geanker in afrika - solidariteit navorsing...privaat fondse moet verkieslik gekanaliseer word na...

Solidariteit DemografieProjek Bladsy 1 van 88

GEANKER IN AFRIKA

Inhoudsopgawe GEANKER IN AFRIKA ................................................................................................................................ 1

INLEIDING ............................................................................................................................................ 4

METODOLOGIE .................................................................................................................................... 5

Geografiese Projeksie ..................................................................................................................... 5

Afrikaner ......................................................................................................................................... 5

Wit Afrikaanssprekendes ................................................................................................................ 5

Migrasiepatrone .............................................................................................................................. 5

Munisipale grense ........................................................................................................................... 5

Uitskieters ....................................................................................................................................... 5

Bevolkingsgetalle ............................................................................................................................ 6

Twee denkstrome ............................................................................................................................ 7

Waar gaan die meerderheid Afrikaners in die toekoms wees? ...................................................... 7

Waar gaan Afrikaners in die toekoms die meerderheid wees? ...................................................... 7

VOLHOUBAARHEIDSRAAMWERK ........................................................................................................ 7

Demografie ..................................................................................................................................... 7

Ouderdomsverdeling ...................................................................................................................... 8

Munisipale dienslewering ............................................................................................................... 8

Gesondheidsorg .............................................................................................................................. 8

Onderwys ........................................................................................................................................ 8

Ekonomie ........................................................................................................................................ 9

Geografiese ligging .......................................................................................................................... 9

Kultuurlewe ..................................................................................................................................... 9

Demografiese volhoubaarheid ........................................................................................................ 9

ANKERPUNTE .................................................................................................................................... 10

Noordwes ........................................................................................................................................ 10

Ankerpunte in Noordwes .............................................................................................................. 11

Potchefstroom (Tlokwe) ............................................................................................................... 12

Klerksdorp (City of Matlosana) ..................................................................................................... 14

Rustenburg .................................................................................................................................... 16

Vrystaat ............................................................................................................................................ 18

Ankerpunte in die Vrystaat ........................................................................................................... 19

Bloemfontein (Mangaung) ............................................................................................................ 20


Sasolburg (Metsimaholo) .............................................................................................................. 22

Bethlehem (Dihlabeng) ................................................................................................................. 24

Welkom (Matjhabeng) .................................................................................................................. 26

Kwazulu-Natal ................................................................................................................................. 28

Ankerpunte in Kwazulu Natal ....................................................................................................... 29

Durban (eThekwini)....................................................................................................................... 30

Port Shepston, Margate (Hibiscus Coast) ..................................................................................... 32

uMhlathuze (Richardsbaai) ........................................................................................................... 34

Limpopo ........................................................................................................................................... 36

Ankerpunte in Limpopo ................................................................................................................ 37

Pietersburg (Polokwane) ............................................................................................................... 38

Naboomspruit-, Warmbad-, Nylstroom-area (Mookgopong, Bela-Bela, Modimolle) .................. 40

Tzaneen (Greater Tzaneen) ........................................................................................................... 42

Mpumalanga ................................................................................................................................... 44

Ankerpunte in Mpumalanga ......................................................................................................... 45

Ermelo (Msukaligwa) .................................................................................................................... 46

Secunda (Govan Mbeki) ................................................................................................................ 48

Middelburg (Steve Tshwete) ......................................................................................................... 50

Nelspruit (Mbombela) ................................................................................................................... 52

Oos-Kaap ........................................................................................................................................ 54

Port Elizabeth (Nelson Mandelabaai) ........................................................................................... 55

Noord-Kaap ..................................................................................................................................... 57

Ankerpunte in die Noord-Kaap ..................................................................................................... 58

Kathu (Gamagara) ......................................................................................................................... 59

Upington (//Khara Hais) ................................................................................................................ 61

Orania (Thembelihle) .................................................................................................................... 63

Wes-Kaap ........................................................................................................................................ 65

Ankerpunte in die Wes-Kaap ........................................................................................................ 66

Paarl (Drakenstein) ....................................................................................................................... 67

George ........................................................................................................................................... 69

Kaapstad ........................................................................................................................................ 71

Gauteng ........................................................................................................................................... 73

Ankerpunte in Gauteng ................................................................................................................. 74

Pretoria (City of Tshwane) ............................................................................................................ 75

Oos-Rand (Ekurhuleni) .................................................................................................................. 77

Meyerton (Midvaal) ...................................................................................................................... 79


Heidelberg (Lesedi) ....................................................................................................................... 81

Krugersdorp (Mogale City) ............................................................................................................ 83

OPSOMMEND ................................................................................................................................... 85

Getalle ........................................................................................................................................... 85

Geografie ....................................................................................................................................... 86

Bibliografie ............................................................................................................................................ 88


INLEIDING Die eerste demografiese studie vrygestel deur die SNI het ten doel gehad om te bepaal hoeveel Afrikaanssprekendes en Afrikaners daar in die volgende dekades in Suid-Afrika gaan wees.

Noudat bepaal is dat die Afrikanerbevolking nie gaan wegkwyn nie, maar steeds ŉ beduidende hoeveelheid mense gaan bly, is die vraag: Waar gaan hierdie mense bly?

Die fokus is spesifiek op die Afrikaner (wit Afrikaanssprekendes). Vir enige organisasie of instelling wat die Afrikaner as teikenmark beskou, is dit van kernbelang om te weet waar hierdie bevolkingsgroep hom in die komende dekades gaan bevind. Die huidige donderwolke rondom Afrikaanse onderwys in die openbare sfeer maak private alternatiewe nodig. Waar hierdie skole en universiteite geleë moet wees, hang af van waar die Afrikaanse en Afrikanerbevolking hom gaan bevind. Gevolglik is dit van absolute kernbelang om die volgende vrae te probeer beantwoord:

• Is die Afrikanerbevolking aan die migreer? • Indien wel, waarheen?


METODOLOGIE

Geografiese Projeksie Alle kaarte is deur die Mapable aanlynstelsel gebruik ten einde data geografies voor te stel.

Afrikaner Een van die uitdagings van die studie is om demografiese projeksies vir die Afrikanerbevolking te maak. Statistieke Suid-Afrika se sensusvraelys bevat geen vrae oor kultuur of etnisiteit nie, gevolglik is geen sensusdata daaroor beskikbaar nie.

Wit Afrikaanssprekendes Solidariteit onderskryf die beginsel van selfidentifisering van kultuur, soos vervat in die internasionale riglyne van die 1990 CSCE/OSCE Copenhagen Document.

Omdat die 2011-sensus nie data oor kultuurgroepe bevat nie, kan ŉ perfekte passing nie vir die Afrikanerbevolking gemaak word nie. Hierdie studie gebruik dus die kruispunt van mense wat hulle ras as wit en hulle taal as Afrikaans aangee as aanduider vir die Afrikanerbevolking. Dit is nie ŉ perfekte passing nie, maar omdat die oorgrote meerderheid mense wat hulself as Afrikaners identifiseer wit en Afrikaanssprekend is, behoort daar ŉ goeie korrelasie tussen die wit Afrikaansspprekende bevolking en die Afrikanerbevolking te wees.

Gevolglik kan sensusdata rakende die wit Afrikaanssprekende bevolking gebruik word vir projeksies oor die Afrikanerbevolking.

Migrasiepatrone Ten einde migrasiepatrone vir spesifieke gemeenskappe te bepaal, is 2001- en 2011-sensusdata oor plaaslike munisipaliteite vergelyk. Die 2016 en 2006 gemeenskapsopnames is gebruik as sekondêre bevestiging vir groeipatrone, saam met sekondêre bronne – soos misdaadstatistieke, huisprysgroei en nuusbronne. Let wel dat die primêre bron demografiese data was, sekondêre bronne is slegs as bevestiging van tendense gebruik en nie as bepalend nie.

Munisipale grense Verskeie munisipaliteite se grense is sedert die 2001-sensus verskuif, hetsy deur samesmelting of hersonering. Gevolglik is dit bykans onmoontlik om groeikoerse per munisipaliteit te bepaal. Elke munisipaliteit waarvan die grense verskuif is, is dus ondersoek. In die geval van samesmeltings is 2001-sensusdata oor die voorheen aparte munisipaliteite vergelyk met die 2011-sensusdata oor die nuwe munisipaliteit.

In die geval van totaal nuwe grense is die 2011-sensusdata gebruik. Om groei te projekteer, is die distriksmunisipaliteit se groeikoers gebruik, en in die geval van nuwe metro’s die provinsie se groeikoers.

Uitskieters In uitsonderlik klein bevolkings kan ŉ hoë relatiewe groei steeds ŉ bitter lae absolute getallegroei behels. Indien die swart bevolking in ŉ munisipaliteit byvoorbeeld van 20 persone in 2001 tot 40 persone in 2011 gegroei het, is dit ŉ 100% groeikoers, maar dit is steeds onbeduidend klein.

Die data is gefynkam vir sulke uitskieters waar die bevolking uit minder as 1 500 persone bestaan. In sulke gevalle is die distriksmunisipaliteit se groeikoers gebruik. Indien die distriksmunisipaliteit ook ŉ uitskieter is, is die provinsie se groeikoers gebruik.


Bevolkingsgetalle Die groeikoerse is slegs gebruik om tendense rakende migrasiepatrone van die onderliggende bevolkings te bepaal. Nadat groeikoerse geprojekteer is, en uitskieters en munisipale grense in ag geneem is, is ŉ persentasie aan ŉ munisipaliteit toegedeel. Hierdie persentasie dui aan uit hoeveel persone die onderliggende bevolking in die munisipaliteit teen die geprojekteerde datum behoort te bestaan.

Die bevolkingsprojeksies deur kohortanalises is volgens die grense van plaaslike munisipaliteite herverdeel. Sodoende is akkurate kohortanalises met munisipale groeikoerse en migrasiepatrone gekoppel.

Weens die granulêre aard van projeksie tot op munisipale vlak, moet getalle nie as absoluut beskou word nie – maar eerder as aanduidings van onderliggende patrone. Groei kan wesenlik meer of minder wees as die projeksies, maar die breër tendens behoort dieselfde te bly.


Twee denkstrome Met hierdie studie is gepoog om die volgende twee vrae oor Afrikaners se toekoms te beantwoord:

• Waar gaan die meerderheid Afrikaners in die toekoms wees? • Waar gaan Afrikaners in die toekoms die meerderheid wees?

Waar gaan die meerderheid Afrikaners in die toekoms wees? Dit is ŉ eenvoudige vraag, maar een met verreikende gevolge. Indien die bevolking wel aan die beweeg is, waar gaan hulle uiteindelik woon?

Om private dienste vir byvoorbeeld onderwys en veiligheid te lewer, is besonder duur. Dit is onmoontlik om elke munisipaliteit in die land te bedien. Privaat fondse moet verkieslik gekanaliseer word na munisipaliteite waar daar ŉ invloei van Afrikaners is en waar daar vir ten minste die volgende dekade ŉ beduidende Afrikanerbevolking gaan wees. Veral instellings soos skole en universiteite kyk na miljoene rande se kapitaalbesteding, maar ook na eeue lange leeftye. Dit sal net verantwoordelik wees om sulke besteding te kanaliseer na gebiede waar daar oor tien, twintig of vyftig jaar steeds Afrikaners gaan wees.

Waar gaan Afrikaners in die toekoms die meerderheid wees? Omdat Afrikaners ŉ relatief klein deeltjie van Suid-Afrika se totale bevolking uitmaak, gaan Afrikaners noodwendig op die meeste plekke in die minderheid wees. Dit ontneem hulle van die mag en regte wat die meerderheid vir hulself toe-eien. As Afrikaners iewers die meerderheid is, is politieke mag binne hulle bereik, wat impliseer hulle kan belastinggeld eerder as private fondse aanwend om grondwetlike ruimtes vir taal en kultuur uit te bou.

Dié opsie moet beslis ondersoek word. Die studie het gevolglik nie net gaan kyk waarheen Afrikaners migreer nie, maar ook probeer vasstel waar hulle moontlik in die toekoms ŉ meerderheid kan wees.

VOLHOUBAARHEIDSRAAMWERK Die volgende maatstawwe is gebruik om te bepaal in watter plaaslike munisipaliteite Afrikaners moontlik in die toekoms ŉ meerderheid kan wees:

Demografie Hierdie projeksies is op die 2011-sensusdata gebaseer.

10 000 mense is ŉ kritieke massa vir die vestiging van ŉ konsentrasiepunt, dit is ŉ punt waar ŉ dienste-ekonomie haalbaar is.

• Demografies moes daar meer as 10 000 wit Afrikaanssprekende mense in 2011 gewees het, en dit moet volgens die projeksie teen 2031 steeds bo 10 000 wees. Die rede is dat projeksies op so ŉ greinerige vlak oor 20 jaar wesenlik verkeerd wees. Vir dorpies met minder as 10 000 mense kan die projeksie na beide kante heeltemal verkeerd wees.

• Die bevolking in die plaaslike munisipaliteit moet in een hoofsentrum gekonsentreerd wees. Een dorp met 6 000 mense is beter as vier met 2 500 elk.

• Dorpe wat teen 2031 minder as 10 000 mense sal hê, is beoordeel na gelang van die omliggende distrikte. As ŉ dorp waar daar teen 2031 net 5 000 wit Afrikaanssprekendes


sal wees byvoorbeeld geleë is in ŉ distrik met 6 000 wit Afrikaanssprekendes, sal dit waarskynlik ŉ volhoubare ankerpunt word.

Ouderdomsverdeling Hierdie data is uit die 2011-sensus verkry en met die 2016-gemeenskapsopname gekorreleer.

• Daar is gesoek na munisipaliteite met jonger mense. Dit is slegs gemeet aan die ouderdom van wit Afrikaanssprekendes landswyd.

• Mense van werkende ouderdom is as ŉ voordeel beskou.

• Dorpe met ŉ bogemiddelde bevolking van 65+ is as minder gunstig beskou, omdat hulle moontlik binne 20 jaar kan uitsterf.

Munisipale dienslewering • Munisipale dienslewering moet standhoudend of gangbaar wees. Om dit te bepaal, is

die Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudinge se 80-20-verslag gebruik, asook die regeringsprestasie-indeks (GPI) soos verkry vanaf die organisasie Good Governance Africa

• Die moontlikheid moet ook nie bestaan dat die munisipaliteit totaal oorweldig kan word deur ŉ invloei van mense nie. Munisipaliteite wat reeds onder druk verkeer omdat hulle vinnig groei, is besonder kwesbaar. Dienste gaan nie verbeter as daar nog meer mense is nie. Dit beteken egter nie dat groei ŉ dorp diskwalifiseer nie, maar bloot dat swak dienslewering uitgesorteer moet word voordat die stootkrag te groot raak.

Gesondheidsorg Hierdie data is van die privaathospitaalgroepe se webwerwe en die provinsiale gesondheidsdepartemente se lyste van gesondheidsfasiliteite verkry.

• Daar moet voldoende hospitaalbeddens in beide privaat en staatshospitale wees.

• Spesialiste by enige van die instellings het in munisipaliteite se guns getel.

• Toegeruste ongevalle-eenhede het ook in munisipaliteite se guns getel. ŉ Mens sal dalk nog ver ry vir spesialisbehandeling, maar jy wil naby ŉ goeie ongevalle-eenheid wees.

Onderwys Hierdie data is uit die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding se dokument oor matriekuistlae verkry. Dit bevat die naam van die hoërskool, die aantal matrieks en die slaagsyfer vir die Seniorsertifikaat-eksamen.

• Die munisipaliteit moet beskik oor ŉ Afrikaanse hoërskool met meer as 100 matrikulante en ŉ slaagsyfer bo 90% vir matriek. As daar 100 matrikulante is, behoort die skool ongeveer 600 kinders te hê; dit is genoeg om ŉ kritieke massa vir taal te wees.

• ŉ Skool wat akademies swak presteer, sal ŉ stootkrag wees.

• Fasiliteite vir tersiêre opleidings het in ŉ munisipaliteit se guns getel, omdat die dorp reeds ingerig is vir studente en dit die vestiging van ŉ Afrikaanse instelling vir tersiêre opleiding sal vergemaklik.


Ekonomie Hierdie data is uit die Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudinge se 80-20-studie oor munisipaliteite verkry.

Die volhoubaarheid van ŉ munisipaliteit met sterk demografiese groei maar geen ekonomie nie is gewoonlik betwyfelbaar.

• Daar moet ŉ industrie naby die munisipaliteit wees.

• Dorpe wat besonder afhanklik is van een industrie, veral mynbou en vervaardiging, is as minder gunstig beskou. Suid-Afrika se mynbou- en vervaardigingsektor is beide onder enorme druk. ŉ Dorp wat so afhanklik is van een industrie kan in ŉ spookdorp verander as iets met daardie sektor gebeur.

• Dorpe met ŉ lae werkloosheidsyfer, veral onder jeugdiges, is as gunstig beskou. Werkloosheid onder die jeug lei tot ŉ onveiliger omgewing.

Geografiese ligging • Dorpe wat naby mekaar of naby groot konsentrasiepunte is, is as gunstig beskou omdat

dit dienslewering vergemaklik.

• Dit kan ook lei tot ŉ aansienlik groter konsentrasie binne ŉ kleiner geografiese gebied, wat verskeie ander voordele bied.

Kultuurlewe Hierdie data is uit die 2011-sensus verkry.

Dit sal makliker wees om Afrikaanse skole en instellings volhoubaar te bedryf waar Afrikaans die meerderheidstaal is.

• Dorpe wat deur ŉ meerderheid Afrikaanssprekendes omring is, is as gunstig beskou.

Demografiese volhoubaarheid Hierdie projeksies is op die 2011-sensus gebaseer.

Volhoubaarheid is gemeet aan demografiese volhoubaarheid tot en met 2031.

• Dorpe met meer as 10 000 mense is as ongunstig beskou as wit Afrikaanssprekendes minder as 2% van die totale bevolking uitmaak. In so ŉ geval is liniêre afname nie meer seker nie. Ook word so ŉ klein deel van die bevolking uit feitlik elke openbare ruimte gestoot deur die demografiese druk van die meerderheid wat daardie ruimtes self wil benut.


ANKERPUNTE Die migrasiepatrone vervat in die 2011-sensusdata het verskeie munisipaliteite uitgelig wat voldoen aan die vereistes van die volhoubaarheidsraamwerk in hierdie studie. Dit is munisipaliteite waarheen ŉ natuurlike migrasie van Afrikaners reeds plaasvind. Die studie het geïdentifiseer watter van hierdie munisipaliteite reeds groei toon. Die Solidariteit Beweging se strategie sal wees om die reeds bestaande vloei van Afrikaners na die betrokke munisipaliteite te versterk en om volhoubare instellings daar te vestig.

Elke dorp of munisipaliteit hier onder voldoen aan die vereistes van die volhoubaarheidsraamwerk in hierdie studie. Ankerpunte is slegs vir administratiewe doeleindes per provinsie genoem.

Noordwes

Figuur 1 – Projeksie van Noordwes se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Die Noordwes-provinsie toon ‘n afname in getalle wat Afrikaners aanbetref tot en met 2031.

In 2001 was daar 211 407 Wit-Afrikaanse mense in Noordwes, dit daal na 197 790 teen 2031 volgens die SNI se projeksies.

Hierdie tendens van minder stedelike provinsies wat ontvolk is nie uniek tot Afrikaners nie, en is inteendeel ‘n tendens oor alle plattelandse provinsies en vir alle bevolkingsgroepe.

Dit impliseer dat Noordwes sistematies gaan ontvolk in die komende dekade, met ankerpunte wat uitdagend gaan wees om te handhaaf.

Gemeet aan die volhoubaarheidsraamwerk is die volgende drie moontlike ankerpunte geïdentifiseer op plaaslike munisipaliteitsvlak.


Ankerpunte in Noordwes

Figuur 2 – Noordwes Ankerpunte

Die drie plaaslike munisipaliteite wat voldoen aan die volhoubaarheidsraamwerkmaatstawwe is Rustenburg, Potchefstroom en Klerksdorp.


Potchefstroom (Tlokwe)

2011 2021 2031

Swart 71,16% 73,34% 75,26%

Bruin 6,82% 7,26% 7,70%

Indiër 1,08% 1,09% 1,08%

Wit 20,94% 18,31% 15,95%

Wit Afrikaanssprekendes 19,32% 16,62% 14,23%

30 844,1 29 508 26 372


Opmerkings en Uitdagings Potchefstroom is demografies volhoubaar met sowat 26 372 Wit-Afrikaanse mense teen 2031 wat ongeveer 14,23% van die totale munisipaliteit se bevolking uitmaak.

Hierdie bevolkingspersentasie behoort meer negatief te wees met die samesmelting van Ventersdorp en Tlokwe se munisipaliteite, maar siende dat die twee munisipaliteite weer aan die ontkoppel is (The Citizen, 2018)– is die oorspronklike syfers vir Potchefstroom alleen gebruik.

Ekonomies is Potchefstroom primêr ‘n diensleweringsekonomie (11,2%) met landbou (5,7%) as bydraende sektor (SAIRR, 2014)

Geografies is Potchefstroom aanloklik weens die kort afstand na groter metro’s toe, asook die kort afstand tussen Potchefstroom en Klerksdorp.

Potchefstroom se primêre uitdaging is dat die wit Afrikaanssprekende bevolking baie nou gekoppel is aan die Noordwes Universiteit se Potchefstroomkampus. ŉ Verandering in die karakter van die universiteit kan die demografiese resultate skeeftrek en ŉ aansienlik kleiner bevolking as verwag tot gevolg hê. So ook is studentedemografie noukeurig wisselvallig, en kan getalle vinnig toeneem of afneem.


Klerksdorp (City of Matlosana)

2011 2021 2031

Swart 81,22% 82,55% 82,99%

Bruin 3,65% 4,83% 6,33%

Indiër 0,73% 1,05% 1,48%

Wit 14,40% 11,57% 9,19%


48 612,8 39 633 30 185


Opmerkings en Uitdagings

Alhoewel Klerksdorp demografies volhoubaar is met 30 185 Wit-Afrikaanse mense geprojekteer teen 2031, is die skerp val vanaf 2011 in die Wit-Afrikaanse bevolking kommerwekkend.

Ekonomies is Klerksdorp primêr aangewese op mynbou (11,2%) (SAIRR, 2014). Met Suid-Afrika se mynbousektor onder druk is daar ŉ risiko dat Klerksdorp demografies aansienlik minder kan groei as wat verwag word.

Klerksdorp en Potchefstroom is beide redelik aantreklik as ankerpunte, weens die geografiese nabyheid aan mekaar, en aan die groter metro’s soos Johannesburg en Pretoria.


Rustenburg

2011 2021 2031

Swart 88,72% 89,93% 90,62%

Bruin 0,91% 1,14% 1,41%

Indiër 0,73% 1,10% 1,66%

Wit 9,64% 7,83% 6,32%


43 291,0 42 453 38 891


Opmerkings en Uitdagings Rustenburg handhaaf sy demografiese getalle redelik konstant, tog moet daar gelet word op die sikliese aard van kommoditeitspryse wat die demografie gaan beïnvloed.

Ekonomies is Rustenburg ongelooflik uitgelewer aan mynbou (19,6%) (SAIRR, 2014). Met amper een vyfde van Rustenburg se ekonomie wat in mynbou gesetel is, maak dit Rustenburg ongelooflik kwesbaar vir skommelinge in mynbou en kommoditeitspryse.

Die feit dat Rustenbug tydens die platinumstaking ŉ spookdorp geword het, dui daarop dat die ekonomie besonder kwesbaar is vir druk op die mynbousektor. Met Suid-Afrika se mynbousektor onder toenemende druk, is daar ernstige kommer oor Rustenburg se ekonomiese volhoubaarheid indien mynbou onder toenemende druk sou verkeer.

Dienslewering is ook een van die uitdagings. Volgens die SAIRV kry Rustenburg 6,66 uit 10 (SAIRR, 2014). Dinge lyk nie so rooskleurig volgens die Government Performance Index nie, waar Rustenburg in die onderste 33% van munisipaliteite val (GGA - Good Governance Africa, 2016)


Vrystaat

Figuur 3 – Projeksie van die Vrystaat se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Die Vrystaat-provinsie toon ‘n relatiewe skerp afname in getalle wat Afrikaners aanbetref tot en met 2031.

In 2001 was daar 219 407 Wit-Afrikaanse mense in die Vrystaat, dit daal met 75 000 mense na 143 602 teen 2031 volgens die SNI se projeksies.

Die Vrystaat word besonders hard getref deur die breër tendens van die ontvolking van die platteland.

Gemeet aan die volhoubaarheidsraamwerk is moontlike ankerpunte geïdentifiseer op plaaslike munisipaliteitsvlak.


Ankerpunte in die Vrystaat

Figuur 4 – Vrystaat Ankerpunte

Bloemfontein, Sasolburg, Bethlehem en Welkom is as moontlike ankerpunte in die Vrystaat geïdentifiseer.


Bloemfontein (Mangaung)

2011 2021 2031

Swart 83,73% 85,12% 86,41%

Bruin 4,90% 4,57% 4,25%

Indiër 0,42% 0,42% 0,42%

Wit 10,95% 9,89% 8,92%


69 702,8 63 098 53 359



Bloemfontein is ŉ groot sentrum in die Vrystaat, met die grootste konsentrasie wit Afrikaanssprekendes in ŉ groot gebied daar byeen. Die relatief vinnige val in absolute getalle is kommerwekkend, aangesien dit op ŉ uitvloei eerder as ŉ invloei van mense dui. Tog is 50 000 mense steeds ŉ wesenlike bevolking en dien Bloemfontein as ŉ streeksentrum vir verskeie omliggende areas.

Ekonomies is Bloemfontein redelik divers, soos verwag van ‘n metro. Die grootste sektore is dienslewering (9,3%) en groothandelaar (6,3%) (SAIRR, 2014)

Bloemfontein se posisie as enigste metro in die Vrystaat maak hom aanloklik as ankerpunt. As metro beskik Bloemfontein oor genoegsame sosiale infrastruktuur vir ‘n groot hoeveelheid mense. Dit behels dat daar genoegsame hoërskole, hospitale en ander sosiale infrastruktuur is om die volhoubaarheid as ankerpunt te waarborg.


Sasolburg (Metsimaholo)

2011 2021 2031

Swart 82,51% 83,69% 84,54%

Bruin 0,52% 0,62% 0,72%

Indiër 0,31% 0,57% 1,07%

Wit 16,66% 15,12% 13,67%


21 066,0 21 776 21 029


Opmerkings en Uitdagings Sasolburg het ŉ besonder standhoudende bevolking. In ‘n provinsie wat geneig is om te ontvolk, maak dit Sasol se standhoudende bevolking uniek aanloklik. Ekonomies is Sasolburg besonders nou aan Sasol gekoppel, met vervaardiging wat sowat 8,1% van die ekonomie opmaak en dienslewering 5,4%. (SAIRR, 2014)

Vanselfsprekend is Sasol dus een van die groot faktore wanneer die volhoubaarheid van Sasolburg bespreek. Indien Sasol as maatskappy onder druk sou kom, is daar wesenlike risiko’s vir die volhoubaarheid van Sasolburg as ankerpunt.

In Sasol se guns is ook die feit dat die dorp in die top 20 dorpe val wat munisipale dienslewering aanbetref volgens die Government Performance Index (SAIRR, 2014) (GGA - Good Governance Africa, 2016)


Bethlehem (Dihlabeng)

2011 2021 2031

Swart 88,36% 87,45% 86,46%

Bruin 1,19% 1,22% 1,26%

Indiër 0,30% 0,39% 0,50%

Wit 10,16% 10,94% 11,78%


11 565,2 10 785 9 395


Opmerkings en Uitdagings Bethlehem is basies die toonbeeld van ‘n ankerdorp. Die omliggende omgewing word bedien vanaf Bethlehem.

Alhoewel die bevolking klein lyk, boks Bethlehem bo sy gewig wat ekonomie aanbetref. Ekonomies is Bethlehem ‘n kommersiële en diensleweringssentrum wat die omliggende dorpe bedien. (SAIRR, 2014)

Die groot uitdaging vir Bethlehem, gaan wees dat soos alle ander plattelandse dorpe, dit gaan kompeteer teen die tendens van verstedeliking.

So ook is die lae demografiese bevolkingsprojeksie teen 2031 ‘n faktor wat noukeurig dopgehou gaan word.


Welkom (Matjhabeng)

2011 2021 2031

Swart 87,75% 88,16% 86,22%

Bruin 2,03% 1,79% 1,53%

Indiër 0,36% 1,32% 4,72%

Wit 9,86% 8,73% 7,53%

Wit-Afrikaans 8,25% 7,08% 5,91%

32 545,7 25 163 18 174


Opmerkings en Uitdagings Welkom word geprojekteer om te daal vanaf 32 545 Wit-Afrikaanse mense in 2011 tot 18 174 teen 2031. Alhoewel dit ‘n skerp afname is, bly dit steeds demografies beduidend.

As stad wat mynbou as beduidende bydraer tot die ekonomie het (10,7%), is Welkom afhanklik van Suid-Afrika se mynbousektor wat toenemend onder druk kom. (SAIRR, 2014)

Die skerp afname in die Wit-Afrikaanse bevolking van Welkom is ‘n faktor wat dopgehou moet word, die bevolking het byna met 20 000 Wit-Afrikaanssprekendes verminder vanaf 2001. Die risiko bestaan dat die afname besonder snel kan begin toeneem.


Kwazulu-Natal

Figuur 5 – Projeksie van Kwazulu Natal se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Alhoewel ‘n beduidende hoeveelheid mense, is die Wit-Afrikaanse bevolking in Kwazulu Natal ‘n baie klein persentasie van die provinsie in totaal. In 2011 was Wit-Afrikaanse mense ongeveer 1,1% van die totale bevolking van Kwazulu Natal gewees.

Die oorweldigende getalle van ander bevolkingsgroepe, maak dit uitdagend om volhoubare leefruimtes hier te handhaaf. Wanneer die volhoubaarheidsraamwerk se maatstawwe toegepas word is daar wel so paar moontlike ankerpunte.


Ankerpunte in Kwazulu Natal

Figuur 6 – Kwazulu Natal Ankerpunte

Kwazulu Natal het ‘n kleinerwordende Wit-Afrikaanse bevolking in absolute getalle sowel as relatiewe getalle. Die implikasie is dat publieke ruimtes vir Afrikaans ook aan die kwyn is. Die ankerpunte in Natal is die munisipaliteite waar die Afrikanerbevolking in Natal heen behoort te trek oor die komende dekade, soos die platteland sistematies ontvolk.


Durban (eThekwini)

2011 2021 2031

Swart 74,15% 79,13% 83,31%

Bruin 2,47% 2,12% 1,80%

Indiër 16,83% 14,01% 11,51%

Wit 6,55% 4,74% 3,38%


35 328,6 30 019 23 828



Alhoewel 24 000 mense wesenlik is, is die primêre uitdaging die feit dat wit Afrikaanssprekendes slegs 0,71% van Durban se bevolking uitmaak.

Met so ŉ lae persentasie is daar ŉ wesenlike risiko dat die munisipaliteit totaal ontvolk van die betrokke bevolkingsgroep. Openbare ruimtes word totaal oorheers deur die groter groepe en dit versnel die ontvolking nog meer.

Tog bly Durban steeds aanloklik weens die feit dat dit oor genoegsame sosiale infrastruktuur beskik as metro.


Port Shepston, Margate (Hibiscus Coast)

2011 2021 2031

Swart 82,80% 81,41% 79,89%

Bruin 1,40% 1,47% 1,54%

Indiër 5,14% 6,05% 7,09%

Wit 10,66% 11,07% 11,48%


10 766,3 14 394 17 977



Alhoewel daar sterk getallegroei in Margate is, is die ouderdomsprofiel van die bevolking ‘n ouer een as die gemiddelde vir die Wit-Afrikaanse bevolking elders. Dit blyk dat ouer mense soontoe trek, moontlik vir aftrede. Dit laat vrae oor langdurige volhoubaarheid ontstaan, maar dit kan steeds nie geïgnoreer word nie.

Ook – moet mens versigtig handel met sulke sterk groei op so ‘n granulêre vlak. Let wel dat hierdie groeisyfers tien teen een meer optimisties is as die werklikheid.

Ekonomies is die primêre sektore in die munisipaliteit handel (6,2%) en vervaardiging (6,1%) (SAIRR, 2014)

‘n Toekomstige uitdaging vir die Hibiscuc Coast munisipaliteit is die relatief geografiese isolasie vanaf ander groot ankerpunte vir die Wit-Afrikaanse bevolking. Dit kan vinnig lei tot ‘n groter ontvolking van die Wit-Afrikaanse bevolking.


uMhlathuze (Richardsbaai)

2011 2021 2031

Swart 87,81% 88,60% 89,01%

Bruin 0,94% 1,22% 1,57%

Indiër 3,77% 4,20% 4,67%

Wit 7,48% 5,97% 4,75%


14 731,9 12 944 10 963


Opmerkings en Uitdagings Richardsbaai is een van die ankerdorpe wat fyn dopgehou gaan word in die komende dekade. Alhoewel Richardsbaai net-net voldoen aan die demografiese vereistes, is daar kommer oor die afname. Dit is moontlik dat Richardsbaai onder demografiese volhoubare bevolkings sal val, wat dan vanselfsprekend die volhoubaarheid as ankerpunt onhoudbaar maak.

Ekonomies is Richardsbaai se primêre sektore vervaardiging (6,0%) en dienslewering (7,3%) (SAIRR, 2014)

Geografiese isolasie van ander ankerpunte is een van die uitdagings wat Richardsbaai se volhoubaarheid kan beïnvloed.


Limpopo

Figuur 7 – Projeksie van Limpopo se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Limpopo staar dieselfde probleme in die gesig as ander meer landelike provinsies. Die Wit-Afrikaanse bevolking is nie uitgesluit van die tendens nie.

Een van die uitdagings vir die Wit-Afrikaanse bevolking is die besonders klein persentasie wat hulle uitmaak van die groter provinsie (Ongeveer 2,1% van die totaal in 2011) (StatsSA, 2012)

Die werklikheid van kwynende persentasies is dat publieke leefruimtes al hoe minder gaan word weens demografiese druk van ander bevolkingsgroepe.


Ankerpunte in Limpopo

Figuur 8 – Limpopo Ankerpunte

Ten spyte van die breër tendens van verstedeliking wat Limpopo tref, is daar steeds moontlike ankerpunte waar Afrikaanse en Afrikaner leefruimtes volhoubaar uitgebou kan word.


Pietersburg (Polokwane)

2011 2021 2031

Swart 93,24% 94,04% 94,64%

Bruin 0,85% 0,89% 0,92%

Indiër 0,76% 0,90% 1,07%

Wit 5,15% 4,17% 3,36%


27 215,0 24 808 21 182



In die groter Limpopo-streek is Pietersburg vinnig besig om ŉ ankerpunt vir die omliggende gebied te word. Die grootste uitdaging wat Pietersburg in die gesig staar, is dat wit Afrikaanssprekendes in die omliggende omgewing proporsioneel minder as 1% van die bevolking is.

Pietersburg se ekonomie is primêr dienslewering (8,2%) en handel (5,2%) (SAIRR, 2014)

As grootste stad in Limpopo, beskik Pietersburg steeds oor redelike sosiale infrastruktuur, maar dit is nie uitgesluit van die groter verstedelikingstendens wat die provinsie tref nie.


Naboomspruit-, Warmbad-, Nylstroom-area (Mookgopong, Bela-Bela, Modimolle)

2011 2021 2031

Swart 86,9% 88,7% 89,6%

Bruin 0,8% 1,0% 1,2%

Indiër 0,4% 0,4% 0,4%

Wit 11,9% 9,9% 8,7%


18 064,7 14 875,2 12 202,3



Hierdie is ŉ samevoeging van drie munisipaliteite binne 100 km van mekaar af. Alhoewel die drie saam genoeg mense bevat om demografies volhoubaar te wees, gaan dit ŉ uitdaging wees om om drie groot sentrums te sentraliseer. Dit is egter geensins onoorkombaar nie.

Weens die relatief geografiese nabyheid aan Pretoria as metro, is hierdie saamgevoegde bosveld-streek besonders aanloklik.


Tzaneen (Greater Tzaneen)

2011 2021 2031

Swart 96,68% 95,70% 94,37%

Bruin 0,15% 0,12% 0,09%

Indiër 0,36% 0,36% 0,36%

Wit 2,81% 3,82% 5,18%


7 988,0 9 586 10 746



Alhoewel Tzaneen se bevolking nie bo 10 000 is nie, groei die dorp weens ekonomiese aktiwiteite. As een van die min groeipunte in Limpopo wat Wit-Afrikaanssprekendes betref, is dit aanloklik as ankerpunt vir die komende dekade.

Tzaneen se grootste uitdaging is soortgelyk aan dié van Pietersburg – dit is omring deur ŉ demografiese omgewing wat vir wit Afrikaanssprekendes uitdagings bied. Die meeste openbare ruimtes word deur die oorweldigende meerderheid ingeneem en daar is nie ŉ kritieke massa Afrikaners wat privaat instellings en ruimtes kan onderhou nie.

So ook is Tzaneen redelik gefokus op landbou (3,5%), ‘n sektor wat weens die hele onteieningsdebat tans onder druk gekom het. (SAIRR, 2014)


Mpumalanga

Figuur 9 – Projeksie van Mpumalanga se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Mpumalanga is een van die provinsies wat sterk groei toon onder die Wit-Afrikaanse bevolking. Hierdie bevolkingsgroei word gedryf deur ekonomiese groei. Alhoewel steeds uitgelewer aan die verstedelikingstendens wat die res van Suid-Afrika ook tref, het daar groot stedelike gebiede tot stand gekom wat hierdie tendens bylê.

Daar is verskeie ankerpunte in Mpumalanga geïdentifiseer wat volhoubaar tot 2031 gaan wees.


Ankerpunte in Mpumalanga

Figuur 10 – Mpumalanga Ankerpunte


Ermelo (Msukaligwa)

2011 2021 2031

Swart 88,51% 87,49% 86,12%

Bruin 0,58% 1,05% 1,88%

Indiër 1,14% 1,14% 1,14%

Wit 9,77% 10,32% 10,86%


13 036,5 14 173 14 395



Ermelo is ŉ verrassing – die Afrikanerbevolking word geprojekteer om nie in absolute getalle nie, maar ook in relatiewe terme, te groei. Ermelo sit wel met dieselfde uitdagings as die res van Suid-Afrika se platteland. Jongmense verstedelik en dit bedreig die dorp se volhoubaarheid.

Ekonomies is Ermelo primêr handel (7,1%) en dienslewering (6,2%) (SAIRR, 2014)


Secunda (Govan Mbeki)

2011 2021 2031

Swart 81,03% 80,13% 79,13%

Bruin 1,44% 1,85% 2,39%

Indiër 1,50% 1,54% 1,59%

Wit 16,02% 16,47% 16,90%


40 964,7 49 064 54 896



Soos in die res van Mpumalanga groei Secunda se wit Afrikaanssprekende bevolking sterk. Daar moet in ag geneem word dat groei projekteer op so granulêre vlak nie as absoluut beskou moet word nie. Die ware groeikoers behoort effe laer te wees as wat tans geprojekteer word, tog is die breër tendens steeds een van groei.

Ekonomies staar Secunda min of meer dieselfde uitdagings as Sasolburg in die gesig. Dit is redelik nou aan Sasol gekoppel en ŉ probleem by Sasol kan vinnig lei tot ŉ ontvolking van die dorpie.


Middelburg (Steve Tshwete)

2011 2021 2031

Swart 73,82% 72,01% 70,13%

Bruin 2,61% 2,79% 2,98%

Indiër 1,63% 1,74% 1,86%

Wit 21,94% 23,45% 25,03%


43 278,7 62 060 83 136



Daar is beslis groei onder die wit Afrikaanssprekende bevolking in Middelburg, primêr omdat dit een van die beter munisipaliteite in Suid-Afrika is, maar dit is beslis minder optimisties as wat die syfers voorstel. Ten spyte daarvan dat die groeikoerse as abnormaal hoog geïdentifiseer en afwaarts aangepas is, is dit waarskynlik steeds te optimisties.

Middelburg se groei mag gedryf wees deur groot kontrakte rondom kragstasies wat ŉ invloei van kontrakteurs tot gevolg gehad het kort voor die 2011 sensus..

Ten spyte van die feit dat groei waarskynlik laer is as wat geprojekteer word, kan mens aflei dat daar beslis groei is. Geografies is Middelburg se nabyheid aan groter metro’s iets wat beslis in sy guns tel.

Addisioneel is Middelburg een van die beter munisipaliteite wat dienslewering aanbetref (Boonste 33%) (GGA - Good Governance Africa, 2016).


Nelspruit (Mbombela)

2011 2021 2031

Swart 89,81% 89,28% 88,68%

Bruin 0,91% 1,17% 1,51%

Indiër 0,64% 0,66% 0,68%

Wit 8,64% 8,88% 9,13%


35 686,5 40 311 42 716



Tans is Nelspruit een van die snelgroeiendste stedelike gebiede in Suid-Afrika. Groeikoerse vir die Wit-Afrikaanse bevolking is erg konserwatief afwaarts aangepas en die werklike syfer is beslis meer optimisties.

Nelspruit het homself gevestig as ‘n groot sentrum in die ooste van Suid-Afrika, en dien as natuurlike konsentrasiepunt.

In ŉ land, en veral op die platteland, waar ekonomiese groei besonders skaars is, is Nelspruit se ekonomie besig om te groei. Dit veronderstel dat daar eksponensieel meer groei gaan plaasvind.

As groot stedelike gebied beskik Nelspruit oor genoegsame sosiale en maatskaplike infrastruktuur ten einde volhoubare leefruimtes te vestig.

Weens sy geografiese ligging, asook ekonomiese groei, is Nelspruit besonders aantreklik as ankerpunt.


Oos-Kaap

Figuur 11 – Projeksie van die Oos-Kaap se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

As provinsie toon die Oos-Kaap sterk afname in die Wit-Afrikaanse bevolkingsgetalle. Dit is deels weens die feit dat die Oos-Kaap sterk netto uit-migrasie ervaar, en die Afrikanerbevolking ook hierdeur geraak word.

Wat dienslewering betref is die Oos-Kaap een van die swakste provinsies in die land. Tesame met die feit dat die Wit-Afrikaanse bevolking slegs sowat 2% van die bevolking uitmaak, is die konsentrasieproses al aansienlik meer gevorder in die Oos-Kaap. Die netto-effek is dat daar realisties slegs een ankerpunt is waarheen mense trek, gemeet aan die volhoubaarheidsraamwerk.


Port Elizabeth (Nelson Mandelabaai)

2011 2021 2031

Swart 60,58% 62,13% 63,53%

Bruin 23,84% 24,11% 24,32%

Indiër 1,15% 1,17% 1,19%

Wit 14,42% 12,59% 10,96%


89 160,1 79 954 67 260



Die Oos-Kaap beskik oor die algemeen nie oor ŉ groot wit Afrikaanssprekende bevolking nie. Port Elizabeth staan uit as ŉ ankerpunt vir wit Afrikaanssprekendes in die streek. Wat in Port Elizabeth se guns tel, is dat die omringende omgewing Afrikaans-vriendelik is.Die uitdaging is dat groot dele van die Oos-Kaap ekonomies besonder onderontwikkeld is en in totale munisipale verval verkeer.

Met meer as 60 000 Wit-Afrikaanse mense teen 2031 gaan Port Elizabeth op sy eie meer as 60% van die geprojekteerde Wit-Afrikaanse bevolking van die Oos-Kaap wees.

Port Elizabeth in die Oos-Kaap is ‘n toonbeeld van hoe ‘n gevestigde ankerpunt ‘n sterk trekfaktor is in die gesig van staatsverval. As metro het hy die nodige infrastruktuur om volhoubaar tot 2031 steeds as ankerpunt in die Oos-Kaap gevestig te bly.


Noord-Kaap

Figuur 12 – Projeksie van die Noord-Kaap se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Die Noord-Kaap is uniek in dat dit die yl bevolkste provinsie in Suid-Afrika is. Volgens die 2011 sensus het slegs sowat 2,2% van Suid-Afrika se totale bevolking in die Noord-Kaap gebly.

Vir die Wit-Afrikaanse bevolking was die syfer effe hoër met sowat 2,7% van die Wit-Afrikaanse bevolking wat in die Noord-Kaap woonagtig was in 2011. (StatsSA, 2012)

Ontvolking van die platteland tref die Noord-Kaap besonders hard, met relatief vinnige ontvolking van die Noord-Kaap wat plaasvind.

Weens die yl bevolking in die Noord-Kaap, is die demografiese maatstawwe van die volhoubaarheidsraamwerk aangepas vir die Noord-Kaap spesifiek.

Die Noord-Kaap is ‘n Afrikaans-vriendelike omgewing, met sowat helfte van die provinsie wat Afrikaans as eerste taal aangegee het in die 2011 sensus. Dit maak dit besonders aanloklik vir ankerpunte, omdat Afrikaanse leefruimtes nie sommer gaan kwyn uit die publieke sfeer nie.


Ankerpunte in die Noord-Kaap

Figuur 13 – Noord-Kaap Ankerpunte


Kathu (Gamagara)

2011 2021 2031

Swart 54,38% 60,07% 64,05%

Bruin 29,53% 30,74% 30,87%

Indiër 0,59% 0,24% 0,10%

Wit 15,50% 8,95% 4,98%


5 649,1 6 890 8 101



Omdat die Noord-Kaap so yl bevolk is, word die demografiese vereistes verslap in die soeke na groei. Daarom word Kathu as ankerpunt beskou ten spyte van ŉ relatiewe klein bevolking.

Wat Kathu besonders aanloklik maak, is die feit dat die munisipaliteit positiewe groei toon te midde van die sterk negatiewe groei wat die res van die provinsie toon. Dit impliseer dat die bevolking van die Noord-Kaap outomaties begin beweeg na Kathu as ankerpunt.

Kathu se grootste uitdaging is dat dit redelik nou aan die mynbousektor, veral ystermyne, gekoppel is. Hoe groter die druk op mynbou in Suid-Afrika word, hoe kleiner word Kathu se volhoubare toekoms. Tesame met so nou gekoppel wees aan een kommoditeit, kom die normale sikliese groei wat kommoditeitspryse toon – wat ‘n invloed op die demografie van die omgewing het.


Upington (//Khara Hais)

2011 2021 2031

Swart 23,58% 29,21% 35,40%

Bruin 65,93% 62,78% 58,48%

Indiër 0,11% 0,20% 0,36%

Wit 10,37% 7,82% 5,76%


9 040,5 7 704 6 328



In die yl bevolkte Noord-Kaap is Upington ŉ natuurlike ankerpunt.

Ekonomies is Upington primêre gefokus op mynbou (13,5%) (SAIRR, 2014). Dit skep dieselfde risiko’s as alle ander dorpe wat so swaar op een sektor steun. Veral in die lig van Suid-Afrika se mynbou wat onder toenemende druk kom is dit ‘n risko wat beslis dopgehou moet word.

Upington, soos die res van die Noord-Kaap baklei ook teen die verstedelikingstendens wat die res van die platteland in Suid-Afrika ervaar.

Geografies is Upington se relatiewe isolasie van groot metro’s problematies, maar aan die ander kant tel die nabyheid aan Namibië weer in sy guns. Siende dat Suid-Afrika se ekonomie besig is om te stagneer, het areas wat maklik kan skakel met buurlande ‘n ekonomiese voordeel.


Orania (Thembelihle)

2011 2021 2031

Swart 15,3% 16,5% 17,8%

Bruin 71,3% 70,1% 68,9%

Indiër 0,4% 0,4% 0,4%

Wit 13,0% 13,0% 12,9%


1 935,1 2 015 1 968



Thembelihle is die munisipaliteit waarin Orania val. Hierdie munisipaliteit is uniek in die sin dat dit die enigste munisipaliteit is wat in die tweede denkstroom val – Afrikaners kan daar in die meerderheid wees. Dit is waarom die munisipaliteit in blou eerder as groen aangedui word.

Weens die dun geografiese verspreiding van Afrikaners, is daar feitlik geen ander munisipaliteit waar hulle vinnig die meerderheid kan word nie. Die ander moontlike opsies toon negatiewe groei onder die wit Afrikaanssprekende bevolking of is besig om ekonomies dood te bloei. Hierteenoor toon Thembelihle ekonomiese groei en ŉ groeiende bevolking in die breër Noord-Kaap wat eintlik ontvolk.

Omdat Orania so ŉ klein bevolking het en die wit Afrikaanssprekende bevolking so ŉ sterk positiewe groei toon, kan ŉ invloei van so min as 10 000 wit Afrikaanssprekendes die magsbalans in die munisipaliteit swaai sodat Afrikaners ŉ politiese meerderheid kan raak.

Orania is ook uniek deurdat die munisipaliteit sy eie demografiese data versamel. Metodologies is dit betroubaar deurdat dit ‘n feitlik 100% telling van die bevolking bevat. Volgens hierdie demografiese data is Orania se groeikoers aansienlik hoër teen ‘n gemiddeld van 10,8% per jaar en blyk hierdie groeikoers besig wees om toe te neem. (Orania Dorpsraad, 2018)

Orania baklei net soos die res van die Suid-Afrikaanse platteland teen verstedeliking en die klein bevolking bly ŉ uitdaging.

So ook is daar ekonomiese uitdagings verbonde aan die munisipaliteit met geen natuurlike groot industrie soos mynbou of vervaardiging nie.

Geografies is die relatiewe isolasie van Orania vanaf die groot metro’s ‘n uitdaging.


Wes-Kaap

Figuur 14 – Projeksie van die Wes-Kaap se Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Gemeet teen die ander provinsies bevat die Wes-Kaap die tweede grootste konsentrasie Wit-Afrikaanssprekendes in Suid-Afrika.

Ongeveer 1 uit 5 Afrikaners bly in die Wes-Kaap, en die Wes-Kaap is ook ‘n Afrikaans-vriendelike omgewing.

Dit maak die Wes-Kaap absoluut onmisbaar in enige volhoubare toekomsbeplanning. Weens die groot konsentrasie van Afrikaners in die Wes-Kaap, is die demografiese vereistes strenger toegepas.

Een laaste ding om op te let is dat die groeisyfers vir die Wes-Kaap tien teen een te konserwatief geskat word. Die invloei van mense in die Wes-Kaap in weens ekonomiese moontlikhede is iets wat die Afrikanerbevolking ook raak, so ook die waterkrisis wat migrasie laat stagneer het.


Ankerpunte in die Wes-Kaap

Figuur 15 – Wes-Kaap Ankerpunte


Paarl (Drakenstein)

2011 2021 2031

Swart 22,40% 23,22% 24,00%

Bruin 63,89% 64,69% 65,32%

Indiër 0,40% 0,48% 0,56%

Wit 13,31% 11,62% 10,12%


27 199,0 26 177 23 634



Die Wes-Kaap is ŉ baie gunstige omgewing omdat die meerderheidstaal in die Wes-Kaapse platteland Afrikaans is. Die meeste dorpies is naby mekaar geleë en ŉ ankerpunt kan daarom baie maklik ŉ aansienlik groter bevolking as net sy eie munisipaliteit bedien.

Die Paarl is so ankerpunt. Gesetel in ŉ Afrikaanse omgewing en met ŉ beduidende aantal wit Afrikaanssprekendes is die dorp ideaal geleë om as ankerpunt te dien vir die omliggende platteland.

Ekonomies is die Drakenstein munisipaliteit primêr gekoppel aan landbou (13,3%) (SAIRR, 2014). Dit word as ‘n risiko beskou, gegewe die druk waaronder Suid-Afrikaanse landbou verkeer weens die sleurenede onteieningsdebat.

Geografies is die Drakenstein se nabyheid aan die Kaapse metro iets wat besonders gunstig beskou word. Dit maak dit maklik om te kan konsolideer en dienste aan ‘n breë gemeenskap doeltreffend te lewer.

Soos die res van die Wes-Kaap is munisipale dienslewering in Drakenstein ver bo-gemiddeld met die res van Suid-Afrika. Inteendeel, Drakenstein val in die top-20 munisipaliteite vir dienslewering in Suid-Afrika. (GGA - Good Governance Africa, 2016)


George

2011 2021 2031

Swart 27,97% 28,10% 28,10%

Bruin 51,82% 54,16% 56,35%

Indiër 0,39% 0,47% 0,57%

Wit 19,81% 17,27% 14,98%


27 561,8 31 643 33 972



Alhoewel George sterk groei toon, is die ouderdomsprofiel van die Wit-Afrikaanse bevolking aansienlik ouer as die nasionale gemiddeld. Dit kan wees weens ouer mense wat George toe trek, moontlik vir aftrede. Die ouderdomsprofiel is iets wat as uitdaging beskou word, en gemonitor word in die komende dekade.

Ekonomies is George primêr ‘n dienslewering (8,7%) en handelsekonomie (8,7%) (SAIRR, 2014)

George beskik oor uitstekende mediese infrastruktuur – en is ook een van die top 20 munisipaliteite wat dienslewering betref (GGA - Good Governance Africa, 2016).


Kaapstad

2011 2021 2031

Swart 39,07% 47,09% 55,24%

Bruin 43,71% 38,59% 33,15%

Indiër 1,41% 1,32% 1,20%

Wit 15,81% 13,01% 10,41%


242 611,4 243 459 229 186



Stad Kaapstad is die grootste enkele konsentrasie wit Afrikaanssprekendes buite Gauteng, en beslis ‘n ankerpunt.

Alhoewel dit lyk asof daar in absolute terme negatiewe groei was, moet in ag geneem word dat streng konserwatiewe skattings gebruik is vir die projeksies. Kaapstad se groei behoort te versnel in die komende dekade, siende dat Kaapstad een van die begunstigdes is van plattelandse verstedeliking.

ŉ Uitdaging waarop gelet moet word, is die toestroming van die Oos-Kaap na veral Kaapstad. Die demografiese karakter van die stad sal sistematies verander om sy onderliggende bevolkings te weerspieël, wat wesenlike gevolge het vir publieke druk en publieke leefruimtes vir die Afrikanerbevolking.

Die beduidende wit Afrikaanssprekende bevolking is primêr in die noordelike voorstede van Belville, Brackenfell en Durbanville gesetel.

Net om dit in konteks te plaas, bevat die stad Kaapstad alleen meer Afrikaners as die hele Noordwes, Vrystaat, Limpopo, Noord-Kaap, Oos-Kaap en Kwazulu Natal onderskeidelik. Gevolglik is dit ‘n uitsonderlik aanloklike ankerpunt, wat beslis ‘n volhoubare Afrikanerbevolking gaan handhaaf.


Gauteng

Figuur 16 – Projeksie van Gautengse Wit-Afrikaanssprekende bevolking tot 2031

Gauteng is die hartland van die Wit-Afrikaanse bevolking. Met ongeveer 1,2 miljoen Wit-Afrikaanssprekendes geprojekteer teen 2031, gaan Gauteng ongeveer helfte van jou Wit-Afrikaanse bevolking bevat.

Vanselfsprekend kan die hele Gauteng as’t ware as ankerpunt gesien word, net deur die oorwig van getalle van die Afrikanerbevolking. Tog is daar sekere munisipaliteite wat beter kanse het op volhoubaarheid tot en met 2031.

Die volhoubaarheidsraamwerk is aansienlik strenger toegepas, met sterk fokus op geografiese gebiede en nie net getalle rondom demografie nie, maar ook volhoubare demografie. Dit beteken dat as die Afrikanerbevolking minder as 2% van ‘n munisipaliteit uitmaak, ten spyte van die feit dat daar meer as 10 000 mense in sou wees, die munisipaliteit negatiewer beoordeel word – juis weens die maklik toeganklike alternatiewe binne ‘n baie klein geografiese gebied.


Ankerpunte in Gauteng

Figuur 17 – Gauteng Ankerpunte


Pretoria (City of Tshwane)

2011 2021 2031

Swart 76,03% 79,02% 81,49%

Bruin 1,95% 1,87% 1,79%

Indiër 1,87% 2,31% 2,82%

Wit 20,14% 16,80% 13,91%


453 794,7 498 319 513 337



As die grootste enkele konsentrasiepunt van wit Afrikaanssprekendes is dit ooglopend dat Pretoria ŉ ankerpunt sal wees. Ideaal gesetel sentraal in Gauteng, is Pretoria ŉ netto-ontvanger van verstedeliking en slurp wit Afrikaanse jongmense van die platteland af op.

Die groeikoers wat uit die data bereken is, is heel moontlik te konserwatief. Met meer as 500 000 wit Afrikaanssprekendes, bevat Pretoria alleen amper 20% van die Afrikanerbevolking. Omdat die stad so na aan Johannesburg en Ekurhuleni geleë is, kan Pretoria nog meer wit Afrikaanssprekendes bedien.

Die wit Afrikaanssprekendes in Pretoria is primêr in die ooste en in die suide in Centurion gesetel.

Vir konteks word geprojekteer dat Pretoria op sy eie meer Afrikaners gaan bevat teen 2031 as Limpopo, Kwazulu Natal, die Noord-Kaap, die Oos-Kaap en die Vrystaat saam.

Daar behoort dus sterk gefokus te word op die oprigting van instellings vir die Afrikanerbevolking in Pretoria, siende dat dit letterlik ‘n groter bevolking as verskeie provinsies bevat.


Oos-Rand (Ekurhuleni)

2011 2021 2031

Swart 79,28% 81,77% 83,63%

Bruin 2,73% 2,72% 2,68%

Indiër 2,15% 2,75% 3,49%

Wit 15,85% 12,76% 10,19%


278 685,6 279 178 262 358



Die Oos-Rand bevat ŉ geweldige hoeveelheid wit Afrikaanssprekendes. Gedryf deur die ekonomiese enjin van ŉ lughawe asook verskeie fabrieke bied die Oos-Rand gulde ekonomiese geleenthede.

Wat ŉ uitdaging gaan wees vir die Oos-Rand, is dat Pretoria so naby geleë is. Dit sal logies meer sin maak om privaatskole of universiteite in Pretoria op te rig en die Oos-Rand eerder as voergebied daarvoor te vestig.

Wat mens nie uit die oog moet verloor nie, is dat Ekurhuleni groter of ten minste gelykstaande aan Kaapstad is wat die Wit-Afrikaanse bevolkingssyfers aanbetref.

Die Afrikanerbevolking in die Oos-Rand is primêr in Kempton Park, Boksburg, Germiston, Alberton, Springs en Brakpan gesetel.


Meyerton (Midvaal)

2011 2021 2031

Swart 58,62% 56,87% 54,46%

Bruin 1,53% 1,83% 2,17%

Indiër 0,36% 1,01% 2,79%

Wit 39,49% 40,29% 40,58%


26 335,6 36 695 47 964



Midvaal is ŉ unieke munisipaliteit omdat wit Afrikaanssprekendes proporsioneel ŉ wesenlike komponent daarvan uitmaak. Dit beteken hulle behoort daar meer politieke mag te kan gebruik as elders en hulle behoort ook aanspraak te kan maak op openbare ruimtes in die Midvaal-munisipaliteit.

Die ekonomiese uitdaging is dat die streek baie nou aan mynbou en vervaardiging gekoppel is. (SAIRR, 2014) Dit is beide sektore wat onder enorme druk verkeer in Suid-Afrika, en wesenlike demografiese invloed kan hê op die Midvaal munisipaliteit.

Die groeikoers hier is beslis te optimisties, so mens kan verwag dat die ware bevolking laer gaan wees teen 2031 as die geprojekteerde getalle.

Geografies is Midvaal ideaal geleë naby aan die groot ankerpunte van die res van Gauteng, maar ook naby aan die plattelandse ankerpunte.

Wat in Midvaal se guns tel is ook die feit dat weens sy geografiese ligging, hy ook ‘n netto-ontvanger van die verstedelikingstendens in Suid-Afrika is.


Heidelberg (Lesedi)

2011 2021 2031

Swart 77,40% 72,87% 67,29%

Bruin 0,81% 0,58% 0,41%

Indiër 1,33% 2,48% 4,53%

Wit 20,46% 24,07% 27,77%


17 067,4 24 926 34 151



Heidelberg is ideaal geleë as ankerpunt. Dit is na genoeg aan die ekonomiese enjins van twee groot metro’s, wat middelklasmense kan aanspoor om soontoe te trek. Tog is dit ver genoeg buite die metro’s om die belofte van ŉ rustige plattelandse leefstyl te handhaaf. As pendeldorp is Heidelberg ŉ goeie keuse vir die vestiging van Afrikaanse instellings wat die groter metro’s kan bedien.

Soos die res van Gauteng is Heidelberg ook een van die netto ontvangers van verstedeliking. Gevolglik is dit moontlik dat die groei meer optimisties kan wees as wat die syfers voorstel.

Die sterk demografiese groei wat Heidelberg toon is assimetries met die ekonomiese groei van die dorpie self. Dit stel voor dat Heidelberg as’t ware besig is om in ‘n pendeldorp te verander, wat ideaal is. Dit skep die moontlikheid om Afrikaner en Afrikaanse leefruimtes volhoubaar te vestig, terwyl jy die ekonomie van die nabygeleë metro’s gebruik.

Mens moet ook in ag neem dat sulke sterk bevolkingsgroei tien teen een effe te optimisties is, so die ware bevolking behoort effe laer te wees.

Soos die res van Gauteng is Heidelberg een van die netto-ontvangers van die verstedeliking en ontvolking van die platteland, en maak dit Heidelberg aanloklik as ankerpunt.


Krugersdorp (Mogale City)

2011 2021 2031

Swart 75,83% 75,24% 74,56%

Bruin 0,84% 1,11% 1,47%

Indiër 2,16% 1,99% 1,84%

Wit 21,18% 21,67% 22,13%


54 636,2 64 762 72 014



Krugersdorp toon sterk bevolkingsgroei, maar dit is primêr weens die nabygeleë metro’s. Omdat Krugersdorp maklike toegang tot die ekonomiese enjins van twee metro’s bied, word dit sistematies in ŉ pendeldorp omskep. Soos die res van Gauteng is Krugersdorp een van die netto ontvangers van verstedeliking, wat beteken die groeikoerse wat hier vervat is, is effe konserwatief.

Een van die uitdagings wat Krugersdorp moontlike in die toekoms kan beleef, is hersonering wat dit deel van die groter Johannesburg-metro sal maak. Johannesburg brei onkeerbaar uit, en daar gaan oproepe kom om die grootste dele van Gauteng in een groot metro te verenig.

Tog bevat Krugersdorp steeds ŉ beduidende aantal wit Afrikaanssprekendes. Krugersdorp se ligging bring ook mee dat dit die meeste van Roodepoort en Randburg se bevolking van Afrikaanse onderwys en dienste kan verskaf. Gevolglik kan Krugersdorp ŉ aansienlik groter bevolking diens as wat daar teenwoordig is.


OPSOMMEND

Getalle Die ankerpunte vir Afrikaners is ter opsomming van groot na klein getabuleer volgens die bevolkingsgetalle.

2011 2021 2031 Pretoria (City of Tshwane) 453 794 498 319 513 337 Oos-Rand (Ekurhuleni) 278 685 279 178 262 358 Kaapstad 242 611 243 459 229 186 Port Elizabeth (Nelson Mandelabaai) 89 160 79 954 67 260 Bloemfontein (Mangaung) 69 702 63 513 54 290 Krugersdorp (Mogale City) 54 636 64 762 72 014 Klerksdorp (City of Matlosana) 48 612 39 894 30 712 Rustenburg 43 291 42 732 39 569 Middelburg (Steve Tshwete) 43 278 62 468 84 586 Secunda (Govan Mbeki) 40 964 49 386 55 854 Nelspruit (Mbombela) 35 686 40 311 42 716 Durban (eThekwini) 35 328 30 216 24 243 Welkom (Matjhabeng) 32 545 25 163 18 174 Potchefstroom (Tlokwe) 30 844 29 702 26 832 George 27 561 31 593 33 972 Pietersburg (Polokwane) 27 215 25 005 21 552 Paarl (Drakenstein) 27 199 26 177 23 634 Meyerton (Midvaal) 26 335 36 695 47 964 Sasolburg (Metsimaholo) 21 066 21 919 21 396 Naboomspruit-, Warmbad-, Nylstroom-area (Mookgopong, Bela-Bela, Modimolle) 18 065 14 875 12 202 Heidelberg (Lesedi) 17 067 24 926 34 151 Richardsbaai (uMhlathuze) 14 731 12 944 10 963 Ermelo (Msukaligwa) 13 036 14 267 14 646 Bethlehem (Dihlabeng) 11 565 10 856 9 559 Margate (Hibiscus Coast) 10 766 14 489 18 291 Upington (//Khara Hais) 9 040 7 765 6 256 Tzaneen (Greater Tzaneen) 7 988 9 649 10 934 Kathu (Gamagara) 5 649 6 945 8 009 Orania (Thembelihle)* 1 935 2 015 1 968

Totale wit Afrikaanse bevolking 2 712 101 2 751 065 2 689 895 Totaal in ankerpunte 1 738 354 1 809 177 1 796 628 Persentasie in ankerpunte 64% 66% 67%

*Orania se eie syfers dui op aansienlik hoër groei met meer as 6 000 inwoners teen 2031 op ‘n konserwatiewe skatting


Geografie Uit die meer as 260 munisipaliteite in Suid-Afrika is daar slegs sowat 30 munisipaliteite wat as volhoubare ankerpunte kan dien. Tog moet daar nie blindgestaar word teen die munisipaliteite fisies self nie. Elkeen van hierdie ankerpunte moet gesien word as ‘n knoop in ‘n net, die bestaan van die ankerpunt stel die omliggende Afrikaanse en Afrikanerbevolking in staat om volhoubare leefruimtes te skep en uit te bou.

Daarom word twee kaarte ingevoeg, wat elke ankerpunt op die Suid-Afrikaanse landskaart plaas met ‘n 100km en 200km sirkel daarrondom. Dit verteenwoordig teoreties een en twee ure rytyd met ‘n motorvoertuig.

Deur groter konsentrasie op volhoubare ankerpunte kan Afrikaners hulleself ferm in Afrika anker, en hier bou aan ‘n vry, veilig en voorspoedige toekoms.

Figuur 17 – Ankerpunte met 100km sirkels


Figuur 18 – Ankerpunte met 200km sirkels


Bibliografie GGA - Good Governance Africa. (2016). Government Performance in South Africa. Herwin van English

Summary - GPI: https://gga.org/wp-content/uploads/2018/02/English-summary.pdf

Orania Dorpsraad. (2018). Orania Sensus. Herwin van https://orania.co.za/wp-content/uploads/2019/07/Orania-Dorpsraad-Sensus-2018-Digitaal.pdf

SAIRR. (2014). The 80/20 Report - Local Government in 80 Indicators After 20 Years of Democracy. South African Institute of Race Relations.

StatsSA. (2012). Census 2011 Statistical Release.

The Citizen. (2018, September 26). The Citizen. Herwin van ANC admitting failure of Tlokwe/Ventersdorp merger ‘too little, too late: https://citizen.co.za/news/south-africa/2014415/anc-admitting-failure-of-tlokwe-ventersdorp-merger-too-little-too-late/

geanker in afrika - solidariteit navorsing...privaat fondse moet verkieslik gekanaliseer word na...

Documents