Franz Kafka

Aforizmalar

2

Franz Kafka(3 T e m m u z 1883, Prag - 3 Haziran1924, Kierling) Taşralı Çekproletaryasından gelip zengin bir tüccarkonumuna yükselmiş bir baba ile zenginve aydın bir Alman Yahudisi anneninçocuğu olan Franz Kafka, içedönük vehuzursuz kişiliğini büyük ölçüdeannesine borçluydu. Çeşitli ailevi vetoplumsal sebepler yüzünden çevresineyabancılaşarak büyüdü. AilesininPrag'daki Alman toplumuyla kay¬

naşma çabalan sonucunda Almanokullarında okudu. Çek kökenli biraileden geldiği hal¬

de Almanca'yı anadili olarak kullandığıiçin tam bir Çek sayılmayan Franz'ı,Almanlar da tam anlamıylakendilerinden görmediler.

Babasının zoruyla 1906'datamamlayacağı hukuk eğitimine başladı.Eğitimini tamamladıktan sonra birsigorta şirketine girdi. Max Brod iletanışıp, Prag edebiyat çevresine katıldı.Sigorta şirketinde çalışmasıylayabancılaşma duygusu iyice gelişenKafka, 1912'de Velice Bauer ile tanıştı.1914 ve 1917'de iki kez Felice ilenişanlanmasına rağmen yazmak¬

tan alıkoyacağı düşüncesiyle bir türlüevlenemedi. Bu ilişkiden geriye 500'üaşkın mektup kalmıştır.

1. Dünya Savaşı sırasında fizikselyetersizlik nedeniyle askere alınmadı.1917 yılında vereme yakalandınanlaşıldı. 1920'de yapıtlarını Çekçe'yeçevirmek isteyen Milena Jesenka iletanıştı. Kendisinden 12 yaş küçük veevli olan Milena'yla -birleşmelerininumutsuz ol¬

duğunu bildiği h a l d e - yıllarcamektuplaştı.

Sağlık sorunlarının artması üzerineemekliliğini istedi, son yıllarında 20yaşındaki Dora Diamant ile mutluluğatakıldı. 1924'de Viyana yakınlarındaKierling Sanatoryumu'na kaldırıldı veoradan çıkamadı. Prag'a gömüldü.

Nazilerin Çekoslovakya'yı işgalisırasında üç kız kardeşi de toplamakamplarında öldü¬

rüldü, Kafka ile ilgili birçok belge yokedildi. 20 yıl süren dostluklarınınsonunda Kafka bütün yazdıklarınıölümünden sonra yakması için MaxBrod'a vermişti. A m a Brod, dos¬

tuna ihanet ederek bu yapıtları bastırdı.1935'de başlanan ilk toplu basım önceengellendi sonra da yasaklandı amazaman içinde üne ve sıkı bir satışgarantisine kavuştu.

7

KitapA L T I K I R K B E Ş YAYIN 21/2

Franz Kafka - Aforizmalar

Türkçesi: Osman Çakmakçı

1. baskı: Haziran 1995

2. baskı: Ocak 1998

Yayın Yönetmenleri Kaan Çaydandı /Çetin Şan

Kapak Tasarımı: 2 Tasarım | MehmetUlusel /Erol Egemen Düzeltmen: D.Üzgün

Dizgi: Altıkırkyedi

Bu çevirinin tüm yayın haklarınısahiplendik. Tanıtım alıntıları dışında -m a k u l boyutlard a - izinsizçoğaltılması ahlak kurallarına veyasalarımıza göre suç sayılmaktadır.Böyle bir harekete kalkışmakistediğinizde önce bize sorarsanız uygardünya adına seviniriz.

P.S.: T ü m fotokopi fanzinler, yukardakiaçıklamadan bağımsızdırlar. Onlaristedikleri A L T I K I R K B E Şkitabını veya metnini çoğaltabilir, bozupyeniden yaratabilirler. Okurlarımızıyasal dergileri değil "fotokopifanzinleri" izlemeye çağırıyoruz. Onlarsizi uçurum¬

dan aşağı itecek güce sahiptirler veuçmayı öğrenmenin zamanı geldi.

Yaşasın F O T O K O P İ , YaşasınKAOS.

A L T I K I R K B E Ş YAYIN

bir Kaybedenler Klübü tribidir.

Yazışma Adresi: P.K. 114 Acıbadem,İstanbul

Konuşma Adresi: ( 0 - 2 1 2 ) 244 02 85

8

ALTIKIRKBEŞ NOTU

Daha yayınevi kurulmadan önce, selülozürünleri üzerine yoğunlaşan bir dergiye,yayıne-vimizi ve yaptığı işleri bir nebzeolsun tanıtabilmek amacıyla yazdığımızbir yazıda, aynen şu cümlelere yervermiştik: "Kafka kitaplarına dokunmaisteğine alternatif dokunma nes¬

neleri üretmek... "

Korkarız ki bu kitapla birlikte, yukardaifade ettiğimiz amacımızdan sapmanoktasına gelmiş oluyoruz. Sizin detahmin edebileceğiniz gibi, çok sayıdagenç kızın elinizdeki ki¬

tabı başından sonuna kadar okumaolasılığı hayli yüksek görünüyor. BununTürk kültür hayatına ve diğer hayatlara

ne gibi etkiler yapacağı konusundahiçbir fikrimiz olmamakla beraber, şusaatlerde yapabileceğimiz başka bir şeyde yok. Hiç olmazsa bu kitapla BlackJack yapmış oluyoruz.

Kitabın İngilizce versiyonunu, baharahazırlanan yağmurlu bir günde,Beyoğlu'nda yürürken gördük. SonraKadıköy'de çevirmenimize gösterdik.Heyecanlandı. Derken zaman geçti,çeviriyi sorumlumuz M. Ulusel'egösterdik. Daha önce hiç Kafka kapağıdeneyimi yoktu. Bir eksiğini dahakapatabildiği için gülümsedi. FiltresizPall Mall'ını küllüğe bastı¬

rırken, evindeki bir günlükte olan Kafkadesenlerini hissedip aradı. Aranan

bulunmaz ku¬

ralıyla karşılaşınca, H.T.'yi A.K.'eyollayıp görüntüleri sağladık.

Her şey bir yana, sizin bu kitabı elinizealıp okumanız, çok hoş, gerçekten. A m atüm bun¬

ların üstüne bir de ikinci baskıyıyapabilmek tuhaf, çok tuhaf.

Karanlık günler için bir Kafkaşekerlemesi. Yol gösterici, Kafka'nınözü.

Karsı cinsten uzak durun.

10

f r a n z kafka

aforizmalar

( g ü n a h , ıstırap, umut ve d o ğ r u yolüzerine) (O:1920 g ü n l ü ğ ü n d e naforizmalar)

türkçesi: osman ç a k m a k ç ı

desenler: dr. f r a n z kafka

ALTIKIRKBEŞ YAYIN istanbul, 1998

11

13

kitap üzerine birkaç not

Elinizde tuttuğunuz bu kitapta "Günah,ıstırap, umut ve doğru yol üzerineaforizmalar" ve

" O : 1920 günlüğünden aforizmalar"başlıklarıyla iki ayrı bölümdeyayınlanan aforizmaları Franz Kafka,Ekim 1917 ile Şubat 1920 arasında, kısasüren iki yaratıcılık döneminde yazmıştı.O tarihlerde Kafka'nın içdünyası büyükyıkımlarla karşı karşıyaydı: veremeyakalandığını daha yeni öğrenmiş;uzatmalı nişanlısı Felice Bauer'denayrılmış; 1908'den 1922'ye kadarçalıştığı İşçi Kaza Sigortası Şirketi'ndenhastalığından ötürü uzun süreli bir izinalmış ve 'tek oğullarının' ailesine neevliliğini ne de ünlü bir yazar olarakkabul edil¬

diğini görme mutluluğunutattıramayacağını artık kabullenmişti.

Bu aforizmaların yazımına gösterdiğiözenden, onların rasgele şekillenmişdüşünceler değil, aksine Kafka'nınzihninde belirli bir bütünlüğe sahipoldukları ve hatta belki de on¬

ları yayınlamayı düşündüğü anlaşılıyor.Kafka'nın yaşam ve ölüm, iyi ve kötü, vesanatın işlevi üzerine düşünceleriniaçıkça ortaya koyan bu aforizmalarahakim olan hava bize Hölderlin, Rilkeve Heidegger gibi romantik ve post-romantik yazarları anımsatıyor.

A m a ne yazık ki Kafka, ömrünün sonyıllarındaki tasarılarının birçoğundaolduğu gibi, bu tasarısını datamamlayamamış ve bu aforizmalardizisi, başlıksız, yarım kalmış

çalışmala¬

rının arasına katılmıştı. Eğer "vefalı"arkadaşı Max Brod, bu sayfalan biraraya getirip de düzenlememiş olsaydı,Kafka'nın gerçekten de ayrı bir eserbütünlüğü taşıyan bu aforizmaları günışığına çıkmamış olacaktı.

Günah, ıstırap, umut ve doğru yolüzerine aforizmalar Kafka, sekiz tanesihariç bu aforizmaları Ekim 1917 ileŞubat 1918 arasında, o sıradakullanmakta olduğu ve "Oktav DefteriG" ve "H" olarak bilinen iki defterekaydetmiş, ve Şu¬

bat sonlarında, özel olarak hazırladığıve numaralandırdığı küçük sayfalara

geçirmişti.

Daha sonra eksik numaraları biröncekine ekleyerek numaralandırmadakiboşlukları dol¬

durdu: 8/9, 11/12, 70/71 gibi. 65 ve 89numaralı sayfalar hâlâ kayıptır.

Öbür sekiz aforizma ise, 1920'lerinsonlarına doğru kaleme alınmıştır.Kafka, bunları ayrı ayrı aforizmalarolarak 26, 29, 39, 54, 74, 99, 106 ve109 numaralı sayfalara kopya etmiş¬

ti.

0:1920 günlüğünden aforizmalar

Kafka'nın Günlüklerinde aforizmaniteliğine sahip birçok bölüm bulunur,ancak burada yayınlanan bölüm birbütünlük göstermektedir. Bu bölüm,bağımsız bir parça olarak, bi¬

zim de burada kullandığımız "O"başlığıyla, Max Brod tarafından dahaönce yayınlanmıştı. İki aforizma,"Dünyada korku, acı ve yalnızlığın..."ve "Zayıf dayanma gücü..." (2 Şubat),Günlük defterinde değil, ayrı bir sayfadabulunmuştur ama elyazmalarınabakılınca bu parçaların Günlüğe dahilolduğu anlaşılmaktadır.

14

Türkçe'de aforizmalar

Bu kitapta bir arada ve bir bütünlükiçinde yayınladığımız aforizmalar dahaönce, Türk dilinin uzman Kafkaçevirmeni Kâmuran Şipal'in hazırladığıçeşitli kitaplarda ayrı parça¬

lar halinde yayınlandı, ancak elinizdetuttuğunuz kitaba göre birtakım farklılıkgöster¬

mektedir.

Kafka'nın ülkemizde parça parçayayınlanan aforizmalarının, bir kitapbütünlüğünde okurlara ulaştırılmasıişinin, - d i ğ e r bazı örneklerde olduğug i b i - bize, yani Altıkırkbeş

Yayın'a düşmesi tarihsel bir hatadır.

Aslında, yayıncılık tarihimizde böyle birhata yapılması bize büyük bir keyifvermektedir.

Bir yerlerden hatırladığımız şu cümleyisöylemeden geçemeyeceğiz:

"Ölümün olduğu yerde, hiçbir şey ciddiolamaz."

Altıkırkbeş Yayın Kafka Apati Grubu

15

günah, ıstırap, umut ve doğru yolüzerine

16

Doğru yol gergin bir ip boyunca gider;yükseğe değil de, hemen yerin üzerinegerilmiştir bu ip. Üzerinde yürünmekdeğil de, insanı çelmelemek içindir

sanki.

2.İnsanların tüm kusurları sabırsızlık,yaptıkları işte yönteme vaktinden önceson veriş, ve sözde bir sorunu sözde birçit içine almaktır.

3-

İnsanın belli başlı iki günahı vardır,öbürleri bunlardan çıkar: sabırsızlık vetembellik.

Sabırsız oldukları için Cennet'tenkovuldular, tembelliklerinden geridönemiyorlar. A m a belki de belli başlısadece bir günahları var: Sabırsızlık.Sabırsızlıklarından ötürü kovul-

muşlardı, sabırsızlıklarından ötürü geridönemiyorlar.

4-

Öte tarafa göçenlerden birçoğunungölgesi, ölüm ırmağının dalgalarımdurmaksızın yalar; çünkü ırmak bizimbulunduğumuz yerden o tarafa akar vehâlâ bizim denizlerimizin tuzlu tadınıtaşır. Sonra birden tiksintiyle kabarırırmak, gerisin geriye akar, ve ölüleriyeniden yaşamın içine bırakır. A m aölüler mutludur; şükran türkülerisöyleyip gazaba gelmiş ırmağı okşayıpseverler.

5-

Belirli bir noktadan sonra geri dönüşyoktur. Bu noktaya erişmek de gerekir.

6.İnsanoğlunun gelişiminin kesin sonucaulaşacağı an, sürekli yinelenip durur.Devrimci düşünsel hareketlerin geçmişbütün her şeyin geçersiz olduğunu ilanetmeleri bunun için doğrudur, henüzhiçbir şey olup bitmemiştir çünkü.

7-

Kötü'nün elindeki en ayartıcı silah,savaşa çağrıdır. Kadınlarla yapılansavaşa benzer, ki 18

sonu yatakta biter.

8./9-

Pis kokulu bir kancık, sayısız yavrununüreticisi, daha şimdiden yer yer çürüyen,gerçi ço¬

cukluğumda benim her şeyimdi, herzaman sadakatle peşimden gelir,tekmeleyemem ama, onun yerine kendimiadım adım geri çekerim, nefesininkokusuna bile tahammül edemem; yinede aksini yapmaya karar vermediğimsürece, belli belirsiz bir karaltı halin¬

de büyüdüğünü gördüğüm köşeye doğrusürüklüyor beni; tamamen parçalaraayrışıyor, üstüme abanıyor ve benimlebirlikte, kurtlanmış ve irinli dili - b i ronur mu bu benim i ç i n ? - eliminüstünde, benimle son buluyor.

10.A.'nın burnu pek havalarda, iyilikyolunda hayli ilerlediğini sanır, bununnedeni -

çekiciliği sürekli artan biri olarakgörüyor y a - kendini giderek daha çokayartı karşısında hissetmesi, ve üstelikayartıların şimdiye dek hiç fark etmediğiyönlerden geldiğini dü¬

şünmesidir. A m a bunun gerçek nedeni,büyük bir şeytanın içine giripyerleşmesi, sayısız küçük şeytanın dabüyüğüne hizmet etmek için koşuşturupdurmasıdır.

11./12.

Bir elmanın birbirinden farklıgörünüşleri olabilir: masanın üstündekielmayı bir an ol¬

sun görebilmek için boynunu uzatançocuğun görüşü, ve bir de, elmayı alıpyanındaki ar¬

kadaşına rahatça veren evin efendisiningörüşü.

13.Bilgeliğin başladığına ilk işaret, ölmekisteğidir. Bu yaşam dayanılmaz görünür,bir baş¬

kası ise erişilmez. İnsan ölmek istediğiiçin utanmaz artık; nefret ettiği eskihücresinden alınıp ilk işi nefret etmeyiöğrenmek olacağı yeni hücresinekonulmak için yalvarıp yaka-rır. Bundabelirli bir inancın kalıntısı da etkilidir;taşınma sırasında efendi koridorda gö¬

rünecek, tutukluya şöyle bir bakacak vediyecektir ki: "Bu adamın yenidenhücreye kapatılmasına gerek yok. O banageliyor artık."

14.Düz bir yolda yürüyor olsaydın, tümilerleme isteğine rağmen hâlâ gerisingeriye gitsey-din, o zaman bu çaresiz birdurum olurdu; ama sen dik, senin deaşağıdan gördüğün gibi dik bir yamacıtırmandığına göre, adımlarının geriyedoğru kayması, bulunduğun yerindurumundan ileri gelebilir, o zaman daumutsuzluğa kapılmana gerek yoktur.

19

15.Sonbaharda bir yol gibi: temiz paksüpürüyorsun, sonra yol bir kez dahakurumuş yap¬

raklarla örtülüyor.

16.Kafesin biri, bir kuş aramaya çıktı.

17.Daha önce buraya hiç gelmemiştim: dahabaşka türlü nefes alıyor insan burada,yanında¬

ki yıldız, güneşten daha çok parıldıyor.

Üzerine tırmanmadan inşa etmekmümkün olsaydı, Babil Kulesi'ninyapılmasına belki izin verilirdi.

19-

Kötü'nün ondan bir şeylergizleyebileceğinize inanmanızısağlamasına izin vermeyin.

20-

Leoparlar tapınağa saldırıp kutsanmışşarapları içiyorlar; bu sürekliyineleniyor; ve so¬

nunda önceden kestirilebilir bir nitelikkazanıyor ve ayinin bir parçası halinegeliyor.

21-

El taşı olabildiğince sıkı kavrar. Dahada uzağa fırlatabilmek için sıkıca kavrartaşı. A m a o kadar uzağa da götürür yol.

22-

Sen ödevsin. A m a görünürde öğrenci

yok.

20

Gerçek düşmandan sınırsız bir cesaretakar içinize.

24-

Bastığın yerin iki ayağının kapladığındandaha büyük olamayacağını anlamak nebüyük bir mutluluktur.

25-

Aceleyle kaçıp ona sığınmadıktan sonrainsan yaşamdan nasıl zevk alabilir?

26-

Sayısız sığınak vardır, ancak kurtuluşyolu tektir; ama kurtuluş olasılıkları yinede sığı¬

naklar kadar çoktur.

Bir hedef var, ama yol yok; bizim yoldediğimiz şey, bir duraksamadır.

27-

Olumsuz davranışlarda bulunmak bizdenistenir, olumlu davranışlar ise zatenbizimdir.

28-

Kötü'ye bir kere kapılarını açmaya gör,kendisine inanılmasını beklemez artık.

29-

Kötü'ye kapıları açmaya seni iten artniyetler senin değil, Kötü'nündür.

Hayvan, hışımla çekip alır kırbacıefendisinin elinden ve kendi efendisiolmak için kendi kendisini kırbaçlar,bilmez ki bu, efendisinin kırbacınaatılmış yeni düğümün yol açtığı birhayalden başka bir şey değildir.

21

30.İyi, bir bakıma rahatsızlık vericidir.

31.Nefsime hakim olacağım diyeuğraşmıyorum. Nefse hakimiyet, tinselvarlığımdan saçılan sonsuz sayıdaışınların rastgele bir yerinde etkiliolmayı istemektir. A m a çevremdeböyle¬

si çemberler çizmem gerekiyorsa, ozaman benim için en iyisi bunu bireylemde bulun¬

maksızın, şaşkınlıkla devasa düzen'iağzım açık seyrederim sadece, ve buseyrin bana e contrario1 vereceğigüçten yararlanırım, o kadar.

32.Kargalar, tek bir karganın gökleri yokedebileceğini iddia eder. Buna hiç kuşkuyok, ama bu yine de göklere ilişkinhiçbir şey ifade etmez, çünkü gökyüzükargaların yokluğu de¬

mektir.

33.Din fedaileri bedeni küçümsemez,çarmıha gererek yüceltirler onu; buaçıdan düşmanla¬

rıyla aynı görüştedirler.

34.Bir gladyatörün dövüşten sonrakiyorgunluğuna benziyor yorgunluğu,yaptığı iş bir me¬

mur odasının bir duvarına beyaz badanaçekmekti.

35.Sahip oluş yoktur, sadece oluş, sonnefesi vermeyi, nefessiz kalarakboğulmayı özleyen oluş vardır.

36.Önceleri sorularıma neden cevapalamadığımı anlayamıyordum, şimdiysesoru sorabile¬

ceğime nasıl inanabildiğimianlayamıyorum. A m a gerçekteinanmıyordum ki, soruyor-1 e contrario:Bütünlükle karşıtlık içinde.

22

dum sadece.

37.Belki bir şeylere sahipsin, ama kendivarlığın yok savına verdiği cevap, birtitreme ve yü¬

rek çarpıntısı oldu sadece.

38.Sonsuzluk yolunda nasıl böylesinekolayca ilerlediğine hayret eden birisivardı; gerçekte hızla bayır aşağıyuvarlanıyordu.

39a.Kötü'ye taksit taksit ödeme yapılamaz -oysa hep böyle yapılmaya çalışılır.

Büyük İskender, gençliğinde kazandığıaskeri başarılara, kurduğu mükemmelorduya, içinde hissettiği dünyayıdeğiştirmeye yeten güçlere karşın,Çanakkale Boğazı'nın önünde kalıp aslakarşıya geçemeyebilirdi. Bu da nekorkudan, ne kararsızlıktan, ne de iradegüç¬

süzlüğünden olurdu, sadece yerçekiminebağlanabilirdi bu.

39b.Sonsuzdur yol, ne kısaltılacak ne deeklenecek bir şey vardır, ama yine deherkes kendi çocuksu karışını tutar yolunüstüne. "Gerçekten de bu bir karışlıkyolu gitmen gerekir, bu sendenesirgenmez."

40.Kıyamet Günü'nü böyle adlandırmamızınnedeni ancak bizim zamankavramımızdır; as¬

lında o bir tür sıkıyönetimmahkemesidir.

41.Dünyadaki uyumsuzluk, şükür ki, sadecesayısal bir uyumsuzluğa benziyor.

42.

23

Tiksinti ve nefret dolu bir başı önüneeğmek.

43.Av köpekleri henüz avluda oynaşıyor,ama avları, daha şimdiden ormanda nekadar hızlı koşarlarsa koşsunlar,ellerinden kurtulamayacaklar.

44.Bu dünya için koşumlarını takınmangülünç.

45.Ne kadar çok at koşarsan, o kadar hızlıgider araban - b u , bütünün temeldensöküp çıka¬

rılması anlamına gelmez, ki buimkânsızdır, ama kayışların koparılması,böylece özgür ve neşeli bir yolculukolanağının ortaya çıkmasıdır.

46."Sein" sözcüğü Almanca'da iki anlamagelir: "var olmak" ve "onun olmak"

47.Onlara kral ya da kralın habercileriolma seçenekleri verilmişti. T ü mçocukların yaptığı gibi hepsi haberciolmak istedi. Sadece habercilerinolmasının sebebi budur, dünyayı do¬

laşıp durur, yeryüzünde kral kalmadığıiçin, artık anlamı kalmamış haberleribirbirlerine ulaştırırlar. Bu sefilhayatlarına memnuniyetle bir son vermekisterlerdi, ama bağlılık yeminiettiklerinden bunu göze alamıyorlar.

48.İlerlemeye inanmak henüz bir ilerlemeolduğuna inanmak anlamına gelmez.Yoksa bu, inanmak için yeterli olmazdı.

49.A. bir virtüözdür, Tanrı da onun şahidi.

24

50.İnsan, içinde yok edilemez bir şeyinvarlığından sürekli emin olmadanyaşayamaz; ancak gerek bu yok edilemezşey gerekse de bu güven kendisindendaima gizli olabilir. Bu sü¬

rekli gizliliğin kendini açığa vurmayollarından biri, kişisel bir tanrıyainançta kendisini gösterir.

51.Yılanın aracılığı gerekliydi: Kötü, insanıayartabilir, ama insan olamaz.

52.Dünyayla arandaki savaşımda, dünyanınyanında ol.

53.Kimseyi aldatmamak; hatta dünyayı daaldatıp onu bir zafer olanağından yoksunbırak¬

mamalı.

54.Tinsel dünyadan başka bir dünya yoktur;duyular dünyası dediğimiz tinseldünyanın kö¬

tülüğüdür, ve kötülük dediğimiz debizim sonsuz gelişimimizde bir anıngerekliliğidir an¬

cak.

Alabildiğine güçlü bir ışıkla dünyaeritilebilir. Zayıf gözlere katı görünürdünya, daha da zayıf gözler için biryumruğa dönüşür, çok daha zayıflarınönünde utangaçlaşır ve kendi¬

sine bakmaya yeltenenleri vurup devirir.

55.Her şey bir aldatmacadır: en azyanılmaya bakmak, normal ölçüleriçinde kalmak, en aşı¬

rının peşinden gitmek. Birinci durumdaona ulaşmayı kendisi içinkolaylaştırmaya çalışa¬

rak insan aldatır İyi'yi, ve eline yetersizsilahlar vererek aldatır Kötü'yü. İkincidurumda, dünyevi işlerde bile elegeçirilmeye uğraşılmadığı için aldatılırİyi. Üçüncü durumda ise, kendisindenolabildiğince uzaklaşılarak aldatılır İyi,ve en aşırıya vardırılarak güçsüz kı¬

lınacağı umulduğu için aldatılır Kötü.Bunların içinden yeğlenebilir olarakikinci durum görünüyor, çünkü herdurumda İyi aldatılırken, hiç olmazsa budurumda, en azından gö¬

rünüşte, Kötü aldatılmamaktadır.

25

Eğer kendi doğamız gereği onlardan

uzaklaştırılmasaydık, hiçbir zamanüstesinden ge¬

lemeyeceğimiz sorular vardır.

57.Olgular dünyasının dışında kalan her şeyiçin dil ancak ima yollu kullanılabilir,ama yak¬

laşık olarak bile olsa hiçbir zaman kıyasamacıyla kullanılamaz, çünkü olgulardünyasına uygunluk içinde yalnızmülkiyet ve mülkiyet ilişkilerinden sözeder.

58.İnsan ancak olabildiğince az yalansöylediğinde olabildiğince az yalansöylemiş olur; yok¬

sa olabildiğince az yalan söylemefırsatını bulduğunda değil.

59.Bir merdivenin üzerine basılmaktanyeterince çukurlaşmamış basamağı,basamağın ken¬

di açısından, ıssız çatılmış bir tahtaparçasıdır yalnız.

26

6o.Dünyadan elini eteğini çeken herkesherkesi sevmelidir, onların dünyasındanda elini eteğini çekmektedir çünkü.Böylece gerçek insan doğasınıniçyüzünü sezmeye başlar; bu varlıksevilmez de ne yapılır; ama bunun tekkoşulu vardır: sevilenin dengi olmak.

61.Bu dünyada hemcinsini seven kimse,dünyada yalnızca kendisini sevenkimseden ne daha çok ne de daha az hatayapmakladır. Sadece geriye bir sorukalıyor ki, o da insanın hem¬

cinsini sevip sevemeyeceğidir.

62.Tinsel bir dünyadan başka bir şeyinbulunmadığı gerçeği elimizden u m u d um u z u alır, ama bize bir kesinlikbağışlar.

63.Sanatımız, gözümüzün Gerçeklekamaşmasıdır: Geri geri kaçan ucubemaskelere vuran ışıktır gerçek, başka birşey değil.

64.765.Cennet'ten kovuluş esas olarak ebedidir:Yani Cennet'ten kovuluş kesin veyeryüzünde yaşama kaçınılmazdır; amayine de olayın ebediliği bize sürekliCennet'te kalabilme olası¬

lığını vermekle kalmaz, aynı zamandabelki de gerçekte hep orada olduğumuzanlamına da gelir, biz ister bilelim, isterbilmeyelim.

66.O, yeryüzünün özgür ve kendinigüvenlikte hisseden bir vatandaşıdır,çünkü bütün dünyevi mekânlara ulaşmaimkânını ona veren yeterince uzun birzincirle bağlanmıştır, ama yine de hiçbirşeyin kendisini çekip yeryüzününsınırlarından öteye almasına izinverecek kadar uzun değildir bu zincir.Ne var ki aynı zamanda, gökyüzünün deözgür ve kendini güvenlikte hisseden birvatandaşıdır, çünkü yine uzunlukbakımından öbürünün benzeri göksel birzincirle bağlanmıştır. Yeryüzüne inmekmi istiyor, gökyüzü zincirinin tasmasıyakasından çeker; gökyüzüne çıkmak mı

istiyor, bu kez de yeryüzü zincirinintasması ya¬

par aynı işi. A m a bütün bunlararağmen, tüm olanaklar elindedir vebunun da farkında-27

dır; hatta tüm bu olanları ilk zincirlebağlanışındaki bir hataya bağlamayıreddeder.

67.Gerçeklerin peşinden paten kaymayıyeni öğrenen acemi biri gibi koşuyor,üstelik bir de yasak yerde egzersizyapıyor.

68.Ev halkını koruyan tanrıya inanmaktandaha keyif veren ne olabilir!

69.Kuramsal olarak eksiksiz bir mutlulukolanağı vardır: İçimizde yokedilemez birvarlık ol¬

duğuna inanmak, ve ona ulaşacağım diyeçaba harcamamak.

70./71.

Yokedilemez tektir; insanların her biritek başlarına bu yokedilemezdir; öteyandan bü¬

tün insanlarda ortak özelliktir;dolayısıyla insanları birbirine bağlayaneşi benzeri olma¬

yan bir bağ vardır.

72.Aynı insanda öylesine algılar vardır ki,birbirinden tamamıyla farklı olmasınarağmen aynı nesneyi konu alırlar;dolayısıyla bundan ancak aynı insandafarklı özneler olduğu sonucu çıkarmakgerekir.

73.Kendi sofrasından düşen kırıntılarıyiyor; bir süre için öbürlerinden dahatok hissediyor kendini, ama sofradannasıl yenilir bunu unutuyor; ancak artıkgeride yenecek kırıntı da kalmıyor.

74.Eğer sadece Cennet'te yok edilebilirolduğu düşünülen şeyler yok edilebiliridiyse, o za¬

man bu kesin değildir; yok eğer yokedilemiyorsa, o zaman biz yanlış birinançla yaşıyo-28

ruz demektir.

75.Kendini insanlığa bakarak sına. Şüpheedeni şüpheye, inananı inanca götürürbu.

76.Şu duygu: "Burada demirlemeyeceğim",ve anında kabarıp coşan ve insanısarmalayan dalgaları hissediş.

Ani bir değişim. Tetikte, ürkek, ümitlidolanıyor cevap sorunun çevresinde,bakışlarını ümitsizce sorunun yanmayaklaşılmaz yüzünde gezdiriyor, enanlamsız yollar boyunca onu izliyor,yani, cevaptan alabildiğince uzağa gidenyollar boyunca.

77.İnsanlarla iç içe olmak, insanı kendinigözlemlemeye götürür.

78.Bir dayanak olmaktan çıkınca özgürleşirruh ancak.

79.Şehvani sevgi ilahi aşka gözlerimizikapar; kendi başına yapamaz bunu, amabilmeden içinde ilahi aşktan bir parçataşıdığından yapabilir.

80.Gerçek bölünemez, bu yüzden kendinitanıyamaz; her kim onu tanımak istersebir yalan olmak zorundadır.

81.Hiçkimse eninde sonunda kendisinezarar verecek bir şeyi isteyemez. Kimiinsanda böyle bir durum görünüyorsa -belki de herkeste var bu g ö r ü n ü m -nedeni, o insanın içindeki iki ayrıkişiden birinin kendisine yararlı biristekte bulunmasına karşın, bu isteğinkarar 29

verilirken yarı düşüncesine başvurulanötekisine zarar vermesidir. İnsan, ancakkarar sı¬

rasında değil, daha başlangıçta içindekiikinci kişinin tarafını tuttuysa, ilk kişi veonunla birlikte söz konusu istek de

silinip gider.

82.Neden sürekli İlk Günah'tan ötürüyakınıp dururuz? İlk Günah yüzündendeğil, Hayat Ağacı'ndan ötürü kovuldukCennet'ten, onun yemişlerindenyemeyelim diye.

83.Sadece Bilgi Ağacı'nın yemişleriniyediğimiz için değil, Hayat Ağacı'nınyemişlerinden hâ¬

lâ yemediğimiz için günahkârız. İçindebulunduğumuz durumdan dolayıgünahkârız, İlk Günah'tan değil.

84.Cennet'te yaşamak üzere yaratılmıştık,ve Cennet bize hizmet etmek içindüzenlenmişti.

Sonra yazgımız değiştirildi; Cennet'inyazgısında da bir değişiklik oldu mu, buhiçbir yer¬

de belirtilmiyor.

85.Kötü, belirli geçiş durumlarında insanbilincinin saçtığı bir ışındır. Sadecegörünüş olan tamamıyla duyular dünyasıdeğil, fakat ondaki Kötü'dür; ne var kibu, bizim gözümüzdeki duyulardünyasını oluşturur.

86.İlk Günah'tan beri İyi ve Kötü'yü ayırtetme yeteneğimiz aşağı yukarı birbirineeşittir; ama yine de bu konudahemcinslerimizden üstünlüğümüzüburada ararız. A m a işte ger¬

çekte bu İyi ve Kötü bilgisinin çokötesinde gerçek farklılıklar başlar.Bunun aksi bir gö¬

rünüm olması şuna dayanıyor: Kimsesadece bilmekle hoşnut olamaz, aynızamanda bil¬

gisine uygun olarak davranmak ister.Ancak, bunu yapabilecek güçle

donatılmamıştır, dolayısıyla kendini yoketmeye yazgılıdır, gerekli gücü elegeçirememe riski bile onu en¬

gelleyemez, ama son denemeyiyapmaktan başka bir şey de kalmamıştırona. (Bilgi Ağa-cı'nın yemişlerini yemeyasağının çiğnenmesine karşı ölümletehditte yatan saklı anlam budur; belkieceliyle ölümün, başlangıçtaki anlamı dabuydu.) Şimdi bu yapmaya korktu¬

ğu bir hamledir; İyi ya da Kötübilgisinden vazgeçmeyi bile yeğler ("İlkGünah" terimi, kaynağını bu korkudanalır); ama bir kere olmuş olan iptaledilemez, sadece belirsizleştirilebilir.İşte bu amaçla birtakım mazeretleruydurulur. T ü m dünya böylesi

mazeretlerle doludur, hatta gözle görülürbütün dünya bir anlık huzur arayaninsanın kendini haklı çı-

30

karmasından başka bir şey değildir belkide. Bilginin önceden verildiği gerçeğinibozma, bilgiyi ulaşılacak bir amacadönüştürme çabası.

87.Giyotin gibi bir inanç, onun kadar ağır,onun kadar hafif.

88.Ölüm, sınıf duvarında asılı İskender'inSavaşı2 adlı tablonun birröprodüksiyonu gibi önümüzde duruyor.Yapmamız gereken, daha bu yaşamdaeylemlerimizle, tabloyu karan¬

lığa gömmek, ve hatta ortadan silipatmaktır.

89.(Defterin bu sayfası kayıp)

90.İki olanak: Kendini sonsuz küçültmek yada sonsuz küçük olmak. Birincisimükemmellik, yani eylemsizliktir;ikincisi başlangıç, yani eylemdir.

91.Sözcüklerin yol açtığı karmaşadankurtuluş: Etkin olarak yok edilecekolanın, ilk önce sı¬

kıca kavranmış olması gerekir; ufalanıpdökülen ufalanıp dökülür, ama yokedilemez.

92.Putlara tapınmanın ilk nedeni, kuşkusuznesnelerden korku, ama, buna bağlıolarak, nesnelerin gerekliliğinden korku,ve buna bağlı olarak nesnelere karşısorumluluktan korkuydu. Bu sorumluluköylesine dayanılmaz bir şekilde ortayaçıktı ki, insan onu bir tek olağanüstüinsanın omuzlarının üstüne yıkmayı gözealamadı, çünkü bir tek aracı da insanınsorumluluğunu azaltamayacaktı, yalnızcabir tek varlıkla ilişkisi, gereğinden fazlasorumluluğu insanın bir yük gibi sırtındataşımasına yol açacaktı, işte bundandolayı her nesnenin sorumluluğunesnenin kendisine verildi, daha da ileri

gidilerek nesneler insan¬

lardan en çok sorumlu tutuldular.

2 İskender'in savaşı: Büyük birolasılıkla, Altdorfer'in "Arbela Savaşı"adıyla da bilinen "İskender'in Zaferi(1539)" adlı tablosu.

31

93.Son kez ruhbilim!

94.Yaşamının daha başlangıcında iki ödev:Giderek çevreni daraltmak, ve kendinibu çevre dışında gizleyip gizlemediğinisürekli denetlemek.

95.Kötü, bazen insanın elinde bir aletgibidir; bilinsin ya da bilinmesin, eğerinsan bunu yapmak istiyorsa, kaldırılıpbir kenara konulmasına ses çıkarmaz.

32

96.Bu yaşamın hazları, yaşamın kendihazları değil, ama bizim daha yüce biryaşama yük¬

selme korkumuzun hazzıdır; bu yaşamıneziyetleri yaşamın kendi ıstıraplarıdeğil, ama bu korkudan dolayı kendimizeyaptığımız eziyettir.

97.Sadece burada ıstırap ıstıraptır. Budemek değildir ki, burada ıstırapçekenler bir başka yerde de çektikleriıstıraptan ötürü ödüllendirilecek; bununanlamı, bu dünyada ıstırap denen şeyinbir başka dünyada değişmeyip, yalnızkarşıtından bağımsız kılınacağı vemutluluğa dönüşeceğidir.

98.Evrenin sonsuz genişlikte ve zenginliktetasarlanması, zahmetli bir yaratışlaözgür bir içe bakışın en aşırıyavardırılmış alaşımının sonucudur.

99.Ebedi yaşamın bir vakit sürdürüldüğüneilişkin olup, zamana bağımlılığımızıhaklı göste¬

ren en güçsüz inanış bile, günahkârlıkiçinde yaşadığımıza ilişkin şimdiki enmerhametsiz inançtan ne kadar daha çokiç bunaltıcıdır.. Ancak, saflığı içindeikincisi bütünüyle kap¬

sayan birinci inanışa katlanma gücüdürki, inancın ölçüsünü oluşturur.

Birçokları, ilk büyük aldatışın yanında,her durumda kendi bireysel durumlarıiçin küçük çapta özel bir aldatışın

düzenlendiği, üstelik de bunun onlarınyararı düşünülerek yapıl¬

dığına inanır, örneğin, sahnede bir aşk-oyunu canlandırılıyorsa, kadınoyuncunun, oyundaki sevgilisineyapmacık gülümsemesinin dışında, üstgaleride belirli bir seyirciye sinsi sinsigülümsediği kanısındadır. Bu böylesürer gider.

100.Şeytani olana ilişkin bir bilgi olabilir,ama içinde inanç bulunamaz, çünküortada görü¬

nenden daha fazla şeytani olan yoktur.

101.Günah her zaman açıktan açığa gelir vearanda duyularla kavranabilir. Kökleriüzerinde yürür ve tanınmak için sökülüpçıkarılması gerekmez.

33

102.Çevremizdeki acıların tamamını bizimde çekmemiz gerekiyor. Hepimizin ortakbir vücu¬

du yoktur, ama ortak bir büyümeyolumuz vardır, ve bu ise, şu ya da bubiçimde, acılar içinden götürür bizi.Nasıl ki çocuk belli bir gelişim sonucuyaşamın tüm evrelerinden ge¬

çer (her evre de istek ve korkubakımından bir önceki için erişilmezgörünür aslında), yaşlanır ve sonundaölürse, biz de bunun gibi (insanlıklaaramızdaki bağ, kendimizle aramızdakibağdan güçsüz değildir), yaşadığımız

dünyanın tüm acılarından geçerek geli¬

şiriz. Bu konuda adalete yer yoktur,acılardan ürkmeye ya da acıları üstünlükolarak nite¬

lemeye de yer yoktur.

103.Dünyanın acılarından uzak tutabilirsinkendini, böyle yapmakta özgürsün vesenin doğa¬

na kalmıştır bu, ama kaçınabileceğin biracı varsa işte bu da belki bu kendiniuzak tutuş¬

tur.

104.İnsan özgür irade sahibidir, ve bu üçbakımdandır: Birincisi, bu yaşamıistediği zaman özgürdü; şimdi, kuşkusuz,geriye dönemez artık, çün¬

kü bir zamanlar bu yaşamı arzulayan kişideğil artık, bir zamanlar arzulamışolduğunu yaşayarak gerçekleştiriyorolması dışında.

İkincisi, yaşamı boyunca ilerleyeceğiyolu ve biçimi seçebilmesi bakımındanözgürdür.

Üçüncüsü, yeniden dünyaya geleceğinidüşünerek, tüm koşullar altında yaşam

ve böyle¬

likle kendine varan yolu bulmayıarzulaması bakımından özgürdür, ancak,bir tercih işi olmasına karşın, buyaşamın dokunulmadık hiçbir köşesinibırakmayacak kadar labirent biçimindeolacaktır bu yol.

Özgür iradenin üç görünüşüdür bu, amaüçü de aynı zamanda var olduğundan, birbirlik oluştururlar, ve temelde öylesinetam bir birliktir ki, burada özgür olsunya da olmasın, hiçbir iradeye yer yoktur.

105.Bu dünyanın baştan çıkarma aracı ile budünyanın sadece bir geçiş olduğunailişkin gü¬

vence, bir ve aynı şeydir. Böyle olmasıda gerekir, çünkü dünya ancak biryoldan yaratabi¬

lir bizi ve bu da gerçeğe uygun düşer. Am a işin berbat yanı, ayartı başarıyaulaşınca biz güvenceyi unuturuz, veböylece İyi bizi kandırıp Kötü'nünkucağına atar, kadının bakışıy¬

la bizi yatağına çağırması gibi.

34

106.Alçakgönüllük, yalnız başına umutsuzlukiçinde kıvranan kişi de içinde olmaküzere, in¬

sanla hemcinsi arasında en güçlü ilişkiyisağlar, yeter ki tam ve sonsuz biralçakgönüllü¬

lük olsun bu. Bunu yapabilir çünkütapınmanın gerçek dilidir, hemtapınmanın kendisi, hem debirleşmelerin en güçlüsüdür. İnsanınhemcinsiyle ilişkisi tapınmasıylailişkidir, insanın kendi kendisiyleilişkisi çabayla ilişkidir; tapınmadançaba gösterme gücü de elde edilir.

Sen, aldatmacadan başka bir şeybilebilir misin? Aldatmaca yok edilsebile, sen hiçbir zaman orayabakmamalısın, yoksa bir tuz sütununadönüşürsün.

107.Herkes A.'ya karşı pek nazik; yoksaşahane bir bilardo masası iyioyunculardan bile titiz¬

likle saklanır da sonra o büyük oyuncuçıkagelir, masanın zeminini dikkatleinceler, oyunda vaktinden önce işlenecekbir hataya göz yummaz; ama sonrakendisi oynamaya başlayınca,alabildiğine küstahlaşarak yapmadığınıbırakmaz, işte böyle birine davranılırgibi tıpkı.

108."Ama sonra sanki hiçbir şey olmamışgibi işine döndü." Belki de hiçbirindegeçmez ama, açık seçildikten yoksuneski hikâyeler yığınından kulağımızatanıdık gelen sözlerdir bun¬

lar.

109."İnanç yoksunu olduğumuz söylenemez.Sadece yaşıyor olmamız bile,tüketilemeyecek bir inanç-değeridir."

"Neresindeymiş bunun inanç-değeri?Yaşamamak elde değil ki."

"İşte inancın insanı çıldırtacak kadarbüyük gücü, bu 'elde değil ki 'dedir, buolumsuzla-mada açığa vurur kendini."

Evden çıkıp gitmen gereksiz. Masabaşında kal ve bana kulak ver. Kulakvermesen de olur, sadece bekle.Beklemesen de olur, tamamen sessiz veyalnız ol. Dünya maskesini düşüresin

diye, kendini sana sunacaktır; başka birşey gelmez elinden, cazibeye kapılmış,ayaklarının dibinde kıvranıp duracaktır.

35

"O"

(192o günlüğünden aforizmalar)

36

6 OcakO'na yaptığı her şey olağanüstü yenigeliyordu. Eğer hayatın tazeliğindenyoksunsa, o zaman kaçınılmaz olarak -biliyor b u n u - cehennemin eskiçukurundan kalan bir nesne¬

nin esas değerine sahiptir. A m a butazelik aldatıyor O'nu; bu gerçeğiunutmasına, yahut ona omuz silkmesineya da onu acısız kabullenmesinisağlıyor. Çünkü her şeye karşın, bugün,ilerlemenin daha da ileriye gitmek içinyola koyulduğu şimdiki bugündür, yanibugünkü gündür.

37

9 OcakBir batıl inanç, bir ilke ve yaşamınkendini gerçekleştirmesine izinverilmesi: Kötülükle¬

rin cenneti geçilerek erdemincehennemine ulaşılıyor: En kolayı batılinanç...

38

ıo Ocak

Dilim şeklinde bir parça, başının arkakısmından kesip çıkarılıyor. Güneş oboşluktan içe¬

ri bakıyor ve onunla birlikte tüm dünya.Bu O'nu sinirlendiriyor, yaptığı işe olandikkatini dağıtıyor, üstelik oyunundışında bırakılanın özellikle kendisiolması sinirine dokunuyor.

Bir sonraki gün tutukluluğun değişmedensürmesi, hatta daha da sıkılaşması, hattahiç bitmeyeceğinin kesinliklebelirtilmesi bile, kesin özgürlükönsezisinin yürütüldüğü anla¬

mına gelmez. Aksine, bütün bunlar kesinözgürlüğün zorunlu bir ön koşuluolabilir.

Hiçbir zaman, yeterince hazırlanmışolmuyor, ama bunun için kendisinisuçlayamaz, çünkü her dakika hazır

olunmasını amansızca isteyen bir hayattainsan hazırlanmaya ne zaman vakitbulabilir? Zaman olsa bile, görevinibilmeden önce insan nasıl hazırlanabilir,bir başka deyişle, herhangi bir doğalehli olabilir, yapay olarak hazırlanmışherhangi bir işin? İşte bu sebeptendolayı uzun zaman önce iflas etti;yeterince tuhaf, ama aynı za¬

manda yeterince avutucu, bu, kendisiiçin en az hazırlandığı durumdu.

Arşimet noktasını buldu, ama kendisinekarşı kullandı onu; anlaşılan bu koşullakeşfet¬

mesine izin verilmişti.

39

13 OcakYaptığı her şey olağanüstü geliyorduona, ama aynı zamanda, akıl almazyenilik sağana¬

ğından dolayı olağanüstü acemi; hattakatlanılması güç, geçmişte kendi yerinibulmaktan yoksun, soy zincirini kesen,dünyanın o zamana dek en azındansezilebilen müziğini ilk kez en derinkaynağından söküp atan şeyler, olarak dageliyor. Bazen küstahlığa kapılıp,kendisinden daha çok dünya içinkaygılanıyor.

O, kendini bir tutukevine teslimedebilirdi. Bir tutuklu olarak ö l m e k -

bu yaşamın bir amacı olabilirdi. A m aparmaklıklı bir kafesin içindeydi.Dünyanın gürültü patırtısı par¬

maklıkların arasından içeri akıyordu,sanki evmiş gibi vurdumduymaz vezorbaca; tutuk¬

lu gerçekte özgürdü, her şeyekatılabilirdi, dışarda olan biten hiçbirşeyi kaçırmıyordu, hatta kafestençıkabilirdi, her şeyden önceparmaklıklar birbirinden metrelerceuzaktay¬

dı, yani tutuklanmış bile değildi.

Öyle bir duygu var ki içinde, salt yaşıyorolması kendi yolunu tıkıyor. A m a yine

bu engel¬

lemeden, yaşamakta olduğu kanıtınıçıkarıyor.

40

14 OcakO, kendini tanıyor; başkalarına inanıyor;bu çelişki her şeyini bir testere gibidoğruyor.

O, ne cüretkâr, ne de pervasız. Ürkek dedeğil. Özgür bir yaşam onu korkutmazdı.A m a böyle bir yaşam ihsan edilmediona, ama bu da tasalandırmıyor onu,doğrusu kendisi için tasalanmıyor bile.A m a hiç tanımadığı birisi var ki,sürekli onun için, sadece onun için ta¬

salanıyor. Birisinin kendine yöneliktasalan, özellikle bu tasaların sürekliolması, yalnızlık anlarında işkence edenbir başağrısı yapıyor onda.

O, bir Dağılış içinde yaşıyor.Elementleri, avare avare dolaşan okalabalık dünyanın çev¬

resinde başıboş dolanıp duruyor. Aradasırada, sırf kendi odası da bu dünyayaait olduğu için, uzaktan uzağa onlarıgörüyor. Onlar için nasıl sorumlu olmasıbeklenebilir ondan?

Buna artık sorumluluk denilebilir mi?

O'nun her şeyi, bir lokantada kendisinehizmet edilmesi gibi en sıradan şeyibile, polisin yardımıyla zorla eldeetmesi gerekiyor. Bu, hayatın bütünkonforunu alıp götürüyor.

17 OcakKendi alın kemiği kendi yolunu tıkıyor.(Kendi alnına toslayarak alnını kanabuluyor.) O, kendini bu dünyadahapsedilmiş hissediyor, kuşatılmışhissediyor kendini; tutuklunun üzüntüsü,acizliği, hastalığı, çılgın kuruntuları onuniçinde de infilak ediyor; hiçbir avun¬

tu onu avutamaz, salt avuntu olduğu için,tutsaklığın hayvani gerçeğine karşı nazikve baş

ağrıtan bir avuntu olduğu için. A m aeğer gerçekten ne istediği sorulsa, cevapveremez, ç ü n k ü - bu onun en sağlamdelillerinden b i r i - özgürlük fikrine

sahip değil.

Bazıları ıstırabın varlığını güneşigöstererek reddeder; o ise ıstırabıgöstererek güneşin varlığını reddediyor.

İki düşmanı var; birincisi arkasından,köklerinden sıkıştırıyor onu; ikincisi iseönündeki yolu sürgülüyor. İkisiyle demücadele ediyor. Gerçekte birincisiikincisiyle mücadelesinde onudestekliyor, çünkü onu ileriye doğruitmeyi istiyor, ve aynı şekilde ikincisibirincisiyle mücadelesinde onudestekliyor; çünkü onu geriye doğrusürüyor. A m a bu ancak kuram¬

sal olarak böyle; çünkü sadece ikidüşman değil var olan, kendisi de var,

ve onun niyeti¬

nin ne olduğunu kim gerçekten bilebilir?

Bir sürü yargıcı var, ağaca tüneyen kuşordusuna benziyorlar. Sesleri birbirinekarışıyor, makam ve yetki sorunlarıiçinden çıkılamayacak denli karışık, vemakamlar sürekli deği¬

şiyor. A m a bununla beraber insanonların arasından bireyleri ayırt edebilir(örneğin, içle¬

rinden biri, kurtuluşa kavuşmak içinsadece İyi'nin safına geçmeninyeteceğini, bunun için ne geçmişe vehatta ne geleceğe başvurulamayacağıgörüşünü savunuyor.. ) Çoğunlukla uzun

sürelerle duraklayan ama esasındasonsuzca süren, kendisinin ve baş¬

kasının, ama tüm hayatın eziyet eden,ağır aksak, dalga benzeri devinimi onaişkence edi¬

yor. Çünkü bu ona sonsuz düşünmezorunluluğu getiriyor. Bazen bu işkenceolayların önünde gidiyor gibi geliyorona. Arkadaşının çocuğu olacağınıöğrendiği zaman, bu do¬

ğum için kendi düşüncelerinde zaten acıçekmiş olduğunu fark ediyor.

İki şey görebiliyor: birincisi, nefsintaşmalarından, araştırmalarından,yansımalarından ve serinkanlı

düşünmelerinden oluşuyor, ki bunlaryaşam dolu ve bir tür haz duygusuolmadan olması imkânsız. Bunlarınsayıları ve olasılıkları sonsuzdur; birtahta biti bile içine yerleşmek içinnispeten daha geniş bir yarığa ihtiyaçduyar, ama söz konusu işler için yeregerek duyulmaz; küçücük bir yarıkbulunamasa bile, binlerce veonbinlercesi birbirleriyle içice geçerekyaşayabilirler. Bu birinci şey.

A m a ikincisi, insanın hesap vermeyeçağırıldığı, ama ağzını açıp tek bir sesbile çıkara¬

madığı, gerisin geriye tekrar gözlerin vs.kucağına fırlatıldığı, ama artık bütünbunların fayda etmediğini anlayıp

aralarında dolaşmasının imkânsızolduğunu fark ederek kendi¬

sini bıraktığı ve dudaklarda bir lanetlegömüldüğü andır.

42

2 Şubat

Thames kenarında yaz mevsiminde birpazar gününü canlandıran tabloyu3anımsıyor.

Bütün genişliğiyle ırmak, baraj kapısınınaçılmasını bekleyen kayıklarla doluydu.Kayıkların hepsini, açık renk incegiysiler giymiş şen şakrak gençlerdoldurmuş; kayıklara sere serpe

uzanmışlar, kendilerini sıcak havaya vesuyun serinliğine bırakmışlardı. O kadarortak şeyleri vardı ki, neşeli halleri ayrıayrı kayıklarla sınırlı değildi;şakalaşmalar ve kahkahalar kayıktankayığa yayılıyordu.

Ansızın kendini kıyıdaki çimenlikte -tabloda kıyılar pek belirgin değildi veher taraf ka¬

yıklarla doluydu-ayaktayken düşündü.Şenliği seyrediyordu; gerçekte bir şenlikdeğildi, ama yine de şenlik denilebilirdi.Doğal olarak içinde şenliğe katılmakiçin büyük bir arzu duyuyordu, hattabunu deniyordu da, ama şenliğin dışındakaldığını kabullenmeye zorlu¬

yordu onu içindeki bir şey, oraya uygunolması imkansızdı onun için; bunun içinöylesine büyük bir hazırlık gerekirdi ki,sadece bu pazar değil, ama uzun yılların,hatta ömrünün geçmesi gerekirdi; vehatta zaman dursa, yine de başka birsonucu elde etmesi imkânsız olurdu; tümsoyunun, yetişme tarzının, bedenselgelişiminin başka türlü olması gerekir¬

di.

Yani gezintiye çıkmış bu insanlardanöylesine uzaklaştırılmıştı ki, ama bütünbunlara rağmen yine de çok yakındıonlara; bu da anlaşılması çok daha zorbir şeydi. Onlar da, her şeyden önce,onun gibi insandı, insani olan hiçbir şeybüsbütün yabancı olamazdı on¬

lara; dolayısıyla iyice kurcalandı mı,ona hükmeden ve onu ırmaktaki şenliğindışında bı¬

rakan duygunun kayıktakilerin içinde deyaşadığı, ama kuşkusuz onlarahükmetmekten çok uzakta olupvarlıklarının çok karanlık köşelerindehayaletler gibi gezindiği saptanabi-lirdi.

Dünyada korku, acı ve yalnızlığınvarlığını algılayabiliyor, ama bunları dayüzeye sürtü-

nüp geçerlermiş gibi bulanık, genelduygular olarak anlayabiliyor. Bütünöbür duyguları yok sayıyor; bizim duyguolarak nitelendirdiklerimizi o salt

kuruntu, peri masalı, ve anı¬

larımızın ve bilgilerimizin yansımasıolarak görüyor. Başka türlü nasılolabilirdi ki, diye düşünüyor, çünküduygularımız, bırakalım olaylarınkarşılarına çıkmayı, onlara asla yeti¬

şemiyorlar bile. Akıl almaz bir hızlakuşlar gibi gelip geçen olaylardan önceya da sonra yaşıyoruz duyguları; onlardüşsü kurgulardırlar ve sadece bizimlesınırlıdırlar. Gece yarı¬

sının ıssızlığında yaşıyoruz,gündoğumunu ve günbatımını doğuya vebatıya dönerek his¬

sediyoruz.

Zayıf dayanma gücü, belirsiz yetişmetarzı ve bekârlık, inançsızı yaratır, amaher zaman değil; inançsızlıklarınısaklamak için birçok inançsız evlenir, enazından ideal anlamda bir inançlı olurçıkar.

3 Büyük olasılıkla Edward JohnGregory'nin "Boulter's Lock, SundayAfternoon (1895)" adlı yağlı boyatablosu.

43

15 Şubat

Sorun şu: Yıllar önce bir gün, tabiioldukça üzgün bir halde, Laurenziberg4yamaçlarında oturuyordum. Yaşamdandilediklerimi gözden geçiriyordum. Enönemli ya da bana en çekici geleni, biryaşam görüşü kazanma dileğiydi (ve - bu tabii ki onun zorunlu bir kıs¬

m ı y d ı - yazarak bu hayat görüşünündoğruluğuna başkalarını ikna etmekti);öyle ki ya¬

şam yine kendi doğal, keskin inişçıkışlarını koruyacak ama aynı zamandaaynı açıklıkta bir hiç, bir rüya, birboşlukta dolanıp duruş olarak kabuledilecekti. Güzel bir dilekti bel¬

ki, ama eğer doğru dürüst dilemişolsaydım onu. Diyelim ki, binbir çabaylaelde edilmiş

üstün bir ustalıkla bir masayı çatmakdileği gibi olsaydı, ama aynı zamandahiçbir şey yapmamak, ama öte yandaninsanların, "çekiç sallamak onun için birhiçti" değil de "çekiç sallamak onun içingerçekten çekiç sallamaktı, ama aynızamanda bir hiçti" diyecekle¬

ri bir şeydi, bu vasıtayla çekiç sallayışdaha da gözüpek, daha da kararlı, dahada gerçek ve, ne bileyim, daha daçılgınca bir hale gelirdi. A m a buşekilde bir dilekte bulunamazdı, çünküdileği dilek değildi, bir savunmaydısadece, hiçliğe yer bulunması, bu

hiçlik'e, ilk bilinçli adımlarını yeni yeniatmaya başladığı ama şimdidenkendisinin bir öğesi olduğu¬

nu hissettiği bu boşluğa bir canlılıkverme isteğiydi. İşte o an gençliğinaldatıcı dünyasına bir tür elvedaydı;gerçi gençlik onu hiçbir zaman doğrudandoğruya aldatmamıştı, ama çevresindekiotoritelerin sözleriyle aldanmasınaneden olmuştu. Ve böylece "dileğinin"

zorunluğu ortaya çıkmıştı.

Yalnız kendi kendisini kanıtlayabiliyor,tek kanıtı kendisi, tüm düşmanları anındaalt edi¬

yor onu, ama onu yalanlayarak değil (o

yalanlanamaz) kendilerini kanıtlayarak.

İnsanların birlikteliği şuna dayanır:İnsan, kendi varlığının gücüyle aslındakendi içlerin¬

de yadsınamaz olan başkalarınınyadsıyormuş gibi görünür; bu da oinsanlar için tatlı ve rahatlatıcı, amagerçeklikten, ve dolayısıyla sürekliliktenhep yoksun.

Bir zamanlar anıtsal bir topluluğun birparçasıydı. Yüksek bir merkezinçevresinde, ince¬

den inceye düşünülmüş bir düzenle,askerliği, sanatları, bilimleri veelsanatlarını temsil eden simgesel

figürler dizilmişti. Bu çok sayıdafigürlerden biri de oydu. Şimdi isetoplu¬

luk dağılalı uzun bir süre oldu, enazından o, topluluktan ayrıldı ve kendiyolunda ilerli¬

yor. Artık uzunca bir süredir eskimesleği bile elinde yok, hatta birzamanlar neyi temsil ettiğini bileunutmuştur. Galiba asıl işte bu unutuş birçeşit hüzüne, güvensizliğe, huzur¬

suzluğa, kaybolup giden zamanların,şimdiki zamanı bulandıran, bir çeşitözlenmesine yol açıyor. A m a yine debu özleyiş, insanın yaşama gücününönemli bir öğesidir, ya da belki de o

gücün ta kendisidir.

Kendi kişisel hayatı için yaşamıyor o,kendi kişisel düşünceleri içindüşünmüyor. Ona öy¬

le geliyor ki, bir ailenin zorlamasıylayaşıyor ve düşünüyor; bu aile onundüşünme gü¬

cünden ve canlılığından daha fazlasınasahip, ve o bu aile için, kendisininbilmediği bir yasaya uygun olarak,biçimsel bir gerekliliktir. Bu bilinmeyenaile ve bu bilinmeyen yasa¬

lardan dolayı serbest kalamıyor.

İlk günah, insanın yaptığı bu eski

haksızlık, kendisine haksızlık yapıldığı,ve ilk günahın kendisi üzerinde işlendiğihakkındaki bitmek bilmeyenşikayetlerinde bulunuyor.

İki çocuk, altı yaşlarında bir oğlançocuğuyla, pahalı giyimli yedi yaşındabir kız, 4 Laurenziberg: Pragyakınlarında bir tepe.

45

Casinelli'nin5 vitrini önünde bir aşağıbir yukarı dolanıyor, Tanrı'dan vegünahtan konu

şuyorlardı. Arkalarında durdum. Kız,galiba bir Katolik'ti, tek gerçek günahınTanrı'yı aldatmak olduğunu

düşünüyordu. Çocuksu bir inatçılıklaoğlan, galiba bir Protestan'dı, insanlarıaldatmanın ya da hırsızlık yapmanın neolduğunu sordu. "Onlar da büyükgünah,"

dedi kız, "ama en büyüğü değil, sadeceTanrı'ya karşı işlenen günahlar enbüyüktür; çün¬

kü insanlara karşı işlenen günahlar içingünah çıkartırız. Günah çıkarttığımzaman, he¬

men bir melek gelir ve arkamda durur;ama günah işlediğim zaman, şeytan gelir,arkam¬

da dikilir, ama şeytan göze görünmez."

Ve kız yarı ciddi konuşmaktan usanmış,şakadan topukları üzerinde döndü vededi ki: "Bak, benim arkamda kimseyok." Oğlan da döndü ve beni gördü:"Bak," dedi, duyup duymadığımaaldırmaksızın, belki de bunu hiç düşün¬

meksizin, "Benim arkamda şeytandikiliyor." "Ben de görebiliyorum onu,"dedi kız, "ama benim bahsettiğim odeğil." Hiçbir avuntu istemiyor, onuistemediğinden değil - k i m istemez ki bu n u ? - ama avuntu peşinde koşmak,insanın yaşamını bu işe adaması, süreklikendi varlığının kıyılarında veneredeyse dışında yaşaması, kimin içinavuntu aradığım güçbela anımsaması, vebu yüzden etkili avuntuyu (etkili, yoksa

gerçek avuntuyu değil, gerçek avuntuyoktur çünkü) ele geçirecek güçten bileyoksun bulunmak anlamına geldiği için.

Hemcinslerinin kendisine dikkatlebakmalarına karşı direniyor. (Hiç kimse,yanılmaz bile olsa, kendi bakış gücününve bakış tarzının elverdiğinden dahafazlasını göremez başka¬

larında. A m a o da - h e r k e s gibi, amadaha aşırı bir ş e k i l d e - kendisinihemcinslerinin gö¬

rüş alanlarının sınırları içine sınırlamadürtüsünü hissediyor, ki onugörebilsinler.) Robinson Crusoe adanınen yüksek, daha doğrusu en iyigörünebilecek noktasını, inatçı¬

lıktan, ya da alçak gönüllülükten, ya dakorkudan, ya da bilmezlikten, ya daözlemden terk etmemiş olsaydı, kısasürede mahvolup giderdi; ama gemilereve onların güçsüz dürbünlerine belbağlamayıp adasını baştan sonakeşfetmeye ve onun zevkini çıkarmayabaşladığından bu yana sağ kalabildi, vesonunda, mantıksal açıdan zorunlu birsonuç ol¬

masa da, bulunup kurtarıldı.

5 Casinelli: Prag'da bir kitapçı dükkânı.

46

19 Şubat

"Yoksunluğunu bir erdem yapıpçıkıyorsun."

"Birincisi, herkes yapıyor bunu, veikincisi, bu tam da benim yapmadığımbir şey. Ben yoksunluğumu yoksunlukolarak alıkoyuyorum, bataklıklarıkurutmuyor, onun sıtmalı buharı içindeyaşıyorum."

"İşte sen bunu bir erdemedönüştürüyorsun."

"Daha önce dedim ya, herkes gibi. Hembunu yalnız senin hesabına yapıyorum;benim dostum olarak kalman için kendiruhumun yaralanmasını kabulleniyorum."

Benim h ü c r e m - benim hisarım.

Her şeyi yapmasına izin verilmiştir,kendini unutması dışında; böylece yine,herşey ona yasaklanmıştır; bütün'ün oanda gereksindiği şey dışında.

Bilincin sınırlanması, toplumsal birgerekliliktir. Bütün erdemler kişisel,bütün kötülük¬

ler toplumsaldır; toplumsal erdem olarakgörülen şeyler, örneğin aşk, bencilolmayış, öz¬

veri, "şaşılacak ölçüde" gücünü yitirmiştoplumsal kötülüklerdir sadece.

Çağdaşlarına söylediği "Evet ve Hayır"ile, onlara gerçekten söylemesi gereken"Evet ve Hayır" arasındaki fark, yaşam

ile ölüm arasındaki farkabenzetilebilirdi; her ikisinde de bellibelirsiz kavrayabiliyor bunu.

Gelecek nesillerin bir kişi üzerindeverecekleri yargının, çağdaşlarının okişi üzerinde ve¬

recekleri yargıdan daha doğru olmasınınnedeni, o kişinin ölmüş olmasıdır.Ancak öldük¬

ten sonra kendi bildiğince gelişiyorinsan, ancak yalnız kaldığı zaman. Baca-temizleyicisi için Cumartesi günü neyse,bir kişi için de ölmek odur; vücudunuyıkayarak kurumdan temizler.Çağdaşlarının mı ona, yoksa onun muçağdaşlarına daha çok zarar verdiği

açığa çıkar; ikinci durumda onun büyükbir adam olduğu anlaşılır.

Olumsuzlama gücü, insanın savaşçıyapısının en doğal dışavurumu; değişen,kendini ye¬

nileyen, çürüdükçe canlanan bu güce herzaman sahibizdir, ama cesarete değil; vezaten yaşamın kendisi birolumsuzlamadır, dolayısıylaolumsuzlamak onaylamaktır.

Ölen kişi, düşüncelerinin ölmesiyleölmüyor. Ölüm, kişinin içdünyasındakibir olgudur (sadece bir düşünce olsabile, dokunulmamışlığını korur),herhangi bir olgu gibi doğal bir olgudur,ne sevindirici, ne de acıklı.

"Bir çeşit ağırlık, herhangi bir olayakarşı güvenlikte olduğu duygusu, kendisiiçin hazır¬

lanan ve sadece ona ait olan bir yatağınsezgisi onu doğrulup kalkmaktanalıkoyuyor; ama huzurlu yatmaktan da birtelaş alıkoyuyor onu, yataktan dışarıatıyor, bilinci, durmaksı¬

zın çarpan kalbi, ölüm korkusu ve onuyadsıma isteği rahat bırakmıyor - b ü t ün bunlar yatmasına izin vermiyor, o datekrar ayağa kalkıyor. Bu yatıpkalkmalar, ve yollarda yapı¬

lan bu üstünkörü, çabuk ve tesadüfibirkaç gözlem hayatını oluşturuyor."

"Çizdiğin tablo içkarartıcı, ama yalnıztemel yanılgıyı ortaya koyan çözümlemeaçısından.

Bu o kadar böyle ki, insan kalkar,gerisin geriye düşer, tekrar kalkar, ve buböylece sürüp gider, ama aynı zamanda -v e çok daha büyük bir gerçeklikle- butamamıyle başka türlü, 47

çünkü insan Bir'dir, yani devinimdedinginlik, dinginlikte devinim vardır, vebu ikisi ayrı ayrı insan teklerindebiraraya gelir, ve bu böylece sürüpgider, ta ki, gerçek yaşama vara¬

na kadar. Benim çizdiğim bu tablo dasenin ki kadar yanlış, hatta belki deseninkinden daha aldatıcı. Gerçek şu ki,

buranın dışında bizi yaşama götürecekbir yol yoktur, oysa bizi yaşamdanburaya getiren bir yolun olmasıgerekiyor. Görüyor musunuz, nasıl dayitir¬

mişiz yolumuzu."

Akıntıya, karşı yüzüyor; akıntı öylesinegüçlü akıyor ki bazen, bir dalgınlıkanında, içinde çırpındığı ıssızlığınortasında ümitsizliğe kapılıyor; biryetersizlik anında, öylesine sonsuzcasınagerilere sürüklenmiştir işte.

48

29 Şubat

Susamıştır, ve onu pınardan sadece birçalılık ayırmaktadır. A m a iki parçayabölünmüş¬

tür o: bir parçası bütün manzarayıgörüyor, orada dikildiğini ve pınarınhemen yanıbaşında olduğunu görüyor;ama ikinci parçası hiçbir şeyin farkındadeğil, olsa olsa ilk parçasının her şeyigördüğünü sezinliyor sadece. Hiçbirşeyin farkında olmadığı için de pınardansu içemiyor.

49

52