foresters in suriname

7
I Jannes H. Mulder De Ancient 0rder Foresters in Suriname e Ancient Order of Foresters (AOF) in Suriname is een geheim genootschap dat 1,20 jaar geleden werd opgericht. Leden zijn voornamelijk oudere Afro-Surinamers die elkaar met broeder en zuster aanspreken. Zij ontmoeten elkaar regelmatig in zogenoemde courts. De Foresters in Suriname hechten zeeÍ aafl orale tradities, ceremo- niële bijeenkomsten en rituelen rond initiatie en overlijden. In dit artikel ga ik nader in op hun afleggers, lijkendragers en begraafplaats.l Omdat de oorsprong van de Foresterie in Engeland ligt, beschrijf ik eerst in het kort de ontwikkeling van de AOF buiten Suriname. IN ENGELAND De Orde van Foresters (houtvesters) zou ontstaan zíjn uit de Carbonari (houtskoolbranders) en de Fendeurs (houthakkers) die in de elfde eeuw in Frankrijk en later in Engeland opereerden (Essed 1986). Vast staat dat in 1.745 de Foresters in de koninklijke bossen van Sherwoods in Yorkshire hun oprichtingsbijeenkomst hielden. Aanvankelijk vormden zij een gilde van houtvesters. Later kwamen er andere beroepen bij en werd de orde de Royal Order of Foresters genaamd. In 1834 richtte de Foresters in Leeds hun eerste gemeenschapsgebouw of court op.2 Dit is Court No. 1 en sindsdien krijgt ieder nieuw court waar ook ter wereld een nummer en aan dat nummer valt de anciënniteit af telezen. De belangriikste doel- stelling was onderlinge hulp en de eerste fondsen van de Foresters voor zieken, begrafenissen, weduwen, wezen en het weldadigheidsfonds voor broeders en zusters in nood werden al vroeg opgericht. Ook buiten Engeland ontstonden afdelingen van de AOF en van het begin af aan waren Foresters actief in het Caraïbisch gebied. Al vroeg waren er Foresters in Barbados (1846), weldra gevolgd door alle andere landen in de regio. De groei van het aantal courts vooral buiten Engeland is aan 0m een enigszins betrouwbaar beeld van de A0F te schetsen, heb ik vele semi-gestructu- reerde gesprekken gevoerd. lk dank in het bijzonder de broeders C. Andries, H. Kensmil, F. van Bussel, A" Starke en zuster A. Wolff voor hun hulp" De inhoud van dit artikel inclusief eventuele fouten, is mijn verantwoordelijkheid" Court No. 1 Perseverance van 1817 van de Royal 0rder of Foresters te Leeds. 0p 4 augustus 1834 werd de Royal 0rder omgedoopt tot de Ancient 0rder. 0nder invloed van de Friendly Society Act van 1896 werd de toevoeging van Royal vervangen door Ancient waarmee het de Ancient 0rder oÍ Foresters (A0F) werd. De toevoeging Friendly Society achter de naam komt van de genoemde wet en is te vergelijken met de toevoeging be- sloten vennootschap. Deze voor de Foresterie gunstige wet voorkwam de betaling van zegelrecht en inkomstenbelasting. I 1 I I t I j i ! I I I '\ O9O TiidschriÍtvoor Surinamistiek 2006.2 Jannes H. l\4utDER De Ancient ordoÍ oÍ FoÍesteÍs in SuÍiname Broeder Waackhuyzen met alle regalia was de eerste voorzitter of ChieÍ Banger van Court Charity No. 741 6. Dit oudste gemeenschapshuis of court van de Foresters in Suriname van 1 886 staat aan de Burenstraat in Paramaribo.

Upload: jannes-h-mulder

Post on 22-Mar-2016

434 views

Category:

Documents


18 download

DESCRIPTION

Foresters vormen een broederschap met eigen loges en zijn te vergelijken met Mechanics en Vrijmetselaren.

TRANSCRIPT

Page 1: Foresters in Suriname

I Jannes H. Mulder

De Ancient 0rder oÍ Foresters in

Suriname

e Ancient Order of Foresters (AOF) in Suriname is een geheim

genootschap dat 1,20 jaar geleden werd opgericht. Leden zijnvoornamelijk oudere Afro-Surinamers die elkaar met broeder

en zuster aanspreken. Zij ontmoeten elkaar regelmatig in zogenoemde

courts. De Foresters in Suriname hechten zeeÍ aafl orale tradities, ceremo-

niële bijeenkomsten en rituelen rond initiatie en overlijden. In dit artikelga ik nader in op hun afleggers, lijkendragers en begraafplaats.l Omdatde oorsprong van de Foresterie in Engeland ligt, beschrijf ik eerst in het

kort de ontwikkeling van de AOF buiten Suriname.

IN ENGELAND

De Orde van Foresters (houtvesters) zou ontstaan zíjn uit de Carbonari(houtskoolbranders) en de Fendeurs (houthakkers) die in de elfde eeuw inFrankrijk en later in Engeland opereerden (Essed 1986). Vast staat dat in1.745 de Foresters in de koninklijke bossen van Sherwoods in Yorkshirehun oprichtingsbijeenkomst hielden. Aanvankelijk vormden zij een gilde

van houtvesters. Later kwamen er andere beroepen bij en werd de orde

de Royal Order of Foresters genaamd. In 1834 richtte de Foresters inLeeds hun eerste gemeenschapsgebouw of court op.2 Dit is Court No. 1

en sindsdien krijgt ieder nieuw court waar ook ter wereld een nummer

en aan dat nummer valt de anciënniteit af telezen. De belangriikste doel-

stelling was onderlinge hulp en de eerste fondsen van de Foresters voorzieken, begrafenissen, weduwen, wezen en het weldadigheidsfonds voorbroeders en zusters in nood werden al vroeg opgericht.Ook buiten Engeland ontstonden afdelingen van de AOF en van het begin

af aan waren Foresters actief in het Caraïbisch gebied. Al vroeg waren er

Foresters in Barbados (1846), weldra gevolgd door alle andere landen inde regio. De groei van het aantal courts vooral buiten Engeland is aan

0m een enigszins betrouwbaar beeld van de A0F te schetsen, heb ik vele semi-gestructu-

reerde gesprekken gevoerd. lk dank in het bijzonder de broeders C. Andries, H. Kensmil, F.

van Bussel, A" Starke en zuster A. Wolff voor hun hulp" De inhoud van dit artikel inclusief

eventuele fouten, is mijn verantwoordelijkheid"Court No. 1 Perseverance van 1817 van de Royal 0rder of Foresters te Leeds. 0p 4

augustus 1834 werd de Royal 0rder omgedoopt tot de Ancient 0rder. 0nder invloed van

de Friendly Society Act van 1896 werd de toevoeging van Royal vervangen door Ancient

waarmee het de Ancient 0rder oÍ Foresters (A0F) werd. De toevoeging Friendly Society

achter de naam komt van de genoemde wet en is te vergelijken met de toevoeging be-

sloten vennootschap. Deze voor de Foresterie gunstige wet voorkwam de betaling van

zegelrecht en inkomstenbelasting.

I

1

I

ItIj

i

!II

I

'\O9O TiidschriÍtvoor Surinamistiek 2006.2 Jannes H. l\4utDER De Ancient ordoÍ oÍ FoÍesteÍs in SuÍiname

Broeder Waackhuyzen met alle regalia was de eerste voorzitter of ChieÍ Banger van Court Charity

No. 741 6. Dit oudste gemeenschapshuis of court van de Foresters in Suriname van 1 886 staat aan de

Burenstraat in Paramaribo.

Page 2: Foresters in Suriname

de gegevens verzameld voor het honderdjarige bestaan van de AOF inEngeland goed af te lezen. ln 1.934 waren er in Engeland 3400 courts

met 600.000 leden en buiten het moederland 9.600 courts met twee

miljoen leden. Het gaat daarbíi behalve het Caraïbisch gebied vooral om

Australië (1843), Nieuw Zeeland (1852), Zvid-Afuika (1,862), Canada en

de Verenigde Staten (1.872-1873), Ghana (1882) en Nigeria (1890). InEuropa zijn Nederland (1880) en België (1905) tot de AOF toegetreden.

Het centrum van de AOR het High Court in Londen met alle zogenoemde

Subsidiary High Courts onder andere in Suriname (1972) vormen een

wereldfederatie. Tijdens de Tweede §Tereldoorlog ziin in Londen vele

historische objecten verbrand en dat heeft er mede toe geleid dat de ge-

woonten en rituelen van de Foresters in Engeland in vergelijking met die

in Suriname lijken te zijn verwaterd.3

COURT CHARITY TE PARAMARIBO

De initiatiefnemer tot de oprichting van de AOF in Suriname, broeder

Vaakhuyzen, hoorde van een landgenoot, de kleermaker Oosthuizen,

in 1884 de enthousiaste verhalen over de grondbeginselen en werkwiizevan de Foresters in Georgetown.4 Direct werd contact met Brits-Guyana

opgenomen met het verzoek de oprichting van een Surinaamse afdeling

te ondersteunen.S Na officiële toestemming uit Engeland kon op 29 juJi

1886 de inwijding van het eerste court in Suriname plaatsvinden. Ditcourt in Paramaribo kreeg de naam en het nummer Charity No. 7416.6

In aanwezigheid van vertegenwoordigers uit Brits-Guyana waaronder de

38 leden van Charity voorlopig zouden ressorteren, werd broeder'Waak-

huyzen de eerste voorzitter, chief ranger, van Suriname.T

De vertegenwoordigers van de AOF Engeland waren bij hettweede lustrum van de Subsi-

diary High Court in 1982 zeer onder de indruk van de wijze waarop in Suriname de tradities

van de AOF in stand waren gehouden. De Engelsen waren eveneens onder de indruk van

de gasten uit Suriname tijdens de viering van het honderdviiftiglarig bestaan van de moeder

AOF in Southhampton. Kensmil sprak in zijn toespraak over All One Family (A0F).

Oosthuizen heette waarschilnlilkThomashuyzen, die een van de drie oprichters van Cha-

ri§was. Hij was in Brits-Guiana getuige van de oprichting van Georgetown Lili n0.6869.

Lie A Kwie & Esajas 1995. Het Guyana United District stuurde eind 1884 het Surinaamse

verzoek door naar de Uitvoerende Raad van het High Court in Engeland die op 8 december

1885 toestemming (in Forester terminologie: dispensatie) voor de oprichting van een court

in Suriname verleende. De Founders van Chari§, de moedervan alle courts in Suriname,

ziln Abendanon, ïhomashuyzen en Waakhuyzen.Het grondoppervlak van Charity aan de Burenstraat 26 is circa tien percelen breed en is

met vooruitziende blik indertijd aangekocht op aandringen van Azijnman, deurwaarder

van het Hof van Justitie en Chief Ranger van Chari§, en Abrahams, beiden van de ioodsegemeenschap. Rond 1890 is het court tijdeliik verhuisd naar Wolfenbuttel maar nadat de

eigenaar Balanco de oude cacaoloods aan de Foresters had verkocht, is Charity definitieÍ

aan de Burenstraat gebleven.

Deze eerste Chief Ranger van Chari§ verdronk in 1894. De Verlengde Brokopondolaan is

in 1985 omgedoopttotWaakhuyzenstraat en daar istoen een monumentvoorWaakhuyzen

opgeric ht.

ln 1923 werd een Surinam District voor 155 leden opgericht. Met de op-richting van het Subsidiary High Court met Uitvoerende Raad in 1.972 inSuriname werd de AOF in Suriname zelfstandig en volwaardig lid van de

internationale AOF. Anno 2006 zijn er in Suriname zeventien courts metin totaal 1600 broeders en zusters.S In Nederland viert de Rotterdamse

AOE, met voornamelijk Afro-Surinamers als leden, ín 2006 haar 25-jaigjubileum.sZonder één court te kort te willen doen, verdienen in chronologischevolgorde vier courts een aparte vermelding. Court Sanctuary Charity No.741.6 ís uniek omdat elders in de wereld de Order of Shepherds van 1815

is uitgestorven.lO Onder leiding van de voorzitter, bij de schaapherderspastor in plaats van chief ranger genoemd, krijgen binnen dit court uit-sluitend op de bijbel gebaseerde, geestelijke onderwerpen aandacht. VanStad Paramaribo No. 10010 is het nummer terug te vinden in de naamTen-o-ten, auteur van het boekje over de Foresterie en één van de pseu-

doniemen van Albert Helman.ll Van Vigilantia No. 10118 kunnen alleen

chief rangers en past chief rangers lid zijn. De nadruk binnen Vigilantialigt op onderricht en het houden van lezingen. Het eerste vrouwencourtUnitas No. 10056 werd opgericht in 1938.Í2

B Het eerste Surinam Distict (SD) is van 28 april 1924 en het tweede Surinam United District(SUD) is van 28 juni 1981. ln de periode 1975-1988 zijn totaal negen van de zeventien court§opgericht. Na 1988 zijn geen courts meer opgericht.leder court heeft eigen statuten die zijn gebaseerd op die van Chari§. ln de oude tekststaat dat het gaat om:'(1) den leden genees- en heelkundige hulp te verschafÍen (het

vullen en schoonmaken van kiezen en tanden hieronder niet begrepen), en ingeval van

overlijden van dezen aan den door hem aangewezen persoon gelden uitte keeren voor de

begrafenis; (2) wekelijkschen onderstand te verleenen aan leden, wanneer zii lichamelijk

oÍ geestelijk ziek zijn; (3) leden in moeilijke omstandigheden verkeerende te hulp te komen,

zoo ook in gevorderden leeÍtijd (boven zestig jaren); (4) leden te ondersteunen, die ten

einde werk te bekomen, genoodzaakt ziin te reizen.'Vele courts delen één court locatie.Een mannencourt heeft onlangs besloten gemengd te worden vanwege een dreigend te

kort aan quorum. 0ndanks de dreigende leegloop en vergrijzing is tot nog toe geen enkel

court opgeheven of gefuseerd. Zulke fusies vinden overigens in andere landen van het

Caribische gebied wél plaats.

I Het gaat om Concordia No. 10240 van 13 juni 1981 met de werkarm Naomie, de afleg-gersvereniging van 6 maart 1988. ln Amsterdam bestaat Perseverens No. 10257. De sÍeerin Rotterdam zou traditioneler zijn dan in Amsterdam.

10 Gouvemements Adveftentie-Blad 9 augustus 1968. Na 1887 mocht de Ancient 0rder oÍShepherds geen sanctuaria meer vormen en de band met de AOF is verbroken, behalve in

Suriname.11 Museum Zorg en Hoop, Paramaribo, Nr. 11603, J.B. Tenoten, J.B., Geschiedenis en Ont-

staan der Foresterie, 1952.

12 LieAKwie&Esajasl995.Unitasisopgerichtopl9februari 1938. lndatzelÍdejaarop4juniontstond via Humaniteit het tweede vrouwen court (Humanitas). Dit heeft te maken met

de periode van animositeit van 1935-1946 binnen de Foresterie waarbil Chari§, Excelsior

en Moengo tegenover Humaniteit en Stad Paramaribo stonden. Rising Sun van 1982 is

speciaal voor jonge zusters. De introductie van vrouwen in de Foresterie zou tot stand ziin

gekomen door een ad hoc inwi.jding van een schoonmaakster die per ongeluk de tempel

aan het afstoffen was en daardoor allerlei geheime zaken zou hebben kunnen gezien.

O§O ïiidschriÍt voor Surinamistiek 2006.2Jannes H. MULDER De Ancienl oÍder oÍ t0lesters in Suriname

Page 3: Foresters in Suriname

Albert Helman schreef dit werkje en de voorletters

J.B. staan voor Junior Beadle of tweede deunruachter

van de tempel en Tenoten (Ten-O-Ten) verwijst naar het

nummer van het Court 1 001 0 aan de Gravenstraat in

Paramaribo waarvan Helman lid was.

Behalve de Foresters zijn er in Suri-name nog andere broederschappenactief. De oudste broederschap vangeheel Zuid-Amerika is Loge Concor-dia van de Vrijmetselarij vanuit DenHaag in 1.761. te Paramaribo opge-richt.l3 Ook de Rozenkruisers, Druids,Oddfollows en de Mechanics mogenniet onvermeld blijven.la Hoewel ersinds kort een gemeenschappelijke Dagvan het Orde '§7ezen bestaat en som-mige leden van meerdere ordes lid zijn,functioneert iedere court, loge of lodgezelfstandig.l5

EEN GENOOïSCHAP MET GEHEIMEN

Courts, loges, lodges en broederschap-pen hebben in de ogen van het grotepubliek iets geheimzinnigs. Sommigendenken bij de Foresters zelfs aar, af-goderij. De AOF is echter niet zo zeer

een geheim genootschap, het kan beterals een genootschap met geheimen be-

schreven kan worden.lG Zo kennen de

leden van een court de plicht van ge-

heimhouding. Zo is er bijvoorbeeld een

passruord de vergadering bin-nen een court kan betreden. Denog steeds bestaande traditieeist dat het wachtwoord via een

code ieder jaar vanuit Engelandvernieuwd wordt. Dit wacht-woord is ook van belang vooreen bezoek aan een court in hetbuitenlandlT en heeft iets wegvan een paspoort of pincode.

Lid van de Foresterie zijn voor-namelijk protestants-christe-lijke Creolen.l8 Zij komen uitzeer uiteenlopende sociale klas-sen. De leden spreken elkaaraan met broeder en zuster, \Mat

verwijst naar de gedachte vanUnitas Fraterum of Verbonden-heid aan alles wat er geschapen

leder jaar ontvangt de AOF in Suriname in geheimtaal vanuit

Engeland een nieuw paswoord waarmee de broeder 0f zuster

zich moet kunnen identiÍiceren bij de beadle of deunruachter.

Daarna wordt hij of zii pas toegelaten tot de vergaderlng.

broeder of zuster in het bestuur met de functie van beadle of deurwachter.Zíjr of haar taak is te zorgen dat niemand zonder het uitspreken van het

Loge Concordia is van 17 november 1761,La2élée van 1767 en LÍnion van 1771 is van uit-sluitend Portugees-Joodse afkomst. Sommige Foresters zijn tevens lid van de MechanicsoÍ van de Vrilmetselaril.0p de Landdag van 18 juli 1999 georganiseerd door de Vrijmetselarij waren behalve deVrijmetselaars, Mechanics en Rozenkruisers ook de Foresters aanwezig.

Bibliotheek Anton de Kom Universiteit, BR. 9095 R.J. de Kort,'Verslag Landdag, zondag

18 juli 1999 0rde van Vrijmetselarij in Suriname'mei 2003. Het initiatief tot de Dag van hetOrde Wezen komt van Charity en vindt ieder jaar op de laatste zondag van juli plaats. Doel

is meer samenwerking tot stand te brengen tussen de diverse orders, courts en genoot-

schappen. Er vindt een processie plaats waarbij een honderdtal deelnemers elkaars kerk(behalve de rooms-katholieke kerk) en/oÍ locaties bezoekt.

Behalve in de tempel vinden er ook ceremoniën met onder andere vaandels 'in de bossen'plaats. 0p Sherwoodday op de eerste zondag in oktober trekken de 'boswachters' zich

terug'buiten de bewoonde wereld'zoals achter Zanderij waar Charity sinds een beschik-king van Essed van 1971 in het district Para aan de Carolinakreek en de rijweg naar Krakka

het 12-ha grote vakantie- en recreatieoord AlatamakkabeÍgie heeft. Behalve toesprakenvindt er een quiz tussen de courts plaats waarbij Íeitenkennis over de Foresterie wordtgetoetst. Stad Paramaribo heeft sinds 1968 achter Zanderij een vakantieoord Ten-0-Ten.

Het jaar sluit aÍ op de laatste zaterdag van december met het Sylvesterfeest, en is bedoeldom eventueel bestaande meningsverschillen uit te praten en bij te leggen.

I).

(Í(

i,l

I/

J

II

I

is door de Opper Chief Ranger, een almachtig Opperwezen met steunende

en ordende kracht. De Verbondenheidsgedachte kent drie componenten(Essed 1982). De eerste heeft betrekking op de relatie tussen mens en

natuur. De verbondenheid van de Foresters met de natuur spreekt voorzich. Natuur- en lichtsymboliek staan op de voorgrond en lijken vanoudere oorsprong dan de bouwsymboliek van passer en winkelhaak vande Vrijmetselarij. Toch zijn Foresters niet speciaal actief op het terrein vannatuurbescherming net zomin als Vrijmetselaars praktiserende architec-

ten, timmerlieden of metselaars zijn.De tweede component betreft de relatie van mensen onderling, ook welhet 'sociaal criterium' genoemd. Deze verbondenheid uit zich in begrip-pen als onderling hulpbetoon, het weldadigheidsfonds voor noodhulp en

de ziekteverzekering.l9 Omringd door bos, dieren, stropers en struikro-

17 Tot 1939 gebruikten de Foresters twee wachtwoorden. Eén voor vergaderingen en één

voor reizen. Het Forester-alfabet bestaat uit geheime tekens en ieder jaar moet het nieuwepassword vanuit Engeland gedecodeerd worden. Daarnaast kennen de Foresters eenzogenoemd 'Heilig Woord'waar ik uiteraard verder niet over ben geïnformeerd.

ls Tot1939gebruiktendeForesterstweewachtwoorden.EénvoorvergaderingenenéónDe precieze religieuze samenstelling van Foresters is niet duidelijk: de meerderheid is

EBG, het percentage rooms-katholieken is onbekend. 0mgekeerd is meer onderzoeknodig naar de houding van de kerken ten opzichte van de Foresters. De'ofÍiciële'EBG en

de'officiële'rooms-katholieke kerk zouden'tegen'de Foresterie zijn terwijl'hervormd en

luthers niet moeilijk doen'. Dat laatste lijkt me te kloppen omdat in het verleden heel watbiieenkomsten van de AOF in de hervormde kerk hebben plaatsgevonden.

19 De overdracht van inkomens van de rijke naar de arme is het leidende beginsel van Robin

Hood, de schutspatroon van de Foresterie. Deze Íilosofie is van invloed geweest op de

totstandkoming van het nog te bespreken Forester Centrum.

O§O TijdschriÍt voor Surinamistiek 2006.2 Jannes H. lvluL0EB Do Ancionl oÍdor oÍ toÍostoÍs in Suriname

Page 4: Foresters in Suriname

vers had iedere houtvester de ander nodig. Aanvankelijk had ieder courteen eigen geneesheer en apotheker.20 Dat is allang niet meer zo, want de

leden zijn aljaren regulier verzekerd tegen ziektekosten via bijvoorbeeldhet Staatsziekenfonds. '§íat wél nog steeds bestaat, is het instituut vande uoodwards, bosopzieners tevens ziekenbezoekers. Deze tuoodwardszorgden vroeger voor de uitkering aan zieken. Tegenwoordíg dragen zljde verantwoordelijkheid van aanvullende materiële hulp en geestelijke

aandacht voor zieke broeders en zusters.De laatste component betreft de verbondenheid met mensen in opeen-volgende generaties. Dit uit zich vooral in de begrafenisfondsen en hetweduwen- en wezenfonds van de courts. Zichtbaar is deze verbonden-heid in de aandacht voor de teraardebestelling.

RITUEIEN ('De dood wacht ons allen, de koning en de slaaf, allen delen zij hetzelfde \

lot' en '§íie de dood vreest, weet niet waarvoor hij leeft' zijn typischespreuken van Foresters. Overlijdt een broeder of een zuster, dan wordteerst het bestuur van het betreffende court daarvan in kennis gesteld.Daarna wordt in overleg met de familie één van de twee afleggersvereni-gingen Eldaah of de Samaritaatyan de Foresters verzocht de lijkbewas-sing op zich te nemen.2l Het afscheid vindt plaats in het court vóór de

rituele bewassing van het lichaam en biedt de nabestaanden de laatstegelegenheid eventueel spijt te betuigen, berouw te tonen of het bezwaardegeweten vrij te praten. Nadat de overledene is gewassen, aangekleed en

opgemaakt wordt de familie uitgenodigd definitief afscheid te nemen.Vervolgens dragen de afleggers of dinari's de kist over aan de SherwoodBrothers, de dragers van de Foresters (De Ramdanie 2004). Deze bro-thers waaronder sinds kort ook een zuster beheersen de kunst van hetdragen als geen ander.22 AI naar gelang de wens van de overledene wordtde broeder of zuster op de Foresterbegraafplaats René's Hof dan wel op i,

éénvande andere begraafplaatsen in Paramaribo begraven. In het laatste Ir- Igeval dragen de Sherwood Brothers de kist over aan de dragers van de t(l('í(

20 Gouvernements Adveftentie-BladA\juni19T4. I21 DeWarelijdlÍebruari2004.VoorHumaniteitNo,9S65vanOaugustusl92l gelegenaan {

de Dr Sophie Redmondstraat (vroeger de Steenbakkersgracht) zorgt De Samaritaan voor Ide lijkbewassing í

z2 De Sherwood Brothers zijn opgericht op 19 december 1984; voor 1984 werden zij Wer- /kers genoemd. De Brothers zijn circa vijftien dragers in zwarte broek, wit overhemd imet stropdas, zwart vest en zwarte hoed (vroeger baret). De leeftijden van de dragers tvariëren van 35 tot 79 jaar. lndien het een overleden Forester betreft, worden attributen I(regalia) van de Foresterie als vaandels, aprons (traditionele schorten), biil, hoorn, speer, Ispades en groene blaadjes meegedragen. Zij zijn binnen de Surinaamse gemeenschap Itoenemend populair en verzorgen zelfs staatsbegrafenissen. Sommigen gaan zo ver door Ide ceremoniële begrafenis van de Foresters als een wervingsactie voor de FoÍesterie te íbeschouwen onder het motto 'één begraven is twee nieuwe leden winnen'. Overigens J

laten Foresters zich ook cremeren. i

iO3O Tiidschriftvoorsurinamistiek 2006.2

J

I,l

/

betreffende begraafplaats.23 Belangrijk voor de Foresters is de rouwver-gadering van het court zes weken na de teraardebestelling.24 Familie en

vrienden van buiten zijn daarblj welkom.Bij de inwijding van een nieuw lid tot een court van de AOF zijnbuitenstaanders echter niet welkom. Lid worden van een court vraagtgeduld en toewijding alsof het een proces van ontwikkeling en geboortebetreft. Nadat het aspirant-lid gevraagd heeft of hij of zij lid van een

court mag worden, meldt de introducé zich bij het bestuur aan. Nadatde verklaringen van goede gezondheid en van onbesproken gedrag zijnaangeleverd, gaat een geheime onderzoekscommissie van het court aande slag. Gelijktijdig gaan er convocaties naar alle andere courts omeventuele bezwaren te vernemen. Dit toelatingsproces kan enige tijd inbeslag nemen. Ook al kan niemand op grond van geslacht, geloof ofpolitieke overtuiging worden afgewezen, toch kan een kandidaat soms

gedeballoteerd en alsnog afgewezen worden. De inwijding van circa vijfbroeders en/of zusters vindt plaats op een speciale vergadering. Tijdenshet initiatieritueel klinkt het onweer in het bos, wat dikwijls buiten opstraat te horen is. Leken zullen dan verschrikt opkijken \Mant op wegnaar hun zaterdagavondfeestje klinkt in het gebouw van de Foresters hetgeluid van on\Meer. Is dat mogelijk een bron van praatjes over de Fores-

ters? Na deze inwijding krijgen de leerlingen één keer per maand op de

zogenoemde lectuurvergaderingen onderricht in zelfkennis, zelfkritiek en

zelfinkeer en in de gewoonten en rituelen van de AOF.25 Na deze periodevan 'africhten' zoals sommigen dat noemen, betreden de kandidaten de

eerste trede van het gradensysteem. Dan is hij of zij ranger en bestaatvervolgens de mogelijkheid na een half jaar officier te worden.De sfeer tijdens de courtvergaderingen is er één van orde en wellevend-heid. Dit geldt vooral voor bijzondere vergaderingen zoals bij overlijdenen rouw en bij de inwijding van nieuwe leden. In dergelijke situaties is

Zie Mulder & Dikland 2005. Er is een Chaplain van de A0F van Charity die als geestelijk

vader voor alle courts optreedt. Niet alle Foresters kiezen voor Renés Hof om begravente worden. Meestal gaat het om Foresters die begraven willen worden op de Hervormde,Lutherse of EBG-begraafplaats, ln dat geval komt de predikant op het court om deplechtigheid tot het gewenste einde te brengen. lndien een Forester een aansluitenderooms-katholieke begrafenis zou willen hebben dan is de samenwerking A0F en het bis-

dom principieel beperkt tot ieders terrein, De pastor komt niet meer in een Forester courten bijvoorbeeld Sherwood Brothers met hun attributen dienen buiten de rooms-katholiekekerk te blilven.Ook al is een lid van een court in het buitenland overleden en begraven, altijd dient de vlaghalfstok te hangen en zal op een rouwvergadering van dat court het overleden lid herdachtworden.De zeven lecturen worden in een periode van"l7-24 maanden doorgenomen. De Rangers

dienen na afronding van iedere lectuur in aanwezigheid van een vertegenwoordiger van

het Subsidiary High Court een toets aÍ te leggen. 0oit was het de bedoelíng een aparteRangerschool op te zetten. De General Laws van de Engelse AOF worden in Suriname

naar mijn beste weten niet gebruikt. Het Surinaamse Foresterwetboek'Algemene Wetten'is van '12 april 1972 (No.4073I,

Jannes H. MULDER De Ancient order oÍ toÍsslors in Suriname

Page 5: Foresters in Suriname

Het Alziende 0og van de Opper Chief Banger is een belangrijk en veel voorkomend symbool van de

Ancient 0rder of Foresters in Suriname.

sprake van een zogenoemde rite de passage waarbij tijdens de ceremo-

nie rituele handelingen en het gebruik van symbolen op de voorgrondstaan (De Ylngt 1,996).26 Aan de wanden van de tempel hangen panelen

beschilderd met bomen, hert en jager.2l Het plafond van de tempel isbeschilderd met blauwe lucht, witte wolken en de beeltenis van de Op-per Chief Ranger in de vorm van het Alziend Oog van God. Belangrijkespreuken als 'Niemand is ter behartiging van uitsluitend eigen belangengeboren' of een citaat uit de bijbel staan op de muur geschreven. Be-

langrijke symbolen zijn het Alziend Oog en de Pijl en Boog, de bow

26 De Vlugt 1996. ln dit artikel op basis van een interview met Harry Kensmil, past High Chief

Ranger en Lid van Humaniteit, komen enkele rituelen ter sprake die ernstige heroverwe-ging behoeven. lmmers rituelen kunnen contraproductief voor de organisatie ziin en de

organisatie stigmatiseren omdat de functie van het ritueel niet duidelijk is. Dus de vraag is

niet of een ritueel moet worden afgeschaft - dít is zelden het geval - maar hoe het ritueel

bil te stellen is.

zz ln Engeland is het de eik, in het Caraïbisch gebied zijn het afbeeldingen van de kankantrie,

katoen- of kapokboom, Ceiba Pentandra. Deze boom is niet alleen voor de A0F maar voor

de hele Surinaamse samenleving van bijzondere betekenis

O§O TijdschriÍt voor Surinamistiek 2006.2

of beneuolence speeding tbe arrow of assistance.2S Kleuren hebben bijde Foresters een symbolische betekenis.29 Het groen van het bos is de

basiskleur die terugkomt in alle banieren en vaandels van de Foresters.De vierkante ruimte met hekwerk en elektrische kandelaars op de vierhoeken met daarbinnen het altaar in het centrale gedeelte van de tempel3O

is zo opgesteld dat de entree van de sacrale ruimte in westelijke richtingtegenover de plaats van de Chief Ranger is. Tegen de ene wand zitten de

broeders in donker kostuum, tegen de andere de zusters in het wit. Deschuin gedragen banier oÍ cbas en de neck ribbonSl die precies de positievan de broeder of zuster in de hiërarchie markeren, geven extra cachet.De Chief Ranger bevindt zich in het rode Oosten op de as van geestelijke

openbaring naar het donkere of zwarte'Westen. De zogenoemde materi-ele as staat loodrecht op de geestelijke as en loopt van de penningmeester

in het goud-gele Zuiden naar de Secretaris in het witte Noorden. Hetaltaar bevindt zich op het kruispunt van beide assen. Sommige van deze

kleuren komen terug in de versierselen aan het uiteinde van de banier en

verwijzen naar de graadvan betrokkene. Na het schallen van de hoorn,ten teken dat de vergadering is geopend, krijgt een broeder of zuster vande Chief Ranger het woord. Interrumperen wordt beboet.32 De tempelwordt niet alleen voor erediensten gebruikt. Bij de Foresters is het heelgewoon materiële en financiële zaken in de tempel te bespreken. Een

verjaardagslied voor de jarigen van de maand klinkt er regelmatig, maargodsdienstige zaken en politiek zljn taboe (Polak 1981). Na afloop vande vergadering is er buiten vaak een gezellig samenzijn.

De Pijl en Boog heeft een zevenledige boodschap van doel en richting, eenheid en

verbondenheid, hulpbetoon en weldadigheid, stabiliteit en eensgezindheid, sympathie en

activiteit, spanning en innerlijke kracht en, tenslotte, kracht en vooruitgang. De pijl komtvanuit het Alziend 0og van God als boogschutter (Het Woord) en gaat naar de Mens. De

uiteinden van de boog staan voor Natuur en Generaties.Sommigen gaan zover dat de kleuren van de nationale vlag van Suriname van oorsprongvan de Forestors moet zijn.

De tempels van magonnieke orden zouden volgens Essed (1982) van de Egyptisch-lsraö-litische gebedshuizen afstammen, terwijl de Foresters uitgaan van een opengekapte en

afgescheiden plek in het bos ten behoeve van een heilig doel en dit zou afstammen van de

Grieks-Romeinse cultuur.Zie Ancient 0rder of Foresters lllustrated Catalogue of Regalia and Jewels (London: Hudson

& Kearne, 1934) in bezit van broeder Andries. Groen {Lincoln Green) is de kleur van de Íranjevan de chasvoor ranqers, rood voor officieren, witzilver voor leden van de districtsbesturenen geelgoud voor leden van de Uitvoerende Raad / Subsidiary High Court.

Er bestaan vele boetes die nauwkeurig in de statuten staan omschreven. Zo dienen de

leden van het bestuur ruim op tijd aanwezig te ziin, afwezigheid zonder kennisgeving is

niet acceptabel, elkaar interrumperen is niet toegestaan en aan niet-ingewijden doorge-ven van het password uit den boze, enzovoort De boetes komen ten goede van de diversefondsen en hebben een symbolische betekenis. ln dit kader is de rol van penningmeester

interessant. Hij oÍ zij kan geen betalingen doen zonder de expliciete goedkeuring van de

voorzitter en secretaris samen.

í

,lJannes H. IVIULDER De Ancient oÍdeÍ ol ForesteÍs in SuÍiname

Page 6: Foresters in Suriname

STICHTING PIJL EN BOOG

Het leven van een court wordt door sommige Foresters met het leven

van een bos vergeleken: groei, verdorring en wederopleving. De huidige

aanpak van de Stichting Pijl en Boog bewijst dat deze vergeliiking ook

op het Forester Centrum en René's Hof van toepassing is. Onder het

inspirerend leiderschap van Frank E. Essed is rond 1984 het Forester Ge-

meenschapscentrum aan de §Taakhuyzenstraat gebouwd en uitgegroeid

tot een bloeiend centrum. Na ongeveer tíen jaat trad 'verdorring' in. De

Stichting Pijl en Boog van de AOF is beheerder van dit terrein inclusief

de daarop gelegen begraafplaats René's Hof.33 FIet centrum inclusief de

begraaÍplaats (2,9 ha) is in 1,974 met ontwikkelingshulp van Nederland

tot stand gekomen. De begraafplaats van de Foresters is van 1973.YanaÍ

het begin stond de begraaÍplaats open voor niet-Foresters' René Braaf,

overleden op 20 april 1984, is als eerste op René's Hof begraven. De

begraafplaats moest een boomrijk park worden' Ondertussen is door

ruimtegebrek, vooral op de rooms-katholieke begtaafplaats, de belang-

stelling voor deze begraafplaats groeiende. Dit genereert inkomsten voor

Pijl en Boog, die de huidige herstelwerkzaamheden aan het centrum ten

goede komen. Het gedeelte van René's Hof voor de Foresters zelf dreigt

nu echter in verdrukking te komen. Het graf van BraaÍ ligt niet in het

Foresterblok en is nu omringd door graven van niet-Foresters'

Na de onafhankeliikheid is de opbouw van het Forester Centrum ter

hand genomen. De concrete bouw begon in 1981, de opening vond één

jaar later plaats. Het Forester Centrum was bedoeld voor de Surinaamse

gemeenschap. De gebouwen werden gebruikt voor examens, wedstrijden,

recreatie en cursussen. Het centrum heeft circa tien jaar redelijk gefuncti-

oneerd. Onderlinge verschillen van inzicht plus favoritisme in combinatie

met een ongelukkige keuze van bouwmateriaal hebben aan de neergang

van het Forester Centrum bijgedragen. Anno 2006 de oprijlaan opko-

mend, staat rechts een groot zwaar gehavend gebouw dat ooit dienst

heeft gedaan als vergaderzaal, theater en bar. Dit geeft aan hoe ambitieus

de AOF het gemeenschapscentrum indertijd heeft opgezet.34 Drie grote

panelen op de eerste etage wiizen op de vergane glorie van een tempel.

Aan de linkerziide van de oprijlaan staat de onlangs gerestaureerde en

wederom in gebruik genomen atla waar sinds kort vele begrafenisdien-

sten plaatsvinden, vooral voor niet-Foresters' Ooit zouden in dit gebouw

Hetterrein met de oorspronkelijke ingang aan de Doekhiweg is van de A0É Dit heeft alles

te maken met de verdeling door de regering van het hele gebied tussen Coppenamestraat

en Doekhieweg Qost over diverse etnische en religieuze bevolkingsgroepen ten behoeve

van de aanleg van begraafplaatsen.Andere, naar later bleekte ambitieuze, plannen waren een fotogalerie van bestuursleden

van de Foresterie, die ooit in het trappenhuis aangelegd werd maar nu verdwenen is.

De aanleg van een collectie vaandels is nooit gerealiseerd. Het tehuis voor ouden van

dagen en het weeshuis werden ook niet gebouwd. Het Forester tildschrift Au rora, oÍÍicieel

oÍgaan van de A0F in Suriname is slechts éénmaal in april 1975 verschenen.

een bibliotheek en een leeszaal komen. Op de herstelde voorgevel van ditgebouw prijkt het opgeschilderde teken van Pijl en Boog. De vele herstel-

activiteiten duiden op wederopleving en bieden hoop voor de toekomst.

DE NOODZAAK VAN VERGROENING

Het leven op de plantages was van de wieg tot het graf geregeld. Denkbaar

is dat door de afschaffing van de slavernij de behoefte aan georganiseerd

onderling hulpbetoon ontstond. Dit zou de belangstelling van Afro-Suri-

namers voor de structuur zoals die 120 iaar geleden door de AOF in Enge-

land werd geboden, kunnen verklaren. Verder valt de strenge handhaving

van hiërarchie en de gehechtheid aan oude Sewoonten van de Foresters

in Suriname op.35 prri4.lijk is dat de AOF in Suriname meer waarde

hecht aan ceremoniën, rituelen en symbolen dan de AOF in Engeland'

het moederland van de Foresterie. Een ander kenmerk van de Surinaamse

Foresterie is het hoge aantal van zeventien courts. Het gemiddelde aantal

leden per court is in vergelijking met bijvoorbeeld Engeland echter laag

(circa 80). Dit fenomeen van kleinschaligheid is eveneens waarneembaar

onder vakbonden, NGO's, sportverenigingen en andere groeperingen

binnen de Surinaamse samenleving. Een verschil van inzicht hoe gedeelde

belangen het best te behartigen, leidt al spoedig tot afscheiding en hergroe-

pering. Vaarschijnlijk speelt de behoefte aan het bekleden van een functie

in de hiërarchie ook een rol. Iedere afsplitsing vereist immers een nieuwe

voorzitter en nieuwe bestuursleden met alle bijbehorende patafernalía.

Sommige courts hebben mede door de vergríjzing een zodanig laag aantal

leden dat hun voortbestaan wordt bedreigd' Vergroening van het leden-

bestand is dus noodzakelijk, maar het aantrekken van nieuwe en vooraljonge leden stuit op een imagoprobleem. Het idee van favoritisme binnen

de broederschap en de geheimzinnigheid rondom de inwijdingsceremonie

in de tempel dragen bii tot deze negatieve beeldvorming. Rituelen in het

algemeen zijn belangrijk want zíi zorgen voor orde in het dagelijkse leven.

Maar rituelen kunnen na verloop van tijd leeg zlin. Rituelen moeten

altijd een functie hebben die aan de deelnemers uit te leggen is. Een totaalgeritualiseerde werkwiize binnen een organisatie richt zich meer op de

handhaving van structuur en hiërarchie, dan op de inhoud of op de be-

antwoording van de vraag waartoe de organisatie i.iberhaupt bestaat. Spel-

regels dienen met behoud van functie met de tijd mee te gaar. en geheime

spelregels zijn anno 2006 voor de meeste mensen niet acceptabel, tenzij

gebaseerd op sterke argumenten. De rituelen van de Foresterie zouden

daarom tegen het licht moeten worden gehouden met het doel na te gaan

waar biistelling en eventuele afschaffing mogelijk en verantwoord is.

Dit blijkt ook uit een getypt document BiograÍie Forester's loopbaan van Ere Chief Ranger

charles Andries van 16 juni 1991 op schrift gesteld door Th. M. Dorder. De verzameling van

unieke documenten, Íoto's en geschriften van Andries is voor de Foresterie Suriname zo

belangrijk dat ik hoop dat zijn court die later met respect zal beheren.

(

(J (J

O3O Tijdschriftvoor Surinamistiek 2006.2 Jannes H. MuLDER Do Ancient 0Ídor ol toÍeslers in SuÍiname

Page 7: Foresters in Suriname

Het Forester centrum met het gerestaureerde multifunctionele geboudaulaen de opgeknapte begraafplaats René's Hof onder leiding van Stichting Pijlen Boog biedt nieuwe kansen want de behoefte aan zelfhulp en welbegre-pen wederzijdse solidariteit neemt met de toenemende marktwerking en

maatschappelijke tweedeling in Suriname alleen maar toe. Anders gezegdt

de wortels van de 120 jaar oude levensboom van de Surinaamse Foresteriehebben nieuwe aarde nodig. De boom mist jonge blaadjes. Blaadjes vaneen fris groene kleur, de oorspronkelijke kleur van de Foresters.36

it6 Zie bilvoorbeeld www.foresters.biz om te zien hoede Foresters in de VS zich profileren.

Foresters als trademark voor concrete community-based onderlinge hulpverlening(bilvoorbeeld in het geval van orkaan Katrina) en met speciale campagnes tegen onderandere kindermishandeling. ln Engeland is de naam AOF veranderd in l0F, lndependent0rder oÍ Foresters en ook daar doen zich voor Suriname relevante ontwikkelingen voor(wwwiof.org).

LITEBATUUR

Andries, C., 1971

Historisch ouerzicht in uerband met de Opricbting uan het Subsidiary HighCourt for Surinam. [Paramaribo]: A.O.F. Suriname.

Essed, Frank F., 1982

A.O.F. Bos-arbeid; Uitgaue ter gelegenbeid uan de uerjaardag uan de Foreste-

rie in Suriname 29 juli 1982. Parumaribo: A.O.F. Suriname.

Essed, Frank F., 1986

Aloude en moderne Foresterie; Bijkans 1000 iaar georganiseerd; Uitgaue

naar aanleiding uan eeuwfeest Foresterie in Suriname. Paramaribo: A.O.F.

Suriname.

Lie A Kwie & J. Cor & Henk G. Esajas, 1995

'De Foresterbeweging in Suriname = The Forester Movement in Suriname.'

Suralco Magazine 77 (3): L-28.

Mulder, Jannes H. & Philip Dikland, 2005

'Bedreigde begraafplaatsen in Paramaribo.' Oso, Tijdschrift uoor Surinamis-

tiek 24 (2)t 263-275.

Polak, J.A., 1981

'Foresters (The Ancient Order of).' In: H.D. Benjamins & J.F. Snelleman

(red.), Ency clop aedie uan Nederlands ch'West-Indië. Amsterdam: Emmering,

pp. 304 -305.

Ramdanie, Nancy de, 2004

'Begraven met een glimlach; Met de complimenten van Robin Hood,.' Para-

maribo Post 2: t.Vlugt, lngrid de, 1996 .

'Forester-gemeenschap; Dood is toegang tot nieuw leven.' Kompas ueehbladt (26120-22.

OgO Tijdschrift voor Surinamistiek 2006.2

Jannes Mulder was internist-oncoloog en promoveerde op muizenonderzoek.

Later heeft hii op het Ministerie van V'WS te Den Haag gewerkt. Hij verbleef in

2003-2004 op het Ministerie van Volksgezondheid te Paramaribo. Mulder doet

nu onderzoek naar rituelen en geritualiseerde gewoonten . Uhle" Xl2e Ck ( t^f X 5 , n I

Jannes H. MuLDER DB Anciont oÍdsr ol Forestsrs in Suriname