ug] a;]sf] a}7sn] If]qLo sfof{nox¿nfO{ k|b]z sfof{no agfpg] egL lg0f{o u/]sf] 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 117
# dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfsf] cj:yf
@)&$÷%÷$—!) Onfd
$ l;‹Lof vf]nfdf cfPsf] af9Laf6 lj:yflkt cfof]udf sfo{/t sd{rf/Lsf] kl/jf/sf] cj:yf
@)&$÷%÷!( la/f6gu/, df]/ª
% dfgj clwsf/sf] k|fyldstf If]q lgwf{/0f
@)&$÷%÷@!—@^ kfFry/ / tfKn]h'ª
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
^ lhNnfsf ljleGg :yfgsf af9L k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ / /fxt ljt/0fsf] cj:yf
@)&$÷%÷ @$—@% ;'g;/L
& k/LIff lbgaf6 ;d]t jl~rt
@)&$÷^÷! Ok|sf, b'xjL, ;'g;/L
* c:ktfnsf] nfk/afxLsf] sf/0f :jf:Yo cj:yf hl6n
@)&$÷^÷@% Gff]a]]n c:ktfn, la/f6gu/, df]/ª
( dfgj a]rlavg / /f]syfdsf k|of;x¿sf] cj:yf
@)&$÷&÷*—!# emfkf
!) afns xTof egL lbPsf] ph'/Ldfly uDeL/tfk"j{s cg';Gwfg gu/L pN6f] cfGbf]ngdf k|x/Laf6 cToflws an k|of]u ePgePsf] ;DaGwdf
@)&$÷&÷!)—!@ emfkf
!! pkrf/tM dlxnfsf] c:ktfnd} d[To' ePkl5 a'emfpg'kg]{ z'Ns a'emfpg g;Sbf d[tssf] zj p7fpg glbPsf] eGg] ;DaGwdf
@)&$÷&÷!)—!@ lj/f6 c:ktfn, la/f6gu/, df]/ª
!@ cfFvf kmf]/L hskZrft\\ pkrf/fy{ blnt aflnsfsf] :jf:Yo cj:yf
@)&$÷&÷!% jLkL sf]O/fnf :jf:Yo lj1fg k|lti7fg w/fg, ;'g;/L
118 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!# pDd]bjf/ dgf]gogsf] cj:yf
@)&$÷&÷!^ df]/ª
!$ d'l:nd ;d'bfosf dlxnfdfly x'g] lx+;f
@)&$÷&÷@!—@^ ;'g;/L / df]/ª hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
!% !! jlif{o afns nId0f l;jfsf]6Lsf] xTof ePsf] elgPsf] 36gf ;DaGwdf
@)&$÷&÷@@ emfkf
!^ g]skf -dfcf]jfbL_ -ljKnj_ ;d"xsf kqmfp k/]sf # hgf sfo{stf{x¿sf] cj:yf
@)&$÷&÷@# lhNnf k|x/L sfof{no,df]/ª
!& Dffgj clwsf/sf kfFr k|fyldstf If]qlgwf{/0f
@)&$÷&÷@*—*—$ wgs'6f / t]x|y'd
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
!* k|b]z ;ef / k|ltlglw ;ef ;b:o lgjf{rgk"j{ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷&—!@ tfKn]h'ª, kfFry/ / ;ª\v'jf;ef
hDdf tLg cg'udg
!( k|b]z ;ef / k|ltlglw ;ef ;b:o lgjf{rgk"j{, lgjf{rgsf] lbg / lgjf{rgkl5sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!(—@# emfkf, df]/ª, ;'g;/L, wgs'6f, t]x|y'd / Onfd
hDdf 5 cg'udg ;DkGg
@) h'jf v]n]sf] egL /ftsf] ;dodf u}/sfg'gL ¿kdf kqmfp u/L /fv]sf] ;DaGwdf
@)&$÷(÷!@ Ok|sf, dx]Gb|gu/, ;'g;/L
@! k|x/Laf6 afn >lds k|of]u ul/Psf] eGg] ;DaGwdf
@)&$÷(÷!# Ok|sf, dx]Gb|gu/, ;'g;/L
@@ Ps k|x/L xjNbf/af6 lg3f{t s'6lk6
@)&$÷(÷!$ 3/fg, ;'g;/L
@# k|b]z g= ! sf] /fhwfgL dfu ub}{ lhNnfdf ePsf] cfdx8\tfndf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷(÷@#—@% wgs'6f
@$ k|x/L lx/f;tleq @)&$÷(÷@^ Ok|sf,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 119
cfTdxTof u/]sf] elgPsf] 36gf ;DaGwdf
uf}/Lu~h, emfkf
@% rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfsf] sfof{Gjog tyf k|ult cj:yf
@)&$÷!)÷!%— @! lkmlbd, kfFry/
@^ /fli6«o;ef lgjf{rg @)&$÷!)÷@# la/f6gu/, df]/ª
@& df3 @) ut] sflGtk'/ /fli6«o b}lgsdf æO6x/Ldf klg anfTsf/ u'kr'kÆ zLif{sdf k|sflzt ;dfrf/
@)&$÷!)÷@# ;'g;/L
@* ckfª\utf ePsf JolStx¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷!)÷@#—!!÷!
t]x|y'd
@( g]skf -dfcf]jfbL_ ljKnj ;d"xsf] /fli6«o o'jf hg:jo+;]jssf] t];|f] ;Dd]ngsf] qmddf k|x/Låf/f x:tIf]k ePsf] elgPsf] 36gf ;DaGwdf
@)&$÷!!÷^—& ;'g;/L
#) g]skf -dfcf]jfbL_ ljKnj ;d"xaf6 ul/Psf] g]kfn aGbdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!!÷* Dff]/ª
#! g]kfn k|x/Laf6 kqmfp u/L lx/f;tdf /flvPsf sf] g]skf -dfcf]jfbL_ ljKnj ;d"xsf sfo{stf{sf] cj:yf ;DaGwdf
@)&$÷!!÷(
Dff]/ª
#@ k|x/L lx/f;tsf] cj:yf @)&$÷!!÷!) Ok|sf w/fg / O6x/L, ;'g;/L
hDdf b'O{ cg'udg
## sf/fuf/ / s}bLaGbLsf] cj:yf
@)&$÷!!÷!#
lhNnf sf/fuf/ sfof{no, df]/ª
#$ Wjlg k|b"if0faf6 :yfgLo tyf ;j{;fwf/0fsf]
@)&$÷!@÷@)—@! l;4L ljgfos KnfOp8 k|f=ln=,
120 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
:jf:Yodf c;/ kg{ uPsf] egL k|fKt ph'/L ;DaGwdf
emfkf
#% k|x/L lx/f;tsf] cj:yf @)&$÷!@÷@)—@! Ok|sf lemnlemn] / lhk|sf, emfkf
hDdf b'O{ cg'udg;DkGg
#^ ad lj:kmf]6gdf k/L 3fOt] eO{ pkrf/fy{ !$ jlif{o afnssf] cj:yf
@)&%÷!÷% nfOkm uf8{ c:ktfn, df]/ª
#& ljut $) jif{b]lv a;f]af;/t !@ kl/jf/sf] 3/df 8f]h/ nufO{ lj:yflkt ePsf] egL btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf
@)&%÷!÷^
b'xjL gkf= !!, ;'g;/L
#* /fxtsf] ljifodf :yfgLojf;Ln] u/]sf] cfGbf]ngdf k|x/Laf6 Hofblt ePsf] egL k|fKt hfgsf/L ;DaGwdf
@)&%÷!÷@!
ljdgkf, % g= j8f sfof{no, df]/ª
#( cfd/0f cg;gdf a;]sf pkrf//t >Llgjf; cfrfo{sf] :jf:Yo cj:yf
@)&%÷!÷@*
sf]zL c~rn c:ktfn, df]/ª
$) 5f]/L hGdfPsf] lgx'Fdf 3/ lgsfnf ul/PsL !# jlif{of aflnsfsf] :jf:Yoj:yf
@)&%÷@÷# gf]j]n c:ktfn la/f6gu/, df]/ª
$! d+uf]n g]zgn cu{gfOh]zgsf kfFr hgf g]tf÷sfo{stf{ kqmfpkl5sf] cj:yf
@)&%÷@÷^ Ok|sf, w/fg, ;'g;/L
$@ ;'gt:s/sf cf/f]kL uf]/] elgg] r'8fd0fL pk|]tL / lx/f;tsf] cj:yf
@)&%÷@÷!) lhk|sf,df]/ª
$# xf]6ndf afn >dsf] cj:yf
@)&%÷@÷!$ ky/L zlgZr/] ahf/, df]/ª
$$ ljleGg ;~rf/dfWoddf aflnsfnfO{ 3f]K6f] kf/L s'6lk6 ul/Psf] elgPsf]
@)&%÷@÷!$ df]/ª
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 121
36gf ;DaGwdf
$% g]skf -dfcf]jfbL_ -ljKnj ;d"x_ sfo{stf{ cbfntaf6 l/xfOkl5 klg lgoGq0fdf lnOPsf] ;"rgf ;DaGwdf
@)&%÷@÷!% df]/ª
$^ —k|x/L lx/f;tsf] cj:yf
—ljBfnodf afnaflnsfnfO{ lbOg] zf/Ll/s b08;hfo—@
@)&%÷@÷!&—@) emfkf, df]/ª / ;'g;/L
hDdf tLg cg'udg ;DkGg
$& cnsqf sf/vfgfaf6 lgl:sPsf] w'jfFaf6 k|b"if0f km}lng uO{ hg:jf:Yodf kg{ uPsf] c;/
@)&%÷)@÷!& Og?jf gkf ^, ;'g;/L
$* lx/f;tsf] cj:yf @)&%÷)@÷@& lhk|sf, Onfd
$( j[4f>dsf] cj:yf @)&%÷)@÷@( >L dfO{ eujtL j[4f>d,Onfd
%) j[4f>dsf] cj:yf @)&%÷)@÷#) k/f]ksf/ tyf cg';Gwfg s]Gb|, ljtf{df]8 $, emfkf
%! afnljjfxkZrft\\ uef{j:yfsL aflnsfsf] :jf:Yo cj:yf
@)&%÷#÷! df]/ª
%@ dfgj clwsf/ pNn‹gsf 36gf
@)&%÷#÷!@—!$ ;'g;/L
hgsk'/
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! ;8ssf] vfN8f]df 8'aL rf/ hgf afaflnsfx¿sf] d[To' ePsf] 36gf ;DaGwdf
@)&$÷$÷@@—@^ u?9f gkf, /f}tx6
@= lhNnfdf dlxnfx¿sf] cj:yf @)&$÷%÷!—& pbok'/
#= Aff9Laf6 k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷%÷#—( ;Kt/L, l;/fxf, ;nf{xL, /f}tx6,
hDdf 5 j6f cg'udg
122 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
af/f / k;f{ ;DkGg
$= lhNnfdf ckfª\utf ePsf JolQmx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷%÷@)—@^ pbok'/
% :yfgLo txsf] lgjf{rgk"j{ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷%÷@*—#! af/f, k;f{, /f}tx6, ;nf{xL, dxf]Q/L, wg'iff, l;/fxf / ;Kt/L
hDdf cf7 j6f cg'udg ;DkGg
^= :yfgLo txsf] lgjf{rgk"j{ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷^÷@*—# af/f, k;f{, /f}tx6, ;nf{xL, dxf]Q/L, wg'iff, l;/fxf / ;Kt/L
hDdf cf7 j6f cg'udg ;DkGg
&= lhNnfdf :jf:Yo cj:yf / ;]jf k|jfxsf] cj:yf
@)&$÷^÷@@—@# l;/fxf / ;Kt/L
*= lhNnfdf Ho]i7 gful/ssf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷^÷@#—@& ;nf{xL
(= lhNnfdf n}ª\lus ;dfgtfsf] cj:yf
@)&$÷&÷!%—!& dxf]Q/L
!)= UoFf; lj:kmf]6 eO{ ePsf] cfunfuLsf] cj:yf
@)&$÷(÷&—!) ;'k/ UoFf; k|fln, jL/~h
!! lhNnfdf blnt ;d'bfosf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!!÷!#—!& k;f{, af/f / /f}6x6
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
!@ lhNnfdf blnt ;d'bfosf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!@÷&—!% ;Kt/L,
l;/fxf,
dxf]Q/L / wg'iff
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
!# lhNnfdf blnt ;d'bfosf] cj:yf
@)&%÷@÷!—& ;nf{xL, /f}tx6, af/f / k;f{
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
!$ lhNnfdf oftgfsf] cj:yf @)&%÷@÷$—( pbok'/
!% lhNnfdf n}lËs cj:yf @)&%÷@÷!#—!( ;Kt/L
!^ dfgj clwsf/;DaGwL dxf;lGw sfof{Gjog cj:yf
@)&%÷@÷!^—@) af/f, dsjfgk'/ / ;nf{xL
hDdf tLg j6f cg'udg
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 123
;DkGg
!& afn clwsf/sf] cj:yf @)&%÷@÷@!—@# dsjfgk'/
!* dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfsf] sfof{Gjog cj:yf
@)&%÷@÷@$—@^ pbok'/
!( lhNnfdf j}b]lzs /f]huf/af6 l;lh{t cj:yf
@)&%÷@÷@&—#) ;nf{xL, dxf]Q/L / /f}tx6
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
kf]v/f
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! kf]v/f ;:tf] ahf/df ul/Psf] tfnfaGbL / Joj;fosf] clwsf/
@)&$÷$÷!( sf:sL
@= af9Lklx/f]kl5 kLl8tsf] cj:yf
@)&$÷$÷@^ sf:sL
#= 3/kl/jf/ tyf ;dfhaf6 dlxnf lx+;f ;DaGwdf
@)&$÷%÷# kf]v/f–n]vgfy dgkf @&, sf:sL
$= 5'jf5't Pj+ s'6lk6 ul/Psf] elgPsf] 36gf ;DaGwdf
@)&$÷%÷!@ tgx'F
% —lhNnfdf cjl:yt k'gM :yfkgf s]Gbsf] cj:yf
—lhNnfdf s'dfn hfltsf] lzIffsf] clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷^÷@@b]lv @*
Affun'ª / kj{t hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
^= Dflxnfsf] k|hgg clwsf/ tyf dlxnf clwsf/
@)&$÷&÷@^—*— ! sf:sL / :ofª\hf hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
&= klxnf] r/0fdf ;DkGg k|ltlglw;ef / k|b]z;ef k|ToIftkm{sf] lgjf{rgdf dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷*÷&—!# ndh'ª / uf]/vf hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
*= klxnf] r/0fdf ;DkGg k|ltlglw;ef / k|b]z;ef k|ToIftkm{sf] lgjf{rgdf
@)&$÷*÷*—!@ Affun'ª / DofUbL hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
124 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dfgj clwsf/sf] cj:yf
(= cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ cg'udg
@)&$÷*÷*—!@ afun'ª / DofUbL hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
!)= bf];|f] r/0fdf ;DkGg k|ltlglw;ef / k|b]z;ef k|ToIftkm{sf] lgjf{rgdf dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷*÷!(—@$ :ofªhf, tgx'F, kj{t / sf:sL
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
!! lhNnfdf blnt clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷!)÷(—!) :ofªhf
!@ sf/fuf/sf] cj:yf @)&$÷!)÷!!—!# kj{t, afun'ª / DofUbL
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
!# Hfa/h:tL s/0fLsf] sf/0f aflnsfsf] clwsf/ cj:yf
@)&$÷!!÷(, !@, !$ / !$
hDdf rf/ k6s cg'udg ;DkGg
!$ ljBfyL{dfly zf/Ll/s ;hfo @)&$÷!!÷!$ lzz' lgs]tg cfjf;Lo dflj, sf:sL
!% k/Dk/fut cEof; -d'lvof k|yf_ / dfgj clwsf/ ;DaGwL cWoog, cGj]if0f
@)&$÷!!÷#)–@)&$÷!@÷!$
!^ Affn u[xx¿sf] cj:yf @)&%÷!÷( sf:sL ;xsfo{M cfof]u / lhNnf afn sNof0f ;ldlt cGo u}=;=; sf:sL
!& Affn u[xx¿sf] cj:yf @)&%÷!÷!& sf:sL
!* dfgj clwsf/ cj:yf @)&%÷!÷@*—@—# dgfª
!( kf]v/f :jf:Yo lj1fg k|lti7fg, kf]v/fdf la/fdL :Jff:Yo pkrf/af6 jl~rt ePsf] ljifodf cg'udg
@)&%÷@÷$ / ^ sf:sL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 125
@) Go"lehg afnu[xdf cg'dlt a]u/ /flvPsf afnjflnsfx¿sf] cj:Yff cg'udg
@)&%÷@÷$ / % sf:sL
@! sd{rf/Lsf] cfGbf]ngsf sf/0f dl0fkfn lzIf0f c:ktfn aGb ePsf] ;DaGwdf cg'udg
@)&%÷@÷!) sf:sL
@@ lhNnfdf b/fO{ hfltsf] z}lIfs clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷#÷$—!) Tfgx'F
@# cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷#÷!@—!* :ofª\hf
@$ k|b]z g+ $ sf] gfdfª\s/0f u08sL k|b]z /flvPsf] eGb} ljleGg hftLo ;‹;+:yfx¿n] cfof]hgf u/]sf] aGbdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&%÷#÷@$ sf:sL
g]kfnu~h
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! afFs] k|]/0ff k'g:yf{kgf s]Gb|df /flvPsf nfu" cf}ifw k|of]ustf{x¿sf] cj:yf
@)&#÷$÷$ afFs]
@= af9Lsf] k|efjsf] cg'udg @)&#÷$÷!)—!! alb{of, bfª, afFs] / Ko"7fg
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
#= /fKtL gbLdf cfPsf] af9Ln] kf/]sf] k|efj
@)&#÷$÷!@ afFs]
$= sf/fuf/sf] ef}lts ;+/rgf / s}bLaGbLsf] cj:yf
@)&#÷$÷!% afFs] lhNnf sf/fuf/, afFs]
% —ljBfno kf]zfs gnufPsf] eGb} d'l:nd aflnsfnfO{ ljBfno k|j]zdf /f]s nufOPsf] elgPsf] 36gf
—bfOhf] gNofPsf] lgx'Fdf
@)&#÷$÷@^ uf]N8]g PjL;L :s"n, afFs]
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
126 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
3/kl/jf/sf ;b:osf] s'6lk6af6 3fOTf] pkrf/fy{ !* jlif{of Ps d'l:nd dlxnfsf] cj:yf
^= l5d]sLaf6 tftf]kfgL vGofO{ 3fOt] agfPsL elgPsf] dlxnfsf] 36gf ;DaGwdf
@)&#÷$÷@* afFs]
&= g]kfnu~h pBf]u jfl0fHo ;‹sf] lgjf{rg
@)&#÷%÷÷!! afFs]
*= @)^( b]lv y'gfdf /flvPsL Ps dlxnfsf] k'k{If ;DaGwdf
@)&#÷%÷@) gf}jf:tf, afFs]
(= Ps dlxnfsf] ljeT; xTof;DaGwL 36gf
@)&#÷%÷!# afFs]
!)= lzj;]gf / b]zeQm JolQmsf] gfdaf6 :j= >L % jL/]Gb|sf] zflns k'g:yf{kgfkl5 zflGt;'/Iffsf] cj:yf
@)&#÷%÷!^ g]kfnu~h, afFs]
!! lzj;]gf / b]zeQm JolQmsf] gfdaf6 :j= >L % jL/]Gb|sf] zflns k'g:yf{kgfkl5 k|x/Laf6 kqmfp ul/Psf !! hgfnfO{ oftgf lbPsf] elgPsf] ;DaGwdf
@)&#÷%÷!&
afFs]
!@ sf/fuf/sf Ps s}bLnfO{ cGo s}bLn] s'6lk6 u/]sf] elgPsf] 36gf ;DaGwdf
@)&#÷%÷#) afFs] sfufuf/, afFs]
!# ef/ttkm{af6 g]kfn kmls{g] g]kfnL gful/sx¿dfly gfsfdf ;'/IffsdL{sf] Jojxf/
@)&#÷^÷!^ hd'gfx gfsf, afFs]
!$ n}lËs ;dtf / clwsf/sf] cj:yf
@)&#÷^÷& alb{of
!% ;fj{hlgs oftfoftsf ;fwgx¿df dlxnf cf/If0f ;L6sf] l:ylt
@)&#÷^÷*
g]kfnu~h, a;kfs{, afFs]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 127
!^ —n}lËs ;dtf / clwsf/sf] cj:yf
—lx/f;tsf] cj:yf
—gu/kflnsfsf] ef}lts ;+/rgf
—sfof{noaf6 k|jflxt ;]jfsf] cj:yf
@)&#÷^÷( —lhNnf k|x/L sfof{no, alb{of
— u'nl/of gkf, alb{of
—lhNnf k|zf;g sfof{no, alb{of
hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
!& n}lËs ;dtf / clwsf/sf] cj:yf
@)&#÷^÷!) afFs] g]skf -Pdfn+]_, g]skf -dfcf]jfbL s]Gb|_, g]sf, gofF zlQm / g]lj;+
!* n}lËs ;dtf / clwsf/sf] cj:yf
— dlxnf afnaflnsf sfof{no, ;xsf/L l8lehg sfof{no, pBf]u jfl0fHo ;‹
@)&#÷^÷!! afFs] hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
!( n}lËs ;dtf / clwsf/sf] cj:yf
@)&#÷^÷!@ afFs] lhlj;, An" 8fOd08 ;f];fO6L, kmfltdf kmfp08];g, dlxnf afnaflnsf sfof{no
@) —s}bLaGbLsf] ¿kdf /x]sf Ho]i7 gful/ssf] cj:yf
—k|x/L lx/f;tsf] cj:yf
@)&#÷*÷(—@% t'n;Lk'/ / 3f]/fxL sf/fuf/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
@! :jtGq dw]; ;dy{s -;Ls] /fpt_ sf] h'n'; / kqmfp u/L k|x/L lx/f;tdf /flvPsf sfo{stf{sf] cj:yf
@)&#÷*÷!) / !$ afFs]
@@ pBf]u jfl0fHo ;‹sf] @)&#÷*÷@$—@* ;'v]{t
128 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
¥ofnLdf lgwg ePsL aflnsfsf] 36gf ;DaGwdf
@# —d'l:nd ;d'bfosf] h'n'; k|bz{g / :yfgLoaLr ePsf] em8kkl5sf] cj:yf
—d6]lxof uflj;sf d'l:nd wd{u'?sf] d[To';DaGwL 36gf
@)&#÷(÷^ d6]lxof, afFs] hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
@$ n}lËs lje]b / cfTdxTofsf] cj:yf
@)&#÷(÷!)—!! b}n]v / ;'v]{t hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
@% ;/sf/L sfof{noaf6 k|jflxt ;]jfsf] cj:yf
@)&#÷(÷!&—@@ ?s'd lhk|sf, lhNnf k|x/L sfof{no, hg:jf:Yo sfof{no, lhNnf ljsf; ;ldlt, lhNnf c:ktfn, sf/fuf/, lx/f;t, dlxnf ljsf; tyf afnaflnsf sfof{no, lhNnf cbfnt, lhNnf lzIff sfof{no / :yfgLo zflGt ;ldltsf] sfof{no
@^ dfgj a]rlavglj?4sf sfo{, dfOtL g]kfn / 1fg g]kfnsf] lgu/fgL s]Gb|x¿sf] cj:yf
@)&#÷!)÷!#—!$ hd'gfx gfsf, afFs]
@& /fli6«o lgs'~hsf] ;Ldfdf /x]sf jfl;Gbfsf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&#÷!)÷!#—!$ alb{of /fli6«o lgs'~h, alb{of
@* ljBfnosf] ;du| cj:yf @)&#÷!)÷!(—@$ e]/L k|flj hfh/sf]6 / lqe'jg cfwf/e"t dflj,
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 129
hfh/sf]6
@( — lhNnf sf/fuf/sf] cj:yf
— lhNnf k|x/L sfof{nosf] lx/f;tsf] cj:yf
— /fli6«o lgs'~r ;]]km'S;'08f] lx/f;tsf] cj:yf
— s}bLaGbLsf] dfgj clwsf/ cj:yf
— vfB ;+:yfsf] uf]bfdsf] cj:yf
— lhNnf hg:jf:Yoaf6 ljtl/t cf}ifwLsf] cj:yf
@)&#÷!)÷@&—!!—%
8f]Nkf hDdf 5 j6f cg'udg ;DkGg
#) dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf
@)&#÷!!÷ b}n]v Dff= uf]ljGb zdf{, kf}8]nsf] pkl:ylt =
#! —lhNnfdf tnfsL dlxnfx¿sf] dfgj clwsf/
—aflnaflnsfx¿sf] lzIffsf] cj:yf
@)&#÷!!÷!! afFs] hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
#@ Ho]i7 gful/sx¿sf] clwsf/sf] cj:yf
@)&#÷!!÷!%—@) Ko"7fg
## t/fO{ s]lGb|t bnx¿åf/f cfof]lht aGbdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&#÷!@÷! afFs]
#$ tnfsL dlxnfx¿sf] cj:yf @)&#÷!@÷& afFs]
#% k/LIff Joj:yfkgsf] tof/L @)&#÷!@÷&
dfWolds lzIff k/LIff af]8{, afFs]
#^ —hftLo e]befjsf] cj:yf
—lgjf{rgk"j{ -dgf]gog_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!÷!$—@) ;Nofg / ?s'd
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
130 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
#& —afn clwsf/sf clwsf/sf] cj:yf
—lgjf{rgk"j{ -dgf]gog_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!÷!$—@) b}n]v hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
#* —;fd"lxs clwsf/sf] cj:yf
—lgjf{rgk"j{ -dgf]gog_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!÷!%—@!
Hffh/sf]6
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
#( lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!÷@&—@—# ;'v]{t
$) lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!÷@&—@—# ?s'd, ;Nofg, b}n]v, hfh/sf]6, x'Dnf / 8f]Nkf
hDdf 5 j6f cg'udg ;DkGg
$! Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf ;jfn lgwf{/0f / dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷@÷!*—@!
/f]Nkf
$@ —Dffgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf
—lgjf{rgk"j{ -dgf]gog_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷@÷!*—@!
Ko"7fg
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
$# — cfly{s, ;fdflhs tyf ;f:s[lts clwsf/sf] cj:yf
—lgjf{rgk"j{ -dgf]gog_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷@÷#)—#—% bfª hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
$$ — pkef]Qmf clwsf/sf] cj:yf
—lgjf{rgk"j{ -dgf]gog_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷@÷#)—#—% /f]Nkf hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
$% — Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf If]q lgwf{/0fdf dfgj clwsf/ cj:yf
—lgjf{rgk"j{ -dgf]gog_ dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷@÷#)—#—% alb{of hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
$^ lgjf{rgdf dfgj clwsf/ @)&$÷#÷!)—!% /f]Nkf, Ko"7fg, hDdf 5 j6f
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 131
cj:yf bfª, ?s'd, afFs] / alb{of
cg'udg ;DkGg
If]sf, wgu9L
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! af9Laf6 k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷$÷@( / #@ ebf} !, @ / %
6Lsfk'/, ehgL, kbdk'/, s}nfnL
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
@= pkef]Qmf clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷%÷@*—^—@ s}nfnL / s~rgk'/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
#= af9Laf6 k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷^÷#–$ lqgu/ eG;f/ gfsf, wgu9L a;kfs{ s}nfnL / u8\8frf}sL, s~rgk'/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
$= af9Laf6 k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷^÷^ s}nfnL / s~rgk'/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
% :jR5 jftfj/0fsf] clwsf/ @)&$÷&÷!&–!( s~rgk'/ ^= d'Qm sd}of tyf
sdnx/Lsf] cj:yf @)&$÷&÷!&—@^ s}nfnL
&= k|ltlglw tyf k|b]z ;ef ;b:o lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷*—!# bfr'{nf, aemfª / a}t8L
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
*= k|ltlglw tyf k|b]z ;ef ;b:o lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!(—@$ s}nfnL, s~rgk'/ / 8f]6L
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
(= dlxnf lx+;fsf] cj:yf @)&$÷!)÷@#–@( c5fd
!)= @)&@ ebf} & df s}nfnLdf ePsf] 36gfsf cf/f]lkt /f]zd rf}w/L nufot @$ hgfn] s}nfnL lhNnf sf/fuf/df cfd/0f cg;g
@)&$÷!!÷@#
s}nfnL
!!= af]S;Lsf] cf/f]df ePsf] s'6lk6 ;DaGwdf
@)&$÷!!÷@%—@* 3f]8f3f]8L, s}nfnL
!@= k|x/L lx/f;t sIf tyf sf/fuf/sf] cj:yf
@)&$÷!@÷!%—!& a}t8L / 88]Nw'/f hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
132 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!#= lhNnfsf] dx]Gb|gu/ gkf !@ l:yt ux'FjfnLdf dxfsfnLsf] gx/sf] kfgLn] k'¥ofPsf] Iflt ;DaGwdf.
@)&%÷!÷!# s~rgk'/
!$= lhNnfdf dlxnf lx+;fsf] cj:yf
@)&%÷!÷!#—!& s}nfnL / s~rgk'/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
!%= tLg j6f j[4f>dx¿sf] cj:yf
@)&%÷@÷!$— !^ s}nfnL / s~rgk'/
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
!^= —k|fs[lts k|sf]kaf6 k|efljtx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
—ljZjJofkL cfjlws k|ltj]bg tyf dxf;lGw sfof{Gjog cj:yf
@)&%÷@÷@$— #) s}nfnL / s~rgk'/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
!&= ljkb\ tyf dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷#÷!—@ bfr'{nf
!*= dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o sfo{of]hgfsf]
@)&%÷#÷$ 88]Nw'/f
!(= dfgl;s :jf:Yo tyf dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷#÷!(—@$ s}nfnL / s~rgk'/
hDdf b'O{ j6f cg'udg ;DkGg
pIf] sfof{nox¿23
vf]6fª
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! k|ltlglw tyf k|b]z ;efsf] lgjf{rgdf dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷*÷*—!@ Vff]6fª
@= k|ltlglw tyf k|b]z ;efsf] lgjf{rgdf dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷*÷*—!$ ;f]n'v'Da', cf]vn9'Ëf / Eff]hk'/
hDdf tLg j6f cg'udg ;DkGg
#= lhNnfdf dfgj clwsf/ @)&$÷*÷*—!$ dlxnf, :jf:Yo,
23. cfof]usf] ldlt @)&% c;f/ * df a;]sf] a}7sn] pIf]sfnfO{ k|b]z zfvf sfof{no ug]{ lg0f{o u/]sf] 5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 133
k|fyldstfsf ljifo lzIff nufotsf sfof{no, Eff]hk'/
$= hftLo e]befjlj?4sf] clwsf/ tyf blnt clwsf/sf] cj:yf
@)&$÷!)÷!!—!$ vf]6fª
% a;f]af; ug{ kfpg] clwsf/ xgg ePsf] elgPsf] 36gf ;DaGwdf
@)&$÷!!÷!@—!% vf]6fª
^= Uf/La, ls;fg dhb'/ Pj+ k5fl8 kfl/Psf ju{x¿sf] dfgj clwsf/ pkef]usf] cj:yf
@)&$÷!@÷!$—!* cf]vn9'Ëf
&= pkef]Qmf clwsf/ / dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷!÷!$— @) vf]6fª
*= pkef]Qmf clwsf/ / dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷@÷!^— !( cf]vn9'Ëf
(= ;/sf/L, ;fd'bflos / lghL ljBfnosf] cj:yf
—c:ktfnsf] cj:yf
@)&%÷#÷%— !! vf]6fª hDdf rf/ j6f cg'udg ;DkGg
a'6jn
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷$÷!*—@@ lrtjg
@ of}g ;DaGw /fv]sf] cf/f]kdf o'jtLnfO{ aLr ;8sdf lgd{d s'6lk6;DaGwL 36gf
@)&$÷$÷^ / ( dr{jf/, ?kGb]xL
# k|fs[lts k|sf]kdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷$÷@( ?kGb]xL / gjnk/f;L hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
$ ef/L jiff{tsf] sf/0f af9Laf6 kLl8tx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷%÷!—@ gjnk/f;L
% —cfk|jf;L sfdbf/ / @)&$÷%÷!!—!* slknj:t' hDdf b'O{
134 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
ltgsf kl/jf/sf] dfgj clwsf/ cj:yf
—dfgj clwsf/ k|fyldstf lgwf{/0f
slknj:t' / c3f{vfFrL
cg'udg ;DkGg
^ —sf/fuf/ / ToxfF /flvPsf s}bLaGbLsf] dfgj clwsf/ cj:yf
—lx/f;t / ToxfF /flvPsf aGbLx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷%÷@%—#! —lhNnf sf/fuf/ zfvf, gjnk/f;L
—lhNnf k|x/L sfof{no, lrtjg
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
&= pDd]bjf/ dgf]gogsf lbg dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷&÷!$–!* kfNkf, u'NdL / c3f{vfFrL
hDdf tLg cg'udg ;DkGg
*= pDd]bjf/ dgf]gogsf lbgdfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷&÷!%–!& gjnk/f;L
(= pDd]bjf/ dgf]gog sf lbg dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷&÷!%–!& ?kGb]xL /
slknj:t'
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
!)= Aff]6] afnaflnsf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!–# kfNkf
!!= lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!%—!^ gjnk/f;L, ?kGb]xL, slknj:t', c3f{vfFrL, u'NdL / kfNkf
hDdf 5 cg'udg ;DkGg
!@ lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!&—@@ slknj:t', u'NdL, c3f{vfFrL, kfNkf, gjnk/f;L / ?kGb]xL
hDdf 5 cg'udg ;DkGg
!# 3/]n' lx+;f -s;"/ ;hfo_P]g @)^^ sf] sfof{Gjog cj:yf / k|fyldstf lgwf{/0f
@)&$÷(÷@@–@* lrtjg, gjnk/f;Lk"j{ / klZrd\
hDdf tLg cg'udg ;DkGg
!$ sf/fuf/ tyf lx/f;t cg'udg
@)&$÷!)÷)&—!# slknj:t' / ?kGb]xL hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
!% Ho]i7 gful/s clwsf/ cj:yf
@)&$÷!)÷!$—!( ?kGb]xL / gjnk/f;L klZrd\
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 135
!^ afnu[x tyf OF6fe§fdf afnclwsf/ cj:yf
@)&$÷!)÷@$—!!÷!
gjnk/f;L k'j{÷klZrd / lrtjg
hDdf tLg cg'udg ;DkGg
!& u}/sfg'gL xTof @)&$÷!!÷( ?kGb]xL
!*= dfgj clwsf/ cj:yf @)&$÷!!÷@!—@# gjnk/f;L klZrd\
!(= kLl8t dlxnfsf] p4f/ sfo{ ;DaGwdf
@)&$÷!!÷@!—@# gjnk/f;L klZrd\
@)= dfgj clwsf/ cj:yf @)&$÷!!÷@$–@^ ?kGb]xL /
slknj:t'
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
@!= dfgj clwsf/ cj:yf @)&$÷!@÷#—$ lrtjg
@@= —afnu[xsf] cj:yf
—OF§fe§fdf afnclwsf/sf] cj:yf
@)&$÷!@÷!$–!( ?kGb]xL /
slknj:t'
hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
@#= k|x/L lx/f;tsf] cj:yf @)&%÷!÷@^—@÷! kfNkf,
u'NdL /
c3f{vfrL
hDdf tLg cg'udg ;DkGg
@$= Jfftfj/0fsf] clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷@÷!*—@÷@@
?kGb]xL
@%= cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷@÷!(—@÷@!
gjnk/f;L
@^= k|fs[lts k|sf]kdf dfgj clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷#÷@—* ?kGb]xL / gjnk/f;L hDdf b'O{ cg'udg ;DkGg
@&= HfftLo lje]b tyf 5'jf5'tsf] cj:yf
@)&%÷#÷!$—@) slknj:t'
h'Dnf
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! lx/f;t / lx/f;tdf /flvPsf aGbLx¿sf] cj:yf
@)&$÷$÷@& lhNnf k|x/L sfof{no, h'Dnf
@= ;f+:s[lts hfqf s[i0f ci6dL Pj+ nfv] hfqf
@)&$÷$÷#)—#!
h'Dnf
136 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
#= Affn u[xsf] cj:yf @)&$÷%÷@* dfof ;bg Affnu[x, h'Dnf
cfof]u, ;xfos k|lhc, lhNnf k|x/L k|d'v / dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no k|d'v;lxtsf] ;+o'Qm 6f]nLaf6 cg'udg
$= 3/3/df dfgj clwsf/ ;r]tgf tyf dfgj clwsf/ sf k|fyldstf If]q lgwf{/0f
@)&$÷%÷@#—^—$
x'Dnf
% Ps afn>lds -!! jlif{o gfafns_–sf] p4f/
@)&$÷^÷! h]gL P08 hl:dg xf]6n, h'Dnf
cfof]u, :yfgLo k|zf;g / dlxnf tyf afnaflnsf sfof{nosf] ;+o'Qm kxndf
^ k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷&÷% h'Dnf
& s}bLaGbLx¿sf] cfwf/e"t dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷ &÷@)—@#
lhNnf sf/fuf/ zfvf, sflnsf]6
* h]i7 gful/sf] clwsf/ cj:yf
@)&$÷&÷*—!# d'u'
( Affn ljjfx / ljBfnosf] z}lIfs u'0f:t/
@)&$÷ &÷@)— @#
sflnsf]6 cfof]u, ls8f{s g]kfn / ;]e b lrN8|]g;Fusf] ;xsfo{df
!) k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef lgjf{rgk"j{ g]kfsf -dfcf]jfbL_ ljKnj ;d"x sf sfo{stf{nfO{ k|x/L lx/f;tdf lnOPsf] ;DaGwdf
@)&$÷*÷$ h'Dnf
!! k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷* —!%
d'u'
!@ k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷* —!%
sflnsf]6
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 137
!# k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷( —!#
h'Dnf
!$ j8f ;b:odfly s'6lk6 @)&$÷(÷!@ h'Dnf
!% k|x/Laf6 p4f/ ePsf @) hgf afnaflnsfx¿sf] :jf:Yo cj:yf
@)&$÷(÷@^ h'Dnf k|x/Laf6 p4f/ ePsf @) hgf afnaflnsfx¿sf] cj:yfaf/] lhNnf k|x/L sfof{nol:yt dlxnf tyf afnaflnsf ;]ndf cg'udg . cfof]usf] pkl:yltdf cljefjsnfO{ ;DemfO–a'emfO{ u/L afnaflnsf lhDdf nufPsf] / cf/f]lktnfO{ d'2f rnfpg cfu|x ul/Psf] .
!^ lhNnfdf afn clwsf/ cj:yf
@)&$÷!@÷%—!)
sflnsf]6
!& ;LdfGts[t tyf blnt ;d'bfosf] dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷!@÷!&—!(
d'u'
!* lhNnfdf cfly{s ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷!÷#)—@—$
h'Dnf clwsf+z ljBfnodf b/aGbL cg'¿k lzIfs–lzlIfsf gePsf] Pj+ :jf:Yorf}sL df lgMz'Ns ljt/0f ul/g] cf}ifwLsf] cefj /x]sf] .
!( rfdnsf] d"No;"rL lgwf{/0f gx'Fbf pkef]Qmf vl/b ug{af6 jl~rt
@)&%÷@÷@) vfB ;+:yfg, h'Dnf
@) afn clwsf/sf] cj:yf @)&%÷@÷!&—@#
h'Dnf
@! pkef]Qmfsf] clwsf/ cj:yf
@)&%÷#÷^ —!) sflnsf]6 pkef]Qmfsf] clwsf/cGtu{t vfB k|bfy{x¿ u'0f:t/, j:t'cg';f/ d'No lgwf{/0f, ;fdfg ag]sf] ldlt, ;lsg] ldlt, n]anlnª
138 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/flvP–g/flvPsf] nufotsf kIfdf cg'udg .
@@ 8f= uf]ljGb s];Lsf] :jf:Yo cj:yf
@)&%÷#÷!^—$—#
s0ff{nL :jf:Yo lj1fg k|lti7fg, h'Dnf
@# lhNnfl:yt h]i7 gful/s j[4f>d tyf lbjfsfnLg u[x / h]i7 gful/ssf] clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷#÷!#—!& ;'v]{t / b}n]v
cfof]usf df= ;b:o k|sfz j:tL, ;lrj;lxtsf] 6f]nL
pIf]sf, ;fg]kf
qm=;= cg'udgsf] ljifo cg'udg ldlt :yfg s}lkmot
! hskl5 ;'/lIft cfjf; u[xdf /flvPsL dlxnfsf] cj:yf
@)&$÷&÷!% sfe|]
@= k|ltlglw;ef / k|b]z;ef lgjf{rgdf pd]4jf/L dgf]gogsf] cj:yf
@)&$÷&÷!^ sf7df8f}F
#= k|b]z;ef / k|ltlglw;efsf] klxnf] r/0f lgjf{rg cj:yf
@)&$÷*÷*— !$ l;Gw'kfNrf]s
$= k|b]z;ef / k|ltlglw;efsf] klxnf] r/0f lgjf{rg cj:yf
@)&$÷*÷*— !$ g'jfsf]6
% lgjf{rgsf] qmddf a'9flgns07 gkf @ ePsf] adlj:kmf]6g ;DaGwdf
@)&$÷*÷!* lqljlj lzIf0f c:ktfn, sf7df8f}F
^= k|x/L lx/f;tdf /flvPsf ;~rf/sdL{x¿sf] cj:yf
@)&$÷*÷!* dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ 6]s'
&= k|b]z;ef / k|ltlglw;efsf] bf];|f]
@)&$÷*÷!(— @#
sfe|]knf~rf]s
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 139
r/0f lgjf{rg cj:yf
*= k|b]z;ef / k|ltlglw;efsf] bf];|f] r/0f lgjf{rg cj:yf
@)&$÷*÷!(— @#
l;Gw'nL
(= k|b]z;ef / k|ltlglw;efsf] bf];|f] r/0f lgjf{rgsf] cj:yf
@)&$÷*÷@)— @@
sfe|]knf~rf]s
!)= k|b]z;ef / k|ltlglw;efsf] bf];|f] r/0f lgjf{rgsf] cj:yf
@)&$÷*÷@)— @@
sf7df8f}F
!! lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] cWofudgdf cfk|jf;L sfdbf/x¿ ;DaGwdf
@)&$÷(÷#
sf7df8f}F dfggLo ;b:o df=;b:o ;'lbk kf7ssf] g]t[Tjdf clws[t;lxtsf] 6f]nL ;+nUg
!@ /fgL kf]v/L k'glgdf{0f af/] kg{ cfPsf] ph'/L ;DaGwdf
@)&$÷(÷@%
sf7df8f}F
!# 8f=uf]ljGb s];Lsf] cg;g ;DaGwdf
@)&$÷(÷@^
sf7df8f}F
!$ ;fdflhs kl/rfnsx¿åf/f ul/Psf] @# cf}+ lbgsf] lj/f]w sfo{s|d
@)&$÷!)÷@# sf7df8f}F
!% g]kfn aGbdf sf7df8fF}df k/]sf] aGbsf] k|efj / cj:yf
@)&$÷!!÷)*
sf7df8f}F
!^ h]i7 gful/snfO{ OR5f ljk/Lt 3/df /flvPsf] ;DaGwdf
@)&$÷!!÷@!
nlntk'/
!& pkTosfsf ljleGg k|x/L sfof{nox¿sf] -cfsl:ds cg'udg_ cj:yf
@)&$÷!@÷!( sf7df8f}F dfggLo ;b:o df]xgf cG;f/Lsf] g]t[Tjdf clws[t;lxtsf] 6f]nL ;+nUg
140 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!* l;+xb/af/l:yt k|x/L lx/f;tdf Ps JolQmn] cfTdxTof u/]sf] ;DaGwdf
@)&$÷!@÷#) lqljlj lzIf0f c:ktfn, dxf/fhu~h
!( pkef]Stf clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷!÷^—!@ g'jfsf]6
@) cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] cj:yf
@)&%÷!÷!%—@! l;Gw'nL
@! u+ufdfof clwsf/Ln] u/]sf] kqsf/ ;Dd]ng
@)&%÷@÷!% / @%
sf7df8f}F hDdf b'O{ k6s cg'udg
@@ u+ufdfof clwsf/Lsf] :jf:Yo cj:yf
— sf7df8f}F
@# bnfO{ nfdfsf] hGd lbgdf x'g ;Sg] 36gf ;DaGwdf
@)&%÷#÷@@ hfjnfv]n, nlntk'/
@$ af9Laf6 k|efljtx¿sf] cj:yf
@)&%÷#÷@* eQmk'/
@% u+ufdfof clwsf/Lsf] cg;g tf]8fOPsf] ;DaGwdf
@)&%÷#÷@( jL/ c:ktfn, sf7df8f}F
cfof]usf df= cWoIf >L cg"k /fh zdf{åf/f h'; lknfO{ cg;g tf]8fOPsf]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 141
cg';"rL—kfFr
cg';Gwfg ljj/0f
s]sf, nlntk'/
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot
!= —;+:yf gljs/0f ug{ OGsf/ - Jn"8fOdG8 ;f];fO6L_
— hLjgsf] clwsf/ -:jf:Yo pkrf/af6 jl~rt_
—lx/f;tdf dfgl;s oftgf
— k|x/Laf6 hfx]/L btf{ OGsf/
— k|x/Laf6 u}/sfg'gL xTof
— tTsfnLg dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] ckx/0fkZrft\\ xTof
—;}lgs lx/f;tdf oftgf
—k|x/Laf6 kqmfpkl5 oftgf
— k|x/Laf6 kqmfpkl5 oftgf
—k|x/Lsf] oftgfsf] sf/0f d[To'
@)&$÷$÷@@—#! —lhNnf k|zf;g sfof{no, sf7df8f}F
—lnv' ufk @, nlntk'/
dxfgu/Lo k|x/L j[Q, dxf/fhu~h, sf7df8f}F
—sf7df8f}F
— ltnuª\uf, sf7df8f}F
—dx]Gb|gu/, s~rgk'/
—dxfgu/Lo k|x/L j[Q, af}4
—dxfgu/Lo k|x/L k|efu, hg;]jf
hDdf !) j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg
@= —k|x/L rf}sLdf lbPsf] oftgfsf] sf/0f zxLb u+ufnfn c:ktfndf pkrf/sf] qmddf d[To'
—j]:6 kf]OG6 :s'n, yfgsf]6df sfo{/t Ps lzIfsaf6 ljBfyL{dfly s'6lk6
—;fbf kf]zfssf ;'/IffsdL{af6 k6s–k6s kqmfp u/L oftgf lbPsf] sf/0f cfTdxTof
—k|x/Ln] hfx]/L b/vf:t btf{ ug{ OGsf/
—hgk|eft dflj sflndf6LsflzIfsaf6 of}gb'Jo{jxf/
@)&$÷$÷ @@—#! sf7df8f}F hDdf kfFr j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
#= —dfgl;s :jf:Yo;DaGwL ;d:ofkl5 kl/af/n] 3/df /fVg OGsf/ —cbfntaf6 Gofodf l9nfO
@)&$÷%÷@!—^÷! l;Gw'kfNrf]s, sfe|]knf~rf]s, sf7df8f}F / bf]nvf
hDdf !^ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
142 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
—tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿åf/f ckx/0fkZrft\\ xTof—@
—;'/IffsdL{af6 a]kQf
—tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿åf/f ckx/0fkZrft\\ l:ylt ;fj{hlgs—@ —x/fPsf JolQmsf] vf]htnf; —ef/tsf] l;SsLddf hj/h:tL >d u/fO{ afn >d zf]if0f
—lzIffsf]] clwsf/af6 jl~rt
—:jf:YosdL{sf] nfk/jfxLsf] sf/0f d[To'
—k|x/Laf6 36gfsf] k|efjsf/L cg';Gwfg gePsf]
—;}lgs Jof/]sdf oftgf—@ —lhk|sf sfof{nosf] lx/f;tdf /x]sf y'g'jfsf] pkrf/ ug{ n}hfg] qmddf d[To'
$= lj:yflkt
oftgf—!)
t];|f] lnª\uLsf] clwsf/
@)&$÷%÷@^—^÷$ sf7df8f}F hDdf !@ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg
%= —lj:yflkt—^
—lje]blj?4sf] clwsf/
@)&$÷^÷#—!) sf7df8f}F / g'jfsf]6 hDdf ;ft j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg
^= ;DklQ Iflt
lj:yflkt—#
oftgf÷s'6lk6
@)&$÷(÷@!—#) /fd]5fk / sfe|]knf~rf]s
hDdf kfFr j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg
&= pkTosfdf ljsf; lgdf0f{sf] sfo{af6 jftfj/0fdf kg{ uPsf] c;/
@)&$÷!)÷@ sf7df8f}F
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 143
If]sfx¿
la/f6gu/
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot
!= afn clwsf/ @)&$÷%÷!# ;'g;/L
@= afn clwsf/ @)&$÷%÷!$ df]/ª
#= ha/h:tL s/0fL;DaGwL pBf]u
@)&$÷%÷!% ;'g;/L
$+ lzIffsf] clwsf/ -lghL ljBfno aGb_
@)&$÷(÷@( Onfd
%= u}/sfg'gL y'gf @)&$÷!)÷! Onfd
^= ;'/IffsdL{åf/f ks|fp @)&$÷!)÷! Onfd
&= lzIffsf] clwsf/af6 jl~rt @)&$÷!)÷@ Onfd
*= ;'/IffsdL{åf/f ks|fp @)&$÷!)÷# Onfd
(= tnaaf6 jl~rt—@ @)&$÷!@÷!#—!$ df]/ª b'O{ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
!)= /f]huf/Lsf] xs—@ @)&$÷!@÷!$ df]/ª b'O{ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
!!= oftgf tyf b'Jo{jxf/—@
@)&$÷!@÷!% ;'g;/L b'O{ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
!@= hUufsAhf @)&$÷!@÷!^ ;'g;/L
!#= cfjf;sf] clwsf/—@ @)&$÷!@÷!&
df]/ª÷
;'g;/L
b'O{ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
!$= Df[To' @)&%÷@÷! Onfd xTof ePsf] egL 5fglag
!%= Dffcf]jfbLaf6 wDsL @)&%÷@÷! emfkf
!^= k|x/Låf/f k;n tf]8kmf]8 @)&%÷@÷! Onfd
144 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!&= dfcf]jfbLaf6 ckx/0f @)&%÷@÷@ Onfd
!*= cfTdfxTof @)&%÷@÷# Onfd
!(= dfcf]jfbLåf/f lj:yflkt @)&%÷@÷$ Onfd
@)= bfh'efOaf6 wDsL @)&%÷@÷$ Onfd
@!= dfcf]jfbL / g]kfnL ;]gfaf6 wDsL
@)&%÷@÷%
Onfd
@@= afn clwsf/ @)&%÷#÷!@—!$ ;'g;/L
hgsk'/
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot
!=
—g]skf-dfcf]jfbL_åf/f —xTof —ckx/0f —Gofok|zf;g—# —u}/sfg'gLks|fp÷y'gf —u}/sfg'gLxTof—$ —Gofok|zf;g —oftgf —hftLolje]b
@)&$÷$÷!*—@$ ;Kt/L, wg'iff / pbok'
hDdf !# ph'/L -;Kt/L ( / pbok'/ $_ dfly cg';Gwfg ;DkGg
@= —Ifltk"lt{—* —Hofgdfg]{ wDsL —j}b]lzs /f]huf/ —@ —afn clwsf/ —n'6kf6 —wDsL —;DklQ sJhf
@)&$÷%÷@#—@* @)&%÷@÷@@ @)&$÷(÷@$ @)&%÷@÷@)
wg'iff hDdf !$ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
#= dlxnf clwsf/—# @)&$÷!)÷@%—!!—@ pbok'/, l;/fxf / wg'iff
hDdf tLg ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
$= Ifltk"lt{—#&
@)&$÷!@÷%—( l;/fxf hDdf #& ph'/LdfyL cg';Gwfg
%= —k|x/Laf6 oftgf b'Jo{jxf/—^ —hftLo e]befj
@)&$÷!)÷@— !! / @)&%÷@÷!(—@%
af/f, k;f{, ;nf{xL, /f}tx6 / wg'iff
hDdf ;ft ph'/Ldfly cg';Gwfg
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 145
;DkGg ^ —u}/sfg'gL kqmfp
—wDsL @)&$÷!@÷^—!#
wg'iff l;/fxf
hDdf b'O{ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
&= zflGt;'/Iff @)&%÷#÷!# dxf]Q/L * ckx/0f @)&%÷@÷!( ;nf{xL
kf]v/f
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot
!= —g]kfn k|x/Laf6 xTof u/]sf] cf/f]k —xfO8«f]kfj/n] clwu|x0f u/]s]f hUufsf] Ifltk"lt{ ;DaGwdf -cfOPncf]_ —g]skf -dfcf]jfbL_ åf/f ;DklQ n'6kf6 —lrlsT;saf6 pkrf/df nfk/jfxL ePsf]df ;'g'jfO gePsf] —lzIfsaf6 sfnf]df];f] blnPsf]
@)&$÷%÷!!—!&
sf:sL, tgxF' / affun'ª
sf:sL Ps, tgxF' Ps / Jffun'ª tLg u/L hDdf kfFr j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
@= —tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL__ af6 wDsL —/fHokIfaf6 a]kQf —lgjf{rg k|rf/k|;f/df cj/f]w
@)&$÷(÷@)—@^ uf]/vf hDdf tLg j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
#= —;'wf/ s]Gb|df cdfgljo Jojxf/ —tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ af6 lj:yflkt —tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ af6 lghL ljBfnodf cfuhgL tyf tf]8kmf]8 —Gofo k|zf;g -gful/stf ;DaGwdf_
@)&$÷!!÷!!—!& afun'ª / kj{t afun'ª rf/ / kj{t Ps u/L hDdfkfFr j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
146 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
—hgcfGbf]ng 3fOt]sf] /fxt÷Ifltk"lt{
$=
—afFRg kfpg] clwsf/ -zflGt;'/Iff_—@ —k|x/Laf6 s'6lk6—@ —tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ af6 hUuf sJhf
@)&$÷!!÷#)—!@—^ sf:sL, kj{t / :ofª\hf
sf:sL tLg kj{t / :ofËhf Ps–Ps u/LkfFr j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
%= —åGåsfndf tTsfnLg g]skf –dfcf]jfbL_ af6 kmflnPsf] ad–lj:kmf]6g eO{ d[To' —k|x/L lx/f;tdf afns /flvPsf] —hgcfGbf]ngsf] qmddf ;'/IffsdL{n] k|xf/ u/]sf] uf]nL nfuL d[To'
@)&%÷@÷!*—@$ sf:sL / kj{t sf:sL Ps / kj{t b'O{ u/L hDdf tLg ph'/Lpk/ cg';Gwfg ;DkGg
^= —;z:q åGåsf] ;dodf g]skf –dfcf]jfbL_ n]] lgoGq0fdf lnPsf] cj:yfdf d[To' —g]kfn k|x/Laf6 s'6lk6 —;z:q åGåsf] ;dodf —g]skf -dfcf]jfbL_ af6 hUuf sAhf / wDsL —;z:q åGåsf] ;dodf ePsf] bf]xf]/f] le8Gtdf ;DklQ Iflt —afn clwsf/ xgg
@)&%÷#÷^—!@ sf:sL / :ofËhf
sf:sL tLg / :ofËhf b'O{ u/L hDdf kfFr ph'/Lpk/ cg';Gwfg ;DkGg
g]kfnu~h
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt
:yfg s}lkmot
! u}/sfg'gL ¿kdf u/L y'gfdf oftgf @)&#÷^÷(—!)
alb{of
@= —tTsfnLg g]skf –dfcf]jfbL_–sf
sfo{stf{af6 ;DklQ pkef]udf jl~rt@)&#÷(÷@!
;Nofg
hDdf tLg j6f
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 147
—tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 uf]nL xfgL xTof
—Ok|sf yf/df/], k|x/L 6f]nLaf6 zf/Ll/s oftgf
ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
#= tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 ckx/0fkZrft\\ xTof
@)&#÷!)÷!#
/f]Nkf
$= tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfaf6 -uf]/v u0f Jof/]saf6 vl6Psf]_ xTof
@)&#÷!)÷!$
/f]Nkf
% tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfaf6 la5ØfOPsf] ad lj:kmf]6 x'Fbf Ps dlxnfsf] d[To'
@)&#÷!)÷!$
/f]Nkf
^= —tTsfnLg g]skf –dfcf]jfbL_–sf sfo{stf{af6 ckx/0f—#
—;'/IffsdL{af6 kqmfp u/L a]kQf
—3/]n' lx+;faf6 kLl8t dlxnfsf] cj:yf
—3/]n' sfdsf nflu sf7df8f}F nluPsL aflnsfsf] cj:yf
@)&#÷!!÷!$—@)
bfª hDdf 5 j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
wgu9L
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot
!= k|x/Laf6 b'Jo{Joxf/ @)&$÷%÷ s}nfnL @=
k|x/Laf6 b'Jo{Joxf/—@ Gofodf kx'Fr—# u}/sfg'gL y'gf
@)&$÷&÷—@(—*—@
s~rgk'/ hDdf 5 j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
#=
—lzIfsaf6 ljBfyL{ s'6lk6 —5f]/fx¿af6 afa'nfO{ 3/ lgsfnf —k|x/L OGrfh{af6 ha/h:tLs/0fLsf] k|of; —dlxnf a]rlavg —ha/h:tL s/0fL —tTsfnLg g]skf –dfcf]jfbL_ af6 n'6kf6 —z'SnfkmfF6f aGohGt' cf/If0faf6 kLl8tsf] cj:yf
@)&$÷(÷@$—#) s}nfnL / s~rgk'/
hDdf gf} j6f ph'/L –cf7 s}nfnL / Ps s~rgk'/_ dfly cg';Gwfg ;DkGg
148 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
—tTsfnLg g]skf –dfcf]jfbLaf6_ lj:yflkt —:Jff:Yosf] clwsf/
$= —ef/tdf u}/sfg'gL y'gf — g]kfn k|x/Laf6 oftgf tyf u}/sfg'gL y'gf
@)&$÷!)÷!*—@@ s~rgk'/ / s}nfnL
hDdf b'O{ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
%= g]kfnL ;]gfaf6 oftgf @)&%÷!÷@&—#! s~rgk'/ ^= — Gofok|zf;g
— zflGt;'/Iff — oftgf tyf Ifltk"lt{
@)&%÷!÷@&—#! s~rgk'/ hDdf tLg j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
&= af]S;Lsf] cf/f]kdf s'6lk6 @)&%÷#÷!)—!# s}nfnL
pIf] sfof{nox¿
vf]6fª
qm= ;= cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot ! Dffcf]jfbLaf6 wDsL @)&$÷!@÷!! Vff]6fª
@ ;'/IffsdL{af6 a]kQf @)&%÷!÷!# ;f]n'v'Da' # k|x/Laf6 b'Jo{jxf/ @)&%÷@÷@$ cf]vn9'ª\uf $ Dffcf]jfbLaf6 k|rf/df /f]s @)&%÷!÷!% ;f]n'v'Da' % v'Dj'jfg d'lQm df]rf{af6 xTof @)&$%÷!÷!! vf]6fª ^ cfTd;d{k0f ug{] jftfj/0f @)&%÷!÷!& ;f]n'v'Da' & Dffcf]jfbLaf6 ckx/0f @)&%÷!÷!$ ;f]n'v'Da' * Dffcf]jfbLaf6 ckx/0f @)&%÷@÷@% cf]vn9'ª\uf ( Dffcf]jfbLaf6 lj:yflkt @)&$÷!!÷@( vf]6fª !) Dffcf]jfbLaf6 3/ hUuf sAhf @)&$÷!@÷!# vf]6fª !! Dffcf]jfbLaf6 lj:yflkt @)&$÷!!÷@( vf]6fª !@ Dffcf]jfbLaf6 ;DkQL sAhf @)&$÷!@÷@ vf]6fª !# Dffcf]jfbL / /fHokIfaf6 ;DkQL
sAhf @)&%÷!÷!! vf]6fª
!$ Gofok|zf;g @)&%÷!÷!! !% sf/fuf/ ;?jf /f]sL kfFp @)&%÷@÷@$ cf]vn9'ª\uf !^ Gofok|zf;g @)&%÷@÷@# cf]vn9'ª\uf !& Gofok|zf;g @)&%÷!÷!! vf]6fª !* 3/]n' lx+;f @)&%÷@÷@% cf]vn9'ª\uf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 149
!( Gofok|zf;g @)&%÷@÷@@ cf]vn9'ª\uf @) Dffcf]jfbLaf6 n'6kf6 / lj:yflkt @)&% ÷)@÷@@
cf]vn9'ª\uf
@! ;'/IffsdL{af6 xTof @)&%÷!÷!$—!% ;f]n'v'Da'
pIf]sf, a'6jn
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot
!= a]kQf @)&$÷^÷#—( ?kGb]xL / slknj:t'
?kGb]xL / slknj:t'df b'O{÷b'O{ u/L rf/ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
@= —Gofok|zf;g—&
—;DklQ sAhf
—hftLo lje]b
@)&$÷^÷@#—@( gjnk/f;L, ?kGb]xL / slknj:t'
?kGb]xL tLg, slknj:t' / gjnk/f;L b'O{÷b'O{ Gofok|zf;g / gjnk/f;L ;DklQ sAhf / hftLo lje]b Ps u/L gf} ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
#= —;DklQsf] clwsf/
—Gofok|zf;g—@
@)&$÷!)÷@#—@(
gjnk/f;L hDdf tLg j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
$+ —lzIffsf] clwsf/
—Gofok|zf;g—%
@)&$÷!!÷!)—!^
slknj:t'
hDdf 5 j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
%= —hLjg/Iff—!
—a]kQf—@
@)&$÷!@÷!@—!(
?kGb]xL hDdf rf/ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
^= –;DklQsf] clwsf/—&
—/f]huf/Lsf] clwsf/
@)&$÷!@÷@%—#)
slknj:t'
slknj:t' ;ft / ?kGb]xL Ps u/L hDdf cf7 j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
&= —lzIffsf] clwsf/
—Gofok|zf;g—@
@)&%÷!÷#—* ?kGb]xL hDdf tLg j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
*= Gofok|zf;g @)&%÷!÷@^—@—!
?kGb]xL
150 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
h'Dnf
qm= ;=
cg';Gwfgsf] ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot
!= —tTsfnLg g]skf –dfcf]jfbL_–åf/f xTof—# —tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfåf/f xTof —tTsfnLg g]skf –dfcf]jfbL_–sf sfo{stf{ åf/f oftgf—@ —k|x/Laf6 lx/f;tdf oftgf
@)&%÷%÷@#–@&
x'Dnf
hDdf ;ft j6f ph/Lx¿sf] cg';Gwfg ;DkGg
@= —;]gfåf/f xTof —lj:yflkt_ —;]gfåf/f kqmfpkZrft\\ a]kQf_ —oftgf—@
@)&$÷*÷!#—(—!(
d'u'
hDdf kfFr j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
#= —dfcf]jfbLåf/f xTof — k|x/Ln] rnfPsf] uf]nL nfuL xTof —;'/IffsdL{åf/f a]kQf
@)&$÷(÷*–!$
sflnsf]6
hDdf tLg j6f ph'/Lx¿dfly cg';Gwfg ;DkGg
$= —xTof —n'6kf6 —afn kf]if0f eQf lngaf6 jl~rt —oftgf
@)&%÷!÷@!—@^ h'Dnf hDdf rf/ j6f ph'/Lx¿dfly cg';Gwfg ;DkGg
%= xTof—@
@)&%÷@÷#!—#÷% h'Dnf hDdf b'O{ j6f ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
^= —s'6lk6 u/L xTof –JolQmut_ —;'/IffsdL{x¿åf/f xTof —k|x/Ln] rnfPsf] uf]nL nfuL ;f]xL sf/0f ePsf] SofG;/af6 d[To' — k|x/Ln] rnfPsf] uf]nL nfuL xTof —;'/IffsdL{åf/f 3/df cfuhgL—@ —3/df n'6kf6_ —lghL 3/df cfuhgL
@)&%÷@÷#!—#—%
sflnsf]6
hDdf ;ft j6f ph'/Lx¿dfly cg';Gwfg ;DkGg
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 151
;fg]kf, nlntk'/
qm=;+= cg';Gwfgsf] ljj/0f—ljifo cg';Gwfg ldlt :yfg s}lkmot != —u}/sfg'gL k|s[ofaf6 3/ vfnL
u/fpg] sfo{ — hLpwgsf] ;'/Iff —afnfh'df gfnLdf k/L d[To' / ;fdfv';Ldf gfnLdf k/L 3fOt] cj:yf
@)&$÷&÷ nlntk'/ dgkf, nlntk'/ / sf7df8f}F
hDdf tLg ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
@= of}g b'Jo{jxf/ @)&$÷&÷!% sfe|] #= ;femf k|sfzgsf sd{rf/Lx¿sf]
;dfgtfsf] xs —lzIffsf] clwsf/ pNn‹g
@)&$÷*÷ nlntk'/ hDdf b'O{ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
$= —;}lgsaf6 oftgf —ufF;, jf;, skf;sf] Joj:yf
@)&$÷(÷ sf7df8f} hDdf b'O{ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
%= zflGt;'/Iff @)&$÷(÷% sf7df8f} / eQmk'/ hDdf b'O{ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
^= oftgf @)&$÷(÷!^ s]Gb|Lo sf/fuf/, sf7df8f}
&= ;'gJoj;foLx¿n] kfl/>lds glbPsf]
@)&$÷(÷@* sf7df8f}
*= k|x/Laf6 kqmfpkZrft\\ a]kQf @)&$÷!)÷ sf7df8f} (= ha/h:tL d]; x6fOPsf]
;DaGwdf @)&$÷!!÷ sf7df8f}
!)= oftgf @)&$÷!!÷ s]Gb|Lo sf/fuf/, sf7df8f}
!!= ad]{nL z/0ffyL{nfO{ 7]s]bf/n] >dafktsf] /sd glbPsf]
@)&$÷!@÷! sf7df8f}, nlntk'/
!@= k|x/Laf6 oftgf @)&$÷!@÷@ sf7df8f} / eQmk'/ d]nldnfk u/fOPsf]
!# tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 JolQm xTof
@)&$÷!@÷@% wflbª
!$= tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 JolQm xTof
@)&%÷!÷@ nlntk'/ / l;Gw'kfNrf]s
hDdf b'O{ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
152 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!%= tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfaf6 xTof
@)&%÷!÷% sf7df8f}
!^ —:jf:Yosf] sf/0f sf/fuf/ :yfgfGt/0f —dlxnf cfof]uaf6 If]qflwsf/ gf3L sfd
@)&%÷!÷ sf7df8f} hDdf b'O{ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
!& u}/sfg'gL kqmfp / a]kQf @)&$÷!@÷ nlntk'/ !* tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfaf6
xTof @)&%÷!÷!( l;Gw'nL
!( tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 JolQm xTof
@)&%÷!÷@) l;Gw'kfNrf]s
@) —ad agfpg] qmddf b'O{ hgfsf] d[To' —tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 JolQm xTof—#
@)&%÷@÷@—( sf7df8f} / g'jfsf]6L
hDdf rf/ ph'/Ldfly cg';Gwfg ;DkGg
@!= O:nfdL ;‹sf cWoIf km}hfg cxdbsf] xTof
@)&%÷@÷@—( sf7df8f}
@@= tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 JolQm xTof
@)&%÷@÷@—( dsjfgk'/
@#= k|x/Laf6 kqmfpkZrft\\ uf]nL xfgL xTof
@)&%÷@÷@—( l;Gw'nL
;'/IffsdL{af6 kqmfpkZrft\\ uf]nL xfgL xTof
@)&%÷@÷@—( sf7df8f}, pbok'/
@$= tTsfnLg g]ksf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] yfk]sf] PDa'; lj:kmf]6 x'Fbf d[To'
@)&%÷@÷@—( sf7df8f}
@%= ;'/IffsdL{n] uf]nL xfgL tLg hgfsf] xTof
@)&%÷@÷@—( bf]nvf
@^= ;]gfn] rnfPsf] uf]nL nfuL Ps d[To' / Ps 3fOt]
@)&%÷@÷@% sf7df8f}
@&= tTsfnLg g]ksf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{af6 s'6lk6
@)&%÷@÷@% bf]nvf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 153
cg';"rL—5
;+j4{g;DaGwL ultljlw
s]sf, nlntk'/
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot != dfgj clwsf/
k|lzIf0f @)&$÷$÷!#—!(
kj{t :yfgLo lgsfosf hgk|ltlglwx¿ u/L &% hgf ;xefuL
Dff= uf]ljGb zdf{ kf}8\ofnsf] pkl:ylt
@= dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷$÷!#—!(
sf:sL :yfgLo lgsfosf hgk|ltlglwx¿ u/L &) hgf ;xefuL
P]= P]=
#= dfgj clwsf/ ;r]tgf cled'vLs/0f
@)&$÷$÷#@ cfof]usf] ;efxn, nlntk'/
gl;{Ë cWoog/t ljBfyL{x¿ u/L !% hgf ;xefuL
P]= P]=
$= dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷%÷!$—!^
kgf}lt gkf, sfe|]knf~rf]s
:yfgLo lgsfosf hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
P]= P]=
%= dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷%÷!$—!^
a]yfgrf]s, sfe|]knf~rf]
:yfgLo lgsfosf hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
P]= P]=
^= dfgl;s :jf:Yo / dfgj clwsf/ ljifos tflnd
@)&$÷%÷!(—@#
g]kfnu~h, afFs]
dfgl;s :jf:Yo / dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t sdL{x¿
P]= P]=
&= kfgLsf] Joj:yfkg tyf dfgj clwsf/;DaGwL tflnd
@)&$÷%÷@( cfof]usf] ;efxn, nlntk'/
kfgLsf] Joj:yfkg, ljt/0f ;]jfdf sfo{/t ;/sf/L lgsfo nufot kfgLsf] If]qdf lqmofzLn ljleGg u}/;/sf/L tyf ;/f]sf/jfnf lgsfo / cfof]usf sd{rf/Lx¿ u/L $) hgf ;xefuL
*= dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷^÷@$—@%
ag]kf gkf, sfe|]knf~rf]s
;~rf/sdL{x¿ -$* hgf_ ;xefuL
(= cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL k|lzIfs÷k|lzIf0f tflnd
@)&$÷^—( sf7df8f}F lrtjg, gjnk/f;L, bf]nvf, wflbª, g'jfsf]6, ndh'ª, lhNnfdf cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] If]qdf lqmofzLn dfgj clwsf/sdL{x¿ u/L #&
154 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
hgf ;xefuL !)= dfgl;s :jf:Yo /
dfgj clwsf/ tflnd
@)&$÷^÷@(—#!
hgsk'/ dfgj clwsf/sdL{, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglwx¿ ;xefuL
!!= dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷)÷!&—!*
sf7df8f}F ;~rf/sdL{x¿ -$$ hgf_ ;xefuL
Dff= cWoIf cg"k /fh zdf{ / df= ;b:o uf]ljGb zdf{ kf}8\ofn;d]tsf] pkl:ylt
!@= dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷&÷*— (
gu/sf]6, eQmk'/
sf7df8f}F, eQmk'/ / nlntk'/ lhNNffsf lgjf{lrt :yfgLo lgsfosf pkk|d'vx¿ u/L #& hgf ;xefuL
Dff= cWoIf cg"k /fh zdf{ / df= ;b:o uf]ljGb zdf{ kf}8\ofn;d]tsf] pkl:ylt
!# dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] bf];|f] /fli6«o ;Dd]ng
@)&$÷&÷@^—@&
:6fkm sn]h hfjnfv]n, nlntk'/
b]ze/sf dfgj clwsf/ /Ifsx¿ u/L @!& hgf ;xefuL
cfof]usf df= cWoIf÷;b:o, ;lrj, cu|h dfgj clwsf/sdL{ / lhNnfdf sfo{/t ^^ lhNnfsf dfgj clwsf/sdL{x¿sf] pkl:ylt
!$= dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷*÷$ l;Gw'kfNrf]s ;~rf/sdL{x¿ / dfgj clwsf/sdL{x¿ u/L $) hgf ;xefuL
!%= cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;
@)&$÷*÷@$ nlntk'/ ;/f]sf/jfnf ;a} lgsfo tyf JolQmx¿ u/L @)) hgf ;xefuL
;DdfggLo k|wfgdGqL z]/axfb'/ b]pjf, dGqLx¿, ;ef;b\x¿, ;+j}wflgs lgsfosf k|d'v,
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 155
kbflwsf/L, ljb]zL s'6gLlt1, /fhgLlts bnsf g]tf tyf sfo{stf{, dfgj clwsf/sdL{, k]zf Joj;foL, ;~rf/sdL{sf] pkl:ylt
!^ dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷*÷* bf]nvf ;~rf/sdL{ / dfgj clwsf/sdL{x¿ u/L #^ hgf ;xefuL
!& dfgj clwsf/ k|lzIf0f
@)&$÷*÷( /fd]5fk ;~rf/sdL{x¿ / dfgj clwsf/sdL{x¿ u/L @& hgf ;xefuL
!* ljsf;df dfgj clwsf/ k2lt, afnclwsf/, ;'zf;g;DaGwL cled'vLs/0f
@)&$÷(÷( nlntk'/ nlntk'/ dxfgu/kflnsf, dxfnIdL gu/kflnsf / uf]bfj/L gu/kflnsf sf gjlgjf{lrt kbflwsf/Lx¿ u/L ^) hgf ;xefuL
Dff= uf]ljGb zdf{ kf}8\ofnsf] pkl:ylt
!( cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/sf af/]df hfgsf/L ;fy} cGtlqm{of
@)&$÷!)÷!! cfof]usf] ;efxn, nlntk'/
l;8\gL ljZjljBfno / sf7df8f}F :s"n ckm n sf ljBfyL{x¿ u/L #% hgf ;xefuL
@) dfgj clwsf/ lzIff tflnd
@)&$÷!)÷!&—!(
sf7df8f}F k|x/L clws[tx¿ $^ hgf ;xefuL
@!= dfgj clwsf/d'vL ljsf; k2lt ljifos cled'vLs/0f
@)&$÷!)÷@!—@$
sfe|]knf~rf]s lhNnfsf :yfgLo lgsfosf k|ltlglwx¿
@@= dfgj clwsf/ / ;~rf/;DaGwL tflnd
@)&$÷!!÷# dGynL, /fd]5fk
;~rf/sdL{x¿ -$) hgf_ ;xefuL
@#= dfgj clwsf/ ;+/If0f;DaGwL k|lzIf0f
@)&$÷!!÷@^—!@÷#
cfof]usf] ;efxn, nlntk'/
:yfgLo lgsfosf hgk|ltlglw, dfgj clwsf/ /Ifsx¿, ;~rf/sdL{x¿ u/L $) hgf ;xefuL
156 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
@$= ljBfno kf7Øqmd;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷!@÷! dGynL, /fd]5fk
lhNnf lzIff clwsf/L, >f]t JolQm, ljBfno lg/LIfs ;xefuL
@%= ljBfyL{x¿aLr cfof]usf] k|j4{gfTds ultljlw ;DaGwdf 5nkmn tyf ;"rgf cfbfgk|bfg
@)&$÷!@÷%
cfof]usf] ;efxn, nlntk'/
cd]l/sL ljZjljBfnosf ljBfyL{x¿ ;xefuL
@^= :yfgLo lgsfosf hgk|ltlglwx¿;Fu cGtlqm{of
@)&$÷!@÷!@
cfof]usf] ;efxn, nlntk'/
nlntk'/ dxfgu/kflnsfsf hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
@&= :yfgLo lgsfosf hgk|ltlglwx¿nfO{ cled'vLs/0f
@)&$÷!@÷!$—@)
l;Gw'nL :yfgLo lgsfosf hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
@*= sf7df8f}F :s"n ckm n sf ljBfyL{x¿;Fu cGtlqm{of
@)&$÷!@÷@!
cfof]usf] ;efxn, nlntk'/
sf7df8f}F+ :s"n ckm n ljZjljBfnosf ljBfyL{x¿ ;xefuL
@(= dfgj clwsf/ kf7\oqmd k'g/fjnf]sg ;DaGwL k/fdz{ a}7s
@)&%÷!÷!@ nlntk'/ lzIff tyf lj1fg k|ljlw dGqfnosf k|d'v tyf kbflwsf/L, hgs lzIff ;fdu|L s]Gb|sf k|d'v, lzIff If]qdf lqmoflzn lj1x¿, >f]t JolQm, ljBfno lg/LIfs, lzIfs u/L ^) hgf ;xefuL
Dff= cWoIf cg"k /fh zdf{ / df= ;b:o uf]ljGb zdf{ kf}8\ofn;d]tsf] pkl:ylt
#)= :yfgLo lgsfosf] Goflos clwsf/ cj:yf
@)&%÷!÷!(—@@
sfe|]knf~rf]s :yfgLo lgsfodf Goflos clwsf/sf] lhDd]jf/Ldf /xg'ePsf] hgk|ltlglwx¿
#!= cfwf/e"t dfgj clwsf/ cled'vLs/0f
@)&%÷@÷* eQmk'/ lzIfs, dfgj clwsf/sdL{x¿
#@= cfof]usf] !*cf}+ jflif{sf]T;j
@)&%÷@÷!# nlntk'/ dGqL, ;ef;b\, ;+j}wflgs lgsfosf k|d'v, kbflwsf/L, ljb]zL s'6gLlt1, /fhgLlts bnsf g]tf tyf sfo{stf{, dfgj
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 157
clwsf/sdL{, k]zfJoj;foL, ;~rf/sdL{sf] pkl:ylt
##= dfgj clwsf/;DaGwL tflnd
@)&%÷@÷@) —@$
wflbª dfgj clwsf/sdL{x¿sf] pkl:ylt
#$= dfgj clwsf/ k|lzIf0f, ;~rf/ / dfgj clwsf/;DaGwL tflnd
@)&%÷@÷@* —#—* ;Dd
a'6jn, u'NdL / kfNkf
:yfgLo ;~rf/sdL{ / dfgj clwsf/sdL{sf] pkl:ylt
—df= ;b:o uf]ljGb zdf{ kf}8\ofn;d]tsf] pkl:ylt —tLg lhNnfdf tLg j6f sfo{qmd ;DkGg
If]sfx¿
la/f6gu/
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot != of}lgs tyf of}lgs
cNk;ª\Vos ;d'bfosf] xsclwsf/;DaGwL Ps lbj;Lo cled'vLs/0f
@)&$÷$÷%
cfof]usf] ;efxn, la/f6gu/
of}lgs tyf of}lgs cNk;ª\Vos ;d'bfosf] xsclwsf/sf] If]qdf sfo{/t sdL{x¿
;xsfo{Mcfof]u / lgnxL/f ;dfh, sf7df8f}F
@= cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] dfgj clwsf/;DaGwL If]qLo ;Dd]ng
@)&$÷$÷!^— !&
la/f6gu/, df]/ª
lhk|sf, lhNnf k|x/L sfof{no, lh;;sf k|d'v÷k|ltlglw, ;~rf/sdL{ / clwsf/sdL{ u/L hDdf !)@ hgf ;xefuL
#= dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷%÷^ Onfd ;/sf/L / u}/;/sf/L If]qsf ;/f]sf/jfnf lgsfosf k|d'v tyf k|ltlglw -@ hgf dlxnf, $% hgf k'?if_ u/L hDdf $& hgf ;xefuL
$= cfof]udf ljleGg ldltdf btf{ ePsf -oftgf, dlxnf
@)&$÷%÷!$
ef]s|fxf ufkf %, ;'g;/L,
d'l:nd ;d'bfo -dlxnf !#@ / k'?if @)_ u/L hDdf !%! hgf ;xefuL
158 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/ afn clwsf/nufot_ sf ph'/Ldfly cGtlqm{of
%= dfgj clwsf/sf k|fyldstf If]q lgwf{/0fsf nflu cGtlqm{of
@)&$÷%÷@$
tfKn]h'ª ljleGg ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw -dlxnf * / k'?if $!_ u/L hDdf $( hgf ;xefuL
^= dfgj clwsf/sf] ablnbf] cj:yf / dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] e"ldsf ljifos If]qLo e]nf
@)&$÷%÷@$—@%
e]8]6f/, wgs'6f
emfkf, df]/ª, ;'g;/L, l;/fxf, ;Kt/L / wgs'6f lhNnfsf ljleGg u};;sf k|d'v tyf k|ltlglw -dlxnf !$ / k'?if !*_ u/L hDdf #@ hgf ;xefuL
;xsfo{M cfof]u / dfgj clwsf/ /Ifs kl/ifb\, la/f6gu/
&= dfgj clwsf/sf k|fyldstf If]q lgwf{/0fsf nflu cGtlqm{of
@)&$÷%÷@%
kfFry/ ljleGg ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw -dlxnf % / k'?if $)_ u/L hDdf $% hgf ;xefuL
*= jfn clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df cGtlqm{of
@)&$÷%÷@&
df]/ª Hof]lt k|flj Joj:yfkg ;ldltsf cWoIf÷;b:o, j8f cWoIf lgldQ=k|wfgfWofks Pj+ ljBfyL{-dlxnf @% / k'?if %)_ u/L hDdf &% hgf ;xefuL
(= ckfª\utf ePsf JolStx¿sf] dfgj clwsf/ ;DaGwL k|fb]lzs ;Dd]ng
@)&$÷^÷@&—@*
df]/ª emfkf, df]/ª, ;'g;/L, Onfd, tfKn]h'ª, kfFry/, wgs'6f, t]x|y'd, pbok'/ / ef]hk'/ lhNnfsf ;/sf/L / u};;df sfo{/t ;‹;+:yf, gful/s ;dfhsf k|d'v tyf k|ltlglwx¿ Pj+ ;~rf/sdL{ -dlxnf #& / k'?if %&_ u/L hDdf ()
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 159
hgf ;xefuL !)= dfgj clwsf/ /
vfB clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&$÷^÷#)
uf}/Lu~h ufkf @, emfkf
ufkf pkfWoIf, sfo{sf/L clws[t, j8f cWoIf, k|x/L, ljBfnosf lzIfs :yfgLo jf;LGbf -dlxnf !^ / k'?if $@_ u/L hDdf %* hgf ;xefuL
!!= dfgj clwsf/sf k|fyldstf lgwf{/0f;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷*÷!
lh;;, ;efxn, t]x|y'd
lhNnfl:yt ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw -dlxnf @ / k'?if $!_ u/L hDdf $# hgf ;xefuL
!@= dfgj clwsf/sf k|fyldstf lgwf{/0f;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷*÷#
lh;;, ;efxn, wgs'6f
lhNnfl:yt ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw -dlxnf ( / k'?if #!_ u/L hDdf $) hgf ;xefuL
!# /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] /0flglts of]hgf -@)!%—@)_ sfof{Gjog k|efjsfl/tf / gful/s ck]Iff;DaGwL 5nkmn
@)&$÷*÷%
w/fg, ;'g;/L
lhNnfl:yt ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw -dlxnf !& / k'?if @#_ u/L hDdf $) hgf ;xefuL
!$= dfgj clwsf/sf k|fyldstf lgwf{/0f, cf;f;fFc Pj+ k|ltlglw ;ef tyf k|b]z ;ef lgjf{rgsf ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷*÷*
lhk|sf ;efxn, ;ª\v'jf;ef
lhNnfl:yt /fhgLlts bn, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw -dlxnf % / k'?if $)_ u/L hDdf $% hgf ;xefuL
!%= n}lËs ;dfj]zLs/0f;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷*÷!!
s'Djfos ufkf, kfFry/
;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw, :yfgLojf;L -dlxnf #^ / k'?if $_ u/L hDdf $) hgf ;xefuL
!^ afnaflnsf tyf @)&$÷*÷ la/f6gu/, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;xsfo{M
160 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
ljBfno zflGtIf]q cjwf/0ff sfof{Gjogsf nflu k|lta4tf
!%
df]/ª ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw, lzIff If]q;Fu ;DalGwt JolQmTj, cljefjs, ;~rf/sdL{, :yfgLojf;L -dlxnf !& / k'?if $)_ u/L hDdf %& hgf ;xefuL
cfof]u / afnaflnsf zflGt If]q /fli6«o cleofg
!& k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef ;b:o lgjf{rgdf lgjf{rg, dtbfg :yn / dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifodf cGtlqm{of
@)&$÷*÷@)
bds, emfkf ;/f]sf/jfnf ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yf, ko{j]Ifs ;+:yf, /fhgLlts bnsf k|d'v÷k|ltlglw, Joj;foL, :yfgLo ;dfh;]jL, lzIfs, ljBfyL{, ;~rf/sdL{ -dlxnf @! / k'?if !^_ u/L hDdf #& hgf ;xefuL
!* k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef ;b:o lgjf{rgdf lgjf{rg, dtbfg :yn / dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifodf cGtlqm{of
@)&$÷*÷@)
;nsk'/, df]/ª u}/;/sf/L ;‹;+:yf, ko{j]Ifs ;+:yf, /fhgLlts bnsf k|d'v÷k|ltlglw, Joj;foL, :yfgLo ;dfh;]jL, lzIfs, ljBfyL{, ;~rf/sdL{ -dlxnf @( / k'?if !&_ u/L hDdf $^ hgf ;xefuL
!( k|ltlglw ;ef / k|b]z ;ef ;b:o lgjf{rgdf lgjf{rg, dtbfg :yn / dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifodf cGtlqm{of.
@)&$÷*÷@)
w/fg, ;'g;/L
;/f]sf/jfnf ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yf, ko{j]Ifs ;+:yf, /fhgLlts bnsf k|d'v÷k|ltlglw, Joj;foL, :yfgLo ;dfh;]jL, lzIfs, labfyL, ;~rf/sdL{ -dlxnf !& / k'?if #*_ u/L hDdf %% hgf ;xefuL
@) k|ltlglw ;ef / @)&$÷*÷ wgs'6f ;/f]sf/jfnf ;/sf/L tyf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 161
k|b]z ;ef ;b:o lgjf{rgdf lgjf{rg, dtbfg :yn / dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifodf cGtlqm{of
@)
u}/;/sf/L ;‹;+:yf, ko{j]Ifs ;+:yf, /fhgLlts bnsf k|d'v÷k|ltlglw, Joj;foL, :yfgLo ;dfh;]jL, lzIfs, labfyL, ;~rf/sdL{ -dlxnf ^ / k'?if !&_ u/L hDdf @# hgf ;xefuL
@!= ^( cf}F cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df cGtlqm{of
@)&$÷*÷@$
la/f6gu/, df]/ª
;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yf, ko{j]Ifs ;+:yf, /fhgLlts bnsf k|d'v÷k|ltlglw, Joj;foL, :yfgLo ;dfh;]jL, ;~rf/sdL{ -dlxnf %$ / k'?if **_ u/L hDdf !$@ hgf ;xefuL
@@= dfgj clwsf/;Da GwL j[Qlrq 5fofª\sg
@)&$÷!@÷&
emfkf lgb]{zs tyf snfsf/ ;fy} bz{sx¿ -!@ dlxnf !& k'?if_ u/L hDdf @( hgf ;xefuL
@#= dfgj clwsf/;Da GwL j[Qlrq 5fofª\sg
cfof]usf] sfof{no, la/f6gu/, df]/ª
@)&$÷!@÷@! lgb]{zs tyf snfsf/ ;fy} bz{sx¿ -% dlxnf !# k'?if_ u/L hDdf !* hgf ;xefuL
@$= dfgj clwsf/sf cfwf/e"t ljifoj:t' tyf cfof]usf ph'/L Joj:yfkg tyf cg';Gwfg k|s[ofsf ;DaGwdf cled'vLs/0f
g]kfn /]8s|; ;f];fO6L pkzfvf sfof{nosf] ;efxn, j/fx, ;'g;/L
@)&$÷!@÷!* dfgj clwsf/sdL{, /]8qm;, gkfdf sfo{/t sd{rf/Lx¿
;xsfo{M cfof]u, /]8s|; / j/fx gu/kflnsf, ;'g;/L
@%= dfgj clwsf/d}qL ;dfrf/ ;Dk|]if0f ljifos cled'vLs/0f
O6x/L, ;'g;/L
@)&%÷!÷!%—!^
;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL ;~rf/sdL{ -!% dlxnf / @& k'?if_ u/L $@ hgf;xefuL
@^= dfgj clwsf/ d}qL vfFbaf/L, @)&%÷!÷!&— ;/sf/L tyf u}/;/sf/L
162 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;]jfk|jfx ;DaGwdf cled'vLs/0f
;ª\v'jf;ef,
!* ;‹;+:yfsf k|d'v tyf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL ;~rf/sdL{ -& Dflxnf / @% k'?if_ u/L #@ hgf ;xefuL
@&= dfgj clwsf/ / ;+ljwfg ljifos 5nkmn÷ cGtlqm{of
lkmsn, Onfd
@)&%÷@÷$
dfWolds ljBfnosf lzIfs, lzlIfsf / ljBfyL{x¿-#) dlxnf / @# hgf k'?if_ u/L hDdf %# hgf ;xefuL
@*= /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] !* cf}+ jflif{s :yfkgf lbj;
la/f6gu/, df]/ª
@)&%÷@÷!#
k|b]z g+= ! sf dfggLo d'Vo dGqL, jg dGqL, ;fdflhs ljsf; dGqL, k|b]z ;efsf pk;efd'v, ;ef;b, lhNnf ;dGjo ;ldlt df]/ªsf k|d'v, k|b]z dGqfnosf ;lrjx¿, ;'/Iff lgsfosf k|d'v tyf k|ltlglw, ufkf / gkfsf k|d'v tyf k|ltlglw, ljleGg ;/sf/L sfof{nosf k|d'v tyf k|ltlglw, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u};;, gful/s ;dfhsf k|d'v tyf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL / ;~rf/sdL{ -@* dlxnf / (* hgf k'?if_ u/L hDdf !@^ hgf ;xefuL
@(= ljBfnodf afnaflnsfnfO{ lbOg] zf/Ll/s b08;hfosf ;DaGwdf 5nkmn÷ cGtlqm{of
ky/L zlgZr/] dflj, df]/ª
@)&%÷@÷@) lzIfs / sIff ( df cWoog/t ljBfyL{x¿ -!( dlxnf / @# k'?if_ u/L hDdf $@ hgf ;xefuL
#)= n}lËs ;dfgtf ;dfj]zLs/0f ljifos cGtlqm{of
l;ªlkm|ª ^, Onfd
@)&%÷@÷@* ;fd'bflos jg dlxnf pTyfg ;d"xsf kbflwsf/L, :yfgLojf;L -
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 163
## dlxnf / * k'?if_ u/L hDdf $) hgf ;xefuL
#!= ljZj jfn>dlj?4sf] lbj;sf] cj;/df Ps lbg] cled'vLs/0f ky/L xf]6n Joj;foL tyf ;/f]sf/jfnfx¿;Fusf] ! lbg] cled'vLs/0f
ky/L pBf]u jfl0fHo ;‹, ky/L
@)&%÷@÷#! ;xsfo{ M ky/L zlgZr/] gu/ afn Snj ;~hfn, gkf sfof{no, pBf]u jfl0fHo ;‹ / xf]6n Joj;foL ;‹
hgsk'/
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot
!= :YffgLo txsf] lgjf{rgdf dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0faf6 ul/g] cg'udg tyf ko{j]If0f;DaGwL ;dGjofTds cGtlqm{of
@)&$÷%÷@# wg'iff, hgsk'/
Gfful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, dlxnf clwsf/ /Ifs, ;~rf/sdL{ -& dlxnf / @& k'?if_ u/L #$ hgf ;xefuL
@= lzIffsf] clwsf/sf] cj:Yff / ;/f]sf/jfnfx¿sf] e'ldsf ljifos cGtlqm{of
@)&$÷%÷@% hgtf dflj, ljb]x, wg'iff,
ljBfnosf lzIfs–lzlIfsf, ;~rf/sdL{ / dfgj clwsf/sdL{ -$ dlxnf / $) k'?if_ u/L $$ hgf ;xefuL
#= kqsf/ e]63f6 @)&$÷%÷#) wg'iff hgsk'/
ljleGg ;~rf/dfWoddf sfo{/t -# dlxnf / !* k'?if_ u/L @! hgf ;~rf/sdL{ ;xefuL
Dff= ;b:o ;'lbk kf7ssf] pkl:ylt
$= 3/—3/df dfgj clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&$÷&÷!#—!&
;nf{xL :yfgLo txsf kbflwsf/L lzIfs, :jf:YosdL{ / ;j{;fwf/0f -@% dlxnf / &@ k'?if_ u/L (& hgf
164 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;xefuL
%= dfgj clwsf/sf] k|fyldstf lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷&÷!#—!&
;nf{xL k|x/L k|zf;g k|d'v, dfgj clwsf/sdL{ / gful/s ;dfhsf k|ltlglw
u/L #% hgf ;xefuL
^= dfgj clwsf/sf] k|fyldstf lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷&÷!#—!%
dxf]Q/L k|x/L k|d'v dfgj clwsf/sdL{ / gful/s ;dfh -!^ dlxnf / @) k'?if_ u/L #^ hgf ;xefuL
&= dfgj clwsf/sf] k|fyldstf lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷&÷@)—@#
pbok'/ k|x/L k|d'v dfgj clwsf/sdL{ / gful/s ;dfhsf k|ltlglw
u/L $% hgf ;xefuL
*= dfgj clwsf/sf] k|fyldstf lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷&÷@)—@$
l;/fxf gful/s ;dfh, u};;sf k|ltlglw, k|x/L Pj+ ;j{;fwf/0f -!) dlxnf / @% k'?if_ u/L #% hgf ;xefuL
(= dfgj clwsf/sf] k|fyldstf lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷&÷@)—@$
l;/fxf gful/s ;dfh, u};;sf k|ltlglw, k|x/L Pj+ ;j{;fwf/0f -!% dlxnf / @% k'?if_ u/L $) hgf ;xefuL
!)= dfgj clwsf/sf] k|fyldstf lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷)&÷@#—@$
;Kt/L k|x/L k|d'v dfgj clwsf/sdL{ / gful/s ;dfhsf k|ltlglw
u/L #* hgf ;xefuL
!!= —dfgj clwsf/sf] k|fyldstf lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of —ckfªutfsf] cj:yf ;DaGwdf 5nkmn
@)&$÷*÷$—!)
dsjfgk'/
dfgj clwsf/sdL{ / gful/s ;dfhsf k|ltlglw
u/L $$ hgf ;xefuL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 165
!@= lhNnfdf ckfªutf ePsf JolQmx¿sf] cj:yf;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷*÷$—!)
dsjfgk'/ ckfª\tfsf] If]qdf sfo{/t dfgj clwsf/sdL{ / gful/s ;dfhsf k|ltlglw
u/L #! hgf ;xefuL
!@= 3/3/df dfgj clwsf/ cled"lvs/0f
@)&%÷@÷( wg'iff :yfgLo txsf hgk|ltlglw, sd{rf/L,
gful/s ;dfhsf k|ltlglw / ;j{;fwf/0f - $) dlxnf / &) k'?if_ u/L !!) hgf ;xefuL
!# lhNnfdf dlx+nf lx+;fsf] cj:yf ;DaGwdf 5nkmn
@)&%÷@÷@# ;Kt/L k|x/L, u};;, afn Snaaf6 -#$ dlxnf / $% k'?if_ u/L &( hgf ;xefuL
kf]v/f
qm=;=
ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot
!= :yfgLo txdf gjlgjf{lrt hgk|ltlglwx¿nfO{ ljsf;df dfgjclwsf/d'vL k4lt ljifos cled'vLs/0f
@)&$÷$÷!%
kmn]jf; gkf, kj{t
:yfgLo txdf gjlgjf{lrt hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
@= ljsf;df dfgj clwsf/d'vL k4lt / gful/s ck]Iff ljifos 5nkmn tyf cGtlqm{of
@)&$÷$÷!(
kf]v/f n]vgfy
dxfgu/kflnsf, sf:sL
:yfgLo lgsfosf hgk|ltlglw, gful/s ;dfhsf k|ltlglw Pj+ dfgj clwsf/sdL{x¿ ;xefuL
#= dfgj clwsf/sf kfFr k|fyldstf lgwf{/0f;DaGwL 5nkmn tyf
@)&$÷$÷@% DofUbL ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v÷k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{ Pj+
166 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cGtlqm{of ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
$= dfgj clwsf/sf kfFr k|fyldstf lgwf{/0f;DaGwL 5nkmn tyf cGtlqm{of
@)&$÷$÷@^ Jffun'ª ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v÷k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
%= dfgj clwsf/sf kfFr k|fyldstf lgwf{/0f;DaGwL 5nkmn tyf cGtlqm{of
@)&$÷$÷@( kj{t ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v÷k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
^= lhNnfdf dfgj clwsf/sf kfFr k|fylds ljifo lgwf{/0f;DaGwL cfof]lht cGtlqm{of÷5nkmn
@)&$÷%÷!! sf:sL ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v tyf k|ltlglwx¿, dfgj clwsf/sdL{, sfg'g–Joj;foL / ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
&= lhNnfdf dfgj clwsf/sf kfFr k|fylds ljifo lgwf{/0f;DaGwL cfof]lht cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷%÷!$ :ofªhf ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v tyf k|ltlglwx¿, dfgj clwsf/sdL{, sfg'g–Joj;foL / ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
*= Dffgj clwsf/sf] cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf cfof]lht cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷%÷!$ Jffun'ª Gfful/s ;dfh, af/ Pzf]l;P;gsf k|ltlglw, åGåkLl8t Pjd :yfgLox¿ ;xefuL
(= a]kQflj?4sf] cGt/ffli6«o lbj;sf] ;Gbe{df dfgj clwsf/;DaGwL cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷%÷!% Jffun'ª :yfgLo lgsfo, Gfful/s ;dfh, af/ Pzf]l;P;gsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ / åGåkLl8t Pjd :yfgLox¿ ;xefuL
!)= 3/3/df dfgj clwsf/ tyf lzIffsf] clwsf/ ljifos ;r]tgf
@)&$÷&÷@* df]bL ufpFkflnsf, Kfj{t
:yfgLo lgsfosf k|ltlglw / ljBfnosf afnaflnsfx¿ ;xefuL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 167
!!= dlxnf clwsf/ tyf k|hgg clwsf/ ljifos ;r]tgf
@)&$÷&÷@* Jffun'ª ;'/Iff lgsfo, :yfgLo cfdf ;d"x, dlxnf ;d"xsf k|ltlglwx¿ ;xefuL
!@= 3/–3/df dfgj clwsf/ ;r]tgf
@)&$÷*÷!! / !@
uf]/vf
ljBfnosf lzIfs tyf ljBfyL{x¿ ;xefuL
!#= 3/3/df dfgj clwsf/ ;r]tgf
@)&$÷*÷* a]zLzx/, ndh'ª
gful/s ;dfh, dlxnf ;d"x, afn Snasf k|ltlglwx¿ ;xefuL
!$ dlxnf lx;f Go"lgs/0f ljifos 5nkmn
@)&$÷*÷!% sf:sL, kf]v/f
gf/L ;]jf s]Gb|sf k|lzIffyL{x¿ ;xefuL
!%= lgjf{rg cg'udg tyf cGt/f{Li6«o dfgj clwsf/ lbj; dgfpg] ;Gbe{df 5nkmn
@)&$÷*÷!( kf]v/f ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v tyf k|ltlglwx¿, dfgj clwsf/sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
!^ ^(cf}+ cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df k|eftkm]l/ Pj+ k|jrg
@)&$÷*÷@$ s'Zdf, kj{t ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfh, dfgj clwsf/sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
!& ^(cf}+ cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df 5nkmn
@)&$÷*÷@$ :ofªhf gful/s ;dfh, dlxnf ;d"xsf k|ltlglwx¿ ;xefuL
!* ^(cf}+ cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df k|eftkm]l/ / dfgj clwsf/ / o'jf ljifos cGtlqm{of
@)&$÷*÷@$ sf:sL, kf]v/f
;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
!( ^(cf}+ cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df 5nkmn
@)&$÷*÷@$ sf:sL, kf]v/f
;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
@) ^(cf}+ cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df
@)&$÷*÷@$ tgx'F ljBfnosf lzIfs tyf ljBfyL{x¿ ;xefuL
168 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
5nkmn
@! lhNnfdf dfgj clwsf/sf kfFr k|fylds ljifo lgwf{/0f;DaGwL cGtlqm{of÷5nkmn
@)&$÷(÷@# Uff]/vf ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
@@ rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjogsf] cj:yf cGtlqm{of÷5nkmn
@)&$÷!)÷# a]gL, DofUbL ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
@# rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjogsf] cj:yf cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷!)÷% Affun'ª ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
@$ rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjogsf] cj:yf cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷!)÷& s'Zdf, kj{t ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿
@% sf/fuf/ zfvf kjt{df s}bLaGbLx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf ;DaGwdf cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷!)÷!! kj{t sf/fuf/sf s}bL tyf aGbLx¿ ;xefuL
@^ :yfgLo txdf gjlgjf{lrt hgk|ltlglwx¿nfO{ ljsf;df dfgj clwsf/d'vL k4lt ljifos cled'vLs/0f
@)&$÷!)÷!(
l;/fGrf]s ufpFkflnsf, uf]/vf
l;/fGrf]s ufpFkflnsfsf hgk|ltlgwLx¿, sd{rf/Lx¿ ;xefuL
@& rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjogsf] cj:yf cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷!)÷@! uf]/vf ;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 169
;xefuL
@* rf}yf] dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjogsf] cj:yf cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷!)÷@@
bdf}nL, tgx'F .
;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{
@( anfTs[t afflnsfsf] pkrf/ ;DaGwdf 5nkmn
@)&$÷!!÷!) sf:sL k|x/L k|zf;g, lrlsT;s, Dffgj clwsf/sdL{x¿ ;xefuL
#) dfgj clwsf/sf] ljifodf cGtlqm{of÷ 5nkmn
@)&$÷!!÷!! sf:sL lhNnf k|x/L sfof{nosf k|d'v ;xefuL
#! ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL cGtlqm{of tyf 5nkmn
@)&$÷!!÷!$ afun'ª gful/s ;dfh, dfgj clwsf/sdL{ / ckfËtf ePsf JolQmx¿ ;xefuL
#@ k/Dk/fut cEof; / dfgj clwsf/;DaGwL 5nkmn
@)&$÷!@÷^—&
d':tfª
d'lvof, :yfgLoaf;Lx¿ ;xefuL
## lhNnfdf dfgj clwsf/df kfFr k|fylds ljifo lgwf{/0f;DaGwL 5nkmn
@)&$÷!@÷(
d':tfª
;/sf/L tyf ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, dfgj clwsf/sdL{ Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
#$ lhNnfdf dfgj clwsf/df kfFr k|fylds ljifo lgwf{/0f;DaGwL 5nkmn
@)&$÷!@÷#)—!—^
rfd], dgfª lh;; k|d'v, ufkf cWoIf, ;/sf/L, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfh Pj+ u};;sf k|d'v / k|ltlglwx¿ ;xefuL ;xefuL
s]sf / If]sfsf] ;dGjodf
#% dfgj clwsf/ / afn clwsf/ ;DaGwdf
5nkmn
@)&%÷!÷#) Rffd], dgfª Nff]slk|o dflj rfd]sf *,( / !) sIffdf cWoog/t ljBfyL{x¿ ;xefuL
#^ 3/3/df dfgj clwsf/ lzIff;DaGwL cled'vLs/0f
@)&%÷!÷#! —@÷^
/3'uª\uf ufkf, DofUbL
/3'uª\uf ufkf sf lgjf{lrt hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
#& dfgj clwsf/ / @)&%÷!÷#! Rffd], dgfª RffFd] cfdf ;d"x / td' cfdf
170 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dlxnf clwsf/ ;DaGwdf 5nkmn ul/Psf]
;d"xdf ;+nUg dlxnfx¿ ;xefuL
#* ;a}sf nflu kx'Fro'Qm k"jf{wf/ ljsf; ljifos sfof{zfnf
@)&%÷!÷@! sf:sL :yfgLo txsf hgk|ltlglw, dxfgu/kflnsf, g]kfn ljB't k|flws/0f, g]kfn 6]lnsdsf OlGhlgo/ / lgdf{0f Joj;foLx¿ ;xefuL
;xsfo{M cfof]u / l88f g]kfn
#( Dffgj clwsf/d'vL k4lt / ;'zf;g ljifos cled'vLs/0f
@)&%÷@÷!*—@$
sf7]vf]nf ufkf, afun'ª
:yfgLo txsf hgk|ltlglw, sd{rf/Lx¿ / gful/s ;dfhsf k|ltlglwx¿ ;xefuL
$) Dffgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ljifos cled'vLs/0f
@)&%÷@÷@)—@^
Jof; gkf, ledfb gkf / DofUb] ufkf, tgx'F
:yfgLo txsf hgk|ltlglw, sd{rf/Lx¿ / gful/s ;dfhsf k|ltlglwx¿ ;xefuL
$! Dffgl;s :jf:Yo / dfgj clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&%÷#÷!$ sf:sL, kf]v/f
;/sf/L lgsfo / gful/s ;dfhsf k|d'v / k|ltlglw dgf];fdflhs ljdz{stf{, dfgj clwsf/sdL{ ;xefuL
$@ Dffgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ljifos cled'vLs/0f
@)&%÷)#÷)^ cfa'v}/]g ufFkf, tgx'F
:yfgLo txdf lgjf{lrt hgk|ltlglw / sd{rf/Lx¿ ;xefuL
$# Dffgj clwsf/d'vL ljsf; k4lt ljifos cled'vLs/0f
@)&%÷)#÷!@–!*
k'tnL ahf/ gkf, km]bLvf]nf ufkf, :ofª\hf
kf]n]dgkf !% sf:sL
:yfgLo txdf lgjf{lrt hgk|ltlglw / sd{rf/Lx¿ ;xefuL
g]kfnu~h
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot != /f]d ljwfg
cg'df]bgsf] @)&#÷$÷@ afFs] gful/s ;dfh Pj+ dfgj
clwsf/sf] If]qdf sfo{/t
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 171
;fGble{stf / cfjZostf ljifos cGtlqm{of
ljleGg ;‹;+:yfsf k|ltlglwx¿ u/L ^) hgf ;xefuL
@= a]kQflj?åsf] cGt/f{li6«o lbj;df cGtlqm{of
@)&#÷%÷!# g]kfnu~h, afFs]
a]kQf kl/jf/sf ;b:o, a]kQf, Pj+ dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yfsf k|d'v÷k|ltlglw -%) dlxnf / $) k'?if_ u/L () hgf ;xefuL
#= a]kQflj?åsf] cGt/f{li6«o lbj;sf] pknIodf d}galQ k|Hjng
@)&#÷%÷!$ g]kfnu~h, afFs]
a]kQf kl/jf/sf ;b:o, a]kQf, Pj+ dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yfsf k|d'v÷k|ltlglw -%) dlxnf / $) k'?if_ u/L () hgf ;xefuL
$= ;ª\qmd0fsfnLg Gofo k|lqmof / r'gf}tLdf ;/f]sf/jfnfsf] e"ldsf
@)&#÷^÷!#
afFs] lhNnfl:yt ;/sf/L lgsfosf ;/f]sf/jfnf clwsf/L, ;'/Iff ;'/Iff lgsfosf k|d'v÷k|ltlglw ;~rf/sdL{, sfg'g–Joj;foL åGåkLl8t kl/jf/sf ;b:o Pj+ dfgj clwsf/sdL{x¿ u/L ^) hgf ;xefuL
%= dfgj clwsf/ ;~hfn g]kfnu~hsf] lgoldt a}7s
@)&#÷^÷@)
afFs] g]kfnu~hl:yt dfgj clwsf/ ;‹;+:yfsf k|d'v÷k|ltlglw u/L @@ hgf ;xefuL
^= kLP;P pTkfbg÷ ljt/0f;DaGwL cGtlqm{of
@)&#÷&÷%
g]kfnu~h, afFs]
g]kfnu~hl:yt sfo{/t ;~rf/sdL{x¿ tyf cGo ;/f]sf/jfnf lgsfo u/L $) hgf ;xefuL .
&= kLP;P pTkfbg÷ljt/0f;DaGwL cGtlqm{of
@)&#÷&÷&
g]kfnu~h, afFs]
s[i0f;f/ / afu]Zj/L PkmPddf sfo{/t !% hgf ;~rf/sdL{x¿
*= lhNnfdf dfgj clwsf/ cj:yf ljifos cGtlqm{of
@)&#÷&÷!! b}n]v k|d'v lhNnf clwsf/L, k|x/L gfoa pk/LIfs, :yfgLo ljsf; clwsf/L, dlxnf tyf afnaflnsf clws[t, ;~rf/sdL{ Pj+
172 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dfgj clwsf/sdL{ u/L $) hgf ;xefuL .
(= 3/3/df dfgj clwsf/ zflGt / ljsf;sf] cfwf/ ljifos cGtlqm{of
@)&#÷*÷!$ bfª ;/sf/L / u};;/sf/L ;+:yfdf sfo{/t k|d'v÷k|ltlglw u/L !#) hgf ;xefuL
!)= Affn clwsf/;DaGwL lhNnf:t/Lo cGtlqm{of
@)&#÷*÷!^ afFs] ;/sf/L lgsfo, Affn clwsf/sf] If]qdf lqmofzLn ljleGg ;‹;+:yf, gful/s ;dfh, afn ;~hfn tyf dlxnf ;d"xaf6 k|d'v / k|ltlglw u/L ^) hgf ;xefuL
!!= dfgj clwsf/ cj:yf / /Ifssf] r'gf}tL ljifos cGtlqm{of
@)&#÷*÷@$ afFs] ;/sf/L / u};;/sf/L ;+:yfdf sfo{/t k|d'v÷k|ltlglw u/L !$% hgf ;xefuL
!@= Affnclwsf/ ;DaGwL lhNnf:t/Lo cGtlqm{of
@)&#÷(÷!^ afFs] ;/sf/L lgsfo, Affn clwsf/sf] If]qdf lqmofzLn ljleGg ;‹;+:yf, gful/s ;dfh, afn ;~hfn tyf dlxnf ;d"xaf6 k|d'v / k|ltlglw u/L ^) hgf ;xefuL
!@= oftgf / ;ª\qmd0fsfnLg Gofo ljifos cGtlqm{of
@)&#÷!)÷@&—!!—!
;'v]{t e]/L / /fKtL c~rnsf ;/sf/L lgsfo, Affn clwsf/sf] If]qdf lqmofzLn ljleGg ;‹;+:yf, gful/s ;dfh, afn ;~hfn tyf dlxnf åGåkLl8t ;d"xsf k|d'v÷k|ltlglwx¿ $! Hfgf ;xefuL
!# dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf;DaGwL 5nkmn
@)&#÷!!÷! b}n]v ;/sf/L / u};;/sf/L ;+:yf, ;'/Iff lgsfodf sfo{/t k|d'v÷k|ltlglwx¿ #& hgf ;xefuL
!$= vfB clwsf/sf] Joj:yf ug{ ag]sf] ljw]osdfly cGtlqm{of
@)&#÷!!÷# afFs] ;/sf/L lgsfo, vfB clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yf -lkmofg_ sf k|ltlglw Pj+ ;/f]sf/jfnfx¿ u/L &%
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 173
hgf ;xefuL !%= dfgj clwsf/sf]
jt{dfg cj:yf ljifos 5nkmn
@)&#÷!!÷@& afFs] dfgj clwsf/ ;~hfnsf @! hgf ;b:ox¿
!^ dfgj clwsf/sf] cj:yf / /fhgLlts bnsf] e'ldsf ljifos 5nkmn
@)&#÷!!÷@* afFs] ;+o'Qm dw];L df]rf{ / g]skf -Pdfn]_ sf lhNnf:t/Lo g]tfx¿ ;lxtsf @# hgf ;xefuL
;+o'Qm dw];L df]rf{ / g]skf -Pdfn]_ ;Fu cnu–cnun 5nkmn
!& Dffgjclwsf/ / hjfkmb]xLtf If]qLo ;Dd]ng tyf dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfsf] cj:yf ljifos 5nkmn
@)&#÷!@÷!@—!^
;'v]{t If]qLo :t/df sfo{/t ;/sf/L lgsfo tyf ;'/Iff lgsfo #% hgf ;xefuL
dfggLo ;b:o k|sfz j:tL Pj+ ;lrj j]bk|;fb e§/fO{sf] pkl:ylt
!* of]hgf / pknAwLsf ;DaGwdf If]qLo ;dLIff
@)&#÷!@÷!&–!* ;Dd
afFs] g]kfnu~h, h'Dnf, wgu9L / a'6jn sfof{nosf sd{rf/Lx¿ u/L #) hgf ;xefuL
dfggLo ;b:o k|sfz j:tL Pj+ ;lrj j]bk|;fb e§/fO{sf] pkl:ylt
!( 3/3/df dfgj clwsf/ ;r]tgf
@)&#÷!@÷@# afFs] :yfgLo ;j{;fw/0f dlxnf tyf k'?if Pj\d cGo ;dfh;]jLx¿ u/L ^) hgf ;xefuL
@) Dffgj clwsf/, lgjf{rg / ;'/Iff ljifos 5nkmn
@)&#÷!@÷@( afFs] lhNnf k|zf;g, lhNnf k|x/L, c~rn k|x/L, ;z:q k|x/L, ;z:q k|x/L an ;Ldf ;'/Iff tyf If]qLo lgjf{rg sfof{nosf k|d'v u/L @@ hgf ;xefuL
Dff= Dff]xgf cG;f/Lsf] pkl:ylt
@! cfof]usf] !& cf} jflif{sf]T;j ;df/f]x
@)&$÷@÷!# g]kfnu~h, afFs]
gful/s ;dfh ,dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{,
174 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/ dfgj clwsf/ cj:yf ljifos 5nkmn
sfg'g Joj;foL, k|x/L ,u};; -%) k'?if / #& dlxnf_ u/L *& hgf ;xefuL
@@ Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf ;jfn lgwf{/0f;DaGwL 5nkmn
@)&$÷@÷!( /f]Nkf ;'/Iff lgsfo, cfk|jf;L sfdbf/sf] If]qdf sfo{/t, ;‹;+:yf, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, sfg'g Joj;foL u/L ^) hgf ;xefuL
@# Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf ;jfn lgwf{/0f;DaGwL 5nkmn
@)&$÷@÷@) bfª ;/sf/L / ;'/Iff lgsfo, u};;, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, sfg'g Joj;foL u/L %% hgf ;xefuL
@$ Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf ;jfn lgwf{/0f;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷@÷@( afFs] ,g]kfnu~h
;/sf/L / ;'/Iff lgsfo, u};;, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, sfg'g Joj;foL u/L -@% dlxnf / #% k'?if_ ^) hgf ;xefuL
@% cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/ / r'gf}ltx¿ cGtlqm{of
@)&$÷@÷#) afFs], g]kfnu~h
;'/Iff lgsfo, cfk|jf;L sfdbf/sf] If]qdf sfo{/t, ;‹;+:yf, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, sfg'g Joj;foL u/L -@) dlxnf / #% k'?if_ %% hgf ;xefuL
@^ Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf ;jfn lgwf{/0f 5nkmn
@)&$÷@÷#! abL{of ;'/Iff lgsfo, u};; / gful/s ;dfhsf k|ltlglw, oftgfaf6 kLl8t, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ / sfg'g Joj;foL -$) dlxnf / @# k'?if_ ^# hgf ;xefuL
@& 3/3/df dfgj clwsf/ ;r]tgf
@)&$÷#÷# abL{of u};; / gful/s ;dfhsf k|ltlglw, oftgfaf6 kLl8t, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, :yfgLo u/L -*) dlxnf / @! k'?if_ !)! hgf ;xefuL
@* ;Gbe{ M oftgf @)&$÷#÷( afFs] ;'/Iff lgsfo, u};; /
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 175
kLl8tsf] ;xof]ufy{ cGt/f{li6«o lbj; ljifos cGtlqm{of
g]kfnu~h gful/s ;dfhsf k|ltlglw, oftgfaf6 kLl8t, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ / sfg'g Joj;foL u/L ^% hgf ;xefuL
@( cfof]uaf6 ;Dkflbt sfdx¿sf] l:ylt ljj/0f ;fj{hlgsLs/0f
@)&$÷#÷!( afFs] ;'/Iff lgsfo, u};; / gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ / sfg'g Joj;foL u/L %% hgf ;xefuL
#) :yfgLo tx lgjf{rg, ;'/Iff cj:yf / dfgj clwsf/ cj:yfaf/] cGtlqm{of
@)&$÷#÷!)—!%
afFs], abL{of, Ko"7fg, bfª, ?s'd, /f]Nkf
;/sf/L lgsfo, ;'/Iff lgsfosf k|d'v÷k|ltlglw, lgjf{rg clws[t, :yfgLo ko{j]Ifs, u};; / gful/s ;dfhsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ / sfg'g Joj;foL u/L !*& hgf ;xefuL
–
wgu9L
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot != lhNnfdf dlxnf
lx+;fsf] cj:yf @)&$÷$÷!^ s}nfnL ;/sf/L lgsfosf
k|d'v÷k|ltlglw, u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
;xsfo{M cfof]u, dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no, cf]/]s g]kfn
@= 3/3/df dfgj clwsf/ ;r]tgf
@)&$÷%÷!@ s}nfnL ;/sf/L lgsfosf k|d'v÷k|ltlglw, u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ u/L $) hgf ;xefuL
#= a]kQf lbj; ;Gb{edf bLk–k|Hjng
@)&$÷%÷!$ s}nfnL ;/sf/L lgsfosf k|d'v÷k|ltlglw, u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ ^) hgf ;xefuL
;xsfo{M cfof]u, g]kfn /]8qm; / åGåkLl8t ;dfh
$= #& cf}F ljZj vfB clwsf/ lbj;
@)&$÷^÷#) s}nfnL vfB clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yfsf
;xsfo{M cfof]u /
176 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
k|eftkm]l/ tyf cGt{lqmof
k|d'v÷k|ltlglwx¿ ;xefuL
s}nfnL lhNnf vfB clwsf/ ;~hfn
%= dfgj clwsf/ k|fyldstf If]q lgwf{/0f;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷&÷!#—!%
a}t8L, aemf+u,
;/sf/L lgsfosf k|d'v÷k|ltlglw, u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ ^) hgf ;xefuL *) hgf ;xefuL
^= jftfj/0f ljsf; / dfgj clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&$÷&÷@) s}nfnL ;/sf/L lgsfosf k|d'v÷k|ltlglw, jftfj/0fLo clwsf/sf] If]qdf sfo{/t sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ (( hgf ;xefuL
df= ;b:o ;'lbk kf7ssf] pkl:ylt
&= cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/ ;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷&÷@( rfFbgL÷ bf]wf/f, s~rgk'/
:yfgLo txsf d]o/, pkd]o/ tyf j8f cWoIf, kbflwsf/L u/L $^ hgf ;xefuL
*= dfgj clwsf/ k|fyldstf If]q lgwf{/0f
@)&$÷&÷#) s~rgk'/ /fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, gful/s ;dfh, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v k|ltlglw, ;~rf/sdL{ u/L $% hgf ;xefuL
(= cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/;DaGwL cGtlqm{of
@)&$÷&÷#) s~rgk'/ ;xsfo{M cfof]u / lg8\; g]kfn
!)= cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifos cGt{lqmof
@)&$÷*÷! s~rgk'/ /fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw / ;~rf/sdL{ u/L #^ hgf ;xefuL
!!= oftgf lj?4sf] clwsf/ cj:yf ljifos cGt{lqmof
@)&$÷*÷! bf]wf/f÷ rfFbgL, s~rgk'/,
/fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 177
/ ;~rf/sdL{ u/L ^) hgf ;xefuL
!@= dfgj clwsf/sf] ;jfn klxrfg ljifos cGt{lqmof
@)&$÷*÷# c5fd /fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw / ;~rf/sdL{ u/L #@ hgf ;xefuL
!# lgjf{rgdf dfgj clwsf/ tyf ;du| dfjg clwsf/sf] cj:yf ljifos cGt{lqmof
@)&$÷*÷# ;fFkm], c5fd /fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw / ;~rf/sdL{ u/L #) hgf ;xefuL
!$= dfgj clwsf/sf] ;jfn klxrfg ljifos cGt{lqmof
@)&$÷*÷% afh'/f /fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw / ;~rf/sdL u/L $! hgf ;xefuL
!%= lgjf{rgdf dfgj clwsf/ tyf ;du| dfjg clwsf/sf] cj:yf ljifos cGt{lqmof
@)&$÷*÷( bfr'{nf /fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw / ;~rf/sdL u/L #* hgf ;xefuL
!^ lgjf{rgdf dfgj clwsf/ tyf ;du| dfjg clwsf/sf] cj:yf ljifos cGt{lqmof
@)&$÷*÷!# 88]Nw'/f /fhg}lts bnsf k|d'v k|ltlglw, :yfgLo lgsfo, ;'/Iff lgsfo, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw / ;~rf/sdL u/L @% hgf ;xefuL
!& 3/3/df dfgj clwsf/ ;t]rgf
@)&$÷*÷( aemfª ;/sf/L sfof{nosf k|d'v k|ltlglw, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yf, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw, ;~rf/sdL{ u/L %) hgf ;xefuL
!* dlxnf lx+;f;DaGwL 5nkmn
@)&$÷*÷!! a}t8L ;/sf/L sfof{nosf k|d'v k|ltlglw, dfgj
178 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yf, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw, ;~rf/sdL{ $@ hgf ;xefuL
!( ^( cf}+ cGt{/fli6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] cj;/df k|eftkm]l/ tyf cGt{/;Djfb\
@)&$÷*÷@$ s}nfnL / c5fd
;/sf/L sfof{nosf k|d'v k|ltlglw, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yf, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw, ;~rf/sdL{ ;xefuL
@) ^( cf}+ cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj;sf] k|eftkm]l/
@)&$÷*÷@$ 88]Nw'[/f ;/sf/L sfof{nosf k|d'v k|ltlglw, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;‹;+:yf, gful/s ;dfhsf k|d'v k|ltlglw, ;~rf/sdL{ ;xefuL
;xsfo{M cfof]u/ !^ lbg]dlxnf lx+;flj?4sf] cleofg
@!= dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0f :yfgLo lgsfoaf6 k|bfg ul/g] ;]jf k|jfx ljifos 5nkmn
@)&$.(÷@% s~rgk'/ ;/sf/L / u}/;/sf/L If]qsf k|d'v÷k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ Pj+ ;j{;fwf/0f gful/s u/L $( hgf ;xefuL
@@= dfgj clwsf/ ;DaGwLcGt/f{li6«o lkmNd dxf]T;j
@)&$÷!!÷!( s}nfnL ;/sf/L / u}/;/sf/L If]qsf k|d'v÷k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ Pj+ ;j{;fwf/0f gful/s u/L #)) hgf ;xefuL
@#= ckfª\utf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL k|fb]lzs ;Dd]ng
@)&$÷!!÷@)—@!
s}nfnL ;/sf/L / u}/;/sf/L If]qsf k|d'v÷k|ltlglw, ckfª\utfsf] If]qdf sfo{/t clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ u/L %% hgf ;xefuL
@$= !)* cf}+ cGt/f{li6«o dlxnf lbj;
@)&$÷!!÷@$ s~rgk'/ ;/sf/L / u}/;/sf/L If]qsf k|d'v÷k|ltlglw, dlxnf clwsf/sf] If]qdf sfo{/t clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ u/L &( hgf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 179
;xefuL @%= af]S;Lsf] cf/f]kdf
s'6lk6 ;DaGwdf ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn
@)&$÷!!÷#) s}nfnL ;/sf/L / u};;, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v / k|ltlglw Pj+ ;~rf/sdL{x¿ u/L @% hgf ;xefuL
@^= lhNnfdf dfgj clwsf/;DaGwL k|d'v ;jfn klxrfg;DaGwL cGt{lqmof sfo{qmd
@)&$÷!!÷#) bfr'{nf ;/sf/L / u};;, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v / k|ltlglwx¿ u/L %@ hgf ;xefuL
@&= dfgj clwsf/ ;+/If0fdf :yfgLo lgsfosf] e"ldsf ljifos cGtlqm{of
@)&$÷!@÷@ a}t8L ;/sf/L / u};;, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v / k|ltlglwx¿ u/L $@ hgf ;xefuL
@*= cfly{s ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ ;DaGwL cg'udg tyf cGtlqm{of
@)&$÷!@÷@ aemfª ;/sf/L / u};;, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v / k|ltlglwx¿ u/L #% hgf ;xefuL
@(= cfk|jf;L sfdbf/sf] cj:Yff ljifos cGtlqm{of
@)&$÷!@÷# aemfª ;/sf/L / u};;, cfk|jf;L sfdbf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v / k|ltlglwx¿ u/L $) hgf ;xefuL
#)= oftgflj?4sf] clwsf/;DaGwL cled'vLs/0f
@)&$÷!@÷!# 88]Nw'/f g]kfn k|x/Lsf clwsf/L / ;z:q k|x/Lsf clwsf/, gful/s ;dfh tyf kqsf/ $@ hgf ;xefuL
#!= lhNnfdf rf}yf] /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjo ;DaGwdf 5nkmn
@)&$÷!@÷@@ s~rgk'/ ;/sf/L / u};;sf k|d'v / k|ltlglwx¿
#@= Dffgj clwsf/ ;r]tgf
@)&$÷!@÷@& s}nfnL hodflnsf SofDk;df cWoog/t !% hgf ljBfyL{ ;xefuL
##= afn z'ne jftfj/0f / dfgj
@)&%÷!÷#! s~rgk'/ ljleGg ljBfnodf sfo{/t !% hgf
180 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
clwsf/ ljifos cled'vLs/0f
lzIfsx¿
#$= Ho]i7 gful/ssf dfgj clwsf/sf] cj:Yff ;DaGwdf 5nkmn
@)&%÷@÷! j}hgfy j[4f>d, s~rgk'/
Ho]i7 gful/ssf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|ltlglwx¿ u/L #% hgf ;xefuL
#%= ;ª\qmd0fsfnLg Gofo ljifos cGt/;Djfb
@)&%÷@÷!! s}nfnL ;/sf/L / dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v / k|ltlglw / ;/f]sf/jfnfx¿ u/L !)% hgf ;xefuL
#^= cfof]usf] !* cf} jflif{sf]T;j ;df/f]x
@)&%÷@÷!# s}nfnL ;/sf/L / u};;, Joj;flos ;‹;:yf, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v÷ k|ltlglw / ;~rf/sdL{x¿ u/L *$ hgf ;xefuL
#&= h]i7 gful/s x]/rf/ s]Gb| cWoog ;j]{If0f ljifos 5nkmn
@)&%÷@÷!% s}nfnL s]Gb|df /x]sf Ho]i7 gful/sx¿ / dfgj clwsf/sdL{ u/L #% hgf ;xefuL
#*= k|fs[lts ljkb / dfgj clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&%÷@÷@* ehgL, s}nfnL
;/sf/L clwsf/L / u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t JolQmx¿ u/L $% hgf ;xefuL
#(= afn clwsf/sf] cj:yf / ;/f]sf/jfnfsf] e"ldsf ljifos cGtlqm{of
@)&%÷@÷@* emnf/L, s~rgk'/
;/sf/L / u};;, afn clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfsf k|d'v / k|ltlglwx¿ u/L *$ hgf ;xefuL
$)= ljZjJofkL cfjlws ;dLIff k|ltj]bgdf dfgj clwsf/;DaGwL ;'emfjx¿sf] sfof{Gjog cj:yf ;DaGwdf 5nkmn
@)&%÷@÷@( dx]Gb|gu/, s~rgk'/
;/sf/L clwsf/L / u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t JolQmx¿ u/L %$ hgf ;xefuL
$!= dfgj clwsf/ ;DaGwL /fli6«o sfo{
@)&%÷#÷$ 88]Nw'/f ;/sf/L clwsf/L / u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 181
of]hgf 5nkmn÷cGt{lqmof
JolQm / ;/f]sf/jfnfx¿ u/L %$ hgf ;xefuL
$@= ;'b"/ / klZrd\ If]qdf 5fpk8Ln] dlxnfdf kf/]sf] k|efj;DaGwL k|ltj]bg ;fj{hlgls s/0f
@)&%÷#÷!& s}nfnL ;/sf/L clwsf/L / u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t JolQm, sfg'g Joj;foL, ;~rf/sdL{ / ;/f]sf/jfnfx¿ u/L &) hgf ;xefuL
$#= dfgj clwsf/ / ljkb;DaGwL 5nkmn
@)&%÷#÷! bfr'{nf ;/sf/L clwsf/L / u}/;/sf/L If]qdf sfo{/t JolQmx¿ u/L &) hgf ;xefuL
pIf] sfof{nox¿
vf]6fª
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot != dfgj clwsf/sf
kfFr k|fyldstf If]q lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlq{mof
@)&$÷%÷!@—!*
;f]n'v'Da' dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjog ;ldltsf kbflwsf/L, ;~rf/sdL{, gful/s ;dfhsf k|ltlglwx¿, hgk|ltlglwx¿
@= 3/3/df dfgj clwsf/ lzIff sfo{qmd
@)&$÷%÷!$ ;f]n'v'Da' b'ws'08 gkfsf gj lgjf{lrt hgk|ltlglwx¿
#= /]l8of] k|efjsfl/tfaf/]df 5nkmn÷ cGtlq{mof
@)&$÷%÷!% ;f]n'v'Da' ;/f]sf/jfnfx¿
$= dfgj clwsf/sf kfFr k|fyldstf If]q lgwf{/0f sfo{qmd
@)&$÷%÷@#÷ b]lv P]= @( ;Dd
cf]vn9'Ëf dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfof{Gjog ;ldltsf kbflwsf/L, ;~rf/sdL{, gful/s ;dfhsf k|ltlglwx¿, hgk|ltlglwx¿ u/L
182 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
#^ hgf ;xefuL %= dfgj clwsf/
k|j{4gsf nflu cGtlqm{of
@)&$÷%÷@^ cf]vn9'Ëf ;/f]sf/jfnf lgsfosf k|d'v÷k|ltlglwx¿ u/L $@ hgf ;xefuL
^= /]l8of] lhËn pTkfbg÷k|;f/0f
@)&$÷% — :yfgLo ;j{;fwf/0f rflDnª, tfdfª / z]kf{ efiffdf ;d]t lhª\un pTkfbg / u/L lxdfn, PkmPd ;f]n'v'Da', xn];L PkmPd vf]6fª / pGglt PkmPd ef]hk'/af6af6 lgoldt k|;f/0f
&= dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfo{Gjog cj:yf ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷^÷$—!)
vf]6fª k|lhc, lhNnf ;dGjo ;ldltsf vf]6fªsf k|d'v, ;~rf/sdL{, gful/s ;dfhsf k|ltlglwx¿ u/L $^ hgf ;xefuL
*= dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{of]hgf sfo{Gjog cj:yf ;DaGwdf cGtlqm{of
)&$÷^÷$—!)
vf]6fª k|lhc, lhNnf ;dGjo ;ldltsf vf]6fªsf k|d'v, ;~rf/sdL{, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, hgk|ltlglwx¿ u/L #@ hgf ;xefuL
(= 3/3/df dfgj clwsf/ lzIff;DaGwL uLt ;ª\sngsf nflu lj1fkg
)&$÷^÷ ef]hk'/, ;f]n'v'Da', cf]vn9'Ëf / vf]6fª PkmPd
;/f]sf/jfnfx¿
!)= dfgj clwsf/;DaGwL ljZjJofkL cfjlws ;dLIff;DaGwL cGt{lqmof
@)&$÷&÷@* cf]vn9'Ëf hgk|ltlglwx¿, ;/sf/L lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw / ;~rf/sdL{
dfggLo ;b:o df]xgf cG;f/Lsf] pkl:ylt
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 183
!!= dfgj clwsf/;DaGwL ljZjJofkL cfjlws ;dLIff;DaGwL cGt{lqmof
@)&$÷&÷#) ;f]n'v'Da' hgk|ltlglwx¿, ;/sf/L lgsfo, gful/s ;dfhsf k|ltlglw / ;~rf/sdL{
dfggLo ;b:o df]xgf cG;f/Lsf] pkl:ylt
!@= 3/3/df dfgj clwsf/ lzIff;DaGwL uLt ;ª\sngsf nflu lj1fkg
)&$÷&÷ ef]hk'/, ;f]n'v'Da', cf]vn9'Ëf / vf]6fª PkmPd
;/f]sf/jfnfx¿
!# ^( cf} cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj; dgfpg] tof/L ;DaGwdf 5nkmn
@)&$÷*÷@) vf]6fª lhNnf k|x/L sfof{no, Kfqsf/ dxf;‹, lhNnf af/, dlxnf ljsf; sfof{nosf k|d'v÷k|ltlglw / dfgj clwsf/sdL{x¿ u/L #@ hgf ;xefuL
!$= ltª\nfdf lgjf{rgsf] qmddf gf] ef]6af/] 5nkmn
@)&$÷*÷!) ;f]n'v'Da' ;DalGwt If]qsf jfl;Gbfx¿ ;xefuL
!%= Eff]hk'/sf] z}lIfs cj:yf;DaGwL 5nkmn
@)&$÷*÷ !@
ef]hk'/ lhNnf lzIff clwsf/L;d]t lzIff If]qdf lqmofzLn JolQm, ;~rf/sdL{ ;lxt kqsf/ @@ hgf ;xefuL
!^ lhNnfsf] dfgj clwsf/ k|fyldsLs/0f;DaGwL 5nkmn
@)&$÷*÷ !# ef]hk'/ k|lhc, lhNnf ;dGjo ;ldltsf k|d'v, ;/f]sf/jfnf lgsfosf k|ltlgw u/L %@ hgf ;xefuL
!& ljBfno:t/Lo dfgj clwsf/ jQm[Tjsnf k|ltof]lutf
@)&$÷*÷@@ vf]6fª k|lhc, lhNnf ;dGjo ;ldltsf k|d'v;d]tsf] pkl:yltdf * dfljsf !^ hgf ljBfyL{ -$ lghL $ ;fd'bflos ljBfno_
lhNnf sfg'gL ;xfotf ;ldltssf] ;xof]u
184 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;xefuL !* Dffgj clwsf/sf]
;+/If0fdf dfgj clwsf/ /Ifssf] e"ldsf;DaGwL cGt/;+jfb
@)&$÷*÷@# vf]6fª k|lhc / dfgj clwsf/ /Ifsx¿ u/L #* hgf ;xefuL
!( —n}lËs lx+;f / dfgj clwsf/sf] cj:yf;DaGwL cGtlqm{of —ckfËtf ePsf JolQmaf6 dfgj clwsf/ uLt k|:t'lt
@)&$÷*÷@$ vf]6fª lhNnf ;dGjo ;ldltsf k|d'vsf] k|d'v cltyL tyf k|d'v lhNnf clwsf/L ;d]tsf] pkl:yltdf ljjlw sfo{qmd !!% hgfsf] ;xeflutf
@) hftLo e]befjlj?4sf] clwsf/ tyf blntsf] clwsf/ ;+/If0fdf ;/f]sf/jfnfsf] e"ldsf - _
@)&$÷!)÷@@
— blnt hgk|ltlglw tyf ;/f]sf/jfnf lgsfosf k|ltlglwx¿ u/L &) hgf ;xefuL
@!= hftLo e]befj tyf 5'jf5'tlj?4 - blnt ;d'bfo_–sf] clwsf/ ;+/If0f;DaGwdf cj:yf hfgsf/L
@)&$÷!)÷ !!—!$
— ^! 3/ blnt kl/jf/ df 3/b}nf] sfo{qmd ;DkGg
@@= cGt/f{li6«o >lds dlxnf lbj;
@)&$÷!!÷@$
lbQm]n, vf]6fª
;/sf/L sfof{nosf k|d'v, dfgj clwsf/sf] If]qdf lqmofzLn u};;, gful/s ;dfhsf k|ltlglw / ;~rf/sdL{ u/L @)) hgf ;xefuL
;xsfo{M cfof]u / Dflxnf lbj; d'n ;df/f]x ;ldlt
@#= ;f]n'v'Da' lhNnfdf vfBfoGg , :jf:Yo Pj+ ls;fgdf k/]sf] jftfj/0fLo c;/
@)&$÷!@÷& ;f]n'v'Da' ;/sf/L sfof{nosf k|d'v, jftfj/0f, dfgj clwsf/sf] If]qdf lqmofzLn
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 185
;DaGwdf ;r]tgf u};;, ls;fg ;d"xx¿, gful/s ;dfhsf k|ltlglw / ;~rf/sdL{ u/L $* hgf ;xefuL
@$= dfgj clwsf/ ;r]tgf
@)&$÷!@÷!%
cf]vn9'Ëf gkf k|d'v, pkk|d'v j8fsf j8fWoIf, j8f ;b:o, gu/kflnsfsf sd{rf/Lx¿, dlxnf, ;~rf/sdL{ u/L #@ hgf ;xefuL
@%= Uf/La, ls;fg dhb'/ k5fl8 kfl/Psfx¿sf] dfgj clwsf/ pkef]u ljifos 5nkmn
@)&%÷!÷( P]zn'vs{ ufFk, vf]6fª
P]zn'vs{ ufFpkflnsf kbflwsf/L, ;/sf/L sd{rf/L pBf]uL Jofkf/L, lzIfs, ljBfyL{, ls;fg u};;, gful/s ;dfhsf k|ltlglw u/L (% hgf ;xefuL
@^= pkef]Qmf clwsf/ / dfgj clwsf/;DaGwL cGt/;+jfb
@)&%÷!÷!^ vf]6fª ;xfos k|d'v lhNnf clwsf/L;lxt ;/f]sf/jfnf ;/sf/L lgsfosf k|d'v, pjf;‹, xf]6n Joj;foL, oftfoft Joj;foL, clwsf/sdL{ / gful/s ;dfhsf k|ltlglw u/L #@ hgf ;xefuL
@&= pkef]Qmf clwsf/;DaGwL sfo{kqsf] ;f/;ª\If]k k|;f/0f
@)&%÷!÷!^ lxdfn Pkm Pd / ;f]n' Pkm Pd
;/f]sf/jfnfx¿
@*= 3/3/df dfgj clwsf/;DaGwL 5nkmn
@)&%÷!÷!& ;f]n'v'Da' y'n'ª b'wsf]zL UffFk k|d'v, j8fWoIf, ;b:o :yfgLo txdf
186 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
sfo{/t ;/sf/L sd{rf/L, pBf]uL Jokf/L, lzIfsljBfyL{, ls;fg u/L #^ hgf ;xefuL
@(= cfof]usf] !* cf} :yfkgf lbj;
@)&%÷@÷!# vf]6fª lhNnf GofofwLz k|lhc;lxt lhNnfl:yt ;/sf/L lgsfo / u};;sf k|d'v÷kbflwsf/L, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, ;~rf/sdL{ u/L $% hgf ;xefuL
#)= pkef]Qmf clwsf/ / dfgj clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&%÷@÷!* cf]vn9'Ëf l;l4r/0f gkfsf pkk|d'v, ;xfos k|lhc, ;/sf/L lgsfo / u};;sf k|d'v÷kbflwsf/L, gful/s ;dfhsf k|ltlglw, pkef]Qmf / ;~rf/sdL{ u/L #) hgf ;xefuL
#!= cGt/f{li6«o afn >dlj?4sf] lbj;df ljBfno :t/Lo lgjGw k|ltof]lutf
@)&%÷@÷@( vf]6fª lbQm]n gkfsf k|d'v, ;/sf/L, u}/;/sf/L lgsfosf k|d'v÷k|ltlglw, ljleGg ljBfnosf lzIfs÷lzlIfsf / ljBfyL{x¿ u/L !!) hgf ;xefuL
rf/ j6f ljBfnoaf6 !^ hgf ljBfyL{n] efu lnPsf lyP .
a'6jn
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot
!= :yfgLo lgjf{rg / dfgj clwsf/ ljifos 5nkmn
@)&$÷$÷!(
lrtjg
lgof]u, kqsf/ dxf;‹, dfgj clwsf/ ;+u7g, lhof]u, OG;]s, sfx" /fi6« / u}/;/sf/L
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 187
;+:yfdxf;‹sf k|ltlglwx¿ -$ dlxnf / !& k'?if_ u/L @! hgf ;xefuL
@= Dffgj clwsf/;DaGwL ;Gb]z d"ns lhª\un k|zf/0f
@)&$ ;fpg lrtjg
gjnk/f;L
?kGb]xL
slknj:t'
kfNkf
u'NdL /
c3f{vfrL
;/f]sf/jfnfx¿
#= g]kfnL efiffdf dfgj clwsf/ uLt k|;f/0f
@)&$ ;fpg ?kGb]xL /
slknj:t'
;/f]sf/jfnfx¿
$= j}b]lzs /f]huf/df ;+nUg cfk|jf;L sfdbf/ / ltgsf kl/jf/x¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf ljifos cGtlqm{of÷5nkmn
@)&$÷)%÷!%
tf}lnxjf,
slknj:t'
j}b]lzs /f]huf/af6 kmls{Psfdlxnf / k'?ifx¿, ;/sf/L lgsfo, g]kfnkqsf/ dxf;‹, OG;]s, u};; dxf;‹sf k|d'v / k|ltlglwx¿, -#) dlxnf / $) k'?if_ u/L &) hgf ;xefuL
%= lhNnfdf dfgj clwsf/ k|fyldstfsf ljifo 5gf}6 ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷%÷!^ tf}lnxjf,
slknj:t'
dfggLo lhNnf GofofwLz, ;/sf/L lgsfo,
/fhgLltsbn, gful/s ;dfh, u};;sf k|d'v÷k|ltlglw, ;~rf/sdL{,
kqsf/
;/sf/L kbflwsf/L
gful/s ;dfh k|ltlglw
u};;sf k|ltlglw -@% dlxnf / %) k'?if_ u/L &% hgf ;xefuL
188 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
^= lhNnfdf dfgj clwsf/ k|fyldstfsf ljifo 5gf}6 ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷)%÷!*
;lGwvs{,
c3f{vfFlrL
lhNnf ;dGjo ;ldltsf ; ;/sf/L lgsfo,
;/sf/L clwsf/L
/fhgLlts bn, gful/s ;dfh, u};;sf k|d'v÷k|ltlglw, ;~rf/sdL{,
-#% dlxnf / $# k'?if_ u/L &* hgf ;xefuL
&= /fli6«o afn lbj; dgfpg] dgfpg] ;DaGwdf 5nkmn
@)&$÷%÷@( ;dkm/fu,
sflnsf gkf, lrtjg
hgk|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{
;~rf/sdL{, lzIfs– lzlIfsf -@& dlxnf / @) k'?if_ u/L $& hgf ;xefuL
*= Dffgj clwsf/ lbj; dgfpg] ;DaGwdf tof/L a}7s
@)&$÷&÷@@ e}/xjf, ?kGb]xL
gful/s ;dfhsf k|ltlglw,
dfgj clwsf/ /Ifs
dlxnf clwsf/sdL{ -$ dlxnf / ^ k'?if_ u/L !) hgf ;xefuL
( dfgj clwsf/ lbj; dgfpg ;DaGwdf tof/L a}7s
@)&$÷&÷@# a'6jn, ?kGb]xL
gful/s ;dfhsf k|ltlglw,
dfgj clwsf/ /Ifs
dlxnfclwsf/sdL{ -% dlxnf / !) k'?if_ u/L !% hgf ;xefuL
!)= dfgj clwsf/ lbj; dgfpg] ;DaGwdf tof/L a}7s
@)&$÷&÷@$
n'lDagL, ?kGb]xL
gful/s ;dfhsf k|ltlglw,
dfgj clwsf/ /Ifs
dlxnf clwsf/sdL{-!) dlxnf / @) k'?if_ u/L #) hgf ;xefuL
!!= lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!( tf}lnxjf, slknj:t'
dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, ko{j]Ifs
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 189
/fhgLlts bnsf k|ltlglw -^ dlxnf / @% k'?if_ u/L !( hgf ;xefuL
!@ lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!( u'NdL dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, ko{j]Ifs
/fhgLlts bnsf k|ltlglw -* dlxnf / @% k'?if_ u/L ## hgf ;xefuL
!# lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷!( kfNkf dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, ko{j]Ifs
/fhgLlts bnsf k|ltlglw -% dlxnf / #) k'?if_ u/L #% hgf ;xefuL
!$ lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷@)
a'6jn, ?kGb]xL
dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, ko{j]Ifs
/fhgLlts bnsf k|ltlglw -!) dlxnf / $) k'?if_ u/L %) hgf ;xefuL
!% lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷@)
rGb|f}6f, slknj:t'
dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, ko{j]Ifs
/fhgLlts bnsf k|ltlglw -* dlxnf / @% k'?if_ u/L !&hgf ;xefuL
!^ lgjf{rgdf dfgj clwsf/ cj:yf
@)&$÷*÷@)
c3f{vfFrL dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, ko{j]Ifs
/fhgLlts bnsf k|ltlglw -& dlxnf / @# k'?if_ u/L #) hgf ;xefuL
!&= dfgj clwsf/ lbj; dgfpg] ;DaGwdf tof/L
@)&$÷*÷@! n'lDagL, ?kGb]xL
gful/s ;dfhsf k|ltlglw,
dfgj clwsf/ /Ifs -@
190 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
a}7s dlxnf / * k'?if_ u/L !) hgf ;xefuL
!*= cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj; -¥ofnL÷ cGtlqm{of÷kmf]6f] k|bz{gL÷ kLl8t cfjfhk|lt k|ltj4tf÷x:tfIf/÷bLk–k|Hjng
@)&$÷*÷@$
n'lDagL, ?kGb]xL
;/sf/L clwsf/L, leIf', d'l:nd
dfgj clwsf/sdL{
;~rf/hut,
gful/s ;dfhsf k|ltlglw -#% dlxnf / !#) k'?if_ u/L !^% hgf ;xefuL
;ft j6f sfoqm{d ;DkGg
!(= lhNnfdf Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf If]q lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷(÷@# e/tk'/, lrtjg
;/sf/L sfof{nosf k|d'v tyf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, Dffgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ -& Dflxnf / @% k'?if_ u/L #@ hgf ;xefuL
@)= lhNnfdf Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf If]q lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷(÷@$
sfjf;f]tL, k"j{k/f;L, Gfjnk/f;L
;/sf/L sfof{nosf k|d'v tyf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, Dffgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ -!! Dflxnf
k'?if $*_ u/L %( hgf ;xefuL
@!= lhNnfdf Dffgj clwsf/ k|fyldstfsf If]q lgwf{/0f ;DaGwdf cGtlqm{of
@)&$÷(÷@% klZrd\
k/f;L, gjnk/f;L
;/sf/L sfof{nosf k|d'v tyf k|ltlglw, sfg'g Joj;foL, Dffgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{ -!% Dflxnf
k'?if #%_ u/L %) hgf ;xefuL
@@= 3/]n' lx+;f -s;"/ ;hfo_ P]g @)^^ sf] sfof{Gjog cj:yf ljifos cGtlqm{of
@)&$÷(÷@^ut]
klZrd k/f;L, Gfjnk/f;L
lhNnf k|zf;g, lhNnf k|x/L sfof{nosf k|d'v tyf k|ltlglw, Dffgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, lx+;f kLl8t dlxnf÷k'?if, -!( Dflxnf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 191
k'?if @%_ u/L $$ hgf ;xefuL
@#= ljBfnodf dfgj clwsf/ d}qL lzIff tflnd
@)&$÷(÷@* / @( ut]
?kGb]xL slknj:t', ?kGb]xL / gjnk/f;L klZrd\sf ljBfnosf lzIfs, lzlIfsf, ;|f]t JoflSt -!! Dflxnf
k'?if #)_ u/L $! hgf ;xefuL
@$= Ho]i7 gful/sx¿sf] xs clwsf/sf] cj:yf ljifos cGtlqm{of
@)&$÷!)÷!(
k/f;L ;/sf/L clwsf/L, /fhgLlts bn, u};;, gful/s ;dfhsf k|d'v÷k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{ Ho]i7 gful/s, ;~rf/sdL{ -@^ Dflxnf
k'?if $@_ u/L ^* hgf ;xefuL
@%= ck/fw kLl8tx¿sf] xs clwsf/sf] cj:yf ljifos cGtlqm{of
@)&$÷!)÷@@
gjnk/f;L ;/sf/L clwsf/L, /fhgLlts bn, u};;, gful/s ;dfhsf k|d'v÷k|ltlglw, afn u[x ;~rfns, ;~rf/sdL{, dfgj clwsf/sdL{ -@) Dflxnf
k'?if $@_ u/L ^@ hgf ;xefuL
@^= afn u[x / afn clwsf/sf] cj:yf ljifos 5nkmn
@)&$÷!)÷@(
lrtjg ;/sf/L clwsf/L, /fhgLlts bn, u};;, gful/s ;dfhsf k|d'v÷k|ltlglw, afn u[x ;~rfns, ;~rf/sdL{, dfgj clwsf/sdL{ -!^ Dflxnf
k'?if @^_ u/L $@ hgf ;xefuL
@&= dfgj clwsf/ @)&$÷!!÷* a'6jn, g]kfn k|x/L -% Dflxnf
192 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
tflnd —( ?kGb]xL k'?if @%_ u/L #) hgf ;xefuL
@*= cGt/f{li6«o gf/L lbj;
@)&$÷!!÷@$
;/jfn ufkfsf] sfof{no, gjnk/f;L
dfgj clwsf/ sdL{
gful/s ;dfh k|ltlglw -$% Dflxnf
k'?if !)_ u/L %% hgf ;xefuL
;xsfo{M cfof]u / ;/fjn ufFkf
@(= zlStsf] b'¿kof]u kLl8t kLl8tx¿sf] dfgj clwsf/ cj:yf ljifos cGtlqm{of
@)&$÷!@÷@ e}/xjf,
?kGb]xL
;/sf/L / u};;sf k|d'v tyf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{ ;~rf/sdL{ -!) Dflxnf
k'?if ##_ u/L $# hgf ;xefuL
;xsfo{M t/fO{ dfgj clwsf/ /Ifs, / jsfnt d~r
#)= cGt/f{li6«o hftLo lje]b pGd"ng lbj;
@)&$÷!@÷& slkna:t' Dfgj clwsf/sdL{
gful/s ;dfh k|ltlglw, blnt ;fdflhs ljsf;sf ;b:ox¿ -%) Dflxnf
k'?if $)_ u/L () hgf ;xefuL
;xsfo{÷;dGjoM
cfof]u / blnt
;fdflhs ljsf; ;+:yf
slknj:t
#!= lhNnfl:yt /x]sf cfjf;Lo afnu[x / OF§fe§fdf afn clwsf/ cj:yf ljifodf cGtlqm{of
@)&$÷!@÷!*
e}/xjf,
?kGb]xL
;/sf/L lgsfosf k|d'v tyf k|ltlglw lhNnf afn sNof0f ;ldltsf kbflwsf/L, afnu[x ;~rfns, dfgj clwsf/sdL{ -!$ Dflxnf /
k'?if @^_ u/L $) hgf ;xefuL
;xsfo{÷;dGjoM
cfof]u, dlxnf afnaflnsfsfof{no, ?kGb]xL
#@= cfof]usf] jflif{sf]T;j
@)&%÷@÷!# dr{jf/, ?kGb]xL
;/sf/L lgsfosf sd{rf/L, k|x/L, hgk|ltlglwx¿, gful/s ;dfh, dlxnf ;d"x, kLl8tx¿ -!% Dflxnf / k'?if ^%_ u/L *) hgf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 193
;xefuL
##= ;fdflhs s'/Llt tyf
lj;ª\utL Go"gL s/0fsf nflu ;/f]sf/jfnx¿sf] e"ldsf
@)&%÷#÷@)
ozf]w/f &, ;'Ntgjfk'/, slknj:t'
;/sf/L sfof{nosf k|d'v tyf k|ltlglwx¿, :yfgLo hgk|ltlglw, gful/s ;dfh, blnt ;dfhsf k|ltlglw, wd{u'?, / ;~rf/sdL{x¿ -^) Dflxnf / k'?if $)_ u/L !)) hgf ;xefuL
#$= 3/]n' lx+;f tyf dfgj clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&%÷#÷#) a'6jn, ?kGb]xL
Hfgk|ltlglw, u[x0fL, dlxnf Pj+ wfld{s ;‹;+u7gsf k|ltlglw, ;~rf/sdL{ -%% Dflxnf / k'?if %_ u/L ^) hgf ;xefuL
h'Dnf
qm=;= ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot
!= k||wfgdGqL s[lif cfw'lgsLs/0f sfo{qmd -;'k/ hf]g kl/of]hgf_ sf] ultljlw ;DaGwdf 5nkmn÷ cGtlqm{of
@)&$÷$÷#)
h'Dnf :ofp ls;fg / ;'k/ hf]g kl/of]hgf k|d'v, ;/sf/L sfof{nosf k|d'v
@ cfof]usf k|sfzg ljt/0f
@)&$÷%÷@)
ljleGg ufpFkflnsf, h'Dnf
:yfgLo txsf hgk|ltlglwx¿
#= 3/3/df dfgj clwsf/ zflGt / ljsf;sf] cfwf/ ljifodf cGtlqm{of
@)&$÷%÷@
l;ldsf]6, x'Dnf
;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfo sf kbflwsf/L, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, k]zfut ;‹;+u7gsf k|ltlglw tyf ;j{;fwf/0f u/L $* hgf ;xefuL
$= Dffgj clwsf/sf @)&$÷%÷ l;ldsf]6, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfosf
194 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
k|fylds If]q lgwf{/0f;DaGwL cGtlqm{of
@
x'Dnf k|d'v tyf k|ltlgwL, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, k]zfut ;‹ ;+u7gsf k|ltlglw tyf ;j{;fwf/0f u/L $* hgf ;xefuL
%= ;'/Iff tyf lghfdtL sd{rf/Lx¿sf nflu cfwf/e"t dfgj clwsf/ tflnd
@)&$÷%÷@(—#)
vnËf, h'Dnf lhNnfl:yt ;'/Iff tyf lghfdtL sd{rf/Lx¿
-^ dlxnf / @$ k'?if_ u/L #) hgf ;xefuL
^= ckfËtf ePsf AolQmx¿sf] dfgj clwsf/;DaGwL k|b]z :t/Lo k|fb]lzs ;Dd]ng
@)&$÷&÷@(—#)
jL/]Gb|gu/, ;'v]{t
;/sf/L lgsfosf k|d'v, ;'/Iff lgsfosf k|d'v, ckfËtf ePsf JolQmx¿, dlxnfljsf; clws[t, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, sfg'g Joj;foL, ;~rf/sdL{x¿ cflb
&= @^ cf}+ cGt/f{li6«o ckfË lbj;
@)&$÷*÷!&
vnËf, h'Dnf k|d'v lhNnf clwsf/L nufot lhNnfl:yt ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfosf k|d'v tyf k|ltlgwL, /fhlglts bn, gful/s ;dfh, dlxnf ;~hfn, kqsf/ dxf;‹, h]i7 gful/s ;‹sf k|d'v÷k|ltlglw lzIfs–lzlIfsf, ckfª\utf ePsf JolQmx¿, ljBfyL{, dfgj clwsf/ /Ifs, ;~rf/sdL{ u/L (% hgf ;xefuL
*= ^( cf}+ cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ lbj; tyf n}lËs lx+;flj?4sf] !^ lbg] cleofg
@)&$÷*÷@$
vnËf, h'Dnf k|d'v lhNnf clwsf/L, k|x/L k|d'v, dlxnf ljsf; clws[t nufot tyf u}/;/sf/L ;/sf/L lgsfosf k|d'v tyf k|ltlglwx¿, dfgj clwsf/sdL{, k];fut ;‹ ;+:yf, pwf]u afl0fHo ;‹, :yfgLo lgsfo,sf k|ltlgwLx¿ cfdf ;d"x, afn Snasf k|ltlglw / ;~rf/sdL{ u/L &! hgf ;xefuL
(= ;~rf/sdL{sf nflu dfgj clwsf/ ;DaGwL
@)&$÷!)÷(
h'Dnf lhNnfl:yt lqmofzLn @& hgf ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 195
cled'vLs/0f sfo{qmd
!)= la:tfl/t kfFrf}+ g]kfn Dffgjclwsf/ cGt/f{li6«o rnlrq k|bz{gL
@)&$÷!!÷!^
h'Dnf k|ltlglw ;efsf dfggLo ;b:o, lhNnf ;dGjo ;ldltsf ;efklt, k|d'v lhNnf clwsf/L, g]kfnL ;]gfsf u0fklt, k|x/L gfoa pkl/Ifs, cg';Gwfg ljefusf cg';Gwfg clwsf/L, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfosf k|d'v tyf k|ltlglw, /fhgLlts bnsf k|ltlglw, dfgj clwsf/sdL{, ;~rf/sdL{, dlxnf,pBf]uL, Jofkf/L, laBfyL{, lzIfslzlIfsf Pj+ ;j{;fwf/0fx¿ u/L #)) hgf ;xefuL
!!= ;'/Iff tyf lghfdtL sd{rf/Lsf nfuL dfgj clwsf/ tflnd ;'/Iff tyf lghfdtL sd{rf/Lsf nfuL dfgj clwsf/ tflnd
@)&$÷!@÷@)—@#
udu9L, d'u' lhNnfdf /x]sf ;'/Iff lgsfosf sd{rf/L tyf lghfdtL sd{rf/L -% dlxnf / @) k'?if_ u/L @% hgf ;xefuL
!@= afnclwsf/sf] ;jfndf cGtlqm{of ÷ cled'vLs/0f
@)&%÷!÷@#
h'Dnf dfWolds txsf lzIfs tyf lzlIfsfx¿ -Ps lzlIfsf / !^ lzIfs_ u/L !& hgf ;xefuL
!#= dfgj clwsf/ / ;'zf;gaf/] cled"lvs/0f
@)&%÷!÷@$
h'Dnf l;+hf ufpFkfflnsfsf hg k|ltlglwx¿ -$ dlxnf / ( k'?if_ u/L !# hgf ;xefuL
!$= afn clwsf/ ljifos lgaGw k|ltof]lutf
@)&%÷!÷@$
h'Dnf dfWolds txsf !% hgf 5fq5fqf ;xefuL
!%= dfgj clwsf/ / ;'zf;g ;DaGwL cGtlqm{of
@)&%÷@÷@ ltnf uf=k, h'Dnf
:yfgLo txsf #* hgf hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
!^= hftLo 5'jf5't tyf e]befj s;"/ / ;hfo P]g @)^* df ePsf sfg'gL
@)&%÷@÷@!
kftf/f;L @, h'Dnf
;/sf/L / u};;sf k|d'v÷k|ltlglw / :yfgLo hgk|ltlglwx¿ u/L $! hgf ;xefuL
196 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
Joj:yf af/] cGtlqm{of
!&= dfgj clwsf/ / ;'zf;g ;DaGwL cGtlqm{of
@)&%÷@÷@@
h'Dnf :yfgLo txsf #& hgf hgk|ltlglwx¿ ;xefuL
!*= dfgj clwsf/ /fli6«o sfo{ of]hgf sfof{Gjogsf] cj:yf ljifos cGtlqm{of
@)&%÷@÷@@
x'Dnf, ;/sf/L / u};;sf k|d'v÷k|ltlgw / :yfgLo hgk|ltlglwx¿
!(= cfwf/e"t dfgj clwsf/ tflnd sfo{qmd
@)&%÷@÷@#
x'Dnf lhNnfl:yt dlxnf dfgj clwsf/sdL{ / dlxnf cu'jfx¿
@)= ;~rf/sdL{x¿sf nfuL cfwf/e"t dfgj clwsf/ cled"lvs/0f
@)&%÷@÷@$
x'Dnf ljleGg ;~rf/dfWoddf sfo{/t ;~rf/sdL{x¿
;fg]kf
qm=;=
ljifo ldlt :yfg ;xeflutf s}lkmot
!= Dffgj clwsf/ cled'vLs/0f
@)&$÷!)÷!%
/;'jf ;~rf/sdL{, clwsf/sdL{, blnt tyf hghflt ;d'bfosf JolQmx¿ u/L hDdf @( hgf ;xefuL
@= ljQLo ;+:yf / To;sf] ;dfwfgsf af/]df 5nkmn
@)&$÷!)÷!*
/;'jf ufFkf, ;'/Iff lgsfo / ljlQo ;+:yfsf k|d'v, k|ltlglwx¿ u/L $@ hgf ;xefuL
#= dfgj clwsf/ cled'vLs/0f
@)&$÷!!÷@! /fd]5fk dfgj clwsf/sdL{x¿
$= 3/]n' lx+;f -s;"/ / ;hfo_ P]g, @)^^ o;sf] k|efjsf/L sfof{Gjog tyf r'gf}tL ljifos
@)&$÷!@÷( nlntk'/ dfgj clwsf/sdL{x¿ / ;~rf/sdL u/L #) hgf ;xefuL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 197
cGtlqm{of %= ;a} k|sf/sf
e]befjlj?4 pGd"ng
@)&$÷!@÷!*
nlntk'/ Dffgj clwsf/ / dlxnf clwsf/sf] If]qdf sfo{/t sdL{x¿, ;~rf/sdL u/L hDdf #% hgf ;xefuL
^= dfgj clwsf/ cled'vLs/0f
@)&%÷!÷!) g'jfsf]6 Dffgj clwsf/sf] If]qdf sfo{/t sdL{x¿, ;~rf/sdL u/L hDdf @) hgf ;xefuL
&= dfgj clwsf/ cled'vLs/0f
@)&%÷!÷!* l;Gw'nL Dffgj clwsf/sdL{ / ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
*= dfgj clwsf/ /Ifs, kLl8t / ;fIfLsf] ;'/Iff ;DaGwL cGtlqm{of
@)&%÷@÷& nlntk'/ Dffgj clwsf/sdL{, sfg'g Joj;foL Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
(= dfgj clwsf/ cled'vLs/0f
@)&%÷@÷@@ nlntk'/ Dffgj clwsf/sdL{, sfg'g Joj;foL Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
!)= ck/fw ;+lxtf P]g, @)&$ / b]jfgL ;+lxtf P]g, @)&$ / dfgj clwsf/ ljifos cGtlqm{of
@)&%÷@÷@$ nlntk'/ Dffgj clwsf/sdL{, sfg'g Joj;foL Pj+ ;~rf/sdL{x¿ ;xefuL
198 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg';"rL—;ft
cfof]uaf6 ph'/Lpk/ ePsf lg0f{ox¿
1. xTof÷oftgf, g'jfsf]6 lhNnf s'df/L uflj; j8f g+= & l:yt kf]v/L k|fylds ljBfnosf k|=c= kf]ifsgfy k'8f;}gL / ;f]xL uflj; j8f g+= @ a:g] nId]Zj/L lgdflj ?lkªsf lzIfs s[i0fk|;fb l3ld/]nfO{ @)%( c;f/ !! ut] ;'/IffsdL{x¿n] lu/ˆtf/ u/L æ!# ut] e]6\g cfpg"Æ egL nu]sf]df kl/jf/n] e]6 ug{ gkfPsf], lghx¿sf] cj:yf s]–s:tf] 5 hLjg/Iff;lxt dfgj clwsf/ ;+/If0f u/L kfpmF eGg] ;d]tsf] Aoxf]/f pNn]v eO{ @)%(.$.!# df cfof]udf ph'/L btf{ x'g cfPsf], o;}u/L ;f]xL ldltdf s'df/L uflj; j8f g+= @ a:g] bfdf]b/k|;fb uf}td / j8f g+= ^ a:g] nId0f Gof}kfg]nfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L a]kQf agfPsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 kf]ifsgfy k'8f;}gL / s[i0fk|;fb l3ld/]nfO{ kqmfp u/]s} lbg ;'/Iff3]/f tf]8L efu]sf] eGg] cf/f]k nufO{ uf]nL xfgL df/]sf kfOof]] . lghx¿sf] nf; kl/jf/nfO{ glbP/ ;f+:s[lts clwsf/;d]tsf] pNn‹g ePsf] kfOof]] . o:t} u/L bfdf]b/k|;fb uf}td / nId0f Gof}kfg]nfO{ kqmfpkZrft\\ oftgf lbPsf] kfOof]] . ctM pQm 36gfdf vl6Psf ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ /d[tssf kl/jf/nfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ / oftgf kLl8t JolQmx¿nfO{ hgxL ?=!,)),)))÷– -Ps nfv_ Ifltk"lt{ lbg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
2. ;]gfaf6 xTof, g'jfsf]6 lhNnf ;'gvfgL uflj; j8f g+= ( a:g] jif{ #^sf ch'{g kf0]8nfO{ ldlt @)%( d+l;/ @$ ut] uf]7df sfd ul//x]sf] cj:yfdf ;fbf kf];fsdf cfPsf ;'/IffsdL{x¿n] 3/ vfgtnf;L u/L af6f] b]vfOlbg'xf];\ egL 3/af6} kqmfp u/L l9s'/] eGg] :yfgaf6 lqz'nLtkm{ uf8Ldf xfnL lnP/ uPsf]df lqz"nL Aof/]sdf a'‰g hf+bf lghnfO{ kqmfp gul/Psf] eGg] hafkm lbPsfn] lghsf] cj:yf s]–s:tf] 5, afFRg kfpg] clwsf/sf] ;+/If0f u/L kfpFm eGg] ;d]tsf] Aoxf]/f pNn]v u/L @)%(.*.@^ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf], ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh ch'{g kf0]8nfO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfn] ldlt @)%(.*.@$ df kqmfpkl5 uf]nL xfgL df/]sf] b]lvFbf g]kfnL ;]gfsf] lhDd]jf/ JolQmsf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / kLl8tsf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfnfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 199
3. ;]gfaf6 xTof, /;'jf lhNnf nx/]kf}jf uflj; j8f g+= @ 3/ eO{ sf7df8f}F lhNnf dgd}h' uflj; j8f g+=– * nfdfau/df dl§t]n Jofj;fo u/L a:g] ch'{g nfld5fg]nfO{ @)^!.!@.!! ut] /ftL *M)) ah] sf7df8f}F lhNnf wd{:ynL uflj; j8f g+= % 3/ eO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfsf] vl/kf6L Aof/]sdf sfo{/t cdnbf/ uf]ljGb sfsL{n] uf]nL k|xf/ u/L xTof u/]sfn] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL u/L kfpFm egL @)^!.!@.!& df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 36gfsf ;DaGwdf g]kfn k|x/Laf6 cg';Gwfg txlssft eO{ ;Ddflgt lhNnf cbfntaf6 km};nf eO{ lgh uf]ljGb sfsL{n] ;hf+o;d]t tf]sL s}b e'Qmfg ul//x]sf] kfOPsfn] sf/afxLtkm{ s]xL af]ln/xg'k/]g . d[tssf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfnfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
4. ;]gfaf6 xTof, wflbª lhNnf 5q] b]p/fnL uflj; j8f g+= * 3/ eO{ g'jfsf]6 lhNnf rfpy] uflj; j8f g+= ( df a;f]jf; ug{] k|sfz sF8]nnfO{ cfˆgf] v]tdf sfd ul//x]sf] cj:yfdf ldlt @)^).&.!% ut] ;fFem sl/a %M)) ah]lt/ ;'/Iffkmf}hn] uf]nL xfgL df/]sf] / ;f]sf] ef]lnkN6 l5d]sLx¿nfO{ vf]nfsf] lsgf/df vfN8f] vGg nufO{ uf8]sf] / nf; lgsfn] 7Ls gx'g] egL wDsL;d]t lbPsf] sf/0f lghsf] wd{k/Dk/fcg';f/ bfx–;+:sf/;d]t ug{ gkfPsf] xF'bf 36gfsf] tTsfn 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL tyf kLl8tnfO{ Ifltk"lt{;d]t lbnfO{ kfpFm egL @)^).&.!* df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfsf ;]gfgL -d]h/_ >L ;'jf; yfkfsf] g]t[Tjdf vl6Psf] ;}lgs 6f]nLn] cgfjZos an k|of]u u/L 3fOt]] ePsf k|sfz sF8]nnfO{ k'gM uf]nL xfgL df/]sf] kfOPsfn] lgh ;'jf; yfkf / cGo bf]ifL ;'/IffsdL{ ;}lgssf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{] / d[tssf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfnfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
5. dfcf]jfbLaf6 xTof, af/f lhNnf 5q /tg'k/ uflj; j8f g+= @ 3/ eO{ ;z:q k|x/L an eb|sfnL u0f lkn'jf af/fdf ;z:q k|x/L hjfg kbdf sfo{/t wgaxfb'/ yfkfnfO{ @)%(.)$.#! ut] af/f lhNnfsf] lkn'jf eGg] :yfgaf6 tTsfnLg g]skfdfcf]jfbLsf sfo{stf{x¿n] ckx/0f u/]sfn] lghsf] ;s'zn p4f/ u/L dfgj clwsf/sf] /Iff u/L kfpFm eGg] @)^$.^.@! df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L . d]/f] 5f]/f wgaxfb'/ yfkfnfO{ 8Ø'6Ldf /x]sf] cj:yfdf dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] ckx/0f u/L df/]sf] a'lemg cfPsf]df lgh sfo{/t ;z:q k|x/L an sfof{non] 5fglag ug{ / k|x/Laf6 kfpg'kg{] ;Dk"0f{ ;'ljwf pknAw u/fpg OGsf/ u/]sfn] cfjZos ;xof]u kfpFm egL @)^^.&.* df lzjs'df/ yfkfn]
200 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cfof]udf btf{ u/fpg'ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 8Ø'6Ldf /x]sf] cj:yfdf lgh wgaxfb'/ yfkfnfO{ dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] ckx/0fkZrft\\ df/]sf] kfOof]] . tTsfnLg cj:yfdf 8Ø'6Ldf /x]sf]df lghsf] d[To' ePsf] 8Ø'6Ld} /x+Fbf s'g} ;'/IffsdL{sf] åGås} sf/0f d[To' ePdf lghsf] kl/jf/nfO{ ;DalGwt ;'/Iff lgsfoaf6 ?=&,)),)))÷– -;ft nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg] gLltcg'¿k lgh wgaxfb'/ yfkfn] ;z:q k|x/L anaf6 pNn]lvt /sd k|fKt u/]sf] gb]lvPsf] åGådf dfl/Psf cGo ;'/IffsdL{;/x ljgflje]b /fxt Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/dfkm{t ;z:q k|x/L an k|wfg sfof{nonfO{ gLltut l;kmfl/; ug{], d[tssf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfnfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ pknAw u/fpg / bf]ifL dfcf]jfbL sfo{stf{sf] klxrfg u/L h]g]ef dxf;lGwsf] ;femf wf/f # pNn‹g u/]sfn] kmf}hbf/L d'2f bfo/ ug{ g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
6. ;]gfaf6 oftgf, g'jfsf]6 lhNnf lzv/j]zL uflj; j8f g+= ^ a:g] rt'/gf/fo0f of]uL -rt'/gfy sd/ of]uL_ nfO{ ldlt @)^!.!.@& df af6f]df lxFl8/x]sf] cj:yfdf g'jfsf]6 lhNnf u0f]z:yfg uflj;sf] gofFk'naf6 ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L @)^!.@.@ ut];Dd g'jfsf]6 lhNnfsf] v/fgL6f/ ;'/Iff SofDkdf /fvL tf/]vdf 5f8]sf] ;'/Iff SofDkdf /fVbf ;'/IffsdL{n] oftgf lbPsf] ;f]xL oftgfsf] sf/0f @)^!.*.!^ ut] lghsf] d[To' ePsfn] bf]ifL ;'/IffsdL{nfO{ sf/afxL u/L d[tssf kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ / afnaflnsfnfO{ lzIff pknAw u/fO{ kfpFm egL @)^@.^.!) df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghnfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L ;}lgs SofDkdf /fVbf oftgf lbPsf], oftgfkZrft\\\ pkrf/sf nflu ef/t nu]sf]df pkrf/ c;Dej ePsfn] g]kfnd} lkmtf{ cfPsf]df ;f]xL oftgfsf] sf/0f lghsf] @)^!.)*.!^ df d[To' ePsf] b]lvFbf bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{] / d[tssf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfnfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
7. ;}lgsaf6 xTof, nlntk'/ lhNnf dfN6f uflj; j8f g+= # a:g] z'saxfb'/ lyªnfO{ @)^*.*.@$ df u:tLdf cfPsf] /fhbn u0f / b]jLbn u0fsf ;]gfsf] 6f]nLn] 3/af6} lu/ˆtf/ u/L nlntk'/ lhNnf dfN6f uflj; j8f g+= # l:yt kfË]| eGg] :yfgdf nuL uf]nL xfgL df/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL / kLl8t kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ kfpFm egL @)^#.(.@# df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghnfO{ @)^).*.@$ ut] ;}lgsx¿n] kqmfpkl5 uf]nL xfgL df/]sf] / lghsf] afFRg kfpg] clwsf/sf]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 201
pNn‹g ePsf] kfOof]] . ctM bf]ifL ;}lgssf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / d[tssf kl/jf/nfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
8. ;}lgsaf6 xTof, nlntk'/ lhNnf dfN6f uflj; j8f g+= @ a:g] jif{ #@ sf eLdaxfb'/ ef]DhgnfO{ @)^).*.@$ df u:tLdf cfPsf] /fhbn u0f / b]jLbn u0fsf ;]gfsf] 6f]nLn] 3/af6} lu/ˆtf/ u/L nlntk'/ lhNnf dfN6f uflj; j8f g+= # l:yt kfË]| eGg] :yfgdf nuL uf]nL xfgL df/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL / kLl8t kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ kfpFm egL @)^#.(.@# df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghnfO{ @)^).*.@$ut] ;}lgsx¿n] kqmfp kl5 uf]nL xfgL df/]sf] / lghsf] afFRg kfpg] clwsf/sf] pNn‹g ePsf] b]lvFbf, bf]ifL ;}lgssf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / d[tssf kl/jf/nfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
9. ;}lgsaf6 xTof, /;'jf lhNnf ;/dynL uflj; j8f g+= & kmfdr]t a:g] jif{ @# sf nfnk|;fb ltdlN;gfnfO{ @)%(.%.( df ;f]xL lhNnf sflnsf:yfg ahf/af6 ;fdfg lsg]/ kms{Fb} :yfgLo wf]jL vf]nf eGg] :yfgaf6 ;]gfn] kqmfp u/L tTsfnLg c:yfoL kf]:6 /fDr] k'¥ofPsf] / ef]lnkN6 ;}lgs kf];fs nufP/ lghsf] ufpFtkm{ lnP/ uPsf]df g'jfsf]6 lhNnfsf] ;]/f uflj;df k'¥ofO{ df/]sf] egL @)^#.!@.@! df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghnfO{ kqmfp ubf{ /;'jf ;/dynL j8f g+=–& a:g] jL/axfb'/ tfdfª, nLnfdfof tfdfª / g'jfsf]6 lhNnfsf gfd v'Ng g;s]sf csf{ Ps JolQmnfO{ klg ;]gfn] kqmfp u/L ;]/f eGg] :yfgdf k'¥ofO{ uf]nL xfgL df/]sf], lghx¿sf] nf; kl/jf/nfO{ glbP/ ;f+:s[lts clwsf/;d]tsf] pNn‹g ePsf] b]lvFbf bf]ifL ;}lgssf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL u/L d[tssf xsjfnfnfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
10. tTsfnLg /fhf >L % jL/]Gb| tyf pxfFsf] kl/jf/ tyf gft]bf/x¿sf] @)%*.@.!( df xTof ePsfn] 36gfsf] lgikIf tyf ljZj;gLo 5fglag gePsf] Pjd\ 36gfsf jf:tljs ck/fwLpk/ s'g} sf/afxL gePsfn] cfjZos 5fglag / cg';Gwfg u/L bf]ifLpk/ kmf}hbf/L sfg'gadf]lhd sf/afxL rnfpg l;kmfl/; ul/of];\ egL @)^#.!).@! Df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf u[x dGqfnodf kqfrf/ u/L ;/sf/n] u7g u/]sf] pRr:t/Lo 5fglag ;ldltn] a'emfPsf] k|ltj]bg dfu ug{] lg0f{o ul/of] .
202 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
11. k|x/Laf6 xTof, wflbª lhNnf w'jfsf]6 uflj; j8f g+=– ! a:g] cfOt] eGg] wg]Gb| tfdfªnfO{ dfkf{s uflj;l:yt ;;'/fnL 3/df uPsf] cj:yfdf @)%^.!).)^ ut] dfkf{s Onfsf k|x/L sfof{nosf k|x/Lx¿n] xft p7fpg nufO{ uf]nL xfgL df/]sfn] bf]ifL k|x/LnfO{ sf/afxL u/L d[tssf kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ kfpFm egL @)^^.)*.)$ df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 k|x/Lx¿n] lghnfO{ kqmfp ug{ ;Sg] cj:yf xFbfx'b} kqmfp gu/L uf]nL xfgL df/]sf,] kl/jf/nfO{ nf; ga'emfO{ a]kQf agfPsf], 36gfkZrft\\ sfg'gadf]lhd ug'{kg]{ 36gf:yn k|s[lt d'r'Nsf, nf;hfFr k|s[lt d'r'Nsf, zj–k/LIf0fnufotsf sfo{x¿ gu/L dfgj clwsf/ pNn‹g u/]sf] kfOPsfn] tTsfnLg Onfsf k|x/L sfof{no dfkf{s wflbªsf sfof{no k|d'v;Fu a'emL bf]ifL kQf nufO{ sf/afxL ug{ / d[tssf kl/jf/nfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
12. lx/f;tdf d[To', l:j8]gaf6 g]kfn kmsf{OPsf sf:sL lhNnf 3/ ePsf an/fd If]qLnfO{ lqlj cWofudg ljefun] @)^&.)^.!# ut] ljdfg:ynaf6 kqmfp u/L ljefusf] lx/f;tdf /fv]sf]df lghn] 3fF6Ldf 8f/L nufO{ cfTdxTof u/]sf] elgPsf] 36gf zÍf:kb ePsfn]] ;f] ;DaGwdf cfjZos 5fglag ul/kfpFm egL @)^&.)^.!% df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lgh an/fd If]qLsf] dfgj clwsf/ pNn‹g ePsf] egL :ki6 gb]lvPsf] t/ cWofudg P]g,@)$( df s]xL q'l6x¿ b]lvPsf] x'Fbf cWofudg ljefunfO{ lx/f;tdf /x]sf] y'g'jfx¿sf] ;+/If0ffy{ ;+j]bgzLn eO{ sfo{ ug{, lx/f;t sIfsf] ef}lts ;+/rgf dfgj clwsf/d}qL 9ª\un] lgdf{0f ug{ / cWofudg P]g, @)$( df :jf:Yo k/LIf0f tyf lx/f;t;DaGwL yk Joj:yfsf nflu cfjZos ;+zf]wg ug{ g]kfn ;/sf/;dIf gLltut l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
13. ;]gfaf6 xTof, /;'jf lhNnf ;/dynL uflj; j8f g+=& a:g] nLnfdfof tfdfª;d]t nfO{ ;'/IffsdL{sf] 6f]nLn] kqmfpkZrft\\ uf]nL xfgL df/]sf] egL cfof]usf] :jljj]sLo If]qflwsf/cGt{ut @)&!.)$.!@ df btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 @)%(.)%.!( ut] /;'jf lhNnf ;/dynL j8f g+=& a:g] nfnk|;fb ltdlN;gfnfO{ kqmfp u/L ;f]sf] ef]lnkN6 lghdfkm{t nLnfdfof tfdfªnfO{ klxrfg u/L kqmfpkZrft\\ ;]/f eGg] :yfgdf k'¥ofO{ uf]nL xfgL df/]sf] / kl/jf/nfO{ nf;;d]t glbP/ ;f+:s[lts clwsf/;d]tsf] pNn‹g ePsf] b]lvFbf bf]ifL ;]gfsf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / d[tssf xsjfnf nfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 203
14. ;]gfaf6 xTof, /;'jf lhNnf ;/dynL uflj; j8f g+= & a:g] jL/axfb'/ tfdfªnfO{ ;'/IffsdL{sf] 6f]nLn] kqmfpkZrft\\ uf]nL xfgL df/]sf] egL cfof]usf] :jljj]sLo If]qflwsf/cGt{ut @)&!.)$.!@ df btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 @)%(.)%.!( ut] /;'jf lhNnf ;/dynL j8f g+= & a:g] nfnk|;fb ltdlN;gfnfO{ kqmfp u/L ;f]sf] ef]lnkN6 lghdfkm{t jL/axfb'/ tfdfªnfO{{ klxrfg u/L kqmfpkZrft\\ ;]/f eGg] :yfgdf k'¥ofO{ uf]nL xfgL df/]sf] / kl/jf/nfO{ nf;;d]t glbP/ ;f+:s[lts clwsf/;d]tsf] pNn‹g ePsf] b]lvFbf bf]ifL ;]gfsf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / d[tssf xsjfnfnfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
Gofo–k|zf;g;DaGwL
15. d]/f] >ldfg\ zf]let tfdfªnfO{ nlntk'/ lhNnf afns'df/Ldf lxF8\bflxF8\b} kqmfp u/L nu]/ gVv' sf/fuf/df gf} dlxgfb]lv aGbL agfO{ /fv]sf]df d]/f] gful/stf k|df0fkq gePsf], e]6\g glbPsf], d]/f] afnaRrf;d]t >Ldfg\sf] lhDdfdf gVv' sf/fuf/df ;fy} /x]sf] xF'bf >Ldfg\ tyf afnaRrf;d]t pQm sf/fuf/af6 5'6fpg kxn u/L kfpFm egL sdnf tfdfªsf] gfdaf6 @)^).)^.)# df cfof]udf ph'/L btf{ x'g cfPsf], ph'/Lsf] ;DaGwdf lgh;Fu e]6L yk k|df0f ;Íng ug{ cfof]uaf6 k|of; eP klg e]6 x'g g;s]sf] / ;DalGwt JolQm xfn;Dd klg cfof]udf ;Dks{ /fVg gcfPsfn] ;fy} lgh y'gfd'Qm eO;s]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !)-#_ g+= adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
16. k;f{ lhNnf jL/uGh gkf 3/ eO{ nlntk'/ lhNnf uf]l6v]n uflj; j8f g+=# a:b} cfPsf ljZjbLk If]qL g]kfnnfO{ @)^!.^.@ df lhNnf k|x/L sfof{no sf7df8f}F xg'dfg9f]sfsf k|x/Ln] kqmfp u/L y'gfdf /fvL w/f}6Ldf 5f]8]sf]df k'gM kqmfp ug{ kq k7fPsf] eGg] a'lemPsfn] lsg / s]–slt sf/0fn] kqmfp ug{ vf]lhPsf] xf] < lghsf] hLjg/Iffsf] nflu cfjZos kxn u/LkfpFm egL @)^!.(.!( df cfof]udf ph'/L btf{ x'g cfPsf], ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 åGåsf] ;dodf cftÍsf/L tyf ljWj+;fTds s;'/df y'gfdf /x]sf] / xfn y'gfd'Qm eO;s]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ g+= adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
17. u}/sfg'gL y'gf, sf7df8f}F lhNnf gfªn]ef/] uflj; j8f g+=@ a:g] 3gZofd a:tfsf]6LnfO{ @)^!.!).& ut] laxfg (M)) ah] Jofkfl/s l;nl;nfdf ;fFv'af6 ;fdfg lnP/ cfpFb} ubf{ efOx¿ aofgaxfb'/ a:tfsf]6L / s]zj a:tfsf]6LnfO{
204 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
zfxL g]kfnL ;]gfn] cfˆgf] lgoGq0fdf lnPsf] / bfOnfO{ klg af]nfpg" eg]kl5 df]afOn ;Dks{ u/L r]skf]:6df af]nfOPsf], lgh r]skf]:6df k'Ubf zfxL g]kfnL ;]gfn] lgoGq0fdf lnPsfn] lghsf] hLjg/Iff / t'?Gt l/xfOsf nflu cfjZos kxn u/L kfpFm egL @)^!.!).)* df cfof]udf ePsf], ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg x'Fbf @! lbg;Dd lghnfO{ u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf] b]lvFbf k|ltlbg ?=%))÷– sf b/n] x'g cfpg] /sd ?= !),%))÷– -b; xhf/ kfFr ;o_ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod @%-@_ g+= adf]lhd pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
18. ;nf{xL lhNnf elQmk'/ uflj;df hgtflGqs d'lQm df]rf{ -Hjfnf l;+x_ sf dflg;x¿ atfpg] ;d"xn] @)^$.%.@# ut] /fdk|;fb clwsf/L / /fhg bfxfnsf] 3/ sAhfdf lnO{ wgdfn 8fsf u/L lnPsf] @)^$.*.@ ut] /ftL @)÷@@ hgfsf] xltof/wf/L ;d"xn] ufpF sAhfdf lnO{ dbg cfrfo{, d~h' cfrfo{, slkn ltdlN;gf, /fdxl/ a/fn, s[i0f a/fn;d]tsf] 3/af6 nfvf}Fsf] wgdfn 8s}tL u/]sf] tyf ;f] ;d"xn] k"/} ufpFdf 8s}tL ug{] wDsL;d]t lbO/x]sfn] ufpFaf;Lx¿ eoeLt / ql;t ePsf] xF'bf ufpFdf zflGt;'/Iffsf] kxn u/L kfpFm egL @)^$.)*.@# ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf k|x/Laf6 tTsfnLg cj:yfdf lj:yflkt JolQmx¿ cf–cfˆg} 3/ kmsL{ cfPsf] eGg] ;d]tsf] hafkm k|fKt x'g cfPsf] b]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -!_ -3_ adf]lhd vf/]hL ug{] lg0f{o ul/of] .
19. ph'/L g+= !@@!, s]= sf= sf7df8f}F lhNnf r08]Zj/L uflj; j8f g+=@ a:g] wd{/fh bfxfn / uf]ª\ua' uflj; j8f g+= # a:g] lzj/fd bfxfnn] ;xsf/L btf{ ug{ l8lehg ;xsf/L sfof{no, aa/dxn hfFbf ToxfFsf sd{rf/L nId0f cof{nn] 3'; dfu]sf] ljifodf ph'/L ubf{ lgh kqmfp k/L clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]uaf6 d'2f rln/x]sf], lghsf tkm{af6 sf7df8f}F dLgejg a:g] uf]kfn uf}tdn] clVtof/df btf{ u/fPsf] d'2f lkmtf{ glnPdf x'nx'Hht ug{], Hofgdfg{], nfu' cf}ifw sf/f]af/h:tf] d'2fdf km;fOlbg], ckx/0f ug{]h:tf wDsL k6s–k6s cfPsfn] zflGt;'/Iffsf nflu cfjZos kxn u/L kfpFm egL @)^&.(.!! df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf ph'/Lstf{dWo] wd{/fh bfxfnn] cfof]usf clws[t;dIf xfn wDsL g/x]sf] eGg] hfgsf/L u/fPsf], csf{ kLl8t elgPsf JolQmsf] 3/7]ufgfdf kqfrf/ ubf{ km]nf gk/]sf] / cfof]udf ;Dks{ /fVg;d]t gcfPsfn] k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 205
-ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !)-!_ -3_ adf]lhd vf/]hL ug{] lg0f{o ul/of] .
20. sf/uf/df xTof, af/f lhNnf /fdk'/ 6f]sgL uflj; j8f g+=( 3/ eO{ nlntk'/ pdgkf j8f g+= % a:g] o'g"if cG;f/LnfO{ sflhcsf] cfb]zn] sf/fuf/ sfof{no huGgfy b]jndf y'gfdf /fvL ;s]kl5 sf/fuf/leq} uf]nL k|xf/ ePsf] pQm 36gfsf] bf]ifLdfly sfg'gL sf/afxLsf] k|lqmof cufl8 ga9fPsf] / lghsf] kl/jf/sf] ;b:odfly s'g} klg ;dodf xTofsf] k|of; x'g ;Sg] ePsf] xFbf lhpHofgsf] ;'/Iff u/L kfpFm egL @)^&.!@.@# df cfof]udf btf{ ePsf], ph'/Lsf] ;DaGwdf sf/fuf/leq} 36]sf] pQm ck/flws 36gf s]–s;/L, sf]–s;sf] sf/0fn] x'g uPsf] xf] < 5fglag tyf cg';Gwfg ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
21. /fli6«o hghdf]rf{sf cWoIf lrqaxfb'/ s];LnfO{ Hjfnf l;+x ;d"xsf] sdfG8/ atfpg] c1ft JolQmn] 6]lnkmf]gaf6 ;‹Lotfsf] lj?4df jsfnt u/]sf] egL Hofg dfg{];Ddsf] uDeL/ w+DsL lbPsfn]] :jtGqk"j{s afFRg kfpg] clwsf/, cleJolQmsf] :jtGqtf dfgj clwsf/sf] xgg x'g] ;DefjgfePsfn]] zflGt;'/Iffsf] Joj:yf / bf]ifLsf] klxrfg u/L sf/afxL u/L kfpFm egL @)^*.(.@^ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf k|x/Laf6 w+DsL lbPsf] JolQmsf] sn /]s8{;d]t u/L k|efjsf/L cg';Gwfg ePsf] / xfn o:tf] w+DsL g/x]sf] egL kLl8tn] hfgsf/L lbPsf] b]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !)-!_ -3_ adf]lhd vf/]hL ug{] lg0f{o ul/of] .
22. cfTdxTof, sfe|]knfGrf]s lhNnf s'zfb]jL uflj; j8f g+= $ a:g] /f]zg yfkfsL >LdtL ;Ltf e08f/L yfkfnfO{ lghsf] 3/kl/jf/n] @)^(.@.#) ut] b]lv zª\sf:kb ¿kdf a]kQf agfPsf]df ldlt @)^(.#.@ df rf]6k6s;lxt zª\sf:kb ¿kdf d[To' ePsf], lghsf] nf; w'lnv]n hª\undf k|fKt ePsfn]] ;f] 36gfsf] ;DaGwdf hfx]/L btf{ u/L k|efjsf/L cg';Gwfg u/L kfpFm egL lhNnf k|x/L sfof{no hfFbf k|x/Ln] hfx]/L btf{ gu/]sfn] hfx]/L btf{ u/fO{ k|efjsf/L cg';Gwfgsf] nflu kxn u/L kfpFm egL @)^(.#.@! df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 ljif;]jg u/L lghn] cfTdxTof u/]sf] b]lvFbf yk sf/afxL ug{ dfgl;a b]lvPg . oBlk cfTdxTofsf] 36gfnfO{ ;"Id cg';Gwfg ug{ cfjZos sfg'gL Joj:yfsf nflu g]kfn ;/sf/nfO{{ gLltut l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
23. ;Kt/Lsf] dn]7 36gf;DaGwL /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]uåf/f ul7t pRr:t/Lo 5fglag ;ldltn] ldlt @)&$÷)@÷@( df cfof]udf a'emfPsf] k|ltj]bg ;Ssn}
206 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
s;/L ;~rf/dfWoddf cfof] < o;df cg';Gwfg tyf 5fglag ug'{kg]{ / cg';Gwfg k|ltj]bgdfly csf]{ a}7sdf lg0f{o ug]{ lg0f{o ul/of] .
24. lx/f;tdf d[To', vf]6fª lhNnf b'l4{d uflj; j8f ( 3/ eO{ sf7df8f}F lhNnf sf7df8f}F dxfgu/kflnsf j8f g+=^ af}4 r'Rr]kf6L a:g] jif{ $) sf] 6Lsaxfb'/ /fO{nfO{ @)&#÷!÷@& ut] r'Rr]kf6Ll:yt x]nDa' UofF; l8kf]df nfOg a:bf ;fdfGo ljjfb x'Fbf dxfgu/Lo k|x/L j[Q af}4n] kqmfp u/L lx/f;tdf /fv]sf] @)&#÷!÷@* ut] /fx'n du/sf] lhDdf nufO{ 5fl8Psf]df lgh 6Lsaxfb'/nfO{ a]xf]; cj:yfdf cf]d c:ktfndf k'¥ofOPsf] / cfly{s cj:yfsf sf/0f cf]d c:ktfndf pkrf/ ug{ c;dy{ ePkl5 hf]/kf6Ll:yt g]kfn d]l8sn sn]hdf nlu pkrf/ ubf{ @)&#÷!÷@( ut] lghsf] d[To' ePsf] . k|x/Lsf] lx/f;tdf /x]sf] cj:yfdf lghnfO{ lbPsf] oftgf jf s'6lk6af6 d[To' ePsf] x'g ;Sg] ePsfn]] o; ljifodf cg';Gwfg u/L kfpFm egL @)&#÷!÷#) df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L oxL ljifodf d[tssf cfkmGtn] dxfgu/Lo k|x/L j[Q af}4df hf]x/L lbg uPsf]df k|x/Ln] hfx]/L lng c:jLsf/ u/]sf], k|x/Lsf] pQm sfd sf/afxLn] Gofo / ;TotYo hfgsf/L k|fKt ug]{ xsclwsf/sf] pNn‹g ePsfn]] k|x/LnfO{ hfx]/L btf{ ug{ u/fpg nufO{kfpFm egL @)&#÷@÷@ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] csf]{ ph'/L ;DaGwdf 6Lsaxfb'/ /fO{nfO{ lx/f;tleq s'6lk6 ug{] egL d'2f rnfOPsf] cf/f]kLx¿ k|sfz Olb+uf] -;'Aaf_, bfjf km]Gh' z]kf{ / s]zj k'nfdL du/n] cfkm"nfO{ em'7f] cf/f]k nufO{ d'2f rnfPsf] 36gfsf] 5fglag u/L kfpFm egL qmdzM @)&#.@.!$, @)&#.@.@*, @)&#.#.!^ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 dfgj clwsf/sdL{ t'n;L yfkfn] u/]sf lqmofsnfkx¿ lgh sfo{/t ;+:yfsf] ljwfg ljk/Lt sfo{If]qaflx/ ePsf] / k|x/LnfO{ c;n lgotn] 6Lsaxfb'/sf] af/]df va/ u/]sf] gb]lvPsf] ;fy} lghsf] egfOsf] k|efjdf k/L k|x/Ln] oy]i6 cfwf/ / sf/0fljgf g} lghnfO{ k|qmfp u/]sf] lx/f;tdf /fVg'k"j{ :jf:Yo k/LIf0f gu/fO{ la/fdL kl/;s]kl5 dfq :jf:Yo k/LIf0f u/fPsf] / :jf:Yo k/LIf0fdf pNn]v ug'{kg]{ dxTTjk"0f{ tYox¿ g} pNn]v u/]sf] kfOPg . lghnfO{ lx/f;tleq /x]sf cGo y'g'jfx¿n] s'6lk6 ubf{ 6fpsf]df uDeL/ rf]6 nfu]sf] / ;f]xL sf/0fn] lghsf] d[To' x'g k'u]sfn] afFRg kfpg] clwsf/ pNn‹g ePsf] 5 . o; 36gfsf] 5fglag ug{ g]kfn k|x/Ln] cfGtl/s 5fglag 6f]nL u7g u/L 6f]nLn] k|ltj]bg;d]t k]; u/]sf] b]lvof] . ;f] k|ltj]bgdf 8Ø'6Ldf /x]sf / lhDd]jf/ k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ nfk/afxL u/]sf] lx/f;t sIfsf] plrt lgu/fgL gu/]sf] kfOPsfn] s;'/cg';f/sf] sf/afxL ug'{kg{] /fo k|:t't u/]sf] b]lvG5 . ctM lgbf]{if JolQmsf] lx/f;t sIfleq ul/Psf] s'6lk6sf sf/0f d[To' ePsfn]] k|x/Lsf] 5fglag 6f]nLn] k]; u/]sf]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 207
k|ltj]bgcg';f/ ;DalGwt k|x/L sd{rf/Lx¿nfO{ s]–s:tf] sf/afxL u/]sf] 5, ;f]sf] cg'udg ug{] . dfgj clwsf/sdL{ lgh t'n;L yfkfnfO{ ;r]t u/fpg, d]l8sn lnun k/LIf0fsf nflu Medical Examination Protocol ;a} c:ktfnx¿df clgjfo{ ¿kdf nfu" ug{ / s]zsf] k|s[ltnfO{ x]/]/ y'g'jfx¿sf] zf/Ll/s, dfgl;s / cGo cj:yfsf] :jf:Yo k/LIf0f ug{], Ps} k|sf/sf] 9fFrf tf]Sg] / d[tssf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfO{ ?=#,)),)))÷–-tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{], ;fy} k|sfz Olb+uf] -;'Aaf_–;d]tsf] ph'/Lsf] xsdf ;Ddflgt lhNnf cbfnt sf7df8f}Fdf d'2f rln/x]sfn] ;Ddflgt lhNnf cbfntaf6} Gofo lg?k0f x'g] x'Fbf lghx¿sf] ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !)-!_ -3_ adf]lhd vf/]hL ug{] lg0f{o ul/of] .
25. ;'/IffsdL{åf/f a]kQf, c5fd lhNnf jL/ky uflj; j8f g+= ( a:g] eLdaxfb/ zfxLnfO{ @)^)÷^÷& ut] ;+o'Qm ;'/Iffkmf}hn] kqmfp u/L xfn;Dd a]kQf kf/]sfn] lghsf] l:ylt ;fj{hlgs u/L hLjg/Iff u/L kfpFm egL @)^)÷!@÷@@ ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] . ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 eLdaxfb'/ zfxL / 5qaxfb'/ zfxLnfO{ c5fd dËn;]gsf ;+o'Qm ;'/Iffkmf}hn] kqmfp u/L a]kQf kf/]sf] kfOPsfn] lghx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs ug{ / a]kQf kfg]{ sfo{df ;+nUg bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug'{sf ;fy} kLl8t kl/jf/n] xfn;Dd /fxt Ifltk"lt{ gkfPsf] eP hgxL #,)),))) -tLg nfv_ ?lkofF /fxt Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
26. afFs] lhNnf s~rgk'/ uflj; j8f g+= ( lemh/L vf]nf kf/L a;f]jf; ub}{ cfPsf ;'s'Daf;Lx¿nfO{ :yfgLo JolQmx¿n] wDsL lbPsf], afnL gi6 u/]sf] tyf k|x/Ln] kqmfp u/]sf] eGg] ;DaGwdf cfof]udf ldlt @)^@÷#÷@# df btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 pQm 36gfkZrft\\ @)^@ c;f]haf6 g} ;'s'Daf;L atfpg] JolQmx¿n] jgIf]q 5f8]/ uPsf] eGg] kfOPsfn] k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnLsf] lgod !)-!_ -3_ adf]lhd vf/]h ug]{ lg0f{o ul/of] .
27. ;'/IffsdL{åf/f a]kQf, s~rgk'/ lhNnf >Lk'/ uflj; j8f g+= @ a:g] jif{ !$ sf] 5f]6]nfn rf}w/L, jif{ @@ sf] gfy'/fd rf}w/L / jif{ @* sf] hª\uaxfb'/ rf}w/LnfO{ ;'/IffsdL{n] @)%(÷^÷@ df kqmfp u/L a]kQf agfPsf] egL cfof]udf ph'/L kg{ cfPsf]df cfof]un] cg';Gwfgaf6 lghx¿nfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L a]kQf agfPsf] kfOPsf] / xfn;Dd lghx¿sf] cj:yf c1ft g} /x]sf] kfOPsfn] cj:yf ;fj{hlgs ug{ bf]ifL ;'/IffsdL{ klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/jfxL ug{ /
208 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
kLl8tsf kl/jf/n] xfn;Dd s'g} /fxt, Ifltk"lt{ gkfPsf] eP ?= #,)),))).– -tLg nfv_ hgxL pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
28. ;'/IffsdL{åf/f a]kQf,g]kfnuGh, alb{of lhNnf du/fu9L uflj; j8f g+= $ dfgk'/ a:g] jif{ $%sf] ;Ltf/fd rf}w/LnfO{ @)%*÷(÷! ut] ;fFem %M)) ah]sf] ;dodf lr;fkfgLaf6 cfPsf zfxL g]kfnL ;]gfsf ;'/IffsdL{n] ljgfsf/0f kqmfp u/L xfn;Dd klg a]kQf kf/]sfn] lghsf] l:ylt ;fj{hlgs u/L 36gfdf ;+nUg bf]ifLx¿nfO{ sf/afxL / kLl8t kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{;d]t pknAw u/fO{ kfpFm egL @)^@÷%÷!$ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghnfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L a]kQf agfPsf] kfOPsf] / xfn;Dd lghsf] cj:yf c1ft g} /x]sf] kfOPsfn] cj:yf ;fj{hlgs ug{ / bf]ifL ;'/IffsdL{ klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / kLl8tsf kl/jfn] xfn;Dd s'g} /fxt Ifltk"lt{ gkfPsf] eP ?= #,)),))).– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ /fxt pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
29. df]cf]jfbLåf/f 3fOt]], g]kfnuGh aemfª lhNnf r}gk'/ uflj; j8f g+= * ef]k'/ a:g] afnsx¿ jif{ * sf] /fhg /hs / jif{ & sf] nf]s]z xdfn dfcf]jfbLx¿n] /fv]sf] ad @)^@÷!@÷# df lj:kmf]6 x'Fbf uDeL/ 3fOt] ePsfn]] pQm 36gfsf] af/]]df cg';Gwfg u/L kfpFm egL @)^@÷!@÷!) df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 a]jfl/;]] ad lj:kmf]6 x'Fbf 3fOt] ePsf afns /fhgs'df/ /hs xfn klg ckfËtfsf] cj:yfdf /x]sf] x'gfn] lghsf] eljiosf] ;'lglZrttfsf nflu ;Dk"0f{ sfo{ ug{ -lzIff, :jf:Yo, /f]huf/nufot_ / ?=#,)),))).– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg Pjd\ nf]s]z xdfnsf] z/L/df xfn;Dd klg adsf 5/f{x¿ /x]sf] eGg] kfOPsfn] lgMz'Ns pkrf/sf] k|jGw u/L /fHosf tkm{af6 xfn;Dd s'g} /fxt Ifltk"lt{ tyf ;'ljwf pknAw u/fPsf] gkfOPsfn] ?=@,%),))).–-b'O{ nfv krf; xhf/_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
30. u}/sfg'gL y'gf÷ ;]gfåf/f oftgf, h'Dnf lhNnf dxt uflj; j8f g= ^ 3/ eO{ h'Dnf lhNnf tftf]kfgL uflj; j8f g+= @ a:g] If]qaxfb'/ dxtnfO{ @)^)÷*÷!% ut] gful/stfsf] k|ltlnlk lng h'Dnf ;b/d'sfd uPsf] ;dodf dfcf]jfbLsf] cf/f]kdf k|x/Ln] kqmfp u/L s]jnhª u'Nddf k'¥ofPsf]df pQm u'Nddf ljleGg oftgf lbO{ $* lbgkl5 y'gfd'Qm u/]sf] / oftgfaf6 d[uf}nfdf c;/ k/L z/L/ sfd gnfUg] ePsfn]] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL / kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg kxn u/L kfpFm egL @)^#÷#÷!% df cof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghnfO{ kqmfp u/L $&
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 209
lbg;Dd u}/sfg'gL y'gfdf /fvL ;]gfn] oftgf lbPsf] kfOPsf] x'Fbf tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gf s]jnhª u'Ndsf k|d'v / cGo ;+nUg ;}lgs sd{rf/Lx¿nfO{ sfg'gadf]lhd sf/afxL u/L kLl8tnfO{ u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf] oftgf lbPsf], y'gfd'QmkZrft\ pkrf/ ubf{ nfu]sf] vr{;d]t u/L ?= !,)$,$)).–-Ps nfv rf/ xhf/ rf/;o dfq_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
31. ;'/IffsdL{åf/f d[To', wgu9L, s}nfnL lhNnf b/v uflj; j8f g+= @ a:g] aNrL/fd rf}w/L P]= ( a:g] sK6}g 8uf}/fnfO{ @)%(÷&÷@( ut] P]= & a:g] ljzfn rf}w/LnfO{ @)%(÷)%÷)! ut] P]= ( a:g] v';L/fd rf}w/L, P]= @ a:g] t]haxfb'/ 8uf}/f, P]= ( a:g] k'G;L/fd rf}w/LnfO{ @)%(÷&÷@( ut] / P]= & a:g] sdn/fh rf}w/LnfO{ @)%(÷%÷! ut] ;+o'Qm ;'/Iff a]; ;'Vv8sf ;'/IffsdL{x¿n] 3/af6} kqmfp u/L xfn;Dd a]kQf kf/]sfn] lghx¿sf] vf]htnf; u/L Ifltk"lt{ tyf sf/afxLsf nflu kxn u/L kfpFm egL @)^#÷#÷@% df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghx¿nfO{ 3/af6} kqmfp u/]sf] . kqmfp k/]sfdWo] v';L/fd rf}w/L, sK6}g 8uf}/f / k'G;L/fd rf}w/Lsf] @)%(÷&÷@( ut] ;'/Iff sf/afxLdf d[To' ePsf] / afFsL rf/ hgf JolQmx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs gePsf] b]lvFbf ;'Vv8 j];sf tTsfnLg ;'/Iff k|d'v / ;+nUg cGo ;'/IffsdL{x¿nfO{ sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / d[tssf kl/jf/nfO{ hgxL ?= #,)),))).–-tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg, a]kQf ePsf rf/ hgf JolQmx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs ug{ / lghsf kl/jf/n] /fHoaf6 /fxt, Ifltk"lt{ k|fKt gu/]sf] eP hgxL ?=#,)),))).–-tLg nfv_ Ifltk"lt{ /fxt pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
32. ;]gfaf6 a]kQf, wgu9L, s}nfnL lhNnf ehgL uflj; j8f g+= ( sGx}ofk'/ a:g] huGgfy 8uf}/f / /fdzÍ/ 8uf}/fnfO{ ehgLl:yt tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfsf] SofDkaf6 nK6g /fdl;+x af]x/fsf] g]t[Tjdf cfPsf] ;+o'Qm ;'/Iffkmf}hsf] 6f]nLn] @)%(÷(÷% ut] 3/af6} kqmfp u/L nu]/ a]kQf agfPsfn] lghx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs u/L kfpFm egL @)^#÷@÷@# ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghx¿nfO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gf ehgL Aof/]ssf nK6g /fdl;+x af]x/fn] kqmfp u/L l/xf;taf6 g} a]kQf kf/]sf] k'li6 x'g cfPsfn] lghx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs u/L bf]ifL b]lvPsf nK6g /fdl;+x af]x/f / lghdfkm{t cGo bf]ifL ;]gfsf] klxrfg u/L sf/afxL ug{, lghsf kl/jf/nfO{ kl/k"/0fsf] Joj:yf ug{ / /fHosf tkm{af6 /fxt Ifltk"lt{ k|fKt
210 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
gu/]sf] eP hgxL ?= #,)),))).–-tLg nfv_ Ifltk"lt{ /fxt pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
33. ;'/IffsdL{af6 xTof, wgu9L, s}nfnL lhNnf k"mnjf/L uflj; j8f g+= & a:g] jif{ @& sf] k|]d ljs / jif{ @@ sf] t'nf/fd ;fsL{nfO{ wgu9Laf6 vl6Psf] ;+o'Qm ;'/Iffkmf}hsf] u:tL 6f]nLn] @)%(÷!÷!% ut]sf lbg u:tL 6f]nLnfO{ b]vL efu]/ :yfgLosf] 3/df n'Sg uPsf] cj:yfdf ;'/IffsdL{x¿n] 3/af6 aflx/ lgsfnL ?vdf afFwL lg3f{t s'6lk6 u/L cfFvf;d]t km'6fO{ /QmfDd] agfO;s]kl5 b'j} hgfnfO{ uf8Ldf /fvL wgu9Ltkm{ nu]sf] ef]lnkN6 /]l8of] g]kfnaf6 b'O{ hgf cftª\ssf/Lsf] ;'/Iff sf/afxLdf d[To' ePsf] eGg] ;dfrf/ k|;f/0f ePsf]df ;j{;fwf/0f JolQmx¿nfO{ lgoGq0fdf lnO{ df/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL / kLl8t kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg kxn u/L kfpFm egL ldlt @)^#÷$÷@# df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 k|]d ljs / t'nf/fd ;fsL{nfO{ ;'/IffsdL{x¿n] lgoGq0fdf lnP/ oftgfkZrft\\\ uf]nL xfgL df/]sf] b]lvFbf bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ lghx¿sf] kl/jf/nfO{ kl/k"/0fsf] Joj:yf ug{ / d[tssf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfnfO{ hgxL ?= #,)),))).–-tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
34. ;]gfaf6 a]kQf, wgu9L, s}nfnL lhNnf ehgL uflj; j8f g+= $ k8l/of a:g] jif{ #^ sf] j[h]G›nfn s0f{nfO{ @)%(÷!÷@) ug] ;fFem &M#) ah] k;naf6 3/ kms{g] qmddf tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gf ehgL ;'/Iff j]; SofDkaf6 v6L uPsf ;'/IffsdL{x¿n] kqmfpkl5 a]kQf kf/]sfn] lghsf] cj:yf ;fj{hgls u/L 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLdfly sfg'gadf]lhd sf/afxL u/L kfpFm egL @)^#÷#÷!& df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghnfO{ ;'/Iffkmf}hn] lgoGq0fkZrft\\ a]kQf kf/]sf] nfdf] ;do;Dd lghsf] cj:yf ;fj{hlgs gu/]sf] b]lvPsfn] a]kQf JolQmsf] cj:yf ;fj{hlgs ug{, kLl8tsf kl/jf/nfO{ kl/k"/0fsf] Joj:yf ug{, bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / kLl8tsf kl/jfn] /fHoaf6 /fxt, Ifltk"lt{ gkfPsf] eP ?= #,)),))). -tLg nfv_ /fxt, Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
35. 3fOt]], wgu9L, s~rgk'/ lhNnf b]vte'ln uflj; j8f g+= * a:g] eLdaxfb'/ lji6nfO{ @)^)÷!!÷( ut] zfxL z'SnfkmfF6 jGohGt' cf/Ifn] sf7rf]/L t:s/Lsf] cleof]udf kqmfp u/L y'gfdf /fv]sf] cj:yfdf lhkdf /fvL dhufpF r]skf]:6af6 lzjk'/L eP/ a]n8f8L hfg] af6f] agfpg n}hfFb} ubf{ dfcf]jfbLn]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 211
yfk]sf] PDa'';df k/L uf8Ldf ;jf/ !% hgfdWo] !! hgfsf] 36gf:yndf d[To' ePsf], afFsL rf/hgf u+dL/ 3fOt] ePsf] rf/hgfdWo]sf Ps eLdaxfb'/ lji6;d]t 3fOt] eO{ bfofF v'§f sfd gnfUg] ePsfn]] 36gfsf] af/]df cg';Gwfg u/L Gofo lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^#÷%÷! Dff cfof]udf btf{ ePsf] . ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 dfcf]jfbLn] yfk]sf] PDa';df k/L lgh eLdaxfb'/ lji6 uDeL/ 3fOt] eO{ bfofF v'§f ckfË;d]t ePsf] / xfn;Dd s'g} lsl;dsf] Ifltk"lt{ /fxt Pjd\ cf}ifwf]kRff/ vr{ k|fKt u/]sf]] gb]lvPsfn] 3fOt]]sf kl/jf/sf] kl/k"/0fsf] Joj:yf ug{ / 3fOt]]nfO{ ?= #,)),))).– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ h]g]ef dxf;lGwsf] ;femf wf/f # sf] pNn‹g ug]{ bf]ifL dfcf]jfbL sfo{stf{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
36. ;]gfaf6 a]kQf, wgu9L, s}nfnL lhNnf nfnaf]emL uflj; j8f g+= % a:g] /fdr/0f rf}w/L / j8f g+= ! a:g] /fd]Zj/ s7l/ofnfO{ @)%*÷!!÷! ut] qmdzM ufO{a:t' r/fO/x]sf] cj:yf / s'6fgL, lk;fgL ldnaf6 @)%*÷!!÷! ut] ehgLl:yt ;'/Iff j]; SofDksf nK6g /fdl;+x af]x/fsf] g]t[Tjdf cfPsf] ;'/Iffkmf}hsf] 6f]nLn] kqmfp u/L nu]sf]df xfn;Dd lghsf] cj:yf ;fj{hlgs gePsfn]] 36gfsf] cg';Gwfg u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL / kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg kxn u/L kfpFm egL ldlt @)^#÷%÷@) df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghx¿nfO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gf ehgL j]; SofDksf nK6g /fdl;+x af]x/fn] kqmfp u/L lx/f;taf6 g} a]kQf kf/]sf] b]]lvPsfn] lghx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs ug{ a]kQf kfg]{ sfo{df ;+nUg nK6g /fdl;+x af]x/f / lghdfkm{t cGo bf]ifL ;}lgsx¿sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/jfxL ug{ kLl8tsf kl/jf/sf] kl/k"/0fsf] Joj:yf ug{ /fHoaf6 /fxt Ifltk"lt{ gkfPsf] eP hgxL ?= #,)),))).– -tLg nfv_ /fxt Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
37. ;'/IffsdL{af6 a]kQf, wgu9L, s}nfnL lhNnf /tgk'/ uflj; j8f g+= ^ a:g] w/dkfn rf}w/L, a[hnfn rf}w/L / xg'dfg rf}w/LnfO{ xltof/wf/L ;'/IffsdL{sf] 6f]nLn] @)%*÷$÷!% ut] /ftL 3/af6} kqmfp u/L a]kQf agfPsf] / kqmfp u/]sf] @÷# lbgkl5 /]l8of]sf] ;dfrf/df lghx¿ dfl/Psf] eGg] ;dfrf/ k|;fl/t ePsfn]] 36gfsf] 5fglag u/L l:ylt kQf nufO{ bf]ifLnfO{ sf/afxL / kLl8tnfO{ Ifltk"lt{;d]t lbnfO{ kfpFm egL @)^#÷%÷@& df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf ;'/IffsdL{x¿n] lghx¿nfO{ 3/af6} kqmfp u/L a]kQf agfPsf] l:ylt ;fj{hlgs gu/]sf] / k|rlnt sfg'gk|bQ xs clwsf/sf] ;+/If0f ug{ g;s]sf] egL cfof]usf] k|ltj]bgaf6 v'Ng cfPsf] b]lvFbf a]kQf JolQmx¿sf] cj:yf
212 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;fj{hlgs u/L bf]ifL ;'/IffsdL{nfO{ sf/afxL ug{ kLl8t kl/jf/sf] kl/k"/0fsf] Joj:yf ug{ /fHoaf6 /fxt Ifltk"lt{ gkfPsf] eP hgxL ?= #,)),))).– -tLg nfv_ /fxt Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
38. =;'/IffsdL{af6 xTof, wgu9L, s}nfnL lhNnf pdf{ uflj; j8f g+= ^ a:g] jif{ @@ sL hfgsLs'df/L rf}w/L @)^)÷^÷!! ut] wgu9L 8]/faf6 rfdn lng egL ;fOsn r9L cfˆgf] 3/ pdf{tkm{ uO/x]sf] cj:yfdf st/L gbL lsgf/df k'Ubf dfcf]jfbLsf] cf/f]kdf ;'/IffsdL{n] uf]nL xfgL xTof u/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL / kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ kfpFmegL @)^#÷%÷#) / @)^#÷^÷$ df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf o'4df ;+nUg gePsf] lgMz:q dlxnfnfO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gf s}nfnLsf] af]/f8fF8L / t]w/L a/vu8f tyf lhNnf k|x/L sfof{no s}nfnLaf6 vl6Psf ;+o'Qm ;'/IffsdL{x¿af6 lgoGq0fdf lnO{ dfl/Psf] kfOPsfn] lghsf] afFRg kfpg] clwsf/ pNn‹g ePsf] b]lvFbf bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / d[tssf sfg'gadf]lhdsf xsjfnfnfO{ ?= #,)),))).– -tLg nfv_ Ifltk"lt{{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
39. ;'/IffsdL{åf/f n'l6Psf],g]kfnuGh, alb{of lhNnf 7fs'/åf/f uflj; j8f g+= ^ a:g] 8Ln/fh kf}8]nsf] @)%*÷!@÷@@ ut] tTsfnLg a/vbn u'Nd 7fs'/fåf/fsf ;'/IffsdL{x¿n] xg'dfg 6«]8/; xf8{j]o/ k;naf6 k|];/ s's/ lhcfO{ kfOk, ;s]6 cflb u/L ?= !),)),))).– -b; nfv_ a/fa/sf ;fdfgx¿ zflGt;'/Iffsf] gfddf n'6L nu]sf] / n'l6Psf ;fdfgx¿ k6s–k6s lkmtf{ dfUbf glbPsf] . ;fy}, ;dfgsf] d"No klg glbPsfn]] n'l6Psf ;dfgx¿sf] Ifltk"lt{ pknAw u/fpg kxn u/L kfpFm egL @)^#÷!@÷#) / @)^$÷!÷$ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] . ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf n'6kf6 ePsf ;Dk"0f{ ;fdfgx¿sf] ljj/0fsf] k|df0f lhNnf k|zf;g sfof{no alb{ofdf k]; u/]sf] b]lvFbf jf:tljs Ifltsf] d"NofÍg u/L a}ª\saf6 lnPsf] C0fsf] Aofh ldgfxf ug{ jf:tljs Ifltsf] d"Nofª\sgaf6 b]lvg] d"No a/fa/sf] Ifltk"lt pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
40. 3fOt]], wgu9L, s}nfnL lhNnf pdf{ uflj; j8f g+= % a:g] /db}of rf}w/L k|b]z' rf}w/L, k|b]zgL rf}w/L cld;f rf}w/L, df3'/L rf}w/L, cln;f rf}w/L / ?kfb]jL rf}w/L u/L hDdf ;fthgf Ps} 3/kl/jf/sf ;b:ox¿ tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] /fv]sf] ad @)^@÷!!÷$ df lj:kmf]6 x'Fbf pgLx¿dWo] /fdb}of rf}w/Lsf] v'§f sfd gnfUg] u/L Iflt ePsf], k|b]z' rf}w/Lsf]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 213
cj:yf uDeL/ ePsfn]] cf}ifwf]krf/ / Ifltk"lt{sf nflu cfjZos kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 dfcf]jfbL sfo{stf{n] /fv]sf] ad lj:kmf]6 x'Fbf /db}of rf}w/Lsf] afofF v'§f sfd gnfUg] eO{ k"0f{¿kdf ckfË ePsf] bfofF v'§fsf] 3'F8fd'lgsf] df;' Iflt ePsf] . k|b]z' rf}w/Lsf] bfofF sfgsf] ;'Gg] Ifdtf u'dL bfofFlt/sf] z/L/ grNg] ePsf] . cld;f rf}w/Lsf] b'j} sfgsf] ;'Gg] Ifdtf u'd]sf] dfw'/L rf}w/Lsf] afofF sfgsf] ;'Gg] Ifdtf u'd]sf] . cln;fsf] b'j} sfgsf] ;'Gg] Ifdtf u'd]sf], ¿kfb]jL / k|b]zgL rf}w/Lsf] z/L/df 5/f{ nfuL 3fOt] ePsf] kfOPsf] / pkrf/sf nflu sf]xnk'/ d]l8sn sn]h, kf]v/f tyf ef/t;d]t uPsf] b]lvG5 . lghx¿n] xfn;Dd /fHoaf6 s'g} lsl;dsf] /fxt, Ifltk"lt{ Pjd\ cf}ifwf]krf/ vr{ k|fKt u/]sf] gb]lvFbf /db}of dfw'/L / cld;f rf}w/LnfO{ hgxL #))))).– -tLg nfv_ sf b/n] / cGo 3fOt]x¿nfO{ hgxL @,%),))).– -b'O{nfv krf; xhf/_ sf b/n] Ifltk"lt{ pknAw u/fpg ;fy} h]g]ef dxf;lGw ;femf wf/f # sf] pNn‹g ug]{ bf]ifL dfcf]jfbL sfo{stf{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
41. 3fOt]], wgu9L, s}nfnL lhNnf ehgL uflj; j8f g+=# a:g] cGbfhL jif{ $@ sf] e'jg/fh Gof}kfg] @)^$.$.@ ut] cfˆg} v]taf/Ldf sfd ug{ hfFbf v]tsf] cfnLdf /]x]sf] a]jfl/;]] ad lj:kmf]6 x'Fbf afofF xftsf] xTs]nf g} l5GgleGg ePsfn]] cf}ifwL pkrf/ / Ifltk"lt{sf nflu kxn u/L kfpFm egL @)^$.)$.@* df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 e'jg/fh Gof}kfg] / lghsf] 5f]/L af/Ldf 3fF; sf6\g hfFbf plNnlvt ldltdf 3fF; ;Fu} kmnfdsf] 8Nnf] klg xftdf cfPsf] / pQm 8Nnf] s] /x]5 egL x]bf{ lj:kmf]6 ePsf], lj:kmf]6af6 a'9L cf}nf;lxt tLgj6f cf}Fnf / xTs]nf Iflt ePsf], lhpdf 5/f{ nfu]sf], lghsL 5f]/L /fh' Gof}kfg]sf] lhpdf 5/f{ nfuL 3fOt]] ePsf] / pkrf/sf nflu sf]xnk'/ d]l8sn sn]hdf uPsf] b]lvof] . lghx¿n] cf}ifwL pkrf/nufot /fxt Ifltk"lt{;DaGwL s'g} ;'ljwf /fHoaf6 k|fKt u/]sf] gb]lvFbf e'jg/fh Gof}kfg]nfO{ ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg / bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
42. 3fOt]], wgu9L, s}nfnL lhNnf dfnfv]tL uflj; j8f g+=–# a:g] t]haxfb'/ ;fpb ldlt @)^(.&.!) ut] efO6Lsfsf] lbgdf :yfgLo JolQmx¿;lxt k;nsf] cfFugdf tf; v]ln/x]sf] cj:yfdf tLg hgf dfcf]jfbL sfo{stf{x¿ cfP/ tf; aGb ug{ eg]sf] / tf; v]ln/xg] JolQmx¿n] /dfOnf]sf nflu tf; v]n]sfn] aGb gug{] eg]kl5 b'O{ kIfaLr ljjfb a9\b} hfFbf dfcf]jfbLx¿n] ;s]6 ad k|xf/ u/]sf], adsf] 5/f{ nflu t]haxfb'/ ;fpb uDeL/ 3fOt]] ePsfn]] 36gfsf]
214 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg';Gwfg u/L Gofo lbnfO{ kfpFm egL @)^$.)%.!^ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 Pshgf dfcf]jfbL sfo{stf{n] ljjfb x'Fb} hfFbf lghsf] ks]6af6 ;s]6 ad lgsfnL lj:kmf]6 u/fpg vf]Hbf pQm ad lghs} xftdf k8\lsFbf b'O{hgf dfcf]jfbL sfo{stf{sf] 36gf:yndf g} d[To' ePsf] / t]haxfb'/ ;fpbsf] 6fpsf], 3fF6L, xft, 5ftL / v'§fdf ;d]t 5/f{ nfuL g]kfnuGh d]l8sn sn]hdf pkrf/ u/fO{ tLgj6f ck/];g u/]sf] / xfn lghsf] zf/Ll/s cj:yf czQm cj:yfdf /x]sf], /fHoaf6 xfn;Dd s'g} Ifltk"lt{, /fxt tyf ;'ljwf gkfPsf]] b]lvFbf pkrf/df nfu]sf] ?= !,)),)))÷– -Ps nfv_ sf] zf]wegf{;lxt ?=@,)),)))÷– -b'O{ nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg cfjZos ePdf lgMz'Ns cf}ifwf]krf/sf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
43. hftLo lje]b, wgu9L, ldlt @)^$.&.# ut] dxfgjdLsf lbg a}t8L lhNnfsf] pbob]j uflj;l:yt dlGb/df anL r9fOPsf /fFufsf] df;' :yfgLo blntx¿n] vfg OGsf/ ubf{ z]/axfb'/ rGbnufotsf dflg;x¿n] blntx¿nfO{ s'6lk6 u/L wDsL lbPsf], k;nx¿ tf]8kmf]8 / n'6kf6 u/]sf], k|x/Ln] zflGt;'/Iff glbPsf] / 36gfkZrft\ sf/afxLsf nflu :yfgLo k|zf;gdf ph'/L lbFbf s'g} sf/afxL gePsfn]] sf/afxL / Ifltk"lt{sf] cfjZos kxn u/L kfpFm egL @)^$.)&.* df cfof]udf btf{ s'g cfPsf] ph'/Lsf ;DaGwdf hftLo lje]blj?4df ;/sf/L tyf u}/;sf/L ;‹;+:yfx¿nfO{ ;dfj]z u/fO{ ;a} ;~rf/dfWodx¿Dffkm{t k|efsf/L ¿kdf hgr]tgfd"ns sfo{qmd ;~rfng u/L, ug{ nufO{ hftLo lje]bsf sf/0f x'g ;Sg] 36gfx¿nfO{ lg?;flxt ug{, 36gf eOxfn]df k|efjsf/L cg';Gwfg ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ gLltut l;kmfl/; ug{] / sf/afxLsf] xsdf ;Ddflgt k'g/fj]bg cbfntaf6 km};nf ePsfn]] s]xL ul//xg'gkg{] lg0f{o ul/of] .
s}nfnL lhNnf ;'u/vfn uflj;df tNsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] ;z:q ;‹if{sf ;dodf :yfgLo dgaxfb'/ zfxLsf] 3/k;ndf /fv]sf] ad @)^%÷@÷@) df lj:kmf]6 x'Fbf k|sfzgfy of]uL 8Da/ e"nsf] gfafns 5f]/f tk]G› af]x/f, /tg ljs b]jL/fh lji6, b]jL ljs, snz ahufO{+, lgd{nf e08f/L / kfj{tL h}zL u/L ;ft hgf gfafns;lxtsf JolQmx¿ 3fOt]] ePsfn]] 36gfsf] cg';Gwfg u/L 3fOt]]x¿sf] cf}ifwf]krf/ Ifltk"lt{, Iflt ePsf ;fdfgsf] Ifltk"lt{;d]t pknAw u/fpg kxn u/L kfpFm egL @)^%÷$÷( df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf ;DaGwdf 3fOt]]x¿n] /fxt kfP–gkfPsf] ljj/0f dfu u/L ljj/0f k|fKt ePkl5 k'gM csf]{ a}7sdf k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 215
44. lzIff, wgu9L >L s[i0f pdflj s[i0fk'/ s~rgk'/sf ljBfyL{x¿n] z}lIfs zq ;'? ePsf] rf/ dlxgf lalt;Sbf klg kf7Øk':tsx¿ pknAw gu/fPsf] x'Fbf sIff ^ sf !!& hgf ljBfyL{x¿sf] k9\g kfpg] clwsf/ pNn‹g ePsfn]] 36gfsf] cg';Gwfg u/L kfpFm egL @)^(÷%÷@ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf ;hfo eO{ ;a} lhNnfx¿df ljBfnox¿df kf7Øk':tsx¿ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/dfkm{t lzIff dGqfnonfO{ lgb]{zg lbg] lg0f{o ul/of] .
45. cfTdxTof, wgu9L, s~rgk'/ lhNnfb]lv uflj; j8f g++=& a:g] gf/fo0f af]x/fsf >LdftL kfj{tL af]x/f @)^(÷$÷@* df hª\undf em'lG8P/ d[t cj:yfdf km]nf k/]sf lghsf>Ldfg\ j}b]lzs /f]huf/Lsf] nflu stf/df UfPsf] cj:yfdf lgh kfj{tLdfly 3/kl/jf/sf cGo ;b:on] rfl/lqs nf~5gfnufot 3/]n' lx+;fhGo sfdsf/afxLn] d[To' ePsf] cg'dfg u/L lhk|sf s~rgk'/df hfx]/L btf{ ug{ hfFbf k|x/Ln] hfx]/L btf{ gu/]sfn] cg';Gwfg sfo{ x'g g;Sbf d[tssf kl/jf/sf] Gofo k|fKt ug]{ clwsf/ pNn‹g ePsfn]] clwsf/ /Iffsf] nflu cfjZos kxn u/L kfpFm egL @)^(÷%÷& df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf s'g} JolQmn] cfTdxTof ug'{sf] sf/0fsf] ;"Id¿kdf vf]hL u/L k|efjsf/L cg';Gwfg ug{ u/fpg cfjZos sfg'gL Joj:yf hgzlQm / ;|f]t;fwgsf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ gLltut l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
46. of}gb'Jo{jxf/, afh'/f lhNnf >L bz/y pdflj cf6Lrf}/sf lzIfs z]/axfb'/ jnLn] sIff * sL 5fqf /fdsnf k/Lsf] ;+j]bgzLn cª\u 5ftLdf hj/h:tL xftn] ;'d;'DofPsfn] k|ltjfb ubf{ pN6} lghnfO{ ckzAb k|of]u u/L ufnLa]OHhtL u/]sfn] lzIfsn] u/]sf] of}gb'Jo{jxf/pk/ cfjZos 5fglag u/L dfgj clwsf/ ;+/If0f u/L kfpFm egL @)^(÷*÷& df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf ljBfnox¿df afnaflnsfpk/ x'g] of}gb'Jo{jxf/n] afnaflnsfx¿sf] ;fdflhs / dfgl;s kIfdf uDeL/ cf3ft kg{ hfg] / o;sf] b"/ufdL gsf/fTds k|efjn] afnaflnsfx¿sf] eljiodf c;/ kg]{ sfg'gtM afn of}gb'Jo{jxf/ b08gLo / 3[l0ft ljifo ePsfn]] o:tf 36gfsf] k|efjsf/L cg';Gwfg u/L lg?T;flxt agfO{ afnaflnsfx¿nfO{ ljBfnodf eo/lxt jftfj/0fdf k9\g kfpg] clwsf/sf] ;'lglZrttf ug{ cfjZos ;Dk"0f{ pkfo cjnDag ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ gLltut l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
47. vf]6fª lhNnf lrp/L 8fF8f uflj; j8f g+=$ j'gf;fª 3/ eO{ sf7df8f}F lhNnf ;fFv' uflj; 8]/f u/L a:g] df};dL v]tL / dfnLsf] sfd ug{] bLks /fO{sf] ldlt @)^!.^.@ ut] sf7df8f}F lhNnf 8fF5L uflj; j8f g+=& df tTsfnLg k|;lg k'ik/fh vqLn] k|xf/ u/]sf] uf]nLaf6 d[To' ePsfn]] pQm 36gfsf] cfjZos 5fglag u/L bf]ifL k|x/LnfO{ sf/afxL / d[tssf kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw
216 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
u/fO{ kfpFm egL @)^!.^.!% df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 pQm 36gfdf k|x/Lsf] ;ª\Vof b'O{ hgf /x]sf] / d[ts;lxt tLg hgfsf] ;ª\Vofdf /x]sf JolQmx¿n] b'j} kIfaLr ljjfb a9\b} hfFbf k|;lg k'ik/fh vqL;Fu ePsf] k]:tf]n vf];L bLks /fO{ efUb} ubf{ bLks /fO{n] lgh k|;lgnfO{ uf]nL xfgL 3fOt]] agfPsf] / k|x/Ln] lghnfO{ ;dflt;s]kl5 klg k|x/Ldfly cfqmd0f ug{ vf]h]sfn] cfTd/Iffsf nflu lgh k|;lg;Fu} /x]sf csf{ k|x/Ln] k]:tf]naf6 xfg]sf] uf]nL nfuL bLks /fO{sf] d[To' ePsf] kfOof]] . ;z:q åGåsf] ;dodf ePsf] pQm 36gfdf d[tssf kl/jf/n] /fHoaf6 ?=%,)),)))÷– -kfFr nfv_ /fxt k|fKt u/]sf] ;d]t b]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -!_ -3_ adf]lhd vf/]hL ug{] lg0f{o ul/of] .
48. dsjfgk'/ lhNnf dsjfgk'/u9L j8f g+= % a:g] gj/fh ;~h]nnufot cGo JolQmx¿nfO{ @)^) kmfu'g dlxgfdf -km/s–km/s ut]_ kqmfp u/L ;]gfn] u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf] / a]kQf kfg{] ;Defjgf /x]sfn] cj:yf ;fj{hlgs u/L kfpFm eGg]@)^!.&.@$ df cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf ph'/L kmfonsf] cWoog ubf{ gj/fh ;~h]nafx]s cGo JolQmx¿sf] ;d]t cfof]udf ph'/L btf{ eO{ 5fglag tyf cg';Gwfg ePsf] x'g ;Sg] b]lvPsfn] ;Dk"0f{ ljj/0f ;ª\sng u/L, ljj/0f ;fy cfof]usf] a}7sdf k'gM k]; ug{] lg0f{o ul/of] .
49. ef/t b/eËf 3/ eO{ sflhsfdgf !* o6\vf a:g] dgdf]xg kf08]nfO{ ljleGg JolQmx¿n] kmf]g u/L wDsL lbg], ufnLunf}h ug{], cfˆg} sf/vfgfsf k"j{ sd{rf/L ;'gLtf lqkf7Ln] ljleGg JolQmx¿ nufO{ ;/;fdfg n'6kf6 u/fPsf] / k|x/L k|zf;gn] s'g} klg ;xof]u gu/]sfn] hLjg/Iff / bf]ifLnfO{ sfg'gL sf/afxLsf nflu cfjZos kxn u/L kfpFm egL @)^*.$.!@ df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 ph'/Lstf{n] bfaL u/]adf]lhdsf sfdsf/afxL sf]xL s;}af6 gePsf] cfof]usf clws[tx¿nfO{ b'Jo{jxf/ u/]sf] / lghsf lj?4df k|x/L k|zf;gdf ;d]t ph'/L btf{ ePsf] b]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !)-!_ -3_ adf]lhd vf/]hL ug{] lg0f{o ul/of] .
50. xTof, lhNnf s}nfnL wgu9L gkf !) a:g] sfn'/fd /fgfnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ n] ldlt @)^)÷%÷!! ut] c1ft ;d"xn] ckx/0f u/L nu]sf] 5 lbgkl5 dgx/f hª\undf xTof u/]sf] 36gfsf] 5fglag u/L kfpFm egL @)^@÷!@÷!* ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 kLl8t /fhgLlts ¿kdf /fli6«o k|hftGq kf6L{df ;+nUg eO{ wgu9L gkfsf]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 217
j8fWoIf;d]t ePsfn]] /fhgLlts l/;OjLsf sf/0f tTsfnLg dfcf]jfbLx¿n] lghsf] xTof u/]sf] eGg] egfO /x]sf] / 36gfsf] ;DaGwdf g]skf dfcf]jfbL;Fu kqfrf/ ul/Fbf s'g} hfgsf/L pknAw x'g g;s]sf] ;fy} dfcf]jfbL kIfaf6 o;k"j{ klg lgh sfn' /fgfnfO{ ckx/0f u/]sf] / kl5 klg /fhgLlt 5f]8\g lg/Gt/ bafa lbPsf] sf/0fn] pQm 36gfdf dfcf]jfbLsf] ;+nUgtf /x]sf] v'Ng cfPsfn] tTsfnLg åGå/t kIfaf6 lghsf] afFRg kfpg] clwsf/ pNn‹g ePsf] kfOPsf], /fxttkm{ g]kfn ;/sf/af6 ?=#,)),))). k|fKt ul/;s]sf] kfOPsf], lghsf gfafns Ps 5f]/f / Ps 5f]/L cfl>t /x]sf] b]lvg cfPsfn] lghx¿nfO{ lgMz'Ns k7gkf7gsf] Joa:yf ldnfpg / kLl8t kl/jf/nfO{ kl/k"/0f / bf]ifLsf] klxrfg u/L sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
51. xTof, g]kfnuGh, lhNnf 88]Nw'/f cflntfn uflj; j8f g+ * a:g] 7UuL sfdL / k|]d sfdLnfO{ ldlt @)%(÷!)÷!! laxfg k|x/Ln] hf]ua'9fsf O{Zj/L sfdLsf] 3/af6 kqmfp u/L 8ª\u];]/f vf]nfdf xTof u/L kmfn]sf] 36gfsf] 5fglag u/L kfpFm egL ldlt @)^@÷^÷!^ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 kLl8tx¿ 7uL sfdL / k|]d sfdLnfO{ ldlt @)%(.!).!! ut] laxfg !)+=)) ah]sf] ;dodf tTsfnLg hf]ua'9f j]; SofDkaf6 cfPsf ;'/IffsdL{n] dfcf]jfbLsf] cfzÍfdf kqmfp u/L xTof u/]sf] b]lvg cfPsfn] lghx¿sf] afFRg kfpg] clwsf/ pNn‹g ePsf] kfOPsf], /fxttkm{ g]kfn ;/sf/af6 hgxL ?= #,)),))). k|fKt ul/;s]sf] kfOPsfn] kLl8t kl/jf/nfO{ kl/k"/0f / bf]ifLsf] klxrfg u/L sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
52. If]sf g]kfnuGh, g]kfnuGh d]l8sn sn]h cufbLsf] Jo:t rf]sdf ad lj:kmf]6 eO{ sDtLdf h}t'g k7fgnufot !# hgf ;j{;fwf/0f 3fOt]] ePsf]df cfof]uaf6 ;f] 36gfsf] :jljj]sdf @)^@÷#÷!% ut] btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 lgh 3fOt]]x¿sf] g]kfn ;/sf/af6 lgMz'Ns pkrf/ eO/x]sf] kfOPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
53. kfNkf ;b/d'sfddf ldlt @)^@÷!)÷!* ut] ePsf] bf]xf]/f] le8Gtsf] qmddf g]kfnL ;]gfsf] gfO6 lehg x]lnsK6/af6 v;fn]sf] adaf6 e';fn8fF8f k|fylds ljBfnodf Iflt ePsfn]] Ifltk"lt{sf] Joj:yf ldnfOlbg cfof]udf ldlt @)^@÷!!÷$ ut] btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 e';fn8fF8f k|fylds ljBfnosf] ejg k'glg{df{0fsf nflu g]kfn ;/sf/af6 /sd k|fKt eO{ ljBfno lgdf{0f;d]t eO;s]sf] kfOPsfn] /fli6«o
218 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
54. lhNnf s}nfnL ;'u/vfn @ 3/ eO{ wgu9L gkf ^ a:g] jL/axfb'/ ;fxsf] 3/df dfcf]jfbLn] n'6kf6 u/L 3/ tfnfaGbL;d]t u/L lj:yflkt u/fPsfn] 5fglag u/L k'g :yflkt u/L kfpFm @)^#÷$÷^ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 lj:t[t zflGt–;Demf}tfkZrft\\ lghsf] 3/hUuf dfcf]jfbLn] km's'jf ul/lbPsf], xfn lgh k'g:yf{lkt eO;s]sf] / ?=&@,))) Ifltk"lt{ kfO;s]sf] eGg] lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 k|fKt hafkm b]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
55. lhNnf aemfª afFemf uflj; ^ sf k|]daxfb'/ e08f/LnfO{ ldlt @)^@÷@÷!% ut] 3/}af6 c1ft ;d"xn] lnP/ uO{ zf/Ll/s oftgf lbO{ xTof u/]sf] b'O{ lbgkl5 hª\undf nf; km]nf k/]sf] 36gf 5fglag u/L kfpFm egL ldlt @)^#÷%÷#) ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGWfdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 lghnfO{ ldlt @)^@.@.!% ut] /ftL lghs} vs{ eGg] :yfgaf6 tTsfnLg dfcf]jfbLn] lnP/ uPsf] b'O{ lbgkl5 e"ld/fh ;fd'bflos jgdf xTof u/L zj kmflnPsf] cj:yfdf kfOPsfn] lghsf] afFRg kfpg] clwsf/ xgg ePsf], lghn] k6s–k6s u/L /fxttkm{ ? #,)),))). k|fKt ul/;s]sf] b]lvPsfn] kLl8t kl/jf/nfO{ kl/k"/0f / bf]ifLsf] klxrfg u/L sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
56. xTof, lhNnf s}nfnL ;'u/vfn ! sf bfgaxfb'/ k'gM du/nfO{ u:tLdf cfPsf ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L afF;kfgL k'¥ofO{ @)^)÷%÷@# df uf]nL xfgL xTof u/]sfn] 5fglag u/L kfpFm egL ldlt @)^#÷%÷@^ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 ;'/IffsdL{n] lgbf]{if JolQmsf] sAhfdf lnO{ xTof u/]sf] kfOPsfn] lghsf] afFRg kfpg] clwsf/ xgg ePsf], lghsf kl/jf/n] /fxttkm{ ? #,)),))). k|fKTf ul/;s]sf] kfOPsf], lghsf cfl>t kl/jf/df gfaflnsf 5f]/L, j[4 cfdfafa';d]t ePsf] kfOPsfn] lgh gfaflnssf 5f]/Lsf] lgMz'Ns k7gkf7g / lghsf kl/jf/nfO{ kl/k"/0f ;fy} bf]ifLsf] klxrfg u/L sf/afxL ug]{ lg0f{o ul/of] .
57. lhNnf afFs] g]kfnuGh gkf –!! a:g] /d]z wf]jLnfO{ ldlt @)^#÷(÷!! lhk|sf afFs]sf ;'/IffsdL{ 3/af6} kqmfp u/L nuL oftgf lbPsf] egL @)^#÷!@÷$ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|lta]bgaf6 oftgf k'li6 x['g] s'g} cfwf/ k|df0f gb]lvPsf] / kLl8t elgPsf /d]z wf]jLsf] xfndf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 219
SofG;/ /f]uaf6 d[To';d]t eO;s]sf] kfOPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
58. If]sf g]kfnuGh, ph'/L g+= %$( lhNnf afFs] lhNnf afFs] k'/}gf–& a:g] c;/km vfFnfO{ ldlt @)^@÷*÷!@ ut] 3/}af6 ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sfn] y'gfd'Qm u/L kfpFm egL ldlt @)^#÷!÷@@ ut] btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 lgh y'gfd'Qm eO{ xfn ef/tdf sfo{/t /x]sf] kfOPsf], lghnfO{ u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf] eGg] cfwf/ k|df0f gePsfn]] k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
59. lhNnf afFs] a]txfgL % a:g] ;'Gb/nfn nf]lgofnfO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfn] @)%* ;fndf kqmfp u/L !! ut]b]lv !* ut];Dd * lbg y'gfdf /fvL oftgf lbPsf] cg';Gwfg u/L kfpFm egL ldlt @)^#÷!÷@@ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 ;Ddflgt lhNnf cbfntaf6 Ifltk"lt{ gkfpg] egL km};nf u/]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) -!_ -3_ adf]lhd ph'/L vf/]h ug]{ lg0f{o ul/of] .
60. alb{of lhNnf jflgofef/ uflj; j8f g+= $ a:g] Zofdaxfb'/ yf¿nfO{ tTsfnLg g]kfnL ;]gfn] kqmfp u/L a]kQf kf/]sfn] l:ylt ;fj{hlgs u/L kfpFm eGg] ldlt @)^@.&.$ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf kLl8t Zofdaxfb'/ yf¿ :jo++n] cfkm" l/xf eO;s]sf] egL lnlvt hfgsf/L u/fPsf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
61. /f]Nkf lhNnf 6]jfª uflj;sf kfStL kl/of/, k'g] lji6, uf]ljGb ljs, afn;/L /f]sf, ;d'Gb|f 3tL{ tyf P]= lhNnf u'Drfn uflj; a:g] nfndlt k'g, lhp/f k'g, t'd] a'9fyf]sL, sfd] k'g, /Tgf u'?ªnfO{ ldlt @)%*÷!@÷$ ut] ;'/IffsdL{n] uf]nL xfgL xTof u/]sf] egL ldlt @)^%.!.!% ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 ldlt @)^*.!).@@ ut] g} l;kmfl/; ug]{ egL lg0f{o eO;s]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-!_-3_ adf]lhd ph'/L vf/]h ug]{ lg0f{o ul/of] .
220 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
62. ;'v]{t lhNnf l5Gr' uflj; j8f g+= & a:g] bnaxfb'/ l;+xnfO{ ldlt @)^!÷!@÷@ ut] dfcf]jfbL ;d"xn] ;'v]{tsf] af]6]rf}/af6 ckx/0f u/L cj:yf c1ft kf/]sfn] cljnDa l/xf u/fO{ kfpFm eGgL @)^!.!@.!& ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf tTsfnLg dfcf]jfbLsf] ;d"xn] ckx/0f u/]sf] tLg dlxgfkl5 lgh :yfgLo dfgj clwsf/sdL{sf] /f]xj/df d'Qm eO{ xfn lgh zf/bf dflj l5Gr'df cWofkg/t /x]sfn] k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
63. ph'/L g+= !&$&, If]sf g]kfnuGh, ;'v]{t lhNnf xl/x/k'/ uflj; j8f g+= ^ a:g] lbnaxfb'/ g]kfnLnfO{ dfcf]jfbL kf6L{df /x]sf]df cfTd ;dk{0f ubf{ kqmfp u/L Hofg d'2fdf cleof]u nufO{ sf/fuf/ sfof{no ;'v]{tdf y'gfdf /fv]sf] em'¶f d'2faf6 l/xfOsf] kxn u/L kfpFm egL ldlt @)^@.@.@@ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf lgh xfn y'gfd'Qm eO{ cfkmg} 3/df a;f]jf; ub}{ cfO/x]sf] eGg] cfof]usf] cg';Gwfgaf6 b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
64. afFs] lhNnf g]kfnuGh gkf j8f g+= @ 3/ eO{ dlgsfk'/ /fFemf dfOtLdf a:g] jif{ #% sL sNkgf s];LnfO{ @)^% ;fpg dlxgfdf >Ldfg\ /lj/fh >]i7 / gGbuLtf >]i7n] s'6lk6 ug]{ sfo{ u/L 3/]n' lx+;f u/]sf] egL ldlt @)^%.!).!@ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf xfn lghsf] 3/]n' lx+;fsf] cj:yf g/x]sf], lgh cfkm\g} 3/df a:b} cfO/x]sf] eGg] cfof]usf] cg';Gwfgaf6 v'Ng cfPsfn] k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
65. ;'v]{t lhNnf afF;kfgL uflj; j8f g+= ^ a:g] xif{axfb'/ af]u6LnfO{ ldlt @)%*÷@÷@* ut] dfcf]jfbLn] lj:yflkt u/]sf] egL ldlt @)^$.)!.)( ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf lgh xfn sfnLsf]6 lhNnfdf cfkm\g} 3/df :yflkt eO{ a;f]jf; ub}{ cfO/x]sf] / lghsL >LdtL j}b]lzs /f]huf/sf] l;nl;nfdf xfn s'j]tdf /x]sf] egL cfof]usf] cg';Gwfgaf6 b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 221
66. wg'iff lhNnf vl/xfgL uflj; j8f g+= % a:g] af}s' /fOgnfO{ dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] s'6lk6 u/]sfn] pkrf/ vr{ / Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^#.!).$ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lghx¿aLr ldnfkq eO;s]sf] eGg] cfof]usf] cg';Gwfgaf6 b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
67. wg'iff lhNnf ne6f]nL uflj; j8f g+= ( lrtfxf a:g] jif{ #) sf k"mnu]g s'd/nfO{ k|tfk ;fxnufot kfFr–5 hgf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] nf7L, efnf, 9'Ëf cflb k|xf/ u/L aLeT; xTof u/]sfn] bf]ifLnfO{ sf/afxL u/L Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^#.^.@( ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf xfn k|:t't ph'/Lsf ;DaGwdf st{JoHofg d'2fdf btf{ eO{ cg';GWffg sf/afxL eO/x]sf] eGg] lhNnf k|x/L sfof{no wg'iffsf] kq ldl;n ;+nUg /x]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lsf ;DaGwdf lhNnf k|x/L sfof{no wg'iff / cfof]usf] If]qLo sfof{no hgsk'/df yk a'emL hafkm k|fKt ePkl5 k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
68. wg'iff lhNnf ;v'jf dx]Gb|gu/ ! a:g] jif{ %@ sf ljGb]Zj/ dxtf]nfO{ wg'iff lhNnf j8f g+= * kj{tfsf wlgsnfn dxtf]n] df]6/;fOsn /f]Sg nufO{ slknb]j ;fxnfO{ s'6lk6 u/L ;fydf /fv]sf] gub ?=@,))).— / df]jfOn vf];L ljGb]Zj/ dxtf]nfO{ ckx/0f u/L nuL xTof u/]/ lghssf] hnfb vf]nfdf kmflnlbPsf] / ;f] ;DaGwdf k|x/Ldf hfx]/L lbO;s]kZrft\\ klg k|x/Ln] ck/fwLnfO{ kqmfp gu/]sf] x'gfn] lgikIf cg';Gwfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL u/L kfpFm eGfL ldlt @)^%.%.!) ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cf/f]lkt wlgsnfn dxtf]nfO{ ;Ddflgt cbfntsf] cfb]zn] k'k{Ifsf] nflu ldlt @)^%.&.@& ut] g} sf/fuf/ k7fO{ ;lsPsf] eGg] cfof]usf] cg';Gwfgaf6 b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
69. wg'iff lhNnf a;lxof uflj; j8f g+= % a:g] jif{ !# sf df]xDdb d'jf/s /fOg / P]=P]= a:g] !) jifL{o afns ;lt; ;fx hgsk'/ hfg egL lxF8]sf]df c1ft ;d"xn] ck/x0f u/L nu]sf]df & ut] ;lt; ;fxnfO{ d'Qm u/]sf] eP klg lgh df]xDdb d'jf/s /fOgsf] cj:yf c1ft /x]sfn] ;s'zn l/xf u/fO{ kfpFm egL ldlt @)^&.&.!$ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lkm/f}tL /sd glbPsf] sf/0f lgh df]xDdb d'jf/s /fOgnfO{ ldlt @)^&.&.^ ut] 9'Ëf k|xf/ u/L xTof u/]sf] / ;f] 36gfsf cf/f]lkt JolQmx¿nfO{ cleof]u–kq;fy ;Ddflgt
222 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
lhNnf cbfntdf k|:t't ul/Psf]df k'k{Ifsf] nflu sf/fuf/ sfof{no hn]Zj/ k7fOPsf] eGg] cfof]usf] cg';Gwfgaf6 b]lvg cfPsfn] k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
70. wg'iff lhNnf la;/df]8f uflj; j8f g+= ! a:g] zf]let eGg] /fd zf]let ofbjnfO{ ;'/IffsdL{x¿n] kqmfp u/L a]kQf kf/]sfn] l:ylt ;fj{hlgs u/L ;s'zn l/xf u/fO{ kfpFm egL ldlt @)^#.!.# ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lgh l/xf eO;s]sf] egL :jo++n] lnlvt aofg lbPsf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg]{ b]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
71. xTof, wg'iff lhNnf /3'gfyk'/ uflj; j8f g+= @ a:g] jif{ $! sf /fdpbuf/ sfk/nfO{ ;'/IffsdL{x¿n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/L nf;;d]t a]kQf agfPsf] egL ldlt @)^#.!@.)& ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lghn] g]kfn ;/sf/af6 k6s–k6s u/L ?= #,)),)))÷– /sd k|fKt ul/;s]sf] b]lvPsf], ;'/IffsdL{x¿n] lghnfO{ kqmfp u/L nu]kZrft\\ xTof u/]sf] kfOPsf] egL cfof]usf] cg';Gwfgaf6 v'Ng cfPsfn] lghsf] afFRg kfpg] clwsf/af6 jl~rt ePsf] b]lvFbf lghsf kl/jf/nfO{ kl/k"/0f, afnaflnsfx¿nfO{ lgMz'Ns k7gkf7gsf] Joj:yf ldnfpg / tTsfnLg ;dodf ;'/IffsdL{sf] sdfG8/ sf] lyof] < klxrfg u/L sf/afxLsf nflu l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
72. wg'iff lhNnf e/tk'/ uflj; j8f g+= & a:g] jif{ #% sf] ljxf/L clwsf/L bg'jf/nfO{ ldlt @)^!.%.!^ ut] ;'/IffsdL{x¿n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/]sf] egL cfof]udf ldlt @)^#.!@.& ut] btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf ldlt @)^$.*.@) r=g+= !@)&, kq ;ª\Vof )^$÷)^% lhNnf k|x/L sfof{no, wg'iffsf] kq ;+nUg /fvL yk kqfrf/ ug]{, ;f]sf] af]wfy{ k|x/L k|wfg sfof{no, ck/fw cg';Gwfg ljefu, dfgj clwsf/ zfvfdf lbg] / hafkm k|fKt ePkl5 k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
73. d[To', wg'iff lhNnf e/tk'/ a:g] jif{ !* sf a|Xdb]j 7fs'/nfO{ ldlt @)^$.!.!@ ut] ;'/IffsdL{n] rnfPsf] uf]nL nfuL d[To' ePsf] egL ldlt @)^$.!.@) ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf d[ts a|Dxb]j 7fs'/sf kl/jf/n] g]kfn ;/sf/af6 ?= !),)),)))÷– k|fKt ul/;s]sf] b]lvFbf Ifltk"lt{tkm{ s]xL ul//xg'k/]g . lghsf] ;'/IffsdL{sf] uf]nL nflu d[To' ePsf] egL cg';Gwfg
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 223
k|ltj]bgaf6 v'Ng cfPsfn] tTsfnLg ;dodf ;'/IffsdL{sf] sdfG8/ sf] lyof] < klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
74. ph'/L g+= )@, If]sf lj/f6gu/, emfkf lhNnf w/dk'/ uflj; j8f g+= % 3/ eO{ sf7df8f}F dftftLy{ a:g] ;'zfGt u'?ª gful/stf agfpg egL emfkfaf6 lxF8]sf]df k;f{sf] jL/uGh pdgkf !% df ldlt @)^*.!@.$ ut] d[t cj:yfdf km]nf k/]sf] 36gfsf] k|x/Laf6 k|efjsf/L cg';Gwfg gul/Psf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]udf ldlt @)&!.$.!% ut] btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lhNnf k|x/L sfof{no, k;f{sf] r=g+= !!$( ldlt @)&!.)%.)@ sf] kqfg';f/ pQm 36gfsf ;DaGwdf æcg';Gwfg eO/x]sf] xfn;Dd lgh s'g uf8Ldf jL/uGh lsg cfPsf] / pQm :yfgdf s]–s;/L em/L v;L d[To' ePsf] xf] eGg] v'Ng gcfPsfn] cg';Gwfg sfo{ eO{/x]sf]Æ eGg] b]lvFbf xfn lhNnf k|zf;g sfof{no k;f{sf] cg';Gwfg k|ltj]bg dfu u/L ;f]sf] af]wfy{ k|x/L k|wfg sfof{no, ck/fw cg';Gwfg ljefu, dfgj clwsf/ zfvfdf ;d]t lbO{ k'gM cfof]usf] a}7sdf k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
75. wg'iff lhNnf uf]ljGbk'/ uflj; j8f g+= @ dª\u'/fxf a:g] jif{ $% sf] /fhf/fd ofbjnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] ldlt @)^!.%.!& ut] ckx/0f u/L xTof u/]sf] egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lhNnf k|x/L sfof{no, wg'iffsf] ldlt @)^(.(.@% ut] r=g+= @*&^ sf] kqfg';f/ æbLk]Gb| ofbjsf] a'jf /fhf/fd ofbjnfO{ @)^!.%.!& ut] dfcf]jfbLx¿n] uf]nL k|xf/ u/L xTof u/]sf] 36gfsf ;DaGwdf o; sfof{no sf] !) g+= 8fo/Ldf cf=j+= )^!÷)^@ sf] d'2f g+= #^ df btf{ /x]sf]df dfcf]jfbLlj?4 btf{ ePsf] eGg] b]lvPsf]Æ / cfof]usf] cg';Gwfgaf6 cf/f]lkt kL8s klxrfg ePsf] b]lvFbf lhNnf k|x/L sfof{no, wg'iffnfO{ zL3| tyf ;"Id cg';GWffg ug{ kqfrf/ ug]{ / hafkm k|fKt ePkl5 k'gM cfof]usf] a}7sdf k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
76. wg'iff lhNnf /3'gfyk'/ uflj; j8f g+= # lgjf;L nIdL ofbjnfO{ ldlt @)^@.#.@@ ut] ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/]sf] egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf d[tssf kl/jf/n] g]kfn ;/sf/af6 Ifltk"lt{:j¿k ?= #,)),)))÷– / lhlj;af6 ?=@%,)))÷– k|fKt ul/;s]sf] b]lvFbf kLl8t kl/jf/nfO{ kl/k"/0fsf nflu tyf bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
77. xTof, hgsk'/, wg'iff lhNnf /3'gfyk'/ uflj; j8f g+= # lgjf;L sfl/rg sfk/nfO{ ldlt @)^@.#.@@ ut] ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/]sf] egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'bf lghsf
224 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
xsjfnfn] g]kfn ;/sf/af6 Ifltk"lt{afkt ?= #,)),)))÷– / lhlj;af6 ?= @%,)))÷– k|fKt ul/;s]sf] b]lvFbf bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / kLl8t kl/jf/nfO{ kl/k"/0f, d[tssf cfl>t afnaflnsfnfO{ lgMz'Ns lzIffsf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
78. wg'iff lhNnf /3'gfyk'/ uflj; j8f g+= # lgjf;L xl/k|;fb ofbjnfO{ ldlt @)^@.#.@@ ut] ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/]sf] egL cfof]udf ldlt @)^#.!@.)& ut] btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghsf xsjfnfn] g]kfn ;/sf/af6 Ifltk"lt{afkt ?=#,)),)))÷– / lhlj;af6 ?=@%,)))÷– k|fKt ul/;s]sf] b]lvFbf bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / kLl8t kl/jf/nfO{ kl/k"/0f, g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
79. tgx'F lhNnf cfj'v}/]gL uflj; j8f g+= % 9sfn6f/ lgjf;L gLltaxfb'/ u'?ªsf] 3/df ldlt @)^!÷!÷* ut] ;'/IffsdL{n] PSsf;L cGwfw'Gw uf]nL k|xf/ u/L ;DklQ Iflt u/]sfn] Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL cfof]udf ldlt @)^!.!.!$ ut] btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lgj]bs / :yfgLo zflGt ;ldlt tgx'F;F+u lghsf] Ifltsf] olsg ljj/0f dfu u/L k|fKt x'g cfPkl5 cfof]usf] a}7sdf k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
80. sf:sL lhNnf wDk'; uflj; j8f g+= ! a:g] /flwsf e08f/L / lghsL !) jifL{o 5f]/L zf/bf e08f/L g]skf -dfcf]jfbL_ n] ldlt @)%(.%.#! ut] k|xf/ u/]sf] ad lj:kmf]6 eO{ 3fOt] ePsf] / lghx¿sf] 3/;d]t Iflt ePsfn]] Ifltk"lt{ lbnfO{ pkrf/sf] Joj:yf u/L kfpFm egL cfof]udf ldlt @)$.#.@& ut] btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lgh 3fOt]]x¿nfO{ oyf]lrt Ifltk"lt{ / pkrf/ vr{ pknAw u/fpg / yk pkrf/ ug'{k/] lgMz'Ns pkrf/sf] Joj:yfsf nflu l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] . ldl;ndf pNn]lvt d[ts lzj kl/of/sf] cg';Gwfg ePsf] gb]lvPsfn] lghsf] ;DaGwdf lj:t[t cg';Gwfg ug{ kmfonsf] k|ltlnlk cfof]usf] If]qLo sfof{no kf]v/fdf k7fpg] lg0f{o ul/of] .
81. ;DklQ sAhf, kf]v/f, afun'ª lhNnf lgjf;L uflj; j8f g+= # a:g] t'nfl;+x 3tL{ du/sf] 3/df ldlt @)^@.$.* ut] g]skf -dfcf]jfbL_ n] tfnf nufO{ ;Dk"0f{ hUuf hldg sAhf u/]sfn] ;DklQ lkmtf{ u/fO{ 3/sf] tfnf v'nfO{ kfpFm egL ldlt @)^@.!!.!% ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf lhNnf k|zf;g sfof{no afun'ªsf] r=g+= @&@@ ldlt @)^%.!@.!$ ut]sf] kqfg';f/ ldlt @)^%.!.!@ df lhNnfl:yt Ifltk"lt{ d"Nofª\sg ;ldltsf] a}7s a;L ?=
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 225
#,*!,%))÷– ?lkofF cfly{s ;xfotf pknAwsf nflu u[x dGqfno åGåkLl8t Joj:yfkg PsfOdf k7fO;lsPsf] eGg] b]lvPsf] t/ xfn;Dd klg lghn] ;f] /sd k|fKt ug{ g;s]sf] egL cfof]usf] cg';Gwfgaf6 b]lvPsfn] ;f] /sdsf] k|rlnt Jofh;lxt x'g cfpg] hDdf /sd;lxt pknAw u/fO{ ;f]sf] hfgsf/L cfof]unfO{ k7fpg] l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
82. oftgf, tgx'F lhNnf c¿0ff]bo uflj; j8f g+= ^ a:g] jif{ !$ sf emsaxfb'/ s'dfn / jif{ !@ sf] g]qaxfb'/ s'dfnnfO{ ldlt @)^@.*.@& ut] g]kfnL ;]gf / g]skf -dfcf]jfbL_ u/L b'j} kIfn] oftgf lbPsf] egL ldlt @)^@.*.! ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghx¿nfO{ dfcf]jfbLn] ckx/0f u/L xftv'§f afFwL, sf]7fdf y'gL oftgf lbPsf] sf/0f xfn;Dd klg lghx¿sf] cj:yf /fd|f] gePsf] b]lvFbf kLl8tx¿nfO{ hgxL ?=!,)),)))÷– Ifltk"lt{ pknAw u/fpg, lgMz'Ns pkrf/sf] Joj:yf ug{ / bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
83. 3fOt]], kf]v/f, sf:sL lhNnf Njfª3n]n :yfoL 3/ eO{ xfn P]= lhNnfsf] n]vgfy gkf a:g] v8\uaxfb'/ tfdfªnfO{ ldlt @)^@.)(.)( ut] r]s kf]:6df vl6Psf ;'/IffsdL{n] uf]nL xfgL 3fOt] agfPsf] egL ldlt @)^@.)(.!! ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 c;fjwfgL ;fy ;]gfn] sf/afxL ubf{ lgh kLl8t x'g'k/]sfn] dfgj clwsf/sf] pNn‹gdf ;+nUg ;]gfsf] klxrfg u/L ljefuLo sf/afxL ug{ / kLl8tsf] lgMz'Ns pkrf/ u/fO{ Ifltk"lt{afkt ?= !,)),)))÷– pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
84. lhNnf 88]Nw'/f hf]ua'9f uflj; j8f g+= @ a:g] nIdL hf]zLnfO{ ldlt @)^!.!!.!^ ut] cftª\ssf/Lsf] cf/f]kdf kqmfp u/L y'gfdf /fvL oftgf lbPsf], @$ 306fleq d'2f x]g{] clwsf/L;dIf k|:t't gu/]sf], d'2f rnfPsf] tLg jif{;Dd klg k'k{If gu/]sf] / kl/jf/sf] ;b:ox¿;Fu e]6 ug{ glbPsfn]] y'gfd'Qm u/L kfpFm egL ldlt @)^@.)& .@% ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg 6f]nLn] a'‰bf y'gfdf elgPsf] nIdLsfGt hf]zL y'gfd'Qm eO{ xfn ;s'zn k];fJoj;fo u/L a;]sf] eGg] hfgsf/L k|fKt ePsfn]] k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
85. ;}lgsaf6 a]kQf, alb{of lhNnf g]pnfk'/ & alb{of 3/ eO{ Onfsf x'nfsf sfof{no g]pnfk'/df xNsf/f kbdf sfo{/t jif{ #@ sf] /fdbf; rf}w/LnfO{ ldlt @)%(.!@.@^ df sfof{noaf6 ;]gfn] kqmfp u/L l:ylt ;fj{hlgs u/L kfpFm egL @)^@.&.& ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6
226 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
lgh /fdbf; yf¿ -/fdbf; rf}w/L_ nfO{ ldlt @)%(.!@.@^ ut] cGbfhL /flt !@M#) ah]sf] ;dodf cfk"m sfo{/t Onfsf x'nfs sfof{no e'/LufpF sfof{nodf sfd ubf{ ub}{sf] cj:yfdf tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfsf ;'/IffsdL{n] sfof{nodf g} cfO{ kqmfp u/L uf8Ldf /fv]/ 7fs'/åf/f Aof/]sdf nuL xfn;Dd a]kQf kf/]sf] a'lemg cfPsf] 5 . ;fy}, lghsL >LdtL ;'udtL yf¿n] åGåkLl8t /fxt:j¿k ?=#,)),)))÷– -tLg nfv_ a'em]sf] b]lvPsfn] lghsf kl/jf/nfO{ kl/k"/0fsf] Joj:yf ldnfpg bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
86. lhNnf afFs] g]kfnuGh j8f g+= * a:g] Oz/t cnL d's]/LnfO{ dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] wDsL lbg] u/]sfn] zflGtk"0f{ hLjgofkg ug{sf nflu kxn u/L kfpFm egL ldlt @)^#.)@.@) ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 lghnfO{ @)^# ;fndf wDsL eof] egL lbPsf] ph'/L, To;kl5 kLl8t ;Dks{df gcfPsf] / lghnfO{ 3/ 7]ufgf km]nf kfg{ g;s]lsPsf] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
87. lhNnf afFs] gf}j:yf @ a:g] j[ifaxfb'/ a'9f;d]tsf JolQmx¿ ldlt @)%(.@.!$ b]lv ;'s'Daf;Lsf] ¿kdf a:b} cfPsf]df ldlt @)^#.@.!& ut] :yfgLo / v}/gL jg pkef]Qmf ;d"x cfO{ s'6lk6 u/L af; p7fPsfn] ;'/lIft ¿kdf a:g] clwsf/ ;'lglZrt u/L kfpFm egL ldlt @)^#.)@.!* ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 ;d]t kxn eO{ tTsfnLg ljjfb ;dfwfg ePsfn]], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
88. lhNnf s}nfnL v}nf8 # a:g] t'n;fb]jL pk]|tL tyf lghsf kl/jf/sf] gfpFdf /x]sf] hUuf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] @)%% ;fnb]lv sAhf u/]sfn] hUuf km's'jf u/L kfpFm egL ldlt @)^#.&.( ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 xfn lghsf] hUuf sAhf d'Qm eO{ cfkm}Fn] ef]urng ul//x]sf] eGg] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
89. g]kfnuGh, kmltdf kmfpG8];gn] d'l:nd dlxnfx¿sf nflu sfd ul//x]sf] cj:yfdf d'l:nd ljsf; ;dfh ;‹sf JolQmx¿ / cGo JolQmx¿n] wDsL lbPsf]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 227
x'Fbf zflGt;'/Iff sfod u/L kfpFm egL ldlt @)^#.)%.* ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 kmltdf kmfpG8];gsf ;~rfns df]xdbL l;4sL;Fu kmf]g ;Dks{ u/L hfgsf/L dfu ubf{ xfn To:tf] s]xL wDsL g/x]sf]n] ph'/Lpk/sf] sf/afxL cGTo ul/lbg cg'/f]w eO{ cfPsfn], k|:t't ph'/Ldf yk sf/afxL ug{ gkg{] b]lvFbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
90. k|x/L oftgf, lhNnf s}nfnL k"mnaf/L—^ a:g] jif{ $! sf] tLy{/fh kf}8]nnfO{ ldlt @)%*÷!÷@* ut] g]kfnL ;]gf / ;z:q k|x/Ln] kqmfp u/L oftgf lbPsf] kqmfp u/]sf] !% lbgkl5 d'Qm u/]klg b]a|] sfg g;'Gg] / v'§f /fd|/L grNg] ePsfn]] 36gfsf] 5fglag u/L Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm ;fy} bf]ifLnfO{ sf/afxL u/L kfpFm egL ldlt @)^#.*.!( ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh tLy{/fh kf}8]nnfO{ ldlt @)%*.!.@* ut cfˆg} 3/7]ufgdf v]t hf]lt/x]sf] cj:yfdf t]3/L Aof/]ssf ;]gfx¿n] kqmfp u/L !$ lbg;Dd Aof/]sdf /fvL nfQL, nf7L, a'6 / aGb'ssf] s'Gbfn] s'6lk6 ubf{ lghsf] afofF sfgsf] >j0f zlQm x/fPsf], lgh czQm ePsf] / xfn;Dd Ifltk"lt{ gkfPsf] eGg] b]lvFbf Ifltk"lt{afkt ?=!,)),)))÷– -Ps nfv_, lghsf] lgMz'Ns pkrf/sf] Joj:yf, afnaflnsfnfO{ k7gkf7gsf] Joj:yf ;fy} bf]ifLsf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
91. lhNnf h'Dnf xfs' % a:g] >LdtL dGg' kf08]nfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] ldlt @)%(.%.!) ut] /ftL cGbfhL !)M)) ah] ckx/0f u/L s'6lk6 u/]sfn] Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^$.)*.@ ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh xfn ;s'zn cfˆg} 3/df /x]sf] / s'6lk6 ePsf] ;DaGwdf s'g} klg k|df0f;d]t g/x]sfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
92. lhNnf s}nfnL u]6f uflj; j8f g+=^ j;Gtk'/ a:g] ldgf vqL anfo/nfO{ ldlt @)^$.!).)$ df klt tyf 3/kl/jf/n] af]S;Lsf] cf/f]kdf s'6lk6 u/L oftgf lbO{ 3/af6 lgsfnL lbPsfn]] Gofo lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^$.!).^ ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghx¿sf] JolQmut tyf 3/fo;L e}memu8f /x]sf]df xfn o:tf] s]xL ;d:of g/x]sf], lgh csf{] ljjfx u/L 3/hfd ub{} cfPsf] eGg] b]lvg cfPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
228 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
93. lhNnf afFs], j}hfk'/ uflj; j8f g+= * l:yt k|x/L rf}sLsf k|x/Lx¿n] v]g'dfof kf7snfO{ kqmfp u/L tLg lbg;Dd y'gfdf /flvPsf] / k'?if k|x/L a:g] sf]7fdf /flvPsfn] bf]ifLpk/ sf/afxL u/L kfpFm egL ldlt @)^$.$.# ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 oftgfsf pkrf/ u/fPsf] s'g} k|df0f gb]lvPsf], y'gfdf a;]afkt ?=@%,))).— -kRrL; xhf/_ k|fKt ul/;s]sf] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
94. afFs] lhNnf vf;s':df uflj; j8f g+= @ a}l/of lgjf;L cfzf s'dfnnfO{ ldlt @)^@.#.@( ut] ;]N6/ lnP/ a;]sf] a]nfdf s';'d Aof/]s afFs]af6 cfPsf] g]kfnL ;]gfn] uf]nL xfgL xTof u/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L kfpFm egL ldlt @)^$.^.( ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 kmf}hbf/L d'2f -st{Jo Hofg_ cfof]usf] If]qflwsf/leq gkg{] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) -!_ -3_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
95. afFs] lhNnf h};k'/ uflj; j8f g+=^ 3/ eO{ ;xsf/L ;+:yf lnld6]8 vh'/df ldlt @)$^.%.@! ut] b]lv Joj:yfks kbdf sfo{/t lnofs6 cnL /fOgnfO{ ;f] ;+:yfaf6 c¿ sd{rf/L;/x pkbfg glbO{ e]befj u/]sfn] lgodadf]lhd kfpg'kg{] pkbfg /sd pknAw u/fO{ kfpFm egL ldlt @)^$.!.!^ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgsf] ;d]t cfwf/df kLl8tsf] dfuadf]lhdsf] pkrf/ k|fKt eO;s]sf] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) -!_ -3_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
96. lhNnf afFs] vf;s':df @ a:g] e]bnfn jnLnfO{ ldlt @)^).!!.% ut] ;z:q k|x/L an s':dfsf k|x/L pk/LIfs dbgs'df/ lji6 / k|x/L lg/LIfs g/]z kf}8]nn] dfcf]jfbLsf] cf/f]kdf kqmfp u/L oftgf lbPsfn]] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLdfly sf/afxL u/L kfpFm egL ldlt @)^%.!).!( ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 kLl8tn] oftgf k'li6 x'g] s'g} klg k|df0f k]; ug{ g;s]sf] t/ lghnfO{ k|x/Ln] kqmfp u/L b'Mv lbPsf sf/0f lj:yflkt x'g'k/]sf] egL pNn]v u/]sf] / ;f] ;DaGwdf lhNnf k|zf;g sfof{nodf lgj]bg lbO{ pQm sfof{noaf6 ;h{ldg;d]t ePsf] b]lvG5 . t;y{, k|rlnt sfg'g Pjd\ ;z:q åGåsf] qmddf lj:yflkt ePsfx¿nfO{ /fxt k|bfg ug{ g]kfn ;/sf/n] hf/L u/]sf] dfu{–lgb{]lzsfadf]lhd /fxt pknAw u/fpg / lghn]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 229
lj:yflktsf] ;dodf a}Íaf6 C0f lnPsf] egL ph'/Ldf v'nfPsf] b]lvFbf zflGt tyf k'gMlgdf{0f dGqfnodf åGåsf] ;dodf lnPsf] C0f;DaGwL s]–s:tf] Joj:yf /x]sf] 5 egL hfgsf/L dfu ug{] ;fy} kLl8t;Fu s'g a}Ídf C0f lnPsf] xf] < xfnsf] cj:yf v'nfO{ k7fpg kqfrf/ ug{] / hafkm k|fKt ePkl5 k'gM cfof]usf] a}7sdf k]; ug{] lg0f{o ul/of] .
97. oftgf, lhNnf alb{of g]pnfk'/ % e'/L ufpF a:g] lji0f'jg ;Gof;LnfO{ dfcf]jfbLx¿n] sf7df8f}F sLlt{k'/af6 s'6lk6 u/L oftgf lbPsf sf/0f dfgl;s ;Gt'ng 7Ls gePsfn] bf]ifLnfO{ sf/afxL u/L Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL @)^%.@.!@ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 ;'/Iff lgsfosf] egfO, cfkmGtx¿sf] jofg, uflj; sfof{no g]pnfk'/sf] l;kmfl/;, cfkmGtx¿sf] lghn] oftgf kfPsf] / cf}ifwL pkrf/sf] u/fPsf] t/ tTsfnLg ;dodf dfcf]jfbLsf] 8/ / qf;sf sf/0f sfuhftx¿ kmflnlbPsf] / 36gf k'/fgf] ePsf] sf/0f ;fIfLx¿ ;Dk{sdf gcfPsf,cf}ifwL pkrf/ u/fPsf sfuhft pknAw u/fpg g;Sg] egfO, xfn;Dd s'g} /fxt k|fKt gu/]sf] lgh kLl8t lji0f'jg xfn lbNnLdf sfo{/t /x]sf] / pkrf/;d]t u/fO/xg'k/]sf] eGg] b]lvPsfn] Ifltk"lt{afkt lgh lji0f'jg ;Gof;LnfO{ ?=!,)),)))÷– -Ps nfv_ pknAw u/fpg / bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
98. lhNnf afFs] a:g] dgf]hs'df/ rf}w/L / /fdj/0f s'dL{nfO{ @)^$ ;fn r}t dlxgfdf k|x/Låf/f xftxltof/;DaGwL d'2fdf y'gfdf /fvL Ps jif{kl5 hl/jfgf u/L d'Qm u/]sf] / y'gfdf /xFbf oftgf lbPsfn]] Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^%.!.@ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh j;Gt elgg] 5Gbljqmd dNnsf] xltof/wf/L ;d"xaf6 xTof ePsf] b]lvPsf] / ;f] ;DaGwdf ;Ddflgt cbfntdf d'2f ljrf/fwLg /x]sfn] yk sf/afxL cufl8 a9fpg'gkg{] b]lvPsfn] k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
99. lhNnf afFs] g]kfnuGh gkf @ afu]Zj/L dfu{ a:g] /f]lxt df]bgjfnnfO{ ldlt @)^^.!.@& ut] g]kfnuGh a:b} cfPsf ef/tLo gful/s cfgGb u'Ktf / lghsf] 5f]/f kª\sh u'Ktfn] kmnfdsf] /8n] 6fpsf]df k|xf/ u/L Hofg lng] p2]Zon] cfqmd0f u/]sfn] lhNnf k|x/L sfof{nodf ;fj{hlgs ck/fwdf d'2f btf{ u/fPsf]df k|x/Ln] sf/afxL cufl8 ga9fPsf] egL ldlt @)^^.#.@ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 kLl8tsf] dfuadf]lhd sf/afxL eO{ ;Ddflgt cbfntdf d'2f btf{ eO{ sf/afxL cufl8 a9fOPsf] eGg]
230 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
100. lhNnf afFs] k'/}gf @ a:g] jif{ @@ sf] j;Gt elgg] 5Gbljqmd dNnnfO{ ldlt @)^^.%.! ut] xftxltof/ ;d"xn] lgoGq0fdf lnO{ uf]nL xfgL xTof u/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L kfpFm egL ldlt @)^^.^.@# ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 ;Ddflgt cbfntdf d'2f bfo/ eO{ sf/afxL cufl8 a9]sf] eGg] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
101. lhNnf afFs], sf/sfbf] % a:g] gGs' ;fxLnfO{ ldlt @)^^.$.!# ut] laxfg 3/}af6 ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L oftgf lbPsfn]] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sf/afxL u/L kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^&.$.^ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 lgh kLl8tnfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L Ps dlxgfkl5 5f]l8lbPsf], oftgf klg lbPsf] / pkrf/ ;'/IffsdL{n] g} u/fPsf] lyof] . xfn lghnfO{ sxLFst}af6 ;d:of gePsf] / zflGtk"j{s cfˆgf] k];f–Joj;fo ;~rfng ub}{ cfPsfn] ph'/Lpk/ yk sf/afxL ug{ gkg{] egL lghsf afa'n] lnlvt hfgsf/L u/fPsf] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
102. lhNnf afFs], a}hfk'/ ! a:g] cd/ g]kfnLnfO{ ldlt @)^&.#.% ut]sf lbg wfdk'/ Onfsf k|x/L sfof{nosf ;xfos k|x/L lg/LIfs / k|x/L xjNbf/n] ljgfsf/0f 3/}af6 kqmfp u/L oftgf lbPsfn]] 5fglag u/L kfpFm egL ldlt @)^&.$.^ ut] cfof]udf btf{ u/fPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 P8ef]s];L kmf]/d g]kfnuGhsf] ;xof]udf ;Ddflgt lhNnf cbfnt afFs]df oftgf tyf Ifltk"lt{;DaGwL ph'/L btf{ eO{ d'2f rln/x]sf] cj:yfdf lkm/fbjfnn] d'2f lkmtf{ lnPsf sf/0f cbfntL sf/afxL cGTo ePsfn]], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
103. d]rL cfFvf c:ktfn emfkfdf !) dfr{, @)!^ df ck|];gsf] bf}/fgdf Ps la/fdLsf] d[To' x'g uPsf] / 36gfsf] cf/f]k 8fS6/ k'?iff]Qd hf]zLn] pQm lbg labfdf a:g'ePsf gd'gf e§/fO{nfO{ nufO{ gf]s/Laf6 avf{:t u/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L /f]huf/Lsf] clwsf/ ;'/lIft u/L kfpFm egL ldlt @)&#.*.@$ ut]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 231
cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]gsf] bkmf @@ adf]lhd cGo lgsfodf pkrf/sf nflu k|of; eO;s]sf] / >d sfof{no eb|k'/ emfkfsf] r=g+= !(@ k=;= )&@.)&# ldlt @)&#.)#.@^ sf] kqfg';f/ lghsf] k/LIf0fsfn ;Gtf]ifhgs gePsfn]] lghnfO{ ;]jfaf6 x6fOPsf] Aoxf]/f pNn]v ePsf] kq k|fKt ePsf] b]lvPsf] / k|:t't ph'/L cfof]usf] If]qflwsf/leq ;d]t k/]sf] gb]lvFbf, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ -3_ adf]lhd vf/]h ug{] lg0f{o ul/of] .
104. afnaflnsf, lhNnf ;'v]{t xf]/fOhg Ps]8dL ljBfno sIff ( df cWoog/t jif{ !$ sL ;dLIff cfrfo{ ldlt @)&#.)*.@# ut] ;'v]{tdf cfof]lht Jofkf/ d]nf pb\3f6g l;nl;nfdf ¥ofnLdf lxFl8/x]sf] cj:yfdf PSsf;L a]xf]; eO{ d[To' ePsf] elgPsf] 36gfsf] ;DaGwdf @)&#.*.@$ ut] cGgk"0f{ kf]:6nufot cGo ;~rf/dfWoddf ;Dk|]if0f ePsf] k|wfgdGqLsf] :jfut ¥ofnLdf wk]8Ln] 5fqfsf] d[To' zLif{ssf] ;Dk|]|lift ;dfrf/nfO{ cfof]un] :jljj]sdf @)&#.)*.@$ df btf{ u/]sf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf pBf]u jfl0fHo ;‹ ;'v{]tn] cfof]hgf u/]sf] cGt/f{li6«o Jofkf/ d]nf pb\3f6g sfo{qmddf xf]/fOhg Ps]8dL ljBfnoaf6 xfn sfof{Gjogdf /x]sf] g]kfn ;/sf/sf] ljBfno zflGt If]q /fli6«o 9fFrf / sfof{Gjog lgb{]lzsf, @)^* sf] ljk/Lt ljBfnoaf6 d]nf ;kmn agfpg] p2]Zon] ljBfnosf 5fq tyf 5fqfx¿nfO{ ¥ofnLdf ;xefuL Pjd\ k|of]u ul/Psf] cj:yfdf 5fqf ;dLIff cfrfo{ PSsf;L a]xf]; eO{ ;d'lrt pkrf/ k|fKt ug{ g;Sbf lghsf] d[To' ePsf] eGg] b]lvof] . ctM s'g} klg afnaflnsfnfO{ ¥ofnL, x8tfn, aGb, dxf]T;jh:tf lqmofsnfkdf k|of]u ul/g' afn clwsf/sf] dd{ljk/Lt sfo{ xf] . /fhg}lts :jfy{k"lt{sf nflu sf]xL–s;}n] nlIft :jfy{sf nflu afnaflnsf k|of]u ug{ gx'g]df g]kfn ;/sf/ /fhgLlts bn, eft[ ;ª\u7gx¿ ljBfno / :jo+ cleefjs ;r]t x'g'kb{5 . afnaflnsfsf] clxtdf ¥ofnL, ;ef, e]nf, dxf]T;jh:tf lqmofsnfkdf k|of]u ul/g' g]kfnsf] ;+ljwfg, afn clwsf/;DaGwL dxf;lGw, afnaflnsf;DaGwL P]g tyf lgodfjnL;d]tsf] ljk/Lt sfo{ ePsfn]] pko'{Qm lqmofsnfkdf afnaflnsfsf] k|of]u lgif]wsf nflu g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{], ;fy} z}lIfs k|of]hgafx]s cGo s'g} k|ofhgsf nflu z}lIfs ;+:yfaf6 nluPdf k|of]u ug{ cg'dlt lbPdf ;Vt sf/afxL ug{ lzIff dGqfnonfO{ l;kmfl/; ug{] / ;Dk"0f{ lhNnf lzIff sfof{nonfO{ hfgsf/L u/fpg] lg0f{o ul/of] . k|:t't 36gfdf jt{dfg sfg'gsf] pbf;Lgtf nfk/jfxL ePsf] b]lvFbf pBf]u jfl0fHo ;‹ ;'v{]t, KofA;g;'v{]t,;'v{]t xf]/fOhg Ps]8dLnfO{ cfufdL lbgdf o:tf 36gf bf]xf]l/g glbg ;r]t u/fpg cfof]uaf6 n]vL k7fpg]
232 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/ d[tssf kl/jf/nfO{ ?=#,)),))).– -tLg nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
105. kfNkf lhNnf aN9]ªu9L uflj; ( a:g] r'ds'df/L /f:sf]6;lxt !! hgfnfO{ ldlt @)^.!.!( ut] jg cltqmd0fsf] d'2f nfu]sf] / km};nf ug{ ;a} cË k'u]sf] eP tfklg lg=jg clws[t ePsfn]] km};nf gu/L cf/f]lktx¿nfO{ tf/]vdf /fvL Gofo k|bfg ug{ l9nfO u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf jg cltqmd0f;DaGwL d'2f ldlt @)^@.%.!^ ut] km};nf ePsf] eGg] lhNnf jg sfof{no kfNkfsf] hafkm ldl;n ;+nUg b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ -3_ adf]lhd vf/]h ug{] lg0f{o ul/of] .
106. uf]/vf lhNnf kfFrv'jf b]p/fnL uflj; j8f g+=–% a:g] dxfk|;fb cª\ufO{nfO{ ldlt @)^).&.@! ut] k|x/Ln] kqmfp ubf{ gu/ tyf lhG;L ;fdfgx¿ lnPsf]df xfn;Dd lkmtf{ glbPsfn]] lkmtf{ kfpFm egL ldlt @)^!.)^.& ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 kLl8t elgPsf JolQm dxfk|;fb cª\ufO{ l/xf eO;s]sf] / lghsf] ;fdfg lng ;Dks{ ug{sf nflu ;d]t ;DalGwt sfof{noaf6 hfgsf/L eO;s]sf] / lghn] bfaL u/L lng kfpg] cj:yf ljBdfg /x]sf] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
107. DofUbL lhNnf lx:tfg ( ltTnfª a:g] jif{ ^% sf] 6]saxfb'/ ua'{hfnfO{ ldlt @)^%.!.@# ut] dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] lj:yflkt u/fPsf] x'Fbf k'gM :yflkt u/fO{ kfpFm egL ldlt @)^%.)@.!@ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 lgh k'gM :yflkt eO;s]sf] eGg] kLl8t :jo++n] hfgsf/L u/fPsf] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
108. uf]/vf lhNnf d'Rrf]s % a:g] ;fg] g]kfnLnfO{ ldlt @)^(.#.@) ut] :yfgLo lbg]z ljs;d]tsf JolQmn] xTof u/]sf]df k|x/Ln] k|efjsf/L cg';Gwfg sfo{ gu/]sfn] bf]ifLnfO{ sf/afxL u/L kfpFm egL ldlt @)^(.)(.!( df cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lhNnf k|x/L sfof{no uf]/vfn] hfx]/L lnO{ sf/afxLsf] k|lqmofdf uO;s]sf] eGg] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 233
109. DofUbL lhNnf bfgf uflj; # a:g] ltt/ 3/ eO{ ;/:jtL k|fljdf sfo{/t lzIfs hLtaxfb'/ k'hf{nfO{ ;'/IffsdL{n] dfcf]jfbLsf] cf/f]kdf 3/df a:g glbg'sf ;fy} lzIfs k];f;d]t ug{ glbO{ lj:yflkt u/fPsfn] k'gM :yflkt u/fO{ kfpFm egL ldlt @)^@.#.#! ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghn] xfn :j]R5fn] /flhgfdf lbO{ Ans tyf xf]6n Joj;fo ;~rfng u/L :jtGqk"j{s hLjgofkg ul//x]sf] eGg] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
110. uf]/vf lhNnf au'jf uflj; @ a:g] lrqk|;fb e§;d]t rf/ hgfnfO{ ldlt @)^$.!@.@( ut] lgjf{rg ;DkGg u/L sf7df8f}F kms{g nfUbf uf]/vf lhNNffsf] x/df6f/L rf]sdf dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] s'6lk6 u/]sfn] sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^%.!.^ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgj]bsdWo]sf rLgsfhL >]i7n] cfof]usf] cg';Gwfg 6f]nLnfO{ wGojfb lbFb} 36gf k'/fgf] ePsfn]] /]s8{ /fvL sf/afxL cGTo ul/lbg" egL lbPsfn]], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
111. gjnk/f;L lhNnf dfs/ uflj; $ 3/ eO{ sf/fuf/ sfof{no kfNkfdf /x]sf wL/axfb'/ xdfnnfO{ l56f] l/xfOsf nflu kxn u/L kfpFm egL ldlt @)^(.$.!& ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 x'Fbf lgh ldlt @)%(.*.@) ut] l/xf eO;s]sf] egL sf/fuf/ sfof{no kfNkfaf6 kq k|fKt ePsf] eGg] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
112. DofUbL lhNnf 3tfg uflj; & a:g] nIdL rf]vfnn] ldlt @)^).!@.@* lghsf] >ldfg\sf] d[To' eO;s]sf] cj:yfdf kl/jf/sf cGo ;b:on] gftf k|dfl0ft gul/lbPsf] / lhNnf k|zf;g sfof{no tyf lhNnf k|x/L sfof{noaf6 ;d]t ;xof]u gkfO{ gful/stf kfpgaf6 jl~rt u/fPsfn] gful/stf lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^!.!.@$ ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] kxnn] gful/stf k|fKt ul/;s]sf] egL kLl8t :jo++n] lnlvt lgj]bg lbPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
234 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
113. ef]hk'/ lhNnf ;fªkfª $ a:g] k|]dl;+x /fO{nfO{ hssf] cf/f]kdf cbfntaf6 km};nf ePsf] 36gfdf gfd ldNg uPsf] cfwf/df ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L y'gfdf /fv]sfn] l/xfO u/L kfpFm egL ldlt @)^#.^.!# ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf k|]dl;+x /fO{ pQm 36gfdf ;+nUg gePsf] / 36gf 36fpg] JolQm ef/tsf] bflh{lnª a:g] u/]sf] x'gfn] lghnfO{ ;f]xL ;dodf g} l/xf ul/Psf] eGg] v'Ng cfPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
114. lhNnf vf]6fª g]kf{ uflj; j8f g+= & a:g] kjg /fO{;d]t tLg hgf -ofd/fh /fO{, /ljg /fO{_ nfO{ ldlt @)^*.!.!^ ut] k|x/Ln] kqmfp u/L s'6lk6 u/]sf] eGg] ldlt @)^*.!.!( ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 oftgf k'li6 x'g] s'g} cfwf/ k|df0f gb]lvPsf], lghx¿ l/xf eO;s]sf] eGg] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
115. lhNnf ;f]n'v'Da' ;Nofg uflj; j8f g+= * a:g] efg'eQm lg/f}nf ldlt @)&#.@.@* ut] ;dfrf/ k|;f/0f u/]sf sf/0f s[i0fk|;fb zdf{ / k'is/ af]u6Ln] wDsL lbPsf] x'Fbf Gofo lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)&#.@.#) ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 b'j} kIfaLr lhNnf k|x/L sfof{no ;f]n'v'Da'df 5nkmnaf6 ldnfkq eO{ 6'ªuf] nflu;s]sf] eGg] b]lvFbf yk sf/afxL ug{ gkg{] ePsfn]], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
116. lhNnf vf]6fª lbQ]mn gkf @ l:yt xf]6n z'elbgdf sfd ug{] dfof tfdfª / lghsL 5f]/L k|s[lt tfdfªnfO{ ldlt @)&#.!.!! ut] df]afOn rf]/Lsf] cf/f]k nufO{ xf]6n ;~rfns;d]tsf JolQmx¿n] s'6lk6 ug'{sf ;fy} lghsL 5f]/LnfO{ of}g b'Jo{jxf/;d]t u/]sf] egL k|x/LnfO{ ph'/L lbPsf]df k|x/Laf6 k|efjsf/L cg';Gwfg gePsfn]] cfjZos cg';Gwfgsf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]usf] :jljj]sdf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf ldlt @)&#.*.!^ ut] ;Ddflgt cbfnt vf]6fªaf6 k}m;nf eO;s]sfn] yk sf/afxL ug{ gkg{] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 235
117. lhNnf cf]vn9'Ëf aNv' % cfFk6f/ a:g] s'df/axfb'/ tfdfªnfO{ ldlt @)^!.!).& ut] dfcf]jfbLx¿n] rGbf dfu ubf{ jfbljjfb ePsf]df sf/afxL ug{] wDsL lbPsfn] lj:yflkt x'g'k/]sfn] k'gM:yflkt u/fO{ kfpFm egL ldlt @)^@.$.!& ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghn] lhk|sf cf]vn9'Ëfaf6 ?= %),))).– -krf; xhf/_ /sd k|fKt u/]sf], d'Qm eO;s]sf], 3/hUuf lkmtf{ eO{ cfkm\g} ef]urng ub{] cfPsf] / xfn k'gM:yflkt;d]t eO;s]sf] eGg] b]lvFbf, k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
118. lhNnf cf]vn9'Ëf k"mnaf/L uflj; # ebf}/] a:g] ozf]bf sfsL{n] gful/stf lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)&#.#.!% ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg xFbf ldlt @)&#.$.$ ut] tyf lghsL cfdfn] gful/stf k|fKt ul/;s]sf] eGg] b]lvPsfn], k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
119. lhNnf afh'/f u|fdL0f k"jf{wf/ ljsf; sfo{qmdsf vl/bf/ s[i0faxfb'/ aflgofFnfO{ ldlt @)^).!).@^ ut] lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 ;f]wk'5sf] nflu af]nfO{ lhNnf k|x/L sfof{nodf nuL y'gfdf /fvL oftgf lbPsfn] bf]ifLpk/ sf/afxL u/LkfpFm egL ldlt @)^@.*.@& ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 tTsfnLg lhNnf k|zf;g sfof{nosf lgldQ k|d'v lhNnf clwsf/L ;'/]Gb| kf}8]n / lhNnf k|x/L sfof{nosf k|x/L gfoa pk/LIfs ;'lbk cfrfo{;d]tsf] cfb]zdf 36gfdf ;+Ung cGo k|x/L;d]tn] lgh s[i0faxfb'/ aflgofFnfO{ ldlt @)^).!).@^ ut] lhNnf k|zf;g sfof{no afh'/fdf af]nfO{ ;f]wk'5 ug'{5 egL lhNnf k|x/L sfof{nodf y'gfdf /fv]sf] tyf ;f]xL sfddf lghnfO{ oftgf lbPsf] eGg] b]lvg cfPsfn] ;f] ;DaGwdf u[x dGqfno, k|x/L k|wfg sfof{no, tTsfnLg k|d'v lhNnf clwsf/L, k|x/L gfoa pk/LIfs;d]tnfO{ ;f]wL ;ft lbgleq hfgsf/L dfu ug{], hfgsf/L k|fKt x'g gcfPdf cfof]un] plrt lg0f{o ug{] / kmfon k'gMcfof]usf] a}7sdf k]; ug{] lg0f{o ul/of] .
120. ef/t 3/ eO{ xfn g]kfnuGh gu/kflnsf jL/]Gb k|x/L Jofofdzfnf glhs rf}w/L c6f] df]jfON;df ld:qL sfd ug{] n'sdfg d]u/fgLnfO{ ldlt @)^@.!!.@# ut] laxfg g]kfnL ;]gfn] kqmfp u/L nu]sfn] hLjg/Iff u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 kLl8tsf] xfnsf] cj:yf a'‰g] k|of; ubf{ lgj]bs;d]t km]nf gk/]sf] eGg] kfOPsfn] ;f] ;DaGwdf If]lqo
236 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
sfof{no g]kfnuGh;Fu ;d]t ;xsfo{ u/L yk a'emL hfgsf/L k|fKt ePkl5 k'gM cfof]usf] a}7sdf k]; ug{] lg0f{o ul/of] .
121. lhNnf alb{of 7fs'/åf/f $ ;'t}of a:g] e"k]Gb|s];LnfO{ @)%* ;fn r}t @% ut] ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L @)^@.*.@& ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh e"k]Gb|s];LnfO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfsf] 7fs'/åf/f Aof/]sl:yt a/vbn u0fsf] 6f]nLn] @)%*.!@.@% ut] ;fFem %=)) ah]sf] ;dodf dfcf]jfbLsf] cf/f]kdf kqmfp u/L xfn;Dd a]kQf kf/]sf] zfxL g]kfnL ;]gfn] ldlt @)%*.!@.@% ut] alb{ofsf] 7fs'/åf/f uflj;cGtu{tsf j8f ufpFdf ;r{ ubf{ ;'/Iff 3]/f tf]8L efUbf e"k]Gb| vqLsf] ;'/IffsdL{sf] sf/afxLdf d[To' ePsf] eGg] egfO tYo;Ët /x]sf] kfOPg eGg] b]lvPsfn] ;f] ;DaGwdf a/vbn u0fsf tTsfnLg u0fkltnfO{ aGb;jfn k7fpg] / ;ft lbgleq hfgsf/L dfu u/L k|fKt ePkl5 k'gM cfof]usf] a}7sdf k]; ug{] lg0f{o ul/of] .
122. oftgf, s}nfnL lhNnf x;'lnof uflj; j8f g+= ! s] ufpF a:g] eLdaxfb'/ sf]nLnfO{ dfcf]jfbLsf] cfzª\sfdf ;'/IffsdL{n] ldlt @)%(.&.& ut] af}lgof k|x/L rf}sLdf nuL s'6lk6 u/]sf], P]hgsf] h'u]8fdf k;ndf al;/x]sf] ;dodf ;]gfsf] 6f]nLn] dfcf]jfbL egL s'6lk6 u/]sf / s]xL lbgkl5 dfcf]jfbLsf sfo{stf{n] klg lk6]sf sf/0f lghsf] dfgl;s cj:yf lalu|Psfn] lghdf cfl>t >LdtL, 5f]/f, 5f]/L, tyf lghsL j[4 cfdfsf] ljrNnL ePsf] / lghsf] pkrf/ u/fpg] s'g} ;|f]t gePsfn]] afnaflnsfsf] lzIffbLIff tyf k7gkf7gsf] Joj:yf / plrt Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^#.!!.@^ ut] cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh eLdaxfb'/ sf]nLnfO{ g]kfn k|x/Lsf sd{rf/L, g]kfnL ;]gf tyf dfcf]jfbL ltg} kIfaf6 s'6lk6 u/L zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf lbPsf] / lghsf] xfn;Dd klg zf/Ll/s cj:yf sdhf]/ /x]sf] eGg] b]lvPsfn] oftgf lbPafkt lghnfO{ ?=!,)),))).– -Ps nfv_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg, lghnfO{ pkrf/ vr{afkt ?= &%,))).– -krxQ/ xhf/_ pknAw u/fpgsf ;fy} lgoldt pkrf/sf] Joj:yf ldnfpg / bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lh sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
123. ;DklQ Iflt,g]kfnuGh, lhNnf afFs] sDbL ( a:g] x's'daxfb'/ s];Ln] ldlt @)^).&.@@ ut] g]skf -dfcf]jfbL_ n] wgdfn n'6L nu]sfn] Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL ldlt @)^$.(.!* ut] cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lghsf] ;DklQ Iflt ePsf] s'/f olsg u/L lhNnf k|zf;g sfof{non] -afFs]_ zflGt tyf k'gMlgdf{0f dGqfnodf Ifltk"lt{sf] /sd pknAw u/fpg n]vL k7fPsf]df kLl8tn] xfn;Dd klg k|fKt u/]sf] gb]lvPsfn] lghnfO{
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 237
Ifltk"lt{afkt ?=!,)@,)$).– -Psnfv b'O{ xhf/ rfnL;_ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
124. lhNnf afFs] srgfk"/ uflj; j8f g+= & a:g] lxdL vqLnfO{ ;f]xL 7fpF a:g] ;"o{bn u'Nd /f/f -d'u'_ sf l;ljn hjfg kbdf sfo{/t xl/nfn vqLn] ldlt @)%(÷)#÷@# df xftkft u/L cg'lrt sfo{ ug]{ pBf]u u/]sfn] cfjZos 5fglag u/L kfpFm eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg sfo{ ck'u b]lvPsfn] kLl8t :jo+nfO{ a'emL yk cg';Gwfg u/L k7fpg] ljifodf cfof]usf] If]qLo sfof{no, g]kfnuGhnfO{ kmfon;lxt n]vL k7fpg] lg0f{o ul/of] .
125. ;DklQ sAhf, lhNnf ?s'd, ljh]Zj/L uflj;cGtu{t pBf]u jfl0fHo ;‹, zfvf sfof{no rf}/hxf/Ldf cfa4 eO{ k;n ;~rfng ub}{ cfPsf Jofkf/Lx¿nfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ n] ufpF hg;/sf/ ;ldltdf Joj;fo btf{ ug]{ bafa lbFb} cfPsf, ;f]adf]lhd btf{ gu/]sf] egL ldlt @)^)÷)&÷!& ut] k;n u/L a;]sf lxdk|;fb zdf{sf] k;nsf] ;Dk"0f{ ;fdfg n'l6Psf] / cGo !( j6f k;nnfO{ aGb ug]{ ;"rgf 6fF; u/L uPsfn] n'l6Psf] ;fdfgsf] Ifltk"lt{ / cGo Jofkf/Lx¿nfO{ :jtGq ¿kdf Jofkf/ u/L hLljsf]kfh{g ug{ kfpg] jftfj/0f ldnfpg kxn ul/lbg egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lpk/ cfof]uaf6, cg';Gwfg k|fKt tYosf cfwf/df lgh xf]dk|;fb zdf{sf] k;n g]skf -dfcf]jfbL_ n] tf]8kmf]8 u/L cGbfhL ?=*,%),))).– a/fa/sf] Iflt ePsf] tTsfnLg ;dodf k|x/Laf6 d"NofÍg;d]t ePsf] kfOPsf] 5 . @)^) ;fndf ePsf] pQm d"NofÍg /sd dfq pknAw u/fpFbf Goflos gx'g] x'Fbf pQm Iflt d"NofÍg /sdnfO{ xfnsf] b]lvPsfn] lghsf] @)^) ;fnsf] Iflt d"NofÍgsf] /sd xfnsf] ahf/ d"Noadf]lhd sfod u/L Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
126. ad lj:kmf]6, lhNnf s~rgk'/ uflj; j8f g+= % s;'jf eGg] :yfgdf ldlt @)^!÷#÷!@ df tfTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ 5fkfdf/n] af]s]sf] lu|g]6 lj:kmf]6 x'Fbf ;f]xL :yfg a:g] ;j{;fwf/0f jif{ & sf] nf}xf}/fd /fgfsf] 36gf:yndfg} d[To' ePsf] / cGo tLghgf jif{ !) sf /fd;dfh /fgf, jif{ !! sf /fdl;+x /fgf tyf jif{ #) sf dfof/fd /fgf 3fOt] ePsf] ljifodf cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt tYosf cfwf/df d[ts nf}xf}/fd /fgfsf] kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{{ afkt ?= #,)),))).– nfv pknAw u/fpg, pQm 36gfdf k/L ckfË ePsf gfafns /fd;dfh /fgf / gfafns /fdl;+x /fgf lgh b'a} hgfnfO{ Ifltk"lt{{ ;fy} lgMz'Ns cf}ifwL pkrf/sf] Joj:yf ldnfpg g]kfn ;/sf/nfO{ n]vL k7fpg]] lg0f{o ul/of] .
238 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
127. ank"j{s a]kQf;Fu ;DalGwt /x]sf, xfnnfO{ ank"j{s a]kQf;DaGwL ph'/Ldf s'g} lg0f{o gug{], ank"j{s a]kQf;DaGwL ;Dk"0f{ ph'/L kmfonx¿sf] cWoog u/L 5'§} /fvL x]g{] lg0f{o ul/of] .
tfd]nL
128. ad lj:kmf]6 M lhNnf s}nfnL 6Lsfk'/ ! a:g] jif{ !% sf] Zofd;'Gb/ rf}w/L 6Lsfk'/ gu/kflnsfsf], s0ff{nL gbLsf] k'nglhs k'u]sf] ;dodf tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfn] dfcf]jfbLnfO{ nlIft u/L xfg]sf] uf]nLafns Zofd;'Gb/ rf}w/Lsf] bflxg] v'§fdf nfUg k'u]sf] / 3fOt] ePsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt tYox¿sf] cfwf/df lgh 3fOt]nfO{ Ps nfv ?lkofF Ifltk"lt{ pknAw u/fpg / lghsf] lg/Gt/ lgMz'Ns pkrf/sf] Joj:yf ldnfpg g]kfn ;/sf/nfO{ n]vL k7fpg]] lg0f{o ul/of] .
129. ad lj:kmf]6, alb{of lhNnf augfx uflj; j8f g+= # a:g] a'l4;fu/ Gof}kfg]sf] 3/df ldlt @)^@÷@÷@& df g]skf -dfcf]jfbL_ n] ad lj:kmf]6 u/fO{ Iflt k'¥ofPsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt tYosf cfwf/df lghsf] 3/df k'Ug uPsf] Iflt / 3/leqsf rn ;DklQ;d]t Iflt ePsf] a'lemPsf] / lghn] xfn;Dd klg sxLFst}af6 Ifltk"lt{ gkfPsf] x'bfF ;Dk"0f{ Ifltsf] d"NofÍg u/L pko'Qm Ifltk"lt{{ /sd pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ n]vL k7fpg] .
130. bf]nvf e';fkm]bf uflj; @ nfns'df/ l3l;ªnfO{ ldlt @)^*÷(÷@! Dff ;jf]{Rr cbfntdf /fwfb]jL ;'g'jf/;Fusf] Ifltk"lt{;DaGwL d'2fsf] tf/]v lng sf7df8f}Fdf /x]sf avt sf7df8f}F lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] cfb]z eGb} kqmfp k'hL{ljgf kqmfp u/L u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf yk tYo ;ª\sngsf nflu sf7df8f}Fsf nflu tTsfnLg k|d'v lhNnf clwsf/L /Tg]Zj//fh kf08], k|x/L pk/LIfs /fh]Gb| >]i7, k|x/L lg/LIfs hLjnfn r'8fn;d]tnfO{ aGb ;jfn n]vL k7fpg] .
131. lhNnf afh'/f u|fdL0f k"jf{wf/ ljsf; sfo{qmdsf vl/bf/ kbdf sfo{/t s[i0faxfb'/ aflgofnfO{ ldlt @)^)÷!)÷@^ ut] lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 ;f]wk'5sf nflu af]nfO{ lhNnf k|x/L sfof{nodf nuL y'gfdf /fvL oftgf lbPsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf kmfon ;+nUg tYo ljj/0fsf] cWoog ubf{ ph'/Lstf{ :jo++;Fu 36gfsf] ljifodf yk a'em\g] / kmfon ;+nUg tYodf pNn]lvt rfdn n'6kf6sf] 36gf ljifodf cGo sxLF ph'/afh'/ u/]–gu/]sf] ljifodf ;f]wL n]vL k7fpg]] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 239
132. ef/t :yfoL 3/e} g]kfnuGh rf}w/L c6f]df]afON;df ld:qL sfd ug]{ n'udfg d]s/fgLnfO{ ldlt @)^@÷!!÷@# df tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfn] kqmfp u/L nfu]sfn] l:ylt ;fj{hlgs u/L kfpFm eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ kqmfp u/]s} lbg ;fFemkv g]kfnuGhs} k'iknfn rf]sdf k'uL l/xf u/]sf] / xfn lgh g]kfnuGh pkdxfgu/kflnsfsf] sf/sfFbf]df cfˆg} Joj:ffo Pu|f] c6f] df]afON; ;~rfng u/L :jtGq hLjg JotLt ul//x]sf] kfOPsfn] ank"j{s a]kQfsf] tYofÍaf6 nut s§f u/L ph'/L 6'ª\Uofpg] lg0f{o ul/of] .
133. lhNnf k;f{, jL/uGh pkdxfgu/kflnsf afn dlGb/sL lzlIfsf zflGt cof{nn] lgodfg';f/ kfpg'kg]{ kfl/>lds gkfPsfn] kfl/>lds lbnfO{ dfgj clwsf/ ;+/If0f u/L kfpFm eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg k|fKt tYo k|df0fn] pQm ljifo s/f/Lo bfloTjsf] ljifo b]lvPsf] x'Fbf cfof]usf] If]qflwsf/leq gkg]{ b]lvPsfn] k|:t't ph'/L vf/]hL ug]{ .
134. hgsk'/, Zofd lszf]/ ofbjsf] xTof, tfd]nLdf /fVg] .
135. lj:yflkt, clgns'df/ lk|obzL{, pQm ph'/Lx¿df pNn]lvt l;of/fd ofbjsf] xTof ;DaGwdf cfof]udf ph'/L kg{ cfP–gcfPsf] a'emL kg{ cfPsf] eP tLg} hgfsf] ph'/L;Fu} /fvL cWoog u/L k]; ug]{ . k'gMk]; ug]{
136. lhNnf af/f lkk|f l;d/f ! 3/ eO{ g]kfnL ;]gfdf sfo{/t k|df]bljqmd l;+xsf] 3/hUuf @)^%÷^÷^ df g]skf -dfcf]jfbL_ sfo{stf{n] sAhf u/L ;'s'Daf;LnfO{ ljt/0f u/]sf] eGg] ljifodf cfˆgf] 3/hUuf lgjf{w ¿kdf pkef]u ug]{ jftfj/0f ldnfO{ lbg cfjZos kxn ul/lbg] ;DaGwdf g]kfnL ;]gf, sfo{/yL ljefuaf6 cfof]unfO{ k|fKt lgj]bgdf cfof]uaf6 ePsf] cg':fGwfg ;+nUg k|df0fsf cfwf/df lg0f{o ug'{k"j{ lgh k|df]bljqmd l;+xnfO{ 3/hUuf sAhf;DaGwL xfnsf] Joa:yf s]–s:tf] 5 egL kqfrf/ ug]{ .
137. lhNnf k;f{ jL/uGh sf/fuf/df /x]sf s}bLaGbLn] y'g'jfsf] clwsf/ ;DaGwdf btf{ u/fPsf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwgdf k|fKt k|ltj]bgsf] tYodf pNn]lvt l;kmfl/;;Fu d]n vfg] u/L cfof]uaf6 o;cl3 g} gLltut l;kmfl/;x¿ ePsf] k|ltj]bg;d]t k|sfzg ePsf] / pQm ljifox¿ ;d]l6;s]sf] x'Fbf cfufdL lbgdf pQm l;kmfl/;x¿sf] sfof{Gjogsf nflu ;DalGwt lgsfonfO{ lg/Gt/ bafa ;[hgf ug'{kg]{ . xfn o; ph'/LnfO{ tfd]nLdf /fVg] .
138. lhNnf k;f{ j8f g+= ( /fd6f]n 8]/f u/L a:g] ;fljlq / zq'Wg kf08]nfO{ k|x/L wDsL lbPsf] / b'Jo{jxf/ u/sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfgsf] qmddf k|fKt tYoaf6 / lgh ph'/Lstf{ :jo++dn] xfn ;d:of g/x]sf]n] ph'/L
240 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
tfd]nLdf /flvlbg" egL ldlt @)^(÷(÷@% df cfof]u;dIf pkl:ylt eO{ eg]adf]lhd ph'/L tfd]nLdf /fVg'' .
139. lhNnf slkna:t' :yfoL 3/ eO{ k;f{ jL/uGh @ a:g] df]=co"j vfFnfO{ @)^*.#.@* ut] g]kfn k|x/Ln] kqmfp u/L u}/sfg'gL y'gfdf /fvL b'Jo{jxf/ u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt tYosf cfwf/df ;'/IffsdL{n] lgh df]= co'j vfFnfO{ ;'/Iff k|bfg ug]{ pb]Zon] k|x/L lgu/fgLdf /fv]sf] s'g} lsl;dsf] dfgj clwsf/ pNn‹g u/]sf] gkfPsfn] ph'/L vf/]h ug]{ .
140. lhNnf l;/fxf, nfxfg gkf $ a:g] bLkf 7fs'/nfO{ ckx/0f z}nLdf dfOtL kIfn] lnP/ uPsf] / Onfsf k|x/L sfof{nodf k6s–k6s cg'/f]w ubf{ s'g} ;'g'jfO gePsf] ph'/L ;DaGwdf o; cfof]uaf6 cg';Gwfgsf qmddf lgh bLkf 7fs'/ ;s'zn cfkm\gf] ktL ldlyn]z ofbj;Fu cfkm\gf] 3/df /x]sf]n] ph'/L 6'ª\Uofpg lnlvt hfgsf/L u/fPsfn] kmfon ;+nUg sfuhftsf cfwf/df ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f lgodfjnL @)^( sf] lgod !)-!_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
141. lhNnf kfFry/ lkmlbd ! lgjf;L k|]daxfb'/ sfkm\n] nufot !$ hgfsf] 3/hUUffdf ldlt @)^).$.@@ ut] ;+o'Qm ;'/Iffkmf}hn] j]; SofDk :yfkgf ug{ sAhf u/]sf] ;DaGwfdf kg{ cfPsf] ph'/Ldf cfof]usf] cg';Gwfgsf qmddf k|fKt tYosf cfwf/df xfn lghx¿sf] 3/ tyf hUufx¿ lkmtf{ e};s]s]f, k|of]]u u/]afktsf] sl/a !@ jif{sf] efu e'QmfgL u/]s]f clwu|x0f u/]/ lkmtf{ gePsf] 3/ tyf hUufsf] ;d]t d'cJhf lbO;s]s]f eGg] cfwf/df ph'/L 6'ª\Uofpg dgfl;j b]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod #) sf] pklgod !-3_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
142. lhNnf Onfd sGofd uflj; $ sL uLtf utf{}nfnfO{ tTsfnLg g]skf dfcf]jfbLn] ckx/0f u/L nu]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt tYosf cfwf/df xfn lgh uLtf utf}{nfsf] ljjfx e};s]sf] / ef/tsf] sf]nsQfl:yt Ps c:ktfndf :6fkm g;{sf] ¿kdf /x]sf], lghsf] ph'/L ;DaGwdf yk sf/afxL ug{ gkg{] eGg] lghsL cfdf k|]df e§/fO{ -utf{}nf_sf] aofg ;+Ung k|df0fsf cfwf/df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod #) sf] pklgod !-3_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
143. lhNnf cf]vn9'ª\ufcGt{ut :yfgLo lgsfodf sfo{/t t]haxfb'/ a'9fyf]sL;d]t cGo !( hgf uflj; ;lrj / cGo k|fljlws sd{rf/L;d]tnfO{ tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ n] wDsL lbPsf], /flhgfdf lbg bafa lbPsf] sf/0f k];fut
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 241
clwsf/af6 jl~rt ePsf] eGg] ;fd"lxs ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 t]haxfb'/ a'9fyf]sLsf] ;DaGwdf lgh k'gM:yflkt e};s]sf] / g]kfn ;/sf/af6 Ifltk"lt{;d]t kfO;s]sf] b]lvP tfklg cGo ph'/Lstf{sf ;DaGwdf s'g} hfgsf/L cg';Gwfg ;+nUg gb]lvPsfn] cg';Gwfg cw'/f] b]lvPsf] x'Fbf cGosf] xsdf s]–s:tf] cj:yf /x]sf] 5 ;Dk"0f{ a'emL k7fpg pIf]sf vf]6fªnfO{ n]vL k7fpg]] .
144. lhNnf ;Kt/L /fli6«o k|hftGq kf6L{sf lhNnf sfo{ ;ldltsf ;efklt Pjd\ If]q g+=# sf pd]bjf/ >L uf]ljGb l;+xnfO{ Hjfnf l;+x ;d"xn] ldlt @)^$÷!@÷# df lgoGq0fdf lnO{ n'6kf6 u/]sf] 36gf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgsf qmddf lgh :jo++nfO{ e]6 u/L k|fKt hfgsf/Lsf cfwf/df xfn s'g} ;d:of g/x]sf], pQm ph'/L kf6L{n] lghnfO{ s'g} hfgsf/L glbO{ btf{ u/fPsf], 36gf 36\bfsf avt;d]t cfkm"n] Tolt uDeL/ ¿kdf glnPsf] / xfn ;fdfGo ¿kdf ;xh hLjg JotLt e}/x]sf] xF'bf ph'/L 6'ª\UofOlbg cfu|x u/]adf]lhd /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o .
145. lhNnf l;/fxf demf}/f uflj; –! 3/ ePsf /fdglugf ofbjsf] @)^#÷!÷!* ut] g]skf -dfcf]jfbL_ n] ;DklQ sAhf u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt k|ltj]bgsf cfwf/df kLl8t;Fu k|ToIf lnOPsf] hgsf/L;d]taf6 xfn lghsf] sAhf ;DklQ lkmtf{ e};s]sf] / s'g} 8/, wfs wDsL;d]t g/x]sf] ;fdfGo / ;xh hLjg JotLt e}/x]sf] xF'bf ph'/L 6'ª\UofOlbg] aofg ;+nUg k|df0fsf cfwf/df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o .
146. lhNnf l;/fxf l;;jgL & a:g] ef};fO{ d08n / P]=P]= a:g] x]dntf rf}w/LaLr k|]d ljjfx ePsf] ljifodf cGt/hftLo ljjfxsf] ljifodf ufpF ;dfhn] dfgl;s tgfj lbPsf] / lj:yflkt u/fPsf] eGg] 36gf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 k|fKt tYosf cfwf/df tTsfnLg 36gfsf] ljifodf ufpF ;d'bfo ldnL 5nkmn / d]nldnfk e};s]sf], xfn ;d'bfod} /xL kfl/jfl/s hLjg JotLt ul//x]sf, 5'jf5't e]befj g/x]sf] eGg] kfOPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_/ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o .
147. lhNnf k;f{ pkdxfgu/kflnsf Og/jf a:g] df]xDdb ldof cG;f/Lsf] ldlt @)^^ sflQs !@ ut] ;z:q k|x/lsf] s'6lk6af6 d[To' ePsf] 36gf ;DaGwdf kmfon ;+nUg sfuhftaf6 pQm 36gf nLnf k|x/L sfof{no, k;f{df hfx]/L kg{ uO{
242 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
k|x/lsf] !) g= 8fo/Ldf st{Jo Hofg zLif{sdf d'2f btf{ eO{ cg';Gwfg eO/x]sf] b]lvPsfn] o; ph'/LnfO{ cu|flwsf/ lbO{ s]Gb|Lo sfof{noaf6} xfnsf] cj:yfsf] ljifodf hfgsf/L dfu u/L lhNnf k|x/L sfof{no k;f{nfO{ kqfrf/ u/L yk a'emL k'gM k]; ug{] .
148. lhNnf vf]6fª g]kf{ & a:g] /ljg /fO{nfO{ k|x/Låf/f lx/f;tdf /fv]sf] ;dodf s'6lk6 tyf oftgf lbPsf] eGg] ldlt @)^*.!.!( sf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgsf] qmddf :jo++ kLl8tnfO{ e]6L hfgsf/L lnFbf xfn cj:yf ;fdfGo /x]sf], :jtGq ¿kdf hLjgofkg e}/x]sfn] ph'/L 6'ª\UofOlbFbf x'G5 eGg] hfgsf/L u/fPsf] kmfon ;+nUg b]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
149. lhNnf af/f lkk|f uflj; # 3/ eO{ k;f{ lhNnf jL/uGh pkdxfgu/kflnsf j8f g+= !* a:g] /]0f'b]jL l;+x / lghsf] b'O{ hgf 5f]/L ;'dg l;+x / ;f]gL l;+x;d]t tLg hgfnfO{ ldlt @)^* efb| @# ut] 3/af6} ljgfk'hL{ k|x/Ln] kqmfp u/L lgoGq0fdf lnPsf] / lx/f;tdf /fv]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf :ynut cg'udgsf qmddf kLl8t :jo++nfO{ e]6L hfgsf/L lnFbf xfn xfdL :jtGq ¿kdf hLjg JotLt ul//x]sf 5f}F, ;f] ljifo la;{g rfxG5fF}, xfd|f] ph'/L 6'ª\UofOlbFbf x'G5 eGg] hfgsf/L lbPsf] kmfon ;+nUg b]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
150. lhNnf ef]hk'/ af]lvd uflj; $ a:g] pQ/wg /fO{ / P]=P]=uflj; * a:g] w'j|s'df/ tfdfªnfO{ ldlt @)^(÷@÷& df ;'Gtn] k|x/L rf}sLdf sfo{/t k|x/Lx¿af6 lgoGq0fdf lnO{ oftgf lbPsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 tTsfn} ;DalGwt sfof{nox¿df kqfrf/ ePsf], lghx¿lj?4 ;fj{hlgs ck/fw P]gcGtu{t d'2frnL sf/afxL 6'ª\UofO;s]sf], xfn lghx¿ :jtGq ¿kdf hLjgofkg u/L cfPsf] kmfon ;+nUg k|df0fsf cfwf/df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
151. lhNnf l;/fxf hdbx ( df lx/f ;bfnfO{ ;fj{hlgs Ogf/df kfgL eg{ hfFbf tfdfª ;d'bfosf dlxnfn] lje]b u/]sf] / s'6lk6;d]t u/]sf] eGg] ldlt @)^(÷#÷% sf] ph'/Lsf] ljifodf :ynut cg'udgsf qmddf a'em\bf pQm 36gfdf tTsfn} :yfgLo dlxnf clwsf/sdL{ / blnt clwsf/sdL{x¿sf] kxndf Onfsf k|x/L sfof{no ldr}{ofsf] /f]xj/df d]nldnfk ePsf], kL8sn] uNtL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 243
:jLsf/ u/L dfkm dfu]sf] xfn s'g} ;d:of g/x]sf] eGg] kmfon ;+nUg tYosf cfwf/df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_/ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
152. lhNnf l;/fxf j:tLk'/ uflj; j8f g+= # a:g] /Tg;fu/ Kofs'/]nnfO{ k|x/Ln] oftgf lbPsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bg / kLl8tsf] cfdfa'af / ph'/Lstf{ :jo+n] ph'/LnfO{ cufl8 a9fpg'kb}{g egL cfof]usf] cg';Gwfg 6f]nLnfO{ hfgsf/L lbPsf] xF'bf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_/ -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o .
153. lhNnf ;'g;/L, a/fxIf]q uflj; j8f g+= ! df /x]sf] g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf ePsf] >L /fwfs[i0f j]b j[4f>dnfO{ lj=;+= @)%( ;fnb]lv ef]uflwsf/ lbPsf] hUufdf j]b j[4f>dsf] ejgdf a;L @)!% ;fnb]lv a;f]af; ul//x]sf @# 3/ kl/jf/nfO{ ldlt @)&)÷(÷!% ut] #% lbgleq hUuf vfnL ul/lbg" egL ;fj{hlgs ;"rgf hf/L ePsfn]] pko'Qm ljsNk;lxt Gofof]lrt 9ª\un] k'g:yf{kgf u/L p7fOg] jftfj/0f ldnfOof];\ eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 :ynut cg'udgsf qmddf k|fKt tYox¿sf cfwf/df k|zf;gn] pko'Qm sfg'gL k|lqmof k'¥ofO{ vfnL u/]sf], ;'?df ;fdfGo ;d:of cfP tfklg ;fd"lxs 5nkmn u/L pQm 7fpF a;f]af; u/l/x]sfx¿sf] lrQ a'emfPkl5 /fhLv';Ln] 5f8]/ hfg'ePsf] eGg] hfgsf/Lsf cfwf/df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pk lgod @ / % adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
154. lhNnf emfkf latf{df]8 @ lgjf;L !@ jifL{o rlGb|sf 9sfnnfO{ P]=P]= lgjf;L zDe' e08f/Ln] ldlt @)&! c;f]h @$ ut] ha/h:tL s/0fL ug{ vf]h]sf] cf/f]kdf Onfsf k|x/L sfof{no latf{df]8df ha/h:tL s/0fLsf] pBf]u ljifodf d'2f rnfO{ ;lsPsf] eP tfklg ljleGg kIfx¿af6 cf/f]lktnfO{ 5'6fpg] cfzÍf /x]sf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf o; ph'/LnfO{ cu|flwsf/ lbO{ lhNnf cbfnt emfkfnfO{ kqfrf/ u/L km};nfsf] skL dfUg], s]Gb|Lo sfof{noaf6 cfjZos kqfrf/ ug]{ / km};nfsf] skL k|fKt ePkl5 cfof]udf k'gM k]; ug{] .
155. lhNnf wg'iff, hgsk'/ pkdxfgu/kflnsf j8f g++= ! a:g] jif{ @% sf] ;'wL/s'df/ dxtf]nfO{ ldlt @)&!÷)&÷@^ ut] lhNnf k|x/Ln] ljgfk'hL{ kqmfp u/L y'gfdf /fv]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt tYysf cfwf/df lghnfO{ ;fj{hlgs ck/fwcGt{ut Goflos lx/f;tdf /fvL sf/afxL ePsf] kqmfp k'hL{ / :jf:Yo k/LIf0f k|ltj]bg;d]t k|x/Laf6 pknAw u/fPsf] b]lvFbf lgh ;'wL/s'df/ dxtf]sf] bfaL ;To ePsf] gb]lvFbf k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -
244 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -!_ -ª_ adf]lhd vf/]h ug{] .
156. lhNnf ;'g;/L, sKtfgfuGhuflj; j8f g+=# sf lbgfgfy d]xtfnufot ;ft hgf JolQmnfO{ @)&@ c;f/ !^ ut] cGbfhL /ftL !)M#) sf] ;dodf sKtfgu0fl:yt g]kfnL ;]gfsf] u'Nddf sfo{/t tLg hgf ;]gfx¿n] cGwfw'Gb s'6lk6 u/L gf} /fpG8 xjfO{ kmfo/;d]t u/]/ qf; ;[hgf u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfg k|fKt k|ltj]bgdf pNn]v ePcg';f/ pQm 36gf ;DaGwdf ;]gfsf] tk{maf6 ;Dk"0f{ pkrf/ vr{ / Ifltk"lt{ kLl8tx¿nfO{ pknAw u/fPsf], xfn ldnfkq eO;s]sf] s'g} ;d:of 5}g, cfof]un] yk cg';Gwfg ug'{gkg{] eGg] kLl8t :jo++sf] egfO /x]sf] kfOPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ / -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o .
157. lhNnf dsjfgk'/ x]6f}+8f pkdxfgu/kflnsf j8f g++= @ a:g] l8ns'df/L uf}tdn] ljB't\ k|flws/0fn] lghsf] 5tdflyaf6 xfO6]G;g -!#@ s]=eL_ nfOg tfgL u}/lhDd]jf/Lk"0f{ sfo{ u/]sf] pQm xfO6]G;gnfOg x6fO{ kfpFm egL cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cfjZos cg';Gwfgsf nflu kqfrf/ x'bfF g]kfn ljB't\ k|flws/0fn] lbPsf] hfgsf/Lcg';f/ pQm ljifodf cfof]hgf k|d'vnfO{ ljkIfL agfO{ lbPsf] lgif]wf1f, k/dfb]z d'2f k'g/fj]bg cbfntdf bfo/ eO{ lgj]bssf] bfaL k'Ug g;Sg] egL g]kfn ljB't\ k|flws/0fsf] kIfdf km};nf e};s]sf] kfOPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -!_ -ª_ adf]lhd vf/]h ug{] .
158. lhNnf emfkf bds gkf j8f g+= ^ lgjf;L lvgdfof lzjfsf]6LnfO{ ->Ldfg\_ klt;lxt 3/ kl/jf/af6 lx+;f ePsf] / tLg hgf 5f]/f5f]/L;lxt 3/af6 lgsfnf u/L lj:yflkt u/fPsf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf kmfonsf] lj:t[t cWoog u/L kLl8tsf] xfnsf] cj:yf s]–s:tf] 5<;f]wL kqfrf/ ug{] / hfgsf/L k|fKt ePkl5 k'gM cfof]]udf k]; ug{] .
159. lhNnf vf]6fª lbQm]n gu/kflnsf j8f g+=!# l:yt cf]8f/ a:g] k|s[lt /fO{nfO{ anfTsf/ u/]sf] z/L/ aGws u/L dfgj a]rlavgsf] k|of; u/]sf];DaGwL ph'/Ldf k|x/laf6 k|efjsf/L sf/afxL gePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 pQm ph'/L lhNnf k|x/L sfof{noaf6 cufl8 a9fO{ lhNnf cbfnt vf]6fªdf k]; e};s]sf] / Ps hgf k|ltjfbL w/f}6Ldf l/xf eO{ d'2f ljrf/fwLg /x]sf] b]lvPsfn] kLl8tsf] dfubfaLadf]lhd cfof]uaf6 yk sf/afxL ul//xg kg{]
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 245
gb]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ / -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
160. lhNnf l;/fxf, wgu9L gu/kflnsf # sf lnlnof dlns / hx/L dlnssf kl/jf/x¿ ldlt @)&#÷&÷@! Dff 57LdfO{sf] k"hfdf kf]v/Ldf c3{ lbO{ k"hfcfhf ug{ nfUbf u}/blnt ;d'bfon] k"hf ug{ glbO{ v]b]sf] / hftLo 5'jf5't s;'/ u/]s]f egL :yfgLo k|x/Ldf ph'/L u/]sf]df k|x/L rf}sLaf6 s'g} sf/afxL gePsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf lhNnf k|x/L sfof{no, l;/fxfaf6 k|fKt hfgsf/Lcg';f/ pQm ljifodf Onfsf k|x/L sfof{no nfxfg, l;/fxfdf hftLo 5'jf5't tyf lje]b zLif{sdf d'2f btf{ u/L cfjZos cg';Gwfg sfo{ eO/x]sf] hfgsf/L kmfon ;+nUg b]lvPsfn] lhNNff k|x/L sfof{no l;/fxfnfO{ xfn;Ddsf] cg';Gwfg ljj/0f / ;f] ph'/Ldflysf] sfd sf/afxLsf] af/]df ljj/0f dfu u/L ;ft lbgleqsf] Dofb n]vL k7fpg] / hfgsf/L k|fKt ePkl5 k'gM k]; ug{] .
161. lhNnf ;Kt/L klZrd lkk|f j8f g+= * a:g] cl;nfn ;bfnfO{ jg clws[tåf/f lgoGq0fdf lnO{ ljgfkqmfpk'hL{ ;Kt/Lsf] ¿kgL lx/f;tdf /fvL oftgf lbO/x]s]f eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfgsf] qmddf lhNNff jg sfof{no, ;Kt/Ln] pknAw u/fPsf] hfgsf/Laf6 sfg'gL k|lqmofadf]lhd g} kqmfp ul/Psf], /Ltk"Jf{ssf] Dofb yk u/L d'2fsf] k|lqmof cufl8 a9fPsf] / oftfgf lbPsf] ;d]t gb]lvPsf] x'[Fbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod ! -ª_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
162. ;DklQ sAhf, lhNnf af/f u8xn uflj; j8f g+ ^ a:g] hjfx/k|;fb ;fx t]nLsf] cGgafnL tyf hUuf;d]t ldlt @)^#.$.!* df g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] sAhfdf lnPsf] eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghsf] cGgafnL n'l6Psf], sl/a rf/ jif{;Dd ;ft laufxf hUuf;d]t g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] sAhfdf lnPsf] / lghsf] ljj/0f zflGt tyf k'glg{df{0f dGqfnosf] cfGtl/s ¿kdf lj:yflkt JolQm kl/jf/sf] ljj/0f k|ltj]bgdf ;d]t pNn]v /x]sf]] xfn;Dd s'g} /fxt tyf Ifltk"lt{ /sd k|fKt u/]sf] gb]lvPsfn] lghsf] Ifltsf] pko'Qm d"NofÍg u/L Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] .
163. ;DklQ sAhf, lhNnf af/f u8xn uflj; j8f g+ ^ a:g] /fh]Gb|k|;fb ;fx t]nLsf] cGgafnL tyf hUu;d]t g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] sAhfdf lnPsf] eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgk|fKt tYosf cfwf/df lghsf] cGgafnL n'6kf6 / hUuf;d]t g]skf -dfcf]jfbL_ n] sl/a rf/ jif{;Dd hUuf sAhfdf
246 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
lnPsf] lghx¿sf] ljj/0f zflGt tyf k'glg{df{0f dGqfnosf] cfGtl/s ¿kdf lj:yflkt JolQm kl/jf/sf] ljj/0f k|ltj]bgdf ;d]t pNn]v ePsf] kfOPsf] t/ xfn;Dd s'g} /fxft tyf Ifltk"lt{ /sd lnPsf] gkfOPsf] x'Fbf sAhf cjlwsf] Ifltsf] plrt d"NofÍg u/L Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] .
164. ;DklQ sAhf, lhNnf af/f u8xn uflj; j8f g+ ^ a:g] pk]Gb| ;fx t]nLsf] cGgafnL tyf hUuf;d]t g]skf -dfcf]jfbL_ n] ldlt @)^#.$.!* \df sAhfdf lnPsf] eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgk|fKt tYosf] cfwf/df lghsf] cGgafnL tyf hUuf;d]t g]skf -dfcf]jfbL_ n]] sAhfdf lnPsf] kfOPsf] ;fy} zflGt tyf k'glg{df{0f dGqfnosf] cfGtl/s ¿kdf lj:yflkt JolQm kl/jf/sf] ljj/0f k|ltj]bgdf ;d]t lghsf] gfd pNn]v ePsf] t/ xfn;Dd s'g} /fxt tyf Ifltk"lt{ k|fKt gePsf] kfOPsfn] sAhf cjlwsf] Ifltsf] plrt d"NofÍg u/L Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ .
165. lhNnf h'Dnf sflt{s :jfdL uflj;–$ a:g] /fhaxfb'/ vqLn] cfkm"nfO{ ;'/IffsdL{åf/f oftgf lbPsf] egL btf{ u/]s]f ph'/L ;DaGwdf ;f]xL Aoxf]/fsf] lghs} ph'/Ldf cfof]uaf6 @)&#÷!÷@* df g} lg0f{o eO;s]sf] kfOPsfn] s]xL ug{' gkg]{ x'Fbf ph'/Lsf] nfut s§f u/L lbg] .
166. 3fOt]], lhNnf sflnsf]6, s'dfn ufpF % a:g] bz/y pkfWofonfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ n] @)%(÷!!÷!) df hgsf/afxLsf] gfddf s'6lk6 ubf{ 9f8sf] g;fdf c;/ kg{ uPsf] eGg] ph'/L ;DaGwdf lghsf] pkrf/df nfu]sf] vr{ d"NofÍg u/L pkrf/ vr{ tyf Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] .
167. lhNnf afFs] a]txgL uflj; j8f g+ ( a:g] sdnk|;fb clwsf/LnfO{ tTsfnLg zfxL g]kfnL ;]gfn] ldlt @)%(÷%÷% df kqmfp u/L zf/Ll/s oftgf lbPsfn]] 5fglag u/L kfpFm eGg] ;DaGwdf ldlt @)^#÷!@÷@( df ph'/L kg{ cfPsf] pQm ph'/L cg';Gwfgsf] qmddf k|fKt hfgsf/Lcg';f/ ldlt @)^$÷!@÷% ut] /ftL lghsf] c1ft ;d"xåf/f d[To' ePsf], tTkZrft\\ lghsf] kl/jf/n] ?=!),)),)))÷– -b; nfv ?lkofF_ Ifltk"lt{ k|fKt u/]sf], lghsL >LdtL;d]tn] xfn s'g} bfaL g/x]sf] eGg] hfgsf/L;d]tsf cfwf/df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) sf] pklgod -@_ / -%_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 247
168. a]kQf, lhNnf alb{of wwjf/ uflj; j8f g+= * a:g] sGx}ofnfn rf}w/L, ;'/]z rf}w/L, s0f{axfb'/ yf¿nfO{ ldlt @)%* ;fn r}t ! ut]sf lbg lbp;f] !M)) ah]sf] ;dodf ;'/IffsdL{n] ufpFn]x¿nfO{ nv]6\b} hfFbf lgh tLg hgfnfO{ sAhfdf lnO{ uf]nL xfgL df/]sf] / nf; ;'/IffsdL{n] g} uf8Ldf xfnL nu]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfgk|fKt tYosf cfwf/df lghx¿nfO{ ;'/IffsdL{n] g} kqmfp u/L a]kQf kf/]sfn] pQm sfo{df ;+nUg tTsfnLg dWoklZrd k[tgfklt, tTsfnLg alb{of lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/L tyf 36gfdf ;+nUg /Defk'/ Aof/]ssf tTsfnLg k|d'vnfO{ klxrfg u/L tTsfn sfg'gadf]lhd sf/afxL cufl8 a9fpg, kLl8t kl/jf/nfO{ cGtl/d /fxt :j¿k ?=!,)),))).–-cIf]/kL Ps nfvdfq_ pknAw u/fpg / lghx¿ a]kQf /x]sf] eGg] ;DaGwdf l:ylt ;fj{hlgs ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
169. sf7df8f}F lhNnf, sfdgkf j8f g+= !& 8]/f u/L a:g] /fh kl/of/nfO{ lg? g]kfnLsf] lgj]bgsf cfwf/df dxfgu/Lo k|x/L j[Q, ;f]x|v'§]af6 vl6Psf k|x/Ln] 8]/faf6} kqmfp u/L nu]sf]df k|x/Ln] s'6lk6 ubf{ 3fOt] ePsf]df pkrf/sf] nflu xfn /fli6«o 6«df ;]G6/sf] a]8 g+= @)% df pkrf/ e}/x]sf], lghsf] lgMz'Ns pkrf/ / 36gfsf] 5fglag ul/kfpFm egL k|fKt ePsf] ph'/Lsf] ;DaGWdf cfof]usf] k|f/lDes cg';Gwfgsf] qmddf lghnfO{ k|x/Ln] u/]sf] s'6lk6sf sf/0f :kfOgn OGHo'/L eO{ z/L/sf] sDd/d'lgsf efux¿ grNg] cj:yfdf pkrf/ e}/x]sf] kfOof] . la/fdLsf] cfly{s cj:yf sdhf]/ b]lvPsfn] lghnfO{ h]–h] pkrf/ ug'{kg]{ xf], ;f]sf] ;Dk"0f{ vr{ g]kfn ;/sf/n] Joxf]g]{ u/L lgMz'Ns pkrf/sf nflu t'?Gt Joj:yf ug{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g, @)^* sf] bkmf (-%_ / !! -@+_ adf]lhd g]kfn ;/sf/nfO{ cfb]z lbg] / cfb]z t'?Gt sfof{Gjog u/L cfof]unfO{ hfgsf/L u/fpg] lg0f{o ul/of] . ;fy} 36gfsf] yk cg';Gwfg tTsfn cufl8 a9fpg cfof]usf] pkIf]qLo sfof{no, nlntk'/nfO{ lgb]{zg lbg] lg0f{o ul/of] .
170. nlntk'/ lhNnf uf]bfj/L gu/kflnsf j8f g+= ! a:g] jif{ @) sL ;':df 3n] kf]v|]nnfO{ ldlt @)&$.*.@ df 3/ kmls{/x]sf] cj:yfdf nlntk'/ lhNnfsf] afF8]ufp glhs} uf]bfj/L vf]nfdf ckl/lrt JolQmx¿n] cfqmd0f u/L 6fpsf]df 9'ª\ufn] xfgL a]xf]; agfPsf] . ef]lnkN6 km]nf kf/L c:ktfn nluPsf]df nfdf] ;do;Ddsf] pkrf/kZrft\\ xf];df cfPsf] . lghnfO{ a]xf]; kf/L anfTsf/;d]t u/]sf], pkrf/ vr{ tyf cfhLjg e/0fkf]if0fsf] nflu kxn ul/kfpFm eGg] ;d]tsf] Aoxf]/f pNn]v eO{ k|fKt x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfh k]; x'g cfPsf] ldl;ndf cfof]usf] k|f/lDes cg';Gwfgsf] qmddf k|fKt x'g cfPsf tYox¿sf] cfwf/df o; ljifodf ;Ddflgt nlntk'/ lhNnf cbfntdf d'2f
248 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
ljrf/fwLg cj:yfdf /x]sf] b]lvof] . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g,@)^* sf]bkmf $-!_ -v_ adf]lhd k|:t't ljifo dfgj clwsf/sf] ;d]t ljifo /x]sf] b]lvFbf pNn]lvt bkmfadf]lhd cg';Gwfgsf nflu ;DalGwt cbfntaf6 cg'dlt÷:jLs[t lng] lg0f{o ul/of] . o;sf] ;fy} cbfntaf6 cg'dlt÷:jLs[lt k|fKt ePdf / cfjZostf b]lvPdf lgDgad]lhdsf ljifout ljz]if1x¿sf] ;ldlt agfO{ cg';Gwfg ug{] u/fpg] lg0f{o ul/of]]M
-s_ kLl8tzf:qdf ljif]z1tf xfl;n u/]sf] ljz]if1 —! -v_ lrlsT;s —! -u_ dlxnf clwsf/sf If]qdf ax;k}/jL ug{] dlxnf sfg'gsdL{ — !
171. != Hfgsk'/b]lv klZrd b"wdtL gbLsf] lsgf/ a;la§L -x'nfsL /fhdfu{_ df @)&@ c;f]h !$ ut] ;+o'Qm nf]stflGqs dw];L df]rf{n] dfgj ;fª\nf] agfO{ k|bz{g ul//x]sf] ;dodf ;ftj6f nf;x¿ km]nf k/]sf / tLnf;x¿ dw]; cfGbf]ngsf] qmddf a]kQf ePsf JolQmx¿sf] x'g ;Sg] eGb} ljleGg ;~rf/dfWoodx¿df ;dfrf/ ;fj{hlgs ePkl5 cfof]usf] If]qLo sfof{no hgsk'/n] :jod\ ph'/L u|x0f u/]sf] .
@= klxrfg gv'n]sf zjx¿sf] Pslqt tYofÍ tof/ u/L cGt/f{li6«o dfGo 9fFrfdf j]e;fO6df k|sflzt ug]{ tyf b'?:t /fVg] sfo{ ug{ ;Gbe{df g]kfn k|x/Laf6 uDeL/ ¿kdf sfo{ gePsf], lj=;+= @)&@.!.!@sf] e"sDksf] sf/0f d[To' ePsf t/ klxrg v'Ng g;s]sf zjx¿sf] ckdfg ePsf] x'Fbf To:tf zjx¿sf] klxrfg jf kl/ro v'Ng] u/L clen]v /fVg] sfo{ tTsfn ;'?jft ug{ / klxrfg v'Ng} g;s]sf zjx¿sf] ljj/0f PsLs[t u/L cGt/f{li6«o cEof;cg'¿k ;fj{hlgs u/L cBfjlws ub}{ n}hfg]tkm{ sf/afxL ul/kfpFm egL 8f=;'ud s];Laf6 cfof]udf ph'/L btf{ x'g cfPsf] .
plNnlvt ljifox¿dfly cfof]usf] a}7sddf 5nkmn x'Fbf g]kfn ;/sf/nfO{ lgDg Aoxf]/fsf] l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] M
1= sf]xL klg JolQmsf] k|fs[lts ljklQ jf cGo s'g} sf/0faf6 d'To' eO;s]kl5 lghsf] cfkmGt jf lghnfO{ lrGg] JolQmsf] cefjnufotsf sf/0faf6 klxrfgljxLg nf; x'g k'Ug] cj:yf / To;af6 JolQm kl/roljxLg x'g] cj:yf /x]sf] b]lvG5 . klxrfg gv'n]sf zj ;DaGwdf ePsf] Ps cWoogn] lqlj lzIf0f c:ktnfdf dfq b}lgs sl/a Ps hgfsf] zjnfO{ a]jfl/;] 3f]if0ff ul/g] cj:yf /x]sf] / ;f] c:ktnaf6 dfq} @)&#.#.! ut] &% j6f
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 249
zjsf] cGTo]li6 Ps}k6s ul/Psf] tYofÍ b]lvG5 . ;f] cj:yf b]zsf cGo c:ktfnx¿df ;d]t /x]sf] x'g;Sg] cj:yfnfO{ gsfg{ ;lsg] cj:yf gx'Fbf To:tf klxrfg gv'n]sf zjx¿sf] oyfy{ klxrfg v'nfP/ To;sf] b'?:t clen]v /fv]/ dfq cGTo]li6 ug{] Joj:yf ldnfpg .
2= hgsk'/ c~rn c:ktfnsf] zj u[xaf6 klg ldlt @)&@.^.!$ut] a]jfl/;] elgPsf klxrfg gv'n]sf zj hgsk'/ pdgkf j8f g+= @@ l:yt a;la§L b"wdtL gbLsf] lsgf/fdf nlu cGTo]li6 u/]sf] b]lvPsf] t/ To;sf] ;d]t Jojl:yt clen]v b'?:t g/flvPsf] cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgdf pNn]v ePsf] b]lvFbf g]kfn /fHoe/sf h'g;'s} c:ktfnx¿ / cGo :yfgdf e]l6Psf To:tf zjx¿sf] ;d]t Jojl:yt / b'?:t ¿kdf clen]v /fv]/ dfq cGTo]li6 sfo{ ug]{ Joj:yf ldnfpg .
3= klxrfg gv'n]sf zj k|fKt ePsf] cj:yfdf g]kfn k|x/Ln] To:tf zjx¿sf] klxrfgsf nflu cfkm\gf] j]e;fO6df dfq geO{ ;~rf/sf cGo dfWodx¿af6 klg ;fj{hlgs u/L ;"rgf ;Ísng ug{ .
4= :yfgLo txsf ufpFkflnsf, gu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf tyf dxfgu/kflnsfx¿df klxrfg gv'n]sf zjx¿ e]l6Psf] cj:yfdf tL lgsfox¿df klg To:tf zjx¿sf]] Jojl:yt / b'?:t clen]vLs/0f clgjfo{ ¿kdf /fVg] Joj:yf ldnfpg .
5= Kflxrfg gv'n]sf zj Joj:yfkg ;Gbe{df k|rlnt g]kfn sfg'gdf k'g/fjnf]sg u/L cGt/f{li6«o dfkb08cg'¿ksf] Joj:yf ;dfj]z u/L sfof{Gjog ug{ .
6= k|To]s JolQmnfO{ cfkm\gf] ;fydf cfkm\gf] kl/ro v'n]sf kl/rokq lnP/ lxF8\g] cj:yfsf] jftfj/0f tof/ ug{ .
7= kl/ro gv'n]sf zjx¿sf] Joj:yfkg ;DaGwdf lgb]{lzsf tof/ u/L klxrfg v'Ng g;s]sf zjx¿nfO{ c:yfoL ;dflw:yn agfO{ /fVg] Joj:yf ldnfpg .
172. bf]nvf lhNnf, vf]/ % a:g] xl/åf/ s'Fj/nfO{ 8Nn'l:yt kfNb]g sfk{]6df sfd ul//x]sf] cj:yfdf k|x/Ln] kqmfp u/L y'gfdf /fv]sf] tyf >L ;jf{]Rr cbfntsf] aGbLk|ToIfLs/0sf] cfb]z hf/L eO{ tTsfn lghnfO{ y'gfd'Qm gu/]sf] eGg] ;DaGwdf ldlt @)%(÷(÷@^ ut] btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghxfn y'gfd'Qm eO{ cfˆg} 3/7]ufgfdf a:b} cfPsf] eGg] hfgsf/L k|fKt x'g cfPsf] x'Fbf cg';Gwfg 6'ª\UofO{ tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
250 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
173. sfe|]knfGrf]s lhNnf ;flkª uflj; j8f g+= !, a:g] /f]dk|sfz kGtnfO{ c1ft ;d"xn] ckx/0f u/L l:ylt c1ft kf/]sfn] vf]htnf; ul/lbg] ;DaGwdf cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf lgh ckx/0fd'Qm eO{ ;fdfGo hLjg latfO/x]sf] x'Fbf cg';Gwfg 6'ª\UofO{ tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
174. sfe|]knfGrf]s lhNnf Rofd|ªa]F;L uflj; j8f g+= @ l:yt rqm]Zj/ dfljsf k|c /fdxl/ zdf{ ltdlN;gfnufot 5 lzIfsx¿nfO{ ldlt @)^!÷@÷@* ut] dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] ckx/0f u/L nu]sfn] lghx¿sf] vf]htnf;sf nflu cfof]udf ph'/L k/]sf] ;DaGwdf cg';Gwfg xF'bf lghx¿ ckx/0fd'Qm eO{ ;fdfGo hLjgofkg ul//x]sf] kfOPsfn] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
175. cf]vn9'Ëf lhNnf dfDvf uflj; j8f g+= # :yfoL 3/ ePsf g]kfn k|x/Ldf sfo{/t kjghª sfsL{nfO{ ldlt @)^@÷!!÷!& ut] g]skf -dfcf]jfbL_ n] sAhfdf lnO{ l:ylt c1ft kf/]sf] ;DaGwdf kLl8t :jo++n] cfkm" sAhfd'Qm ePsf] t/ sAhfdf /x]sf] ;dodf dfcf]jfbL sfo{stf{x¿n] lbPsf] oftgfsf sf/0f rf]6k6s nfu]sfn] pkrf/ u/fO/x]sf] eGg] hfgsf/L x'g cfPsfn] lghnfO{ k6s–k6s cf}ifwL pkrf/ u/fPsf sfuhkq k]; ug{ kqfrf/ u/]sfdf xfn;Dd s'g} hafkm k|fKt gePsfn]] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
176. ;'v{]t lhNnf lyGr' uflj; j8f g+= @ a:g]g]kfnL ;]gfdf sfo{/t gGb/fd g]kfnL ldlt @)^$÷#÷@& ut] >L tf/fbn u9a]; SofDk v}/gL6f/ g'jfsf]6af6 tflnddf ;xefuL x'g uPkZrft\\ lghsf] cj:yf c1ft ePsfn]] vf]htnf; ul/lbg] ;DaGwdf cfof]udf ph'/L btf{ ePsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ dfcf]jfbLx¿n] ckx/0f u/]sf] s]xL ;dokZrft\\ l/xf u/]sf] / xfn ;fdfGo hLjgofkg ul//x]sf] eGg] hfgsf/L k|fKt ePsf] x'Fbf cg';Gwfg 6'ª\UofO{ tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
177. eQmk'/ lhNnf l7dL u¶f3/ j8f g+= !% a:g] nIdL a:g] @)^$÷*÷@@ ut]af6 l:ylt c1ft ePsf] ;DaGwdf ph'/Lbtf{ ePsf]df ;f] ;DaGwdf cg';Gwfg xF'bf lghnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] sAhf lnPsf] s]xL ;dokZrft\ sAhf lnPsf] s]xL ;dokZrft\ sAhfd'Qm ul/Psf] / xfn zfGtk"j{s hLjgofkg ul//x]sf] egL kLl8t :jo++af6 cfof]udf lnlvt hfgsf/L u/fPsfn] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 251
178. l;Gw'kfNrf]s lhNnf, xufd uflj; j8f g+= & a:g] /fhs'df/ -s'df/_ tfdfªnfO{ l;Gw'kfNrf]s lhNnfsf] tftf]kfgL ahf/af6 ;z:q k|x/Lx¿n] kqmfp u/L nu]sf], tTkZrft\ lghsf] cj:yf c1ft /x]sf] ;DaGwdf cfof]udf ph'/L btf{ x'g cfPsf], cfof]usf] cg';Gwfg qmddf lgh /fhs'df/ tfdfª c1ft ePsf] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/ u[x dGqfnoåf/f k|gfdlg >L gj/fh l;nafnsf] ;+of]hsTjdf pRr:t/Lo 5fglag cfof]u u7g u/]sf] kfOof] . pQm 5fglag cfof]usf] k|ltj]bgn] lgh /fhs'df/ tfdfªsf] cj:yf ;z:q k|x/Lx¿n] kqmfp u/]kZrft\ c1ft ePsf]] lgisif{ lgsfn]sf] b]lvG5 . ;'/IffsdL{n] cfˆgf] lgofGq0fdf /x]sf] JolQmsf] ;'/Iffsf] lhDdf lng'kg]{ / lgoGq0fdf /x]sf] JolQmsf] cj:yfsf] af/]df ;DalGwt kl/jf/ tyf cfkmGthgnfO{ hfgsf/L u/fpg'kg]{ bfloTj /xG5 . k|:t't 36gfdf ;z:q k|x/Lx¿s} nfk/jfxLaf6 cfˆgf] lgoGq0fdf /x]sf] JolQm a]kQf ePsf] kfOPsfn] lgh /fhs'df/ -s'df/_ tfdfªsf] cj:yf xfn;Dd klg c1ft /x]sf] b]lvPsfn] ;DalGwt lgsfonfO{ lghsf] vf]htnf; hf/L /fVg, pQm 36gfdf ;+nUg b]lvPsf ;z:q k|x/Lx¿nfO{ sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ tyf kLl8t kl/jf/sf] e/0fkf]if0fsf nflu /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod @) adf]lhd ? # nfv /fxt pknAw u/fpg tyf lghsf afnaflnsfnfO{ lgMz'Ns lzIffsf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
179. ph'/L g+=#)@, If]sf g]kfnuGh, bfª lhNnf 3f]/fxLl:yt kb\df]bo dfljdf cWoog/t ljBfyL{x¿ pbo/fd af]xf]/f / an/fd af]xf]/fnfO{ ldlt @)%*.!!.@$ ut] ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L s'g} hfgsf/L glbPsf] / r}t @) af6 ;'? x'g] P;Pn;L k/LIffdf ;xefuL x'gaf6 jl~rt x'g ;Sg] ePsfn]] lghx¿sf] dfgj clwsf/ /Iffsf nflu cjfZos kxn ul/lbg] ;DaGwdf cfof]udf btf{ x'g cfPsf]pk/ cg';Gwfg x'Fbf lghx¿ tf/]vdf l/xf ePsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
180. ph'/L g+=^*!, If]sf kf]v/f, tgx'F lhNnf cfa'v}/]gL uflj; j8f g+= %, 9sfn6f/ lgjf;L gLltaxfb'/ u'?ªsf] 3/df ldlt @)^!.!.* ut] ;'/IffsdL{n] PSsf;L cGwfw'Gw uf]nL k|xf/ u/L ;DklQ Iflt u/]sfn] ;f]sf] Ifltk"lt{ lbnfO{ kfpFm egL btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfFa'v}/]gL ufpFkflnsf j8f g+= @ j8f sfof{nonfO{ lghsf] Ifltsf] ;DaGwdf k|ljlws ¿kdf d"NofÍg ul/Psf] ljj/0f pknAw u/fpg kqfrf/ ug]{ / ;f]sf] hafkm k|fKt ePkl5 k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
252 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
181. ;'/IffsdL{åf/f xTof, wg'iff lhNnf e/tk'/ uflj; j8f g+= & a:g] jif{ #% sf] ljxf/L clwsf/L bg'jf/nfO{ ;'/IffsdL{x¿n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/]sf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf ldlt @)&$.$.!&ut]sf] cfof]usf] a}7ssf] lg0f{ocg';f/ dfu ul/Psf] sfhukq k|fKt ul/Psf] / d[tssf cl>t kl/jf/n] Ifltk"lt{afkt ? kfFr nfvsf b/n] b'O{ ls:tf u/L ? !) nfv a'lem;s]sf] eGg] b]lvg cfPsf] t/ bf]ifLdfly s'g} sf/afxL ePsf] gb]lvPsfn] bf]ifL ;'/IffsdL{x¿sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
182. Gofok|zf;g, ;ef;b\ afns[i0f 9'ª\u]nsf] ;DaGwdf Gofofnoaf6 ePsf] km};nf sfof{Gjog gu/L d'2f lkmtf{ lng' dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0fn] cfklQhgs ePsfn]] Gofofnon] u/]sf] km};nf sfof{Gjog ug{, u/fpg g]kfn ;/sf/sf] Wofgfsif{0f u/fO{ kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf ;Ddflgt ;jf]{Rr cbfntaf6 ePsf] km};nf sfof{Gjog eO;s]sf] b]lvPsfn] xfnnfO{ s'g} sf/afxL ug'{ gkg]{ ePsfn]] k|:t't ph'/L /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
183. Gofok|zf;g, nlntk'/ dxfgu/kflnsf j8f g+= !@ a:g] r08Lsf zfSosf] 3/hUuf;DaGwL d'2f pRr cbfnt kf6gdf ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf kof{Kt ;do glbO{sg ldlt @)^#÷^÷#) ut] ha/h:tL 3/ vfnL u/fPsfn] 3/df /x]sf] d]/f] ;fdfg nlntk'/ dxfgu/kflnsfsf] lhDdf tyf ;+/If0f nufO{ kfpFm eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf ph/Lstf{;Fu lghsf] ph'/L;Fu ;DalGwt ljifodf cbfntdf lj/fwLg /x]sf] d'2fsf] cj:yfaf/] hfgsf/L dfu ug]{ / ;f] k|fKt x'g cfPkl5 k'gM k]; ug]{ .
184. lhNnf afFs] k'/}gf ^ a:g] l/ofh cnL z]ifnfO{ !# hgfsf] ;d"xn] ldlt @)^@÷%÷!! ut] xTof u/]sf]df 36gf k|x/Ldf ph'/L btf{ ug{ gdfg]sfn] 36gf btf{ u/L cg';Gwfg u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf kLl8tn] k|x/Låf/f ph'/L btf{ u/L 36gfsf] cg';Gwfg ePsf] / xfn zflGt;'/Iffsf] ;d:of gePsfn]] ph'/Lpk/sf] sf/afxL cGTo ul/lbg ph'/Lstf{ :jo++af6 lnlvt lgj]bg lbPsfn]] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
185. gjnk/f;L lhNnf ;f]dgL uflj; j8f g+ * sf g;?Nnfx cG;f/Ln] ;f]xL uflj;sf plbt sf]x/fsf] gfddf btf{ /x]sf] ljleGg lsQf g+=sf hUufx¿ ldlt
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 253
@)^!÷%÷^ df /flhgfdf kf; u/fO{ lnPsf] hUufdf ;Gtf]if ofbjnfuotsf JolQmx¿nfO{ aGws lbPsf]df aGwsL lgvGg hfFFbf lgvGg lbg gdfg]sf] / cfk"mx¿ dfcf]jfbL ePsf] jtfpb} pgLx¿s} gfddf /flhgfdf kf; u/L lbg cgfjZos bafa lbPsf]n] hUuf ef]u rng ug{ gkfPsfn] ef]urng u/fO{ kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn ljjflbt hUuf ;DaGwdf s]xL ;d:of gePsf] eGg] b]lvg cfPsfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
186. gjnk/f;L lhNnf /fdgu/ uflj; j8f g+ * etf}8L 3/ eO{ xfn sf7df8f}F a"9fgLns07 a;f]jf; ub}{ cfpg'ePsf j8f g+ * etf}8Ll:yt /ljGb|gfy zdf{sf] 3/df @)^#÷&÷! ut] laxfg &M#) ah] xftxltof/;lxt cfPsf dfcf]jfbLsf sfo{stf{x¿n] 3/ sAhf u/]sfn] 3/af6 dfcf]jfbL sfo{stf{nfO{ x6fO{ kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf sAhf ul/Psf] 3/hUuf km's'jf eO{ laqmL;d]t eO;s]sf] eGg] a'lemg cfPsfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
187. gjnk/f;L lhNnf ;'gjn uflj; j8f g+= ! 3/ eO{ xfn sf7df8f}F+ dgkf j8f g+ #@ a:b} cfPsf ofbjk|;fb kGt tyf gu]Gb|/fh kGt;d]tsf] gfddf /x]sf] gjnk/f;L lhNnf ;'gjn ! l:yt 3/hUuf @)^! h]7 dlxgfb]lv dfcf]jfbLn] sAhf u/L 3/ef8f / v]tL vfO/x]sfn] 3/hUuf km's'jf u/fpg] tkm{ kxn u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf ;d:of ;dfwfg eO{ ljjflbt hUuf a]rlavg eO;s]sf] a'lemg cfPsfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
188. ?kGb]xL lhNnf wswO{ uflj; j8f g+= $ a:g] jif{ #* sf] df]xg eGg] Ohfh cG;f/L dfcf]jfbLsf] sfo{stf{af6 /flhgfdf lbO{ :jtGq hLjgofkg ul//x]sfdf ldlt @)^#÷(÷( df /ftL *=)) jh] dfcf]jfbLn] ckx/0f u/L nu]sfn] hLjg/Iffsf nflu kxn u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf dfcf]jfbLsf] sAhfaf6 d'Qm eO;s]sf] b]lvg cfPsfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
254 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
189. gjnk/f;L lhNnf ;'gjn uflj; j8f g+ $ rf}/fxdf 8]/f u/L a:b} cfPsf ozf]bf ltjf/Lsf klt g]kfn k|x/Lsf ;]jf lgj[Q k"j{ sd{rf/L b'uf{k|;fb ltjf/L ldlt @)^$÷&÷@^ ut] laxfg g'jfsf]6 alxgLsf] 3/ hfg egL lxF8]sf]df 3/ klg gkm{s]sf] / alxgLsf]df klg gk'uL a]kQfsf] cj:yfdf /x]sf]n] lghsf] vf]htnf; u/L kfpFm eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf k|x/Laf6 lghsf] vf]htnf;df s] s:tf] kxn eO/x]sf] 5 ;f] a'emL k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
190. ?kGb]xL lhNnf l;S6xg uflj; j8f g+ ! 3/ eO{ xfn 5f]6sL /fdgu/ uflj; j8f g+ # a:g] kfj{tL t]nLnfO{ ljut Ps jif{b]lv >Ldfg\n] s'6lk6 u/L 3/]n'lx+;f u/]sf] sf/0f lhNnf k|x/L sfof{no, Onfsf k|x/L sfof{no wswO{ / lhNnf k|zf;g sfof{nodf ph'/L lbPsf]df Gofo gkfPsfn] Gofosf] nflu kxn u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf ;DaGwdf kLl8t :jo++af6 lghsf] >Ldfg\;+u ;DaGwljR5]b eO{ c+zaG8f;d]t e};s]sfn] cfof]udf lbPsf] ph'/Lpk/sf] sf/afxLsf] cGTo ul/lbg lgj]bg lbPsf] x'Fbf k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
191. ?kGb]xL lhNnf auf}nL uflj; j8f g+= @ a:g] /f]lxt s'dL{nfO{ ldlt @)^*÷!÷!) ut]sf lbg k|x/Lrf}sL 7sL{n] s'6lk6 u/L oftgf lbO{ ef]lnkN6 dfq 5f]l8Psfn] 36gfdf ;+nUg bf]ifL k|x/LnfO{ ljefuLo ;hfosf nflu kxn u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf dfubfaL cg';f/sf] k'li6 x'g gcfPsfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
192. ldlt @)%(÷&÷@* ut] /ftL !! ah] g]skf -dfcf]jfbL_ n] lhNnf ;b/d'sfd cfqmd0f ubf{ dfcf]jfbLn] lhNnf h'Dnf dxt uflj; j8f g+ ! ljhogu/ a:g] sdf{ 5f]/Uofn nfdfsf] k;nleq k;L ToxfF /x]sf] ;Dk"0f{ ;dfg / gub u/L hDdf ?= &,)),)))÷– -;ft nfv_ a/fa/sf] wgdfn n'6L nu]sfn] Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ kfpFm egL btf{ x'g cfPsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf n'6lk6 u/]sf] eGg] s'/f k'li6 x'g] k|df0f ge]l6Psfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) -#_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
193. ;DklQ sAhf, s}nfnL lhNnfsf] ;fljs k"mnaf/L uflj; j8f ! xfn wgu9L pkdxfgu/kflnsf jf8{ g+= !( a:g] xl/k|;fb clws/Lsf] 3/df tTsfnLg g]skf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 255
-dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] ldlt @)%(.@.@%/ @)^!.(.& df n'6kf6 u/]sfn] n'l6Psf] /sd Ifltk"lt{ e/fO{ kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghsf] ;DklQ tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ af6 n'6kf6 ePsf] tyf lghn] xfn;Dd s'g} /fxt tyf Ifltk"lt{ /sd k|fKt u/]sf] gb]lvPsfn] lghsf] n'l6Psf] ;DklQsf] xfn k|rlnt d"Nodf d"NofÍg u/L Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
194. u}/sfg'gL y'gf, c5fd lhNnf n'ªu| uflj; j8f g+ $ a:g] ljBfyL{ u0f]zs'df/ v8\sfnfO{ sf]xnk'/ afFs]sf ;z:q k|x/Ln] kqmfp u/L u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf]df k'g/fj]bg cbfnt g]kfnu+hsf] cfb]zn] y'gfd'Qm ePsf] / k'g kqmfpsf] ;+Defjgf /x]sf]n] dfgj clwsf/ /Iff ul/lbg] ;DaGwdf ;DaGwdf cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ u}/sfg'gL ¿kdf y'gfdf /flvPsf] / k'g/fj]bg cbfnt g]kfnuGhsf] aGbLk|ToIfLs/0fsf] l/6dfkm{t y'gfd'Qm ePsf] b]lvPsfn]] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod @%-@_ g+= adf]lhd ? !,)),))).– -Ps nfv ?lkofF_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
195. ;'/IffsdL{af6 xTof, s}nfnL lhNnf nfnaf]lem uflj; j8f g+= ! lxDdtk'/ a:g] lzjgf/fo0f rf}w/LnfO{ ;'/Iff a]; SofDk x;'lnofaf6 v6L uPsf ;'/IffsdL{n] uf]nL xfgL xTof u/]sf] eGg] ;DaGwdf cfof]udf k/]sf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf lghsf] ;'/Iff sf/afxLdf d[To' ePsf] / lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 lghsf] kl/jf/nfO{ ?=#,)),))).– -tLg nfv ?lkofF_ /fxt pknAw u/fPsf] eGg] b]lvPsf] t/ pQm /fxt /sd s;n] a'em]sf] eGg] ;DaGwdf k'gM lghsf] kl/jf/ tyf ufpFkflnsfdf kqfrf/ ug]{ / hafkm k|fKt ePkZrft\ k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
196. oftgf, s}nfnL lhNnf d;'l/of uflj; j8f g+= ! cG8}of a:g] dLgaxfb'/ dNnnfO{ ;'/IffsdL{n] 3/df ;'lt/x]sf] cj:yfdf kqmfp u/L s'6lk6 tyf oftgf lbPsf] egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ ;'/IffsdL{n] 3/df ;'lt/x]sf] cj:yfdf kqmfpm u/L s'6lk6 tyf oftgf lbPsf] eGg] b]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g @)^* sf] bkmf !^ adf]lhd ?=@%,))).– -kRrL; xhf/ ?lkofF_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; uglg0f{o ul/of] .
197. åGådf d[To' -/fHokIfaf6_, Aflb{of lhNnf a8fnk'/ uflj; j8f g+=$ lgjf;L /fd yf¿sf] /fHokIfaf6 d[To' ePsf] egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf kLl8t tTsfnLg dfcf]jfbL ;}Go ;ª\u7gdf ;+nUg
256 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/x]sf] kfOPsf] / åGåsfndf le8Gtsf] qmddf lghsf] d[To' ePsf] / lhNnf k|zf;g sfof{no alb{ofsf] kqfg';f/ lghsf] kl/jf/n] ?=%,)),))).– -kfFr nfv ?lkofF_ /fxt a'em]sf] ;d]t b]lvPsfn] ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'‹fO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
198. dlxnf lx+;f, s~rgk'/ lhNNff s[i0fk'/ uflj; j8f g+= ! bf]ldNnf ufpF a:g] !$ jif{sL gfaflnsf cËg rf}w/LnfO{ s~rgk'/sf] ph{'gL tyf s}nfnLsf] t]3/L Aof/]saf6 ;r{df uPsf ;]gfn] anTsf/ u/]sf] / ;f]xL sf/0f d[To' ePsf] egL ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghsf] ;]tL c~rn c:ktfndf pkrf/ u/fPsf] eGg] kfOPsfn] lghsf] kl/jf/ / ;]tL c~rn c:ktfn;Fu lghsf] pkrf/ u/fPsf] /]s8{ dfuL sfuhkq k|fKt ePkZrft\ k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
199. bf]xf]/f] le8Gtdf d[To', Aflb{of lhNnf dfgk'/6k/f ^ lgjf;L hGs' yf¿sf] a]kQfkl5 bf]xf]/f] le8Gtdf d[To' ePsf] egL cfof]udf btf{ ph'/Lpk/ cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf kLl8t tTsfnLg dfcf]jfbL ;}Go ;ª\u7gdf ;+nUg /x]sf] / åGbsfndf ePsf] le8Gtsf qmddf lghsf] d[To' ePsf] / lhNnf k|zf;g sfof{no alb{ofn] lghsf kl/jf/nfO{ g]kfn ;/sf/sf] gLltcg'¿k /fxt:j¿k ?= %,)),))).– -kfFr nfv ?lkofF_ k|bfg ul/;s]sf] b]lvg cfPsf] t/ lghsf] kl/jf/df s]–slt ;b:o /x]sf], lghsf cfl>t >LdtL 5f]/f5f]/L /x]–g/x]sf] eGg] ;DaGwdf hfgsf/L gePsfn]] hfgsf/L dfu u/L k|fKt ePkZrft\ k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
200. g]skf -dfcf]jfbL_ af6 dfl/Psf], alb{of lhNnf g]pnfk'/ uflj; j8f g+ ( lgjf;L >L/fd yf¿nfO{ g]skf -dfcf]jfbL_lj?4 ;'/fsL u/]sf] cf/f]kdf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] xTof u/]sf] egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ ldlt @)%* ;fn sflt{s !@ ut] g]skf -dfcf]jfbL_ n] ckx/0f u/L xTof u/]sfn] lhNnf k|zf;g sfof{no alb{ofaf6 kLl8tsf kl/jf/n] sfg'gadf]lhd ?=%,)),))). -?= kfFr nfv_ /fxt k|fKt u/]sf] b]lvPsfn] Ifltk"lt{tkm{ s]xL ul//xg'k/]g . kLl8tsf cfl>t gfafns 5f]/f5f]/LnfO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod @# -u_ sf] cfwf/df pRr lzIff;Dd lgMz'Ns k7gkf7gsf] Joj:yf ldnfpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 257
201. g]skf -dfcf]jfbL_ af6 s'6lk6, s}nfnL lhNnf v}/fnf uflj; j8f g=+ % a:g] nIfL/fd xdfnnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{ ;Gtf]if;d]tn] s'6lk6 u/]sfn] bf]ifLnfO{ sf/afxL / Ifltk"lt{sf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf kLl8t nlIf/fd xdfnnfO{ tTsfnLg g]skf dfcf]fjbL sfo{stf{n] s'6lk6 ubf{ lghn] ;xh¿kdf hLjgofkg ug{ kfpg] clwsf/sf] pNn‹g ePsf], dfcf]jfbL sfo{stf{sf] o:tf] sfo{ h]g]ef dxf;lGw !($( sf] ;femf wf/f # ljk/Lt ePsfn]] 36gfdf ;+nUg bf]ifLsf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ tyf kLl8tnfO{ ?= %),))).– -krf; xhf/ ?lkofF_ Ifltk"lt{ /sd pknAw u/fpg /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g @)^* sf] bkmf !^ adf]lhd g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
202. bf]xf]/f] le8Gtdf d[To', alb{of lhNnf dfgk'/6k/f uflj; j8f g+= ( lgjf;L pGgfs'df/L yf¿sf] /fHokIf / g]skf -dfcf]jfbL_ aLr ePsf] bf]xf]/f] le8Gtdf k/L d[To' ePsf] ;DaGwdf 5fglag u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghsf] @)^) ;fndf aemfª lhNnfdf ;z:q åGåsf] qmddf /fHo kIf / ljb|f]xL kIfsf] bf]xf]/f] le8Gtdf k/L d[To' ePsf] kfOPsf] tyf lhNnf k|zf;g sfof{no alb{ofsf] kqaf6 kLl8t kl/jf/n] ?= %,)),))).– -kfFr nfv ?lkofF_ Ifltk"lt{afkt k|fKt u/]sf] b]lvPsfn] o; ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
203. ;DklQ n'6kf6, lj:yflkt, s~rgk'/ lhNnf s[i0fgu/ uflj; j8f g+= ! 3/ eO{ xfn lkknf8L uflj; j8f g+ # aG;fxf a:g] xl/EfQm e08f/L, nIdLb]jL e08f/L, lbNnL e08f/L, ejfgLbQ e08f/L;d]t rf/ hgf bfh'efOsf] sl/j @) laufxf hUuf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] sAhfdf lnPsfn] n'l6Psf] ;DklQ lkmtf{ / Ifltk"lt{sf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf @)%& ;fndf tTsfnLg dfcf]jfbLn] xl/EfQm e08f/L;d]t rf/ hgfsf] sl/a @) laufxfeGbf a9L hUuf sAhfdf lnO{ ;a} wg;DklQ;d]t n'6kf6 ePsf] xfn lghx¿sf] 3/hUuf ;a} lkmtf{ u/]sf] / ;f] hUff xl/eQm e08f/L nufot rf/} hgfn] ef]urng ul//x]sf] / lhG;L ;DklQ n'l6Psf]df ;To lg?k0f tyf d]nldnfk cfof]udf ph'/L lbPsf] b]lvPsfn] xfnnfO{ ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
204. g]skf dfcf]jbLaf6 oftgf, s~rgk'/ lhNnf ledbQ gkf jf8 g+= ( lgjf;L g/Lk|;fb hf]zLnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ n] 3/af6 ckx/0f u/L zf/Ll/s tyf
258 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
dfgl;s oftgf lbPsfn]] bf]ifLnfO{ sf/afxL tyf Ifltk"lt{sf] nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf kLl8t g/Lk|;fb hf]zLnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ n] ckx/0f u/L oftgf lbPsf] egL k'i6L ug]{ s'g} 7f]; cfwf/ k|df0f ldl;n ;+nUg gb]lvPsfn] ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
205. u}/sfg'gL y'gf, df]/ª lhNnf a}hgfyk'/ uflj; a:g] jif{ !% sf] lblnk Clifb]jnfO{ lhNnf k|x/L sfof{no df]/ªaf6 cfPsf] k|x/Ln] ljgfkqmfpk'hL{ kqmfp u/L jo:s /fVg] lx/f;tdf /flvPsfn] 5fglag u/L Gofo lbnfO{ kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf kLl8t lblnk Clifb]jnfO{ k|x/Ln] ljgfk'hL{ kqmfp u/L jo:sx¿ /fVg] lx/f;tdf /fv]sf] b]lvPsfn] o; sfo{df ;+nUg lhNnf k|x/L sfof{nosf k|x/LnfO{ ;r]t u/fpg] ;fy} jo:sx¿;/x gfafnsx¿nfO{ lx/f;t tyf sf/fuf/df g/fvL ;'wf/u[xdf /fVgsf nflu plrt Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
206. hLjgsf] clwsf/, k"jf{~rn If]qLo sf/fuf/ em'Dsfdf /x]sf s}bLaGbLx¿sf] u'0f:t/Lo pkrf/ cefjdf hLjg u'dfpg;d]t afWo ePsfn]] :jf:Yo tyf hLjgsf] clwsf/ /Iffy{ kxn u/L kfpFm eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 o;cufl8 g} sf/fuf/ ;'wf/sf nflu l;kmfl/; ul/Psfn] k'gM l;kmfl/; ug'{gkg]{ ePsfn]] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
207. cfly{s ;fdflhs ;f+:s[lts clwsf/, h'Dnf lhNnfsf] ljleGg ljBfnox¿df sfo{/t !$) eGbf a9L ljBfno kl/r/x¿n] nfdf] ;dob]lv ljleGg ljBfnox¿df ;]jf ul//x]sf] t/ >dcg';f/sf] kfl/>lds gkfPsf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf ljBfnosf kl/r/x¿nfO{ nfdf] ;dob]lv kfl/>lds lbPsf] gb]lvPsfn] g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfnoaf6 ljBfnosf kl/r/x¿sf] nflu pknAw u/fOPsf] k|rlnt kfl/>lds b//]6cg';f/sf] xfn;Ddsf] kfl/>lds Psd'i6 ¿kdf pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
208. ;DklQsf] clwsf/, tTsfnLg /fli6«o k|hftGq kf6L{sf ;xcWoIf tyf k"j{dGqL kb\d;'Gb/ nfjtLsf] 3/df g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] cfuhgL u/L k'/ftflTTjs dxTTjsf ;fdfgx¿ gi6 u/]sf] tyf ;DklQ sAhf u/]sfn] 5fglag
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 259
u/LkfpFm eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh kbd;'Gb/ nfjtLsf] 3/df g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] cfuhgL u/L k'/ftflTTjs dxTTjsf ;fdfgx¿ gi6 u/]sf] tyf ;DklQ sAhf u/]sf] kfOPsf] / ;f] ;DaGwdf lghn] g]kfn ;/sf/sf] tkm{af6 s'g} klg /fxt tyf Ifltk"lt{;d]t k|fKt u/]sf] gb]lvPsfn] gi6 ePsf] ;DklQsf] xfnsf] k|rlnt d"Nodf Iflt d"NofÍg u/L Ifltk"lt{ pknAw u/fpg tyf bf]ifLsf] klxrfg u/L sf/afxLsf] nflu g]kfn ;/sf/;dIf l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
209. ckx/0f, Onfd lhNnf kmfskmf]s uflj; j8f g+ $ lgjf;L ;f]dljqmd af]xf]/fnfO{ dfcf]jfbLsf sfo{stf{x¿n] ckx/0f u/L nu]sf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghn] g]skf -dfcf]jfbL_ sf] SofG6f]gd]G6df /xL :j}lR5s cjsfz lnPsf] / Ifltk"lt{:j¿k ?=@,%),))).– -b'O{ nfv krfF; xhf/ dfq_ ?lkofF;d]t lnPsf] xfn :jtGq ¿kdf k];f Joj;fo u/L a;]sf] eGg] b]lvPsfn] xfnnfO{ o; ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
210. 3/]n' lx+;f, emfkf lhNnf bds gkf j8f g+ ^ lgjf;L lvgdfof lzjfsf]6LnfO{ lghsf] >LDffg\ / ;f;";;'/f tyf kl/jf/sf ;b:ox¿n] sfnf]df];f] bnL 3/af6 lgsfnLlbPsf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf kLl8t lvgdfof / lghsf kl/jf/aLrdf cbfntdf d'2f rn]sf]df cbfntaf6 lghnfO{ c+z lbnfOlbg] km};nf ePsf] tyf cfof]usf] kxndf lghn] >Ldfg\;Fu c+z lnO{ xfn :jtGq¿kdf cfkm\gf 5f]/f5f]/Lsf] ;fydf cfkm\g} 3/df al;/x]sf], b]lvPsf] tyf kLl8t :jo++n] ph'/L 6'ª\Uofpg cg'/f]w ul/Psf] x'Fbf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
211. ;'/IffsdL{åf/f dfl/Psf], af/f lhNnf b]jfk'/6]6f lgjf;L Zofdlszf]/ ofbjnfO{ ;f]xL :yfgsf lzIfs l;of/fd ofbjsf] xTof ePsf] ljifodf lghsf cfkmGtx¿n] s'6lk6 u/L xTof u/]sfn] 5fglag u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf b]jfk'/6]6f lgjf;L l;of/fd ofbjnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stfx¿n] xTof u/]sf] / ;f]xL xTofdf Zofdlszf]/ ofbjsf] ;d]t ;+nUgtf /x]sf] egL :yfgLo afl;Gbfx¿n] s'6lk6 ubf{ lghsf] ;d]t d[To' ePsf] kfOPsfn] d[ts l;of/fd ofbj / Zofdlszf]/ ofbjsf sfg'gadf]lhdsf] xsjfnfnfO{ hgxL ?= #,)),))).– -tLg nfv ?lkofF_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg tyf 36gfdf ;+nUg JolQmx¿sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxLsf nflu l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
260 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
212. dfcf]jfbLåf/f ;DklQ sAhf / lj:yflkt, af/f lhNnf Ogjf{dfn ^ a:g] clgns'df/ lk|obzL{sf] 3/hUuf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] sAhf u/L lj:yflkt u/fPsf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh clgns'df/ lk|obzL{sf] 3/hUuf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] sAhf u/L ;kl/jf/ lj:yflkt ePsf] kfOPsfn] sAhf ul/Psf] ;dofjlwsf] cfo ;fy} n'l6Psf ;DklQx¿sf] k|fljlws d"NofÍg u/L plrt Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ n'6kf6df ;+nUg dfcf]jfbL sfo{stf{x¿sf] klxrfg sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{sf nflu g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
213. dlxnf lx+;f, emfkf lhNnf latf{df]8 gkf j8f g+ @ lgjf;L rGb|f 9sfnnfO{ ha/h:tL s/0fL u/]sf] pBf]udf d'2f rnfO{ y'gfdf /x]sf kL8snfO{ 5'6fpg vf]lhPsf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf pQm 36gfsf] ;DaGwdf ;Ddflgt lhNnf cbfnt emfkfdf d'2f btf{ eO{ d'2f km};nf;d]t ePsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd vf/]h ug]{ lg0f{o ul/of] .
214. a]kQf, af/f lhNnf lkk/f 3/ ePsf 6Lsf g]kfn bfxfn;d]tnfO{ ;'/IffsdL{x¿n] cfkm\g} 3/af6 kqmfp u/L a]kQf agfPsfn] l:ylt ;fj{hlgs u/L hLjg/Iff u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh 6Lsf g]]kfn bfxfnnfO{ ldlt @)^).^.!* df kqmfp u/L ldlt @)^!.!.!& ut] af/f lhNnfsf] nfnufpFcGt{ut efn'vf]nf Onfsfdf ;'/IffsdL{sf] sf/afxLdf k/L d[To' ePsf] kfOPsfn] lghsf] sfg'gadf]lhdsf] xsjfnfnfO{ ?= #,)),))).– - tLg nfv ?lkofF_ Ifltk"lt{ pknAw u/fpg tyf 36gfdf ;+nUg JolQmnfO{ sfg'gadf]lhd sf/afxLsf] nflu l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
215. u}/sfg'gL y'gf, gjnk/f;L lhNnf s'l8of uflj; j8f g=+ # gjnk/f;L lgjf;L bz/y ofbjnfO{ ef/tLo k|x/Ln] kqmfp u/L ef/t nuL u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf kLl8tsf] xfnsf] cj:yf ;DaGwdf hfFra'em gu/L k]; u/]sf] b]lvPsfn] pQm ph'/L ;DaGwdf kLl8tsf] xfnsf] cj:yfnufot cfjZos cg';Gwfg u/L k'gM k]; ug{ kmfOn lkmtf{ ug]{ lg0f{o ul/of] .
216. u}/Goflos xTof, ;'g;/L lhNnf Og?jf gkf ( sf /f]lxt sf]O/fnfnfO{ ;'/Iffkmf}hn] lj/f6gu/ dw'df/faf6 kqmfp u/L OGb|k'/ vf];f{g]sf] hª\undf nuL xTof u/]sfn] 36gfsf] 5fglag u/L bf]ifLdfly sf/afxL / kLl8tsf kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ kfpFmegL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 261
cg';Gwfg x'Fbf d[ts /f]lxt sf]O/fnfnfO{ ;'/Iffkmf}hn] oftgf lbO{ df/]sf] b]lvPsf] / lghsf] cfkmGtn] lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 ?= %,)),))).– -kfFr nfv_ ?lkofF /fxt tyf Ifltk"lt{ a'em]sf] eGg] b]lvPsf] t/ 36gfdf ;+nUg bf]ifLpk/ sf/afxL ePsf] gb]lvPsfn] bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
217. u}/sfg'gL y'gf, kfFry/ lhNnf rf]sdfu' uflj; j8f g+ ! :yfoL 3/ ePsf clsn t'Dafkf] / b]j]Gb| t'Dafkf]nfO{ lhNnf k|x/L sfof{no kfFry/df u}/sfg'gL ¿kdf lx/f;tdf /flvPsf] eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghx¿nfO{ s]xL ;fj{hlgs ck/fwcGtu{t sf/afxL u/L kfpFm egL lhNnf k|x/L sfof{no kfFry/df hfx]/L btf{ ePsf] / ;f]xL cfwf/df k|x/L sfof{nodf lemsfO{ ;f]wk'5 ubf{ b'j} kIf cfk;df ufpF3/df g} ldNg] egL lhNnf k|x/L sfof{noaf6 cfkmGtsf] lhDdf nufO{ ;f]xL lbg 5f]l8Psf] eGg] hfgsf/L lhNnf k|x/L sfof{no kfFry/af6 hafkm k|fKt ePsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
218. lj:yflkt, ;'g;/L lhNnf w/fg pdgkfaf6 k|sflzt x'Fb} cfPsf] ;fKtflxs ;dfrf/kqsf k|sfzs÷;Dkfbs kz'klt l3ld/] ;'/IffsdL{åf/f lj:yflkt ePsfn]] cfjZos ;xof]u u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] cg';Gwfgaf6 lgh ljut !) jif{b]lv ;kl/jf/ cd]l/sf a;f]jf; ub}{ cfO/x]sf] eGg] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lsf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
219. ;DklQ sAhf, df]/ª lhNnf cd/bx uflj; j8f g+= * a:g] bnaxfb'/ bfxfn If]qLsf] kl/jf/sf] hUuf g]skf -dfcf]jfbL_ n] sAhf u/]sfn] hUuf km's'jfsf] nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf ldlt @)^( ;fnb]lv g} pQm hUuf cfkm}n] ef]urng ub}{ cfO/x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lsf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
220. ;]jf;DaGwL, ;'g;/L lhNnf w/fg gkf !# cd/ky a:g] lgd{nf g]kfnnfO{ lgh sfo{/t /x]sf] ljBfno >L cd/ k|flj w/fgdf xflh/ gu/fO{ sfd ug]{ clwsf/af6 jl~rt u/fPsfn] cfjZos ;xof]u u/L kfpFm egL cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lgh xfn >L klJns pRr dfljdf
262 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;?jf eO{ sfdsfh ul//x]sf] kfPsfn] k|:t't ph'/Lsf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
221. s'6lk6, df]/ª lhNnf lj/f6gu/ * a:g] czf]s c6nnfO{ ldlt @)^#÷*÷@@ ut] df]/ª dhb'/ ;‹sf cWoIf vu]Gb| e08f/Lnufot JolQmx¿n] s'6lk6 u/]sf] ;DaGwdf cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ s;}af6 klg s'6lk6 ePsf] k'li6 x'g] cfwf/ k|df0f ge]6]sfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
222. u}/sfg'gL y'gf, df]/ª lhNnf n]6fª uflj; j8f g+= @ a:g] df]tL l;Grf}/fnfO{ k|x/Ln] oftgf lbPsf] egL cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn s'g} k|sf/sf] ;d:of g/x]sf] / ;xlb :d[lt k|flj a]njf/Ldf k|fWofkg ul//x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lsf] cg';Gwfg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
223. xTof, wg'iff lhNnf j/dlemof uflj; j8f g+= ^ a:g] sf/L ;fx t]nLnfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L P]=lhNnf /3'gfyk'/ uflj; j8f g+= @ 9f]nahfdf uf]nL xfgL xTof u/]sfn] 36gfsf] cg';Gwfg u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf d[tssf xsjfnfn] Ifltk"lt{ kfO{;s]sf] b]lvPsf] t/ 36gfsf] bf]ifLdfly sf/fjfxLsf] ;DaGwdf s]xL hfgsf/L k|fKt x'g gcfPsfn] 36gfdf ;+nUg bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / lghsf cfl>t afnaflnsfnfO{ lgMz'Ns k7gkf7gsf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
224. xTof, wg'iff lhNnf j/dlemof uflj; j8f g+= % a:g] hubLz ofbjnfO{ cfˆg} 3/af6 ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/]sfn] kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ / kL8snfO{ sf/afxL u/fO{ kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf d[tssf xsjfnfnfO{ g]kfn ;/sf/af6 #,)),))).— -tLg nfv_ ?lkofF /sd Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ ;s]sf] b]lvPsf] t/ bf]ifLnfO{ sf/afxLsf] af/]df hfgsf/L cfPsf] gb]lvPsfn] 36gfdf ;+nUg bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / lghsf tLghgf 5f]/f5f]/LnfO{ lgMz'Ns lzIffsf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 263
225. xTof, wg'iff lhNnf j/dlemof uflj; j8f g+= @ a:g] Olb|z gbfkmnfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L uf]nL xfgL xTof u/]sfn] kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ / kL8snfO{ sf/afxL u/fO{ kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfgx'Fbf d[tssf xsjfnfnfO{ g]kfn ;/sf/af6 #,)),))).— tLg nfv_ ?lkofF /sd Ifltk"lt{ pknAw u/fO;s]sf] b]lvPsf] t/ bf]ifLnfO{ sf/afxLsf] af/]df s]xL hfgsf/L cfPsf] gb]lvPsfn] 36gfdf ;+nUg bf]ifL ;'/IffsdL{sf] klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ / cfl>t afnaflnsfnfO{ lgMz'Ns lzIffsf] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
226. Gofok|zf;g, nlntk'/ pkdxfgu/kflnsf j8f g=+ !@ a:g] rl08sf zfSosf], æ3/hUuf;DaGwL d'2f pRr cbfnt kf6gdf ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf kof{Kt ;do glbO{sg ldlt @)^#÷^÷#) ut] hj/h:tL 3/ vfnL u/fPsfn] 3/df /x]sf] d]/f] ;fdfg nlntk'/ dxfgu/kflnsfsf] lhDdf nufO{ ;+/If0f ug{ nufOkfpFmÆ egL cfof]udf ph'/L btf{ ePsf]] . o; ;DaGwdf cfof]un] u/]sf] cg';Gwfgaf6 lgj]bgstf{sf] ;Ddflgt pRr cbfnt kf6gdf d'2f ljrf/fwLg /x]sf] s'/f lghn] :jLsf/ u/]sf], cbfntsf] If]qflwsf/df kg]{ ljifodf cbfntaf6} Gofo lg?k0f x'g], s;}sf] ;DklQ sfg'gadf]lhd Joj:yf aGbf]j:t geP sfg'gL k|lqmofaf6} pkrf/ vf]lhg'kg]{ / cfof]un] lg0f{o ubf{ cfˆgf] If]qflwsf/ tyf cbfntsf] ljrf/fwLg d'2fnfO{ k/f]If ¿kdf ;d]t c;/ kg]{ u/L lg0f{o ug{ gx'g], ;fy} cbfntsf] cfb]zadf]lhd b'j} kIfsf] sfg'gJoj;foL d~h'/ eO{ d]nldnfksf nflu k7fPsf] eGg] b]lvFbf d]nldnfkaf6 ;Daf]wg x'g ;Sg] ljifodf cfof]u k|j]z ul//xg Gofo;ª\ut gx'g] x'Fbf xfnnfO{ o; ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'‹ofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !)-u_ adf]lhd vf/]h ug]{ lg0f{o ul/of] .
227. ckx/0f, c3f{vfFrL lhNnf kfnL uflj; j8f g++= ^ lgjf;L g]kfnL sfª\u|];sf kfnL ufpF ;ldltsf ;efklt tyf If]qLo ;b:o sdn vgfnnfO{ vfgf vfO/x]sf] cj:yfdf dfcf]jfbLx¿n] ckx/0f u/L nu]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh dfcf]jfbLsf] ckx/0faf6 ldlt @)^).!!.@& ut] ;s'zn d'Qm ePsf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
228. cfTdxTof, kfFry/ lhNnf l;lbg uflj; j8f g++ ^ :yfoL 3/ ePsf jb|L /fgfdu/nfO{ ;'/Iffkmf}hn] kqmfp u/L cf]lbg Aof/]ssf] lx/f;tdf /fv]sf]df ;}Go lx/f;td} cfTdxTof u/]sf] eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh jb|L /fgfdu/nfO{ ;'/Iffkmf}hn] kqmfp u/L cf]lbg Aof/]ssf] lx/f;tdf
264 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/fv]sf]df ;}Go lx/f;td} cfTdxTof u/]sf] eGg] b]lvPsf], kLl8tsf cfkmGtn] Ifltk"lt{;d]t kfPsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
229. xTof, ;'g;/L lhNnf Og?jf anfxf a:g] hLjgfy l3ld/]nfO{ cfTd;dk{0f u/L xft p7fO;s]kl5 ;'/IffsdL{n] uf]nL xfgL df/]sfn] bf]ifLdfly sf/afxL / kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fOkfpFm eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh hLjgfy l3ld/]nfO{ cfTd;dk{0f u/L xft p7fO;s]kl5 ;'/IffsdL{n] uf]nL xfgL df/]sf] eGg] b]lvPsfn] bf]ifL klxrfg u/L sf/afxL ug{ tyf kLl8tsf kl/jf/nfO{ ?= #,))))).—-tLg nfv_ /sd Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug{] lg0f{o ul/of] .
230. ;DklQsf] sAhf, s'df/jtL{ uflj; gjnk/f;L lgjf;L s]z/hª /fodfemLsf] kl/jf/sf] gfddf /x]sf] hUufaf6 dfcf]jfbLn] wfg n'6]/ nu]sfn] JolQmut ;DklQsf] ;'/Iffsf nflu cfjZos kxn u/LkfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf s'df/jtL{ uflj; gjnk/f;L lgjf;L s]z/hª /fodfemLsf] kl/jf/sf] gfddf /x]sf] hUufaf6 tTsfnLg ;dodf dfcf]jfbLn] wfg n'6]/ nu]sf], JolQmut ;DklQsf] clwsf/ xgg ePsf] eP tfklg xfn To:tf] cj:yf g/x]sf] / cfkm\gf] ;DklQsf] xsef]u ul//x]sf] eGg] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
231. xTof, kfFry/ lhNnf cd/k'/ uflj; j8f g+ ^ :yfoL 3/ ePsf s'naxfb'/ a:g]tnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] ckx/0f u/L nu]sf] / ;ft lbgkl5 b'O{ hgf sDJof6 8«];df cfPsf JolQmx¿n] lghsf] ef}lts ;kmfof u/]sf] / sfhlqmof ug'{ egL ;"rgf 6fF; ul/lbPsfn]] 36gfsf] lgikIf 5fglag u/L bf]ifLdfly sf/afxL tyf kLl8tsf kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fO{ kfpFm eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf kLl8tsf kl/jf/n] lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 /fxt÷Ifltk"lt{:j¿k kfFr nfv ?lkofF a'lemlnPsf] b]lvPsf] t/ bf]ifLpk/ sf/afxL ePsf] eGg] gb]lvPsfn] bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
232. xTof, kfFry/ lhNnf cd/k'/ uflj; j8f g+ ^ :yfoL 3/ ePsf ltnljqmd vqLnfO{ ldlt @)^).&.!% df g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] ckx/0f u/L
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 265
nu]sf] / ;ft lbgkl5 b'O{hgf sDJof6 8«];df cfPsf JolQmx¿n] lghsf] ef}lts ;kmfof u/]sf] / sfhlqmof ug"{ egL ;"rgf 6fF; ul/lbPsfn]] 36gfsf] lgikIf 5fglag u/L bf]ifLdfly sf/afxL tyf kLl8tsf kl/jf/nfO{ Ifltk"lt{ pknAw u/fOkfpFm eGg] ph'/Lsf ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf kLl8tsf kl/jf/n] lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 /fxt÷Ifltk"lt{:j¿k kfFr nfv ?lkofF a'lemlnPsf] b]lvPsf] t/ bf]ifLpk/ sf/afxL ePsf] eGg] gb]lvPsfn] bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
233. ;DklQ sAhf, af/f lhNnf 3/ eO{ g]kfnL ;]gfdf sfo{/t k|df]bljqmd l;+xsf] 3/hUuf g]skf -dfcf]jfbL_ sfo{stf{x¿n] sAhf u/L ;'s'Daf;Lx¿nfO{ ljt/0f u/]sf] egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf /Iff dGqfnodf 36gfsf] ;DaGwdf hfgsf/L dfu u/L kqfrf/ ug]{ / hafkm k|fKt ePkl5 k'gM k]; ug]{ lg0f{o ul/of] .
234. ph'/L g+ ##), d[To', If]sf hgsk'/, jL/uGh pdgkf j8f g+ !# lgjf;L df]= ldof cG;f/Lsf] ;z:q k|x/Lsf] s'6lk6af6 d[To' ePsf] eGg] 36gfsf] ;DaGwdf lhNnf k|zf;g sfof{no k;f{df tLg lbgsf] Dofb lbO{ kqfrf/ u/L hfgsf/L dfu ug]{ / k|fKt ePkl5 k'gM k]; ug]{ .
235. ;DklQ sAhf, af3df/f jfON8 nfOkm l/;f]{6 lrtjg ;f}/fxfdf g]skf -dfcf]jfbL_ ;Da4 JolQmx¿n] sAhf u/]sf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn pQm l/;f]{6 dfcf]jfbL sfo{stf{n] d'Qm ul/;s]sf] / l/;f]{6 ;~rfns tyf dhb'/x¿aLr ;xdlt;d]t ePsfn]] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
236. Gofok|zf;g, e/tk'/, lrtjg lgjf;L clwjQmf kbdk|;fb bfxfnnfO{ lbnaxfb'/ nfdfn] Hofg dfg]{ p2]Zon] uf]nL k|xf/ u/]sf] / pQm 36gfdf ;+nUg ljj]s kf08], ;fu/ s];Lnufotsf cGo JolQmx¿nfO{ k|x/Ln] kqmfp gu/]sf] sf/0f cfkm"nfO{ c;'/Iff ePsf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh kbd bfxfnsf] ;DaGwdf k|x/Ln] 36gfdf ;+nUg JolQmx¿nfO{ kqmfp u/]sf], s]xLnfO{ jf/]G6 hf/L u/]sf] / ;+alGwt cbfntdf d'2f;d]t rln/x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
237. c3f{vfFrL lhNnf 7"nf]kf]v/f ( sf rGb|dl0f kf08]sf] df]6/;fOsnsf] 7Ss/kl5 3/]n' xltof/ k|of]u u/L d'v / cfFvfdf uDeL/ rf]6 k'u]sf] / pkrf/sf] qmddf
266 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
d[To' ePsf] ;f] ;DaGwdf /fHokIfaf6 k|efjsf/L cg';Gwfg gePsf] eGg] ;DaGwdf cfof]usf] cg';Gwfgaf6 lgh rGb|dl0f kf08]sf] d[To' ;DaGwdf k|x/Ln] 36gfdf ;+nUg JolQmx¿nfO{ kqmfp u/]sf], cbfntdf d'2f rn]sf]df s]xLnfO{ s}b ;hfo u/]sf] / s]xL w/f}6Ldf tf/]vdf /x]sf] eGg] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
238. lje]b, kfFry/ lhNnf yk'{ uflj; j8f g+ $ :yfoL 3/ ePsf leid sf]O/fnfnfO{ cGt/hftLo ljjfx u/]sf] sf/0f lj:yflkt x'g'k/]sf], dfgl;s oftgf ;xg'k/]sf] egL cfof]udf k/]sf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghsf] dfubfaLcg';f/sf] sfo{ gePsf], hftLo e]befj gePsf] / lghnfO{ csf]{ ljBfnodf xflh/ u/fPsf] eGg] lhNnf k|zf;g sfof{no kfFry/af6 hfgsf/L k|fKt ePsfn]] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
239. u}/sfg'gL y'gf, gjnk/f;L lhNnf k;f}{gL uflj; j8f g+ $ / ^ lgjf;L sljGb| rf}w/L, aln/fd rf}w/L, lhtaxfb'/ rf}w/LnfO{ bz}+sf] nflu lsgd]n ug{ ahf/-laxf/df_ uPsf] cj:yfdf ef/tLo ;'/Iffan;Fu afblaafb ePsf] / ef/tLo k|x/Ln] kqmfp u/L y'gfdf /fv]sfn] l/xfOsf] nflu kxn u/L kfpFm eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghx¿nfO{ ef/tLo k|x/Ln] y'gfd'Qm u/]sf] / 3/df cfO{ ;fdfGo hLjgofkg ul//x]sf]kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
240. hftLo lje]b, l;/fxf lhNnf wgu9LdfO{ gkf j8f g+ # lgjf;L lnlnof dl/s;d]tnfO{ c5't hftsf] egL /fd;sn dxtf] / hLj5 ofbj;d]tn] 57 kj{sf] k"hf ug{ glbPsf] egL cfof]udf kg{] cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf pQm 36gfdf kLl8t ePsf JolQmx¿n] ;f] ;DaGwdf Onfsf k|x/L sfof{no nxfg l;/fxfdf hftLo lje]b tyf 5'jf5't zLif{sdf d'2f btf{ eO{ cg';Gwfg;d]t eO/x]sf], k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] tyf xfn;Dd klg ;dfhdf hftLo lje]b x'g] u/]sf] kfOPsfn] o:tf] sfo{sf] cGTo ug{sf nflu cfjZos kxn ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ n]vL k7fpg] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 267
241. ;'/IffsdL{åf/f a]kQf kfl/Psf elgPsf tyf c1ft ;d"xåf/f ckx/0f u/L l:ylt c1ft kfl/Psf] elgPsf tkl;ndf pNn]lvt JolQmx¿sf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs ePsf] hfgsf/L k|fKt x'g cfPsfn] lghx¿sf] ;DaGwdf cg';GWffg 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
qm=;+ kLl8tsf] gfd
7]ufgf kmfOn g+=
36gf ePsf] :yfg
36gf ePsf] ldlt
xfnsf] cj:yf
;|f]t
1. sfdgkf ^, af}4, pk]Gb| ltdlN;gf
455 af}4 sf7df8f}F 2059.5.14 ;fj{hlgs kLl8t :jo+
2.
cg]/f:jljo" -qmflGtsf/L_ sf dxf;lrj lxdfn zdf{
1044 sf7df8f}F 2060.7.4
;fj{hlgs kqklqsf
3. g]skf -dfcf]jfbL_ g]tf dft[sf ofbj / ;'/]z cfn]du/
2170 sf7df8f}F 2060
;fj{hlgs kqklqsf
4. bf]nvf, 7"nf]kftfn &, eO{, sf7df8f}F a:g] ;'/h d'lvof
1957
sf7df8f}F 2061.4.7
;fj{hlgs kLl8t :jo+
5. sf7df8f}F hf]/kf6L a:g] gf/fo0f k'mofFn
3885 uf]s0f{, sf7df8f}F 2063.3.26 ;fj{hlgs kLl8t cfkmGt
6. sf7df8f}F, af}4, a:g] 8f]Nsf/ lx;],
834 sf7df8f}F 2068.7.27 ;fj{hlgs kLl8t :jo+
7. ;'g;/L, w/fg gkf !) a:g] /fh]z eGg] lbg]z lnDa"
2096 sf]6]Zj/, sf7df8f}F
2061.5.8
;fj{hlgs kLl8t :jo+
242. Gofok|zf;g, sf:sL lhNnf kf]v/f lgjf;L of]u]Gb| zdf{ bfxfnnfO{ :yfgLo JolQm sNof0f kflnv]n] k|x/L k|zf;gsf] cf8 lnO{ 8/, wfs, wDsL lbPsf] / lghnfO{ ldlt @)^$÷!÷* ut] lkkN; l8km]G; cfdL{af6 sAhfdf lnPsfn] l/xfOsf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf dWo:ytfdfkm{t kIf / ljkIfaLr ldnfkq u/]sf] b]lvPsf], lghnfO{ lkkN; l8km]G; cfdL{n] sAhfdf lnPsf] geO{ lkkN; l8km]G; cfdL{sf] gSsnL n]6/Kof8 k|of]u u/L cfkm" ckx/0f k/]sf] egL em'6f] lgj]bg lbPsf] eGg] b]lvPsf] / o; ;DaGwdf dfgj clwsf/sf] b[li6sf]0faf6 x]g'{kg]{ u/L s'g} yk ljjfb jf ;d:of gb]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
268 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
243. y'gf, a}t8L lhNnf dNnfb]xL uflj; 3/ eO{ r08Lsf u0f kj{tdf sfo{/t ;z:q k|x/L hjfg hgsaxfb'/ lji6nfO{ ldlt @)^# ;fn c;f/df ;z:q k|x/L P]g ljk/Lt sfo{ u/]sf] egL cfFvfdf kl§afFwL 3/kl/jf/;Fu ;d]t e]63f6 ug{ glbPsf] egL cfof]udf ph'/L kg{ cfPsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'bfF k|:t't 36gf ;DaGwdf k'g/fj]bg cbfnt kf6gsf] cfb]zn] lgh l/xf eO;s]sf] / xfn s'g} klg ;d:of gePsfn]] 6'ª\UofOlbg" egL kLl8t :jo+n] hfgsf/L u/fPsf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
244. wDsL, uf]/vf lhNnf, k|f]s uflj; j8f g+= * a:g] tTsfnLg /fli6«o k|hftGq kf6L{sf If]qLo ;b:o wfjf nfdfnfO{ ldlt @)^#÷&÷$ ut] g]skf -dfcf]jfbL_ n] & lbg;Dd sf]7fdf y'g]/ cdfgjLo oftgf lbPsf] / kf6L{ g5f]8]df ef}lts sf/afxL ug]{ wDsL lbPsfn]] lhpwg / ;DklQsf] ;'/Iffsf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|:t't 36gf ;DaGwdf cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf kLl8t :jo++nfO{ ph'/L lbPsf]af/] hfgsf/L gePsf] tyf xfn s'g} klg ;d:of gePsfn]] ph'/L 6'UofOlbg lnlvt lgj]bg lbPsf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
245. wDsL, :ofª\hf lhNnf la3f{ uflj; j8f g+= % a:g] b'uf{k|;fb kf08]nfO{ ldlt @)^(÷!÷#! ut] cfkm\gf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ ljBfno egf{ u/L kms{g] qmddf w'|j kf08], gf/fo0f kf08] / t'n;L/fd;d]tn] ufnLunf}h u/L ;fdflhs alxisf/ ug]{ wDsL lbPsfn]] Gofosf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn s'g} klg ;d:of gePsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
246. Gofok|zf;g, afun'ª lhNnf, lg;L uflj; j8f g+= ^ a:g] b]j]Gb| a'9f du/ / P]= lgjf;L eLdaxfb'/ a'9f du/nfO{ cfjZos sfuhkq x'Fbfx'Fb} klg lhNnf k|zf;g sfof{no afun'ªn] gfafns kl/rokq pknAw gu/fO{ afn clwsf/ pNn‹g u/]sf] egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf km/s dg;fon] gfafns kl/rokq agfpg vf]h]sf] / afnsx¿sf] pd]/ zÍf nfuL 8fS6/af6 zf/Ll/s k/LIf0f u/fpg cfb]z lbPsf]df ;f] gu/fO{ cgu{n k|rf/–
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 269
k|;f/ u/L aRrfx¿ gb]vfO{ jf:tlas s'/f 9fs5f]k u/]sf] / ph'/Ldf bfaLadf]lhd lghx¿sf] dfgj clwsf/ pNn‹g ePsf] gb]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
247. Gofok|zf;g, sf:sL lhNnf n]vgfy gkf j8f g+= * a:g] /fdhL nfld5fg]n] s'v'/fkfng Joj;fo ubf{ km}lnPsf] b'u{Gwn] P]= :yfg a:g] 3Ddfof /fgf du/sf] kl/jf/ g} la/fdL kg{ uPsfn] s'v'/fkfng Jofj;fo cGoq ;fg{ nufpg ;DalGwt lgsfodf lgj]bg lbFbf s'g} klg sf/afxL gePsfn]] :j:y jftfj/0fdf a:g kfpg] clwsf/sf] ;+/If0f u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf kLl8tsf] tkm{af6 ;Ddflgt lhNnf cbfntdf ;d]t d'2f bfo/ eO{ sf/afxLsf] k|lqmof cufl8 al9/x]sf] a'lemg cfPsfn] o; 36gf ;DaGwdf cfof]uaf6 s]xL ul//xg'k/]g . ctM /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
248. wDsL, sf:sL lhNnf, kf]v/f n]vgfy dxfgu/kflnsf j8f g+= ^ lgjf;L tf]kaxfb'/ kl/of/ / lghsL >LdtL clDasfbf; kl/of/nfO{ ldlt @)&#÷$÷#) ut] ;DklQ / n]gb]gsf] ljifonfO{ lnP/ lhNnf, k|x/L sfof{no kl/;/leq /fds[i0f b]jsf]6f / 6Í kf}8]nn] ;ft lbgleq 3/ vfnL gu/] h] klg x'g ;S5 egL wDsL lbPsf] egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|:t't 36gfsf ;DaGwdf pRr cbfnt sf:sLdf d'2f sf/afxLsf] k|lqmofdf /x]sfn] xfnnfO{ ph'/L tfd]nLdf /flvlbg" egL kLl8t :jo+++n] cfof]u;dIf lnlvt lgj]bg lbPsf] b]lvFbf ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
249. wDsL, uf]/vf lhNnf, k|b]z;ef lgjf{rg If]q ! -v_ sf g]kfnL sfª\u|];sf pd]bjf/ /fh]Gb| ahufO{+nfO{ k|b]z–;ef lgjf{rg k|rf/–k|;f/sf] nflu lgjf{rg If]qsf ljleGg :yfgdf hfg] qmddf ljleGg ;d"xaf6 8/, qf; / wDsL ePsfn] zflGt;'/Iffsf] Joj:yf u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn lgjf{rg ;DkGg eO;s]sf] cj:yf /x]sf] / wDsLsf] cj:yf;d]t g/x]sf] b]lvPsfn] ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
270 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
250. Gofok|zf;g rf]/Lsf] cleof]udf sf/fuf/ sfof{no huGgfyb]jndf s}bdf /x]sf gfOs] 6f;L eGg] nLnfaxfb'/ nfdfnfO{ ldlt @)^&÷!!÷! ut] ;'/IffsdL{;lxt ;fdfg vl/b ug{ uPsf] cj:yfdf b/af/dfu{af6 ;fbf kf];fssf ;'/IffsdL{n] kqmfp u/L dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ xg'dfg9f]sfdf /fv]sf]df Pp6f cleof]udf s}b e'Qmfg ul//x]sf] cj:yfdf csf]{ em'¶f cf/f]k nufO{ kqmfp u/]sfn] dfgj clwsf/sf] /Iff u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf ;Ddflgt lhNnf cbfnt sf7df8f}Faf6 ldlt @)^*÷)%÷!( ut] ;f] ;DaGwdf km};nf eO{ Goflos lg¿k0f eO;s]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lsf] sf/afxL 6+ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
251. zflGtk"j{s afFRg kfpg] clwsf/ xgg, g]kfn k|x/L cg';GwfgAo'/f] dxf/fuhGhdf sfo{/t k|x/L gfoj dxflg/LIfs gj/fh l;nafnsf] a9'jfsf] ljifonfO{ lnP/ cbfntdf l/6 bfo/ ePsf]df k"jf{u|xL 9Ën] jt{dfg k|x/L dxflg/LIfsaf6 cfjZos l;kmfl/;;lxt sfuhftx¿ k]; u/L la/fdL labf dfu u/]sf]df labf :jLs[t eP gePsf] ;"rgf glbPsf], cfkm\gf dftxtsf k|x/L sd{rf/Lx¿af6 wDsL lbg nufPsfn] dfgj clwsf/sf] ;+/If0f u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn lghnfO{ ;d:of g/x]sf] b]lvPsfn] ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
252. Gofok|zf;g, df]/ª lhNnf, O6x/f * 3/ eO{ c:6«]lnofdf cWoog/t l/of >]i7nfO{ /fli6«o dlxnf cfof]usf] r=g+= %^) ldlt @)&$÷!@÷$ ut]sf] kqsf] cfwf/df lghnfO{ lqe'jg ljdfg:ynaf6 cWofudg ljefun] ha/h:tL /fxbfgL vf];L ljb]z hfgaf6 /f]s]sf], /fxbfgL vf]:gfsf] sf/0fhfgsf/L dfu ubf{;d]t ;"rgf glbPsf] / cfkm\gf] sfo{If]q aflx/ uO{ dfgj clwsf/ xggu/]sfn] ;+nUg sd{rf/Lx¿nfO{ sf/afxL u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|:t't ljifodf ;Ddflgt ;jf]{Rr cbfntaf6 cGtl/d cfb]z;d]t hf/L eO;s]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/ sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd vf/]hL ug]{ lg0f{o ul/of] .
253. wDsL, kfFry/ lhNnf, xfª\u'd uflj; j8f g+= @ a:g] g/]zeQm rflDnªnfO{ ldlt @)^$÷&÷! ut] g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] /fh;+:yfsf] ;dy{gdf s'g} klg lsl;dsf ls|ofsnfk gug{ wDsL lbPsf] sf/0f lj:yflkt ePsf] egL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 271
cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lgh xfn ;f}xfb{k"0f{ jftfj/0fdf hLjgofkg ul//x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
254. Gofok|zf;g, sfe|]knfGrf]s lhNnf, ;ª\v'kf6Lrf}/ ^ :yfoL 3/ eO{ xfn ;'g;/L lhNnf, w/fg gkf ! 8]/f u/L a;L >L klAns pdflj w/fgdf cWoog/t gj/fh yfkfnfO{ ldlt @)^% ;fndf lhNnf:t/Lo jflif{s k/LIffdf pQL0f{ ePklg ljBfnosf k|cn] pQm k/LIffdf cg'tL0f{ ePsf] egL lzIffsf] clwsf/ xgg u/L dfgl;s oftgf lbPsfn]] lghdfly sfg'gL sf/afxL u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf o; 36gfdf >L klJns pdfljsf tTsfnLg k|wfgfWofks n]vgfy e§/fO{sf] nfk/jfxLsf sf/0f kf; eO;s]sf] ljBfyL{nfO{ k'gM -b'O{k6s_ sIff * sf] lhNnf:t/Lo k/LIffdf ;fd]n u/fO{ lghsf] sIff r9\g kfpg] clwsf/af6 jl~rt u/]sf] eGg] b]lvPsf] x'Fbf o:tf] sfo{ k'gM gbf]xf]¥ofpg lgh k|wfgfWofksnfO{ ;r]t u/fpg / lhNnf:t/Lo k/LIffdf ;+nUg x'g] lhNnf lzIff sfof{no tyf lhNnf k/LIff ;ldltsf lzIfs / sd{rf/LnfO{ a]n}df ;r]t /xg lgb]{zg lbg ;DalGwt lgsfonfO{ n]vL k7fpg] lg0f{o ul/of] .
gLltut
255. u}/sfg'gL y'gf, emfkf lhNnf, latf{ahf/ a:g] b]j]Gb|k|;fb j}Zo -;f]gL_ nfO{ 8f=;L=s]=/fptsf] ljifonfO{ lnP/ ldlt @)&!÷^÷!* ut] k"j{aGb sfo{qmdnfO{ ;kmn kfg{ ldlt @)&!÷^÷!^ ut] laxfg & ah] krf{ 6fF:b} u/]sf] cj:yfdf Onfsf k|x/L sfof{no latf{df]8af6 vl6Psf k|x/L 6f]nLn] kqmfp u/]sfn] dfgj clwsf/ ;+/If0f u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ lhNnf, k|x/L sfof{no emfkfn] ldlt @)&!÷^÷!% ut]b]lv g} ;fj{hlgs labf k/]sfn] lghnfO{ d'2f x]g]{ clwsf/L;dIf k|:t't ug{ g;lsPsf] egL u}/sfg'gL y'gfdf /flvPsf] / ldlt @)&!÷^÷!( ut] lghsL >LdtLsf] lhDdf nufO{ l/xf ul/Psf], lx/f;tdf /xFbf lghnfO{ s'g} klg k|sf/sf] oftgf glbPsf] eGg] cfof]usf] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 b]lvFbf lgh b]j]Gbk|;fb j}Zo -;f]gL_ nfO{ u}/sfg'gL y'gfdf /flvPsf] cjlwsf] k|To]s lbgsf] ?= %)).—sf b/n] Ifltk"lt{ pknAw u/fpg / ;f]sf] af]wfy{ k|x/L k|wfg sfof{nonfO{ k|bfg ug{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod @% sf] -!_ / -@_ adf]lhd g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
272 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
256. u}/sfg'gL y'gf, ;'g;/L lhNnf, w/fg gu/kflnsf j8f g+= @@ a:g] lbnLks'df/ /fO{nfO{ ldlt @)&@÷%÷!! ut] k|x/Ln] kqmfp u/L u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf]n] lgikIf cg';Gwfg u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf o; ;DaGwdf ;Ddflgt lhNnf, cbfnt ;'g;/Laf6 km};nf eO;s]sf] eGg] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
257. u}/sfg'gL y'gf, ;'g;/L lhNnf 8'd|fxf # ctf{emf]8f a:g] jif{ $@ sf /fd;]js rf}w/LnfO{ ldlt @)&@÷!!÷$ ut] cGbfhL !% jif{sL kxf8L d"nsL aflnsfnfO{ anfTsf/ u/]sf] cf/f]kdf s]xL ;f]wk'5 ug'{ 5 egL kqmfp u/L nu]sfdf s]xL lbgdf 5f]l8lbPsf] / k'gM sf7 t:s/ u/]sf] cf/f]k nufPsf] x'Fbf ljgfs;'/ ljleGg cf/f]k nufO{ b'Mv lbPsfn]] 5fglag u/L bf]ifLnfO{ sfg'gadf]lhd sf/afxL u/L kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn lghnfO{ s'g} klg ;d:of gePsf] / lgh d"lt{sf/ ePsfn]] d"lt{ agfpg] sfddf lg/Gt/ nflu ;fdfGo hLjgofkg ul//x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
258. Gofok|zf;g, ;'g;/L lhNnf w/fg gkf j8f g+= !% 1fgrIf' dfu{ a:g] snfjtL dfjf]xfª lnDa" / hd'gf lnDa"n] P]= j8f g+= * l:yt zlg dlGb/df ljut Ps jif{b]lv b}lgs k"hfcf/fwgf, kf7 tyf ;/;kmfO ub}{ cfO/x]sf]df ldlt @)&@÷!!÷@^ ut] P]= lgjf;L b]jnIdL k|wfgnufotsf JolQmx¿n] dlGb/df a;]/ k"hf ug{ kfpFb}gf} egL s'6lk6 u/L 3fOt] agfO{ Hofg dfg]{ wDsL lbPsf]df Ok|sfdf ph'/L ug{ hfFbf hfx]/L lng gdfgL Gofoaf6 jl~rt u/]sfn] cfjZos kxn u/L kfpFm egL cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn lghx¿nfO{ dlGb/ k|j]z u/L k"hf ug{ s'g} ;d:of gb]lvFbf k|:t't ph'/Lsf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
259. /f]huf/Lsf] clwsf/, kj{t lhNnf, v'sf]{6 uflj; j8f g+= @ a:g] hfoZj/ nD;fnn] >L lxdfno dfljdf sfof{no ;xof]uL kbdf lgo'lQm lnO{ ldlt @)$#÷)&÷!) ut]b]lv cljl5Gg ¿kdf ;]jf ub}{ cfPsf]df ldlt @)^*÷*÷! ut] ljgfsf/0f pQm kbaf6 x6fPsfn] k'gM axfnL u/fO{ kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|:t't ljifodf k'g/fj]bg cbfnt afun'ªaf6 ;]jf s/f/ Hofnfbf/Ldf ljBfno k|zf;gn] x6fOPsf] 7Ls xf],
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 273
k'a{xfnLsf] dfubfaL gk'Ug] egL vf/]h ul/lbPsf] egL lg0f{o ePsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd vf/]hL ug]{ lg0f{o ul/of] .
260. cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/, kj{t lhNnf, s'Zdf gkf j8f g+= ! a:g] o'Qmk|;fb >]i7sf] vfg]kfgLsf] kfOk ldlt @)&!÷!@÷!$ ut] P]= lgjf;L xl/ clwsf/L, ljho xdfn / eb|axfb'/ >]i7;d]tn] pv]n]/ kmflnPsfn] kfgL vfg kfpg] clwsf/sf] ;+/If0f u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf pQm 36gf ;DaGwdf lhNnfl:yt ;/sf/L lgsfo Pjd\ :yfgLo vfg]kfgL pkef]Qmf ;ldltnufotsf JolQmx¿sf] /f]xj/df ;xhLs/0f u/L ldnfkqsf] sfuh u/fPsf] / lghn] vfg]kfgL pkef]u ug{ kfO;s]sf] b]lvPsfn] k|:Tf't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
261. afn clwsf/, df]/ª lhNnf, lj/f6gu/ 3/ eO{ nIdLgf/fo0f j]b j[4f>ddf cWoog/t t'n;L lg/f}nf -tf}tfb|L_ nfO{ ldlt @)^#÷#÷!# ut] lzIfsn] kfgLsf] kfOkn] lk6]sf] / ;f]xL sf/0f a]xf];;d]t ePsfn] lgh lzIfsdfly sf/afxL u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf]] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf ph'/Lstf{ / lgh lzIfsaLr ;Demf}tf eO{ ldnfkq eO;s]sf] eGg] cg';Gwfg k|ltj]bgaf6 b]lvPsfn] ph'/Lpk/ sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
262. lj:yflkt, wgs'6f lhNnf, d"lt{9'Ëf uflj; j8f g+= * a:g] j]baxfb'/ sfkm\n]sf] 3/dflylt/ ldlt @)^&÷$÷!^ ut] klx/f] uPsf sf/0f lj:yflkt x'g'k/]sfn] :yflkt u/fO{ kfpFm egL cfof]udf k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn lghsf] 3/dfly kSsL s'nf] agfO{ Uoflj|Pn jfn nufPsfn] klx/f] uPs} sf/0f lgh lj:yflkt x'g'k/]sf] gb]lvPsf] v'Ng cfPsfn] ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
263. cfly{s ;fdflhs clwsf/, df]/ª lhNnf, a'wgu/ uflj; j8f g+=& l:yt u0f]z k|fljdf lhNnf, lzIff sfof{nosf] cg'bfgn] aGb} u/]sf] @ sf]7] ejg of]hgfljk/Lt uflj;sf] k'/fgf] ejg eTsfO{ ltg} k'/fgf / u'0f:t/xLg 6'qmf O§f k|of]u u/L k|fljlws b[li6sf]0fn] ;d]t sdhf]/ x'g] u/L ejg agfpFb} u/]sfn]
274 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
pQm sfo{ tTsfn /f]sL bf]ifLdfly sf/afxL u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf]] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf ;8s ljefu l8lehg sfof{nosf] k|of]uzfnf l/kf]6{ tyf cGo k|df0fx¿sf] cfwf/df ph'/L bfaL u/]cg';f/sf] sfo{ gePsf] k'li6 x'g] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lsf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd vf/]h ug]{ lg0f{o ul/of] .
264. Gofok|zf;g, ;fF3' ;fKtflxsdf k|sflzt ;dfrf/nfO{ lnP/ ;f]xL klqsfsf ;Dkfbs uf]kfn a'9fyf]sLnfO{ ldlt @)&@÷$÷#@ ut] dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ sf7df8f}Fn] 3/ 3]/fp ug]{, sf]7f vfgtnf;L ug]{ h:tf sfo{ u/L b'Mv lbPsfn]] dfgj clwsf/ ;+/If0f u/L kfpFm egL ph'/L k/]sf] ePtfklg nfdf] ;do;Dd ph'/Lstf{n] cfof]udf ;Dks{ gu/]sf], lghnfO{ k|]lift kq;d]t lkmtf{ cfPsf] / tTsfnLg kl/l:ylth:tf] jt{dfg cj:yf g/x]sf] x'Fbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
265. cfly{s ;fdflhs clwsf/, ef/tLo gful/s ;dL/ sd{sf/n] sf7df8f}Fsf ljleGg ;'g k;n]x¿;Fu sfnLu9sf] ¿kdf sfo{ ul//x]sf]df lghsf] ;'gk;n]x¿;Fu ljjfb ePsf] / jiff}{+ k'/fgf] lx;fa–lstfa gldn]sf]n] Gofo lbnfO{ kfpFm egL cfof]udf kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghn] k]; u/]sf lx;fjsf] sfuhft k|df0f k'li6 x'g] gb]lvPsf]] / cfly{s n]gb]g;DaGwL ljjfb ePsfn]] cfof]usf] If]qflwsf/ ;d]t gkg]{ b]lvFbf ph'/Lpk/ sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd vf/]h ug{] lg0f{o ul/of] .
266. cfly{s ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/, g]kfnL ;]gf :jf:Yo lj1fg ;+:yfgåf/f ljBfyL{x¿sf] nflu clgjfo{ d];sf] Joj:yf u/]sf]df ?lrcg';f/sf] vfgf vfg gkfOg] / clgjfo{ d];n] pkef]Qmf clwsf/sf] xgg ePsf] x'Fbf ;f] k|fjwfg x6fO{ kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|:t't ljifodf clgjfo{ d];sf] Joj:yf x'Fb}df pkef]Qmfsf] clwsf/ pNn‹g ePsf] eGg gldNg] / pQm Joj:yfnfO{ egf{ x'Fbfsf] avt g} ljBfyL{n] :jLsf/ u/]sfn] pQm ljifo s/f/Lo bfloTjcGtu{t x'g] b]lvG5 . ctM k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\ufO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd vf/]h lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 275
267. pkef]Qmf clwsf/, vf]6fª lhNnfsf] ;b/d'sfd lbQm]n ahf/df Jofkf/ Joj;fo ug]{ Jofkf/Lx¿n] Dofb gfl3 ;s]sf] vfBkbfy{ laqmLljt/0f ubf{ ;d]t s;}n] rf;f] gb]vfPsfn] pkef]Qmfsf] :jf:Yo clwsf/ xgg ePsf] egL cfof]udf ph'/L kg{ cfPsf] ;Gbe{df :jf:Yojb{s vfgf vfg kfpg] clwsf/sf] ;'lglZrttf ug]{ bfloTj ;/sf/sf] x'g] x'Fbf vfBfGgsf] u'0f:t/sf] lg/Gt/ Pjd\ lgoldt cg'udg u/L pkef]Qmfsf] clwsf/sf] ;+/If0f ug{ ;DalGwt lgsfonfO{ n]vL k7fpg] / k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
268. Gofok|zf;g, nlntk'/ lhNnf, Odf8f]n * a:g] ;Ltf vqLsf] nlntk'/ pkdxfgu/kflnsf dxfnIdL:yfg a:g] sdnk|;fb l3ld/] tyf k|]dgf/fo0f l3ld/]n] lgh vqLn] !@ jif{cl3 agfPsf] zf}rfno g]skf -dfcf]jfbL_;lxtsf] ;+nUgtfdf eTsfPsf] / xfn 3/;d]t eTsfOlbg] wDsL lbPsfn]] bf]ifLnfO{ sfg'gadf]lhd sf/afxL u/L plrt Ifltk"lt{sf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|:t't ljifodf ldnfkq eO{ Ifltk"lt{;d]t ljkIfLx¿n] lbO;s]sf] hfgsf/L kLl8t :jo+n] lbPsf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
269. Gofok|zf;g, lhNnf, eQmk'/, s6'Gh] ! lgjf;L ;fljqL yfkf / lghsf] b]j/ k|]daxfb'/ yfkfsf] gfddf /x]sf] hUuf ;+o'Qm /x]sf]df b'O{aLr c+zaG8f ug{sf nflu egL ;DalGwt lgsfodf hfFbf ;f] hUUff lgh ;fljqL yfkfsf] l:js[ltljgf sf7df8f}F pkTosf gu/–ljsf; ;ldltn] eQmk'/ dfnkf]t sfof{nodf clwu|x0f /f]Ssf u/]sfn] ;f] ;ldlt;Fu c+zaG8f ug{sf nflu l;kmfl/;kq dfu ubf{ l;kmfl/;kq glbO{ c;xof]u u/]sfn] ;f]sf] nflu cfjZos kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|:t't ljifodf ldnfkq eO{ kLl8tn] cfkm\gf] clwsf/ lgjf{w ¿kdf k|of]u ul//x]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd vf/]hLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
270. Gofo k|zf;g, åGåkLl8t ;Da4 ;+:yfx¿sf] cfof]hgfdf aa/dxndf cfof]lht zflGtk"0f{ wgf{sf] sfo{qmddf k|x/L pk/LIfs ;Gtf]if v8\sfsf] g]t[Tjdf /x]sf] 6f]nLn] cGwfw'Gw nf7L k|xf/ ubf{ w]/} hgf 3fOt] x'g'sf ;fy} ;fdfgx¿ -dfOs, Jofg/_ vf];]/ nfg'sf ;fy} r:df;d]t km'6fO{ b'Jo{jxf/ u/]sfn] vf]l;Psf
276 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;fdfgx¿ lkmtf{ u/fO{ lgh k|x/L pk/LIfsnfO{ sf/afxLsf nflu cfjZos kxn u/LkfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf], ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf k|x/Ln] ;/;fdfgx¿ vf];]sf] eGg] 36gf k'li6 x'g] k|df0f gePsf] tyf k|x/Ln] ph'/Lstf{;Fu dfkmL;d]t dfu]sf] eGg] ph'/Lstf{sf] egfO /x]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
271. ;DklQsf] clwsf/, lhNnf, sfe|]knfGrf]s, sfe|] uflj;l:yt u|fdL0f ljsf; s]Gb|sf] sfof{no;d]t /x]sf] pk:jf:Yorf}sL ejgdf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] ha/h:tL sfof{no ejgsf] 5fgf tyf sfof{no kl/;/df kf6L{sf] em08f uf8L sfof{nosf] Ps sf]7f;d]t sAhf u/]sfn] :jf:Yo sfof{nodf ePsf] o:tf] lqmofsnfk /f]Sg tyf lgoGq0f ug{sf nflu ;DalGwt kIf;Fu cfjZos kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'bfF xfn s'g} klg ;d:of gePsf] / ;+:yfn] g} pQm ejgsf] k|of]u ul//x]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
272. a]kQf, lhNnf emfkf latf{df]8 gkf j8f g+=@ lgjf;L lbsfg yfkfdu/ P]= lhNnf, sf] j8f g+=& lgjf;L clgn u'?ª;Fu >fj0f dlxgfsf] hn r9fpg egL emfkfsf] lzj;tf;L gkf j8f g+=& l:yt ;tf;Lwfd dlGb/df /ftL !!=#) ah] df]6/;fOsn lnO{ uPsf]df ;f]xL lbgb]lv ;Dks{df g/x]sfn] vf]htnf; u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lgh xfn ;fdfGo hLjgofkg ul//x]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
273. oftgf, lj/f6gu/, df]/ª lhNnf, dw'dNnf uflj; j8f g+=& a:g] g/axfb'/ e08f/Ln] cfkm\gf] 5f]/f /fhs'df/ elgg] ltnljqmd e08f/LnfO{ Onfsf k|x/L sfof{no, dw'dNnfn] kqmfp u/L oftgf lbPsfn]] cg';Gwfg u/L bf]ifL k|x/Lpk/ sf/afxL tyf plrt Ifltk"lt{ kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ oftgf lbPsf] eGg] k'li6 x'g g;s]sfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 277
274. ;DklQ sAhf, df]/ª lhNnf, cd/bx * lgjf;L tf]0f{axfb'/ lji6n] tTsfnLg g]skf -dfcf]jfbL_ sfo{stf{x¿ /fh' du/, sdn ljs, ljh]tf, ab|L pkgfdsf nufotn] P]=P]= 7]ufgfdf /x]sf] lghsf a'af >L g/axfb'/ lji6sf] gfddf @)%( ;fndf btf{ ul/lbPsf] -xbaGbLeGbf a9L ePsfn]] g]kfn ;/sf/n] hkmt u/]sf]_ cGbfhL Ps laufxf b; s7\7f hUufsAhf u/]sfn] pQm hUuf dfcf]jfbLx¿sf] sAhfaf6 5'6fO{ :jtGq ¿kn] pkef]u ug]{ jftfj/0f ldnfO{ kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf pQm hUuf xfn cfkm}Fn] sdfpg yfn]sf] / ;f] hUuf cfkm\gf] gfddf gfd;f/L ug]{ k|lqmofdf /x]sf] eGg] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
275. wDsL, If]sf lj/f6gu/, emfkf lhNnf, bds !$ SofDk; /f]8 lgjf;L a}ª\s sd{rf/L cd[ts'df/ lji6sf] 3/df 8]/f u/L a:g] uf]ljGb g]kfnL eGg] JolQmn] sf7df8f}Fsf] kmf]g gDa/af6 kmf]g u/L lgh cd[ts'df/ lji6 / lghsf] kl/jf/;d]tnfO{ Hofgdfg]{ wDsL lbPsfn]] hLjg/Iffsf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn s;}n] wDsL lbg] gu/]sf] / ;fdfGo hLjgofkg ul//x]sf] cg';Gwfgaf6 b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
276. hLjgsf] clwsf/, emfkf lhNnf, nvgk'/ uflj; j8f g+= ! sf ;'/]z /fO{ :yfgLo /t'jfdfO{ j[If/f]k0f cfof]hgfdf sfo{/t /x]sf / 8Ø'6Ldf g} /x]sf a]nf ;z:q k|x/L u0f kflye/f u0fdf tflnd/t l;+kfxLn] rnfPsf] uf]nL nfuL d[To' ePsf] lyof] . ;f] 36gfsf] nuQ} ;z:q k|x/L kflye/f u0fdf ePsf] jftf{df d[tssf 5f]/f5f]/LnfO{ Kn:f6';Ddsf] lgMz'Ns cWoog cWofkgsf nflu Joj:yf ul/lbg] tyf d[tssf xsjfnfnfO{ !) nfv ?lkofF Ifltk"lt{ lbnfpg lhNnf k|zf;g sfof{no / ;/sf/;Fu kxn ug]{ ;xdlt ePsf]df ;f] ;xdltadf]lhdsf] sfof{Gjog gePsf] egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghn] Ifltk"lt{afkt /fxt /sd kfPsf], lghsL >LdtLnfO{ /t'jfdfO{ j[If/f]k0f cfof]hgfdf /f]huf/;d]t lbPsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] tyf o;/L ;'/IffsdL{sf] kmfol/ª;DaGwL tflnd ubf{ dfgjLo Iflt x'g uPsf] kfOPsfn]o;k|sf/sf] tflndaf6 eljiodf dfgjLo Iflt x'g glbg M -!_ ;'/IffsdL{x¿nfO{ kmfol/ª tflnd ;~rfng ubf{ ;'/Iffsf] dfkb08 ckgfpg / -
278 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
@_ kmfol/ª tflndsf] ;dodf :yfgLonfO{ ;';"lrt ug{ egL g]kfn ;/sf/;dIf gLltut l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
277. wDsL, df]/ª lhNnfdf cjl:yt Dflxnf zflGt cg';Gwfg tyf ljsf; s]Gb| -jk/8]s_ df sfo{/t clwsf/sdL{ ;~h' zfxnfO{ lj/f6gu/ pkdxfgu/kflnsf l:yt /f]8z]if rf]saf6 ldlt @)&@.)!.)^ ut] lbp;f] $M#) ah]sf] ;dodf s]xL k|bz{gsf/Lx¿n] lgsfn]sf] ¥ofnLsf] cg'udg ug{ uPsf] cj:yfdf df]/ª lhNnfsf tTsfnLg k|d'v lhNnf clwsf/L u0f]z/fh sfsL{n] kmf]gdfkm{t hxfF klg hfg], cg'udg ug}{kg]{, hyfefjL cg'udg x'G5 egL wDsL lbO{ cfkm\gf] bfloTjaf6 jl~rt ug{ vf]hL x:tIf]k ug{ vf]h]sfn] cfjZos kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'bfF xfn s;}n] wDsL lbg] gu/]sf] ;fdfGo cj:yf ePsf] tyf kLl8t cfkm\gf] k];fJoj;fo u/L ;fdfGo hLjgofkg ub}{ cfO/x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
278. a]kQf, ?kGb]xL lhNnf dsx/ uflj; ( lgjf;L b]j/fh k"lj{of yf¿nfO{ k|x/Ln] kqmfp u/L a]kQf kf/]sfn] hLjg/Iffsf] ;fy} ;fj{hlgs u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn lghsf] l:ylt ;fj{hlgs ePsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
279. a]kQf, ;z:q k|x/L an sflnsf u0f kf]v/fdf hjfg kbdf b/aGbL /xL ;z:q k|x/L an ;Ldf ;'/Iffkf]:6 xlyxjfdf sfo{/t /x]sf] cj:yfdf ldlt @)^(.@.@^ ut]b]lv lghn] ljgf s'g} hfgsf/L Aof/]s 5f8L efu]sfn] @$ 306fleq ;DalGwt sfof{nodf xflh/ x'g ;Dks{ /fVg'xf]nf cGoyf ;Dks{ /fVg gcfPdf k|x/L lgodfjnLcg';f/ ;]jfaf6 avf{:t ul/G5 eGg] Aoxf]/fsf] hfgsf/L ldlt @)^(.#.!$ ut] lhNnf, k|x/L sfof{no afFs]dfkm{t k|fKt x'g cfPsf] t/ xfn;Dd lgh k|x/L hjfgsf] cj:yf c1ft /x]sf]n] lghsf] cj:yf ;fj{hlgs ug{ tyf vf]htnf;sf nflu kxn ul/lbg] ;DaGwdf cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lgh xfn ef/tdf sfd ub}{ cfPsf] egL kLl8tsf afa'af6 hfgsf/L k|fKt ePsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 279
280. c1ft, ?kGb]xL lhNnf, cfdf uflj; j8f g+= ! d3f snjf/ kl/jf/;Fu v]t /f]Kg] ;DaGwdf 5nkmn ul//x]sf] a]nfdf s/d'Nnfxf wf]jLnufot JolQmx¿n] ldlt @)^&.$.* ut] nu]sf] /f]s6f]s ubf{ /f]Sg]nfO{ s'6lk6 u/L ha/h:tL l;Gb'/kf]t] nufO{ ckx/0f u/L xfn;DDf l:ylt c1ft kf/]sfn] vf]htnf; ul//x]sf] ;DaGwdf cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf ;f] 36gfsf] ;DaGwdf ;DalGwt kIfx¿aLr ldnfkq eO;s]sf] eGg] hfgsf/L k|fKt x'g cfPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
281. lzIffsf] clwsf/, slknj:t' lhNnf a"9L uflj; j8f g+= % lgjf;L nfnaxfb'/ a]naf;]nfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sfo{stf{x¿n] uf]nL xfgL xTof u/]sfn] ;f] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/af6 kLl8t kl/jf/n] -Ps nfv krf; xhf/_ Ifltk"lt{ kfP klg lghsf 5f]/f5f]/Lx¿ åGåkLl8t afnaflnsf ePsfn]] g]kfn ;/sf/af6 k|fKt ug]{ ;xof]u, cWoog vr{nufot cGo ;a} ;'ljwf lbnfpgsf nflu kxn ul/lbg] ;DaGwdf cfof]udf btf{ ePsf]] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'bfF lghsf cfl>t afnaflnsfx¿n] !* jif{;Dd lg/Gt/ ¿kdf 5fqj[lQ kfPsf] eGGf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !)-!_ -3_ adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
282. Gofok|zf;g, lhNnf, ?kGb]xL lhNnf Psnf uflj; @ a:g] zsLn cxdbsf] 5f]/f dlha'/ /xdfgnfO{ rf]/Lsf] cf/f]kdf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] lgd{d oftgf lbO{ rf]/Lsf] cf/f]k :jLsfg{ nufPsf] s]xL lbgkl5 k'gM dfcf]jfbL sfo{stf{ 3/df cfPsfn] 3/af6 efuL Hofg hf]ufPsf] x'gfn] dfcf]jfbL, k|zf;g / cfof]usf] /f]xj/df ePsf] lg0f{o :jLsfg{ tof/ 5', ;d:of ;dfwfgsf nflu kxn u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf ;f] ljifodf ;xdlt eO{ ;d:of ;dfwfg eO;s]sf] egL lgj]bs :jo+n] kmf]gaf6 hfgsf/L u/fPsf] x'gfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
283. a]kQf, ?kGb]xL lhNnf, ;f8L uflj; j8f g+= ( lgjf;L xl//fd nfwnfO{ ;'/IffsdL{n] kqmfp u/]sf]df ldlt @)^@.&.@( ut] k'g/fj]bg cbfnt a'6jnsf] cfb]zdf y'gfd'Qm ePsf]df cbfnt kl/;/af6 ;fbf kf];fssf ;'/IffsdL{x¿n] k'gM kqmfp u/L a]kQf kf/]sfn] lghsf] cj:yf ;fj{hlgs u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ x'g cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf >L ?kGb]xL lhNnf
280 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cbfntsf] cfb]zdf st{JoHofg d'2fdf sf/fuf/df s}be'Qmfg ul//x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
284. a]kQf, slkna:t' lhNnf ks8L uflj; ^ a:g] /fh]Gb| ltjf/L, ;'/]Gb| ltjf/L / cGo gfd gv'n]sf] Ps hgf u/L tLg hgfnfO{ ;'/IffsdL{n] ldlt @)^@.!).@) ut] kqmfp u/L nu]sf] / lghx¿sf] cj:yf c1ft /x]sf] x'bfF lghx¿sf] l:ylt ;fj{hlgs u/L kfpFm egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf xfn lghx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs eO;s]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
285. c1ft, dxf]Q/L lhNnf, k|sf}nL j8f g+=$ lgjf;L ;z:q k|x/L an slknj:t'df sfo{/t ;z:q k|x/L xjNbf/ Zofds'df/ sfk/ ldlt @)^$.!!.( ut]b]lv s[i0fgu/af6 x/fO/x]sf] / lghsf] ;DaGwdf lgh sfo{/t sfof{nodf a'em\bf xltof/;lxt a]kQf ePsf] eGg] hfgsf/L kfPsf] t/ slxn] s'g 7fpFaf6 a]kQf ePsf] xf] jf c¿ s;}n] a]kQf kf/]sf] eGg] ;DaGwdf s'g} hfgsf/L k|fKt ug{ g;s]sfn] lghsf] cj:yf ;fj{hlgs ul/lbg] ;DaGwdf cfof]udf k/]sf] ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lgh a]kQf gePsf] / cfkm}F efu]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
286. c1ft, ?kGb]xL lhNnf, a'6jn gkf % a:g] !% sL lk|oÍf kf08] ldlt @)^#÷#÷* ut] laxfg ljBfno uPsf] a]n'sf;Dd 3/ gcfPkl5 vf]hL ub}{ hfFbf ljgf]b nf]w / u8\8' ofbj;d]tn] lghnfO{ ckx/0f u/L c1ft:yndf nu]sf] eGg] hfgsf/L cfPsfn] bf]ifLdfly sf/afxL tyf vf]htnf;sf nflu kxn ul/lbg] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lgh lk|oÍf kf08]sf] cj:yf ;fj{hlgs eO;s]sf] tyf bf]ifL elgPsfx¿nfO{ k|x/Ln] kqmfp ul/Psf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
287. ;DklQ sAhf, ?kGb]xL lhNnf, a'6jn gkf j8f g+= % uf]nkfs{ a:g] clDasf a:ofnsf] gfddf btf{ /xL ef]urng ub}{ cfPsf] slknj:t' lhNnf uh]x8f uflj; j8f g+= ( wgsf}nLsf] lsQf #& / @!( sf] hUuf g]skf -dfcf]jfbL_ sf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 281
sfo{stf{x¿n] ldlt @)^!÷&÷@% ut] b]lv sAhf ub}{ cfPsf]df xfn;Dd klg km's'jf gePsf] / g]kfn ;/sf/af6 ;d]t km's'jf gePsf hUufx¿ km's'jf k|lqmofsf nflu ;DalGwt lhNnf k|zf;g sfof{nodf hfgsf/L u/fpg" eGg] ;"rgf ePcg';f/ ldlt @)^#÷(÷!# ut] lhNnf k|zf;g sfof{nodf hUuf /f]Ssf ul/Psf] tyf Ifltsf] ljj/0f;d]t k]; ul/Psf]df ;d]t km's'jf gePsfn] 3/hUuf km's'jfsf] nflu kxn u/L kfpFm eGg] ;DaGw k/]sf] ph'/Lsf] cg';Gwfg x'Fbf @)^^ ;fndf ;Dk"0f{ hUuf km's'jf eO{ hUuf a]rlavg;d]t ul/;s]sf] eGg] hfgsf/L kLl8tsf a'afaf6 hfgsf/L k|fKt ePsfn]] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf{/0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
288. ckx/0f, bfr'{nf lhNnf k|flj txsf lzIfs Pjd\ g]kfn lzIfs ;‹sf ;b:o lbjfs/ kfnnfO{ sl/a !%÷@) hgfsf] ;ª\Vofdf cfPsf ;z:q dfcf]jfbLx¿n] ckx/0f u/L nu]sf] eGg]ph'/L ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] ckx/0f u/L ^* lbg;Dd lghx¿sf] sAhfdf /fvL zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf lbO{ d'Qm u/]sf] kfOPsf], dfcf]jfbLsf] o:tf] sfo{ h]g]ef dxf;lGw !($( sf] ;femf wf/f # ljk/Ltsf] sfo{ ePsf] b]lvPsfn] /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g @)^* sf] bkmf !^ adf]lhd ?= Psnfv Ifltk"lt{ pknAw u/fpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
289. ckx/0f, u'NdL lhNnf cfkrf}/ uflj; j8f g++= ^ lgjf;L >L g]kfn /fli6«o dflj OGb|]uf}8fdf cWoog/t 5fqf ;Ltf e§/fO{nfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ n] ckx/0f u/L nu]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ ldlt @)^!.$.@) ut] ckx/0f u/L P]=P]= @$ ut] ;s'zn l/xf u/L xfn ;fdfGo hLjgofkg ul//x]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
290. ckx/0f, u'NdL lhNnf xdL{rf}/ uflj; j8f g++= & lgjf;L ldqnfn kf08]nfO{ @)^!.!!.@ ut] ;fFem ;z:q dfcf]jfbLåf/f ckx/0f ul/Psf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh ckx/0fd'Qm eO;s]sf] / lghsf ;kl/jf/ xfn sf7df8f}F+df a:b} cfPsf] tyf lj:t[t zflGt;Demf}tfkl5 lgh ldqnfn kf08]sf] kl/jf/nfO{ lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 e/0fkf]if0f / k'gM:yfkgf vr{;d]tsf] /sd pknAw u/fPsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
282 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
291. ckx/0f, tfKn]h'ª lhNnfsf] gfNa', ;fFjf, kfk'ª, y'lsDaf, ;Gyfsf, lnGt]k, km'ªlnª, lnafª, v]h]lgd, ;fjflbg, vfDn'ª, tfk]yf]s, n]n]k, ofDkm'lbg, dfdfFv], v]jfg, gfªvf]Nkfª, y]rDa', xfªkfª, l;r}sf, 8'ld|;], cfDa]u'lbg, l;gd, t'Da]lbg, ;':d'lvd, 9'Ë];fF3' / k]bfª uflj;sf ;Dk"0f{ lzIfsx¿nfO{ dfcf]jfbLn] ckx/0f u/L tfKn]h'ª ;b/d'sfdaf6 k"jL{pQ/ e]udf kg]{ t]Nnf]s uflj;tkm{ nu]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf pNn]lvt ljBfnosf ljBfyL{ tyf lzIfsx¿nfO{ dfcf]jfbLx¿n] pgLx¿sf] sfo{qmddf n}hfg] / sfo{qmd ;lsPkl5 kmsf{Olbg] u/]sf] / ljBfyL{ tyf lzIfsx¿ xfn ljBfnodf g} cWoog–cWofkg u/L–u/fO/x]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
292. ckx/0f, kfNkf lhNnf ;TojtL uflj; j8f g++= @ a:g] wgaxfb'/ l3ld/] ?kGb]xLsf] ;fnemG8Laf6 cfˆgf] 3/ uO/x]sf] a]nfdf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] ckx/0f u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{n] ckx/0f u/L nuL zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf lbPsf], oftgfsf] sf/0f lghsf] v'§f;d]t efFlrPsf] kfOPsf] g]skf -dfcf]jfbL_ sf] o:tf] sfo{n] h]g]ef dxf;lGw !($( sf] ;femf wf/f # ljk/Ltsf] sfo{ ePsf] b]lvFbf kLl8tnfO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u P]g @)^* sf] bkmf !^ adf]lhd ?= Psnfv Ifltk"lt{ pknAw u/fpg tyf bf]ifL klxrfg u/L sfg'gadf]lhd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{ lg0f{o ul/of] .
293. ckx/0f, c3f{vfFrL lhNnf eujtL uflj; j8f g+= # c3f{tf]; lgjf;L t]hs'df/ >]i7nfO{ ;z:q dfcf]jfbLx¿åf/f ckx/0f u/]sf] egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh t]hs'df/ >]i7nfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] ldlt @)^@.!!.@* ut] ckx/0f u/L ldlt @)^@.!@.( ut] ;s'zn l/xf u/]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
294. ckx/0f, bf]nvf lhNnf 3/ eO{ 88]Nw'/f lhNnfdf g]kfnL ;]gfdf sfo{/t /fhs'df/ >]i7 / /fdrGb| sfsL{n] 3/labfkZrft\\ sfo{/t :yfgdf uO/x]sf] cj:yfdf s}nfnL lhNnfsf] d;'l/ofaf6 tTsfnLg dfcf]jfbLsf sfo{stf{åf/f ckx/0f u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghx¿ xfn g]skf -dfcf]jfbL_ sf] sAhfaf6 ;s'zn l/xf ePsf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 283
tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
295. ckx/0f, gjnk/f;L lhNnf /dk'/jf uflj; j8f g+= ^ 3/ eO{ xfn k|x/L rf}sL x'Db] dgfËdf sfo{/t k|x/L hjfg dgf]hs'df/ ltjf/L 3/labfkZrft\\ cfˆgf] sfof{nodf xflh/ x'g hfg] qmddf ndh'ª lhNnfsf] tfl3|g uflj; j8f g+= # 5fkfufpFdf g]skf -dfcf]jfbL_ sf sfo{stf{x¿n] ckx/0f u/L uf]/vf lhNnftkm{ nu]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh k|x/L hjfg g]skf -dfcf]jfbL_ sf] sAhfaf6 ;s'zn l/xf eO{ xfn ;s'zn cfkm\gf] k];f ul//x]sf] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
296. ckx/0f, slknj:t' lhNnf, slknj:t' gkf lgjf;L /fds'df/ ;xgLnfO{ g]skf -dfcf]jfbL_ n] cfˆgf] 3/df /x]sf] ;dodf ckx/0f u/]sfn] ;s'zn l/xfOsf nflu kxn u/L kfpFm egL btf{ ePsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh g]kfnL ;]gfdf sfo{/t /x]sf] / labfdf 3/ hfFbf ldlt @)^!.^.# ut] g]skf -dfcf]jfbL_ n] ckx/0f u/]sf]df ldlt @)^!.^.% ut] ckx/0fd'Qm eO{ xfn ;fdfGo hLjg latfO/x]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
297. ckx/0f, ;+o'Qm qmflGtsf/L hgkl/ifb\ lhNnf ;ldlt gjnk/f;Ldf /x]sf] lhNnf hg–cbfntn] rf]/L, 8s}tL tyf u'G8fubL{sf] cleof]udf gjnk/f;L lhNnfdf dfgj clwsf/ tyf cfrf/;+lxtf pNn‹gsf sfo{x¿ b}lgs ¿kdf u/L cgfjZos ¿kdf :yfgLo JolQmsf] ph'/L b;f{O{ >d–l;la/df /fvL dfgl;s tyf zf/Ll/s oftgf lbg] qmddf :yfgLo ph'/Lsf] cfwf/df egL /fdu|fd gkf j8f g+= !@ sl;ofsf ho/fd ofbj, dxfjL/ ofbj / e/t ofbjnfO{ ckx/0f u/L d'Qm u/]sf]df k'gM ckx/0f u/L 8]9 dlxgf >d–l;lj/df s}b ug]{ elgPsf]] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg lghx¿nfO{ k'gM ckx/0f u/L >d–lzlj/df /fVg] elgPtf klg ;f] sfo{ gePsf] / xfn pNn]lvt JolQmx¿ ;s'zn cfkm\gf] k];f–Joj;fo u/L a;]sf] eGg] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
298. ckx/0f -t/fO{ hgtflGqs d'lQm df]rf{_, slkj:t' lhNnf tf}lnxjf gkf j8f g++= $ lgjf;L lg/Ghg kf}8]nnfO{ t/fO{ hgtflGqs d'lQm df]rf{sf ;d"xn] ckx/0f
284 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
u/]sfn] ;s'zn l/xfOsf] nflu kxn u/L kfFp egL cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lpk/ cg';Gwfg x'Fbf lghnfO{ t/fO{ hgtflGqs d'lQmdf]rf{n] ckx/0f u/]sf] / kl5 ;s'zn l/xf u/]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
299. ckx/0f -t/fO{ hgtflGqs d'lQm df]rf{ Hjfnf l;+x ;d"x_, ;Kt/Lsf] ;'gf}nLaf6 g]kfn oftfoft dhb'/ ;‹ xNsf ;jf/L rfns OsfO{ ;ldlt, O6x/Lsf ;b:o, df?tL Eofgrfns cd/ /fO{;lxt tLg hgfnfO{ t/fO{ hgtfGqLs d'lQm df]rf{ Hjfnf l;+x ;d"xsf sfo{stf{n] ckx/0f u/]sfn] l/xfOsf] dfu ub}{ g]kfn oftfoft dhb'/ ;‹, ;'g;/L / g]kfn oftfoft :jtGq dhb'/ ;‹7g, sf];Låf/f k|];–lj1lKt hf/L u/]sf] ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lghx¿ ckx/0fd'Qm eO{ cfˆgf] k];f–Joj;fo ;~rfng u/L a;]sf] b]lvFbf k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
300. ckx/0f -c1ft ;d"xaf6_, ?kGb]xL lhNnf dw'jgL uflj; j8f g++=* a:g] pdfzª\s/ lqkf7LnfO{ c1ft ;d"xn] ckx/0f u/]sf] eGg] ph'/Lsf] ;DaGwdf cg';Gwfg x'Fbf lgh pdfzª\s/ lqkf7L ckx/0fd'Qm eO{ xfn cfkm\g} 3/df /x]sf] / s'g} ;d:of g/x]sf] eGg] b]lvPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
301. ckx/0f, s~rgk'/ lhNnf, dx]Gb|gu/ 7]ufgf ePsf uf]kfn dx/f uf}/jnfO{ qmdzM gjnk/f;L lhNnfaf6 PsLs[t g]skf -dfcf]jfbL_ kf6L{sf n8fs' ;]gfx¿ /x]sf] gjnk/f;L lhNnf xflQvf]/ Aof/]saf6 cfPsf ljj]s eGg] sDkgL ;x–sdfG8/ / pQm Aof/]ss} # g++= a6flnogsf ;lrj ;"o{ gfd u/]sf] JolQmn] ckx/0f u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh g]skf -dfcf]jfbL_ sf] sAhfdf g/x]sf] / xfn :jtGqk"j{s hLjgofkg ul//x]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
302. ckx/0f, c3f{vfFrL 3/ ePsf r"8fdl0f 9'ª\ufgf HjfnfnfO{ c3f{vfFrL lhNnfaf6 PsLs[t g]skf -dfcf]jfbL_ kf6L{sf n8fs' ;]gfx¿ /x]sf] gjnk/f;L lhNnf xfQLvf]/ Aof/]saf6 cfPsf ljj]s eGg] sDkgL ;xsdfG8/ / pQm Aof/]ss} # g++=
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 285
a6flnogsf ;lrj ;"o{ gfd u/]sf] JolQmn] ckx/0f u/]sf] eGg] ph'/L ;DaGwdf cfof]uaf6 cg';Gwfg x'Fbf lgh sAhf d'Qm eO{ :jtGqk"j{s hLjgofkg ul//x]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
303. ckx/0f, slknj:t' lhNnf rgxL uflj; j8f g+=% lgjf;L dfwj lh=;L=sf b'O{ jifL{o gfafns 5f]/f bLk]Gb| lh;LnfO{ 3/cufl8 v]ln/x]sf] ;dodf df]6/;fOsndf cfPsf b'O{ hgf dflg;x¿n] ckx/0f u/L nu]sfn] afnssf] vf]htnf; tyf ;s'zn l/xfOsf] nflu kxn ug{ tyf bf]ifLnfO{ sf/afxL ug{] ;DaGwdf cfof]udf btf{ ePsf] ph'/Lsf] cg';Gwfg x'Fbf ckxl/t afns ;s'zn d'Qm ePsf] / ckx/0fdf ;+nUg JolQmnfO{ cbfntdf d'2f rnL km};nf;d]t eO/s]sf] kfOPsfn] k|:t't ph'/Lpk/sf] sf/afxL 6'ª\UofO{ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u -ph'/L, sf/afxL tyf Ifltk"lt{ lgwf/{0f_ lgodfjnL, @)^( sf] lgod !) adf]lhd tfd]nLdf /fVg] lg0f{o ul/of] .
286 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg';"rL—cf7
;'/lIft j}b]lzs /f]huf/Lsf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpg cfof]un] g]kfn ;/sf/nfO{ @)&% j}zfv @^ df u/]sf] l;kmfl/;
cnkq, pkrf/ u/fO/x]sf cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿sf] p4f/ tyf :jb]z lkmtL{ ;DaGwdf
j}b]lzs /f]huf/Lsf qmddf uGtJo d'n'sdf cnkq k/]sf ;a} k|sf/sf cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿sf] ;'/lIft ¿kdf tTsfn p4f/ u/L :jb]z lkmtL{sf] Joj:yf ldnfpg .
uGtJo d'n'sdf pkrf/ u/fO/x]sf cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿sf] uGtJo d'nsd} kof{Kt :jf:yf]krf/sf] Joj:yf ldnfpg .
uGtJo d'n'sdf :jf:yf]krf/ ;Dej gePsf] cj:yfdf ;'/lIft ¿kdf :jb]z lkmtL{sf] Joj:yf ldnfO{ g]kfndf k|efjsf/L :jf:yf]krf/sf] Joj:yf ldnfpg .
uGtJo d'n'sdf nfdf] ;do;Dd a]xf]; (Quoma) eO{ pkrf/ u/fO/x]sf cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿nfO{ :jb]z jf ljb]zdf kof{Kt pkrf/sf] Joj:yf ldnfpg .
uGtJo d'n'sdf d[To' ePsf cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿sf] zj Nofpg] k|lqmofnfO{ b|'t k|lqmofaf6 sfof{Gjog ug]{ Joj:yf ldnfpg .
@= sfg'g ;+zf]wg ;DaGwdf
j}b]lzs /f]huf/sf] qmddf x'g] dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ tyf ;a} k|sf/sf zf]if0fh:tf kmf}hbf/L k|s[ltsf 36gfx¿nfO{ b08gLo s;'/ agfO{ To:tf 36gfx¿sf] 5fglag / cg';Gwfgsf] clwsf/ :yfgLo k|x/Lsf] x'g] u/L j}b]lzs /f]huf/ P]g, @)^$ df ;+zf]wg ug{ .
æ>d zf]if0fsf nflu x'g] dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/Æ nfO{ dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ -lgoGq0f_ P]g, @)^$ sf] ;+zf]wg u/L dfgj a]rlavgsf] kl/efiffleq ;dfj]z ug{ .
Ph]G6x¿af6 nnfO{–kmsfO{ em'Sofgdf kf/L j}b]lzs /f]huf/Ldf k7fO{ ;d:of jf Hofbltdf k/]sf cfk|jf;L >ldsx¿nfO{ /fHosf tkm{af6 ;+/If0f / kof{Kt ;xof]u k|bfg ul/g] Joj:yf ;dfj]z u/L j}b]lzs /f]huf/ P]g, @)^$ ;+zf]wg ug{ .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 287
j}b]lzs /f]huf/ P]g, cWofudg P]g, /fxbfgL P]gnufotsf sfg'gx¿, lgodfjnL / lgb]{lzsfx¿df ljZjJofkL ¿kdf cfTd;ft\ ul/Psf cfk|jf;L >ldssf clwsf/x¿sf] ;+/If0f / ;+j4{g x'g] Joj:yfx¿ ;dfj]z ug{ .
j}b]lzs /f]huf/ Jofj;foL jf To; Jofj;fodf ;+nUg JolQm jf Ph]G6sf] sf/0faf6 s'g} JolQmsf gfpFdf unt sfuhft tof/ u/L em'Sofg jf 7ludf kf/L uGtJo d'n's jf af6f]df kg]{ d'n'ssf] cWofudg lgsfoaf6 ;f] s'/f kQf nfuL :j]bz kmls{cfPsf] jf kmsf{OPsf] cj:yf ePdf To;/L kmls{cfPsf] kLl8t k'gM kLl8t x'g'kg]{ sfg'gL Joj:yfdf ;+zf]wg ug{ .
#= >lds egf{ ug]{ Ph]G;L / Ph]G6sf lqmofsnfk cg'udg / lgodg ug]{
j}b]lzs /f]huf/ sDkgL, j}b]lzs /f]huf/Lsf nflu :jf:Yo k/LIf0f ug]{ ;+:yf, cled'vLs/0f tflnd k|bfg ug]{ sDkgL / Ph]G6x¿sf lqmofsnkfx¿sf] cg'udg / lgodg k|efjsf/L agfO ;]jfu|fxLx¿nfO{ cg'e"lt x'g] cj:yfsf] l;h{gf ug{ / To;sf nflu ;DalGwt dfgj ;+zfwg / cfjZos ;|f]tsf] kof{Kt Joj:yf ldnfpg .
sltko j}b]lzs /f]huf/ Joj;foLaf6 cfk|jf;L >ldspk/ hfn;fhL ug]{, 7uL ug]{, zf]if0f ug]{, ha/h:tL>ddf nufpg] Pjd\ j}b]lzs /f]huf/Lsf gfddf dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/df nufpg] h:tf sfo{ x'g] u/]sf] kfOPsf] ;Gbe{df To:tf] sfo{ tTsfn /f]sL cfk|jf;L >ldsx¿sf] dfgj clwsf/sf] pRrQd ;Ddfg ul/g] cj:yfsf] ;'lglZrttf ug{ .
sfg'gn] b08gLo egL Joj:yf u/]sf s;'/ ug]{ JolQm jf ;++:yfnfO{ sfg'gadf]lhd ;hfo u/L b08xLgtfsf] cGTo x'g] cj:yfsf] ;'lglZrt ug{ .
j}b]lzs /f]huf/;Fu hf]l8Psf kmf}hbf/L k|s[ltsf s;'/sf 36gfdf ;+nUg s'g} klg JolQm jf ;+:yfnfO{ s'g} klg rfxgf / jfxgfdf kLl8t;Fu ldnfkq jf dWo:ytf u/fpg afWo kfg]{ lsl;dsf] s'g} klg sfo{ gug{÷gu/fpg .
j}b]lzs /f]huf/Lsf qmddf jf To;sf] gfddf uGtJo d'n'sdf x'g] ha/h:tL>ddf nufpg] sfo{ ePsf] cj:yfdf To:f/L j}b]lzs /f]huf/df k7fpg] sDkgL jf JolQmnfO{ lhDd]jf/ agfO sfg'gL sf/afxL ug{ / ha/h:tL>ddf /x]sf] JolQmnfO{ lghsf] cljnDa ;'/lIft ¿kdf p4f/ u/L :jb]z lkmtL{sf] Jo:j:yf tTsfn ldnfpg .
288 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
$= dlxnf cfk|jf;Lpk/sf] lje]b cGTo / ljz]if ;+/If0fsf] Joj:yf ug]{
j}b]lzs /f]huf/df hfg rfxg] ;Ifd / OR5's dlxnfx¿sf] nflu uGtJo d'n's k|j]z ug'{eGbf klxn] clgjfo{ ¿kdf ljz]if k|sf/sf] cled'vLs/0f -l;k ljsf;, JolQmut ;'/Iff, efiff, ;+:s[lt, jftfj/0f, :yfgLo sfg'gL Joj:yf / pkrf/k|fKt ug]{ lgsfosf] hfgsf/L nufotsf ljifox¿df bIf agfO_ sfo{qmd ;~rfng ug{ .
j}b]lzs /f]huf/df hfg ;Ifd / OR5'\s dlxnfx¿sf] j}b]lzs /f]huf/ k|lqmofdf sfod /x]sf] k|ltaGw / Jojxf/x¿sf] cGTo ug{ .
j}b]lzs /f]huf/df hfg] dlxnf >ldsx¿sf] cfk|jf;g\ Pjd\ JolQmut :jtGqtf ;DaGwL clwsf/sf] ;Ddfg ub}{ To:tf JolQmx¿nfO{ nnfO{kmsfO{ jf em'Sofgdf kf/L, n]va4 u/L jf gu/L j}b]lzs /f]huf/df k7fOPsf] uGtJo d'n's jf af6f]df kg]{ d'n'sdf pgLx¿pk/ x'g ;Sg] lje]b, lx+;f, zf]if0f, ha{h:tL >d, a]rlavg, cf];f/k;f/ / dfgj t:s/Lh:tf hf]lvdo'Qm 36gfx¿af6 arfpg ljz]if Joj:yf ldnfpg .
%= bf]xf]/f] s/f/sf] cGTo u/L /fxbfgL;lxtsf dxTTjk"0f{ sfuhftx¿ cfkm}F;Fu /fVg] Joj:yf ldnfpg
cfk|jf;L >ldsx¿nfO{ b]zleq jf uGtJo d'n'sdf bf]xf]/f] ;Demf}tfkq jf s/f/ u/fpg] cEof;sf] cGTo u/L To:tf] sfo{ s'g} klg cj:yfdf gx'g];lxtsf] b08gLo Joj:yf ug{ .
s/f/kq, le;fnufot j}b]lzs /f]huf/L;Fu ;DalGwt ;a} k|sf/sf sfuhftx¿ p8fg tflnsf lglZrt ePsf] ldltn] sDtLdf ;ft lbgcufj} >ldssf] xftdf kg]{ ;'lglZrt ug{ / tL ;a} sfuhft >lds cfkm}Fn] /fVg kfpg] Joj:yf ldnfpg .
^=tf]lsPeGbf a9L z'Ns lng /f]Sg] / /sd e'QmfgLsf] clgjfo{ /l;b lbnfpg]
'Employer Pays' Principle jf g]kfnn] sfof{Gjogsf] k|ltj4tf u/]sf] 9fsf l;4fGtcg';f/ j}b]lzs /f]huf/Ldf hfg] >ldsn] s'g} z'Ns ltg'{gkg]{ …z"Go nfutÚ l;4fGt Jojxf/df nfu" ug{ cfjZos Joj:yf ug]{ .
ælgMz'Ns le;f, lgMz'Ns l6s6Æ ;DaGwL gLltsf] Jofjxfl/s / k|efjsf/L sfof{Gjog ug{ / ;f] gLltljk/Lt >lds egf{ ubf{ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf]eGbf a9L /sd lng] Joj;foLnfO{ sfg'gL bfo/fdf NofO{ sf/afxL ug{ .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 289
>ldsx¿sf] :jf:Yo k/LIf0fsf] ;]jf ;j{;'ne agfO{ o;afkt pgLx¿dfly kl//x]sf] vr{sf] ef/ 36fpg cfjZos u[xsfo{ u/L plrt Joj:yf ug{ .
>ldsn] Joj;foLnfO{ ltg]{ z'Nsdf kf/blz{tf sfod ug]{ / /sd e'QmfgLafkt clgjfo{ /l;b lbg'kg]{ lgod k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog u/fpg .
cfk|jf;L >ldsn] Joj;foLnfO{ ltg]{ z'Ns a}lÍË k|0ffnL dfkm{t e'QmfgL ug]{ Joj:yf clgjfo{ ¿kdf nfu" ug{ .
&= /fHosf ;]jf tyf Gofodf kx'Fr ;xh agfpg]
sf7df8f}Fdf s]Gb|Ls[t ¿kdf /x]sf] j}b]lzs /f]hfuf/Lsf] Joj:yfkg tyf lgodg, /fxt tyf Ifltk"lt{ / Gofo lg¿k0fsf] clwsf/ k|fKt lgsfosf ;]jfx¿sf] ;‹Lo ;+/rgfcg'¿k :yfgLos/0f u/L >ldsx¿sf] kx'Fr ;xh agfpg] .
*= ;'/lIft cfk|jf;g;DaGwL hfgsf/L k|bfg ug]{ sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg]
j}b]lzs /f]huf/Lsf qmddf kg{;Sg] ;d:of jf ;d:ofdf k/]df g]kfn ;/sf/ -ljb]zl:yt g]kfnL b"tfjf; jf >d ;xrf/L;d]t_ af6 k|fKt x'g] ;xof]u, ph'/L ;+oGq Pjd\ To;sf] k|lqmof, Ifltk"lt{, sNof0fsf/L sf]ifnufot >ldsnfO{ pknAw x'g] ;xof]u / ;xfotfsf af/]df hfgsf/L k|bfg ug{ ;~rflnt sfo{qmdnfO{ yk Jofjxfl/s / k|efjsf/L agfO{ x/]s cfk|jf;L >lds / ltgsf kl/jf/n] ;'/lIft cfk|jf;g;DaGwL hfgsf/L / ;"rgf kfpg] ;'lglZrt ug]{ .
a}]b]lzs /f]huf/Ldf hfgsfnflu cfjZos ;"rgf tyf hfgsf/Lx¿ :yfgLo txd} :yfgLo efiffdf k|sfzg tyf k|;f/0f u/L kof{Kt ;"rgfx¿ k|efjsf/L ¿kdf k|jfx ug]{ Joj:yf ldnfpg] .
(= k|:yfgk"j{sf] cled'vLs/0f k|lzIf0fnfO{ k|efjsf/L agfpg]
k|:yfgk"j{sf] cled'vLs/0f k|lzIf0fnfO{ kof{KtPjd\ Jofjxfl/s / k|efjsf/L agfpg] . To:tf] k|lzIf0fdf >ldssf clwsf/ / ;'/lIft cfk|jf;gsf Jofjxfl/s ljifoj:t' ;dfj]z ug]{ .
j}b]lzs /f]huf/df hfg rfxg] AolStnfO{ k|:yfgk"j{ g} lgh hfg rfx]sf] ljifodf kof{Kt l;k ljsf; tflnd k|bfg u/L of]Uo tyf bIf agfO{l;k k/LIf0f u/L k7fpg] k|efjsf/L Joj:yf sfof{Gjog ug]{ .
290 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!)= l;kd"ns tflndsf nflu /fli6«o lgsfox¿nfO{ ;lqmo u/fpg]
j}b]lzs /f]hfuf/Ldf hfg] ljsNk /f]Hg]x¿nfO{ h'g sfdsf nflu hfg nfu]sf] xf], To; sfdsf ljifodf cfwf/e"t hfgsf/Lx¿;lxt kof{Kt l;k ljsf; tflnd lbP/ jf l;k hfFr u/]/ (Skill Test) u/]/ dfq k7fpg ;xh jftfj/0f ldnfpg] / To;sf nflu k|fljlws lzIff jf l;kd"ns tflnd k|bfg ug{ ul7t ;/sf/L lgsfox¿dfkm{t k|efjsf/L ¿kdf tflnd lbg] Joj:yf ldnfpg] .
!!= j}b]lzs /f]huf/Lsf] Joj:yfkg / lgodg ug]{ sfof{nox¿sf] Ifdtf clej[l4 ug]{
j}b]lzs /f]huf/udg k|lqmofsf] Joj:yfkg tyf lgodg ug]{{ / Gofo ;Dkfbg ug]{ .
lgsfox¿nfO{ k|efjsf/L sfo{;Dkfbgdf Jojwfg gx'g] u/L kof{Kt ;|f]t;fwg pknAw u/fpg] / sfo{ut Ifdtf clej[l4 ug]{ .
tL lgsfodf sfo{/t sd{rf/Lx¿nfO{ >lds clwsf/, dfgj clwsf/ tyf >ldsd}qL Jojxf/sf af/]df clgjfo{ k|lzIf0f lbg] Joj:yf ldnfpg] .
;Da4 sfof{nodf sfo{/t kbflwsf/L / sd{rf/Lx¿af6 a]nfavtdf ePsf elgPsf e|i6frf/hGo -;'zf;glj?4sf_ 36gfx¿ bf]xf]l/g glbg k|efjsf/L pkfo cjnDag ug]{ .
!@= lg0ff{os txdf >ldssf] k|ltlglwTj u/fpg] Pjd\ dtbfg k|lqmofdf ;xefuL u/fpg]
j}b]lzs /f]huf/ k|j4{g af]8{nufot k|efljt / kLl8tx¿nfO{ ;xof]u jf Ifltk"lt{ k|bfg ug]{ ;/sf/L ;+oGqsf lg0ff{os txdf cfk|jf;L dlxnf >ldsx¿;lxtsf] cy{k"0f{ k|ltlglwTj clgjfo{ ¿kdf u/fpg] Joj:yf ldnfpg] .
cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿sf] dtbfgsf] clwsf/ ;'lglZrt ug{ cfjZos Joj:yf ldnfpg] .
!#= /f]huf/Lsf nflu ef/t hfg]x¿nfO{ j}b]lzs /f]huf/ P]gn] ;d]6\g] Joj:yf ug]{
ef/tdf /f]huf/Lsf nflu hfg] g]kfnLx¿nfO{ pgLx¿sf] ;+/If0fsf nflu j}b]lzs /f]huf/ P]g, @)^$ df cfjZos Joj:yf ug]{ .
/f]huf/Lsf] nflu ef/t hfg]cfpg]x¿sf] Jojl:yt tj/n] clen]v /fVgsf nflu lgoldt ;Ldfgfsfx¿df /x]sf g]kfn ;/sf/sf lgsfox¿nfO{ ;lqmo u/fpg] /
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 291
:yfgLo lgsfox¿dfkm{t / pgLx¿sf] >d tyf dfgj clwsf/ ;+/If0fsf nflu ljz]if Joj:yf ug]{ .
g]kfn–ef/t ;Ldfsf x/]s gfsfaf6 /f]huf/sf] nflu ef/t hfg] g]kfnL gful/sx¿sf] clgjfo{ ¿kdf clen]v /fvL ;DalGwt :yfgLo txdf x/]s dlxgf To;sf] hfgsf/L clen]v u/L k7fpg] Joj:yf ldnfpg .
!$ uGtJo d'n'sx¿;Fu låkIfLo >d ;Demf}tf ug]{ / ljb]zl:yt g]kfnL lgof]usf] e"ldsf k|efjsf/L agfpg]
g]kfnL cfk|jf;L >ldsx¿sf] lxt / clwsf/sf] pRrtd ;Ddfg x'g] k|fjwfgx¿ :ki6;Fu pNn]v u/L uGtJo d'n'sx¿;Fu låkIfLo >d ;Demf}tf ug]{ .
ljb]zl:yt /f]huf/bftfaf6 cfpg] >ldssf] dfukq (Labour Demand Letter) sf] k|df0fLs/0f (Attestation) clgjfo{ ¿kdf ;DalGwt b]zdf /x]sf g]kfnL s"6gLlts lgof]uaf6 ug]{ clgjfo{ Joj:yf ldnfpg] / ;DalGwt b]zsf s'g–s'g sDkgL jf lgsfodf slt ;ª\Vofdf sfo{/t tYofÍ ljj/0f tyf clen]v b"tfjf;df /fVg] Joj:yf ldnfpg] .
;DalGwt d'n'sdf sfo{/t /xFbf pgLx¿dfly kg{;Sg] ;d:of ;dfwfgsf nflu ljb]zl:yt g]kfnL s"6gLlts lgof]u, >d ;xrf/L tyf g]kfn ;/sf/sf ;+oGqx¿n] k|efjsf/L e"ldsf lgjf{x ug{ ;Sg] jftfj/0f ldnfpg] .
j}b]lzs /f]hfuf/df hfg] cfk|af;L >ldsn] hlt;Sbf] l56f] -jif{df sDtLdf Psk6s_ :jb]z kmls{g kfpg] cj:yf lgdf{0fsf] nflu cfjZos kxn ug]{ .
uGtJo d'n'sdf /xg] jf :yfkgf ul/g] ;'/lIft cfjf;u[x, cfjlws u[xx¿df bIf dgf]lj1;d]tsf] hgzlQm;lxt Ifdtf ;'b[9Ls/0f ug]{ / ;|f]t;fwg kof{Kt pknAw u/fpg] .
uGtJo d'n'sdf HofbtLdf k/]sfx¿nfO{ sfg'gL ;xfotf;lxt cfkTsfnLg p4f/ jf ;'/lIft cfjf;nufotsf ;'ljwfx¿sf] Joj:yf ug]{ .
g]kfnL cfk|jf;L >ldsx¿ /x]sf uGtJo d'n'sx¿df s"6gLlts lgof]ux¿sf] :yfkgf tyf lj:tf/ ug]{ .
uGtJo d'n'sx¿df /x]sf /fli6«o dfgj clwsf/ ;+:yfx¿;Fu cfk|jf;L g]kfnL >ldsx¿sf clwsf/ ;+/If0fsf nflu ;DaGw lj:tf/ u/L sfo{ ug]{ / ;f] sfo{sf nflu /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u g]kfn;Fu k|efjsf/L ;dGjo ug]{ .
292 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
!%= ;'emfj / km};nf sfof{Gjog ug]{
cfk|jf;L >ldsx¿sf] clwsf/ ;+/If0f / j}b]lzs /f]huf/Lsf] k|efjsf/L Joj:yfkgsf lglDt ljleGg sfo{bn, cg';Gwfg 6f]nL / /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] lbPsf l;kmfl/;x¿ sfof{Gjog ug]{ .
j}b]lzs /f]huf/;Fu ;DalGwt ljifodf cbfnt Pjd\ j}b]lzs /f]huf/ Gofoflws/0faf6 ePsf km};nf / cfb]zx¿ sfof{Gjog ug]{ .
!^= cGt/f{li6«o dxf;lGw cg'df]bg ug]{
cfk|jf;L >ldsx¿sf] clwsf/ ;+/If0f ug{ ;xof]uL x'g] tk;Lndf n]lvPsf cGt/f{li6«o dxf;lGwx¿sf] cg'df]bg ug{] .
;a} cfk|jf;L >ldsx¿ tyf ltgLx¿sf kl/jf/sf ;b:ox¿sf] clwsf/ ;+/If0f;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw !((),
cGt/b]zLo ;ª\ul7t ck/fw;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;‹Lo dxf;lGwsf] kl/k"/s cfn]vsf ¿kdf tof/ ul/Psf] dfgj a]rlavg -ljz]if u/L dlxnf tyf afnaflnsfx¿sf]_ /f]syfd, lgoGq0f tyf ;hfo;DaGwL cfn]v -k|f]6f]sn_ @))),
3/]n' >ldsx¿sf] xslxt / clwsf/;DaGwL cfOPncf] dxf;lGw @)!! -g+= !*(_ .
^( cf+} cG
;DdfggLo
^( cf}+ cGtP]Soa4tf hdxfg'efjx¿
;+o'Qm /fi6«;^( jif{ k"/f g};lu{s clwk'gLt lbgdclwsf/ ;+:z'esfdgf J
;DdfggLoH
dfgj clws@)&@ n] kljlwsf] zf;cfbz{ xf] . Joj:yf xfdbl/nf] k|fjw
/fli6«o d
/fliStand up
Gt/f{li6«o dfg
k|wfgdGqLHo"
t/f{li6«o dfgjhgfO{ pkl:yt¿nfO{ xflb{s
;‹åf/f dfgjePsf] 5 . :
lwsf/x¿sf] pdf ljZjn] :d:s[ltsf] dg, JoQm ug{ rfx
Ho" Û
sf/, nf]stGqklg o;nfO{ ;gaf6 dfq dnf]s sNof0fdLn] cª\uLswfg /x]sf] ;+
dfgj clwsf/
dfggLo
li6«o dfgj for Equali
gj clwsf/ lbd
>L cg"k
o" Tfyf cfdlGq
j clwsf/ lbjt eOlbg'ePs:jfut ug{ r
j clwsf/sf] :jtGqtf, ;dpkof]u ug{ sd/0f ub}{ cfjrg / sd{nxG5' .
q / ljlwsf] zk"0f{ ¿kdf cdfgj clwsf/fsf/L /fHo g}
sf/ u/]sf 5f}F;+ljwfg xfdLs
cfof]u jflif{s
cg';"rL—gf}
o cWoIfsf]
j clwsf/ ity, Justice
lbj;sf] ;GbedfggLo cWoIk /fh zdf{s ]
qt ljlzi6 c
j;sf] ;Gbe{dsf]df ;DdfggrfxG5' .
ljZjJofkL dfgtf, dof{bfs;}n] aGb]h fPsf] 5 . cn] kl/kfngf
zf;g PscscfTd;ft\ u/]s/sf] ;"rsfª\sg xfd|f] NfIo f}F . ;DejtM sxfF 5 . olt
k|ltj]bg @)&$
f}
dGtJo
cfof]u, g]kand Huma
e{df /fli6«o dIf
sf] dGtJo
cltlyHo"x¿ Û
df pkl:yt xgLo k|wfgdG
3f]if0ff kq, f / ;Ddfgk"j{ug{ ;Sb}g E
cfhsf] o; lb/ ;Ddfg ug]
sf{sf kl/k"/ssf] 5 . nf]ss dfly p7\g]xf] . ax'bnLoljZjd} ;~r
t x'Fbfx'Fb} klg$÷&%
kfn an Dignity
dfgj clwsf/
x'g'eO{ dfgj GqLHo";lxt ;
!($* hf/L j{s afFRg kfpEfGg] s'/fnfO{ lbgn] xfdL ;g]{ k|]/0ff k|bfg
s x'g\ . g]kfnstflGqs d"Nog ub{5 . nf]so k|lt:kwf{Tdsrf/–hutsf] g ufF;, af;
293
/ cfof]usf
clwsf/k|lt ;Dk"0f{ cltly
u/]sf] cfh pg] dflg;sf cfhsf] o;
;a}df dfgj g u/f];\ eGg]
nsf] ;+ljwfg, o, dfGotf / stGq g} xfd|f] s /fhg}lts :jtGqtfsf] / skf;sf]
294 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
k|Tofe"lt ug]{ ;+j}wflgs Joj:yfnfO{ cem} sfg'gL :j¿kdf Nofpg ;lsPsf] 5}g . kqsf/, lzIfsx¿nfO{ lagfcfwf/ cf:yfsf] axfgfdf y'gfdf /fVg] ul/Psf] 5 . sfg'g / Joj:yf vl:sPkl5 hLpwg n'l6g' / dfl/g'df dWo/ft jf ;fFem kg{'kb}{g . /fhwfgL tyf ;b/d'sfdh:tf Jo:t 7fpFdf lHfpwg n'l6Psf] 5 . cfk/flws k|j[lQ, wg7uL / dxFuLaf6 lklN;Psfx¿nfO{ /fxtsf] dxnd st}af6 nufOFb}g .
d'n'sdf dfgj clwsf/ cj:yf dfly p7fpgsf nflu lbuf] ljsf;, k|efjsf/L / cy{k"0f{ hg;xeflutf, ;dGofo, zflGt;'/Iff, b08xLgtfsf] cGTo, ;'zf;g, /fHfgLlts l:y/tf ;fy} hgpQ/bfoL ;/sf/ clgjfo{ cfjZostf x'g\ . gful/sn] cfkm\gf] dfgj clwsf/nfO{ k"0f{ ¿kdf cEof; ug{sf nflu ;+/rgfut Joj:yf, ;+:yfut Joj:yfsf cltl/Qm cfd ;d'bfo, /fhgLlts bn, cfd gful/s;d]t cf–cfkm\gf] If]qaf6 k|lta4, ;r]t / ;hu x'g h?/L 5 . tfklg, dfgj clwsf/sf] ;+/If0f, ;+j4{g / ;Ddfgdf ;/sf/sf] e"ldsf ;jf]{kl/ g} /xg] s'/fnfO{ ;b}j dgg ug{'kg]{ x'G5 .
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] o; cfly{s jif{df dfgj clwsf/ pNNfª\3gsf @@) ph'/Ldf cg';Gwfg ;DkGg u/L g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/; u/]sf] 5 . cfof]un] dfgj clwsf/ ;+/If0f / ;+j4{gdf g]kfn ;/sf/, gful/s ;Dffh, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;sf/L tyf cGo ;‹;+:yfx¿;Fu ;d]t ;dGjo / ;xsfo{ ub}{ b}lgs sfo{x¿ ^ jif]{ /0fgLlts of]hgfcg'¿k ;Dkfbg ul//x]sf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ n] ;‹Lo nf]stflGqs u0ftGqfTds zf;gJoj:yfsf] dfWodåf/f lbuf] zflGt, ;'zf;g, ljsf; / ;Df[l4sf] kl/sNkgf u/]sf] xfdLnfO{ cjut g} 5 . o;n] gful/s tyf /fhgLlts clwsf/sf ;fy} cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts clwsf/sf ljifox¿nfO{ ;d]t df}lns xssf ¿kdf Jofkstf k|bfg u/]sf] 5 . o;sf] sfof{Gjosf nflu ;Dk"0f{ ;+oGqx¿ lqmofzLn /x] tfklg cg]s r'gf}tLx¿ xfd|f ;fd' ljBdfg 5g\ . cfjlws lgjf{rg, sfg'gL zf;gdfgj clwsf/sf] cfwf/:tDe xf] . gful/s tyf /fhgLlts clwsf/sf] pkof]u / pkef]u tyf cfly{s, ;fdflhs / ;f+:s[lts clwsf/sf] ;xh pkef]usf] 9f]sf vf]Ng] k|d'v dfWod;d]t xf] . b]zdf sl/a @) jif{kl5 :yfgLo txsf] lgjf{rg ;DkGg ePsf] 5 . xfn}dfq k|ltlglw;ef / k|b]z;efsf] lgjf{rg ;DkGg ePsf] 5 . cfof]un] oL ;a} txsf] lgjf{rgsf] glhsaf6 cg'udg u/]sf] 5 . :yfgLo lgjf{rg cg'udg k|ltj]bg, @)&$ ;d]t k|sfzgdf NofPsf] 5 . oxL lgjf{rgx¿af6 ;+ljwfg sfof{Gjogsf] ;'lGflZrttf x'g]5 eGg] dnfO{ ljZjf; 5 .
!) jif]{ ;z:q åGåaf6 b]z zflGttkm{ cjt/0f u/]sf] tyf lj:t[t zflGt–;Demf}tf ePsf] !! jif{ JotLt eO;s]sf] 5 . åGåsfnLg 36gfnfO{ ;Daf]wg ug]{ ;oGqx¿
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 295
lgdf{0f eO{ sfo{ ul//xFbf;d]t ljleGg afwfc8\rgsf sf/0f sfo{ ;Dkfbgdf b]lvPsf] l9nf;':tLn] kLl8tn] Gofosf] cg'e"lt ug{ g;Sg' b'vb kIf /x]sf] 5 . b]zdf ljgfzsf/L e"sDk uPsf] ;f8] b'O{ jif{ k"/f eO;Sbf;d]t e"sDk k|efljtx¿sf cfwf/e"t dfgj clwsf/sf ljifosf] cem} ;Daf]wg x'g ;s]sf] 5}g . To;}u/L Iflt ePsf ;/sf/L sfof{nosf ejgx¿ Tfyf sf/fuf/x¿sf] k'glg{df{0f x'g ;ls/x]sf] 5}g . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{no;d]t Ifltu|:t eO{ cem};Dd k'glg{df{0fsf] yfngL;d]t x'g ;s]sf] 5}g .
g]kfn ;/sf/n] s]xL ;+j}wflgs cfof]usf sfd st{Jo / clwsf/;DaGwL, lgjf{rg / ;‹Lotf;Fu ;DalGwt s]xL sfg'g lgdf{0f u/L sfof{Gjogdf NofO/x]sf] eP klg g]kfn kIf /fi6« ePsf cGt/f{li6«o dfgj clwsf/;DaGwL dxf;lGw tyf ;lGwx¿sf] k"0f{ sfof{Gjog ug]{ u/L cem} klg sfg'g lgdf{0f x'g afFsL g} /x]sf] cj:yf 5 . th{'df eO;]s]sf s]xL sfg'gx¿ Joj:yflksf–;+;b\\df ljrf/fwLg cj:yfd} /x]sf]df Joj:yflksf–;+;b\sf] cjlw ;dfKt eO{ tL sfg'gx¿ cnkq ePsf 5g\ . ;/sf/af6 ;dodf g} dfgj clwsf/ ;lGw ;ldltdf a'emfpg'kg]{ sltko cfjlws k|ltj]bgx¿;d]t k]; x'g ;ls/x]sf 5}gg\ . xfd|f ;fd' ca ;+ljwfgsf] k"0f{ sfof{Gjog, åGåsfndf ePsf dfgj clwsf/ pNn‹gsf 36gfx¿sf] Gofof]lrt Joj:yfkg ub}{ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f, ;+j4{g / ;Ddfg ug{' r'gf}tLsf] ¿kdf /x]sf] 5 . cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg klxnf]k6s :f+;bLo ;ldltdf 5nkmn x'g] kl/kf6L ;'? ePsf] 5 .
sfg'gL /fHo, ;'zf;g/ b08xLgtfsf] cGTosf] l:ylt dfgj clwsf/ / nf]stGqsf] kof{o ePsf] x'Fbf /fHosf k|To]s cª\u o;sf nflu k|efjsf/L ¿kdf lqmofzLn x'g h?/L 5 . n}lËs c;dfgtf, n}lËs tyf cNk;ª\Vosdfly x'g] lx+;f tyf b'Jo{jxf/, oftgflj?4, dfgj a]rlavg, afnljjfx, h]i7 gful/sdfly x'g] b'Jo{jxf/, hftLo e]befjlj?4sf 36gfx¿sf] cGTosf nflu sfg'gsf] k|efjsf/L sfof{Gjog / r]tgfd"ns sfo{qmdx¿nfO{ ;fy;fy} n}hfg' cfjZos b]lvG5 . ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] xs–clwsf/ ;+/If0fsf nflu ;a} If]qdf / txdf pgLx¿sf] klxrfg, kx'Fr / ;fdYo{ j[l4sf nflu k|efjsf/L sbd rfNg cfjZos b]lvG5 . b08xLgtfsf] cGTosf nflu /fhgLlts k|lta4tf;lxt k|efjsf/L sfg'gsf] sfof{Gjog cTofjZos b]lvPsf] 5 . lzIff, :jf:Yo cfjf;, vfBh:tf cfwf/e"t ljifoj:t'df kxF'rljxLg / k5fl8 kfl/Psf ;d'bfox¿sf] ;xh / ;dfg kx'Frsf nflu k|efjsf/L sbd rfNg cfjZos b]lvPsf] 5 .
dfgj clwsf/sf] If]qdf o; jif{ cGt/f{li6«o hut\df g]kfnsf] k|ltlglwTj pNNf]vgLo x'g ;s]sf] 5 . /fi6«;‹Lo dfgj clwsf/ kl/ifb\ ;b:odf g]kfnn] tLg jif{ sfo{ ug]{ cj;/ ldn]sf] 5 . of] cj;/ g]kfndf ljBdfg b08xLgtfsf] l:yltsf] cGTo / ;'zf;gsf] k|Tofe"lt ug{ s]lGb|t x'g ;sf];\ eGg] z'esfdgf JoQm ug{ rfxG5' . cfof]usf] :jfoQtf / :JftGqtf tyf o;sf] cGt/f{li6«o hut\df lg/Gt/sf] æsÆ ju{sf]
296 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;'/lIft :yfgn] klg o;df pNNf]vgLo of]ubfg k'u]sf] :d/0f ug{ rfxG5' . cfof]un] o; jif{sf] cGTolt/ dfgj clwsf/sf ljifodf blIf0f Pl;ofnL If]qn] ef]Ug'k/]sf ljleGg ljifodf blIf0f Pl;of ;Dd]ng ug]{ tof/L ;'? u/]sf] 5 . xfn} a}Ísdf ePsf] Pl;of Kofl;kms If]qsf dfgj clwsf/ cfof]ux¿sf] ;Dd]ngdf xfdLn] blIf0f Pl;ofnL ;Dd]ng ug]{af/] cfkm\gf] cjwf/0ff k|:t't u/]sf 5f}F . obfsbf ;/sf/L sd{rf/LtGqdf b]lvg] u/]sf] ;}4flGts / Jofjxfl/s kl/b[Zox¿n] cfof]usf] :jfoQtfnfO{ cfTd;ft\ ug{ g;s]sf] k|tLt x'G5 . cfof]usf] sfd tyf sfo{qmd ;~rfng ug]{ ;DaGwdf cfly{s ;xof]unfO{ ;dod} :jLs[lt glbFbf sfddf s]xL k|lts"n cj:yf;d]t pTkGg x'g hfG5 . cfof]usf] k|lti7fdf /fi6«sf] k|lti7f cGof]Gofl>t x'g] ljifotkm{ g]kfnL k|zf;g / /fhgLltn] oy]i6 Wofg k'¥ofpg]5 eGg] ljZjf; JoSt ug{ rfxG5' .
;DdfggLo k|wfgdGqLHo" tyf cltlyHo"x¿ Û
gful/s cfGbf]ngsf] ;tt k|of;df :yflkt o; cfof]usf] cfwf/:tDe ;Dk"0f{ gful/s ;dfh, dfgj clwsf/sdL{ tyf ;~rf/hut\ ePsfn] ;a} ;/f]sf/jfnfx¿df dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{gdf ljutdf em}F oy]i6 ;xof]u / ;xsfo{sf] ck]Iff ub{5' . ;a} ;'/Iff ;+oGq, ;/sf/L lgsfox¿, /fhgLlts bnx¿, k];fut ;‹;ª\u7g Pjd\ a'l4hLjL ju{n] dfgj clwsf/ ;+:s[ltsf] ljsf; ub}{ dfgj dof{bf pRr /fVg cf–cfˆgf] :yfgaf6 oy]i6 ;xof]u k'¥ofpg'x'g] g} 5 eGg] ljZjf; JoQm ug{ rfxG5' .
cGTodf, cfkm\gf] Jo:ttfsf] afah'b cd"No ;do lbg'ePsf]df k|d'v cltly ;DdfggLo k|wfgdGqL >L z]/axfb'/ b]pjfHo" tyf cfdlGqt ;Dk"0f{ dxfg'efjx¿df xflb{s wGojfb 1fkg ub}{ labf x'G5' .
wGojfb Û
@)&$÷*÷@$ nlntk'/, g]kfn
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 297
cg';"rL—b;
;DdfggLo /fi6«kltsf] ;Daf]wg
;DdfggLo /fi6«klt >LdtL ljBfb]jL e08f/LHo"n] Identifying Challenges, Assessing Progress, Moving Forward: Addressing Impunity and Realizing Human Rights in South Asia
ljifos cGt/f{li6«o ;Dd]ngdf ug'{ePsf] ;Daf]wg
sf7df8f}F
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf cWoIf,
;fs{ If]qsf ljleGg dfgj clwsf/ cfof]usf cWoIfx¿,
ljleGg d'n'saf6 ;xefuL x'g cfpg'ePsf dfgj clwsf/ ;+:yfsf k|ltlglwx¿,
pkl:yt dfgj clwsf/sdL{,
eb| dlxnf tyf ;Hhgj[Gb Û
blIf0f Pl;ofnL tyf Pl;of k|zfGt If]qsf dfgj clwsf/ cfof]ux¿ Ps} ynf]df pkl:yt eO{ blIf0f Pl;ofsf] dfgj clwsf/sf] cj:yfdf ePsf k|ult / ug{ ;lsg] ;'wf/sf ;DaGwdf cfof]lht ;Dd]ngdf kfNg'x'g] ;a} ;xefuL cltlyx¿nfO{ g]kfndf :jfut ug{ kfpFbf d xlif{t 5' . o:tf] dxTTjk"0f{ ;Dd]ngsf] pb\3f6g ug{ kfpFbf dnfO{ v';L nfu]sf] 5 . xfd|f l5d]sL d'n'ssf dfgj clwsf/ cfof]usf pRr g]t[Tj Pjd\ kbflwsf/Lx¿ tyf dfgj clwsf/sf cGt/f{li6«o lj1x¿dfem cfkm"nfO{ nfu]sf s]xL s'/f JoQm ug{ kfpg' ;Gtf]ifsf] ljifo xf] . dfgj clwsf/ ljZjJofkL dfGotf ePsf] ;Gbe{df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u g]kfnn] cGt/f{li6«o ;Dd]ng cfof]hgf u/L Pl;of k|zfGt If]qsf dfgj clwsf/ cfof]ux¿aLr cg'ejsf] cfbfg–k|bfg ug]{ k|z+;gLo sfo{ u/]sf] 5 .
@)&@ ;fndf hglgjf{lrt ;+ljwfg–;efåf/f lgld{t eO{ hf/L ePsf] g]kfnsf] ;+ljwfgn] dfgj clwsf/sf dfGotfx¿nfO{ ;Ddfg ub}{ pRr k|fyldstfdf /fv]sf] 5 . ;+ljwfgsf] k|:tfjgfd} dfgj clwsf/sf d"ne"t dfGotfx¿ pNn]v ub}{ ltgsf] k|flKtsf nf]stflGqs k4ltk|lt k|lta4tf pNn]v ePsf] 5 . Toltdfq} x}g, ;dfj]zL / ;dfg'kflts k|ltlglwTjsf] Joj:yf;lxt ;+o'Qm /fi6«;‹åf/f k|ltkflbt dfgj clwsf/sf dfGotfx¿nfO{ df}lns clwsf/sf ¿kdf ;dfj]z ul/Psf] xfd|f] ;+ljwfg o; If]qsf]
298 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
;jf{lws k|ultzLn ;+ljwfg xf] eGg'df cltzof]lQm x'g] 5}g . oBlk df}lns xssf] sfof{Gjog ug{ cfjZos sfg'g agfpg' ;/sf/sf] bfloTjleq kb{5 .
blIf0f Pl;ofnL /fi6«x¿df dfgj clwsf/ ;+/If0f tyf ;+j4{gdf eP u/]sf k|of; Pjd\ cGo /fi6«sf pknlAw tyf c;n cEof;sf] cfbg–k|bfg Pjd\ 5nkmnn] dfgj clwsf/sf] ;+/If0f tyf ;+j4{gdf yk an k'Ug] ljZjf; d}n] lnPsf] 5' . cg'ejsf] cfbfg–k|bfgsf] ;Gbe{df åGåsf] zflGtk"0f{ ¿kfGt/0f clg ljutsf dfgj clwsf/sf ;d:ofx¿sf] ;Djf]wgdf g]kfnn] df}lns cg'ej xfl;n u/]sf] 5 . ;jf]{Rr cbfntn] kLl8tsf] xsnfO{ ;+/If0f ug{ dxTTjk"0f{ km};nfx¿ u/]sf] 5 . åGåsf] ;dodf dfgj clwsf/sf] ;+/If0f clg ;ª\qmd0fsfnLg Gofosf If]qdf g]kfnsf] dfgj clwsf/ ;+oGqn] xfl;n u/]sf] cg'ej cGo d'n'ssf nflu klg ;fGble{s x'g] 7fGb5' . ;ª\qmd0fsfnLg Gofosf] ;Gbe{df @)^# ;fndf ul/Psf] a[xt\ zflGt ;Demf}tfn] vfsf k|bfg u/]sf] 5 . kLl8tn] Gofo kfpmg\ eGg] d"n efjgfnfO{ ;a}n] cfTd;ft\ ug'{kb{5 . dnfO{ ljZjf; 5, o;sf] sfof{Gjogdf b]lvPsf ;d:ofsf] ;dfwfgtkm{ ;/sf/ ;lqmo /x]sf] 5 . g]kfnsf] Gofo k|0ffnL / cbfnt h:tf];'s} kl/l:yltdf klg Gofo lg¿k0f ug{ ;Ifd /x]sf] 5 .
dfgj clwsf/, nf]stGq / ljlwsf] zf;g Pscsf{sf kl/k"/s x'g\ . nf]stflGqs
d"NodfGotf / ljlwsf] zf;gaf6 dfq dfgj clwsf/sf] ;+/If0fn] ;fy{stf kfp Fb5 . t;y{, xfdL ;a}sf] cfbz{ nf]stGq, dfgj clwsf/ tyf nf]s sNof0fsf/L /fHo xf] eGg] s'/fdf d hf]8 lbg rfxG5' . ;Dd]ngn] o; If]qdf b]lvPsf dfgj clwsf/sf r'gf}tL / cj;/x¿sf] vf]hL u/L dfu{ lgb]{zg ubf{ ;du| blIf0f Pl;ofsf] dfgj clwsf/sf] cj:yfnfO{ cem prfOdf k'¥ofpg d2t k'Ug]5 eGg] d}n] ljZjf; lnPsf] 5' .
dfgj clwsf/ eg]sf] n]Vg] jf af]Ng] dfq} xf]OgÙ of] k|To]s hgtfsf] lbgfg'lbgsf] Jojxf/l;t ufFl;Psf] ljifo xf] . dfgj clwsf/ k|Tofe"ltsf ;Gbe{ddf /fhgLlts gful/s clwsf/sf] hlt dxTTj 5, cfly{s ;fdflhs tyf ;fF:s[lts clwsf/sf] klg TolQs} dxTTjk"0f{ :yfg /x]sf] 5 . ;a} dfgj clwsf/sf] sfof{Gjogljgf nf]stGq hgd'vL x'g ;Sb}g eg] nf]stGq klg dfgj clwsf/sf] k|Tofe"ltljgf ;+:yfut x'g ;Sb}g .
g]kfnsf /fhgLlts bnx¿n] nf]stGq / dfgj clwsf/sf nflu nfdf] / si6k"0f{ ;‹if{ u/]sf 5g\ . b]zsf] /fhsLo g]t[Tjdf nf]stGq / dfgj clwsf/sf nflu dxTTjk"0f{ of]ubfg u/]sf JolQmx¿ :yflkt /x]sf] ;Gbe{df b08xLgtf cGTosf nflu 7f]; kxn x'g]5 eGg] klg d}n] ljZjf; lnPsf] 5' . b08xLgtfsf] ljifodf dfgj clwsf/ cfof]usf] dxTTjk"0f{ e"ldsf /x]sf] 5 . cfof]unfO{ cfkm\gf l;kmfl/; sfof{Gjog ug{ ;d:of k/]sf] eP sfg'gdf ;+zf]wg u/L cfjZos k|lqmof cl3 a9fpg'kb{5 . o; ;Dd]ngaf6 blIf0f
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 299
Pl;ofnL If]qdf /x]sf ljleGg k|sf/sf lje]b, ;LdfGts[t ju{ tyf ;d'bfosf] clwsf/sf ;fy} sfg'gsf] zf;g/ b08xLgtfsf] ;DaGwdf dxTTjk"0f{ 5nkmn x'g] g} 5 .
g]kfndf o:tf] dxTTjk"0f{ ;Dd]ng cfof]hgf u/]sf]df /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u g]kfnsf kbflwsf/Lx¿, g]kfn ;/sf/ / ;a} ;xof]uL ;‹;+:yfx¿nfO{ wGojfb lbg rfxG5' . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u g]kfnsf] lgdGq0ff :jLsf/ u/L o; ;Dd]ngdf pkl:yt x'g'ePsf ljleGg b]zsf /fli6«o dfgj clwsf/ ;+:yfx¿sf cWoIf tyf kbflwsf/Lx¿, dfgj clwsf/ lj1x¿nufot ;xefuL ;a}nfO{ wGojfb lbg rfxG5' .
o; ;Dd]ngsf] ;kmntfsf] sfdgf ub}{ dxTTjk"0f{ sfo{qmddf oxfFx¿sf] g]kfn cfudgn] dfgj clwsf/sf] ;+/If0fdf o; If]qsf dfgj clwsf/ ;+oGqx¿aLr cfk;L ;xsfo{ ;+:yfut x'Fb} hfg]5 eGg] ljZjf;sf ;fy ;a}nfO{ z'esfdgf / wGojfb lbg rfxG5' .
@)&$ ;fn r}q @^ ut] ;f]daf/ .
300 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg';"rL—!!
k|]; lj1lKt÷k|]; gf]6
! sflGtk'/ b}lgsdf k|sflzt ;dfrf/k|lt cfof]usf] Wofgfsif{0f
@)&$ ;fpg ! k|]; lj1lKt
@ dfgj clwsf/d'vL ljsf; k4ltnfO{ cfTd;ft u/L hjfkmb]xL ag .
@)&$ ;fpg @ gful/s tyf /fhgLlts clwsf/ hLjgsf] clwsf/
k|]; lj1lKt
# 5fpk8L nufotsf s'/Lltlj?4 k|efjsf/L sfg'g lgdf{0f tyf sfof{Gjogdf hf]8 b]p .
@)&$ ;fpg $ dlxnf lx+;f lj?4sf] clwsf/
k|]; lj1lKt
$ cfof]usf l;kmfl/;x¿ sfof{Gjogdf hf]8 lbg cfu|x
@)&$ ;fpg % k|]; lj1lKt
% cfd pkef]Qmfsf] clwsf/ ;+/If0fdf hf]8 lbg cfu|x
@)&$ ;fpg !@ cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/
k|]; lj1lKt
^ 8f= uf]ljGb s];Lsf] hLjg/Iffy{ ljutdf ePsf ;Demf}tf sfof{Gjog ug{ cfu|x
@)&$ ;fpg @) gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
& ljsf; k4ltnfO{ dfgj clwsf/d'vL agfp .
@)&$ ;fpg @@ gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
* 8f= uf]ljGb s];Lsf] hLjg/Iff ug{ cfof]usf] ljz]if ckLn
@)&$ ;fpg @& gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
( dfgjLo ;xfotfdf cljnDa h'6\g cfof]usf] ljz]if cfu|x
@)&$ ;fpg @( gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
!) cfof]uåf/f af9L k|efljt If]qx¿df dfgjLo ;xfotf k'¥ofpg g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/;;lxtsf] kqfrf/
@)&$ ebf} ! gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; gf]6
!! ;Gbe{M a]kQflj?4sf] cGt/f{li6«o lbg, cui6 #) ;z:q åGbsf] qmddf a]kQf kfl/Psf JolQmx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs u/ .
@)&$ ebf} !$ gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
!@ cfof]uåf/f ljsf;, jftfj/0f / dfgj clwsf/ ljifos 5nkmn
@)&$ ebf} @# k|]; gf]6
!# cfof]uåf/f lgjf{rgsf] qmddf dfgj clwsf/ cj:yf cg'udg
@)&$ ebf} #) gful/s tyf /fhgLlts clwsf/ dtbfgsf] clwsf/
k|]; lj1lKt
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 301
!$ t];f] r/0fsf] :yfgLo txsf] lgjf{rg k|lqmofsf] cg'udg ;DkGg
@)&$ c;f]h @ Gfful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
!% gGbk|;fb clwsf/Lsf] d[To' ePsf] tLg jif{ k"/f
@)&$ c;f]h ^ gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
!^ cfd gful/ssf] :jf:Yosf] clwsf/k|lt ;+j]bgzLn ag .
@)&$ c;f]h * cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/
k|]; lj1lKt
!& bz}, ltxf/ tyf 57 labfdf cfof]u v'nf /xg]
@)&$ c;f]h !) k|]; lj1lKt
!* lqljljsf cf+lzs k|fWofks 8f=dx]zs'df/ uh'/]nsf] hLjg/Iff ug{ cfu|x
@)&$ c;f]h !* gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
!( cfd gful/ssf] hLjgsf] clwsf/sf] ;'lglZrt u/ .
@)&$ c;f]h @$ gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
hLjgsf] clwsf/
k|]; lj1lKt
@) :yfgLo txdf dfgj clwsf/d}qL sfg'g lgdf{0f ug{ cfof]usf] cfu|x
@)&$ c;f]h !& k|]; lj1lKt
@! 3f]if0ffkqdf dfgj clwsf/sf] ljifo ;dfj]z ug{ cfu|x
@)&$ c;f]h @( k|]; lj1lKt
@@ /fi6«;‹Lo dfgj clwsf/ kl/ifb\;b:odf g]kfn lgjf{lrt
@)&$ c;f]h #! k|]; lj1lKt
@# lgjf{rgsf] lgjf{w k|rf/k|;f/df cj/f]w gu/
@)&$ sflt{s @( Gfful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
@$ dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] bf];f] /fli6«o ;Dd]ng @! a'Fb] 3f]if0ffkq hf/L ub}{ ;DkGg
@)&$ sflt{s @&
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; gf]6
@% lgjf{rg ;'/Iff Joj:yf tTsfn ;an agfp .
@)&$ dËl;/ # gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
@^ cfof]un] @& j6f lhNnfdf lgjf{rgsf] ;Gbe{df dfgj clwsf/ cj:yf cg'udg ug]{
@)&$ dËl;/ (
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
@& k|b]z ;ef tyf k|ltlglw ;ef lgjf{rg
@)&$ dËl;/ !) gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
@* b]zdf eO/x]sf uDeL/ 36gfk|lt cfof]usf] lrGtf
@)&$ dËl;/ !# Gfful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
302 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
@( lgjf{rg ;'/Iff Joj:yf s8f agfp .
@)&$ dËl;/ !* Gfful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
#) lgjf{rg cg'udgsf nflu cfof]uåf/f pRr:t/Lo cg'udg 6f]nL u7g
@)&$ dËl;/ @)
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; gf]6
#! k|b]z;ef tyf k|ltlglw;efsf] bf];|f] r/0fsf] lgjf{rg k|lqmofsf] cg'udg ;DkGg
@)&$ dËl;/ @!
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; gf]6
#@ dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf] j]ek]h ;fj{hlgs
@)&$ k'; !& k|]; gf]6
## zLtnx/ tyf lr;f]af6 k|efljtx¿sf] hLjg/Iff u/ .
@)&$ k'; @# k|]; lj1lKt
#$ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u / ueg]{G; kml;nL6L g]kfnaLr ;xsfo{;DaGwL ;Demf}tfkqdf x:tfIf/ ;DkGg
@)&$ k'; @# k|]; gf]6
#% g]kfndf ;Íd0fsfnLg Gofosf] jt{dfg cj:yf M cfof]usf] wf/0ff
@@ df3 @)&$
k|]; gf]6
#^ k|x/Lsf] s'6fOsf sf/0f 3fOt] ePsf /fh kl/of/sf] 36gf ;DaGwdf cfof]udf cfsl:ds 5nkmn
@)&$ df3 !(
oftgflj?4sf] clwsf/
k|]; lj1lKt
#& cfk|jf;L sfdbf/sf] clwsf/sf nflu ;+o'Qm /fi6«;‹Lo ljz]if ;dfwLIfs / cfof]usf cWoIfaLr 5nkmn
@)&$ df3 !*
k|]; gf]6
#* anfTsf/sf 36gfx¿sf] ;'IdQd cg';Gwfg / sfg'gL sfo{afxL k|efjsf/L agfp .
@)&$ df3 !&
dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf lje]blj?4sf] clwsf/
k|]; lj1lKt
#( s'6lk6df ;+nUg bf]ifLnfO{ sfg'gL sf/afxL u/ .
@)&$ kmfu'g @&
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 303
-dtbfgsf] clwsf/_
$) cfof]usf k"j{;b:o >L /fdgugf l;+xsf] b'Mvb\ lgwgk|lt cfof]uåf/f ulx/f] b'Mv JoQm
@)&$ kmfu'g @! k|]; gf]6
$! of}ghGo lx+;f tyf anfTsf/sf 36gfx¿df j[l4 x'Fb} uPsf]df cfof]usf] rf;f]
@)&$ kmfu'g @*
dlxnflj?4 x'g] ;a} k|sf/sf lje]blj?4sf] clwsf/
k|]; lj1lKt
$@ cf}ifwL laqmL ljt/0fdf b]lvPsf] clgoldttf x6fp .
@)&$ kmfu'g ^ cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/
k|]; lj1lKt
$# k|b]zx¿df dfgj clwsf/d}qL sfg'g lgdf{0f ug{ cfof]usf] cfu|x
@)&$ kmfu'g @@
k|]; lj1lKt
$$ o'P; aËnf ljdfgsf] b'Mvb\ b'3{6gfk|lt cfof]uåf/f zf]s k|s6
@)&$ kmfu'g @(
hLjgsf] clwsf/ k|]; gf]6
$% cfdfsf] gfdaf6 gful/stf k|bfg ug{ tyf a]jfl/;] zjsf] klxrfg v'Ng] u/L clen]v /fVg] ;DaGwdf cfof]usf] l;kmfl/;
@)&$ kmfu'g @ k|]; lj1lKt
$^ hLjgsf] /Iff ug{ cfof]usf] cfu|x
@)&$ kmfu'g @#
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
$& g]kfn–ef/t /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]uaLr ;dGjo
@)&$ r}t %
k|]; lj1lKt
$* cfof]uåf/f ;DdfggLo /fi6«klt;dIf e]6
@)&$ r}t &
k|]; gf]6
$( cfof]uåf/f sf7df8f}F+ pkTosfsf dxfgu/Lo k|x/L kl/;/ tyf j[Qx¿sf] cfsl:ds cg'udg
@)&$ r}t @!
dlxnf lx+;flj?4sf] clwsf/
k|]; gf]6
%) "Identifying Challenges, Assessing Progress,
11th April, 2018 k|]; lj1lKt
304 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
Moving Forward:
Addressing Impunity and
Realizing Human Rights in
South Asia"
(Joint Press Release)
%! dfgj clwsf/ ;DaGwL cGt/f{li6«o ;Dd]ng k"/f
@)&$ r}q @#
k|]; gf]6
%@ kqmfp k/]sf JolQmx¿sf] cj:yf ;fj{hlgs u/ .
@)&$ r}q !(
k|]; lj1lKt
%# "Identifying Challenges, Assessing Progress, Moving Forward: Addressing Impunity and Realizing Human Rights in South Asia"
Inauguration Session of the International Conference
9th April, 2018
k|]; lj1lKt
%$ ;'/Iff ;+j]bgzLntfdf uDeL/ ag .
@)&% j}zfv !! gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
zflGt;'/Iffsf] clwsf/
k|]; lj1lKt
%% ljBfno lzIffdf dfgj clwsf/sf] ljifodf k/fdz{ ;DkGg
@)&% j}zfv !@ k|]; gf]6
%^ cleJolQm :jtGqtfsf] /Iff u/ .
@)&% j}zfv @) gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
%& ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] dfgj clwsf/;DaGwL /fli6«o ;Dd]ng @^ a'Fb] 3f]if0ffkq hf/L ub}{ ;DkGg
@)&% j}zfv @* ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/
k|]; gf]6
%* u+ufdfofsf] hLjg/Iff u/ . @)&% h]7 @! gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
%( cfof]usf ;b:ox¿;lxtsf] pRr:t/Lo 6f]nLåf/f u+ufdfofsf] cj:yf cg'udg
@)&% h]7 @% gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; gf]6
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 305
^) lgMz'Ns sfg'gL ;xfotf;DaGwL 5nkmn ;DkGg
@)&% c;f/ $ gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
Goflos clwsf/
k|]; gf]6
^! u+ufdfof clwsf/Lsf] hLjg/Iffsf] nflu ;+j]bgzLn aGg cfu|x
@)&% c;f/ !$ gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
^@ u+ufdfofsf] hLjg/Iffsf] nflu tTsfn k|efjsf/L sbd rfNg cfu|x
@)&% c;f/ !* gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
^# 8f= uf]ljGb s];Lsf] hLjg/Iffsf nflu tTsfn cfjZos kxn ug{ cfof]usf] cfu|x
@)&% c;f/ @) gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
^$ Goflos clwsf/sf] ;Ddfg u/ .
@)&% c;f/ @) gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
^% dfgjLo dof{bfsf] ;Ddfg ug{ cfu|x
@)&% c;f/ @& gful/s tyf /fhgLlts clwsf/
k|]; lj1lKt
^^ g]kfn ;/sf/åf/f /fi6«;‹Lo oftgflj?4sf] ;ldltdf k]z ug{ nfluPsf] k|ltj]bgdf cfof]usf] ;'emfj
@)&% c;f/ #! k|]; lj1lKt
306 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
cg';"rL—!@
cfof]usf] jflif{s cfoJoo ljj/0f
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 307
308 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 309
310 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&% 311
312 /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u jflif{s k|ltj]bg @)&$÷&%