gelİŞİmsel denetİm - · pdf filesenemoğlu (2004) kohlberg’in ahlak gelişimi...
TRANSCRIPT
TC
YZNC YIL NVERSTES
SOYAL BLMLER ENSTTS
ETM BLMLER ANABLM DALI
ETM YNETM, TEFT, PLANLAMASI VE EKONOMS PROGRAMI
GELMSEL DENETM
Trk Eitim Sisteminde Denetim Sreci
Ders devi
Hazrlayan
Ahmet Cemil KARADA
Danman
Yrd. Do Dr. Hasan Basri MEMDUHOLU
VAN-2008
1
NDEKLER Sayfa
Giri.. 2
Kavramlar 3
Geliim Teorileri. 4
Geliimsel Denetim.. 8
Tanm.. 8
Geliimi.... 8
retmenlerin Geliim Dzeyleri.......... 9
Denetim Yaklamlar. 11
Uygulama.... 14
Snrllklar... 18
Sonu... 19
Kaynaka. 20
2
GR
Eitim uluslarn varln srdrmesinin vazgeilmez unsurudur. Bu unsur
ngrlm olan hedeflere ulama amacn tar. Ancak sadece renciye odaklanma,
planlamalar yapmakla bu amaca ulalamaz. yi bir eitim kendini srekli yenileyen ve
gelitiren retmenlerin nclnde gerekleebilir. lan (2006), bu amaca ancak etkili bir
denetim faaliyetiyle ulalabileceini ifade etmektedir. Etkili bir denetim de ancak an
gelimeleri dorultusunda ortaya kan ada denetim modelleriyle olabilir. ngrlen
hedeflerin elde edilebilmesi phesiz baars aratrmalarla ortaya konmu denetim
modelleriyle elde edilebilir. Eitim rgtlerinin amalarn baarmalar konusunda nemli
katklar salayan, retmenlerin kiisel ve mesleki geliimini, dolaysyla renci
renmesini ve baarsn arttrmay amalayan geliimsel denetim modeli de bu ada
yaklamlardan biridir.
Geliimsel denetim modelini gelitiren Carl Glickman, retme eyleminin ok
karmak olduunu belirtir. lgilenilen rencilerin says ve farkll ve retmenden
beklenen davrann eitliliinin etkisiyle, retimin iyi bir ekilde yaplmas, karmak ve
soyut dnmeye baldr. Denetmenler retmenlere yeni ya da allmadk bilgi ve
deneyimleri tantarak onlarn daha soyut seviyelerde dnmelerine yardm edebilirler.
retmenlere uygun destek salanmazsa, retimin karmaklyla ba edemeyen
retmenler, snf gerekliinin zenginliini basitletiren rutinler gelitirir ve rencilere
hepsi aynym gibi davranr. retimin gelitirilmesi iin, retmenlerin snf ierisinde yeni
davransal tepkiler ortaya karmas gerekir. Bunun salanmas noktasnda denetmene byk
bir rol dmektedir (lan,2007).
Geliimsel denetim modelinde, retmenlerin retim ve problem zme becerileri
asndan farkl seviyelerde olduklar ve buna gre farkl yaklamlarla denetlenmeleri
gerektii ne srlmektedir. retmenlerin akademik gelimilik asndan farkl geliim
seviyesinde olduklar sav iddial bir yarg olmasa gerek. Bu balamda, her retmene
gelimilik seviyesine gre denetim yaklam uygulanmakta; bylece denetim srecinin
retmenleri tedirgin etme dzeyi azalmakta ve retmenlerin bireysel ihtiyalarna
uygunluu salanabilmektedir (lan, 2008).
3
KAVRAMLAR
Bu almada geliimsel denetim modelinde nemli yeri olan Geliim teorileri,
geliimsel denetime esas olan Geliim dzeyleri ve denetim yaklamlar ana hatlaryla ele
alnmtr. Geliimsel denetime gemeden ce geliimsel denetimin ilk basaman oluturan
kavramlara gz atmak yerinde olacaktr.
Denetim
Denetim kelime olarak 'daha stn' (superior) ve 'vizyon' (vision) olarak iki
kavramdan tretilmitir. Denetim (supervision) ortaaa ait Latin kkenli bir kavram olup, o
ada bir metnin orijinaliyle kyaslanarak hata ve sapmalar iin dikkatle okunmas ve
taranmas sreci, eklinde tanmlanmtr (Smyth, 1991, akt. lan, 2008). Denetim, rgtsel
eylemlerin ve ilemlerin ngrlen amalar dorultusunda benimsenen ilke ve kurallara
uygunluunun belirlenmesidir. Denetimde temel ama, rgt amalarnn gerekletirilme
derecelerini saptayarak, rgtn etkililik dzeyini ykseltmek ve onun gelitirilmesini
salamaktr. (Ergun,1991). Cogan denetimi; retim programnn yazlmas ve gzden
geirilmesi, retim materyalinin hazrlanmas, retim srecinin gelitirilmesi, retim
sonularnn ailelere aklanmas ve genel olarak eitim programnn btnnn
deerlendirilmesi olarak tanmlamtr (akt. Aydn, 2005). Marks, Stoops ve King ise; retim
program ve retimin gelitirilmesini salamay amalayan uygulama ve eylemlerin
deerlendirilmesi diye tanmlamlardr (akt. Aydn, 2005). Middlewood (1997) retmen
denetiminin; baarnn farkna varma, kariyer geliimi, mesleki geliim ve retimde problem
yaayan retmenlere rehberlik, danmanlk yapma ve yetitirme odakl, olduunu
belirtmitir (akt. lan, 2008). Gordon (1991) ise eitim denetimini, retimin gelitirilmesi
ve nihai ama olarak renci renmesinin artrlmas iin liderlik olarak tanmlamtr (akt.
lan, 2008).
Geliim
Geliim teorilerine temel oluturan geliim kavram, z itibaryla yenilikler ieren
duraan olmayan bir sretir. Senemolu (2004)nun, Organizmann byme olgunlama ve
renmenin etkileimiyle srekli olarak ilerleme kaydeden deimesi diye tanmlad bu
sre; Baaran (1996)a gre insann belirli bir geliim grevini tamamlamaya doru
4
bymesi, olgunlamas, ulat geliim aamasnda kendisine gerekli olacak bilgi, beceri ve
tutumu renmesidir.
GELM TEORLER
nsan pek ok ynleri olan bir varlktr. Bu yzden insan incelerken ona tek bir
ynden yaklamak doru sonular vermeyecektir. nsann bu ynn dikkate alan geliim
kuramclar insan; bilisel, ahlaki, sosyal, kiilik vs. ynleriyle incelemi ve geliim
teorileri ortaya koymulardr. Bu teoriler ana hatlaryla yle ifade edilebilir.
Bilisel Geliim (Cognitive Development)
Piagete gre eitim geliim teorilerine dayal olarak yrtlmelidir. Piaget, bilisel
geliimi drt temel evreye ayrmtr. Bunlar;
Duyusal motor,
lem ncesi,
Somut ilem
Soyut ilemler aamalardr (Senemolu, 2004).
Soyut ilemler aamasndaki bir birey, gerekli yer ve zamanda ileri projelendirebilir
ve sreci gerekletirebilir. Yine soyut ilemler aamasndaki kiiler, kuramsal
gerekelendirme, karmak sembolleri anlama ve soyut kavramlar formle edebilme gibi
ilemleri kullanabilir (Aydn, 2005).
Kavramsal Geliim (Conceptual Development)
Kavramsal geliim, retmenlerin bilisel geliimleri ile yakndan ilgilidir. Hunt (akt.
Aydn, 2005), bireyleri en somuttan (dk kavramsal dzey), en soyuta (yksek kavramsal
dzey) kadar uzanan bir yere koymaktadr.
Dk kavramsal dzeydeki bireyler, iinde bulunduklar durumlar basit ve somut
bir yaklamla deerlendirirler. Durumlara "siyah ve beyaz" yaklam ile bakma
eilimindedirler. Dk kavramsal dzeydeki bireyler, karlatklar sorunlar tanmlamada
5
zorluk ekerler, sorunlar zmediini bildikleri halde ayn sorunlara alk olduklar tepkileri
verirler. Bu tr kiiler, kendilerine sorunun zm yollarnn gsterilmesini beklerler ve byle
bir gereksinim iindedirler.
Orta kavramsal dzeyde bulunan kiiler, daha soyut dnebilirler. Sorunlar
tanmlayabilir ve snrl sayda da olsa zm seenei gelitirebilirler. Ancak kapsaml
planlar oluturma konusunda zorluk ekerler. Bu kiiler de karmak bir sorunun
zmlenmesinde yardma gereksinim duyarlar.
Yksek kavramsal dzeydeki bir birey ise soyut dnme yetisine sahiptir.
Bamsz, kendini gerekletiren, kaynak yaratabilen, esnek ve yksek dzeyde btnleme
potansiyeline sahip olma zelliklerini tar.
Ahlaki Geliim (Moral Development)
Senemolu (2004) Kohlbergin ahlak geliimi kuramn, Piagetnin kuramnn
yeniden incelenmesi ve anlamlandrlmas olarak ifade etmektedir. Kohlbergde Piaget gibi
ocuk ve yetikinlerin belirli durumlarda davranlarn yneten kurallar nasl
yorumladklarn incelemi ve ahlak geliimini ikier aamadan oluan dzeyde
deerlendirmitir.
I. Gelenek ncesi dzey,
Ceza itaat eilimi
Arasal ilikiler eilimi
II. Gelenek dzeyi
kiileraras uyum eilimi
kanun ve dzen eilimi
III. Gelenek sonras dzey.
Sosyal szleme eilimi
Evrensel ahlak ilkeleri eilimi
6
Bu dzeyler iindeki ikinci aamalarn, birincilere gre daha ileri ve rgtl
olduunu ifade eden Aydn (2004)a gre, btn dzeyler, ben merkezli bir perspektiften
hareket eden gerekelendirmelerden, bakalarnn haklarn dikkate alan bir perspektife
ynelik gerekelendirmelere doru deimektedir. Dzey I'deki bir birey, kararlarn ben
merkezci bir anlayla verir. Dzey IIde bulunan bir birey ise, toplumsal normlara gre ne
bekleniyorsa ona uyum salamak iin "doru eyi yapmak" eilimindedir. Sonu olarak
Dzey III'te bulunan bir birey kararlarnda bireysel haklar destekler ve toplumsal szlemeyi
dikkate alr. Dzey III'n alt aamasndaki bu ilkeler ve yasal zorunluluklar arasnda a-
tmalar olmasnn sorun yaratmasna ramen, bir birey ahlaki geliimin st aamasna
ulancaya kadar, ahlaki ilkeler stn gelmektedir. Kohlberg, st aamay olaanst olarak
grr ve geliimin zenginletirilmesini eitimin bir amac olarak alglar.
Ahlaki gerekelendirme ile ilgili bir testten dk puan alan retmenlerin, dersteki
renci davranlar konusunda daha dar bir anlaya sahip olduklarn, dzey IIde bulunan
retmenlerin ise sadece dersle ilgilenmelerinin renme iin gerekli olmad ve retim
yntemleri konusunda daha geni bir bak asna sahip olduklar saptanmtr. Ahlaki
gerekelendirme konusunda yksek puanlar alan retmenlerin ise rencilerin ders
davranlar bakmndan snflandrlmasna kar karak, renci perspektifi ve renmenin
karmakl ve doasn dikkate aldklar grlmtr (Johnston, 1985, akt. Aydn, 2004).
Benlik Geliimi (Ego Development)
Benlik, hem tutarl olma abasn ieren bir sre ve bir kiinin yaamnn anlam
hem de kendi isel mantnn oluturduu bir yapdr. Srecin balang noktasnda bulunan
yetikinler "korkulu- endieli" olarak snflandrlr. Srecin ortasndakilere, "uyumlu-