friedrich nietzsche _ zerdüşt böyle diyordu

VARLIK YAYINLARI

kutuphaneci - eskikitaplarim.com

userYapkan Notkutupyldz kitapl 429

Sevgil i e:;;im Semiha'ya emegim armagarnm olsun ...

0. D.

$air - filozof Nietzsche'yi ve bu e!jsiz eserini, ilk kez, bunclan otuz dokuz y1l once .. Buyuk Muz-taripler" adh kitabmdan tamy1p ogrendigim, clegerli hocam. iistad1m \'e aziz dostum Ordi-1iaryus Profesi:ir Suut Kemal Yetkin'e, lnymetli te!jviklerinden ve yard1mlar111dan dolay1, sev-gi ve saygiyla te~ekkul"lerimi sunarim.

0. D.

FRIEDRICH WILHELM NIETZSCHE

ZERl)l)ST BC)YLE

DiYORDlJ Ttirki;esi :

OSMAN DERiNSU

Ord. Prof. Suut Kemal Yetkin'in on.sOziyle

V A 'R L I K Y A Y I N E V i Ankara Caddesi. Istanbul

FAYDALI KiTAPLAR: 122

varl1k Yaymlari, Say1 : 1681 istanbul'da Glil Matbaasmda dizilmi,

Dilek Matbaasmda bas1lmHjtlr. Agustos, 1972

ONSOZ

FRiEDRiCH NiETZSCHE

(5 ekim 1844 25 agustos 19001

Osman Derinsu'yu Siyasal Dilgiler Faki.Utesinin bir og-rencisi iken tamdun. Bugiin c;ok sevdigim say1h dostlanm-dan biridir. Genc;liginde okumasm1 pek severdi. Aradan y11lar gec;ti, birc;ok dt!i iilkede bulundu, biiyiikelc;i oldu, ama okumay1 b1rakmad1.

Saym Ya$ar Nabi Nay1r'm Varhk Yaymlan okuyucu-larma sundugu $U Olmez kitab1, ahnanca ash ile ingilizce ve frans1zca i;evirilerini kal'ljtla!Jtirarak, biiyiik bir titiz-likle dilimize kazand1rmas1, Derinsu'nun yalmz dii$iince-ye degil, sanata ve edebiyata da nasll ic;ten bagh oldugunu gosterir. 1lk genc;lik y1llarnnda yazm1!J oldugum, 1931 y1-hnda Muallim Ahmet Halit yaymlan arasmda ~akm1 olan l3iiyi.ik Muztaripler !Schopenhauer, Nietzsche, Tolstoyl i okuduktan sonra Nietzsche'yi sevdigini, o zamandan beri, ozellikle Zerdfo,1t Boyle Diyordu'yu elinden b1rakmad1gm1 kendisi anlatlr. i!]te, okuyacagm1z bu gerc;ekten ba!jar1h c;e-viri, boyle tiikenmez bir sevginin sonucudur. Diirtii ben den geldigine gore, bu olmez eseri okuyuculara sunmak da bana dii!jerdi samnm.

i$te bu odevi $hndi yerine getiriyorum. Her gerc;ek dii!jiiniir gibi Nietzsche'nin ya!jam1 dii$iin-

celerinin tarihidir, dii$iinceleri de ya$ammm yank1Iandir. Oyleyse ilkin filozofun ya11am1m .e:.orelim.

6 ZERDUST BOY LE DiYORDU

YA6AMI

15 ekim 1844'de Leipzig'e yakm Hoecken kasabasmda diinyaya gelcli. Okul oncesi. ydlarnu bei? ya.

ZERDU~T BOYLE DiYOHDU 7 Nietzsche qu alandaki i:igrenimini tamamlad1g1 s1ra-

larda, Basel .Universitesi bir filoloji profesi:irii anyordu; hoca, bir tez haz1rlatmaks1zm, ona doktor unvannu ver-clirdi. Onu bilim diinyasma bir dahi diye tamttt. Boylece Nietzsche, daha 24 ya~mdayken, Basel Oniversitesine, kla-sik filoloji profesi:irii olarak atand1 ve bu kiirsiiniin ba!}m-da tam on y1l _kalch (1869 - 18791. Haftada 6 saat olru1 dersleri biiyiik Hgi toplach. Bu arada iinlii, Ri:inesans sana-t1 tarihi;:isi Jakob Briikhard'la, O.Zellikle Lucerne yakmla-rmcla, Tribschen'e yerle!}mi11 bulunan Richard Wagner'le yakm ifo;kiler kurdu. Gi:iri.ilcliigii gibi, Nietzsche ,dostlan-m kend( ya$d~lan arasmclan degil, zamanm kir sac;;h bil-ginleri ve sanat

8 ZERD0$T BOYLE DiYORDU hu gen~ k1z. Birka(; hafta hep birlikte bulundular, koru-luklarm yal111zhgmda dola!]tllar. Arna Nietzsche'nin b~m1 cloncHiren bu sevgi Lou'yu korkuttu mu nedir, gen(; k1z hay1r deyince ,seriiven de sert bir bi(;imde son buldu. Bu 1li!}kinin boyle ans1zm kopmasmda, dul kalan Elisabeth'-in k1skan(;hklarm1 ileri siirenler de olmu!]tur. Ama hangi nedenle olursa olsun, filozofu ii(; defa ya!]amma k1yacak kadar umutsuzluga bogan bu son olay, gururunu derin-clen yaralam1!]tl. Duydugu ac1, zamanla ofkeye donii!]tii. Onun, bir kadm1 gormege mi gidiyorsun? Kirbacm1 alma-y1 unutma! soziinde, bu Ofkenin pay1 biiyiik olsa gerek.

insanm aCI giinlerinde 'rnutlu gi.inlerini ammsamak kadar ac1 bir !]ey olamaz. Nietzsche, Lou Salome ile mut-lu aydm giinler ya!jad1g1 yerleri gormemek i(;in, k~ti. ltalya'ya s1gmd1. 0 zamanlar pek bilinmeyen kii(;iik bir kasabaya, Cenova yakmmdaki Rapallo'ya yerler?ti. i!]te Zer-dii!]t'iin burada, yanmdan ge(;tigini sonralar1 yazacak olan Nietzsche, Zerdii!]t Boyle Diyordu'nun ilk boliimiinii, on giin i(;inde burada yazd1, ve Zerdii!]t, diir?iincelerinin sozcii-sii oldu. Bunlardan ileride soz edecegim i(;in f?imdilik ge-(;iyorum. Yalmz !'JU kadarm1 belirtmek isterim ki Nietzsche' nin dii!jiincelerini, onun tutkularmdan, i(; ayaklanmalarm-clan, hastahklarmdan, co!jkunluklarmdan ay1rmaya hi(;bir olanak yoktur. Felsefede salt dogruyu arayanlar, okuma-smlar Nietzsche'yi! Arad1klanm bulamazlar. 0 yalmz ken-di dogrusundan soz etmektedir. Dogru, insan du1mda var olup da ogrenilmesi gereken bir !jey degildir. Tam tersine, yorulmak bilmeksizin yaratilmas1 gereken bir !jeydir. Bu balumdan filozofla sanat(;1 arasmda bir ayncahk cla yok-tur.

Basel y1llarmda Nietzsche, biitiin varhg1 ile Wagner'in musikisine, miizikal dramma kendisini oylesine kaptlrllll!'J-ti ki, Universite'de bir somestresini, musiki ile Yunan tra-

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 9 gedyasnun ili!]kilerine ay1rd1. Bu konuda verdigi dersler, Tragedya'nm Dogu!}u C1872l nu olu!]turdu. Bu kitap ele!]-tirmenlerce iyi kar!]danmad1. Ne var ki Wagner'ciler onu goklere c;:1kard1. Bir siire sonra Bayreuth'e gitmek iizere Trileschen'den aynlacak olan Wagner c;ifti, onu kutlama-dan gitrnediler. Arna biitiin bunlar Nietzsche'yi sevindir-medi; c;iinkii o, Wagner'cilerin c;izdikleri c;:evre ic;:inde ka-lacak insanlardan degildi. Gerc;i Bayreuth Tiyatrosunun temel atma toreninden sonra Wagner'in yonettigi tek kon-serde haz1r bulundu; Munich'de Tristan ve lsolda'nm ilk temsilinde !]iddetli bir heyecan duydu ise de yalmz Wag-nerizmin !}ampiyonu olarak goriinmek lstemiyordu. Ken-disinin de soyleyecek sozii vardi. ic;:inde bu c;:atl!]malar olur-ken, b~agrdan da saatlerce siiriip gidiyor, biraz !]iddetli u11ga ka~1. gozlerindeki a!]Irt duyarhk, onu yar1 karanhk-ta c;:ah!]maya zorluyordu. Dinlenmesi ic;:in saghgma elve-ri!]li bir yer bulmas1 gerekmekteydi. S1k s1k kesrnek zorun-da kald1g1 derslerine gene ba!]lad1. 0 kadar Id Basel Dni-versitesi onu bir yd izinli sayd1. Saghk durumuriun kotil-liigii.ne ragrnen Nibelungen'in ternsilfnde bulunrnak iizere gene Bayreuth'e gitti. Arna halkm kaba co!]kunlugu, Wag-ner'in c;:ilgm .alkI!]larla azgmla".lan gururu, onu c;:ileden t1-kard1. K1z karde!]i Elisabeth'e yazd1g1 mektupta Her !}ey, burada i!]kence oluyor bana diye yakm1yordu. Bayreuth'-clen kac;:arcasma uzakla!]tJ ve ltalya'da Sorrente'ye gitti .

. Wagner'le birkac;: kez daha bulu!]tularsa da uzla!]rnalarma arbk olanak kalmarn1!]tJ.

izin siiresi bitip Basel'e derslerinin ba!}ma cloniince ac!lan claha da artt1. Gozleri gibi sesi de zay1flam1!}h; o kadar ki ders salonuncla soylediklerini hemen hernen kim-se duymuyordu. Bir an gelcli ki, eskiden derslerini izlemek ic;in salonu hmcahmc; dolduran dinleyiciler, ilkin azalcl1, !lOnra cla goriihnez oldu. Hem hastahg1 yiiziinden. hem

10 ZERDU$T BOYLE D!YORDU kendisini kendisi olmaktan ahkoyan dersleri yiiziinden. Universiteyi b1rakmay1 gerekli gordii. 1879 martmda bir sure daha izin ald1, iki ay sonra da i17inde11 ayrlld1. Uni-versite, emeklilik siiresini daha doldurmanu17 olan Nietz-sche'den, bir insam rahatc;:a yaatacak olan bir emeklilik odenegini esirgemedi.

Bir y1l once kimi ozdeyileriyle diiiincelerini bir ara-da toplayarak, insanca, Pek insanca bahg1 altmda, 1878'-de yay1mlam1tI. Bu eseri ertesi yll ikinci bir cilt, onu da 1880'de Gezgin ve Golgesi izledi. Profesorliigiin yiikiimle-rinden kurtulan ve gec;:im kayg1lanndan uzak kalan Ni-etzsche, artik biitiin zamamm eserlerine verebilecekti.

Yalmz, i;ahabilmesi ic;:in her eyden once saghgmm iyi gitmesi zorunluydu. Bu yiizden yillarca kentlerin gii-riiltiilerinden uzak, tam bir sessizlik ve yalmzhk ic;:inde yaamas1 gerekiyordu. AIl'l duygunlugu, viicuduna, ve kafasma bir barometre niteligi vermi11ti. Y1Uarm1 sagbg1-na elveri17li iklimleri aramakla gec;:irdi. Onu, yaz aylarm-da Sils Maria'da veya Engadine'de, K111m 1talya'nm ya da Fransa'mn Akdeniz k1yllarmda, baharda ise Venedik'de go-riiyorlarch. i11te Tan K1z1lhg1 I 1880!, $en Bilgi I - III (18831, IV 11884!, Zerdii;?t bOyle diyordu I - IV (1883 - 1884) iyilik ve Ki:itiili.iklerden Ote, $en Bilgi V, Ahlakm Ko-keni 11886!, W a.gner Olay1 Sahte . Tannlann

ZERDlJST BOYLE DiYORDU 1l. ken tamamlad1g1 Ecce Homo "i!Jte insan-, oliimiinden son-ra yay1mlanmu1t1r.

Biitiin bu eserleri saghgmda hemen hemen alman oku-yucu bulamad1. Zaten bunlarm vogunu kendi hesabma bastirmI!Jtl. Oysa yabanc1 memleketlerde ozellikle Viyana'-da, Paris"te, Sen Petersburg'da, hayranlarmm say1s1 kaba-nyordu. Hippolyte Taine, ona yazd1g1 mektuplarda, gorii$-lerindeki ozgiinliigil, uygarca cesaretini oviiyordu. Georg Brandes, Danimarka Universitelerinde onun felsefesi iize-rine konferanslar veriyordu. Buna ragmen Nietzsche'yi yalmzhk gittikve sarmaktad1r. Bunun as1l nedeni, her ye-ni kitabmm ondan bir dost ay1rm1 olmas1d1r. ilkin filo-loglan, sonra Wagner'i, daha sonra da genc;;lik arkada!}la-rm1 kaybetti, yapayalmz kald1. Hele Lou Salome'den ay-nlmas1, bu yalmzhg1 daha da koyula!)tlrch. Artik diiiince-lerini anlatabilecegi, gerektiginde i11itmeye muhtac;; oldugu tek kelimeyl kendisine soyleyecek hiv kimse kalmam!tI. 1889 ylluun ocak aymda, bilincini karartan olayda si-nir y1pratan aIrI c;;alu1malarm, duygusal ba!jans1zhklarm, tepkilerin, alman - frans1z sava$mda, bir siire gezici has-tabak1c1hk yaparken alchg1 bilinmez hastahktan kalma da-yamhnaz ba$agnlarmm, kullanchg1 ilac;;larm elbette payla-n vard1r. Ama asll neden, son y1Uarmm korkunv yal111zh-g1, ic;;inin ba!j clondiiren sessiz uvurumudur. Bu sessizlik-ten kurtulmak ic;;in nclere ba vurmamu1ti Nietzsche! Tek bir ses

12 ZERDU$T BOYLE DiYORDU am1esinin yanma gotiirdiller. Anne oliince Weimar'da otvi-ran lnzkardei onu yamna ald1.

Bilincln bu canc;:eki!Jmesi onbir yll daha siirclii. Kimi anlar, iyile12ecegi umut bile edildi. Kimi giinler yazd1kla-r1m da hat1rhyordu; Giizel kitaplar yazd1m, degil mi?,, diyordu. Gelecek gilnler ic;:in kuruntulari bile oluyordu; c;:evresindekilerle konu11maktan ho11lamr gorilniiyordu. Wagner'in portresini ona gosterdiklerinde: Wagner, onu c;:ok sevdim cevabm1 veriyordu. Bir giin bit e12siz zekamn

c;:okii~il kar:;asmda gozya~larm1 tutamayan kardei?ille: Ne diye aghyorsun Lizbeth, mutlu degil miyiz?,, deyivermiti.

Nietzsche 1900 yllmm 25 inci agustos'unda Oldil. Hic;:bir tlini toren yaptlmadan 'Roecken'deki aile mezarhgma go-miildii. Onun, son giinlerini yaad1g1 Weimar'daki ev, kar-de!Ji Elisabeth'in c;:abalariyle miizeye c;:evrildi. $air filozofun biitiin elyazmalan, sayfa kenarlan notlarla dolu kitapla-ri, b.iltiin amlan, ozellikle sonsuzluga bakarcasma kendi ic;:ine dalan gozleriyle insam biiyilleyen fotograflan bu mlizede bulunmaktad1r.

FELSEFESi

Nietzsche'nin biltlin felsefesi, biribirini tamamlayan U iki tema iizerinde toplamr: Sonras1z donii11 ve Ostiininsan. Biiti.in ya1?am1 boyunca filozof bu kavramlar i.izerinde dur-mu, her durui?ta onlan biraz daha deri11le12tirerek ac;:1kh-ga kavu12turmutur.

Nedir bu sonras1z clonii12? 1881 y1h agustos aymda, Sils Maria'da bulundugu sirada, kafasmda bir alev gibi yiik-selen bu dii1?iinceyi kendisi $en Bilgi'de i?Oyle anlat1r: Eger bir 11eytan, giindliz veya gece, yalmzhgnun en yalmzhgm-da yanma sokulup da deseydi sana: $imdi i?U ya1?ad1gm ve yaarn1 bulundugun hayat1 bir kez daha ve saylSlzca tek-

ZERDD$T BOYLE DiYORDU 13 rar tekrar yeniden ya!}ayacaksm, ve bu y~ay1!}ta hic;bir yenilik olmayacak. Arna her ac1 ve sevinc;, her dii!}iince ve her ozlem, ya!}ammm en kiic;iik ve en biiyiik her !}eyi, senin ir;in yeniden doniip gelecek, aym sirada ve aym dii-zende ve i?U oriimcek de agar;lar arasmdan goriilen i?U ay I$1g1 da, yai?ad1gm !}U an da yeniden gelecek. Tiikenmek bilmeyen varhk kum saatmm daima alti iistiine gelecek, -Sen de birlikte, ey tozlarm tozu.

Kafasmda bu dii!}iincenin parlamas1 Nietzsche'yi oyle-sine sarsti ki, gozya!}larm1 tutamad1, giin batmcaya kadar hir kaya par

14 ZERD0$T BOYLE DfYORDU '1ey de yoktur. t'.)yle fse diinyadakt gilc niceliginin belirll ve degb;mez oldugu blr gercektlr. Madem ki zaman sm1r-s1z ve giii;;lerln toplam1 bellrlldir, zorunlu olarak oyle btr an gelecektfr kl bu giiclerin meydana getlrecegi bire$im-ler ne kadar degi$ik olurlarsa olsunlar, kor ve dogal bir oyun, eskiden geri;;ekle!!mi$ olan bire$imleri tekrar meyda-na getirecektir. Evrensel evrim, sonsuzca aym evreleri ye-niden getiretek ve sonras1z olarak aym yollardan gec;ecek-tir. Dernf'k ki $imdi var olan bir$ey, onceleri de vard1. Varh-gm ceri;evesi ii;;inde daima aym bii;;imler goriiniiyor. Oyleyse neye yarar ya$amak! Mademki her $ey onceden oldugu gibi gelecektir, mademki hareketlerimizin her biri evren-sel mekanizmanm bir pari;;as1d1r, ve mademki hareketleri-miz vaktiyle tekrar etmi$ oldug;umuz aym hareketlerdir ve lekrar goriindiigiim zaman, onlar1 tekrarlay1p duracag1m. c;aba neye yarar?

Arna goriinii$e aldanmamah. Bu kuram yalmz giinah korkusu ic;inde ya$arna s1rt c;eviren zay1f insanlar ic;in bir kotlimserlik kaynag1 olacakbr. Arna ya$amasm1 sevenler, ya$amaktan asil bir sevinc; duyanlar ic;in, bu kuram, CO$-turucu bir yasad1r. Nitekim filozof bu kotiimserligin iyim-serligi nasd yaratbgm1, Zerdii$t Boyle Diyordu'nun bir bo-liimiinde ydan allegorisiyle $Oyle anlatm Gerc;ekten ora-da gordiigiim $eyin bir benzerini daha hic;bir yerde gor-memi!!tim. Gordiigiim; yerde k1vranan, h1nldayan, kasd-m1!i. peri!5an yiizlii genc bir c;oband1; kocaman kara bir y1-lan sark1yordu agzmdan.

Bir insan yiiziinde boylesine bir igrenme, boylesine renk solduran biiyiik bir korku hie; gormemi$tim. Yllanm. bogazma akf.lg1 s1rada belki de uyuyordu i;;oban. $imdi de i;;1km1yor oradan. Elimle ydam c;ekmeye koyuldum, bO!iU-na c;ekiyordum. Onu bulundugu yerden sokiip atam1yor-dum. 0 zaman bir haykm$tir koptu ic;imden: ls1r! Durma

ZERD0$T B6YLE D1YORDU 15 J!nr onu! Ba111m, ba11m1 1s1r! 111te, bliyle hayk1rdiiar bende korkum, nefretim, tlksintlm, merhametim, biitiin iyim ve kotiim, tek bir ses halinde.

Ey beni i;evreleyen yigit insanlar, atilgan ve goziipek aray1ciiar, ve kim olursamz olunuz, kurnaz yelkenlerle bi-linmeyen denizlere ai;1lan sizler! Sizler ki bilmece i;ozmek-te ustasm1z, coziin bakay1m 0 gordiigiim bilmeceyi, ve yo-rumlayin bana, en yalmz ki$inin gordiigiinii! c:;unkii o go-riilen .olacag1 onceden bir gorii11tii. 0 zaman simge olarak gordiigiim neydi? Cohan ve bir giin gelecek olan kimdir?

Bogazma y1lan giren i;oban kimdir? 8Pgaz1 boyle en Kara ve en korkunc l'jeylerin salgmma ugrayacak olan adam kimdir?

Haykm$1nta uyan i;oban, di$lerini biiWn giicii ile ba-t1rd1 ve uzaga tiikiirdii y1lanm ba$ml: ve bir s1i;ray1$ta ayakta buldu kendisini.

Arhk ne insan. ne de i;obanch o! - bii;imi degi$nti$. ba-'11 Il'J1kla tai;lanm1$h: giHiiyordu. Yeryiiziinde onun gibi gii-len bir kimse daha gormedim.

Bu giii; dolu yal'jama nas1l varmah? Bu soruyu cevap-land1rmak ii;in, Nietzsche'nin ahlak gorii$ii iizerinde dur-mak gerekir. Filozof, biitiin ahlak sistemlerini gozden ge-i;irdikten sonra, biribirine karl'j1t iki ahlak ornegi goriiyor: Efendi ahlak1 !Herren Morall, Kole ahlak1 !Heerden Mo-rall .Bu iki ornege Avrupa uygarhgmm ba!'jlang1cmda raslamr. Saval'jQl bir ulus, barl!';QJ bir ulusa sald1rir ve onu boyundurugn altma ahr. Giii; bir insan, gordiiklerine deger bii;meyi dii$i.inmez. Sadece kendine yarayam iyi, zarar ve-reni kotii bulur. Ba!'jka deyi!'jle, dogal egilimlerimizin oz-giirce gelil'jmesine, geni!'jlemesine yard1m eden her!'jey iyi-dir, engel olan kotiidiir. Zaten bir ya~amm iyi olup olma-chg1 hakkmda bir yarg1da bulunmak ii;in bal'jvurulacak 01-i;ii de budur. Bu baknndan, yal'jam1 k1s1rla$hran, daraltan

16 ZERDU$T BOYLE DIYORDU her $eye hayir; onu daha yogunla!jtiran, daha giizelle$ti-ren her $eye evet demek gerekir.

Giit;:lii insan, zaferlerin insam, kendisine t>$it olanlar1 iyi, kendisine boyun egenleri kotii sayar. Efendi ahlak1, giit;:liiler ahlak1 zay1flan, korkaklar1, ydgmlar1, insandan ~aymaz. Bu ahlak serttir, insafs1zd1r. KOlelerin ahlak1 bam ba11kad1r. Ustiinlerin varbklarm1 dolduran gurur. sevini;-ve ya!iam CO$kunluguna kar111hk, yenilgiye ugrayanlarm. ko-lelerin ic;Ierinde kotiimserlik duygusundan ve iistiinlere kar$I, mayalanan nefretten ba!jka bir 11ey yoktur.

Her $eyin iistesinden gelen iistiininsanlarm ahlak1, en giizel bic;imi ile, Romahlarda goriiliir. Her hangi bir Ra-mah ic;in bile erdem, erkeklik, yiirek, ydmazhk ve kahra-manhkh. 1$te bu ahlak anlay1$mm sertligi altmda ezilen lerdir ki bunun z1dd1 olan bir ablakm dogmasma olanak hazirlad1 ve ac1maya, yumu11akhga, ve miskinlige dayah luristiyan dini ve ahlak1 dogdu.

Hlristiyaular ic;in ahlak, ya!iam ic;in en dogal ve en ge-rekli ic;gildiileri mahkiim eden degi$mez bir kurallar top-lulugundan ba$ka bir !iey degildir. Onlar ic;in, degi11meyen ve papazlarrn ogretilerine uygun olan dogru, bu diinyada oldugu gibi, obiir diinyada da mutlulugun ve kurtulu11un 11arbd1r. Nietzsche, H1ristiyanhgm bu ahlak anlayi111 soz kODU!iU oldu rim, kendisini tam bir co11kunluga kaptmr: ... ve eger dogrunun, erdemin, iyinin, bir kelime ile $im-diye kadar insanlarca saydan biitiin degerlerin ya!iama za. rarh oldugunu goriirsem, bilime de, ahlaka da hay1r di-yecegim.

1r?te pe$in yargllardan boylece silkinmesini bllen, ve geleneksel ahlakm y1gd1g1 biitiin engelleri deviren, giiciinii arahks1z arttirmaya c;ah11an insan ,ancak efendi ahlakm1 yarabr. Gelecegin insam. gelecege 1$Ik tutan iistinsan Cubermenshl dtr. lnsanhgm gerc;ek yoneticisi odur.

ZERDD$T BOYLE DiYORDU 17 Zerdii$t. durmadan usanmadan halka tekrar eder:

Sizlere iistinsam ogretiyorum. 1nsan, aijilmas1 gereken bir !jeydir... Size i.istinsam iigretiyorum. Dstinsan, diinyanm anlam1d1r ... Ey karde$lerim, topraga bagh kahmz ve size duyumlar iistii umutlardan sozedenlere kanmaym1z. Bun-lar. bilerek bihneyerek, zehirleyenlerdir. Bunlar. yeryiizii-niin ta$1maktan yoruldugu, ya!?am1 hor giirenler. cam;eki-$enlerdir. Kendileri de zehirlenmi$lerdir. Y1k1hp gitsinler!

insan, her $eyin olc;:iisii olursa. Tann dii$iincesi de ge-reksizleijir; boyle de olunca zararh olur. Bu dil$iince in-sanhgm beyninden sokiiliip ahlmahd1r. Nietzsche, c;:J!gm hir CO$kU ic;:inde haykmyor: Tanr1 nu? Onu biz oldiirdiik. insanhk bugiin $a$kmhk ic;:inde, onun cenaze tiireninde hulunuyor. Tann arhk iildii, hepimiz Tanr1'nm katilleri-yiz.

Gelecegin adam1. geleneksel ahlaktan kendisini kur-taran adamd1r. Boylece bugiine kadar say1lan ve uyulan biittin ahlak kurallan, bir y1kma CO$kunlugu ic;:inde yok olacak, iyi ile kotii arasmdaki ay1nm da ortadan kalka-cakt1r. iyi ne? Kotii ne? Bunlar mutlak anlam1 olmayan terimlerdir; efendilerle kiilelerin ag1zlarmda c;:ok ayr1ks1 bir deger almaktad1r. Koleler, U$aklar kendilerini iyiyi aramak, l

18 ZERDD$T BOYLE DiYORDU Iaktan kurtulan insan, insanhk iQin, ac1ma duygusundan da kurtulmahd1r.

ZERD0$T BOYLE DiYORDU 19 yen en biiyiik filozoftur ve !jim!jek r;ak111lariyle yaz1hm$ iz-lenimini veren Zerdii!jt Boyle Diyordu yalmz alman edebi-yatmm degil, dii!jiince tarihinin de bir amtJd1r. Arna onun diinya dillerine r;evrildigini, iiniiniin gittik

BtRlNCi BOLOM

ZERDO~T'ON ON KONU~MASI

1

Zerdl.it otuz yama basmca yurdunu ve yurdunun go!Unil terketti ve daglara

24 ZERD0$T BOYLE DiYORDU Bak i$te! Bu kase yeniden bo$almak ister ve Zerd~t

bir insan olmak ister yeniden." - Boyle ba$lad1 Zerdii$t'iin batI!iiI.

Zerdii$t yalmzba~ma indi daglardan ve kimseye rast Jamad1. Fakat ormana vard1gmda, kutlu kuliibesinden agac;: kokleri aramak iizere ormana c;:1km1 bir ihtiyar adam be-lirdi birdenbire kar1smda. Ve ihtiyar adam oyle dedi Zerd ii$t' e :

Hie;: yabanc1 degil bu gezgin ki$i bana : c;:ok y1llar ev-vel gec;:mi~ti burdan. Adi Zerdii:?t'tii; ama Zerdii$t degifi-mi.

0 zaman kiillerini gotiiriiyordun daglara: bugiin de ate!?ini mi gotiireceksin vadilere? Korkmuyor musun kun-dakc;:1hgm cezasmdan?

Evet, tamdun Zerdii$t'ii! Gozii berraktir, tiksinti sin-mi$ degildir agzmm kenarma. Oynar gibi degil mi yiirii-mesi Zerdii']t'iin?

Zerd l.!$t degi$IDi$, c;:ocuk olmufi Zerdii9t, uyanm19 biri Zerdiit: uyuyanlar arasmda ne i1?in var senin?

Denizde gibi yaardm yalmzhgmda ve deniz ta9Jrd1 seni. Yaz1k, karaya m1 c;:rkacaksm imdi? Yaz1k, bedeni-nin yiikiinii mii siiriikliyeceksin yeniden?

Zerdii$t cevap verdi : Ben insanlan seviyorum. Ben neye, dedi aziz, ormana ve yalmzhga c;:ekil-

dim? insanlan a91n sevdigimden degil mi? Art1k Tanny1 seviyorum ben : insanlan sevmiyorum.

Benim ic;:in insan kemalden c;:ok uzak bir ey. !nsan sev-gisi mahv1m olurdu benim.

Zerdiit cevap verdi : Bahsettim mi ben sevgiden ! Ben bir hediye gotiiriiyorum insanlara.

ZEHD0$T BOYLE DiYORDU 25 .Bir $eY verme onlara, dedi aziz. Sen onlardan bir

$eY al daha iyi ve onlarla birlikte . ta91, - daha memnun kallrlar bundan. yeter ki sen de memnun kalasm!

~ayet vermek istersen kendilerine, bir sadakadan faz-lasm1 verme ve brrak bunu bile dilensinler!

Hayff, diye cevap verdi Zerdii9t, ben sadaka ver-mem. 0 kadar yoksul degilim.

Aziz, giildii Zerdii9t'e ve $6yle dedi: Eh, bak ki oyley-se hazinelerini kabul etsinler! Yalmzlara kar91 giivensiz-dirler oniar ve hediyeler vermek ic;:in geldigimize inan-mazlar.

Sokaldannda ad1mlanm1i pek kof ses c;:1kanr. Gecele-yin yataklarmda, gun dogumundan c;:ok evvel birinin gec;:-tigini iitseler, kendi kendilerine sorarlar: nereye gidiyor lurstz acep?

Gitme insanlara, ormanda kal! Hayvanlara git onlara gitmektense! Nic;:in benim gibi olmuyorsun - ay1lar ara-smda bir ay1, ku$lar arasmda bir ku9?

Ya aziz neyliyor ormanda? diye Zerdii9t sordu. Aziz cevap verdi: Tiirkiiler besteliyor ve soyliiyorum,

tiirkiiler bestelerken de giiliiyor, aghyor ve m1nldamyo-rum: boyiece 6vi.iyorum Tanny1?

Tiirkii soyliyerek, agliyarak, ve mmldanarak benim Tannm olan Tanny1 6viiyoru.m. Lakin senin bizlere ge-tirdigin hediye nedir ki?

Bu sozleri iitince Zerdiit, azizi selamladr ve dedi: Size verebilecek nem olabilir ki! Arna brrak tez gideyim ki sizden bir $Y almayaytm! - ve boylece, giilerek aynl-drlar birbirlerinden ihtiyar adamla Zerdii$t. giiluen iki c;:ocuk gibi.

Arna yalmz kalmca Zerdilt, oyle dedi gonliine: Mi.imkiin mil bu! Bu ihtiyar aziz ormamnda i9itmemi ha-la oldugiini.i Tanr1n1n! -

26 ZERDV$T BOYLE DiYORDU

3

Zerdiist ormana en yakm sehre vard1g1 zaman, pazar yerinde toplanm1$ buyiik bir kalabahk buldu : zira bir ip canbazmm oynayacag1 ilan olunmustu. Ve Zerdli.$t oyle dedi halka:

0 s t ii n i n s a n l ti g r e t i y o r u m b e n s i z 1 e-r e. 1nsan a1lmas1 gereken bir seydir. Onu a$mak i

ZERDU$T BOYLE D1YORDU 27 1.Q!iah1 i'lleyenler de. Yeryilziine kar1 ilenen giinahtir simdi en korkuncu, ve s1rr~I_!~_erilme.~in_ cevherini yeryii-ziiniin manasmdan daha iistun tutmakL

Bir zamanlar ruh hor bakard1 bedene : bu hor bak1 ta en yiiksek !,leydi o zamanlar: - isterdi ki ruh, beden c1hz, igrenc;: ve olecek halde olsun a

28 ZERDU$T BOYLE DlYORDU oglunu sevenin i.izerine c;ivilendigi c;arm1h degil midir merhamet? Lakin benim merhametim c;arm1ha germe de-gildir ...

Hie; boyle konu$tunuz mu sizler? Boyle hayk1rdm1z m1 hie;? Ah, bir duysayd1m boyle haykird1gm1z1 sizlerin!

Giinahm1z degil, kanaatkarhgm1zd1r haykiran gokle-re. giinah ilemekte bile gosterdiiiniz cimriligi.nizdir gok-lere haykiran!

Sizleri diliyle yalayacak $im$ek nerede? A$11anmamz gereken cinnet nerede?

Bak1mz i$te, Ostiininsam ogretiyorum sizlere : bu $im-$ek odur, bu cinnet o!

Zerdii$t boyle konu$unca, halktan biri bagird1: Yete-rince dinledik ip cambazm1; haydi artlk kendisini gore-lim! Ve biiti.in balk gi.ildii Zerdi.i$t'e. Arna kendinden s'oze-dilrligini sanan ip cambaz1, koyuldu i$ine.

Zerdii$t ise halka bak1p hayret etti. Sonra $OYie dedi; insan, hayvanla Osti.ininsan arasma gerilmi$ bir ip-

tir, - ui;urum iistiinde bir ip. Tehlikeli bir gec;i$, tehlikeli bir yolculuk, tehlikeli bir

geri bakI$, t~hlikeli bir i.irperi$ ve duraklayt. insanda bi.iyi.ik olan, "bir koprii. olmas1d1r onun, yoksa

bir gaye degil : sevilebilecek olan insanda, bir k a r $ i y a g e c; i $ ve b a t 1 $ olmas1d1r onun.

Ben, bat1$m d1$mda ya$amas1m bilmiy~nleri severim; i;iinkii bunlard1r kar$Iya gec;enler.

Ben, biiyiik horgorenleri severim. c;iinkii bunlard1r ta-parcasma sevenler ve hasret oklari kar$I sahilin.

Ben, batmak ve kurban olmak ic;in ilkin y1ld1zlarm i:itesinde bir sebep aram1yanlar1, fakat yeryiizii bir gun

ZERDD$T BOYLE DlYORDU 2Q Dstiininsamn olsun diye, kendilerini yeryiiziine feda eden-leri severim.

Ben, bilmek ic;in ya$1yam ve bir giin Dstiininsan ya-$asm diye bilmek istiyeni severim. Boyle ister o kendi ba-tI$1Ill.

Ben. Dstiininsan ic;in bir ocak kurmak, toprag1, hay-vam ve neball ona hazirlamak iizere c;ah$am ve icad ede-ni severim: c;iinkii boyle ister o kendi bat1$m1.

Ben, faziletini seveni severim : c;iinkii fazilet batma iradesidir ve bir hasret okudur.

Ben, kendisi ic;in bir nebze ruh ayirm1yam fakat bii-tiiniiyle faziletin ruhu olmak istiyeni severim: boyle yii-riir o rub olarak kopriiniin iistiinde.

Ben. faziletinden kendine egilim ve kader yapam se-verim :boyltce o, fazileti ugruna daha ya$amak ister, ya da hie; ya$amak istemez.

Ben, bir surii fazilet istemiyeni severim. Bir tek fazi-let iki faziletten daha c;ok fazilettir, c;iinkii kaderin bagh oldugu daha s1k1 diigiimdiir o.

Ben, gonliinii miisrifce harc1yam severim, ne te$ekkiir ister ne de kar$1hk te$ekkiir eder: c;iinkii daim verir o ve esirgemek istemez kendini.

Ben. zar lehine dii$tiigiinde utanam ve soram seve rim :H1lekitr bir oyuncu muyum yoksa? - c;iinkii yok olmak ister o.

Ben, i$ine giri$meden once altm sozler sac;am ve va-adini vaad ettiginden de c;ok tutam severim : c;iinkil batt-$Im ister o.

Ben. gelecektekileri hakh c;1karam ve ge

30 ZERDD$T BOYLE DiYORDU ns1m sever o: cunkii Tannsmm gazabiyle onun yok ol-mas1 gerekir.

Ben, gonlii yaraltyken bile derin olam ve hicten bir $eyle yok olabileni severim : boyle gec;er o kopriiyii save seve.

Ben, gonlil dolup ta$am severim, oyle ki kendi kendinl unutur o ve her $ey ic;indedir onun : bl>ylece her $eY onun bat1$1 olur.

Ben, ruhu hi.ir ve gonlii hiir olam severim: boylece kafas1 kalbinin sadece cevheridir, kalbi ama batm1ya zor-lar onu.

Ben, insanlarm i.istiinde as1h kara buluttan tek tek di.i$en ag1r damlalar gibi olanlarm cilmlesini severlm: on-lar haber verirler ge11$lni im$egin ve haberciler misah yok olurlar.

Bakm 1$te ,$im$egln habercisi ben'im ve buluttan dii-$9D ag1r bir damlay1m: bu ',!im$egin ad1ysa 0- st 'ii n in -s an. ~

5

Zerdii$t bu sozleri soyleyince yeniden halka bakt1 ve sustu. Dikilmi$ duruyorlar orda, dedi gonliine, i$te gii iiiyorlar: anlam1yorlar beni, bu kulaklara gore ag1z degi-lim ben.

Gozleriyle i$itmeyi ogrensinler diye kulaklanm patlat-mak m1 laz1m once? tnsamn bir davul ya da tovbekilrhk vaizi papaz gibi g~r'iilt'ii koparmas1 m1 gerek? Yalmz ke-kemeye mi inamrlar yoksa?

Bir $eyleri var ki gururlamyorlar. Ne diyorlar o gu-rurlandtklan $eyin adma? Ki.iltiir diyorlar, oymu$ kendi-lerini ay1rdeden kec;i s'iiriilerinden.

Bu yilzden ho$lanma.zlar kendileri ir;in 'horgorme' so-

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 31 zunun kullamlmasmdan. Ben de onlarm gururlarma ses-leneyim o halde.

0 halde ben de kendilerine en horgorillmiye layik bir $eyden soz edecegim : bu, s o n i n s an d 1 r.

Ve $6yle dedi Zerdil$t halka: tnsanm, kendine gaye edinme zamam eri$ti. insanm,

en yilksek umudunun tohumunu ekme zamam eri$ti. Heni.iz toprag1 bu i$ ic;:in yeterince zengin. Arna gilniln

birinde bu toprak fakirle$ip k1s1rla$acak ve hie;: ulu agac;: yeti$miyecek artik ondan .

. Yaz1k! tnsanm artik arzu okunu insan otesine atam1-yacag1 ve yay kiri$inin, v1z1ldamay1 unutacag1 zaman ge-iiyor!

Diyorum ben sizlere: el'an herciimerc;: olmah ki bir insanm ic;:inde, rakseden bir y1ld1z getirebilsin dilnyaya. Diyorum sizlere ben: hercilmerc;: var hala sizin ic;:inizde.

Yaz1k! 1nsanm bir daha art1k dilnyaya y1ld1zlar geti-remiyecegi zaman geliyor. Yaz1k! tnsanlarm en horgorill-miye lay1k olamnm, kendini artik horgoremiyenin zama-m geliyor.

Bakm i$te! son ins an 1 gosteriyorum sizlere. A$k nedir? Yaratma ne? Hasret nedir? Bir y1ld1z

ne? - boyle sorar son insan ve goz kirpar. Yeryilzil o zaman kii

32 ZERDU$T BOYLE DiYORDU ca: ihtiyatla yuri.ini.ir. Ahmagm biridir hala ayag1 ta$lara ya da insanlara tak1hp t6kezliyen!

Az1c1k zehir arasira: tatl1 riiyalar gi:irdiiriir bu. Ve c;:ok

ZERDti~T BOYLE D!YORDU 33 Sabahleyin daglar nas1lsa ruhum oyle sakin ve duru.

Fakat onlar beni soguk ve korkun9 ii!akalar yapan bir alayc1 samyorlar. .

Ve i!lte bak1p ta giiliiyorlar bana: gillerken de nefret ediyorlar benden. Buz gibi giiliiii!leri.

Sonradan biitiin ag1zlan susturan ve butiin g6zleri bir noktaya diktiren bir iileY oldu. Bu arada c;:ilnkil ip cam-baz1 oyununa baii1lamu1t1 : kilc;:iik bir kap1dan c;:1km1ii!. iki kule arasma ve pazar yeri ile halkm ilstilne gerilmiii! ip ilzerinde. yurilyordu. Tam yan yolda iken, kiic;:ilk kap1 tek-rar ac;:1ld1 ve alaca bulaca elbiseler giyinmiii! palyoc;:aya benzer biri firlad1 dI!;!an ve h1zh ad1mlarla oncekinin ar-dmdan yi.irildi.i. ileri, be aksak, diye haykird1 korkunc;: sesi, cfleri, be miskin, hilebaz, olii benizli almm ha yoksa sem ayag1mm altma! Ne yap1yorsun burda kuleler ara-smda? Kulenin ic;:i senin yerin, oraya t1kmah seni, ken-dinden ilstun_ olanm yolunu bk1yorsun! - Ve her sozle bir-likte yakla!;!hkc;a yakla!;!b oniindekine : fakat bir adnn kala, i!;lte biltiin ag1zlan sui;turan ve biitiin bak1$lan bir bir noktay~ diktiren o korkunc; fiey oldu : bir iblis gibi c;1ghk kopard1 palyac;:o ve yoluna engel olamn iistiinden z1plad1. Obiiril ise rakibinin bu zaferini goriince, akh ba-flmdan ayaklan ipten gitti; smg1m firlath ve kendisi sm-gmdan da tez, sanki bir . kol ve bacak girdab1 gibi a$ag1 yuvarlandt. Pazar yeri ile halk firtma kopmu!;! bir denize dondii : kalabahk, hele viicudun dii!;!ecegi yerden darma-dagm kac;I$tl.

Zerdii!;!t ise k1p1rdamad1 yerinden ve paramparc;a ol-mu!;! ama heniiz olmemi!;! govde, hemen yamba!;lma dii!;!tii.

F. 3

34 ZERDU$T BOYLE DiYORDU Az sonra, paramparc;:a olmu11 adam kendine geldi ve Zer-diii',it'u yanmda diz c;:okmii11 gordii. Ne yap1yorsun orda? dedi nihayet, cc;:oktan biliyordum iblisin ayag1m1 c;:elece-gh:ii. $imdi cehenneme siiriikliiyor beni: ona engel olur musun?

$erefim iistiine dostum, diye cevap verdi Zerdii11t. _E!!,hsettilin o eylerin hie biri mevcut detil: iblis de ~k cehennem de. Ruhun bedeninden bile evvel olecek: hit; bir 11eyden korkma artlk!.

Adam gozlerini iipheyle kaldird1: Dogru soyliiyorsan eger, dedi sonra, hayat1m1 kaybetmekle hie bir ey kay. betmi$ olm1yacag1m. Dayakla ve bir lokma yiyecekle oyun ogretilmi$ bir hayvandan fazla bir 11ey degilim pek.

Yok camm, dedi Zerdiiflt, tehlikeyi meslek edinmi-sin sen : ilorgori.ilecek bir ey yok bunda. Meslegin yi.iziin-den oHiyorsun imdi de : bunun ir;:in kendi ellerimle gome-cegim seni ben.

Zerdut boyle soylediginde, can c;:ekiflen adam kafll1hk vermedi daha fazla; a.ma, sanki teekkiir icin Zerdii$t'iin elini ariyormU$ gibi elini k1mlldatti.

7

Bu ara ak$al11 oldu ve pazar yeri karanhga bi.iriindii: balk daglld1, zira tecessiis ile korku bile yorulur. Zerduflt ise, yerdeki oliiniin yamna oturmllfl ve dufliinceye dalm1$-h : boylec.e zamam unutmutu. Arna nihayet gece oldu ve soguk bir riizgar esti yalmzm iistiinden. 0 zaman ayaga kalkt1 Zerdiic;t ve gonliine dedi :

Dogrus;.I, miikemmel bir bahk avc1hg1 yapt1 bugiin Zerdii!lt! lnsan degil tuttugu, bir ceset gerci!

Endielendirici. insan omrii ve manas1z hala : soytar1-nm biri sebep o!abiliyor mahvma.

ZERDDST BOYLE DiYORDU 35 Ben ogretmek istiyorum insanlara varhklannm mami-

&m1: Dstilninsand1r bu, karanlik bir bulut olan insandan c;akan fiimfiek.

Fakat hula uzag1m ben onlardan ve zekam bir fiey soylemiyor onlann zekalarma. lnsanlara gore ben deliyle ceset aras1 bir fieyim hala.

Gece karanhk, Zerdilfit'iln yollan karanhk. Gel, soguk ve kat1 yolda$! Seni kendi ellerimle gomecegim bir yere goti.ireyim.

8

Zerdlifit bunu gonlilne dedikten sonra, cesedi s1rtlad1 ve yola :koyuldu. Daha yilz ad1m gitmemifiti ki, bir adam sokuldu yanma ve kulagma f1s1ldad1 - ve bakm siz ifie! ku-ledeki palyac;oydu bu konu$an. Git bu fiehirden, ey Zer-clil$t.- diyordu, senden nefret eden pek c;:ok burada. iyi-lerle dogrular senden nefret ediyorlar ve sana kendilerinin dil$mam, horgoreni diyorlar. Hak dinine inananlar nefret ediyorlar senden ve kalabahk ic;:in bir tehlike diyorlar sana. Talihin varm1$ ki, sana gilldiller: dogrusu hani, bir soytan g1bi konu~tun. Talihin varmifi ki, fiU gebermi$ ko-pekle arkadafihk ettin; boylece a$ag1latmakla kendini c;am-m kurtardm bugun. Arna git bu fiehirden - yoksa yarm senin ilstilnden z1planm, bir oliiniln iisti.inden bir canh." Ve boyle dedikten sonra, kayboldu adam; Zerdil$t ise ka-ranhk dar sokaklardan devam etti yoluna.

Sehrin kap1smda mezarc1lara rastlad1 : bunlar me$a-lelerini yuziine tuttular, Zerdil$t'il tamdJ!ar ve epey alay ettiler kendisiyle. Gebermifi kopegi gotilrilyor Zerdilfit: aman ne ho? Zerdil$t'iln mezarc1 olmas1! C::iinkii bizim el-lerimiz bu rostoya dokunam1yacak kadar temiz. iblisin :okmasm1 m1 a~1rmak istiyor Zerdilfit? Pek ala! Afiyet ol-

36 ZERDU!;IT BOYLE DiYORDU

sun! Bari iblis daha baskm hirs1z c;1kmasa Zerdili;t'ten! - o, ikisini de a$iflf, ikisini de yalay1p yutar! Ve aralarmda giillii;ilp kafa kafaya verdiler.

Zerdil$t tek kelime soylemedi ve yoluna devam etti. Ormanlar ve batakhklar yanmdan gec;erek iki saat gittik-ten sonra, kurtlann ac; ai;: ulumalanm o kadar c;ok dinle-di ki, kendi karm da ac1kti. Boylece, ic;inde 1$Ik yanan 1s-s1z bir evin onilnde durdu.

Ac;:hk, dedi Zerdil$l, bir haydut gibi bastmyor beni. Ormanlarda ve batakhklarda bast1nyor beni ai;:hg1m, ve derin gecede.

Ne garip huylan var ai;:hg1mm. (ok defa, ancak ye-mekten sonra gelir bana, bugun ise biitiin giin gelmedi : nerdeydi acep?

Ve bun;.m iizerine Zerdili;t, evin kap1sm1 i;:aldi. thti-yar bir adam belirdi. Elinde 1$lk vard1 ve sordu: bana ve kotu uykuma gelen kim ola?

Bir diriyle bir olii, dedi ZerdU.$l. Yiyecek ve ii;:ecek bir $ey ver bana, gunduz unuttum yemeyi. Ac;:lan besliyen kendi ruhunu canlandmr: boy le der bilgelik.

ihtiyar adam ii;:eri gitti. ama hemen geri geldi, Zer-c.iii$i'e ekmekle i;arap ikram etti. Ai;:lar ic;:in kotu bir yer buras1, ded1, onun ic;:in oturuyorum burada. Hayvanla in-san bana .bt:n yalmza gelirler. Haydi soylesene yolda$ma da yeyip ii;:sin, senden daha yorgun o. Zerdil$l cevap verdi : yold~1m olii, raz1 edemem pek kendisini yemeye. Bundan bana ne, dedi ihtiyar adam aksi aksi, kap1m1 i;:alan almahd1r verdigimi. Yeyin ve gule giile gidin! -

Bunun uzerine Zerdii$l, yola ve y1ld1zlarm I$Igma gii-venerek iki .saat daha yiiriidu: zira geceleyin yuriimeye ah$1kt1 ve uyuyan her $eyin yuzune bakmay1 severdi. Fakat gun aganrken, ZerdU.i;t goriiniirde artik hii;: bir yo! olm1yan s1k bir ormanda buldu kendini. Ondan sonra olu-

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 37 yu bafi ucundaki bir agacm kovuguna b1rakh -korumak istiyordu c;iinkii onu kurtlardan,- kendi de yere yosunlar uzerine uzand1. Ve bedence yorgun, ama ruhu durgun dal-d1 hemen uykuya.

9

Uzun zaman uyudu Zerdii!1t ve yalmz pembe seher c;.egil, sabah ta gec;ti yuzu ustunden. Fakat nihayet gozle-ri ac;1ld1 : ha~;ran hayran bakmd1 ormana ve sessizlige, kendi ic;ine bakmd1 hayran hayran. Sonra, birdenbire ka-ray1 goren gemici gibi, c;abucak ayaga kalktJ ve seviuc;le hayk1rd1: c;iinkii y.mi bir hakikat ayan olmufitu kendisine. Ve fiOyle detli gonliine:

Bir !!1Ik dogdu ic;ime : yoldafilar gerek bana. canb yoldafilar, - beraberimde istedigim yere gotiirecegim olii }' olda$lar ve cesetler degil.

Diri yoldafj!ar gerek hana, kendileri izlemek istedikle-ri ic;in, beni izliyecek, - ve benim diledigim yere.

Bir 1S1k dogdu ic;ime: halka degil, yoldafilara soz soy-!iyecek Zerdii$t! Zerdii$t bir siin1nun c;obam ve c;oman ol-m1yacak!

Bir c;oklefflill ayart mak siiriiden, - bunun ic;in geldim ben. Halkla siini ofkelenecekler bana: c;obanlar, haydut diyecekler Zerdii$t'e.

Ben c;obanlar diyorum, onlarsa iyiler ve dogrular di-yorlar kendilerine. Cobanlar diyorum ben, hak dinine ina-nanlar diyoriar onlar kendilerine.

iyilerle dogrulara bakm siz hele! Kimden nefret edi-yorlar onlar en c;ok? Kendilerinin k1ymet levhalanm par-.;:ahya ndHn, bozandan, kanun bozandan: - yaratic1 odur halbuki.

Biitiin inanc;larm inanc;h ki~ilerine bakm siz hele!

38 ZERD0ST BOYLE DiYORDU

Kimden nefret ediyorlar en r;ok? Kendilerinin k1ymet lev-halanm parc;:ahyandan, bozandan, kanun bozandan : - ya-ratic1 odur halbuki.

Yolda!;llar arar yaratic1, cesetler degil, siiriiler degil, inanc;:h k1!;1iler degil. Kendi gibi yaratic1lar arar yaratic1; yeni levhalara yeni k1ymetler kaz1yanlan.

Yolda!;llar arar yaratJc1 ve hasat arkada!;llan , c;:iinkii ona gore her !;ley olgun hasat i

ZERDUST BOYLE DiYORDU 39

10

Buydu Zerd~t'iin gonliine soyledigi, giine$ tam tepe-deyken: sonra sorarcasma yukan bakt1 - zira ba$mm ustiinde bir ku~un ac1 c1ghgm1 i~itmi~ti. Bakm hele! Bir kartal havada geni~ daireler cizerek ucuyordu ve bir y1lan as1lm1!]tl ona, bir av gibi degil de hem bir dost gibi : zira y1lan kartalm boynuna dolanm1~tl.

Benim hayvanlanm bunlar! dedi Zerdii!]t ve yiirek-ten sevindi.

Giine$in alhndaki en magrur hayvanla giine$in altm-daki en ak1lh hayvan - ke$fe c1km1~lar.

Bilmek istiyorlar, sag m1 hala Zerdii~t diye. Hakika-ten, ya$1yor muyum ben hala?

insanlar arasmda ya~amay1, hayvanlar arasmda ya$a-maktan daha tehlikeli buldum ben; tehlikeli yollarda yii-riiyor Zerdii~t. Hayvanlanm bana rehberlik etsinler!

Zerdii$t boyle deyince, ormandaki azizin sozlerini ha tirlad1, i

ZERDtiST'UN KONUSMALARI

44 ZERDO~T BOYLE DiYORDU Lakin en 1ss1z c;6lde ikinci degi$im olur: burda ruh aslanla~ir. hi.lrriyeti zorla ele gec;irmek ve kendi c;610nde efendi olma~ ister.

Son efendisini arar burda: d0$man olmay1 diler ona \ e :>on ta:irmna; zafer ic;in biiyiik ejderle bogu$mak ister.

Ruhun art1k efendi ve tann diye tammak istemedigi biiyiik ejder nedir? Yapmahsm dir bu biiyuk ejderin adi. Aslanm ruhu ;se lstiyorum der .

Yapmahsm altm panlt1larla durur yolu Ostunde onun, - uzeri pul pui bir hayvan; her pulun OstOnde de altmdan bir Yapmahsm panldar.

Binlerce yilhk k1ymetler pan!dar bu pullar Ostiinde ve !i6yle cler ejderlerin en giic;liisii: Nesnelerin bOtiin k1y-metleri bende panldar.

Biitiin k1ymetler c;oktan yaratJlm1$tlr ve biitiin yaratJl-m1$ k1ymetlerim ben. Hakikaten, 'istiyorum' diye bir $CY olm1yacak arhk. Boyle der ejder.

Karde$lerim, nic;in geregi olsun aslanm ruhta? Nic;in, kafi gelmesin feragatli ve sayg1h yuk hayvam?

Yeni k1ymetler yaratmak, - aslanm bile heniiz. harc1 degil bu : ama yeni bir yaratma ic;in kendine hiirriyet ya-ratmak, - buna yeter i$te giicii aslamn.

Hiirriyet yaratmak kendine ve kutsal bir Hayir :le-mek vazifeye bile: bunun ic;in, karde~wrim, geregi vardir aslanm.

Yeni k1ymetlere hak kazanmak, - dayamkh ve sayg1h bir ruh ic;in ele gec;irileceklerin en korkuncudur bu. Haki-katen, b6yle bir ruh ic;in yagmac11Iktir ,y1rt1c1 hayvan har-c1dir bu.

En k u ts al ~ey i ola ra k severdi eskiden bu Yapmah-sm 1 : ~imdi sevgisinden hiirriyetini zorla kapabilsin di-ye, en kutsal $eyde bile kuruntu ve ani heves g6rmiye mecbur: aslan gerektir i~te bu yagma ii;in.

ZERDO'~T BOYLE DlYORDU 45 Fakat soyleyin, kardelerim,

46 ZERDU$T BOYLE DiYORDU On hakikat bulmahsm giinde : yoksa gece de ararsm

hak1kati ve ruhun ac;: kalir. On kez giilmelisin giinde ve ne$elenmelisin : yoksa mi-

den, o hiiziin babas1, gece rahats1z eder seni. Azdir bunu bilen : ama ki$ide biitiin faziletlerin bulun-

mas1 gerekir, iyi uyumak ic;:in. Yalanc1 $ahitlik mi edece-gim? Zina m1 edecegim?

Kom$umun hizmetc;:isine goz mu koyacag1m? Bii.tiin bunlar bagda$maz iyi uykuyla.

Ve biitiin faziletler olsa bile ki$ide, bir $ey daha vardir bilinmesi gereken : faziletlerin kendilerini de tam vaktin-de uyumaya yollamak.

Birbirleriyle kavga etmesinler diye bu hamm hamm-c1k kadmiar! Senin yiiziinden, ey talihsiz ki$i!

Tannyla ve kOID$Uyla ban$: bunu ister iyi uyku. Ve kom$unun iblisiyle bile b'an$! Yoksa geceleri musallat sana.

Yetkililere sayg1 ve itaat, c;:arp1k yetkililere bile! Boy-le ister 1yi uyku. C::arp1k bacaklarla yiiriimeyi seviyorsa ikticlar. ne gelir elimden benim?

Koyununu c;:ay1nn en ye$iline siiren, c;:obanlarm en iyisidil bence: bagda$ir bu iyi uykuyla.

Ne c;:ok $eref!er isterim ne de biiyiik hazineier: saf-ra kaynatJrlar bunlar. Arna iyi bir $6hret ve kiic;:iik bir ha-zine olmadan iyi uyunmaz.

Kiic;;iik bir topluluk kotii bir topluluktan daha makbul-diir bence : ama tam vaktinde gelip gitmeleri $artiyle. Bu bagda$1r iyi uykuyla.

Pek ho$uma gider ruh fakirleri de : bunlar ilerletir-ler uykuyu. Bahtiyardirlar, hele her zaman hak verilirse kendilerine.

Boylece gec;er giinii faziletlilerin. Gece olunca sakm1-

ZERDt1$T BOYLE DiYORDU C7 nm uykuya

ZERDU~T BOYLE DiYORDU Butiin bu oviilmii!? kiirsu bilgelerinin bilgeligi riiyas1z

uykuydu: daha. yiiksek mana ta1?1d1gm1 bilmiyorlard1 on-lar hayatm.

Bugun bile bu fazilet vaizinin baz1 benzerleri var ha-la, hem de onun gibi diiriist degiller her zaman: !akin ge

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 49 nm otesinde, otediinyahlarm hepsi gibi. insanm otesinde mi sahi?

Ah, karde$lerim, benim yaratt1g1m bu Tann, insan eseriydi, insan 91lgm11g1yd1, bi.itiin tannlar gibi!

insand1 o, hem de zavalh bir insan ve Ben par

----~~ DVIL.t. U!YORDU dunya; ve Varhgm karni soz soylemez hie insanlara, meger ki insan olarak soyliye.

Hakikaten, butiin Varhg1 ispat gui;;tiir, konu!1turmak ta gui;;tiir onu. Soy!eyin bana, karde$lerim, biitii.n $eyler-den en tuhaf olam degil midir en iyi ispatlanan?

Evet, bu ben ve bu ben'in i;;eli~mesi ile karmakan-$lkhg1 en dilrust anlatir kendi varhgm1, - her !?eyin olc;:ii-sii ve k1ymeti olan, bu yaratan, istiyen, k1ymetlendiren ben.

Ve bu en duriist var!Jk, bu ben - bedenden soz eder, bedeni ister yine, haya! kurarken, CO!?kUy!e soylenirken ve kmk kanatlarla i;;irpmirken bile.

Daima daha durust konu$may1 ogrenir bu ben : ogren-dikc;:e de, beden ile yeryiizii ii;;in daha cok soz ve ovgii bulur.

Ben'im yeni bir gurur ogretti bana; ben de insanlara ogretiyorum: ba$lnt art1k goksel $eylerin kumuna gomme-meyi ,yeryuzli.ne mima veren, yeryuzilne ait bir b~ olarak hur ta!?1may1 onu!

Yeni bir irade ogretiyorum insanlara: insanm koru-koriine izledigi o yolu istemeyi, ona iyi demeyi ve hasta-lar ve can i;;eki$enler gibi ondan s1v1$mamay1!

Hastaiar ve can i;;eki$enlerdi beden ile yeryiizunu hor-gorenler ve ilahi !?eylerle kurtanc1 kan damlalanm ica-dedenler :ama o tatl1 ve gamh zehirleri bile bedenden ve yeryuzilnden ahyorlard1!

Yoksulluklanndan kai;;mak istiyorlard1 ve y1ld1zlar onlara pek uzakt1. ii; cekiyorlard1 bu yuzden : Ah, bir b~ka varhga ve saadete gizlice sokulacak ilahi yollar ol-sayd1! - boylece icadettiler hilelerini ve kanh ii;;kicikleri-ni!

Bedenlerinden ve bu yeryiiziinden s1ynld1klannt veh-metti!er. bu nankor ki!?iler. Halbuki kime borcluydular

ZERDUST BOYLE DiYORDU 51 bu kendinden gec;i!?lerinin c;irpmmas1m ve sonsuz hazz1-n.1? Bedenlerine ve bu yeryiiziine.

Hastalara kar!?l !?efkatlidir Zerdu~t. Hakikaten, onla-rm teselli usu!lerine ve nankorliiklerine k1zmaz. Yeter ki

~ifa bulsunlar, galip gelsinler ve kendilerine daha iistiin bir beden yaratsmlar da!

Kuruntulanna muhabetle bakan ve geceyans1 Tann-smm mezan ci\l'arma gizlice sokulan $ifa bulmu$ birine de k1zmaz Zerdii$t: ama gi:iZYa/llarmda onun hala hastahk ve hasta bir bedei;i vard1r bence.

0 hayal kuranlar ve Tann - tutkunlan arasmda bir

52 ZERDV~T BOYLE DiYORDU

BEDENi HORGORENLER UZERiNE

Bedeni horgorenlere soylemek istiyorum soziimii. Ne yeniden ognmsinler, ne yeniden ogretsinler bana, ama sa-dece kendi bedenlerine veda etsinler - ve boylece sussun-lar.

Bedenim ben ve ruh - boyle der c;ocuk. Peki neden c;:ocuklar gibi konu~mamah?

Halbuki uyanm1~. bilen kimse der: Tamamiyle bede-nim ben. bundan ba$ka bir $ey degil; ruh ise beden i

ZERD0$T BOYLE DiYORDU 53 clerler adma. 0 senin bedeninde oturur, bederiindir o se-nin.

Bedenincie senin. sec;kin bilgeliginden daha

54 ZERDVST BOYLE DiYORDU

Onun ii;in k1z1yorsunuz hayata ve yeryilziine. Bilin

ZERDO~T BOYLE unvnv.., ~imdiyse s1rf faziletlerin var: ihtiraslarmdan dogdular onlar senin.

En yi.iksek gayeni bu ihtiraslarm bagrma yerle:

56 ZERDUST BOYLE DiYORDU

Ah! karJe$im, kendine iftira eden ve kendini hanc;er-Jiyen bir fazilet gormedin mi sen hie;?

lnsan a$1lmas1 laz1m bir $eydir: onun ic;in seveceksin faziletlerini : - c;iinku onlar yuziinden yok olacaksm. -

Zerdii$t bi:iyle diyordu.

UCUK BENiZLi SUCLU UZERiNE

Hayvan ba$ml egmeden oldurmek istemiyor musunuz, ey hakimler ve kurban edenler? Bakm, uc;uk benizli suc;Iu egdi ba!?mI : buyiik horgorme konu$uyor gozlerinden.

Benim ben'im a$1Imas1 gereken bir $eydir: benim ben'im buyiik horgoriilmesidir insanm bence : bovle diyor bu gozler.

En yiice amyd1 onun kendi hakkmda hiikiim verdigi an: yiiceimi$ olan, af?ag1hk haline donmesin yeniden!

Kendi elinden boylesine izhrap c;eken ic;in kurtulu$ yoktur, tez bir oliim olmad1kc;a.

Oldiirmeniz sizin, ey hakimler, merhamet olmalJ. inti-kam degil. Ve oldiiriirken, kendiniz hayat1 l:a.

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 57 eylem tasanm1 ise daha ba$ka bir 9ey. Sebep ve netice c;ark1 donmez aralarmda.

Bu uc;uk benizli adamm benzini solduran tasanmd1r. Eylemini i9lerken eyleminin dengi adamd1 : ama eylem i9-lendikten sonra dayanamad1 onun tasanmma.

Kendini art1k hep bir eylemin yap1c1s1 olarak goriiyor-du. Delilik derim ben buna : istisna, kaide olup c;1kti on-da.

Bir c;izgi biiyiiler tavugu; sm;Iunun indirdigi vuru!i da, biiyiiledi onun zavall1 akhm. Eylemden son r a k i cin-net derim buna ben.

Dinleyin, ey hakimler! Bir ba$ka cinnet daha vard1r : eylemden 6 n c e k i cinnettir bu da. Ah, yeterince inme-diniz siz derinliklerine bu ruhun!

$6:,Ie der k1zd haklm : Neden oldiirdii bu suc;lu?

:SS ZERDUST BOYLE DiYORDU

gm y1lanlar kangah, - onun ic;in kendi ba!jlanna c;ikarlar ve av ararlar dunyada.

Su zavalh bedene bakm ! lztlrabm1 ve hasretini c;ek-ligi !jeyi, kendine gore yorumlad1, - oldiirme arzusu ve b1-~ak mutluluguna duyulan hirs ile yorumlad1.

Simdi hasta dii!jenin ba!jma bugunun kotiiliigii olan kotiiliik gelir: kendine 1ztirap verenle 1ztlrap c;ektirmek ister. Ama b~ka c;aglar da vard1, ba!jka bir kotii de iyi de.

Bir zamanlar kotiiydii !jiiphe ve Kendi iradesi. 0 za-man hastalar dinsiz ve biiyiicii oldular: dinsiz ve biiyiicii olarak 1ztirap c;ektiler ve iztlrap c;ektirmek istediler.

Fakat bu sizin kulaklanmza girmez: iyi ki!jilerinizi incitirmi!j, boyle diyorsunuz bana. Arna sizin iyi ki!ji!eri-nizden bana ne!

iyi ki!jilerinizdeki bir c;ok !jey beni tiksindiriyor; ve gerc;ekten, onlarm kotiiliikleri degil! isterdim ki, yok olabt-lecekleri bir cinnetleri olsun, !jU uc;uk benizli suc;lu gibi!

Gerc;ekten, cinnetlerinin adma hakikat, yahut sadakat, ya da adalet denmesini isterdim : halbuki onlarm fazileti uzun ya!jamak ve miskin bir rahathk ic;inde ya!jamak ic;in-de ya!jamak ic;indir.

Ben nehir k1y1smda bir parmakhg1m: kav'nyabilen kavrasm beni! Arna koltuk degneginiz degilim ben. -

Zerdil$t boyle diyordu.

OKUMA VE YAZMA 0ZER1NE

Yaz1lm1!j !jeylerden ben rim. Kania yaz : goreceksin

Kolay degildir yabano haylaz okurlardan.

yalmz. kanla yaz1lm1!j1 seve-ki kan, ruhtur. kam anlamak : nefret ederim

ZERDU~T BOYLE DiYORDU 59 Okuru tamyan, ba!j~a bir !jey yazmaz art1k okur ii;ln.

Bir okurlar yiizy1h daha gei;sin, - ve ruhun kendisi ko-ku!jacak.

Herkesin okuma ogrenebilmesi, zamanla yalmz yaz-may1 degil, dil$iinmeyi de berbad eder.

Bir zamanlar rub Tannyd1, sonra insanla!itl, 'iimdiyse y1gmla'i1yor hatta.

Kania ve ozdeyi~lerle yazan, okunmak degil, ezber-lenmek ister.

Daglarda en k1sa yo! zirveden zirveyedir: ama bunun ic;:in uzun bacaklann olmak gerek. Ozdeyi!jler, zirveler ol-mah :ve kendilerine soz soylenen ki$iler, !event olmah-lar.

Hava hafif ve berrak, tehlike yakm ve ruh neifeli bir muziplikle dolu: iyi uyar bunlar birbirine.

Cinler isterim ben etraf1mda. cesurum c;ilnkii ben. Ha-yaletleri ka

60 ZERD0$T BOYLE DiYORDU ym siz de! Bizier hepimiz, yuk c;eken mukemmel erkek ve di$i e'lekleriz!

Dzerindeki bir c;ig damlasiyle titriyen giil goncasiyle nemiz var bizim mil$terek?

Dogru : severiz biz hayat1, ama ya$am1ya ah'lm1~ ol-mam1zdan degil, sevmiye all$IDI~ oldugumuzdan.

Daima bir az delilik vardir sevgide. Arna delilikte de bir az ak1lhhk vardir daima.

Ve bana, hayat1 seven bana 6yle ge!iyor ki, kelebek-ler, sabun k6pilkleri ve bunlara benziyen daha ne varsa insanlar arasmda, onlard1r mutlulugu en iyi bilenler.

Bu hafif, oynak, narin, canh minicik ruhlarm uc;u~tugunu gormek - gozlerini ya$artir bu Zerdii$t'iin ve tur-kiiler s6yletir ona.

Raks etmesini bilen bir Tannya ancak inamrd1m ben.

Ve btin iblisimi g6rdugiim zaman. onu ciddi, titiz, de-rin ve agirba$h buldum: agirllgm ruhuydu o, - her $6Y ondan 6Liiru du~er.

Hiddetle degil, giilmekle 6ldiiriir ki~i. Haydi 6ldiirelim agirhgm ruhunu!

Yiiriimeyi 6grendim ben : o zamandan beri ko$turu-rum kemlimi. Uc;may1 6grendim ben: o zamandan beri lnm1ldam.:tm ic;in itilmem gerekmez.

Hafifim arhk, uc;anm art1k, kendimi artik ben kendi alt1mda g6riiriim, bir tann raks eder art1k ic;imde.

Zerdii$t boyle diyordu.

DAGBASINDAKi AGA

ZERDO~T BOYLE DiYORDU 61 da bir agaca yaslanarak oturmus ve yorgun bak1!?larla vadiyi siizerken buldu o delikanhy1. Zerdiist, delikanlmm yaslanarak oturdugu agaca dolad1 kolunu ve soy le dedi:

Ellerimle sarsmak isteseydim bu agac1 ,sarsamaz-d1m.

Arna gozle gormedigimiz riizgar, onu istedigi gibi kiv-rand1nr ve eger. Goriinmiyen eller eger ve k1vrand1nr bizi en i;ok.

Bunun iizerine delikanh, sa!?km bir halde ayaga kalktI ve dedi: Zerdilst'ii i~itiyorum, ben de onu dil~ilniiyordum tam simdi! Zerdilst cevap verdi:

Neye korkuyorsun 6yleyse? - Agai; ii;in neyse olan, msan ii;in de aym.

Ne kadar i;ok isterse yiikseklere ve 1s1ga i;1km1ya, o kadar kuv:vetle dalm1ya i;abalar k6kleri topraga, asag1lara, karanhga, derinlige - k6tillilge.

Evet, kotilliige! diye bag1rd1 delikanh. Nas1l oldu da ke~fettin ruhumu c;en?

Zerdilst gillilmsedi ve dedi: Nice ruhlar kesfedilmiye-cek hit; bir zaman, megerki onlan once icad ede insan.

Evet. kotillilge! diye bagird1 delikanh bir daha. Dogru soyledin, Zerdilst. Yiikseklere i;1kmak istiyeli

beri, giivenim kalmad1 artlk kendime, kimsenin de giive-ni kalmad1 b1ma artik - nas1! oldu bu?

Pek i;abuk degisiyorum: bugilnilm, dilnilmii yalanh-yor .Merdivenleri i;1karken basamaklan athyorum s1k s1k, - hit; bir basamak affetmiyor beni bundan 6tilril.

Yukardayken, yalmz buluyorum kendimi hep. Kimse konusmuyor benimle, yalmzhgm ayaz1 titretiyor beni. Ne anyorum yilkseklerde?

Horg6rmemle hasretim birlikte bilyilyorlar; ne kadar i;ok yilksege i;1karsam ,o kadar i;ok horgorilyorum yilkse-ieni. Ne anyor yiikseklerde?


Nas1l utamyorum yiikselmemden ve sendelememden! Nas1l alay ediyorum !.'oluk soluga kali$1mla! Nas1l nefret ediyorum uc;andan! Ne kadar yorgunum yiikseklerde!

Burada sustu delikanh. Zerdii$t, yanmda durduklan agaca bakt1, bakti da ~oyle dedi:

Yapayalmz duruyor bu agac; $U dagba$mda; insanla hayvanm epey iistiinde yeti$ffii$.

Ve konu$mak isteseydi eger, kimse bulunm1yacakt1 kendisini anhyacak : oylesine yiikselmi$.

Simdi bekler, bekler, - neyi bekler? Bulutlann durdu-gu yere pek yakm oturur : ilk $im$egi mi bekler acep?

Zerdii$t bunlan dediginde, elini kolunu $iddetli $id-rietli sall1yarak, delika.nh bag1rd1 : Evet. Zerdii$t, dogruyu soyliiyorsun sen. Mahv1m1 arzulam1$ oldum ben yiiksek-leri istedigimde, bekledigim $im$ek de sensin! Bak, sen aram1zda goriineli neyim ben? Seni k 1 ska nm am d 1 r beni y1kan!. - Boyle dedi delikanh ve aCJ ac1 aglad1. Zer-dii!?t ise kolLmu beline dolad1 ve gotiirdii onu.

Bir miiddet beraber yiiriidiikten sonra, $6yle konu$ml-ya ba$lad1 Zerdii$t:

Yuregim parc;alamyor. Gozlerin, s6zlerinden daha iyi unlat1yor bana ic;inde bulundugun tehlikeyi.

Hiir degilsin sen heniiz, hala hiirriyeti a r 1 yo rs u n sen. Pek uykusuz birakm1$ seni araman ve pek uyamk.

Ac;1k yiik.seklikleri arzuluyorsun, y1Jd1zlara susam11? g6n!Un. Arna kotii ic;giidiilerin de susam1$ hiirriyete.

Azgm kopeklerin serbest olmay1 isterler; ruhun, bii-tiin zmdan kap1lanm ac;m1ya ugrafiirken, mahzenlerinde onlar sevinc;le havhyorlar.

Benim goziimde sen hala, zihninde serbestligi tasar-!Jyan bir mahpussun : ah, kurnaz olur b6yle mahpuslarm gonulleri, ama hilekar ve kotii de olur.

ZERDUST BOYLE DiYORDU

Hi.ir!Ugi.ine kavm~ffiU$ ruh bile kendisini saf k1lm1ya muhtac; heni.iz. Zmda.ndan epey iz ve ki.if mevcuttur hala ic;inde : gozlerinin safla$mas1 gerektir hala.

Evet, biliyorum kar$1la$hgm tehlikeyi. Fakat sevgim ve umidim ba$J ic;in yalvannm sana: sevginle umidini bir kenara atma!

Kendini sen asil hissediyorsun hala, ba$kalan da asil buluyorlar hala seni, sana kin baghyanlar, kem gozle ba-kanlar da. Bil ki, herkesin yolu i.istiinde bir asil ki$i di-kilrni$ durur.

iyilerin de yollan usti.inde bir asil ki$i durur dikilmi$: ve iyi derlerken bile ona, ortadan kaldirmak ic;in onu oy-le derler.

Yeni bir $eY yaratmak ister asil ki$i ve yeni bir fazi-let. Ekiyi isterler iyiler ve eskinin korunmasm1.

Arna tehlike, asil ki$inin iyi bir ki$i olmas1 degil, bir yiizsi.iz, bir alayc1, bir y1k1c1 olmasmda.

Ah! En yi.iksek umutlanm yitirmi$ asil ki$iler tamd1m ben. Ve sonradan onlar bi.iti.in yuksek umutlara iftira etti-~er.

0 gi.in bugi.indi.ir hayas1zca ya$ad1lar gec;ici zevkler lc;inde ve giindelik omiirlerinden ote hemen hi

64 ZERD0$T BOYLE DiYORDU

OLOM V AiZLERi UZERiNE

Olum vaizleri vardir: ve yeryuzu, hayattan el c;:ekme-leri vaaz edilecek ki!Jilerle dolu.

Luzumsuz ki!?iierle dolu yeryuzii, bu fazla ki!Jilerle fe-satla~mI!J hayat. Ebedi Hayat la ayart1hp c;:ekilsinler bari bu hayattan!

Sanlar diyorlar oliim vaizlerine, yahut karalar. Arna onlan ba~ka renklerde de gostermek isterim ben sizlere.

i!?te ic;:lerinde yirt1c1 hayvan ta!Jiyan, !Jehvet ya da nef-sine ezadan gayn sec;:ecekleri yol olm1yan korkunc;: ki!Jiler. ~ehvetleri bile onlann nefse ezadir.

Henuz insan bile olmam1"?iardir, bu korku111; ki~iler : vaaz etsinler de yuz c;:evirmeyi hayattan ,kendileri goc;:sun-ler!

i~te ruhu veremliler: daha dogmadan ba!Jlarlar olme-ye ve bezginlik ile feragat ogretilerine hasret c;:ekerler.

Severek isterler olmeyi, bizim de uygun bulmam1z ge-rek onlann bu arzularm1! Bu oliileri uyand1rmaktan ve bu canh labutlara zarar vermekten sakmahm!

Bir hasta, yahut bir ihtiyar, ya da bir ceset c;:1ktJ m1 kar~1lanna, - deyiverirler hemen: Ne bo~ hayat!

Bo~ olan halbuki kendileri ve varhgm yalmz bir yu-ziinu goren gozleridir.

Koyu huzne biiriinmii? ve oliim getirecek kuc;:uk tesa-duflere istekli : boyle beklerler i~te ve di~lerini s1karlar.

Ya da: kap1verirler ~ekerlemelerini ve alay ederler boylece kendi c;:ocuklariyle : hayatlarmm saman c;:opiine tutunurlar ve alay eden saman c;:opiine tutunmalariyle.

$6yle der onlarm bilgeligi: Sag kalan delidir; ama o

ZERDU$T BOYLE Di YORDU 65 kadar deliyiz i~te biz de! Ve en biiyiik delilik de bu za-ten hayatta!

Hayat sadece 1zt1rapt1r - boyle derler digerleri ve yalan degil soyledikleri : siz ken din i z bakm oyleyse bitmiye! Sadece 1zhrap olan hayat1 bitirmiye bakm oyley-se!

Faziletinizin ogretisi de ~u olsun : Kendini sen kendin oldiireceksin! Sen kenclin kendinden kac;:1p kurtulacaksm!

$ehvet gilnahtlr, - boyle derler oliim vaaz edenler-den baz1lan, - c;:ekilelim bir yana ve c;:ocuk yapm1yahm!

Dogum zahmetlidir, - derler digerleri - ne diye. do-gurmall hala? Dilnyaya s1rf bahts1zlar getirdikten sonra! Bunlar d;1 olum vaizleridir.

Merhamet gerek, - boyle derler ilc;:ilnciller. Alm neyim varsa! Neysem ben aim! Boylece daha az baglam-nm hayata!

Tam Jnf!.rhametli olsayd1lar, hayattan bezdirirlerdi kom~ulanm. Kotii olmak, - bu olurdu i~te onlann gerc;:ek iyiligi.

Lakin onlar kurtulmak istiyorlar hayattan : zincirle-riyle ve hediyeleriyle ba~ks,lanm daha s1k1 baghyorlar-

m1~ hayata, umurlannda m1! Ve, ya sizler, hayatlan amans1z bir c;:aba ve huzur-

suzluk olan sizler, iyice usanmadm1z m1 hayattan? Tam er-gin degil misiniz oliim vaaz1 ic;:in?

Hepiniz ey, amans1z c;:abay1 ve h1zhy1, yeniyi ve yaban-c1y1 seven sizler, - kendinize pek katlanam1yorsunuz; gay-retiniz kac;:1~llr, kendinizi unutma iradesidir.

Daha c;:ok inansaydm1z hayata, kendinizi daha az ve-rirdiniz ic;:inde bulunulan ana. Arna beklemek ic;:in, yeter-li cevher yok ic;:inizde, - tenbellik ic;:in de!

Her tarafta c;:mhyor sesleri olilmil vaaz edenlerin; ve F. 5

66 ZERDO~T BOYLE DiYORDU yeryiizii, kendilerine oliim vaaz edilmesi gerekenlerle do-lu.

Ya da Ebedi Hayat: hepsi bir bence, yeter ki tez go-c;up gideler! -

Zerdii!jt boyle diy~1rdu.

SAVA~ VE SA V A~

ZERD0$T BOYLE DiYORDU 67 Size i$i degil, sava$may1 ogiitlerim. Ban$! degil, zafe-

ri ogiitlerim size. 1$iniz bir sava$, ban$1mz bir zafer olsun!. Itl$i. okla yay1 olunca ancak susar ve siikm oturabi-'

!ir: yoksa gevezelik ve kavga eder. Varsm ban$m1z bir zafer olsun !

Sava$1 bile kuts1yan .iyi bir dava m1 diyorsunuz? Beu size derim: 1yi bir' sava$tir her davay1 kuts1yan.

Sava:;la cesaret, kom$U sevgisinden daha biiyiik $ey-ler ba$armH~tir. Merhametiniz degil, yigitliginiz kurtarmI$-tir bugune dek-

68 ZERDU$T BOYLE DiYORDU olsun : en yiiksek iimidiniz de en yiiksek dii$iincesi olsun hayatm!

En yiiksek dii$iincenizi ise ben emretmeliyim size, - o da $Udur : insan a1lmas1 gereken bir !jeydir.

Boyle Ya!lSYm itaat ve sava$ hayatm1z1! Ve ehemmi: yeti var uzun omriin! Hangi sava$CI diler ki esirgesin!

Esirgemem sizi ben, ben sizi ta goniilden severim, sa-va$taki karde$lerim benim!

Zerdil~t boyle diyordu.

YENt PUT UZER1NE

Baz1 yerlerde hala milletler ve siiriller mevcut, ama bizde yoktur karde$lerim: burada devletler vardir.

Devlet mi? 0 da ne? Peki! Kulak verin $imdi bana, zira size ben milletlerin olumiinden bahsedecegim.

Butiln soguk canavarlarm en soguguna devlet denir. Soguk soguk ta yalan soyler o; ve $U yalan siiriinerek c1-kar agzmdan : Ben. devlet. millet'im ben.

Yalan! Yarat1c1larch milletleri yaratanlar, ve iistlerine onlarm bir iman bir sevgi asanlar : boylece hizmet ettiler onlar hayata.

Y1k1cllard1r, buncalara tuzaklar kuranlar ve bunlara devlet diyenler: iistlerine onlarm bir k1hc ve yiiz arzu asarlar.

Nerde hala millet varsa, orda devlet anla$1lmaz; kem goz gibi, torelere ve yasalara ka~1 i$lenmi$ bir giinah gi-bi nefret ed1lir ondan.

$u i~clreti veririm ben size : her millet kendi iyilik ve kotillilk dilini konU$Ur : anlamaz bunu kom$U. Torelerinde ve yasalannda oldugunca dilini yaratm1$hr o kendine.

Ama devlet bl.itiln iyilik ve kotiiliik dilleriyle yalan

ZERDO~T BOYLE DiYORDU 69 soy!er her ne derse yaJan der, - ve her nesi varsa c;alma-dlr.

Onda her ljey sahtedir; c;ahnmuii diljlerle 1s1nr bu 1s1r-gan. Jc;indeki uzuvlan bile sahte onun.

iyilik ve kotiih1k dillerinin kanlj1khg1: devletin alameti olarak b~ iljareti veririm ben size. Hakikatte, Oliim irade-&ini ~osterir 1lu iljaret! Ohim vaizlerini c;agmr o hakikat-te!

Liizumundan faz!a insan doguyor: liizumsuzlar ic;in icad edilmiljtir devlet!

Bakm, nasil tathhkla c;ekiyor kendine devlet bu lii-z.umsuzlan! Nasll yalamadan yutuyor onlan ve c;igneyip gevilj getiriyor! .

Yer;-:izunde benden biiyiik bir ljey yoktur: diizenli-yen parmag1y1m ben Tannnm - boyle kiikrer o canavar. Ve yalmz uzun kulakhlarla k1sa gorii'lliiler degildir diz 1;okenler!

Ah, size bile flSlldar, ey ulu ruhlar, karanhk yalanla-rin1 ol Ah, kcndilerini harcamay1 seven zengin goniilhlle-ri bulup c;1kanr ol

Evet, slzl bile bulup c;1kanr o, siz eski tanny1 yenen-ieri I Yorgun diiljtiiniiz siz savaljtan, yorgunlugunuz ljimdi yen! puta yanyor!

Kahramanlar ve ljerefli kiljiler dizmek ister etrafma o, yeni put! lyi vicdanlarm guneljinde 1smmay1 sever o, - bu !.oguk canavar!

Her 'ley! verir size bu yeni put, kendisine tapar-samz ljayet: faziletinizin panltismt ve magrur gozlerini-zin bak1lj1m boylece satm ahr.

Yem diye kullamr sizi, liizumsuzlan ayartmada! Evet, bir cehenneln marifeti uydurulmuljtur burda, tannsal lje-reflerin siislii kolju tak1m1 ic;inde ljmgtrdtyan bir oliim at1!

Fvet. bir c;oklan ic;in bir Olum bulunmw;tur burda,

70 ZERDU$T BOYLE DiYORDU kendini hayat gibi over: dogrusu, candan bir hizmet bil-tl.in olilm vaizlerine!

Devlet derim ben ona, herkesin zehir ii;:tigi yere, iyi-lerin de kotillerin de : devlet, herkesin kendini kaybettigi yer. iyilerin de kotillerin de: devlet, herkesin yava$ yava$ 1ntihanna hayat denen yer.

$u liizumsuzlara bir bakm! Meydana yeni bir $eY ge-tirenlerin eserlerini ve bilgelerin hazinelerini i;:alarlar : Kiiltiir derler i;:ald1klanna, - ve her $ey maraz ve musibet gelir onlara!

Bir bakm !ju liizumsuzlara! Her zaman hastadir onlar; safralanm kusarlar ve gazete derler buna. Birbirlerini yutarlar ve kendilerini bile hazmedemezler.

$u liizumsuzlara bir bakm! Servet edinirler ve bunun-ia ziigiirtle!jirler. iktidar isterler ve her !jeyden once de iktidar mamvelasm1, bol paray1, - bu iktidars1zlar!

Tirmam$lanna bakm $U i;:evik maymunlann! Birbiri-nin sirtma binerek tirmamrlar. boylece bali;:1ga ve ui;:uru-ma siirii~lerler birbir!Prini.

Tahta eri!jmel

ZERDUf;T BOYLE DiYORDU 71

~ekilin yolu iistiinden bu pis kokunun! Uzakla~u1 bu insan kurbanlannm bugusundan!

Ulu ruhlar ii;:in yeryiizii heniiz a91k duruyor. Yalmzlar ve yalmz Qiftler iQin, etrafmda sakin denizlerin kokusu esen nice yerler heniiz bo$ duruyor.

Hur bir hayat heniiz a91k duruyor ulu ruhlar i9in. Hakikaten, aza sahip olamn kullugu az olur: ovgiiler ol-sun kiiQiik fakirlige!

Orda, devletin bittigi yerde, orda ba!jlar liizumsuz ol-m1yan insan: orda ba$lar tiirkiisii liizumlu ki$ilerin, o e$-siz ve benzersiz nagme.

Oraya, devletin b i t ti g i yere - oraya bakm, kar-;. deslerim! Gi:irmiiyor musunuz g9kkusagm1 ve kOpriilerini Dsti.ininsanm? -

Zerdii$t bOyle diyordu.

PAZAR YERiNDEKi SiNEKLER UZERiNE

KaQ, dostum, yalmzhgma! Biiyi.ik adamlann giiriiltii-siinden sersemlemi!j ve kiii;:iiklerin igneleriyle de delik de-$ik olmu$ gdriiyorum seni.

Ormanla kaya pek iyi bilirler nas1l susulacagm1 se-ninle? 0 sevdigin agaca benze sen yine, o dallan geni$ agaca: sessiz ve dinlercesine sarkar o, denizin i.istiine.

Yalmzhgm bittigi yerde, pazar yeri ba$lar; pazar ye-rinin ba!jlad1g1 yerde de bi.iyiik oyuncularm !';amatas1 ve zehirli sineklerin v1z!ltis1 ba!}lar.

Di.inyada en iyi !jeyler bile k1ymetsizdir, bir gOstere-ni olmazsa : bu gOstericilere halk biiyiik adam der.

Pek anlamaz halk biiyiikten, yani : yaratlc1hktan. Arna biiyiik !jeylerin bi.itiin gQstericilerinden ve oyuncula-nndan zevklenir.


Yeni k1ymetler y:iratanlar etrafmda doner diinya: -goriinmeden doner. Arna oyuncularm etrafmda doner halk ve 11an: boyiedir diinyanm gidiijh.

Ruh vardir oyuncuda, fakat ruhun vicdam yoktur pek. En i;:ok inandird1g1 $eye inamr o daima, - k e n d i n e inand11"d1g1!

Yann yeni bir inani;: edinir, obiirgiin daha da bir ye-nisini. K1vrak zekas1 vardir, halk gibi, ve hercai mizac1.

Devirmek, - onca bu: 1spatlamak dernek. (:Ildirtmak, bu onca: ikna demek. Kan ise, delillerin en iyisi onca.

Yalmz hassas kulaklara s1zan bir geri;:ege, yalan ve hii;: cler o. Hakikaten, diinyada biiyiik velvele koparan tannlara inamr o ancak!

$atafatl1 soytanlarla doludur pazar yeri, - ve halk oviiniir biiyiik adarnlanyla! Bunlar, anm efendileridir on-ca.

Arna an s1k111tinr onlan : onlar da seni s1k1ijt1nrlar. Ve senden Evet ya da Hayir isterler. Yaz1k, lehinde olma ile aleyhinde olma arasma m1 koymak istiyorsun sen is-kemleni?

Bu zorbalan ve s1k1st1nc1 ki11ileri k1skanma, ey haki-kat a$1g1! Zorbanm koh.ma hie bir zaman as1lmam1$tir hakikat.

Bu tez canhlar yiiziinden, don giivenligine : ki$i ancak pazar yecinde ugrar baskma, Evet mi? ya da Hayir m1? ile.

A,irdir duyu11u bl.itiin derin pmarlarm: derinliklerine :.1 e y i n dii$tiigiinii bilmek ii;:in uzun zaman beklemeleri gerekir.

Pazar yerinden ve $6hretten uzakta olU$Ur biitiin bii-yiik ~eyler: pazar yerinden ve $6hretten uzakta kalm1$-lardir dairna yeni k1ymetler yaratanlar.

Kai;:, doc;tum, yalmzhgma: goriiyorum ki zehirli sinek-

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 73 Ier sokmui? her yerini. Ri.izgann sert ve yaman estigi ye-re kac;!

Yaln1zhgma kac;! Ki.ic;iik ve acmacak ki~ilere sen pek yakm ya'?adm. Gi:iri.inmez intikamlarmdan kac;: onlarm! Sana kar&1 onlar intikamdan bai?ka bir i?Y degillerdir.

El kaldrrma arhk onlara! Say1s1zdrr onlar, ve senin na-sibin sineklik olmak degildir.

SayISlzd;r bu kiic;:iik ve acmacak ki'?iler ;nice magrur binalarm mahvma sebep olmu!1tur y

74 ZERDU~T BOYLE DiYORDU C::ok defa da ~irin gosterirler sana kendilerini. Arna

bu olmu~tur daima korkaklann kurnazl!g1. Evet, kurnaz olurlar kurkaklar!

Dar ruhlariyle seni

ZERDU$T BOYLE DtYORDU 75

NAMUS UZERlNE

Sevenm ormam. $ehirlerde ya~amak kotu: oralarda ~ehvet d(i~kiinu pek

76 ZERDU$T BOYLE DiYORDU Namusu gui;: bulan, vazgei;:irilmeli bundan: cehenneme

gotliren yol olmasm diye, - yani i;:irkefe ve gonul azgmh-gma.

Kirli ~eylerden mi bahsediyorum? Bu degil bence be-teri.

Geri;:ek sulanna, kirli oldugu zaman degil, s1g oldugu zaman girmek istemez akh eren ki!?i.

Hakikaten, tUmuyle namuslu olanlar vardir : bunlar yufka yureklidirler, sizden daha sevimli ve daha i;:ok gu-!erler.

N

ZERDUST BOYLE DiYORDU 77 Ve

78 ZERDU~T BOYLE DiYORDU lansm; uzerinde sen bu kabugun bir di$ k1rmahsm. Boyle-ce lezzetlenir ve tatllla$ir o.

Dostun ii;:in sen temiz hava ve yalmzhk ve ekmek ve deva mlSln? Niceleri kendi zincirlerini i;:ozemezler de ,dost-larmm azati;:1s1d1rlar.

Kole misin? Oyleyse dost olamazsm: Zorba m1sm? Oyleyse dost edinemezsin.

Koleyle zorba pek uzun zaman gizlenmi$tir kadmda. Onun ii;:in kadm hala yeterli degildir dostluga: yalmz a$kI bilir o.

Kadmm 8$kmda sevmedigi her $eye kar$I insafs1zhk ve korl'iik vardir. Kadmm bilini;:li a$kmda bile, I$1gm ya-m s1ra, daima umulmazhk, $im$ek ve gece vardir hala.

Kadm hala yeterli degildir dostluga: kediler ve ku$lar-dir kadmlar daha hala. Ya da, olsa olsa, inekler.

Kadm Mia yeterli degildir dostluga. Arna, soyleyin ba-na ,ey erkekler, hanginiz yeterlisiniz dostluga?

Yaz1k sizin ziigiirtliig'iiniize, ey erkekler, ve ruh cim-riliginize! Dostunuza verdiginiz kadanm sizin, d'ii$mamma veririm ben. ziigurtle$mem de hem.

Arkada~hk var: dostluk olayd1! Zerdii$t boyle diyordu.

BiNBiR GA YE UZERiNE

Nice ulkeler ve nice milletler gordii Zerd'ii$t: nice mil-letlere gore iyi ile kotii nedir, o boylece anlad1. tyi ile kotii-den daha biiyuk bir guce rastlamad1 Zerdii$t yeryiizunde.

Hii;: bir millet, once deger!endirmeden, ya$ayamaz; ama varhgm1 korumak isterse, kom$usu gibi degerlendir-memesi gerekir.

Bir milletin iyi sayd1g1 bir i;:ok $eyi, diger bir millet

ZERDU!;iT BOYLE DiYORDU 79'

kiir;:ukliik ve dii$iikliik say1yordu: boyle gordiim ben. Bur-da kotii denen pek r;:ok !jeyin, ba$ka yerde erguvani !jeref-lerle siislendigini gordiim.

Kom!ju kom!juyu anlam1yordu hir;: bir zaman: kom!ju-sunun deliligine ve kotiiliigiine !ja!j1yordu ruhu hep.

Her milletin iistiinde bir iyiler levhas1 as1hd1r. 1$10' bakm, zaferlerinin levhas1d1r bu onlarm. Bakm i!jte, onlar-daki kudret iradesinin sesidir bu.

bvgiiye degerdir, giir;: sayd1klan !jey ;pek gerekli ve-giir;: olana iyi derler; ve en biiyiik s1kmtidan kurtaram, ~siz ve en giir;: olam, - kutsal d1ye overler.

Onlara hiikmettiren ve zafer kazandiran ve panlda-tan, kom$ulanm y1ldiran ve k1skandiran !jey: onlarca bu en yiice ve en ba$ta gelen say1hr, her !jeyin olr;:iisii ve ma--nas1 say1hr.

Gerr;:ekten, karde$im, bir milletin ihtiyacm1, toprag1mr gogiinii ve kom!jusunci bilirsen eger, o zaman anlarsm za-ferlerinin kanununu ve neden bu merdivenle umuduna tir-mand1g1m.

Dairna onde gelmelisin ve ba$kalanm ger;:melisin: k1s-kanc gijnliin kimseyi sevmemeli, dosttan gaYrI+ - Yunaiili"-mn ruhunu titretirdi bu: boyle yiiriidii o biiyiikliik yolun-da.

Dogruyu soylemek ve yayla oku kullanmakta usta ol-mak - hem sevimli hem r;:etin gelirdi bu, bana ad1m1 ve-ren millete - bana hem sevimli hem r;:etin gelen ad1.

Ata ile anay1 saymak ve canii goniilden onlann ar-zulanm yerir.e getirmek, - bu zafer levhasm1 astJ iistiine bir ba~ka millet ve bununla kudretli ve ebedi oldu.

Sadik ol'l1ak ve sadakat ugruna kotii ve tehlikeli hal-lerde bile !jerenen ve kandan olmay1 gaze almak, - bunu ogreterek kendine ba!jka bir millet kendini yendi, ve ye-

80 ZERD0$T BOYLE DiYORDU nerken boyle kendini, biiyiik umutlara gebe kald1, agir-latL

Gen;;ekten, her tiirlii iyi ve kotiilerini insanlar kendi-leri vermilerdir kendilerine. Ger9ekten, onlan almad1lar, bulr.-1ad1lar onlan, gokten bir ses gibi inmedi onlar ken-dilerine.

Korumak i9in kendini deger bi9ti insan once eyaya, -o yaratti once manasm1 eyanm, insanca manay1! Bunun i9in kendine insalan der, yani: degerlendiren.

Degerlendirmek, yaratmaktir: i$itin, ey yaratic1lar! Degerlendirmenin kendisi, biltiin degerlendiri!mi eylerin hazinesi ve cevheridir.

Degerlendirrneyle ancak deger var olur: degerlendirme olmasayd1, varltk cevizi koflairdi. Ey yaratic1lar. iitin1

Degerlerin degirnesi, - yarat1c1Iann degi$mesidir bu. Yaratic1 olmas1 gereken, y1kar her zaman.

Once milletlerdi yaratlctlar, son zamanlarda

ZERDUST BOYLE DiYORDU 81

Gen;:-3k, bir canavardir bu ovme ve yerme giicii. Soyle-yin bana. kim hakkmdan gelecek bu canavarm ,ey kar-

de~ler? Soyleyin, kim bu hayvanm boynuna boyundur_uk vuracak?

Bin gaye vard1 imdiye dek, bin millet oldugundan. Ancak bin boyuna vurulacak boyunduruk eksik heniiz, o tek gaye eksik. _Qiuesi yok heniiz insanllgm.

Arna s,oyleyin bana, karde9lerirna insanllgm gayesi yoksa heniiz, yok degil midir, - henilz insanl1gm kendisi ~de? -

KOMSU SEVGiSi UZERINE

Kom~unuzun etrafma ii!?Uiir ve giizel sozler bulur-sunuz onun i

82 ZERD0$T BOYLE DiYORDU Tahammi.il edemezsiniz kendinize ve kendinizi yete-

rince sevemezsiniz: imdi komunuzu sevgiye ayartmak ve yanh1yle onun silslemek istersiniz kendinizi.

Hi.;: bir yakmm1za ve onlarm kom$Ularma tahammiil etmez olsaydm1z keke; dostunuzu ve takm gonlilnii dos-tunuzun kendi kendinizden yarat1rdm1z o zaman.

Bir ahit 9agmrsm1z iyi eyler soylemek isteyince kendiniz i.;:in; ve onu hakk1mzda iyi eyler diliinmeye ayarttm1z m1, siz de iyi eyler dii$ilnilrsiinilz kendiniz i.;:in.

Yalan soyliyen, bildigine aykm konuan degildir yal-mz, bilmedigine aykm konuan daha 9ok yalan soyler. Ve boyle soz edersiniz kendinizden ili$kilerinizde, ve kom-!?Unuzu aldahrsm1z kendinizle.

$6yle der deli: insanlarla ili$ki bozar ki$iligi, hele ki$ilik yoksa.

Kimi kendisini arad1g1 i.;:in gider kom$usuna, kimi de, kendisini kaybetmek istediginden. Kotii sevmeniz kendi-nizi zmdan eder size yalmzhg1.

En uzaktakilerdir, yakmlanmza sevginizi odeyen; v~ be$iniz bir araya geldiniz mi, daima bir altmcmm olme-si gerek.

Bayramlann1z1 da sevmein ben sizin: pek .;:ok oyuncu gordilm orda, ve seyirciler de 9ok kez oyuncular gibi dav-ramyorlard1.

Kom~uyu degil, dostu ogretiyorum ben size. Yeryilzil-niin bayram1 olsun size dost ve Dstilninsanm hissedilmesi onceden.

Size ben dostu ve onun ta$kLA gonlilnil ogretiyorum. !ma insan, ta$km goniillerce sevilmeyi istiyorsa, slinger olmay1 bilmelidir.

Kendisinde dilnyamn tamamlanm1$ durdugu. 1ymm bir zarf1 olan dostu ogretiyorum size, - daima hediye ede-cek tamamlanm1$ bir diinyas1 olan, yarat1c1 dostu.

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 83 Ve or1un ic;:in diinya nas1l ac;:1hp serildiyse, halka hal-

ka toplamr yine onun ic;:in, iyinin kotilden olu$umu gibi, gayenin tesadiiften olu$umu gibi.

Varsm gelecek ve en uzak, bugilnilniln sebebi olsun : dostunda sen Dstilninsam sebebin olarak seveceksin.

Karde$lerim, kom$u sevgisini sahk vermem ben size, -size ben en uzag1 sevmeyi sahk veririm! -


YARA TICININ YOLU UZER1NE

Yalmzhga c;:ekilmek mi istersin, karde$im? Kendine varan yolu aramak m1 istersin? Biraz daha oyalan da din-le beni.

Anyan kendisi kolayca kaybolabilir. Her tilrlil yalmz hk suc;:tur: boyle der silrii. Ve uzun zaman sen siiriiden-din.

Siirii::iiin sesi daha yans1yacak sende. Ve sen desen : Benim ortak vicdamm yok art1k sizinle, bir $ikayet ve 1stirap olacak bu.

Bakm, aym vicdan dogurdu bu 1stirab1: ve son panl-t1s1 o vicdamn senin kederinde yamyor hala.

Ama sen kederinin yolunu, yani kendine varan yolu mu yiiriimek istersin? Oyleyse goster bana buna hakkm ve kudretin oldugunu!

Yeni bir kudret yeni bir hak m1sm sen? Bir ilk hareket misin? Kendi kendine donen bir c;:ark mlSln? Y1ld1zlan da zcrlayabilir misin sen kendi etrafmda donmeye?

Ah! byle c;:ok ki yilcelikler ic;:in h1rs! Oyle c;:ok ki c;:ir-pfm$Ian muhterislerin! Ac;: gozliiniin ve muhterisin biri olmad1gm1 gostu bana !

Ah! :


Hi.i.r mil diyorsun kendine? Hakim fikrini i$itmek is-terdim ben &enin, bir boyunduruktan kurtuldugunu degil.

Boyunduruktan kurtulmaya I a y 1 k biri misin sen? Ko-leliklerini atarken, niceleri, son k1ymetlerini de att1lar .

Ne 'den hiir? Zerdii$t'e ne bundan? Ac;;1kc;;a ama goz-lerin soylesin bana: 11 e 'ye hiir?

Kendi kotiin ile iyini edinebilir misin sen kendine ve bir kanun olarak kendi iradeni asabilir misin kendi ustii-ne? Kendi kendinin yarg1c1 olabilir misin, ve kendi kanu-nunun intikamc1s1?

Korkunc;;, kendi kanununun yarg1c1 ve intikamc1s1 ile yalmz kal.mak. Bir y1ld1z boyle firlatIIIr i$te 1ss1z fezaya ve yalmzhgm buzlu soluguna.

Bugi.i.n muztaripsin heniiz kalabahktan, ey tek adam : tam daha cesaretin bugiin, ve umutlarm.

Arna bi!" gun yalmzhk seni bezdirecek, iraden egilecek bir gun ve cesaretin k1nlacak. Haykiracaksm bir gun : Ben yalmz1m!

Bir gun yuksekligini gormiyeceksin art1k, alc;;akhgm1 1se pek yakmdan goreceksin; kendi yuceligin korkutacak seni bir hayalet gibi. Haykiracaksm bir gun: Her $eY sah-te!

Yalmz1 oldiirmek istiyen hisler vard1r; ba$aramazlars:i eger, kendileri olmeliler! Arna buna senin yeter mi gii-ciin, - kalil olm1ya?

Karde$im, horgorme kelimesinin ne oldugunu bilir misin? Ve aclaletinin, seni horgorenlere kar$1 adil olma-nm azab1m?

Ba$ka tiirlu dii$iinmeleri ic;;in hakkmda, nicelerini zor-larsm ;bunu pahahya ma! ederler sana. Onlara yakla$tin, ama gec;;ip gittin yanlarmdan: bunun ic;;in seni affetmezler hie;; bir Z!"tman.

Sen onlann otesine gec;;ersin: fakat sen yukseldikc;;e,

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 85 daha kuc;uk gorur seni hasedin gozu. En r;:ok ama uc;:andan nefret edilir.

Nas1: aclil olabilirsiniz bana kar$I! - demelisin sen, -adaletsizliginizi ben na~ibim olarak ser;:tim kendime.

Yitlmz'l onlar haks1zhk edip r;:amur atarlar: ama, kar-de$im, bir y1ld1z olmak istersen, buna ragmen !$Ilda sen onlara!

Ve iyilerle adil!erden sakm ! Kendi faziletlerini yara-tanlan severek 9arm1ha gererler onlar, - nefret ederler yalmzdan.

Kutsal basitlikten de sakm! Basit olmayan her $eY lmt-suzdur onca: ate$Ie oynamay1 da sever, - odun y1gmmm ve b'lglamlan kaz1gm ate$i ile.

Kendi sevginin baskmlarmdan da sakm! Rastlad1gma pek r;:abuk el uzatir yalmz ki$i.

Bir r;:oklanna elini degil, penr;:eni vermelisin ancak; ve penr;:enin dilerim tlrnaklan olsun.

Arna rastl!yabilecegin en yaman dil$man kendin ola-caksm daima; magaralarda ve ormanlarda sen pusu lrn-rarsm kendine.

Ey yalmz ki$i, kendine varan yolda yurursun sen! Ve kencli 6nilnden ger;:er yolun senin, ve yedi iblisinin onun-den!

Sen kendine kanjl inkarc1, biiyucu ve falCJ, deli ve $UP heci, ugursuz ve alr;:ak olmahsm.

Kendi alevinle yakm1ya haz1r olmahsm kendini: once kG! olmadan nas1l yeni olabilirsin ki?

Ey yaimz ki$i, yaraticmm yolunda yurursun sen : bir tann yaratacaksm kendine o yedi iblisinden!

Ey yalmz ki$i, 0.$Ikm yolundan yurursun sen: kendini seversin sen ve bu yiizden horgorursun kenclini, ancak il$Iklann horgormesi gibi.

Yaratmay1 ister seven, o r;:iinku horgoren ! Sevdigini

86 ZERDU$T BOYLE DiYORDU horgormek zorunda kalmam19 ki9i ne biliz: ki sevmeyi!

Sevginle git yalmzhgma, karde9im, yaratmanla git; ve ancak daha sonra adalet topallar senin ardmdan.

Gozya1lanmla benim, git yalmzl!gma, karde1im, ken-dinden ote yaratmak istiyeni severim ben, ve yak olam bbylece. -


iHTiYAR VE GEN

ZERDU!;>T BOYLE DiYORDU 87

, Kadm ic;:in erkek bjr vas1tadir ;gaye daima cocukluL_ Peki, kadm nedir erkek ic;:in?

iki $ey ister hakiki erkek: tehlike ve oyun. Onun ir;in, en tehlikeli oyuncak diye ister o kad1m. - Erkek sava$ ic;:in yeti$tirilmeli kadmsa sava$c;:mm din-lenmesi ic;:in: bundan gerisi deliliktir.

- Pek tafh yemi$ler, - bunlan sevmez sava$c;:L Onun ii;:in sever kadm1, - en tath kadm bile ac1dll'.

Erkekten daha iy1 anlar kadm i;:ocuklan, ama erkek kadmdan daha c;:ocuktur.

Bir c;:ocuk gizlidir ic;:inde hakiki erkegin: oynamak is-ter. Haydi kadmlar, oulun erkekteki i;:ocugu!

Bll'akm oyuncak olsun kadm, henuz eri$memi$ bir dQnyanm faziletleriy]e 1$Ildayan temiz ve gQzeJ bir mQ-cevher gibi t1pk1.

BIJ"akm sevginizde bir y1ld1zm I1g1 panldasm! Umu-dunuzsa desin: Ustuninsam ben dunyaya geHrsem!

B1rakm cesaret olsun sevginizde! Sevginizle yurumeli-siniz size korku salanm ustune.

B1rakm sevginizcle olsun serefiniz! Ba$ka turlU kadm pek anlamaz 1?ereften. Su olsun ama sizin !';erefiniz: daima sevildiginizden fazla sevmek ve asla ikinci olmamak.

Bll'ak korksun erkek, seven kadmdan: sevince yapar her fedakariJg1 kadm ve geri kalan her $eyi k1ymetsiz sa-yar.

Bll'ak korksun erkek, nefret eden kadmdan: zira gon-iunun tA derinliginde erkek sadece kotudur ;kadmsa a!?ag1-hk.

Kimden nefret eder kadm en i;:ok? - Demir m1knatrsa ?6yle demi!';: En c;:ok senden nefret ederim, i;:unku sen c;:e-kersin, ama gucun yok kendine i;:ekecek kadar.

Erkegin mutlulugu: istiyorum dur. Kadmm mutlulu-gu: istiyor dur.


~Bakm, '}imdi art1k miikemmelle$ti diinya! - b6yle dii-!ijiinur tam sevgiyle itaat eden her kadm.

itaat etmeli kadm ve sathiligine bir derinlik bulmal!. Sathidir kadmm g6nlii, s1g bir su iistiinde oynak, firtmalI bir sat1h.

Erkegin g6nlii ise derindir, yeralt1 magaralannda c;ag-iar onun sulan: ondaki giicii sezinir kadm, ama anhya-maz. -

0 zama

ZERD0$T BOYLE DiYORDU 89 niizunle; benim zehirim i:ildiiriicudilr. Zerdil$t giililmse-di. Bir ejder, ne zaman i:ilmil$tiir ki y1lan zehirinden? -dedi. Ama geri al sen $U zehirini! Onu bana hediye ede-cek kadar zengin degilsin. 0 zaman y1lan tekrar dolan-d1 bo:;nuna Zerdii$t'lln ve yarasm1 yalad1.

Zerdu:;;t bunu bir gun c;i:imezlerine anlatmca, ona sor-dular: Peki bu hikayenden a!macak ahlak dersi nedir, ey Zerdli$t? Zerdiit de i:iyle cevap verdi onlara:

Ahlak y1k1c1s1, derler bana iyilerle adiller: ahlaka ay-kmd1r benim hikayem.

Arna, Jiir diimammz olursa, kotiililgune iyilikle mu-kabele etme; in: utandmr bu c;unku onu. Bil'akis, size iyilik ettigini ispatlaym ona.

Ve utandirmaktansa. siz k1zm! Ve size beddua edildi-ginde, sizin hayir clua etmek isteyiiniz houma gitmez. Oyle yapacagm1za bir az da siz beddua edin!

Ve buyiik bir haks1zl!k yap1lacak olursa size, be kil- c;iik haks1zhk ta siz ekleyin buna. Korkunc;, haks1zhkla yalmz bama ezilen birini seyretmek.

Biliyor muydunuz bunu hie;? PaylaIlan haks1zhk, yan haktir. Ve buna katlanabilen, kendisi yuklenmeli haks1zh-g1!

Kilc;uk bir intikam. hie; intikam almamaktan daha in-sancadir. Ve ayet ceza, mutecaviz ic;in aym zamanda bir hak ve eref olmazsa, eksik olsun cezamz da.

Kendini haks1z

90 ZERD0$T BOYLE DiYORDU Yalmz biitiln cezaya degil, bi.itiln suc;a da katlanan sev-

giyi yaratm o halde bana! 0 halde, yarg11;;tan gayn herkesi ber~at ettiren ada-

leti yaratm bana! $unu da i$itmek ister misiniz? Tamamen adil olmak

istiyen ic;in, yalan bile insanseverlik olur. Fakac nas1l adil olabilirim ki! Nas1l herkesin hakk1-

m verebilirim ki! Su yetsin bana: herkese ben kendi hak-k1m1 veririm.

Nihayet. karde$lerim, yalmzlara haks1zhk etmekten sakmm! Yalmz, nas1l unutur! Nas1l 91kanr ac1s1111!

Derin bir kuyu gibidir yalmz. Ta$ atmak kolaydir ic;i-ne: ama dibe inecek olursa o ta$, soyleyin bana, kim 91-karabilir onu tekrar?

Yalmz1 incitmekten sakmm! incitecek olursarnz ama, .eh, bari oldilriln de! -

Zerdii$t boyle diyordu.

(OCUK VE EVLiLiK UZERiNE

Yalmz bir sorum var sana, karde$im: derinligini an-iamak ic;in, bir iskandil gibi at1yorum bu soruyu ruhuna.

Genc;sin, ve i;:ocuk ve evlilik istersin. Arna soranm sa-na: i;:ocuk istemeyi h a k e t m i $ bir adam m1sm sen?

Sen muzaffer misin, nefsini yenen misin, duygulanna soz gei;:iren misin, faziletlerine buyuran m1sm? Boyle sora-nm sana ben.

Yoksa arzunda dile gelen hayvan m1, ihtiyac; m1? Yal-mz!Jk m1 yoksa? Yoksa nefsinle bagd~mazhk m1?

Dilerim ki, zaferinle hilrriyetin i;:ocuk ozlesin. Zaferine ve kurtulU$Una canlI abideler dikesin.

Sen kendinden ote in$a etmelisin. Arna kendin in$a dilmelisin once, beden ve ruh:;a dimdik.

ZERDlJ$T BOYLE DiYORDU 91 Sadece ileri dogru degil, yukan dogru da iiretmeli-

sin kendini! Bunun i:;in, evlilik bah

92 ZERDU$T BOYLE DIYORDU Su adam, melek faziletleri olan bir hizmetc;i anyordu.

Arna birdenbire bir kadmm hizmetc;isi oluverdi, ve $imdi kendisinin de melek 0Jmas1 gerekli.

1htiyllth buldum ben bli.tlin alrc1lan, kurnaz g6zleri Yar hepsinin de. Arna en kurnaz1 bile torbada satm allyor kans1111.

Bir sli.ru kisa delilikler, - a!jk diyorsunuz buna siz. Ve evliliginiz, bu bir sli.rii k1sa deliliklere, uzun bir ahmak-hkla son veriyor.

Sizin kadma a$km1z ve kadmm erkege a$kI, - ah, muzdarip VP, gizlenen tannlara ac1ma olsayd1 ke$ke bu! Arna c;ogu zaman iki hayvan birbirini buluyor.

Fakat sizin en guzel a1?km1z bile, kendinden gec;mi$ bir benzeti ve 1stlraph bir ate$tir. Size daha yuksek yollan aydmlatacak bir me$'a.le:

Kendinizden 6te seveceksiniz bir gun! Onun ic;in sev-meyi 6 gr e n in once! A$km1zm ac1 kadehini bu yli.zden ic;mek zorunda. kaldm1z.

En giizel a$km kadehinde de ac11lk vardir: Dstii.nin-sana ozlemi b6yle uyandmr o sende, b6yle susatir seni o, ey yaratic1!

Yarat1c1 susuzlugu, ok ve 6zlem Dstii.ninsana: s6yle bana, karde$im, evlilik meramm bu mudur senin?

Kutsa'. derim ben b6yle bir merama ve b6yle bir evli-lige. -

Zerdli$t b6yle diyordu.

GONULLU 6LDM UZERlNE

C,:oklan pek gli.c; 61iirler, baz1lan da pek erken. Hala garip geliyor $U 6greti: Vaktinde 61!

Vaktinde 61: i$te bunu 6gretir Zerdii.$t.

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 93 Elbette, hie; bir zaman vaktinde yaam1yan, nas1l ole-

bilir vakiinde? Keke hie; dogmasayd1! - Bunu sahk veri-rim lilzumsuz kiilere.

Arna siizumsuz kiiler bile olilmlerini onemsiyorlar, ve en kof ceviz bile k1nlmak istiyor.

Herkes onemli say1yor olmeyi: Arna oliim heniiz bay-ram degij En giizel bayramlarm nas1l kutsand1g1111 ogren-mediler insanlar heniiz.

Tamamhyan oh1mil gosterecegim size ben, yaayanlara bir mahmuz ve adak olacak olUmii.

Kendi oliimiinil olur tamamhyan ki"?i. zafer kazanmt-casma. umanlar ve ad1yanlarla

94 ZERD0$T BOYLE DiYORDU etmeli !jerefe, ve ah!jmaya bakmah o giic;: sanata, - vak-tinde aynlmaya.

Tadmm ala oldugu zamanda ,ki$i kendini yedirmeyi kes-meli: uzun sure sevilmek istiyenler bilirler bunu.

Ek$i elmalar vard1r $iiphesiz, nasipleri sonbaharm son giiniine kadar beklemektir: aynt zamanda olgunla.!jir, sara-nr ve buru!jur da bunlar.

Bazilarmda goni.il kocar once, digerlerindeyse rub. Ki-mi ~e gf:nc;:liginde koca1m!jt1r: ama gee;: genc;:le!jen uzun sii-re gene;: lrnhr.

Bir c;okla1 mca bo:;a gitmi$tir hayat: zehirli bir kurt ke-minr yiireklerini. Oyleyse bunlar oliimlerinin daha ba!janh olmasma baksmlar.

Bir c;:okl.:iri tatlanmazlar hie; ;daha yazm c;:iiriirler. Kor-kakhkland1r, onlan dallarmda s1k1 tulan .

J.'ek fazla ki$i ya!j1yor, ve pek uzun zaman as1h kah-yorlar dc.Jlannda. Bir frruna gelse de hani, biitiin bu c;:ii.-ri.imii~li.igii, bu kurt yenikligini silkse agac;:tan!

T e z oliim vaizleri gelse ke$ke! Onlar olurlar hayat a.gaclarmm uygun f1rtmalan ve silkicileri bence! Arna hen ancak yava~ oliimi.in ve yeryiiziine ili$kin her !jeyP. kat-Janmanm ogiitlendigini duyuyorum.

Ah! yeryiizi.ine ili$kin olana katlanmay1 m1 ogiitliiyor-!:tunuz? Bu yeryiizii ilil}kinliginin kendisidir size pek fazla katlanan, ey kiifiirbazlar!

Gerc;:ekten, yava!j oliim vaizlerinin sayd1g1 o Yahudi erken oldii pek: o zamandan ben de bir c;:oklarmm felake-ti oldu. onun erken olilmii.

Daha ancak goz ya!jlanm tammi!jtl o, ve iyilerle dog-rulann kinleriyle birlikte, Yahudilerin goniil iizgiinliigi.inii heniiz tan1m1!jtt, Yahudi isa: derken Oli.im hasretine tutulu-verdi.

ZERDU$T BOYLE DiYORDU 95 ta! 0 zaman, belki, ogrenirdi ya$amay1 ve yeryiiziinii sev-meyi, - ve giilmeyi de!

lnamn bana, karde$lerim! Pek erken oldii O; kendi og-retisini kendi geri ahrd1, benim ya$1ma erseydi! Geri ala-cak kadar asildi o.

Arna heniiz olgunla$mam1$tI. Ham olur sevgisi gencin, msana ve yeryiiziine nefreti dahi ham olur. Gonlii ve ru-hunun kanatlan heniiz bagh ve agird1r.

Lakin olgun adamda, delikanhdan daha fazla c;:ocuk-luk, daha az hiiziln vardir: daha iyi anlar o oliimil ve ha-yat1.

Olmiye hilr ve oliimde hilr; Evet'e vakit kalmad1gmda, bir kutsal Hayir-diyen: boyle anlar o oliimii ve hayat1.

Olilmilnilz, insana ve yeryiiziine kar$1 imans1zhk ol-masm, dostlanm: bunu dilerim ben gonliiniiziin baJmdan.

Oliimunilzde, ruhunuz ve faziletiniz parlamah daha, aki?amm yeryiiziinii saran k1z1lhg1 gibi t1pk1: ba$ans1z de-mektir yoksa oliimiiniiz.

Kendim boyle olmek isterim ben, siz dostlanm, yeryil-ziinii benim hatmm i

96 ZERDD$T BOYLE DiYORDU

ARMAGAN EDEN FAZiLET UZERiNE

1

Zerdii!jt, goniil verdigi Alaca inek admdaki !Jehirden aynld1g1 zaman, kendilerine Zerdii!}t'iin

ZERDU$T BOYLE DiYORDU Biitiin i?eyleri zorluyorsunuz kendinize ve iym1ze dol-

maya, sevginizin armaganlan olarak yeniden


Juguyle ruhu kendinden ge

ZERD0$T BOYLE DiYORDU 99 ziine, - bedene ve hayata: yeryiizune kendi mimasm1 v1ff-sin diye, insanca bir manay1.

Fazilet gibi ruh da yiizlerce defa ka

100 ZE

friedrich nietzsche _ zerdüşt böyle diyordu

Documents