Kunst als kritische stem: Europese

campagne tegen vrouwelijke genitale

Meer info?

De website van Amnesty

International Vlaande-

ren vind je op http://

www.aivl.be/

Het digitaal archief van

Focus op Vrouwen vind

je op http://

www.aivl.be/nieuws/

focus-op-vrouwen

N I E U W S B R I E F A M N E S T Y I N T E R N A T I O N A L V R O U W E N R E C H T E N T E A M M A A R T 2 0 1 3

FOCUS

OP VROUWEN

Kunst als kritische

stem: Europese

campagne tegen

vrouwelijke genitale

verminking

1

Indiase wetswijzi-

gingen in nasleep

van de verkrach-

tingszaak in New

Delhi

2

VZW HELP: Dokters

die vrouwen hun

leven teruggeven

3

Petitie: My Body My

Rights

5

In dit nummer:

Op 27 februari 2013 streek END FGM, de cam-pagne van Amnesty International tegen vrouwe-lijke genitale verminking, neer in Brussel. Door middel van kunstwerken werd op een creatieve manier aandacht gevraagd voor een niet te on-derschatten problematiek.

Met de END FGM- campagne spoort Amnesty de Europese Unie aan om de gruweldaad van vrou-welijke genitale verminking te voorkomen en de slachtoffers beter te beschermen.

Dichtgenaaide roos

Amnesty voert sinds 2010 een Europese campag-ne tegen vrouwelijke genitale verminking ( fema-le genital mutilation of FGM in het Engels), een ernstige mensenrechtenschending. In dat jaar tekenden meer dan 42.000 Europeanen een peti-tie op rozenblaadjes. Het symbool van de cam-pagne is immers een dichtgenaaide roos, een

verwijzing naar de wrede praktijk om de vagina bij miljoenen meisjes en vrouwen dicht te naai-en.

Daarna werden 4 kunstenaars – Adriana Bertini uit Brazilië, Ilaria Venturini Fendi uit Italië, Nayia Evangelou uit Cyprus en Walter Van Beirendonck uit België - gevraagd om met deze rozenblaadjes een kunstwerk te maken. Vervolgens trok de campagne op bewustmakingsreis door Europa waar op verschillende locaties telkens één werk werd onthuld.

Brussel was het eindpunt van de reis, maar niet van de campagne. Op 27 februari 2013 was er een congres in het Europees Parlement met ex-perts en politici, en ’s avonds vond een gala plaats in BOZAR waar onder andere het kunst-werk ‘Walking Lips’ van Walter Van Beirendonck onthuld werd.

Nirbhaya staat symbool voor alle verkrach-te Indiase vrouwen

Op 16 december 2012 werd een drieën-twintigjarige studente brutaal verkracht door zes mannen op een bus in New Delhi, India. Twee weken later overleed zij aan haar verwondingen. Om de privacy van het meisje en haar familie te beschermen, werd haar identiteit niet publiek gemaakt. Zij kreeg de naam Nirbhaya wat ‘onbevreesd’ betekent. Nirbhaya staat intussen symbool voor iedere verkrachte vrouw in India.

Binnen- en buitenlandse weerklank

De brutaliteit van het geweld in deze groepsverkrachtingszaak met dodelijke afloop, bracht massale nationale protesten op gang. Niet enkel in New Delhi, maar over heel India en zelfs erbuiten, kwamen men-sen op straat om het incident te veroorde-len, het hoge aantal zaken van verkrachting en seksueel geweld in het land aan te kla-gen, en om strengere wetgeving en efficiën-tere vervolgingen te eisen. De omvang van de protesten was ongezien in India. Wat hoopvol stemt, is dat deze zaak erin slaagde

een duidelijke reactie en een maatschappe-lijk debat op gang te brengen.

Justice Verma Committee

Ook vanuit politieke hoek bleef een reactie niet uit. Een commissie werd opgericht onder leiding van het voormalige Hoofd van Justitie in India, J. S. Verma. Zij moest voor-stellen aanleveren om de wetgeving over seksuele misdrijven te hervormen. Om deze opdracht uit te voeren, deed de Verma Commissie een oproep aan het publiek, en vooral juristen, NGO’s, vrouwenorganisaties en midden-

Indiase wetswijzigingen in nasleep van de

verkrachtingszaak in New Delhi

Na de gruwelijke verkrachting en dood van een meisje in New Delhi, was de roep om aanpassing van de wetgeving over seksueel geweld in India groot. Straffeloosheid moest bestreden worden. Tot welke wetswijzigingen heeft dit uiteindelijke geleid? En zijn deze in overeenstemming met internationale mensenrechtenstandaarden?

Pagina 2 Nieuwsbrief Amnesty International Vrouwenrechtenteam

Een actieplan voor vrouwelijke genitale ver-minking in Europa

Op het congres van 27 februari 2013 in het Europese parlement kwamen vrouwen getui-gen over genitale verminking. Achteraf kwa-men beleidsmakers, experts en niet-gouvernementele organisaties aan het woord en was er ruimte om ervaringen en gedach-ten uit te wisselen.

Isabelle Durant, vicevoorzitter van het Euro-pees Parlement benadrukte de nood aan een ambitieuze Europese langetermijnvisie. Vrou-welijke genitale verminking is immers ook een realiteit binnen de Europese grenzen waar naar schatting een half miljoen vrouwen mee

kampen. Andere sprekers op het congres

duidden onder andere op het gebrek aan kennis bij dokters in Europa, de nood aan medisch onderzoek en psychologische on-dersteuning voor deze vrouwen en de preva-lentie van vormen van (zelf)verminking bij vrouwelijke asielzoekers.

Amnesty hoopt dat de urgentie van dit pro-bleem is doorgedrongen bij de beleidsma-kers en pleiten voor een Europees actieplan om vrouwen beter te beschermen en te on-dersteunen.

Nai Han Lau

Cijfers

Wereldwijd zijn er jaarlijks 3 mil-

joen slachtoffers van genitale ver-

minking. In Europa wonen naar

schatting 500.000 genitaal verminkte

vrouwen. In België zou het om 6.000

vrouwen gaan, terwijl bijna 2.000

jonge meisjes de ingreep riskeren.

Wat is het doel van VZW Help?

VZW Help is een Belgische afdeling van de

Duitse VZW Interplast. Chirurgen kunnen

zich vrijwillig aansluiten om reconstructieve

chirurgie uit te voeren in ontwikkelingslan-

den. Het gaat om operaties die nauwelijks

uitgevoerd worden door de lokale gezond-

heidsdiensten wegens een gebrek aan goed

opgeleide chirurgen en/of aan middelen.

Toch gaat het over afwijkingen of aandoe-

ningen die ernstige consequenties hebben

zowel op fysiek als op sociaal vlak voor de

slachtoffers, zoals verminkingen door brand-

wonden, gespleten lip, open gehemelte,

vesicovaginale fistels, …

Hoeveel mensen zijn betrokken bij de

VZW?

Een twintigtal mensen (artsen, verpleeg-

sters, tandartsen, …) nemen deel aan de

missies vanuit België.

Hoe worden de missies gefinancierd? De artsen en verpleegkundigen die op missie vertrekken betalen de helft van de kosten. We verzamelen zelf het nodige materiaal mee, dat we deels zelf meenemen en deels op voorhand met containers verzenden. De rest van de kosten wordt gefinancierd door inkomsten uit lezingen, private donaties, officiële instanties, … Sinds wanneer bent u zelf betrokken bij die missies en waar bent u reeds naartoe ge-gaan?

Sinds vijf jaar ga ik zelf op missie. Ik wou eigenlijk al langer zoiets doen, maar ik had het altijd te druk. Nu heb ik er spijt van dat ik niet vroeger begonnen ben. We gaan met de Belgische ploeg reeds zes jaar naar Ma-dagaskar en sinds 2012 gaan we ook naar Ethiopië. Wat was uw motivatie om met zoiets te beginnen? Het belangrijkste aspect voor mij is om men-sen terug in de maatschappij te kunnen brengen. Slachtoffers van bv. vesicovaginale fistels worden uitgestoten door hun ge-meenschap en plegen soms zelfmoord. Met de nodige operatie kunnen we die zware sociale gevolgen vermijden.

Dr. Herman De Gezelle is gynaecoloog en

werkt in het AZ Sint Lucas ziekenhuis in

Gent. Hij vertelt ons meer over zijn vrijwil-

ligerswerk voor de VZW HELP. Samen met

dokter Jan Aerts uit Turnhout opereert hij

vrouwen in Afrika die aan fistels lijden als

gevolg van hun bevalling.

Pagina 3

VZW HELP: Dokters die vrouwen hun leven teruggeven

-veldorganisaties om een bijdrage in te die-nen. Ook Amnesty International deed aanbe-velingen aan de commissie.

Op 23 januari 2013 bracht de Commissie haar rapport uit. Kernpunten waren o.a. het aan-pakken van straffeloosheid voor seksueel geweld door politieleden, opnemen van ‘verkrachting binnen het huwelijk’ in de defi-nitie, erkennen van verkrachting van mannen en transgenders, behandelen van verkrach-ting als een schending van het recht op licha-melijke en mentale integriteit in plaats van als een misdaad tegen de moraliteit, creëren van nieuwe protocollen voor medisch onderzoek en behandeling van slachtoffers, en herzien van de wetten over vrouwenhandel.

Amnesty International meent dat de meeste hervormingen voorgesteld door de Verma Commissie positief zijn. Wel uit ze bezorgd-

heid over de verklaring dat personen die ver-oordeeld zijn tot een levenslange gevangenis-straf niet vroegtijdig kunnen vrijkomen. In plaats van strenge straffen zou de focus moe-ten liggen op de hervorming van systemen van rapportering, onderzoek, vervolging en bestraffing.

Strafwet (Amendement) Besluit 2013

De bestaande wetgeving werd aangepast via de aanname van ‘Strafwet (Amendement) besluit 2013’ op3 februari. Dit ondanks de protesten van mensenrechtengroeperingen en vrouwenrechtenorganisaties.

Het nieuwe besluit negeert namelijk de be-langrijkste aanbevelingen van de Verma Com-missie, vooral over de verantwoordelijkheden van politieagenten en het kaderen van seksu-

eel geweld als een schending van het recht op lichamelijke integriteit. Het bevat vage en discriminerende bepalingen. De doodstraf wordt voorzien voor bepaalde seksuele mis-drijven. Effectieve immuniteit blijft bestaan voor leden van de staatsveiligheid die be-schuldigd worden van seksueel geweld. De gebruikte definitie van ‘vrouwenhandel’ houdt het risico in dat gedwongen prostitutie wordt gelijkgeschakeld met vrijwillig sex werk door volwassenen. En tot slot worden homo-seksuele relaties gecriminaliseerd.

Amnesty International en Human Rights Watch roepen dan ook op het nieuwe besluit te verwerpen en aan te passen of te vervan-gen.

Anke Van Vossole

“Het belangrijkste aspect

voor mij is om mensen terug

in de maatschappij te kun-

nen brengen.”

Dr. Herman De Gezelle

Kunt u ons wat meer uitleggen over fistels? Wat is het en wanneer komt het voor? Een fistel is een verbinding tussen de blaas en de vagina als gevolg van een zeer lange bevalling, bv. door een te smal bekken. Het komt bijna nooit meer voor in Westerse landen omdat we hier in dergelijke gevallen een keizersnede uitvoeren en dit gebeurt niet altijd in verschillende Afrikaanse landen. De oorzaak is meestal een gebrek aan geld voor het vervoer naar het ziekenhuis te beta-len, de gezondheidszorg te betalen, de medi-catie te betalen of door een laattijdige door-verwijzing naar een kliniek door de plaatselij-ke vroedvrouw. De bevalling kan dan tot een week duren! Het kind overleeft het meestal niet, de moeder ook niet altijd. De urineblaas en de vagina zijn langdurig gekneld tussen het hoofd van het kind en het eigen schaam-been. Hierdoor ontstaat lokaal weefselscha-de met necrose als gevolg en later een open verbinding tussen blaas en vagina door het afsterven van het weefsel. Wat zijn de consequenties van een fistel? De fysieke consequenties zijn zeer ernstig voor de slachtoffers. Ze lopen meer kans op ontstekingen van de blaas en nieren waar-door dat ze vlugger sterven aan nierinsuffici-ëntie. Maar ook de sociale gevolgen zijn verschrikkelijk. Door de fistel verliezen de vrouwen dag en nacht urine. Voornamelijk de geur zorgt voor een volledige uitstoting van deze vrouwen uit hun gemeenschap. Deze vrouwen mogen niet meer in huis wo-nen bij hun gezin en familie. Ze verliezen alle nut en functie in hun gemeenschap en ple-gen vaak zelfmoord. Wat kan er gedaan worden om deze vrese-lijke gevolgen te vermijden? Eerst en vooral preventie: preventie bestaat uit een betere opleiding van plaatselijke

vroedvrouwen en een betere infrastructuur (vervoer en de toegang tot gezondheidszorg voor iedereen). Ook de leeftijd van vrouwen kan een invloed hebben. In sommige landen worden meisjes vanaf hun eerste regels uit-gehuwelijkt. Een bevalling op de leeftijd van 12 of 13 jaar kan de kans op fistel verhogen omdat het lichaam dan nog niet helemaal volgroeid is. Daaromtrent is een betere voor-lichting van de bevolking heel belangrijk. Als een fistel dan toch voorkomt kan het curatief hersteld worden door chirurgie. Dat is wat we tijdens de missies doen. Hoe worden de missies voorbereid? De voorbereiding gebeurt door de artsen die op missie gaan. We zoeken zelf klinieken en organisaties waar we de operaties kunnen uitvoeren. Ik ben bijvoorbeeld twee keer naar Ethiopië geweest om een partnerschap te sluiten met een lokaal ziekenhuis. We vertrekken meestal twee keer per jaar voor periodes van twee à vier weken. Eens de datum vastligt, verwittigt onze lokale partner de bevolking. Zo maken ze een eerste selec-tie van de mogelijke kandidaten die geope-reerd zullen worden op basis van hun fysieke toestand en hun financiële middelen. De missies zijn namelijk bedoeld om de armste mensen te bereiken die anders niet geope-reerd zouden worden. Hoe verlopen de missies? Als we toekomen ter plaatse,zijn de op voor-hand geselecteerde kandidaten al aan het wachten op ons. Ze krijgen van ons een vast identificatiebandje. Ze wachten voor de kli-niek totdat ze aan de beurt zijn. Dit kan ver-schillende dagen duren. Dan beginnen we aan de operaties. Op twee weken tijd opere-ren we ongeveer 20 fistels en 80 hazenlippen naast de andere operaties. We gebruiken ons eigen materiaal en laten alles wat her-

bruikbaar is achter. Zo krijgt de kliniek bv. genoeg verbanden voor één jaar. Wat zijn de grootste moeilijkheden om de missies uit te voeren? Het ter plaatse krijgen van materiaal is niet eenvoudig. Onze containers zijn bv. enige tijd blijven staan bij de douane in Ethiopië. Ook het opleidingsdeel verloopt niet altijd eenvoudig. We willen ook lokale mensen in de kliniek opleiden terwijl we bezig zijn. In Madagaskar is het moeilijk om hiervoor ge-motiveerde kandidaten te vinden: de slechte toestand van de ziekenhuizen en de over-heersende corruptie ontmoedigen de men-sen. We hopen in Ethiopië betere resultaten te krijgen. Wat zijn uw indrukken over het verloop van de missies? Deze ervaringen zijn onvergetelijk. Het is zeer confronterend om mensen te zien leven met zo weinig. Het zet ons terug met onze voeten op de grond, en we beseffen beter wat we hier in België hebben! Het is hier in de ziekenhuizen zo veilig geworden om te bevallen dat men vergeet dat er wel degelijk ernstige risico’s aan zwangerschap en beval-len verbonden zijn. En wat heeft de meeste indruk gemaakt op u? De dankbaarheid van de vrouwen die we hebben geopereerd is voor mij het belang-rijkste! Ze worden terug in hun gemeen-schap opgenomen en dat verandert hun leven volledig. Het is trouwens vergelijkbaar voor de andere plastische chirurgie: ook mannen worden uitgestoten door bv. fysi-sche afwijkingen en kunnen geen vrouw vinden om te trouwen. De operatie geeft hen ook de kans om terug te keren in hun gemeenschap. Hoe ziet de toekomst van jullie missies uit? We zijn op zoek naar een gynaecoloog die rectovaginale fistels tijdens de missies kan opereren, alsook naar artsen gespecialiseerd in brandwonden, oogziekten en ONK-ziekten. We zouden eveneens graag vroed-vrouwen meenemen om lokale vroedvrou-wen op te leiden in Ethiopië. Er is nog veel werk aan de winkel! Noëlle Michel Meer info op http://www.vzwhelp.net/

Pagina 4 Nieuwsbrief Amnesty International Vrouwenrechtenteam

Pagina 5

Petitie: My Body My Rights

Roep wereldleiders op om seksuele en reproductieve rechten van huidige en toekom-

stige generaties te beschermen!

Een pleidooi voor seksuele en reproductieve rechten en gezondheid Te veel jonge vrouwen en meisjes worden geconfronteerd met ge-weld, stigma en discriminatie. Ze hebben geen toegang tot voorbe-hoedsmiddelen zonder de toestemming van hun partner of familie, ze worden gedwongen te huwen of de toegang tot abortus wordt hen ontzegd. Aangeleerde denkpatronen en gedragingen van jon-gens en meisjes zorgen er vaak voor dat deze mensenrechtenschen-dingen gehandhaafd worden. Een aantal regeringen en groepen stellen zelfs het principe van gendergelijkheid in vraag. De seksuele en reproductieve rechten van bijna 1.8 miljard jongeren wereldwijd dreigen miskend te worden. Vele jongeren slagen er na-melijk niet in om toegang te krijgen tot informatie, seksuele opvoe-ding en seksuele en reproductieve gezondheidszorg die ze nodig heb-ben om een veilig en gezond leven te leiden. Dit ondanks de gedane toezeggingen van wereldleiders 20 jaar geleden tijdens de internatio-nale conferentie over bevolking en ontwikkeling. Als wereldleiders er niet in slagen deze beloften na te komen, staan ook de seksuele en reproductieve rechten van vele anderen in de toekomst op het spel. Schiet in actie en teken de petitie Dit jaar komen wereldleiders samen om de vooruitgang inzake seksu-ele en reproductieve gezondheid en rechten te bespreken en om hun toekomstvisie uiteen te zetten. Teken nu en dring er bij hen op aan actie te ondernemen voor de gezondheid en mensenrechten van jongeren wereldwijd. Wij zorgen ervoor dat jullie stem gehoord wordt! Gedurende het hele jaar overhandigen wij jullie handtekenin-gen tijdens verschillende evenementen. Teken de petitie op https://campaigns.amnesty.org/actions/sexual-and-reproductive-rights.

Hieronder nog de Nederlandse vertaling van de online petitie: Wereldleiders, permanente vertegenwoordigers van de VN en inter-nationale organisaties Wereldwijd eisen honderden sociale bewegingen, waaronder miljoe-nen jongeren, gerechtigheid. Lokale, nationale en internationale acti-visten laten van zich horen. Ze eisen betekenisvolle participatie van jongeren, waaronder jonge vrouwen, aan het publieke leven; volledi-ge toegang tot informatie, onderwijs en levensonderhoud en de toe-passing van mensenrechten waaronder seksuele en reproductieve rechten. We vragen jullie om blijvend actie te ondernemen door prioriteit te verlenen aan de gezondheid en mensenrechten van jongeren, in het bijzonder jonge vrouwen en adolescente meisjes, in de ICPD+20 en de post -2015 ontwikkelingsagenda, waaronder:

Universele toegang tot kwalitatieve en geïntegreerde seksuele en reproductieve gezondheidszorg, hulpverlening en informa-tie met respect voor mensenrechten en met een nadruk op gelijkheid, billijkheid en diversiteit

Uitgebreide seksuele opvoeding en andere programma’s die jongeren in staat stellen hun lichaam te leren kennen en hun mensenrechten uit te oefenen

Leiderschap van jonge vrouwen op alle niveaus en in alle ty-pes van besluitvormingsprocessen die hun leven kunnen beïn-vloeden

Respect, bevordering en bescherming van seksuele en repro-ductieve rechten

Wij vertegenwoordigen het heden en de toekomst van onze gemeen-schappen, onze naties en de wereld. Wij rekenen erop dat jullie snel en correct zullen handelen.

Focus op vrouwen is een digitale nieuwsbrief van het Amnesty International Vrouwenrechtenteam. De ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijk de standpunten van Amnesty International. Redactie: Nai Han Lau Anke Van Vossole Noëlle Michel Nicky Broeckhoven Verantwoordelijke uitgever: Karen Moeskops Kerkstraat 156 2060 Antwerpen Redactieadres: Amnesty International Vlaanderen vzw Kerkstraat 156 2060 Antwerpen T 03 271 16 16 F 03 235 78 12

Wil je graag een elektronische versie van Focus op Vrouwen in je mailbox ontvangen? Surf naar www.amnesty.be/vrouwen en schrijf je in.

Amnesty International is een wereldwijde onafhankelijke en onpartijdige organisatie die de naleving van alle mensenrechten nastreeft door onderzoek en actie. Onze activisten worden gedreven doorverontwaardiging over ernstige mensenrechtenschendingen en door hoop op een wereld waarin alle mensenrechten werkelijk­heid zijn voor alle mensen. Giften zijn welkom op rekeningnummerBE25 0000 0000 8282. (nieuw IBAN num­mer) Giften vanaf 40 euro op jaarbasis zijn fiscaal aftrekbaar. Meer info over hoe je Amnesty International kan steunen, lees je opwww.amnesty.be/steunons