forensisch welzijnswerk

70
Forensisch welzijnswerk Transparanten Academiejaar 2001-2002 Prof. Dr. M. Bouverne-De Bie.

Upload: emiko

Post on 30-Jan-2016

62 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Forensisch welzijnswerk. Transparanten Academiejaar 2001-2002 Prof. Dr. M. Bouverne-De Bie. Collegeschema. De colleges gaan door op dinsdag van 13 u tot 16u30 rond volgende thema’s : 19.02.02 : inleiding – definities – het begrip « sociale integratie » - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: Forensisch welzijnswerk

Forensisch welzijnswerk

Transparanten

Academiejaar 2001-2002

Prof. Dr. M. Bouverne-De Bie.

Page 2: Forensisch welzijnswerk

Collegeschema De colleges gaan door op dinsdag van 13 u tot

16u30 rond volgende thema’s : 19.02.02 : inleiding – definities – het begrip

« sociale integratie » 26.02.02 : geschiedenis en structuur van het

forensisch welzijnswerk 05.03.01 :Samenwerkingsakkoorden en strategisch

plan (ism W. Meyvis) 12.03.02 : detentiebeleving en -begeleiding (ism

A. Neys- gevraagd)

Page 3: Forensisch welzijnswerk

Collegeschema

19..03.02 : Slachtofferhulp (ism R. Roose & I. Vandewalle- gevraagd)

26.03.02 : internering TYPEVRAGEN

Page 4: Forensisch welzijnswerk

Collegeschema

16.04.02 : Herstelbemiddeling (ism Leo Van Garsse).

23.04.02 ; beantwoorden vragen 30/04; 7/05; 13/05; 20/05 : oefeningen

Page 5: Forensisch welzijnswerk

Forensisch welzijnswerk : inleiding – definities – het begrip « sociale integratie »

- « Forensisch welzijnswerk »- De paradox van het strafrecht : de

strafrechtstheorieën

- Ontstaan en ontwikkeling van het « reclasseringsbegrip »

- Het begrip « sociale integratie »

Page 6: Forensisch welzijnswerk

Forensisch welzijnswerk

= algemene hulp-en dienstverlening aan mensen die hetzij als dader, hetzij als slachtoffer, hetzij als naastbestaande van dader en/of slachtoffer, rechtstreeks of onrechtstreeks geconfronteerd worden met een strafrechtelijke interventie

Kernthema : spanning tussen justitiële interventie en welzijn(swerk).

Page 7: Forensisch welzijnswerk

Paradox van het strafrecht

Strafrecht beoogt bescherming van rechtsgoederen door mensen die de strafrechtsnormen overtreden hebben te treffen in diezelfde rechtsgoederen

Deze paradox vraagt om rechtvaardiging straftheorieën/strafrechtstheorieën

Legitimerende, delegitimerende en verenigingstheorieën.

Page 8: Forensisch welzijnswerk

Legitimerende theorieën

- reiken grondslag aan voor strafrechtelijk optreden- Grote stromingen : absolute theorieën,

verdragstheorieën en relatieve theorieën. ° Absolute theorieën : grondslag van het strafrecht =

vergelding van het misdrijf; ernst misdrijf bepaalt omvang van de straf.

° Verdragstheorieën : grondslag van het strafrecht = verbreken van het sociaal contract tussen burger en samenleving; nadruk op straf als recht van de staat en op strafwaardigheid burger teneinde opnieuw aansluiting te vinden bij de samenleving

Page 9: Forensisch welzijnswerk

Legitimerende theorieën

° Relatieve theorieën : rechtvaardiging van de straf ligt in de doelstellingen die door middel van de straf bereikt kunnen worden, namelijk :

- speciale preventie t.a.v. de dader - algemene preventie t.a.v. potentiële daders Aard en omvang van de straf in relatie tot

de ingrepen nodig om toekomstige normcomformiteit te verzekeren.

Page 10: Forensisch welzijnswerk

Delegitimerende theorieën

Niet enkel « afwijkend gedrag » wordt in analyse betrokken, maar ook de actie van het strafrecht zèlf , zowel in de totstandkoming als in de « oplossing » van sociale problemen.

Strafrecht = instrument tot machtshandhavingAlternatieven voor strafrechtelijk optreden :

° « assensusmodel » (Bianchi)

° abolitonistisch perspectief (Hulsman)

Page 11: Forensisch welzijnswerk

Delegitimerende theorieën Uitgangspunten assensusmodel : ° mensen hebben recht op conflicten ° conflicten moeten niet « opgelost » maar

geregeld worden ° huidige strafrecht heeft mensen onmondig

gemaakt om zelf nog conflicten te leren oplossen ° delictsconflict ligt niet in de omstandigheid dat

agressie gepleegd werd, maar in omstandigheid dat er nog een regeling voor het daaruit stammende conflict gevonden is.

Page 12: Forensisch welzijnswerk

Delegitimerende theorieën

- « Emancipatoir strategiemodel » : via het genereren van een wetenschappelijke theorie de basis leggen voor wetenschappelijk handelen dat bevrijdt van dominante modellen van criminalisering en strafrechtspleging.

reflexieve opstelling : is strafrecht wel nodig ? herformulering mensenrechten : (a) geen

uitzondering voor strafrechtelijk vervolgden; (b) delictpleger mag niet weerhouden worden van

zijn handelingsbekwaamheid om het uit het delict ontstane conflict op te lossen.

Page 13: Forensisch welzijnswerk

Delegitimerende theorieën Abolitionistisch perspectief (Hulsman) : de

mogelijkheden tot conflictoplossing waarover mensen in hun concrete leefwereld beschikken, of die hen via intermediaire instituties ter beschikking gesteld kunnen worden, ondersteunen en stimuleren, waardoor strafrechtelijke oplossingsmogelijkheden kunnen worden gemarginaliseerd

Deze marginalisering is nodig, omdat het strafrecht meer negatieve dan positieve effecten sorteert.

Page 14: Forensisch welzijnswerk

Delegitimerende theorieën Negatieve effecten strafrecht : gevolg van

begrippenkader dat het strafrecht hanteert :° « misdrijf » en « criminaliteit » als eigenschap van

gedrag of gebeurtenis, met uitsluiting van de eigenschappen van de reactie erop;

° transformatie gedifferentieerde betekenisverlening in een juridisch-bureaucratisch eenduidige betekenis : probleemduiding wordt aldus « ontstolen » aan de betrokkenen

° functioneren strafrecht als een autonome bron van onwelzijn

Page 15: Forensisch welzijnswerk

Verenigingstheorieën

Combinatie van inzichten, vnl combinatie van absolute en verenigingstheorieën : grondslag straf is vergelding; tegelijk wordt aan straf een bovengrens gesteld, en wordt de aard en omvang binnen deze begrenzing bepaald door doelstellingen van conflictoplossing, en van generale en specifieke preventie.

Onderscheid « retributief-repressief model » en «rehabilatief » model.

Page 16: Forensisch welzijnswerk

Verenigingstheorieën Retributief-repressief model : nadruk op

legaliteitsbeginsel (de in een wet vastgelegde delictskwalificatie), het proportionaliteitsbeginsel (de maat en de vorm van de strafrechtelijke reactie) en het beginsel van gelijke behandeling. Toepassing hiervan maakt specifiek en algemeen duidelijk dat  « misdrijf niet loont ».

Rehabilatief model : nadruk op bescherming van de maatschappij via strafrechtsuitvoering aangepast aan de persoon van de delictpleger (cf. preventieve doelstellingen)

Page 17: Forensisch welzijnswerk

Verenigingstheorieën

Rehabilatief model : ontwikkeling naar « individualisering » strafuitvoering spanningsveld met rechtszekerheid en rechtspositionele waarborgen

Moeizame implementatie discussie « justice model » versus « community corrections » model »

Grondslag « hulp en recht » debat

Page 18: Forensisch welzijnswerk

« Restorative justice »

- Prioritaire doelstelling straf = herstel integratie van slachtoffergerichte bemiddeling in strafrechtspleging.

- Samenwerking justitiële instanties, bemiddelende instanties en hulpverleningsinstanties.

- Bemiddeling moet een communicatieproces tussen dader en slachtoffer bewerkstelligen : « naming », « blaming », « claiming »

- Ontwikkeling naar « restorative justice » gebeurt t binnen context vigerende strafrecht niet eenduidige ontwikkeling.

Page 19: Forensisch welzijnswerk

Hulp en recht debat Tegenstelling tussen hulp en recht « hulp » en

« recht » zijn in hun essentie het aanbieden van een scenario dat de betrokkenen in staat moet stellen hun conflicten op te lossen

Van scheiding tussen hulp en recht samenwerking vanuit onderscheiden rol en positiebepaling

Belang reflexieve benadering : zijn we fundamenteel dan wel reformistisch bezig ?

Forensisch debat = « verantwoordingsdebat »

Page 20: Forensisch welzijnswerk

Ontstaan en ontwikkeling van het reclasseringsbegrip Basis reclasseringsbegrip : « rehabilatief

model » in strafrechtspleging. Startpunt in ons land : V.I. wet van 31 mei

1888 (« wet Lejeune ») Wet van 29 juni 1964 op opschorting,

uitstel en probatie Hernieuwde nadruk op rehabilatief model

met de « Oriëntatienota Gevangenisbeleid en Strafbeleid » (1996)

Page 21: Forensisch welzijnswerk

Ontstaan en ontwikkeling van het reclasseringsbegrip Grondslag Wet Lejeune = rationele visie A. Prins

mbt voeren beleid tov langdurig gestraften (V.I.) en plegers van geringe feiten (V.V.)

Snelle invoering nav « zaak Falleur & C° »Invoering reclassering als nieuw

beheersingsinstrumentMet inschakeling van toenmalig model van sociale

hulpverlening : de patronageInschakeling hulpverlening in strafuitvoering op

basis van concensusbenadering van sociale problemen.

Page 22: Forensisch welzijnswerk

Concensusbenadering sociale problemen

a. Aanname eensgezindheid over de interpretatie van sociale doeleinden, normen en waarden

b. Aanname eensgezindheid over de manier waarop evt conflicten moeten worden opgelost

c. Afwijkende benaderingen worden vanuit de dominante benadering geïnterpreteerd

d. Afwijkende benaderingen kunnen voor zover zij de dominante benadering niet bedreigen

e. Conflicten vormen een bedreiging; zij moeten opgelost of onzichtbaar gemaakt worden, zodat hun schadelijke werking teloor gaat.

Page 23: Forensisch welzijnswerk

Krachtlijnen concensus

« Individueel belang » en « maatschappelijk belang » vallen samen ( cf structureel-functionalistische benadering)

Grondslag en finaliteit interventies : verandering van de samenleving in gewenste richting.

Interventie op basis van onderscheid bonafide-malefide (cf. Humanisme)

Werkverschaffing en heropvoeding als concrete interventie-instrumenten (cf. Verlichting)

Page 24: Forensisch welzijnswerk

Onderscheid « bonafiden » - « malefiden » Humanistische benadering sociale problemen :- uitgesproken moraliserend, én werelds :

organiseren betere wereld-nu als een taak met eigen betekenis

- Positief geïnspireerd arbeidsethos :- Appèl op de overheid tot bescherming

aangenomen concensusMaatschappelijk onderscheid « bonafiden »

(hulpverlenende benadering) en « malefiden (repressieve benadering)

Page 25: Forensisch welzijnswerk

Nadruk op werkverschaffing en (her)opvoeding

Verlichting : mens is van nature goed aandacht voor maatschappelijke oorzaken afwijkend gedrag en voor grondige aanpak : preventie als kernthema

« gemene volk » kan zijn voordeel halen uit overname burgerlijk model

Werkverschaffing en heropvoeding als « oplossing » voor de meest uiteenlopende problemen, in combinatie met onderscheid bonafiden-malefiden : « wie wil, kan eigen zedeloosheid en onkunde overwinnen door kennis, arbeidzaamheid en goede orde »

Page 26: Forensisch welzijnswerk

Effecten concensusbenadering  Maatschappelijk wisselende inzet strafrechtelijke

en hulpverlenende interventies, bijv benadering landloperij en bedelarij ( hulp en recht debat)

Spanningsveld « beheersing » en « emancipatie » ook binnen

- strafrechtspleging ( humaniseringsdebat; cf onderscheid legitimerende-delegitimerende theorieën)

- binnen hulpverlening (debat « welzijnsrechten », cf. onderscheid residuele en structurele benaderingen sociaal beleid)

Page 27: Forensisch welzijnswerk

Effecten concensusbenadering

Inzet strafrecht & hulpverlening = maatschappelijke verandering

Abstracte benadering (>< feitelijke situaties en kennis hierover)

Selectieve gerichtheid : « ongewenst gedrag », « onwelzijn »

Op basis van criteria extern aan de betrokkenenKoppeling justitiële & welzijnsinterventies leidt

tot schemerzones en rolverwarring

Page 28: Forensisch welzijnswerk

Reclasseringsbegrip

Basis = concensusmodel « Sociale integratie » = normcomformiteit Criterium sociale integratie = non recidive Reclasseringsbegeleiding vertrekt vanuit

abstract integratieconcept, om vandaaruit te zoeken naar geindividualiseerde toepassingsmogelijkheid

Vaststelling : wisselende slaagkans – versterking ingebouwde selectiviteit

Page 29: Forensisch welzijnswerk

Van reclassering naar « sociale integratie » Omslag in « welzijnsdenken » na WO II :

van « concensus » naar « discensus » « recht op menswaardig bestaan » als

nieuwe sociaal-politieke doelstelling Kadering welzijnsdenken in denken over

maatschappelijke dienstverlening aansluiting bij aandacht voor feitelijke

situaties aansluiting bij « discensusbenadering »

Page 30: Forensisch welzijnswerk

Kenmerken discensusbenadering

a. Erkenning diversiteit sociale doeleinden, normen en waarden + hun interpretatie;

b. Er is geen concensus over conflictoplossing;c. Het (dwingend) opleggen van een bepaalde

interpretatie vormt veeleer de weerspiegeling van machtsverhoudingen dan van ethische opvattingen;

d. « Afwijkende » nopen tot interactie, tot dialoog - « interculturalisering »

e. Conflicten zijn betekenisvol en moeten op hun betekenis begrepen worden

Page 31: Forensisch welzijnswerk

Effecten « discensusbenadering » Erkenning discensus « recht op

maatschappelijke dienstverlening » d.w.z. « hulpvrager » wordt erkend als gelijkwaardig in bepaling welzijnscriteria

Erkenning discensus noodzaak open houden debat over « menselijke waardigheid » « recht op maatschappelijke dienstverlening » als afdwingbaar recht

« welzijnswerk » = doorgangsgebied tussen individuele aspiraties en maatschappelijke verwachtingen

Page 32: Forensisch welzijnswerk

Van « reclassering » naar « forensisch welzijnswerk » Reclassering : finaliteit = normconformiteit Forensisch welzijnswerk : dienstverlening met als

finaliteit : bijdrage tot « menswaardig bestaan »Legitimering welzijnswerk in termen van

rechtsbescherming i.p.v. te bereiken « verandering »

Onderscheiden rol en positiebepaling welzijnswerk t.o.v. strafrechtspleging, nl een doorgangsgebied tot afstemming individuele aspiraties en maatschappelijke verwachtingen

Page 33: Forensisch welzijnswerk

Van « reclassering » naar « forensisch welzijnswerk »Heroriëntering « hulp en recht »-debat : van

« scheiding » naar « samenwerking »Samenwerking vanuit onderscheiden rol en

positiebepaling (>< reclassering!)Autonomie « forensisch welzijnswerk » tov

justitie « vrijwillige hulpverlening »Van « reclassering » naar « sociale

integratie »

Page 34: Forensisch welzijnswerk

« Sociale integratie »

= spiegelbegrip « sociale uitsluiting »Aandacht voor verschillen tussen individuen en

groepen inzake sociale uitsluitingStraf, a fortiori detentiestraf = (extreme) vorm van

sociale uitsluiting« Sociale integratie » = vraag naar voorwaarden

waaronder mensen « geïntegreerd » worden, d.w.z. aan de samenleving kunnen participeren

Positieve invulling « integratie » , namelijk : welke participatiemogelijkheden moeten aanwezig zijn (c.q. welke participatieproblemen moeten opgelost worden) ?

Page 35: Forensisch welzijnswerk

« Sociale integratie » Algemeen : « mogelijkheid een menswaardig

bestaan te leiden » Concreet :- participatiemogelijkheden op structureel vlak :

deelname aan arbeid, gezondheidszorg, sociale en culturele voorzieningen…

- Participatiemogelijkheden op sociaal-cultureel vlak (cf. erkenning discensus inzake opvattingen over « welzijn »)

Vgl begrip « geïnstitutionaliseerde levenskansen » als onderscheidingscriterium verzorgingsstaat

Page 36: Forensisch welzijnswerk

« Structurele integratie  » Omvat functionele en morele dimensie integratie - functioneel : effectief en efficiënt bereiken

« integratiedoelstellingen » , bijv integratie op de arbeidsmarkt (= doel), binnen mogelijkheden arbeidstoeleiding en begeleiding (= efficiëntie), aansluitend op mogelijkheden betrokkenen (effectiviteit)

- moreel : aan welke normen moeten mensen voldoen opdat integratiekansen rechtvaardig verdeeld zouden worden, bijv : eis tot inschikking op door arbeidsmarkt gestelde voorwaarden.

Page 37: Forensisch welzijnswerk

« Sociaal-culturele integratie » Omvat expressieve dimensie integratiebegrip Dwz : erkenning persoonlijke waarden door

anderen en bevrediging van behoeften die voor vorming individuele en collectieve identiteit betekenisvol zijn, bijv arbeid als zingever : wordt geboden « tewerkstelling » ook door betrokkenen erkend als « zinvolle arbeid »

criterium « respect » voor de betrokkenen. focus « integratie » verschuift van specifieke

aandacht voor persoon naar reflexieve aandacht voor beleidsvoering, vanuit erkenning individu

Page 38: Forensisch welzijnswerk

« Sociale integratie » bepaling integratiebegrip op beleidsniveau ipv

niveau behandeling inzicht in spanningsveld tussen diverse

dimensies integratie bijv functioneel geslaagde integratie (bijv

‘tewerkstelling ’ via arbeidstoeleiding) kan op gespannen voet staan met morele dimensie (realisatie mogelijkheden tot participatie aan arbeidstoeleidingstraject in hoofde van eenieder) en/of expressieve dimensie (tewerkstelling in overeenstemming zinvolle arbeid)

Page 39: Forensisch welzijnswerk

« Sociale integratie » Basisconcept forensisch welzijnswerk Tegelijk : theoretisch fundamenteel te verdiepen

concept Vaststelling : vooralsnog weinig onderzoek

terzake én druk veranderende maatschappelijke context

Risico « terugslagbewegingen » van « sociale integratie » naar « reclassering »

Nood aan gedifferentieerd, reflexief beleid, op basis van concrete gegevens.

Page 40: Forensisch welzijnswerk

Forensisch welzijnswerk : geschiedenis en structuur Forensisch welzijnswerk = perspectief op

criminaliteit en onveiligheid als sociaal probleem

Tegelijk is het forensisch welzijnswerk :- een methodisch aanbod - Een voorzieningenaanbod (« sector »)

Page 41: Forensisch welzijnswerk

Forensisch welzijnswerk : geschiedenis en structuur Ontstaan uit « reclasseringsbegeleiding » via

« social case work » Wisselwerking perspectiefontwikkeling,

methodische ontwikkeling, sectorale ontwikkeling Onderscheiden ontwikkeling private reclassering

en overheidsreclassering Staatshervorming als aangrijpingspunt autonome

profilering private reclassering Spanningsveld autonome profilering-

maatschappelijk draagvlak autonoom forensisch aanbod.

Page 42: Forensisch welzijnswerk

Forensisch welzijnswerk : geschiedenis en structuur Actueel : - justitieel maatschappelijk werk in het kader van

de strafuitvoering gekoppeld aan rapportage – onderscheid psycho-sociale dienst – justitieel maatschappelijk werk justitiehuizen.

- justitieel welzijnswerk in het kader van het algemeen welzijnswerk hulpverlening « gevraagd of aanvaard » door de cliënt kadering binnen het « recht op maatschappelijke dienstverlening » - onderscheid « justitieel welzijnswerk » en « slachtofferhulp »

Page 43: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling forensisch welzijnswerk : de beschermingscomité’s

Wet Lejeune 1888 : inschakeling patronage (= toenmalige vorm van welzijnswerk) in strafuitvoering Beschermingscomité’s.

Kenmerken: - selectieve doelgroep - doel selectiviteit : economische inzet

dienstverlening in functie bescherming maatschappij

- hulp in een bedreigde context : justitieel ingrijpen als « stok achter de deur »

Page 44: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling forensisch welzijnswerk : de beschermingscomité’s

Beschermingscomité = hulpverleningsaanbod gerealiseerd door vrijwilligers ( vorm van burgerparticipatie – in concreto voor gegoede burgerij)

Justitieel optreden is startpunt hulpverlening en volgt hulpverlening

Hulpverlening als onderdeel « beschavingsoffensief » « des classes privilégiées en faveur des classes « déshéritées ».

Accent op « preventie » (cf. economische inzet)

Page 45: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : de beschermingscomité’s

Feitelijk aanbod zowel naar v.i. als naar kinderbescherming. Cf. preventie)

1894 : oprichting « Commission Royale des Patronages » : advies aan Minister Justitie over wetgeving kinderbescherming en over patronage tav delinquenten en landlopers

Feitelijk mogelijke inzet niet in verhouding tot case-load meer aandacht voor kinderbescherming dan voor volwassenen (cf. ook vorm van burgerparticipatie voor gegoede burgerij)

Page 46: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling forensisch welzijnswerk : de diensten voor sociale reïntegratie

Feitelijke werking beschermingscomité’s is zeer divers, zowel naar inhoud als intensiteit

Na W.O. I : voorzichtige beweging naar professionalisering : Beschermingscomité’s van Brussel, Antwerpen en Brugge vormen zich om tot « dienst voor sociale reïntegratie »

Accent blijft liggen op vrijwilligersinbreng i.s.m. professionele inbreng

Vrijwilligersinbreng vooral op vlak van celbezoek en nazorg

Hulpverlening blijft in kader strafuitvoering

Page 47: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : de werken der wederaanpassing

Vanaf 1922 : ontstaan « Werken der Wederaanpassing »

Van meetaf aan op professionele basis Aanvankelijk ter preventie landloperij en opvang

landlopers Geleidelijke verruiming naar andere doelgroepen :

geïnterneerden en v.i. (cf. moeizame uitbouw residentiële reclassering door verzet vanuit Ministerie van Justitie : tot 1955 waren slechts vier onthaaltehuizen werkzaam – ontwikkeling « thuislozenzorg » in concreto vanaf 1960)

Page 48: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : de overheidsreclassering

Private reclassering (Beschermingscomité’s, Diensten voor Sociale Reïntegratie & Werken der Wederaanpassing) blijft tot na W.O.I. enige vorm van hulpverlening aan volwassen justitiecliënteel

1930 : ontstaan van een « overheidsreclassering » ingebouwd in Bestuur der Strafinrichtingen : oprichting « Sociale Penitentiaire Deinst »

Sociale Penitentiaire Dienst = toevoeging maatschappelijk werkers aan sinds 1920 in alle gevangenissen bestaande « antropologische laboratoria »

Page 49: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : de overheidsreclassering

Opdracht « antropologische laboratoria » : « al de nodige onderzoeken doen welke nodig worden geacht met het oog op het onderzoek van de gedetineerden, het individualiseren van hun strafbehandeling en hun sociale wederaanpassing »

Classificatiesysteem gedetineerdenSpecialisatie strafinrichtingenOntwikkeling penitentiair gemeenschapsregime

met accent op gemeenschappelijke tewerkstelling of beroepsopleiding gedetineerden

Page 50: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : de overheidsreclassering

Na W.O. II : dubbele beweging binnen overheidsreclassering : enerzijds, verdere uitbouw « behandelingsideologie » en anderzijds, impuls tot humanisering penitentiair regime ( aandacht rechtspositie gedetineerde)

Uitbouw behandelingsideologie via oprichting P.O.C. in St. Gillis (1963) en uitbouw O.B.E.’s (1971) in aantal strafinrichtingen

Opdracht O.B.E. : interdisciplinaire werking in functie van wetenschappelijk onderbouwde begeleiding en behandeling gedetineerden.

Page 51: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling forensisch welzijnswerk : de overheidsreclassering

Taakstelling overheidsreclassering :- prepenitentiair : voorlichtingsrapportage- Penitentiair : onthaal en hulpverlening in

strafinrichting; medewerking aan observatie en oriëntatie gedetineerden; voorbereiding voorwaardelijke, vervroegde of definitieve invrijheidsstelling

- Post-penitentiair : begeleiding en contrôle van V.I. invrijheidgestelden.

Page 52: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : de overheidsreclassering

In praktijk accent op penitentiaire fase feitelijke « taakverdeling » private & overheidsreclassering

Uitbouw « behandelingsideologie » na W.O. II onderscheid maatschappelijk werkers « in binnendienst » en maatschappelijk werkers « in buitendienst »

Onderscheid wordt geformaliseerd vanaf 1972 penitentiair maatschappelijk werk (=

overheidsreclassering) en reclasseringswerk (= private en overheidsreclassering)

Page 53: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : de overheidsreclassering

In tegenstelling tot private reclassering van meetaf aan professioneel uitgebouwd

Accent op « sociale studie » en « sociale begeleiding » (cf social case work)

Ingebouwd maatschappelijk werk groeit uit tot opvatting over justitiële hulpverlening : « meerwaarde » hulpverlening in combinatie met voorlichting, toezicht, contrôle en rapportage

« Vertrouwensrelatie » in besef dat « contrôle een middel kan zijn om erger te voorkomen »

Page 54: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : vanaf 1980

Staatshervorming 1980 : overheveling hulpverlening aan justitiecliënteel « met uitzondering uitvoering strafrechtelijke beslissingen »

Context staatshervorming wordt door private reclassering aangegrepen om grondige inhoudelijke vernieuwing door te voeren

Oprichting « Platform reclassering » dat krachtlijnen van gemeenschapsbeleid inzake penitentiaire en postpenitentiare hulpverlening moet uittekenen tav nieuwe voogdijoverheid

Page 55: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : vanaf 1980

Platform reclassering discussie over - wenselijkheid opgeven bevoorrechte relatie met

justitie ? (cf. « meerwaarde »)- Erkenning eigen inbreng vrijwilligers (cf. accent

op vrijwilligersinbreng vs professionele uitbouw)Ontstaan « Federatie van Beschermingscomité’s

en Diensten voor Sociale Reïntegratie » en « Vlaamse Vereniging voor Forensisch Welzijnswerk »

Beide koepels verenigen zich in 1991« Vlaamse Federatie voor Forensisch Welzijnswerk »

Page 56: Forensisch welzijnswerk

Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk : vanaf 1980

Geleidelijke profilering private reclassering als « eerstelijnshulpverlening », cf

- start « vroeghulpprojecten » in 1982 door Werk der Wederaanpassing Antwerpen ( samenwerking met sociale dienst gevangenis)

- Tussen 1982 en 1985 start ook in Brugge, Brussel, Hasselt, Leuven en Gent

- 1985 : start project hulpverlening aan slachtoffers (Leuven) aansluiting bij nieuwe ontwikkelingen in de criminologie (KULeuven)

Page 57: Forensisch welzijnswerk

Profilering als « eerstelijnshulpverlening » Hulpverleningsaanbod aan doelgroep van

justitiecliënten + naastbestaanden In een zo vroeg mogelijk stadium procesgang Niet enkel daders maar ook slachtoffersOmslag in denkkader : van « behandeling » naar

« hulp-en dienstverlening » accent op « hulpverlening gevraagd of aanvaard » aanbod autonoom t.a.v. justitie

Ommekeer in actieterrein : van eindpunt naar startpunt interventie

Page 58: Forensisch welzijnswerk

Concept « forensisch welzijnswerk »

Dienst « forensisch welzijnswerk » =1 dienst gespecialiseerd in één of meer van de

volgende opdrachten : vroeghulp, detentiebegeleiding, reclasseringshulp, slachtofferhulp;

2 zich tot doel stelt door voorlichting, advies, begeleiding of deskundige doorverwijzing de sociale declassering van personen te voorkomen en hun sociale weerbaarheid te bevorderen;

3 en wiens hulp en bijstand door de betrokken persoon werd gevraagd of aanvaard

Page 59: Forensisch welzijnswerk

Concept « forensisch welzijnswerk »

Kenmerken :- optie tot realisatie « brugfunctie » tussen

welzijnswerk en strafrechtsbedeling- Ruime opdrachtbepaling, autonoom tav

strafrechtsbedeling- Aandacht voor een kwalitatief goed uitgebouwd

aanbod van hulp-en dienstverlening, gevraagd of aanvaard door de cliënt, én in samenspraak tussen professionele en vrijwilligers

Page 60: Forensisch welzijnswerk

Concept forensisch welzijnswerk

« Brugfunctie » tussen welzijnswerk en strafrechtsbedeling

Inschakeling in aanbod gemeenschap actie naar reguliere aanbod van hulp-en dienstverlening

Vanuit recht van ook gedetineerden op hulp-en dienstverlening samenwerking met gevangenis als vereiste doorbreken « historische taakverdeling » justitie-private reclassering

Brugfunctie brengt verandering mee zowel naar hulp-en dienstverlening als naar justitie sluit noodzaak in tot ook methodische vernieuwing

Page 61: Forensisch welzijnswerk

Concept forensisch welzijnswerk

Autonome opdrachtbepaling tav justitie afwijzen « rapportageverplichting »

Discussie over opvatting « justitiële hulpverlening » (cf. « meerwaarde) : uitdrukking van ruimere omslag in welzijnsdenken (cf. van concensus naar discensus)

Spanningsveld tussen beide opvattingen wordt vertaald in « hulp » en « recht » debat moeizame relatie justitie-gemeenschappen

1994 : samenwerkingsakkoorden : accent op gemeenschappelijke visie-ontwikkeling

Page 62: Forensisch welzijnswerk

Concept forensisch welzijnswerk

Samenwerkingsakkoorden oprichting « welzijnsteam » in elke gevangenis

Welzijnsteam = private reclassering + overheidsreclassering

Accent op gezamenlijke taakstelling, vanuit onderscheiden rol accent op evenwichtig samenspel humaniseringsstreven en realisatie recht op maatschappelijke dienstverlening

Opvolging op basis van jaarlijkse rapportage spanningsveld « reflectie » - « nieuwe modellen »

Page 63: Forensisch welzijnswerk

Concept « forensisch welzijnswerk »

Ontwikkeling na 1994 : welzijnsteam als actor, niet als centrale pivot « bemiddelaars maatschappelijke dienstverlening »; « herstelconsulenten »; « kapa’s » …

Versterking overheidsreclassering samen met toegenomen nadruk op goed uitgebouwde voorlichtingsrapportage

Toenemende personele inzet leidt niet noodzakelijk tot kwalitatieve uitbouw begeleiding

(cf spanningsveld « reflexie » - « nieuwe modellen »

Page 64: Forensisch welzijnswerk

Concept forensisch welzijnswerk

Ruime doelgroep : niet enkel delictplegers, maar ook naastbestaanden en slachtoffers + naastbestaanden

Spanningsveld nieuwe ontwikkelingen criminologie (« hersteldenken ») vs bestaande denkkaders (« sociaal verweer »)

Vraag naar mogelijke verenigbaarheid « daderhulp »- « slachtofferhulp »

Bepaling « een of meer van de volgende opdrachten » wordt aangegrepen voor aparte erkenning diensten slachtofferhulp

Page 65: Forensisch welzijnswerk

Concept forensisch welzijnswerk

Profilering als aanbod « algemeen welzijnswerk » integratie in sector algemeen welzijnswerk

integratie in eerstelijnshulpverlening >< ruimere brugfunctie ?

Actueel : integratie van zowel « justitieel welzijnswerk » als « slachtofferhulp » in « Centra algemeen welzijnswerk » + profilering op basis van formeel samenwerkingsakkoord met justitie

Erkenning « forensisch concept » binnen denken « algemeen welzijnswerk » hernieuwde fase in debat « beheersing »- « emancipatie »

Page 66: Forensisch welzijnswerk

Concept forensisch welzijnswerk

- « beheersing »

° cf. traditie « verbijzondering » justitiecliënteel druk tot uitbouw « categoriaal » aanbod

° cf. druk interventiemogelijkheden in kader van « preventie »

- « emancipatie »

° cf. inzicht in pilootpositie forensisch welzijnswerk in leren kennen/omgaan met processen van maatschappelijke marginalisering

Page 67: Forensisch welzijnswerk

Integratie forensisch welzijnswerk in algemeen welzijnswerk 1985 : BVE betreffende « forensische

welzijnszorg » geheel private reclassering wordt opgenomen als « diensten jusititeel welzijnswerk »

Onderscheid « type A » en « type B » diensten Geleidelijk aan : onderscheid « justitieel

welzijnswerk » - « slachtofferhulp » 1991 : inschakeling als « justiteel ambulant

welzijnswerk » en « slachtofferhulp » in decreet algemeen welzijnswerk

Page 68: Forensisch welzijnswerk

Integratie forensisch welzijnswerk in algemeen welzijnswerk « justitieel ambulant welzijnswerk » : spanning

tussen accent op hulpverlening en ruimere forensische « brugfunctie » (cf ontwikkeling « defensieve benaderingen)

Justitieel ambulant welzijnswerk = professioneel aanbod inschakeling vrijwilligers als aandachtspunt en/of via vrijwilligersdecreet ( Beschermingscomité Leuven)

Decreet 1994 : afschaffing « erkenningscategorieën » profilering op basis van samenwerkingsakkoord met justitie

Page 69: Forensisch welzijnswerk

Integratie forensisch welzijnswerk in algemeen welzijnswerk Algemeen welzijnswerk = geheel van private

eerstelijnshulpverlening Accent op eerste lijn : algemene hulpverlening in

een diversiteit van situatiesPlaats « marginale groep » binnen deze ruimere

doelgroep ? (cf inzicht in pilootpositie ?)Druk uitbouw mogelijkheden aparte inzet

« bemiddelaars maatschappelijke dienstverlening »; « herstelconsulenten »..

Page 70: Forensisch welzijnswerk

Integratie forensisch welzijnswerk in algemeen welzijnswerk

Profilering op basis van relatie met justitie Eigen visie-ontwikkeling en druk ruimere

contextWerken aan « draagvlak » als specifieke

opdracht « Interdepartementele commissie Hulpverlening aan Gedetineerden »

Actueel : « Strategisch plan hulpverlening aan gedetineerden »