Afbrot valdamikilla aðila:Tegundir, skýringar og úrræði

Helgi GunnlaugssonPrófessor í félagsfræði

Háskóli Íslands

1989: 17% 1994: 8%1997: 5%2002: 5%2007: 4%

1. Sá brotlegi nýtir sér valda - eða áhrifastöðu sína

2. til ólöglegs hagnaðar fyrir sjálfan sig eða fyrirtæki sitt.

1. efnahagslegt2. líkamlegt

3. siðræn upplausn

1. Eigendum/hluthöfum fyrirtækja2. Starfsfólki, verkafólki

3. Neytendum4. Almenningi/umhverfi

1. Félags- sálfræðilegar kenningar – Sutherland – Differential Association – ólík félagstengsl –

Hugmyndafræði á vinnustað getur réttlætt viðskiptabrot....starfsmenn læra aðferðirnar og tileinka sér

hugmyndafræði sem réttlætir brotin..í fjarlægð frá þeim sem hafa neikvæða afstöðu til brota..

Tvenns konar persónuleikar: 

Financially orientedTechnical and professional oriented.

 Hættan á brotum tengist “gróðapungunum” sem setja tóninn í

fyrirtækjunum..

3. Skipulag stórfyrirtækja Regluveldiseinkenni geta kallað fram slík

brot; óljós ábyrgð einstakra starfsmanna geta ýtt undir brot – ábyrgð ýtt frá sér..

Robert Merton, siðrofskenningin, krafan um gróða á kostnað laganna..stundum vegna

hagnaðarvonar en líka vegna hættu á gjaldþroti – pressa ýti undir brot

-Kapítalismi sem kerfi stuðli að brotum-Lögin endurspegli hagsmuni

fjármagnseigenda -Samþjöppun fjármagns hafi leitt til ígripa

ríkisvaldsins - til að vernda frjálsa samkeppni og kapítalismann sjálfan.

Aðvaranir, viðvaranir, tilmæli algengustu viðbrögðin (Compliance). 

Sektardómar vegna ólöglegs samráðs fyrirtækja; Aukist mikið – 75 million $ alls 2002 í 470 million $ 2006

  Fangelsisdómar tíðari en samt ekki algengir

Einstaka frægir þungir dómar (td Milken málið 1990) eru yfirleitt dregnir til baka á æðri dómstigum eða refsing lækkuð umtalsvert..

Klassíski skólinn nægilega nýttur? Fælingarmáttur refsinga? Borgar sig að

brjóta lögin? Skjótur gróði, auðvelt að framkvæma, mikil freisting – lítil áhætta. Græðgi stjórnar.

Verður ekki að efla uppljóstrun brota, skilvirkari málsmeðferð og hert viðurlög? Stemma stigu við græðginni?

 Er hneykslun borgaranna næg? Hvers

vegna er hún ekki meiri?