Gemi antik devrinden zamanımıza kadar önceleri göller ve nehirlerde sonraları deniz ulaştırmasında kullanılan aracın genel adıdır.

Bir gemi iki ana bölümden meydana gelir.

1—Tekne

2— Yürütme(tahrik—hareket ettirme)

1 a)—Bir geminin ana yapısını meydana getiren ve bütün bölümleri bir kabuk gibi saran yapıya tekne denir.

2 a)—Tekne mevcut olsa da bu tekneyi su üzerinde yürütmek için tekne içinde ayrıca bir araca ihtiyacı vardır.Bu araçlar yelken,kürek ve makinelerden biri olabilir.

Tekne üç ana kısımdan meydana gelir.

1—Pruva (baş taraf)

2—Orta kasara- vasat

3—Pupa (kıç taraf)

Gemi teknesine tam yandan boyuna bakarsak baş kısım,baş bodoslamadan başlar ve kıç kısım kıç bodoslarnada son bulur.Geminin baş bodoslaması ile kıç bodoslamasını birleştiren doğru çizgiye de pruva pupa hattı denir.Gemi planlarında plan görünüşte gemiyi boylamasına iki eşit parçaya bölen bu çizgiye merkez hattı denir.Buna göre baş bodoslamaya doğru baktığımızı düşünürsek sağ tarafta kalan kısım sancak,sol tarafta kalan kısım ise iskeledir.

GEMİLERİN MEVKİLERİNİN ISIMLENDİRİLMESİ

BİR GEMİNİN KISIMLARI

A- Yapı Elemanları

Birbirlerinden farklı amaç ve yapıda olmak üzere yüzlerce çeşit gemi vardır. Böyle olmakla birlikte bütün gemilerin aynı adı taşıyan ve aynı görevi yapan bir takım yapı elemanları ve bölümleri vardır.

Tekne: Bir geminin dışını oluşturan ve tüm bölümlerini kabuk gibi sararak yüzmesini sağlayan kısımdır.

Omurga: Geminin inşa sırasında kızağa konan ilk kısmıdır. Geminin diğer elemanları omurga üzerine inşa edilir. Gemi dibinde baş bodoslamadan kıç bodoslamaya kadar uzanır. Lama omurga, levha omurga, kutu omurga gibi farklı yapıda olanları vardır. Ayrıca kontra omurga, yalpa omurga gibi değişik amaçları olan ve yine omurga adıyla nitelendirilen kısımlarda vardır.

Kontra omurga: Omurganın mukavemetini arttırmak ve gemi oturduğunda omurganın zarar görmemesi için üzerine eklenen ek parçaya kontra omurga denir.

Yalpa omurgası: Geminin yalpa yapmasını azaltmak için su kesiminin altında iki tarafa gemi boyunun 1/3’ü kadar uzunlukta konulan çıkmalardır.

Bodoslama:Tekne kaplamalarının baş ve kıç tarafta birleştiği omurgadan yukarıya doğru doğru olan kısımlarıdır.

Baş bodoslama: Baş tarafta omurganın yukarı yükselen kısmına denir. Baş bodoslama omurganın devamı veya eklenen parçası olabilir ve suyun direncini azaltacak şekilde çeşitli biçimlerde yapılır.

Kıç bodoslama: Omurganın kıç taraftaki yükselen kısmına denir. Kıç bodoslamaya pervane ve dümen yerleştirilmiştir.

Çene: Omurganın yukarı doğru kıvrılan ilk kısmına denir.

Postalar: Geminin kaburgasını oluşturan, tekneye şeklini veren, aşağıda omurgaya yukarıda güverteye bağlanan ağaç veya demir parçalardır. Teknenin kaplamaları postaların üzerine yerleştirilir.

Kemere: Postaları gemi enine birbirine bağlayan, güverteyi taşıyan kirişlerdir.

Öksüz kemere: kemereler güvertedeki ambar ağzı gibi açıklıklara rastladıklarında kesilirler. Böyle kesilerek, oluşan kısa kemereye öksüz kemere denir

Kaplama: Teknenin su geçirmezliğini sağlayan, postalar üzerine konulan ağaç veya saç levhalardır.

Armuz: Ahşap teknelerde yan yana gelen kaplamaların arasında oluşan uzunlamasına aralığa denir.

Sokra: Kaplama tahtalarının baş başa gelen kısımları arasındaki aralığa denir.

Güverte: Gemiyi baştan kıça kadar bordadan bordaya yatay olarak bölen su geçirmez perdelerdir. Gemilerin büyüklüklerine göre, bir gemide birden fazla sayıda olabilir. Sıraya göre bu güverteler ana güverte, rüşvet güverte, palavra güverte, tavlun güverte adlarını alırlar. Ayrıca filikanın bulunduğu bölgeye filika güvertesi denir. Geminin en üstünde magnetik pusulanın bulunduğu yere ise miyar güverte adı verilir.

Kasara: Geminin baş, kıç veya orta taraflarında üst güverteden yukarıda kalan yarım güvertelerdir.

Teknenin Dış Kısımları

Borda: Gemi teknesinin su seviyesinin üstünden güverteye kadar uzanan dış kısmına denir.

Karma: Gemi teknesinin sürekli su altında kalan kısmıdır

Faça: Geminin yüklü durumdaki su hattı ile boş durumdaki su hattı arasındaki kısma denir.

B- Donanımlar

Gemi üzerine konulmuş yükleme, boşaltma, güvenlik, can kurtarma, demirleme, seyir gibi amaçlar için kullanılan büyüklü küçüklü araç ve düzeneklere donanım adı verilir. Bunlar kısaca sabit donanımlar ve hareketli donanımlar olarak iki başlık altında toplanabilir.

1- Sabit donanımlar (Arma)

Bunlar adından da anlaşılacağı gibi gemiye tespit edilmiş, sabit veya bazı parçaları hareketli olan ancak yerleri değiştirilmeyen donanımlardır. Sabit donanımlara örnek olarak, direkler, bumba, matafora, ırgat, vinçler sayılabilir.

2- Hareketli donanımlar (Selviçe)

Hareketli donanımlar ise, büyüklükleri ve yapı malzemeleri değişmekle beraber taşınabilirler. Makara, palanga, halat, liftin uskur, teller zincirler, bu tür donanımlara örnek olarak verilebilir.

Dümen: Manevra yapılırken pervaneden gelen suyu yönlendirmeye yarayan gemi elemanıdır.

Yelpaze: Dümenin su içindeki geniş enli kısmıdır.

Yeke: Dümeni çevirmeye yarayan kola denir.

Dümen dolabı: Doğrudan veya dolaylı olarak dümene kumanda eden dümeni sancak veya iskeleye yönlendiren donanımdır.

Irgat: Demir atmak ve almak için ve halat manevralarında kullanılan baş ve kıç taraftaki makinelere denir.

Vinç: Yükleme ve boşaltma işlemlerinde kullanılan makinelere denir.

Bumba: Yükleme ve boşaltmada kullanılan ana direğe dayalı ve halatlarla kuman da edilen ağaç veya metal direklerdir.

Direk: Gemilerde güverte üzerindeki en büyük sabit yapılardır. Bir gemide birden fazla direk varsa baştan kıça doğru pruva, grandi, mizana, kontra mizana, kontra mizana diye adlandırılırlar. Direkler tek parçadan veya eklemeli iki parçadan yapılabilirler.

Seren: Direkler üzerine yatay olarak konulmuş yelken açmak, işaret sancaklarını toka etmek için donatılan çubuklardır.

Giz: Direk üzerine konulan çubuk, eğer baş kıç yönünde ve omurgaya belli bir açı ile duruyorsa giz adını alır

Bir Direk ve Donanımları

Abli: Bumba cundası ile küpeşte arasındaki halata denir. Bumbaları yatay olarak

çevirmeye yarar.

Mantilya:Bumbayı aşağı yukarı hareket ettirmeye yarayan halattır.

Cunda: Seren yada bumbanın ucuna denir.

Karanfil: İki direk şapkası arasındaki halata denir

Patrisa: Direkteki çubukları yan taraflarından tutan halatlardır.

İstralya: Direk ve çubukları baş tarafından baş kıç yönünde tutan halatlardır.

Çarmık: Ana direkleri yandan tutan halatlardır.

Lumbarağzı: Gemiye giriş çıkışlarda kullanılan bordada veya yaşam yerlerindeki

kapılara denir.

İskele: Gemiye çıkılmasında kullanılan metal açılır kapanır merdivendir.

İskele tavası. İskelenin en alt ve üstündeki dört köşe basamaklardır

Şeytan çarmıhı: İki halat arasında ağaç veya madeni basamakları olan taşınabilir merdivene denir.

Iskalarya: Çarmıkların aralarındaki ip basamaklardır.

Matafora: Gemilerde can filikalarının asıldığı ve filikaların denize indirilmesinde yarayan donanımdır.

Falaka: Mataforanın kolları arasında, can halatlarının asıldığı halata denir.

Filika: Gemiyi terk etmekte kullanılan çeşitli tipteki can kurtarma vasıtalarına denir

Usturmaça: Gemi bordasının zarar görmemesi için iskele ile gemi arasına konulan halat, lastik veya aynı işi görebilecek maddelerden yapılmış yastıklardır.

Parampet: Güverte kenarlarında yüklerin ve insanların denize düşmemesi ve dalgaların güverteye fazla gelmemesi için yapılan gemiyi tamamen saran dik levhalara denir.

Küpeşte: Postaların başlarını geminin başından kıçına kadar bağlayan ağaç veya çelik kuşaktır. Ayrıca punteli üstten birbirine bağlayan kuşağa da küpeşte denir.

Vardavela: Küpeştedeki yatay çubuklara veya güvenlik amacıyla yatay olarak çekilen demir, ağaç, zincir veya halat korkuluklara denir:

Puntel: Kemereleri alttan destekleyen dikine sütunlara denir. Küpeşteyi tutan dik çubuklara da puntel denir.

Manika: Geminin kapalı hacimlerinin havalandırılmasını sağlayan, rüzgarı içeri alacak şekilde yönü değiştirilebilen borulardır. İçeri su girmemesi için çeşitli biçimlerde yapılırlar.

Radansa: Halat kasalarının içine, halatın zarar görmemesi için konulan kalp şeklindeki metal parçalara denir.

Kerye: Bir halatı aynı kalınlıktaki başka bir halatın üzerine bağlamak için kullanılan madeni parçalardır, şeytan kilidi de denir.

Kilit: Zincir veya halatı bir yere bağlamak için kullanılan U şeklinde ve ağzı kapatılabilen çelik parçaya denir.

Mapa: Güverte ve alabandalara sabitleştirilmiş, kanca takmak, makara donatmak, halat bağlamak için kullanılan madeni yarım halkalardır.

Anele: Halat veya zincir bağlamak için kullanılan mapanın içinden geçirilmiş hareketli halkaya denir.

Baba: Halatları bağlamak için güverte üzerinde konulmuş silindir şeklindeki dökme demir sütunlara denir. Baba tek veya çift olabilir.

Koçboynuzu ve Baba

Loça: Demir zincirinin geçtiği omuzluklardaki ve güvertedeki deliklere denir. Halatlar için yapılmış olanlara halat loçası denir.

Frengi deliği: Güverteye gelen suların denize akması için bordaya açılan deliklerdir.

Lumbuz: Aydınlatma veya havalandırma için açılmış yuvarlak kapaklı pencerelerdir.

Kör kapak: Lumbuzları içeriden kapatan demir kapaklardır.

Portuç: Güvertede direk altlarında çeşitli malzemelerin konulduğu yerlerdir.

Iskarmoz: Küpeşte üstünde küreklerin bağlandığı çubuk veya yarımay şeklinde madeni parçalardır.

Bir Seren ve Donanımı

Kapela: Direk şapkası veya miyar pusulanın üstüne konan özel örtüye denir.

Cıvadra: Yelkenli teknelerde baştan ileri doğru uzatılan direğe civadra denir.

Çalım ve Kuruz: Geminin bordası başa ve kıça doğru gittikçe darlaşır. Baş taraftaki darlaşmaya çalım, kıç taraftaki darlaşmaya kuruz denir.

Kaporta: Gemilerde bölmeler ve güverteler arasında geçişi sağlayan, kapatıldığında su geçirmeyen kapılardır.

Perde: Geminin emniyetini arttırmak için su ve alev geçirmez olarak yapılan gemiyi enine bölen çeik yapılara perde denir.

Safra (ballast): Geminin dengesini ayarlamak veya gemi boşken daha fazla batırıp pervanenin verimli çalışmasını sağlamak için geminin farklı yerlerindeki tanklara alınan deniz suyuna safra (balast) denir.

Farş tahtası: Gemi ambarlarının dibinde, filikalarda eğrilerin üzerine konan taban tahtalarına denir.

C- Güverte Yapıları

Güverte üzerindeki çoğunluğu sabit olan tüm yapılara denir. Güverte yapıları geminin başından kıçına doğru, ırgat, baş kasara, fenerlik, ambarlar, portuçlar, direk, vinç, yaşam mahalli, kıç kasara olarak sıralanır.

D- Yürütme Araçları

Gemilerin su üzerinde yol almasını sağlayan makinelerdir. Gemilerin yürütme araçları; yelken, buhar türbini, gaz türbini, dizel motoru, nükleer enerji, su jeti olarak sayılabilir.

BÖLÜM 3

GEMİCİLİK

A- Gemicilik Terimleri

Denizcilikte birçok dilden birbirine geçmiş olan binlerce gemicilik terimi vardır. Biz burada bir amatör denizcinin ilk karşılaşabileceği ve bilmesi gerekenleri kısaca açıklamaya çalışacağız. Bu terimler sürekli kullanıldığından dolayı en azından bir tehlikeden korunmak veya uyarı durumunda nelerin anlatıldığını bilmek için bunların bilinmesi gerekir.

Alesta : Hazır ol anlamında uyarı kumandasıdır.

Aganta : Halatı tut!, bırakma!, anlamındadır.

Mola : Halatı bırakmak, koy vermek, salmak.

Fora : Halatı bağlı olduğu yerden çözmek, çıkarmak.

Volta : Halatı bir babaya sararak bağlamak.

Vira : Vinç veya ırgatla halatı veya zinciri çekmek.

Mayna : Bir yükü aşağı indirme, aşağıya doğru yavaşça bırakma emri.

Hisa : Bir şeyi kaldırmak, yelkeni basmak.

Arya : Sancağı, yelkenleri aşağı indirmek.

Laşka (Laçka), halatı tamamen elden çıkarmadan boş vermek, kaçırmak.

Varda : Kaçıl !, kendini kolla anlamında uyarıdır.

B- Halatlar ve Gemici Bağları

Gemide kullanılan en önemli malzemelerden biri de halatlardır. Geminin limana bağlanmasından yükün bağlanmasına, süs yapmaktan yelkenleri donatmaya kadar bir çok işlerde çeşitli türden halatlar kullanılır. Halatların iyi ve güvenli kullanılabilmeleri bağlama şekillerine göre önem kazanır. Yanlış yapılan bir bağ önemli bir yerde görevini yapmamasına dolayısı ile bir çok kazalara neden olabilir.

1- Halat çeşitleri

Halatlar, yapılış yöntemi ve malzemesine göre üç kısma ayrılırlar.

a- Bitkisel halatlar, (kendir, Manila, pamuk, keten, sisal halat)

b- Sentetik halatlar, (naylon, polyester, polipropilen v.s,..)

c- Çelik tel halatlar

Gemilerde Kullanılan Üç Tip MATAFORA

Modelci, el mandrellerini kullanabileceği her çap için kendisi yapabilir. Elinizdeki en küçük matkap ucundan en büyük matkap ucu çapına göre gürgen (kayın) gibi sert ağaçlardan çubuklar hazırlarsınız. Bunların boyları da matkap ucu uzunluklarına göre 20 — 60 mm. arası olabilir. Her çubuğu yapıştıracağınız matkap ucu ile deleceksiniz. Delinecek delik derinliği 5 — 15 mm. arası olmalıdır. Delikler dik ve boşluksuz olmalıdır.

SU ZIMPARALARI

P 500 A - Çok ince (00) diyebiliriz.

P 400 A - Biraz daha kalınca (0) diyebiliriz.

P 240 A - (0) dan biraz daha kalın

P 220 A - P 240 dan kalın

P 180 C- P 220 den kalın

P 150 C - P 180 den kalın

P 120 D - En kalın

Su zımparalarından yapacağınız eğeler için zımparaları plastik tutkalla ihtiyacınıza uygun şekil ve büyüklükteki ağaç parçalarına yapıştırıp kullanmak için en az bir gün kurumasını beklemelisiniz.

MONTAJ APARATLARI

1- Mengeneler

2- Cıvata

3- Rondela

4- Kelebek Somun

5- Boydan boya vidalı saplama

a-

a- Alt Tabla

b- Mafsal alt çatalı

c- Mafsal

d- Mafsal üst çatalı

e- İçerisi omurga genişliğinde oyulmuş tahta işkence

Model teknesini kaplarken yukarıda şekli gördüğünüz aparatı yaparsanız kaplamayı çok rahat bir şekilde yaparsınız.Aparat teknenin yalnız omurgasını tutacağından teknenin omurgasından itibaren her tarafını ve iki elinizi de rahatça kullanarak kaplayabilirsiniz. Aparatın mafsallı olması teknenin kaplanması esnasında tekneye istediğiniz eğimi vererek rahat bir şekilde çalışma imkanı bulursunuz.

Modelimizde devamlı kullanacağınız ve elimizin altında devamlı bulunması lazım olan çıtalarda, yukarıdaki ebatlarda olacaktır. Boyları 20 den bir metreye kadar olabilir. Yukarıdaki çıta altlarındaki ölçüler mm dir.

AĞAÇLAR

Ağaçlar piyasada şu şekilde satışa sunulur.

1— Tahta— l—l,5—2—-2,.5 cm kalınlığında 10—15—20—25—30 cm genişliğinde muhtelif boylarda

2— Lata—5 cm kalınlığında 10 cm genişliğinde muhtelif boylarda

3— Kadron— 4x4—5x5—6x6—8x8—10x10 cm genişlik ve kalınlığında muhtelif boylarda

4— Kalas—5 cm kalınlığında 15—20—25—30 cm genişliğinde ve muhtelif boylarda

Bu ebatların altında kalanlarada çıta denilir.

İnğiliz ve Amerikan planlarının ölçekleri metre cinsinden olmayıp ( inç ) ve ( Feet )

ölçeklidir. Örneğin 1/32"-1' Feet gibidir.

Elinize geçebilecek İngiliz ve Amerikan plan ölçekleri ve Metrik olarak karşılık ölçekleri

"Metrik Olarak "Metrik Olarak İNÇ FEET Ölçeği" İNÇ FEET Ölçeği"

1" - 1' : 1/12 15/64" - 1' : 1/517/8" - 1' : 1/14 7/32" - 1' : 1/5513/16" - 1' : 1/15 13/64" - 1' : 1/593/4" - 1' : 1/16 1/5" - 1' : 1/6011/16" - 1' : 1/17 3/16" - 1' : 1/642/32" - 1' : 1/18 11/64" - 1' : 1/705/8" - 1' : 1/19 1/6" - 1' : 1/7219/32" - 1' : 1/20 5/32" - 1' : 1/769/16" - 1' : 1/21 1/8" - 1' : 1/9635/64" - 1' : 1/22 7/64" - 1' : 1/1101/2" - 1' : 1/24 1/10" - 1' : 1/12031/64" - 1' : 1/25 3/32" - 1' : 1/12829/64" - 1' : 1/26 1/12" - 1' : 1/1447/16" - 1' : 1/27 5/64" - 1' : 1/15327/64" - 1' : 1/28 1/16" - 1' : 1/19213/32" - 1' : 1/29,5 3/64" - 1' : 1/2563/8" - 1' : 1/32 30' Feet - 1" : 1/25023/64" - 1' : 1/33 1/32" İnç - 1' : 1/38411/32" - 1' : 1/35 60' Feet - 1" İnç : 1/50021/64" - 1' : 1/36,5 50' Feet - 1" İnç : 1/6005/16" - 1' : 1/38 1/64" İnç - 1' Feet : 1/7673/10" - 1' : 1/40 120' Feet - 1" İnç : 1/10009/32" - 1' : 1/42 100' Feet - 1" İnç : 1/120017/64" - 1' : 1/45 200' Feet - 2" İnç : 1/12001/4" - 1' : 1/48 400' Feet - 2" İnç : 1/2400

( " ) İşareti İNÇ ifade eder.

( ' ) İşareti FEET ifade eder.

İNÇ FEET 1" PUS = 25,4 MM. 1" KADEM =304,8 MM. PARMAK AYAK

GEMİ MODELİ YAPIM PLANLARI

Bir geminin modelini gerçeğine uygun olarak yapabilmek için o geminin planı lazımdır. Onun için genellikle gemi modeli yapım planları çizilmiştir. Gemi Modelleri bu planlara göre yapılırlar.

Plansız yapılan model, yapan şahsın boş zamanlarını doldurmak ve evinde süs eşyası gibi kullanmaktan öteye gidemez. Ve bir zaman sonra atılmaya mahkumdur.

Planlar model yapım planları olduğu gibi bazen de gemiyi inşa eden tersanenin orijinal planı da olabilir.

Modelcinin dikkat edeceği husus plana sadık kalmak ne planda olmayan bir parçayı ilave etmek, ne de planda olan parçayı eksik bırakmamaktır.

Plana uygun olarak yapılan gemi modeli eğer modeli yapan kişinin eli model yapımına yatkın ve modeli plana göre tam yaparsa, yapılan model bütün dünyada yapılan yarışmalara girebildiği gibi modelin tarihi değeri ve ifade ettiği manaya göre yüksek ücretler verilerek Deniz Müzeleri veya özel sahışlarcada satın alınabilirler. Gemi model planlarının çok çeşitlerde çizimleri vardır. Bunları beş ana grupta toplayabiliriz.

1— Profesyonel gemi modelcilerine hitap eden planlar. Bu planlar gemi inşa planları da olabilir.

2— Amatör fakat plandan anlayan ve birkaç model yapan modelcilere hitap eden planlar

3— Amatör gemi modelcilerine hitap eden planlar.

4— Gemi modeline yeni başlayan amatörlere hitap eden planlar. Öğretici planları

5— Minyatür gemi modeli planları

6— Kit gemi modeli planları. Plastik veya ağaçtan bütün parçaları hazır yapılmış gemilerin montaj planları

1— Profesyonellere hitap eden planlar (Burada profesyonel demekte ki anlam model yapa yapa usta olmuş hem plandan, anlayan hem model yapım tekniğini bilen ve gemileri çok iyi tanıyan kişilerdir.) Gemi modellerini planlara göre noksansız yaptıkları gibi planlarda çizilmeyen noksan bırakılan kısımların şekillerini ve yerlerini ezbere bilirler ve onları ellerindeki plan ölçeğine göre yapar yerlerine montaj ederler.

Bazılarının evlerinde çok zengin gemi kitap katalog, mecmua ve fotoğraf koleksiyonu vardır.

Amatör modelciler tarafından plana göre yapılan gemi modellerini tetkik ettiklerinde modelci tarafından yapılmayan, noksan bırakılan veya şekline uymayan hataları ve kısımları derhal plana bakmadan görürler.

Bu usta modelcilere hitap eden planlar plan kataloglarında dört yıldız (xxxx) olarak gösterilir. Bu planlarda yandan görünüş (profil) üstten görünüş plan, baş ve kıç taraftan görünüşleri ile endazesi verilmiş planlardır. Gemi üzerinde bütün parçalar gösterilmiştir. Fakat ayrıca detay verilmemiştir. modelci planda gördüklerinin ne olduğunu bildiğinden onları plandaki ölçeğe göre yapar. Bu planlar bir nevi gemi inşa planları olup en küçük parçasına kadar çizilmiştir. Hatta bazılarında tekne içinde makine türbin ve kazanlar dahi gösterilmiştir.

2— Birkaç model yapmış model yapımı üzerinde biraz tecrübesi olmuş model konstrüksiyonuna alışmış amatör gemi modelcisi yapım planlarıdır ki plan üzerinde genel görünüş plan ve endaze olduğu gibi geminin bazı kısımlarının detayları ve kesitleri vardır.

Bu planlar model plan kataloglarında üç yıldız olarak gösterilirler (xxx) Bu planlardan model yapanlar evvelce yaptıkları modellerden edindikleri tecrübe yanında ayrıca doküman da topladıklarından ve toplamayada devam ettiklerinden kendilerine yetecek kadar döküman sa- hibidirler. Bu modelcilerin en büyük eksiklikleri ellerindeki plan dışına çıkamazlar. Planlardaki eksiklikleri göremezler. Kendileri de bu eksiklikleri tamamlayamazlar. Başka bir modelci tarafından yapılmış modellerdeki hataları da göremezler.

3— Amatörlere hitap eden planlar ise genel görünüşler perspektif görünüşler ve her parçanın ayrı ayrı detayları çizilmiş ve üzerlerinde numaraları kalınlıkları ve hatta hangi malzemeden yapılacağı gösterilmiştir. Çok detaylı planlardır. Model plan Kataloglarında iki yıldız olarak gösterilirler (xx) bu planlardan her amatör verilecek küçük bir izahatla hiç kafa yormadan düşünmeden plan üzerindeki parça ebatlarına göre parçayı imal eder ve genel planda numaralı yerine montaj yapar.

Bu planlarda ayrıca muhtelif cephelerden çekilmiş fotoğraflarda vardır.

Gemi modelinin boya renkleri de verilmiştir.

Ayrıca modelin yapılış ve montaj sırasına göre kısım kısım resimleri de bulunur. Modelci hangi parçayı ne zaman yerine montaj edeceğim diye düşünmez.

4— Birde model yapımına yeni başlayan amatörler için model planları vardır ki bu planlar çok basit adeta bir oyuncak gemi modeli yapma planlarına benzer bu planlar basit oldukları için seçilen gemilerde basit gemiler olup bütün parçaların detayları tek tek verilmiştir. Bu planlara alıştırma planı dememiz daha doğru olur. Bu planlar gemi model plan kataloglarında bir yıldız olarak gösterilir.(x)

5— Minyatür gemi model planları ise çok küçük ölçekli olduğun dan yandan görünüş (profil) üsten görünüş (plan)ve ayrıca bir kaç kesit ve detay olan planlardır. Bu planlardan gemi modeli yapmak isteyenlerin ellerinin çok maharetli ve ince işler yapmaya yatkın olmaları gerekir. Basit görünüşlerine rağmen işlemesi şekillendirilmesi zordur.

6— Kit tabir edilen gemi modelleri ise fabrikalar tarafından seri olarak plastik veya benzeri gereçlerden her bir parçası ayrı ayrı yapılan modeller olup bunların planları parçaların montaj planlarıdır. Kit modelleri bütün dünyada çok revaçta olup ancak bunlar genellikle evlerinde koleksiyon yapmak isteyenler tarafından satın alınırlar. Bu modeller emeksiz ve kafa yormadan yapıldığından sergiler süslemek için kullanılırlar.

Bir çok gemi model planlarında, direklerin çarmık istinga,istiralya ve patrisaların bağlantı yerlerinin, model üzerinde bağlantı yerleri gösterildiği halde,yelken donanımlarının tekne üzerinde bağlantı yerleri gösterilmemektedir.

Yelken donanımları direk üstlerinden biraz aşağıya çizilerek ucuna okla aşağıya gidecektir. Şeklinde gösterilir.Onun içinde amatör modelciler, yelken donanımlarının tekne üzerinde geleceği yeri tespit edemezler.Veya çok zorluk çekerler.

İşte onun için burada tekne üzerinde yelken donanımlarının geleceği yerleri gösteren bir örnek verilmiştir.

Tabii ki bu yerler geminin yapıldığı yüz yıla ve geminin tipine geminin yapıldığı devlete göre farklılıklar gösterir.

Ama genel olarak bu plan size yine de iyi bir fikir verecektir.

Donanım plan görünüş

Cıvadra dört köşe yelken donanımı

1 - Kandilisa 2- Prasyalar 3- Ek patrisa 4-- İskotalar 5 -İstinga halatı 6 - Grıva mataforası hareketli donanım

Puruva yelkenleri

7 – Kandilisa 8 - Trinket ve mayıstra seren halatı 9 – Mantıyalar 10 – İskotalar 11- Yan yelken donanımları 12- Prasyalar 13 - Kuntra iskotaları 14 - Salaburun istinga selviçeleri

15 - Borina halatı 16- Istiralya palangası donanımı 17 - Patrisa

Puruva tirinket yelkeni

18 - Larmo filadoru 19 – Kandilisa 20 – Mantilyalar 21 – İskotalar 22 – Prasyalar 23- İstinga halatı 24 - Borina halatı

Grandi yelkeni

25 – Kandilisa 26 – Seren halatları 27 – Mantilyalar 28 – İskotalar 29 - Yan yelken donanımları 30 – Prasyalar 31 - Kuntra iskotaları 32 - Salaburun istinga selviçeleri

33 - Borina halatı 34 - İstiralya palanga donanımı 35 – Patrisa

Grandi babafingo yelkeni

36 – Kandilisa 37 – Mantilya 38 – Iskotalar 39- Prasyalar 40 - Istinga halatı 41 - Borina halatı

Mizana yelkeni

42 – Kandilisa 43 - Seren halatları 4-4 – Marıtilyalar 45- Kuntra iskotaları 46- Hamaylı istinga selviçeleri 47 - Çatal seren palangası 48 - Yan yelken hareketli donanımı 49- İskotalar

Gemi planları, şu resimlerden meydana gelir.

1- Endaze planı

a En kesit

b Boy Görünüş

c Plan görünüş

2- Geminin yandan bütün donanımları ile beraber tam görünüşü

3- Geminin boyuna kesiti . Yelken ve donanımları hariç bütün donanımları görünüşü ile beraber

4- Geminin tam plan görünüşü. Bu görünüşte direk ve yelkenler gösterilmez yalnız güverte üzerindeki bütün donanımlar gösterilir.

5- Kıçtan görünüş

6- Baştan görünüş

7- Ortadan enine kesit baş tarafa doğru bakış ve bütün aksesuarın görülmesi.

8- Ortadan enine kesit kıç tarafa doğru bakış ve bütün aksesuarların görülmesi.

9- Detay planları

Detay planlarında geminin bütün donanım ve aksesuarının tek tek model ölçeğinde resimleri bulunur.

Bu planların dışında ayrıca modelin teknesinin, omurga posta ve güvertelerin nasıl montaj edileceği teknenin dış kaplamasının nasıl yapılacağına dair resimler bulunur.

ENDAZE

Bir geminin teknesine biçim veren eğriler ile geminin profil (yan görünüş) ve plan (Üstten) şeklini belirten çizgilere endaze denir. Bakınız

Gemilerin endaze planları üç görünüşü ihtiva eder.

1- Yandan (profil) görünüş

2- Üstten (plan) görünüş

3- En kesit planı

Yandan görünüş geminin tam boyunun yandan görünüşüdür.

Üstten görünüş ise geminin tam boyunun plan görünüşüdür.

En kesit planı geminin her iki tarafı simetri olduğundan genellikle yarısı baş bodoslamadan ortaya (Mastoriye) kadar eğrileri çizilir. Diğer yarısına ise kıçtan ortaya (Mastoriye) kadar eğrileri çizilir.

O halde modelini yapacağımız bir geminin teknesinin endazesi olması şarttır. Geminin bütün plan ve görünüşleri olsa dahi o gemiyi endazesi olmadan yapamayız. Yapsak dahi uydurma olur. Gemiler hakkında çok geniş bilgi ve dökümanı olan bir kişi tarafından fevkalade güzel yapılmış olsa dahi Naviga kurallarına göre endazesi olmadığından otomatikman 10 puan kaybettirir. Buda Modelci için çok üzüntü verici bir durumdur.

Burada bir sandalın endazesini görüyorsunuz. 1 A En kesit yarısı baştan ortaya kadarki eğrileri, yarısı ise kıçtan ortaya kadar ki eğrileri göstermektedir. 1 B ise sandalın yandan planını ve eğrileri göstermektedir. 1 C ise plan görünüş olup boyuna yarısı alttan görünüştür. Diğer yarısı simetri. olduğundan eğriler gösterilmemiş yalnız en büyük dış görünüş çizilmiştir. 1 D ise ön alttan perspektif olup eğriler gösterilmemiş yalnız en büyük dış görünüş çizilmiştir. 1D ise ön alttan perspektif olup eğrilerin şekilleri ve teknenin aldığı biçim açıkça görülmektedir. Burada “A”lar postaları “ B”ler su hatlarını “C” ler Batak çizgilerini ifade eder. Yukarıdaki şekil yalnız Endazenin açıklanabilmesi için çizilmiştir. Bu planla sandalı yapmak bir amatör için imkansızdır. Yapılabilirse de sandalı çok i tanıyan bir modelci olması lazımdır. Çünkü sandalın içi boş olacağından içinde ki bütün teferruatının en kücük noktasına kadar görülmesi icap eğer Bakınız ( )

GEMİ MODELİ YAPIMI

Gemi tekne modeli 4 şekilde yapılır.

1— Omurga ve posta sistemi.

2— Tahtaları birbirinin üstüne bindirme sistemi.

3— Tahtaları yanyana dizerek yapma sistemi.

4— Dolu kütük sistemi.

Gemi modeli yapımında yanyana yapıştırma üst üste yapıştırma ve posta sisteminin nasıl meydana geldiğini burada açıkça görüyorsunuz.

Omurga ile postaları Montaj ederken yukarıda görüldüğü gibi bir aparat yapılırsa posta ve omurgalar birbirlerine daha düzgün geçirilir. Çarpılma ve eğilmeler ortadan kalkar.

Burada: 1—Tahta tabla, 2— tabla ve omurga ekseni, 3— postaların geleceği yerlerin çizgileri, 4— omurganın düzgün oturması için ağaç parçalar, 5— Baş bodoslamasının gönyesinde olması için payandalar, 6— kıç bodoslamasının gönyesinde olması için payandalar.

ANA OMURGA- Geminin dibini teşkil etmek üzere içerde ve dışarıda baştan kıça kadar uzayan ağaç veya demir, kısım. Dıştakine Ana içtekine iç omurga denir (Ana omurganın zedelenmemesi için denizle temas eden kısmına baştan kıça kadar eklenen parçaya da kontra omurga denir.

OMURGA HAZIRLANMASI

Omurgayı plan üzerinden hazırladığımız kontraplağa markalamak için planın üzerinden önce omurgayı milaj (patron) kağıdına markalarız. Oradan korıtraplağa kopya kağıdı koyarak üzerine omurgayı markalarız (Plan size sergilere katıldığınız müddet lazım olacaktır onun için planınızı tahrip etmeyiniz.)

Omurga hazırladığımız kontraplak üzerine markalandıktan sonra kıl testeresi veya varsa dekopaj makinası ile çizgi kaybolmayacak şekilde kesiniz omurga kesimi bittikten sonra çizgilerin ortasına gelecek şekilde kıl testeresi izlerini ince yassı eye ile veya kendiniz tarafından hazırlanmış zımparalı tahta ile hafif olarak alınız. Birde hafif zampara sürerseniz kafidir.

Omurga malzemesi genellikle kontraplaktandır. Ancak kontrapalağın düzgün olması lazımdır. Alırken buna dikkat edilmelidir. Çırasız olmak şartı ile çam tahtası ve köknarda kullanılabilir. Omurgada yumuşak ağaç (Ihlamur.—kavak) kullanmayınız. Omurganın yekpare bir parçadan modelin boyunda olması şartı yoktur iki veya uç parçadan da olabilir. Burada dikkat edilecek nokta ek yerlerinin düzgün yapıştırılmasıdır. Omurgada kullanılacak kontraplağın kalınlığı ise modelin boyuna göredir. 2mm den 8mm ye kadar olabilir, eğer bu kalınlıklıklarda hazırlattırılabilirse gürgenin dışında çırasız çam köknar,.ceviz,meşe gibi ağaçlarda kulanı- labilir. ( Giirgen ağacının kullanılmamasındaki israr fırınlanmışta olsa havanın rutubetinden çalışır. (Oyna bir ağaçtır.) yani çarpılır. modelin ömrünü kısaltır. (Burada bahsedilen gürgen kontraplak değil. Gürgenden biçtirilmiş tahtadır.) Giirgenden yapılmış kontraplak kullananın Kavaktan yapılmış kontraplağı da kullanınız.

POSTA SİSTEMİ

Çok güverteli kalyonlarda toplar postaların üzerine rastlayabilir o zaman yalnız topların geldiği yerdeki postalar (A) da görüldüğü gibi yapılacaktır. İsterseniz kıl testeresi ile oymak kolaylığı bakımından (1) ayrı (2) ayrı parça olabilir.

Veya güverte üzerinde ızgaralı ambar kapaklarının geldiği postalar (B) de görüldüğü gibi yapılacaktır.(Buradaki iki ayrı parça olarak kalan kemerelere öksüz kemere denir).

Tek güverteli gemilerde ise postalar (C) de gör gibi yapılabilir.(2) no lu parçalar sonradan ilave edilecektir.Burada görülen (A)(B)(C) postalar fikir bakımından verilmiştir.Modelci el maharetine göre iki veya tek parça olarak yapabilir. (B) Şeklindeki (4) numara ile gösterilen kısım ambar ağzıdır. Bu kısımlara kalyonlarda ızgaralar gelir.

Postalar hazırlanmadan omurgayı çok fazla bir şekilde eyelemeyiniz. Postaların kesimi bittikten sonra postaların ge1eceği yuvalar postalara göre fazla boşluk yapmayacak bir şekilde omurgayı markalarken omurga üzerine gelecek postaların yerlerini markalamamışsanız posta yerlerini de markalayınız. Eğer omurganız iki veya daha fazla kontraplaktan yapılmışsa çok düzgün bir şekilde yapıştırınız. (Şekil ) ek yerlerini iki posta arasına getirirseniz şekilde de görüldüğü gibi ek yerinin iki yanına ilave parça yapıştırılmak suretiyle omurganın düzgünlüğü sağlanmış olur. Postalar omurga üzerine tam ve düzgün oturmalıdır. Omurga üzerindeki posta yerlerini postalar üzerindeki omurga yerlerini çok düzgün ve itina ile yapınız ki postaları omurga üzerine geçirdiğiniz zaman oynamasınlar. Postalar omurgaya şakuli bir durumda dursunlar . Omurga bir parçadan yekpare yapıldığı gibi ve daha fazla parçadan da yapılabilir.

Omurganın ek yerleri tam postaların altına getirildiği gibi iki posta arasına da getirilebilir.

A— Omurga üç parça

B- Omurga dört parça. Ana omurga iki posta arasından ek yapılmış

C- Omurga :dört parça Ana omur ortasından ek yapılmış.

Ana omurganın iki parçadan yapılacaktır, diye bir kaidesi yok. Elinizdeki malzemeye göre bu ekleri daha fazla yapabilirsiniz. Ama bu sizin aleyhinize olur. Omurga teknenin ana elemanıdır. Ve bütün tekneyi fazla ekli omurga yapmamaya çalışınız. Tek parça yapmaya çalışınız.

D— Daha fazla parçadan yapılmış omurga iki posta arasına gelen ek yeri A şeklinde görüldüğü gibi yapılır. Omurganın her iki yanından iki posta arasına girecek vaziyette 3mm kalınlıkta 10-15 mm genişlikte ya kontraplak yada çam veya köknar gibi sert ağaçlardan parçalar konulur.

Baş ve kıç parçalarının ek yerlerine de resimde görüldüğü gibi parçalar konulursa ek yerleri hem sağlam olur hem de düzgünlük sağlamış olursunuz.

B şeklinde ise tam postanın ortasına gelen ek durumunu görüyorsunuz. Posta ek yerinin tam üzerine geldiğinden ek yerini posta takviye etmiş olacaktır. Burada başka bir şey yapmaya lüzum yoktur. Baş ve kıç ekleri A şeklindekinin aynıdır.

(Şekil A)de görüldüğü gibi her posta ayrı ayrı tam çizilmiştir. Bu modelcinin işini kolaylaştırır. Endazesi olmayan bir geminin modelini yapmak çok zordur veya yapan kişinin gemileri çok iyi bilen bir kişi olması lazımdır.

Eğer planımız (Şekil B) deki,gibi ise o zaman her posta ayrı ayrı şeffaf bir kağıda tek tek çizilir kağıt ortadan katlanır ve postanın diğer kısmı yarım çizilmiş şekilden aynen kopya alınır kağıt açıldığında postanın tamamı ortaya çıkmış olur (Şekil C) bütün postalar için tek tek aynı işlem uygulanır ye bütün postalar ortaya çıkarılır.

BİR KALYON TEKNESİNİN POSTA SİSTEMİ YAPILIŞI

Modelci isterse modelin baş ve kıç kısım1arını kütük olarak yapabilir. Bu modelcinin modelin baş ve kıç kısımlarına istenilen formu rahatlıkla verme imkanı sağlar.

Yukarıda yekpare ve muayyen kalın1ık parçaların üst üste bindirmek suretiyle yapılış şeklini görüyorsunuz.

Dış kısımların kaplanması:

Eski gemilerin dış kısımları geminin yapacağı açık deniz seferleri, taşıyacağı yük vs. göz önünde bulundurularak sağlam tahtalardan, kalaslardan yapılırdı. Bu kalasların ek yerleri de (yivleri, kertmeleri) mevcut zamklrla, katranlarla kalafatlanırdı. Özellikle Kuzey Avrupa’nın ilk gemilerinin yapımında çoğu kez tahtaların tek tek dam kiremiti gibi yerleştirilmesi tercih edilirdi. Buna Bindirme (kiremit) inşa denirdi. Daha yaygın bir yöntemse Armuz (karavel) kaplama idi. Bu inşa türünde tahtalar düz bir yüzey oluşturacak biçimde yan yana dizilirdi. Yine gövdeni n dayanıklılığı yönünden çapraz kaplama da kullanılır. Şekil: 69

Eski gemilerde gövde için dayanıklılık esas ise de modelde bu kadar ağır ve dayanıklı malzemenin kullanılmasına gerek yoktur. Bizim amacımız teknemizin dış etkilere karşı kendini yeterince koruyabilmesi, hava koşullarından (nem, sıcak) etkilenmemesidir. Çalışmalarımızda bu nokta gözden kaçmamalıdır. Eğer kullandığımız malzeme istediğimiz standarda uymaz ise zamanla oluşacak mekanik hatalar hem modeli bozacak hem de bizi üzecektir. İşte bunun için gerçek gemi ile model gemi yapımları arasında bazı farklılıklar vardır. Ger çek geminin bozulan, çöken gövde veya güverte parçaları kolayca onarıldığı halde modelde onarıma gitmek zor, bazen de imkansızdır. Bu yüzden daha kaplama aşamasında iken sizleri uyarmak ve kullanmak zorunda kaldığınız malzemeyi iyi seçmeniz gerektiğini hatırlatmak istedik.

Kaplama tahtası olarak daha önce de bahsettiğimiz gibi ıhlamur veya gürgen tercihiniz olmalıdır. Bu kaplama tahtaları genel olarak 2 x 5 mm kesitli kullanılırsa da geminin boyutları bunun değişikliğini gerektirebilir. Biz size örnek kaplama teknikleri vermekteyiz. Eski gemilerin gövde yapıları bir bütün olduğu için kaplama tahtaları baştan kıça bir eğim gerektirir, bunun için bu tahtaların da eğilmesi gerekecektir. Bunu bir kaç türlü becerebilirsiniz. Model için kesilmiş tahtalar ılık su içinde bir süre bekletilebilir ve suyu iyice emen tahtayı gövdeye yapıştırıcı sürüldükten sonra ince çivilerle postaya çakabilirsiniz. Islak olduğu için kolayca eğilebilen tahta baş ve kıç bölümlere doğru kıvrıldığında kırılma yapmadan rahat bir kaplama yapılmasını sağlar. Ancak kaplama sırasında dikkat edilecek önemli noktalardan birisi de güverte çizgisinin hizasından başlamak ve bir sağ, bir sol taraftan tahta yapıştırmaktır. Eğer varsa geminin tirizlerini kalınlık verecek biçimde önceden yapıştırmalıdır. Bundan sonra kurumaya bıraktığınız gövde eşit miktarda çekme yapacağı için tekneniz deforme olmaz.

Doğal olarak bu eğme-bükme olayı başlangıçta sizi biraz zorlayacaktır. Eliniz alıştıkça bunun üstesinden daha rahat geleceksiniz. Kaplamaların eğme işlemleri için bir başka yöntemde ısıtmaktır. Kaplamayı mum alevine tutarak istediğiniz formu elde edebildiğiniz gibi bunu özel kaplama havyası, lehim havyası ya da ütü ile ısıtıp bükebilirsiniz. Şekil: 71

Aslında ne biçimde çalışmak istediğiniz size kalmış bir iştir, ama tahtaları eninde sonunda biçimlendirmek zorunda kalacaksınız. Onun için bir modelci olarak bu işleri iyi yapmak zorundasınız, Kaplama sırasında alt kısımların yani karinanın kaplanmasında ıhlamur kullanabilirsiniz, bunları bakır levha ile kaplayabilirsiniz fakat üst kısımların kaplanmasında mutlaka devrine uygun tahta veya renge sadık kalmak zorundasınız. Bunun için size ceviz, gürgen, maun gibi renk veren ağaçlar gerekli olacaktır. Bu tür kaplama tahtalarını elinizin altından eksik etmeyin.

Tüm bu uygulamalar modelcinin el becerisine veya gereksinimine göre o sırada belirleyeceği şeylerdir. Yine bu kıvırma için ıslatıp kalıba almakta uygun bir yoldur. Şekil: 72

GENEL OLARAK KAPLAMA

Baş bodoslamanın (omurganın ön tarafı) iki yanından ilk önce 90 derece açı ile çakı veya maket bıçağı ile kesik hattı oluşturulur, sonra 45 derecelik çentik hattı oluşturulur. Planda aksi gösterilmedikçe sarma çıtalarının gireceği baş bodoslamanın iki tarafındaki bu yarık tam boşaltılmaz ve sarma çıtalarının ucu çentik hattına uygun şekilde inceltilir. Gövdenin kaplama çıtalarıyla sarma işlemine geçilmeden önce genellikle önden, arkadan üç veya dört postanın kenarları kaplama çıtasını tam öpecek şekilde tesviye edilmelidir.

Daha önce söylediğimiz gibi kaplama işlemine ana güverte hizasından başlamak gerekir. Tahtaları beyaz tutkal veya yat tutkalı ile yapıştırdıktan sonra bunları birkaç türlü tutturabilirsiniz. Örneğin kaplana tahtasını postaya ince çivi ile çakabilirsiniz, mandalla tutturabilirsiniz yada çelik telle kıstırabilirsiniz. Şekil: 73 . Yine bu şekilde görüldüğü gibi postalara baştan kıça üst kısımlarından birer çıta koyarak sarma sırasında çekme yapmasını önleyebilirsiniz. Sarma işleminde yine dikkat edin, tahtalar bir sağa bir sola yapıştırılacaktır. Şekil: 74

Gövdeyi sararken baş ve kıç çevresi her iki tara fa doğru daralacağı için tahtaların uç kısımlarını inceltmek zorunda kalabilirsiniz. Bu kaplamaların gövdenin biçimine uymasına

özel bir dikkat göstermeniz gerekmektedir. Özellikle görülen dış tahta kaplamanın, ahşap bir modelin değeri açısından iyi, temiz ve uyum içinde olması çok önemlidir. Birbirine denk düşen sağ-sol kaplamaların hat hizası us ta bir işçiliği de gösterir. Şekil: 75

Biz bu tahta boyutlarını 1:50 ölçeğinde bir modele uygulamaya kalksa idik uzunluk 120 - 160 mm, genişlikte 2 - 5 mm arasında olacaktı. Fakat bu ölçüler için kesin kural yoktur. Eski gemi inşaatçıları tüm yapımlarda son derece bireysel çalışırlardı. Yapım, plan, hesap her şey sanki kafalarındaydı ve büyük bir sır olarak saklanırdı. Bugüne kadar eski gemi planlarının kalmayışı biraz da buna bağlıdır. Bugün bizim Karadenizli tekne yapımcıları da aynen bu yöntemle çalışmakta ve her şeyleri olan testere ve keserle büyük bir beceriyle son derece mükemmel tekneler ortaya çıkarmaktadırlar. Fakat biz plana ve gerçeğe sadık kalmak zorunda olduğumuz için bu yönteme itibar edemeyiz. İşte bu nedenle yaptığımız modelde en ufak detaya önem vermek, geminin kendisini gösterebileceği her şeyi üzerine işlemek zorundayız. Bunlardan biri de kaplamasını yaptığımız teknenin üzerindeki kaplama çivilerinin

gösterilmesidir. Şekil: 81 ‘de görüldüğü gibi önce yumuşak bir cetvelle her postayı dıştan boyuna işaretleriz, bu işaretler doğrultusunda buralara çivi gömerek güzel bir görüntü verebiliriz. Ayrıca eklemelerin aynı posta üstüne gelmemesi, uçların ayrı ayrı postalarda birleştirilerek direnci arttırılır ayrıca gerçek kaplama görüntüsü elde edilmiş olur.

Bu arada şunu hatırlatalım, eğer posta aralıkları fazla ise yaptığımız kaplamada tutkal kuruduktan sonra bazı çökmeler olabilir. Bunun için posta aralıkları ne kadar sık olursa bu tür mekanik hata az olur ve kaplama kalitesi dış görünüm açısından artar. Kaplama bittiğinde iç kısımlar iyice tutkallanır ve geminin posta aralıklarına uygun bir şekilde, karinadan itibaren yukarıya kadar bir ince kaplama ile veya bir tülbentle takviye edilirse kaplamaların ileri de hava koşullarından ve bulunduğu ortamdan ötürü açılması önlenmiş olur. Şekil: 82

GÜVERTE KAPLAMASI

Dış k kaplaması biten teknenin güverte kaplaması üç şekilde yapılır.

1- Yekpare 2 veya 3mm ıhlamur veya kontraplakt kaplanır. Bilahare döşeme tahtalarını belirtmek üzere üzeri ince biz ile 2-2,.5-3-4-5 mm aralıklarla çizgiler çizilir.

2- Veya yekpare kapladığımız ıhlamur yada kontraplağın üzerine ince biz ile 2-2,5-3-4-5 mm aralıklarla çizilmiş kaplama tahtası ile kaplanır

3- Doğrudan doğruya 2-2,.5-3-4-5 mm genişliğinde 2-3 mm kalınlığında çıtalarla tek tek kaplanır. Burada dikkat edilecek nokta armuzlar çok düzgün olmalı ve çıtaların armuz aralarında boşluk kalmamasını sağlamaktır. Bu sistem kalyon,kadırga,kliper veya birinci dünya savaşının ağır kruvazörlerinde kullanılır çünkü bu gemilerin güverteleri tahta kaplı olup verniklidirler.

Modeliniz bir muhrip, römarkör, hücumbot yük gemisi ise kaplamaların armuzlarına aşırı itina gösterilmez çünkü armuz araları macunla kapatılıp yağlı boya ile boyanacaktır.

Tahtaları birbirinin üstüne bindirme sistemi (sandöviç sistemi)

Modelini yapacağımız geminin endaze planının boyuna (profil) görünüşünde gördüğünüz yatay çizgiler (L)arası esas alınarak aynı kalınlıkta levhalar hazırlanır.(Levhaların her iki yüzü de temiz planyalı olmalıdır) .Levhalar plan görünüşte görülen(L) hatlarına göre tek tek markalanır.Ve markalanan yerden kesilir.Eğer modelin içinin boş olmasını istiyorsanız şekilde görüldüğü gibi boşaltılır.Kesilen parçalar üst üste getirilerek yapıştırılır. Yine şekilde gördüğünüz gibi üst üste yapıştırmadan meydana gelmiş olan köşeleri temizlerseniz teknenizin şekli meydana çıkmış olur.Ama siz yapıştırma ve kesmeden doğacak bir hatayı düşünürseniz ki bu doğrudur.Fazlalıkları temizlemeden önce postaların geleceği yerler markalanır.En kesit planına göre her posta için tek tek ince mukavvadan veya kalın bir kartondan şablonlar çıkarılır.Fazlalıklar bu şablonlara göre alınır.Tekneniz böylece meydana çıkmış olur. Fazlalıkları alırken şablonu şekilde gördüğünüz gibi tutarak bakarsanız tekne üzerindeki hataları daha iyi görürsünüz.

3- TAHTALARI YAN YANA YAPIŞTIRMA SİSTEMİ

(Şekil A)’de görüldüğü gibidir. Burada tahtalar üst üste değil yan yana dizilmek suretiyle yapılır. Diğer işlemler tahtaları üst üste dizme sisteminin aynıdır.

KÜTÜK SİSTEMİ

Gemi Modelcisi elindeki planın posta.sistemi çizilmiş bir plan olması nedeni ile modelin mutlaka posta sistemi ile yapılacaktır, düşüncesini aklından çıkarmalıdır. Çünkü model yapımı bir maharet bir el alışkanlığı işidir ve Allah vergisidir. Bazı modelcinin eli kütük sistemine daha elverişli bazı modelcinin eli ise posta sistemine daha elverişlidir.

Modelcinin dikkat edeceği husus yapacağı modelin dışardan bakıldı zaman nerelerinin görüleceğidir. Dışarıdan bakıldığı zaman görülmeyen yerlerin dolu veya boş olması hiçbir şey ifade etmeyeceğinden posta sistemi olarak çizilmiş bir modeli kütük sistemi veya diğer sistemlerden herhangi biri ile yapabilir. (Yan yana yapıştırma) (üst üste bindirme) gibi.

Bazı modelciler posta sistemi dışında yapılan modellerin ağır olacağını düşünebilirler. Ancak kullanılan ağaç ıhlamur olduğundan model zannedildiği gibi ağır olmayacaktır. Ve normal bir ağırlıkta olacaktır. Ancak modelci elinde bulunan imkanlara göre diğer sert ağaçlardan yaparsa model biraz daha ağırca olabilir. Fakat buda model ağır yapılmıştır diye modelciye herhangi bir puan kaybettirmez. Burada modelcinin dikkat edeceği noktalar modelin gerçeğe uygunluğu ve temiz, ince bir el işçiliğidir. Yapılacak modelin önce, yekpare kütükten yapılacak kütük ebadı tespit edilir. Ve o ölçülerde ıhlamur veya kavak kalası aranır. Bulunduğu taktirde, model yekpare kütük kütük bulunamazsa o zaman istenilen ölçüleri tamamlayacak (A )da görüldüğü gibi ıhlamur veya kavak tahtaları, veya ( B )de görüldüğü gibi iki tarafa eşit sayılarda gelecek şekilde latalar alınacaktır. Bu tahta,veya lataların her bir yüzü temiz ve düzgün bir şekilde planya edilecektir. Temiz bir şekilde hazırlanan bu tahta veya latalar (A ) de görüldüğü gibi en alttaki tahtanın üzerine düzgün bir şekilde tutkal sürülür onun üzerine ikinci tahta yapıştırılmak üzere konulur. Onun üzerine de tutkal sürülerek

üçüncü tahta da üzerine konulur bütün tahta veya latalara aynı işlem uygulanır. En üste gelen sonuncu tahta veya latanın üzerine tutkal sürülmez. Onun üzerine ve alttaki birinci tahtanın altına yine düzgün bir şekilde planya edilmiş sert ağaçtan biçilmiş tahta, (gürgen) pres vazifesi görmek, ve aynı zamanda mengenelerin (işkence) ayak izlerinin olmaması için konulur.Mengeneler iyice sıkılır. Tahtaların kenarlarından kusan tutkalın kabası ıspatula veya elle alındıktan sonra geriye kalan kısım az nemlendirilmiş bir bezle silinir. Ve kurumaya bırakılır.

NOT: Sakına güneşte kurutmayınız gölgede kendi kendine kurusun bir gün sonra mengeneleri söker kütüğünüzün üzerinde istediğiniz işlemleri rahatça yapmaya başlayabilirsiniz.

Hazırlanan kütük üzerine (c ) de görüldüğü gibi bir gönye ve bir pergelle eksen çizer teknemizin en büyük ve birazda eğeleme ve zımparalama payı bırakılarak şekli markalanır. (D ) (E )de görüldü gibi testere ile kütüğün üst kıç baş ve kısımları kesilir.

Bu kesim esnasında üst marka çizgileri kaybolduğundan yeniden markalanır ve aynı zamanda teknemizin plan görünüşü de markalanarak yanlar kesilir (F ) Teknemizin kaba şekli ortaya çıkmıştır. (G )

Teknemize plandaki biçimi verebilmek için postaların yerlerini markalarız ve üzerlerine posta numaralarımı yazarız. Ondan sonra her postanın ayrı ayrı düzgün bir karton veya ince mukavva ile şablonlarını hazırlarız (H ) (1 )de görüldüğü gibi evvela postaların geldikleri yerleri teker teker ince iskarpela ile (J ) ( K )de görüldüğü gibi oyarız. Yine iskarpela ile her posta aralarında kalan kaba kısımları sıra ile alır teknemizin tam şeklini ortaya çıkarmış oluruz. Bundan sonra tekne üzerinde kalan ıskarpela veya çakı izlerini eğe veya kendimiz tarafından zımpara ile yapılmış muhtelif eğelerle (Bakınız zımpara ile eğe yapımına) güzel bir şekilde temizleriz gözümüzün görmediği pürüzleri parmaklarımızı teknenin üzerin de gezdirerek arar bulduğumuz yeri teknemizi bir tüfek namlusuna bakar gibi kaldırarak elimize gelen pürüzü gün ışığında gözlerimizle görür ona göre ince zımpara ile bu pürüzleri alırız.

Eğer teknemizin içini boşaltmak istersek o zaman teknemizin dış kısmının çok temiz ve pürüzsüz olmasına lüzum yoktur. Pürüzler teknemizin içinin boşaltılması tamamen bittikten sonra temizlenir.

Teknemizin içini boşaltmak için ( L ) görüldüğü gibi, teknemizin oynamaması için baş ve kıç kısımlarına yine ıhlamur veya kayak ağacından takozlar hazırlanır bunları çalıştığımız tezgaha veya plan yapılmış temiz ve sert bir kalas üzerine (Bu kalas gürgen olabilir) vidalarla bağlarız bu takozların yumuşak ağaçtan yapılmış olması modelimizde iz, eziklik, bere yapmaması içindir.

Modelimizi bu takozlar içine oturturuz modelimiz takozlar içinde oynamamalıdır. Oynarsa kenardaki boşluklara kağıt koyarak bu oynama giderilmelidir.

Takozlar arasına oturtulan teknenin oyacağımız yerleri kaçlık matkapla delinecekse örneğin 10mm matkapla delinecekse delikler arası l5 şer mm olmalıdır.

Markalama işi bittikten sonra deliklerin geleceği merkezlere zımba vururuz (M) bu zımba oyukları matkabımızın ağaç üzerinde sağa sola kaymasını önler. Ve sonra matkapla teker teker deleriz. (M ) (N ) buna çürütme işlemi denir. Delme işi bittikten sonra ince bir ıskarpela ile deliklerin aralarını (N )de görüldüğü gibi teker teker boşaltırız. Burada dikkat edilecek nokta, teknenin dış kısına gelen deliklerde aşırı bir zorlama yapmamanızdır. Gayet yavaş ve sabırla oyumu tamamlamalısınız tekne kenar kalınlığının her yerde aynı kalınlıkta olması için daire kumpası ile kontrol yapınız.

Meydana çıkarttığımız teknemizin içini boşaltmak istediğimiz taktirde, dolu kalacak yerleri markalayarak boşaltacağınız yerleri matkapla teknemiz gövdesini patlatmamaya dikkat ederek muayyen aralıklarda ve muayyen derinliklerde deleriz.( L ) ve (M )de görüldüğü gibi ıskarpela ile oyarız.(N)

Bu kütük sistemi her cins gemi için geçerlidir.Kalyon, kadırga, kliper,modern savaş ve yolcu gemileri eğer modelimizin içinin boş olmasını istemiyor ancak boşalması icap eden yerlerin boş olmasını istiyorsak o zaman (şekil o-p)de görüldüğü gibi baş ve kıç kasaraları dolu kütük yapar lüzumlu yerleri oyarız sonradan üzerine üst kaplamaları koyarak boşluk meydana gelmiş olur. Kütük sisteminde omurga ve baş kıç bodoslamaları yekpare meydana getirmek çok zor ve yorucu bir işlem istediğinden onları da (R )de görüldüğü gibi parça parça hazırlar teknemizin üzerine yapıştırırız. İyi yapışması için toplu iğne ile resimde görüldüğü gibi çakar, kuruduktan sonra toplu iğneleri sökeriz. Kıç güverteyi yapmak için arka parampetlerjn içine şekjl (S )de göründüğü gibi uzun kirişleri atar o kirişler üzerine kavışlı kirişi atarız. Hazırladığımız üzeri ince çizgilerle çizilmiş güverte döşemesi bu kavışlı kirişlerin üzerine oturtur ve tutkallarız Burada dikkat edilecek nokta tutkalı bol sürmemek güverte döşemesinin etrafından fazla taşırmamak taşarsa bunları nemli bir bezle iyice temizlemek lazımdır . ( Bakınız güverte döşemesinin hazırlanması) plastik tutkal kuruduktan sonra elastik kalıp zımparalanmamalıdır.

MODERN BİR SAVAŞ GEMİSİNİN KÜTÜKTEN YAPILMASI

1— Bütün yüzleri temiz planya edilmiş kütük

2— Baş ve kıç taraf plan görünüşe göre markalanmış

3— Baş ve kıç taraf yan görünüşe göre markalanmış

4— Baş ve kıç taraf kesilmeden önce orta güverte markalanmış, plan görünüş kesilmiş

5— Yan görünüşe göre baş ve Kıç taraf kesilmiş orta güverte ortaya çıkmış

6— Teknenin şekillendirilmesi şablonları hazırlanmış şablonlara göre tekneye oyuk ıskarpela ile şekil veriliyor.

7— Maket bıçağı sapma sarılmış zımpara ile baş formu zımparalanıyor.

8— Orta güverte şekillendiriliyor.

9— Orta güverte şekillenmesi bitmiş bundan sonra modelin üst donanımlarının yapım ve teker teker montajı işlemine geçiliyor.

Su hattının markalanması

Önce tekneyi plana göre teraziye getiririz sonra pergelin uçlarını plandaki su hattına göre ayarlar ve (A) şeklinde görüldüğü gibi baş ve kıç taraflarından su hattını markalarız. Sonra teknenin çevresine su hattı çizgisini çizmek için (B) şeklinde görüldüğü gibi kurşun kalemin altına düzgün (planya edilmiş) bir takoz ayarlar kurşun kalemi üzerine koyarak kalemi takozun üzerinde aşağı yukarı oynatmak şartı ile altındaki takozla birlikte teknenin etrafın da gezdirerek su hattını çepeçevre markalarız. (Bu işlem bütün model tekne yapımlarında geçerlidir.)

KALASTRA: Gemilerin can filikaların güverte üzerine güvenceli oturtulabilmesi için karinalarına uygun olarak yapılmış ağaç kürsüler, sehpalar. Modelin teknesi bittikten sonra üst aksamı rahatça yapabilmek için bir kalastraya ihtiyacımız vardır. Ancak model yapma kalastraları basit olarak yapılır. Model bittikten sonra modelin üzerine oturtulacağı kalastralar modelcinin zevkine göre çok değişik şekillerde yapılır. Çünkü bunlar modeli uzun yıllar üzerinde taşıyacak kalastralardır.

Aşağıda bunlardan bir kaç örnek verilmiştir.

DİREK

Antik devri gemilerinden devrimizin gemilerine kadar kullanılmasına devam edilen, gemilerin vazgeçilmez parçalarından biri olan direkler. Yelkenli gemiler devrinde yalnız yelkenler ve gözcüler için kullanılmıştır.

Zamanımızda ise sporun dışında, buhar türbin, motor ve atom gemilerinde ise telsiz, radar anteni, ışık işaretleri ve işaret yerleri için kullanılmağa devam edilmektedir.

Direk yelkenlerin açıldıkları serenlerin,. çanaklıkların ve bunların sağlam bir biçimde yerlerinde durmasını sağlayan donanımın bağlandığı, güverteye dikey veya hafifçe eğik olarak dikilen, ağaç veya demirden yapılmış yuvarlak uzun çubuklardır.

Direkler sandal ve her tip boydaki gemilerde yelken açmak, yelken açmayan teknelerde yük kaldırmak, işaret bayrağı, telsiz antenleri çekmek, gözcü çanaklığı koymak ve savaş gemilerinde, ateş idare aletleri yerleştirmek, savaş ve ticaret gemilerinde radar takmak üzere kullanılırlar.

Direklerin alt uçları (Topuk) bazı gemilerde iç omurgaya, bazılarında da ikinci veya üçüncü güverteye ve ıskaca denilen yuvalara oturtulur. Sağa sola devrilip eğilmemeleri için her iki yanından çarmıklarla, arkaya eğilmemeleri için önden başa doğru,. öne eğilmemeleri için patrisalarla bağlanır ve bunlar direği istenilen durumda tutmak içinde gerilir.

Direkler teknenin büyüklüğüne, açılacak yelkenlerin sayısına, yüzeylerinin büyüklüğüne göre ya tek parça veya birbirine bindirilmiş ve sıkıca bağlanmış bir kaç parçadan meydana gelir. Bu parçalara çubuk denir.

Kalyon ve firkateyn tipi büyük yelkenli savaş gemileri üç direkli daha küçükleri iki direkliydi. Ticaret gemilerinde, yalnız Amerikalılar tarafından yedi direkli yol gemileri yapılmıştır.

Direkler baştan geriye doğru şöyle adlandırılır.

İki veya üç direkli yelkenlilerde, en gerideki direk bazen teknenin tam gerisine pek yakın bir yerde bulunur, ve yelkenin alt kenarı (Altbaşa) yakası pupadan dışarıya çok taşar, boyu en kısa olan bu direktir. Yan yelkeni açılır. Buna bocurm direği denir.

Günümüzde savaş gemilerinin direklerine pek çok ve ağır aletler takıldığı ve çarmık yapılmadığı için direkleri geriden desteklemek için iki yardımcı dayak konur. Bu tip direklere payanda veya tripat direk denir. A.B.D. deniz kuvvetlerine bağlı gemi1erde 1920 den sonra yapılması bırakılan sepet veya kafes direk adı verilen sepet biçimi direkler bulunuyordu. Son yapılan bazı savaş gemilerinde tripot direk yerine, çapı büyük bir tek direk vardır. Yelken gemilerinin ve ticaret gemilerinin direkleri tip ve donanım olarak birbirine çok benzer. Fakat savaş gemilerinin direkleri gemi tiplerine ve direğe takılan aletlere göre değişik biçimlerde yapılmıştır.

Bir direği meydana getiren elemanlar

1— Topuk (zıvana)

2— Kolombir payı

3— Güverte

4— Fistan

5— Direk yarım kurtağzı

6— Ana direk

7— Yelken payı kaplamaları

8— Direk çemberleri

9— Mauna praçolu

10— Çanaklık mauna gurcatası

11— Mauna

12— Çanaklık

13— Kolombir payı

14— Destemora

15— Gabya çubuğu kolombir payı

16— Gabya çubuğu topuk sigili (kaması)

17— Gabya çubuğu

18— Gabya çubuğu mauna praçolu

19— Gabya çubuğu mauna gurçatası

20-- Babafingo çubuğu maunası

21— Gabya kolombir payı

22— Gabya Destemorası

23— Babafingo çubuğu kolombir payı

24— Babafin çubuğu topuğu siğili (Kaması)

25— Babafingo çubuğu

26— Kuntra payı

27— Şapka (kep) zifoz.

Not. Bu her direk için geçerlidir a)- Pruva ana direği, pruva direği, gabya çubuğu, pruva direği babafingo çubuğu B)- Grandi ana direği, grandi gabya çubuğu, grandi babafingo çubuğu, grandi kuntra payı, c-.Mizana ana direği,mizana gabya direği,. mizana babafingo Çubuğu,mizana kuntra payı gibi.

A— Cıvadra

B— Pruva direği

C— Grandi direği

D— Mizana direği

E— Kuntra mizana direği.

1— Cıvadra

2— Sakal

3— Baston

4— Kontra baston

5— Pruva ana direği

6— Pruva çanaklığı

7— Pruva gabya çubuğu

8— Pruva gabya gurcatası

9— Bruva babafingo

10— Kuntra babafingo

11— Trinket sereni

12— Abaşa gabya sereni

13— Pruva gabya sereni

14— Abaşo babafingo sereni.

15— Babafingo sereni.

16— Abaşo kuntra sereni

17— Kuntra sereni

18— Grandi anadireği

19— Grandi çanaklığı

20— Grandi gabya çubuğu

21— Grandi gurcatası (maunası)

22— Grandi babafingo çubuğu

23— Grandi kuntra çubuğu

24— Mayıstra sereni

25— Grandi abaşo gabya sereni.

26— Grandi gabya sereni

27— Grandi abaşo babafingo sereni

28— Grandi babafingo sereni

29— Grandi abaşo kuntra sereni

30— Grandi kuntra sereni

31— Mizana ana direği.

32— Mizana çanaklığı

33— Mizana gabya çubuğu

34— Mizana gurcatası

35— Mi.zana babafingo çubuğu

36— Mizana kuntra çubuğu payı

37— Mizana foa sereni

38— Mizana abaşo gabya sereni

39— Mizana gabya sereni

40— Mizana abaşo babafingo sereni

41— Mizana babafingo sereni

42— Mizana kuntra sereni

43— Kuntra mizana direği

44— Kuntra mizana direği çanaklığı

45— Kuntra mizana gabya çubuğu

46— Kuntra mizana sereni

47— Kuntra mizana bumbası

48— Kuntra mizana gabya sereni

19 y.yılda mizana direğinde randa yelken serenleri

1— Mizana direği

2—Ana direk kolombiri

3—Ana direk braketlerj

4—Çanaklık

5—Desdemora

6—Gabya çubuğu

7—Armadora çemberi

8—Seren vardevelası

9—Bumba kazboynu yarım eğrisi

10—Bumba kazboynu

11—Bumba

12—Bumba garga cunda çemberi

13—Bumba kaldırma iskotası gözlü çemberi

14—Yarım seren kazboynu çemberi

15—Yarım seren kazboynu

16—Yarım seren

I?—Orta çember

18—Yan vento,falaka ve yelken çördek yakası bağlama gözlü çemberi

Yarım seren çatalı

1—Direk

2—Çelik çemberler

3—Boncuklu trusa çemberi

Bum (bom) çatalı

1—D i re k

2—Çelik çember

5—Kazboynu yarımayı

4—Boncuklu trusa çemberi

Seren ve bum (bom) yarımay çatal yapılışı

SEREN VE DONANIMLARI

1—Seren hamaylısı (ortası) 2—Seren 5—Seren cundası 4—Seren cunda bastikası 5—Seren koç boynuzu 6—Cunda yelken bastonu çelik kilidi 7—Cunda yelken bastonu 8— Aneneli mapa (halkalı mapa) 9—Seren varda velası 10— Marsipet ayakları 11—Marsipet halatı : 12—Cunda marsipeti 15—Seren cundası 14—Ağaç kama (siğil)

Seren cundası ve seren bastonu çelik kilitleri

Seren hamaylısının aşılanmasını önlemek için alınan değişik şekiller 1- Koç boynuzu 2- Hamaylı 8 köşe 3- Dört köşe takviyeli 4- Komple takviyeli

Seren cundasına baston kilitlerinin tespit şekilleri.

1-18 -19 y.yıllarında baston kiliti çelik çemberle tesbiti

2-Sıkıştırmalı baston kilidi. 3-Serbest baston kilidi. 4- baston kilidi.

1850 de seren hamaylısının zincir sapanla bağlanması ve marsepet halatı bağlanması.

1830 da seren hamaylısından halat sapanla bağlanması ve marsepet halatı bağlanması

1— Pruva ana direk istiralyası

2— Pruva ana direk larmosu

3— Pruva gabya ıstiralyası

4— Pruva gabya kuntra ıstiralyası

5— Büyük flok larmosu

6— Pruva kontra flok larmosu

7— Pruva babafingo ıstiralyası

8— Pruva istiralyası

9— Grandi Ana direk ıstiralyası

10— Grandi ana direk ıstiralyası

11— Grandi ana direk larmoeu

12— Grandi ana direk larmosu

13— Grandi gabya ıstiralyası

14— Grandi gabya larmosu

15— Grandi babafingo ıstiralyası

16— Grandi kuntra ıstiralyası

17— Mizana ana direk ıstiralyası

18— Mizana ana direk ıstiralyası

19— Mizana gabya ıstiralyası

20— Mjzana babafingo ıstiralyası

BİR KALYONUN DİREK PATRİSALARI VE BAĞLANIŞI

1 — Pruva direk patrisas

2 — Grandi ana direk patrisas.

3 — Mizana anadirek patrisası

4— Pruva babafingo çubuğu patrisası

5 — Grandi babafingo çubuğu patrisas].

6 — Mizana babafingo çubuğu patrisası

7 — Pruva kuntra babafingo çubuğu patrisası

8 — Grandi kuntra babafingo çubuğu patrisası

A — Puruva direği

B — Gırandi direği

C — Mizana direği

D — Kıç gönder

E — Cıvadra

F — Cıvadra dik sereni

G — Cıvadra sakalı

Patrisaların bağlama metodu

1 —

18y.yılda patrisa bağlanışı

2 —3—Yine 18 y.yılda başka tip patrisa

bağlanışı

4 — 18-19 y.yıl patrisanın bağlanışı

5 —6—19 y.yılda patrisa bağlanışı

7— 18-19 y.yıllarında patrisa bağlanışı

8— 19y.yılda gerdirmeli patrisa bağlanışı

Yelkenli bir gemide direkleri geriye çekmek için kullanılan patrisalar.Kesik çizgilerle gösterilenler ise direkleri önden tutan istiralyalardır.

Mantilyalar hareketli donanımlar olup serenleri aşağı indirme ve yukarı kaldırma görevi yaparak yelkenlerin açılmasını ve kapanmasını sağlarlar.

Yelkenli bir gemide serenlere kumanda eden prasya ve selviçeler

I—Pruva trinket sereni prasyası—selviçesi

2—Pruva abaşo gabya sereni prasyası—selviçesi

3—Pruva gabya sereni prasyası—selviçesi

4—Pruva abaşo babafingo sereni prasyası—selviçesi

5—Pruva babafıngo sereni prasyası—selvıçesı

6—Pruva kuntra babafingo prasyası—selviçesi

7—Trinket sereni hareketli prasyası

8—Grandi mayıstra sereni prasyası

9—Grandi abaşo gabya sereni prasyası

10—Grandi gabya sereni prasyası

11—Grandi abaşo babafingo seren prasyası

12—Grandi babafingo seren prasyası

13—Grandi kuntra babafingo sereni prasyası

I4—Mizana foa sereni prasyası

15—Mizana abaşo gabya sereni prasyası

16—Mizana gabya sereni prasyası

17—Mizana abaşo babafingo sereni prasyası

18—Mizana babafingo sereni prasyası

I9—Mizana kuntra babafingo sererıi prasyası

Üç direkli yelkenli bir geminin flok ve velena yelken donanımları

1— Flok yelken kandilisası (halatı)

2— Flok yelkeni istingası—selviçesi

5—Flok yelkeni iskotası

4— İstralya velena yelkeni kandilisası

5— İstralya velena yelkeni istingası — selviçesi

6—İstralya velena yelkeni iskotası

7— Velena yelkeni kandilisası

8— Kandilisa —yelken halatı

9—Yarım seren kandilisası

10— Yarım seren ablisi

11— Randa yelken bomu donanımı

12— Bom mantilyası—kordelenası

13— Bom iskotası

14— Yarım seren istingası— selviçesi

1—Yarım seren

2—Randa yelkeni

3—Çördek yakası kayma payı

4—Yarım seren makarası

5—Yarım seren kandilisası

6—Yarım sererı istiralyası-selviçe

7—Yarım seren tutma plangası8—Yarım seren kandilisası

9—Yarım seren flama kandilisası

10—Bumba ablisi

1—Kandilisa

2—Kandilisa palangası

3—İstinga-selviçe

4—Isralya

Bir kalyonun prasyalarının genel görünüşü.Burada kesik çizgi ile gösterilen prasyalar 16—17 y.yıl.Normal çizgi ıle gösterilen prasyalar ise 18 y.yıldaki durumudur.

Prasya makaralarının

Y.yıllara göre bağlanışı.

1—16-17 y.yıl

2—19 y.yıl başları

5—19 y.yıl ikinci yarısı

Prasyalar (selviçe de denir) yelkenler açıldığı zaman rüzgar alabilmesi için serenleri iskele veya sancak yönüne çevirmek için kullanılan

1—Kandilisa

2—Kandilisa palangası

3—İstinga-selviçe

4—Isralya

donanımlardır. Prasyalar serenlerin her iki cundasında (ucunda ) vardır. Burada fazla karışıklığa meydan vermemek için yalnız serenlerin iskele taraf cundalarına bağlanan prasyalar gösterilmiştir.

MAKARA— Bir veya birbirine paralel iki veya daha çok tabla arasında dönen (tekerlek) (dil) makaranın tekerleğine dil denir.

Makara kamçısı— Makarayı çeşitli yönlere çevirmeye yarayan halat (ip)

Boncuk makara—direk dibindeki yassı makara

Fırgandü makara— Yük makarası veya dış sapanlı makara

Kamçılı makara— Sapanına bir ip (Kamçı) bağlanmış makara

Tek dilli makaraya Torno denir.

Diller—Şimşir—Meşe pelesenk—ceviz gibi sert ağaçlardan, fiberden veya pirinçten yapılır. Diller pernodenen miller üzerinde döner makaralar, kullanıldıkları yerlere göre (İstırise,manti, çördek) biçimlerine göre de (çeneli güdük,karnıyarık) ve malzemelerine göre ( ağaç,demir fiber,pirinç makara diye adlandırılırlar, yalnız özel isimleriyle (ters maymun, bastika, boncuk) diye tanınanları da vardır. Tek dilli makaralara genellikle torno denir. Her tek dilli makara bu ‘torno kelimesi getirilerek söylenir. (Mantitornosu, çeneli torno, güdük ‘torno gibi) Bazen bir rnakaranın iki üç ayrı adı olabilir. (Bastika karnıyarık makara, ayak torno, gibi) Makarayı boyuna olarak saran ve kullanılacağı yere göre üzerine kanca,. kilit,.mapa v.b. tespit etme tertibatı bulunan kuşağı makara sapanı denir. Sapanlar yelken devrin halattan yapılırdı. Halatlar makarayı iyice sarıp yerinden çıkmaması için bu sapanların tablalar üzerinde geleceği yerlere oluk açılırdı. Bugün ağaç makaralarda bitkisel halat, demir ve pirinç makaralarda çelik tel kullanılan en önemli tertibatlardan biridir. Özellikle yelkenli gemi devrinde, üç direkli ve tam az malı bir gemide 800 kadar makara vardır.

YELKEN

Kayık ve gemileri yürütmek için direklerine asılıp gerilen geniş bezlerdir.Eskiden insanlar teknelerini su üzerinde hareket ettirmek için rüzgarın etkisinden faydalanmayı düşünmüşler, bunun içinde direk dikip buna hayvan derileri germişlerdi. Başlangıçta Kare yelkenler kullanılıyordu daha sonraları yamuk biçimli yelkenler, en son olarak ta üçgen biçimi yelkenler kullanılmaya başlandı. Kare yelkenlerin yalnız arkadan gelen rüzgarı almasına karşılık üçgen yelkenler değişik yönlerden gelen rüzgarları toplayabiliyordu.Yelken, yüzyıllar boyunca kürekle birlikte kullanıldı. Daha sonraları Kürek yalnız küçük teknelerde kullanılırken yelken,.dev gibi binlerce tonluk gemilerde ve buhar makinelerinin icadına rağmen bir müddet daha kullanıldı.Şimdi ise ye yatlarda, okul gemilerinde ve sportif tekneler- de kullanılmaktadır.Yelken kullanıldıkları gemilere, direklere, şekillere göre isim alırlar. Rüzgardan etkilenebilen geniş bir yüzey meydana getirecek şekilde yan yana dikilen ve bir teknenin direğine uygun bir biçimde takılarak onu hareket ettirmeye yarayan bezlerin tümü suda ulaşım için yelken ilk çağlardan beri kullanılmaktadır.Çok çeşit yelken vardır. Başlıcaları ise dört köşe yelkenler. Latin yelkeni, pracıra yelkeni, randa yelkeni,. huri(Moda)yelkeni, Alamana (Livard) yelkeni, flok yelkeni ve çin yelkeni gibi.

Dört direkli bir(kliper)yelken donanımı1— Kuntra flok 2— Dış büyük flok

3— İç büyük flok 4— Trinketine flok

5— Trinket yelkeni 6— Pruva abaşo gabya yelkeni

7— Pruva gabya yelkeni 8— Pruva abaşo babafingo yelkeni

9— Pruva babafingo yelkeni 10— Pruva kuntra yelkeni

11— Pruva kuntrata yelkeni 12— Pruva ıskopomar yelkeni

13— Pruva kordalisa yelkeni 14— Pruva kordaliçin yelkeni

15— Pruva kuntra kordaliçin yelkeni 16— Grandi ana istiralya velenası

17— Grandi gabya velenası 18— Grandi gabya velenası

19— Grandi kuntrata velenası 20— Grandi kuntrata velenası

21— Mayıstra yelkeni 22— Grandi abaşo gabya yelkeni

23— Grandi gabya yelkeni 24— Grandi Abaşo babafingo yelkeni

25— Mizana gabya yelkeni 26— Grandi abaşo kuntra yelkeni

27— Grandi kuntra yelkeni 28— Grandi kuntrata yelkeni

29— Mizana ana istiralya velenası 30— Mizana gabya velenası

31— Mizana babafingo velenası 32— Mizana kuntra velenası

33— Mizana fao yelkeni 34— Mizana abaşo gabya yelkeni

35— Mizana gabya yelkeni 36— Mizana abaşo babafingo yelkeni

37— Mizana babafingo yelkeni 38— Mizana kuntra yelkeni

39— Mizana kuntrata yelkeni 40— Mizana gabya velenası

41— Mizana gabya velenası 42— Mizana babafingo velenası

43— Randa yelkeni (Bocururn yelkeni) 44— Randa pik yelkeni

TRİNKET VE MAYİSTRA YELKENLERI

1— Miyama yakası ve astarı

2— Miyama halatı

3— Gıradin yakası ve astarı

4— Gıradin halatı

5— Altabaşo yakası ve astarı

6— Altabaşo halatı

7— Miyama patası

8— Camadan patası

9— Boğma salaburun patası

10— Iskota patası

11— Camadan astarı

12— Boğma salaburun astarı

13— Kuşak astarı

14— Mezo astarı

15— Arma gırandi kazayağı

GABYA YELKENİ

1—Miyama yakası ve astarı

2— Miyama halatı

3—Gıradin yakası ve astarı

4— Gıradin halatı

5— Altabaşo yakası ve astarı

6— Altabaşo halatı

7— Miyama patası

8— Morize patası

9— Torsolorn patası

10— Iskota patası

11— Birinci kat camadan astarı

12— İkinci kat camadan astarı

13— Üçüncü kat camadan astarı

14—Torsolom astarı

15—Kuşak astarı

16—Gargafunda astarı

YAN YELKENLERİ

1— Çelik başı

2— Çördek yakası

3— Karula yakası

4— Iskota yakası

5— Seren yakası

6— Seren yakası gıradin halatı

7— İğnecik yakası

8— İğnecik yakası gıradin halatı

9— Rüzgaraltı yakası

10— Rüzgaltı yakası gıradin halatı

1 1— Altabaşo yakası

12— Altabaşo yakası gıradin halatı

13— Birinci kat camadan astarı

14— İkinci kat camadan astarı

15— Denge camadan astarı

16— Çatal patası

17— Çördek patası

18— Karula patası

19— Iskota patası

20— Camadan patası

Randa yelkeni

1—Çördek yakası camadan halatı

2—Çatalbulmba halat matafyonu

3—Karula yakası halat matafyonu

4—İskota yakası halat rnatafyonu

5—Yelken astarları

6—Miyama kalçeteleri veya miyama tirneleri

7—Camadan astarları

8—Camadan halatları(kamçıları)

9—Istinga matafyonları.

10—Camadan matafyonları

ÇANAKLIK

Eski yelkenli teknelerde direklerin tepesine sonradan ana direğin tepesine tutturularak direk praçolu ile direk mavnalarının birleşmesi sonucu ortaya çıkan gözcü yeri. Çanaklıklar hangi direkte iseler o direğin adı ile anılır. Pruva çanaklığı, Grandi çanaklığı, mizana çanaklığı gibi. Eskiden çanaklıklar savaşta da iyi iş görürdü. Taş torbalar ve oklarla sonraları ateşli toplarla teçhiz edilerek iyi iş görmüşlerdi.

Kadırgaların çanaklıkları hafif latalarda yapılmış ve direklerin tepesine yerleştirilmiş kiifelerdi. Gözcüler burada dururdu. Savaş yapılırken gözcüler veya diğer askerler buradan ok, içi ateş dolu çanaklar ve benzer şeyler atar.

Daha sonraları çanaklıklar bir savaş görev yeri olunca buradaki personeli korumak için siperlik veya zırh levhalarla donatıldı. Modern savaş gemilerinde çanak yapılmaz.

Kalyon ve kadırgalarda kullanılan çanaklık tiplerinden örnekler

Cıvadra bombalar ve iz1er

A — Civadra.

1 — Destemora.

2 — Yelken payı.

3 — Tiringe payı.

4 — İskaça payı.

5 — Iskaça zıvanası.

B— Cıvadra bastonu yahut büyük baston.

C — Kontra baston payı.

D — Bomba.

1 — Bomba yarım ayı.

2 — Iskota bastikası.

E — Dikme.

1 — Topuk fırdöndü kilidi.

2 — Demir bastikası.

F — Giz.

1 — Giz yarım ayı yahut çatalı.

G —Giz.

1 — Sürme kilidi.

2 — Sürme tirizi (imtiyazlı)

H — Cunda yelkenleri bastonu.

1 — Gunda yelkeni sereni.

TOPLAR

Savaş gemilerinin en birinci silahıdır. Toplar iki kısrna ayrılırlar.

1- Yelken devri gemilerinde kullanılan gülle atan toplar.

2- Modern gemilerde kullanılan mermi atan toplar.

Yelken devri toplarıda iki kısıma ayrılırlar.

1- Tekerlekli ağaç kundaklı toplar ki bunlar güvertelerde her iki bordada bulunurlar. Bunlar 10 adetten 128 adede kadardırlar.

2- El topları ki bunlar bir kundak üzerinde küpeştelerin üstünde bulunurlar. Bunların adedi 2 ile 20 adet civarındadır.

Modern savaş gemilerindeki toplar kundak kısımları taret içinde olan toplar ve taret dışında olan toplardır. Modern savaş gemilerinde kj topların biçimleri o kadar çok değişiktir ki bunların hepsinden bahis etmek yersiz olup,yapacağınız modern savaş gemisi planlarında bunları göreceksiniz. Burada birkaç örnek vermekle yetiniyoruz.

l5.nci yüzyıla kadar toplar birbirine lehimlenmiş madeni çubuklardan yapılıyor ve demir çemberlerle destekleniyordu. Taş gülleler atan bu toplar ortalama 10 atıştan sonra parçalanıyordu. Attıkları gülleler ilk hızı saniyede 100 metreye ulaşıyordu.

15.inci yüzyılda namlular yekpare dökme tunçtan ve namlu içi yivsiz olarak yapıldı. Güllenin ilk hızı saniyede 300 metreye çıktı. Namlu parçalanmadan önce 100 atış yapabiliyor, ve gülleler birkaç yüz metreye fırlatılıyordu. Namlunun arka kısmında (kuyrukta) kuyruk düğmesi vardı. Kuyruk yakınındaki kama kısmında delinmiş fitil falya kanalıyla ateş sevk barutuna ulaşıyordu. Nişan almak için bir gez ve birde arpacıktan yaralanılıyordu.

18 inci yüzyılda maden sanayiindeki ilerlemeler de namluların atış sırasında parçalanmasını önledi. Ancak 19 uncu yüz yıl ortalarına kadar topların menzilleri hiç uzamadı (1000 metre) Menzili uzatmak için topların boyu uzayınca bu seferde topların ağırlığı artıyordu. Bu da gemilerdeki top adedini azaltıyordu.

Namlu içine yivlerin açılmasıyla hem namlular küçüldü ve hafifleşti hem de attığı mermilerin biçimleri değişti. (silindirik ve sivri uçlu mermiler yapıldı. Bunlar namlu içinde bulunan ve namlu kuyruğundan namlu ucuna kadar 2, 5—3 devir yapan yivlere uyarak ve mermi kendi etrafında dönerek namlu ağzından çıkan merminin hem sapmasını önlüyor,hem de merminin daha uzak mesafeye gitmesini sağlıyordu. Bu mermiler aynı zamanda yivsiz toplarla atılan mermilerin iki kat ağırlığında olabiliyordu.

1870 yılından sonra toplar kuyruktan doldurulmaya namluları da çelikten yapılmaya başlanmıştı. Bu sistem hızla gelişti birinci dünya savaşında gemilere 380 mm çapında mermi atabilen toplar yerleşti. İkinci dünya savaşında ise topların çapı 406 mm reye ulaştı. Bugün ise büyük çaplı toplanın yerini Füzeler ve Nükleer silahlar almıştır.

B—Top arabası (kundağı)

1— Ağaç tekerlek mili

2— Tekerlekler

3— Çatal pim

4— Taban tahtası

5— Yan braketler

6— Aynalık tahtası

7— Muylu yatağı

8— Namlu muylu kelepçesi

9— Kundak civataları

TOP NAMLUSU

1-Kuyruk düğmesi

2-Namlu. kuyruk çemberi

3-Falya deliği (Fitil deliği)

4-Çember

5-Namlu deliği

6-Takviye çemberi

7-Namlu taşıma kolları

8-Muylu

9-Takviye çemberi

10-Namlu boynu çemberi

11-Naınlı ağzı

12-Gülle

10— Gözlü cıvatalar

Top kundağının yapılışı

a-Kundak ve teker millerinin montajı

b-Oluk tipi kundak yapılışı

c-Tekerleğin yapılışı

Top imali: Yelkenli savaş gemilerindeki. top namluları modelciyi en fazla oyalayan aksesuarlardan biridir. Bazı modellerde beş on top bulunur. Örneğin (kadırgalarda değişik çap ve büyüklükte beş top bulunur) Bazılarında da bilhassa kalyonlarda 120 top bulunabilir. Bu topları imal etmek modelciyi kara kara düşündürebilir. Bu top namlularını çevrenizde bulunan demir tornacılarına yaptırabilirsiniz. Ancak size çok pahalıya mal olabilir. Onun için namluları demir tornacısına yaptırmayıp. Ağaçtan yaptırmak istersiniz. Onun içinde ağaç tornacısına gideceksini.z. Ancak top namluları çok küçük olduğundan ağaç tornacısıda bunları yapmaktan kaçınır ve uğraşmak istemez ancak çok iyi tanıdığınız samimi görüştüğünüz bir tornacı varsa o belki yapar.

Bazı modelci dükkanlarında Avrupadan gelen toplar bulunursa da bunlar üç beş top için hazır bunlardan almak modelcinin işini kolaylaştırır.. Ancak 50—60—80—100 toplu bir gemi yapılarsa o zaman piyasadan hazır top almak çok masraflı olacağından modelciyi düşündürür. İşte burada size topların nasıl yapılacağını anlatmaya çalışılacaktır.

Önce elimizdeki plandan top namlusunun en kalın yerinin ölçüsüne göre (Ihlamur,.çam,köknar,,gürgen olabilir) çubuğu alınır bunu top namlusunun konikliğine göre hafif konikleştirilir bakınız (a) ondan sonra arka kısmına namlu muylusu için krokideki gibi hafif şey verilir bakınız(b) ve buraya toplu iğnenin boyundan 3—4 milimetrelik toplu iğnenin baş kısmı kesilerek alınır ve namlunun arkasına toplu iğnenin başına kadar sokulur. (c) namlunun üzerindeki çemberleri de telefon kablolarının içinde bulunan ince bakır veya aliminium tellerden yaparak piyasada Japon yapıştırıcı olarak bilinen yapıştırıcı ile yapıştırılır bakınız(d) namlu ağzınıda 0,5 matkapla bir iki mm derinliğinde delik deleceksiniz.

Sonrada namluyu top kundağına oturtabilmek için (Şekil e) de görüldüğü gibi kundak muylusu için delik delinerek küçük yuvarlak ağaç muylu geçirilir bu hazırlanmış namlumuzu sarı yaldızla boyanınca topumuzu namlusu hazırlanmış olur. Kaç adet namlu yapacaksanız hepsini. aynı usulle yapabilirsiniz. Birde namluları kurşundan yapmak vardır. Kurşun namluyu yapmak içinde muhakkak bir adet namluyu yapmak mecburiyetindesiniz. Bir namlu yapınca yumruk büyüklüğünde sarı çamur veya kil alırsınız çamur veya kili orta kıvamda yumuşattıktan sonra ikiye ayırırsınız. Daha evvel çamur veya kili dik dörtgen bir yüzü açık diğer beş yüzü kapalı top namlunuzun boyundan 2—3 santim büyük ince tahta veya kontraplaktan aynı ebatta kutu hazırlarsınız. Bu kutuların içersine hazırladığınız çamur veya kilin birini bir kutuya diğerini diğer kutuya çamur veya kilin kutuların üstü ile aynı seviyede ve düzgün bir şekilde koyarsınız. Çünkü iki çamurlu kutuyu yüz yüze getirdiğiniz zaman çamurlar birbirlerine düzgün bir şekilde değmelidir. Artık bunlara kalıp diyebiliniz. Kalıplarımızın (i) de görüldüğü gibi birbirinden şaşmaması için (k) şeklinde görüldüğü şekilde dört bir yanına çıtalar yapıştırırız. Sonra namluyu alır çamur kalıba tam ortaya gelecek şekilde hafifçe oturturuz. Diğer kalıbı üzerine getirir iki kalıbı birbirinin bütün yüzeylerine değinceye kadar bastırırız. Ve sonra iki kalıbı birbirinden birbirini zedelemeyecek bir şekilde ayırırız. Namlu kalıplardan birisinde yapışık kalacaktır. Yine çok dikkat ederek kalıba yapışmış olan namluyu namlunun ağız tarafından kaldırarak kalıptan ayırırız. Model namlumuz yarısı bir kalıpta yarısı ise diğer kalıpta olmak üzere çukur bıraktığını göreceksiniz (k) Her iki kalıpta bulunan bu çukurların namlu ağız tarafında erimiş kurşunu dökebilmek için yolluk açılacaktır.(l). Bu yolluklar kalıbın kenarında da açılacaktır. Kalıbı yaparken çamur koymadan önce yolluk yerini hazırlarsanız daha iyi olur.(m) sonra namlu yolluğu yukarıda olacak şekilde kalıbı yere veya model yapma tezgahınızın üzerine etrafında erimiş kurşunun kalıptan akan sızıntılarının bir zarar vermemesi için hiçbir şey bırakmayınız. En iyisi yine çamurdan bir tava yapıp kalıbı onun içine oturtursanız daha iyi olur (n).Namlunuzu dökecek kadar kurşun parçasını alıp demir bir kapta eriterek yolluktan yavaşça dökeceksiniz. Biraz birkaç dakika bekledikten sonra kalıbı açtığınız zaman namlunuz hazır demektir. Namlunun ağız tarafındaki yolluğu bir bıçakla kesip ikinci defa dökmek için kullanacaksınız. Namluyu kalıptan çıkarıp etrafında sızmış olan çapakları bir çakı veya bıçakla dikkatlice kesip atacaksınız. Namlunuzu sarı yaldız veya siyah boya ile boyarsanız namlunuz hazırlanmış demektir. Bazı top namluları pirinçten olup sarıdır. Bazıları ise dökme demir olup siyah

renktedir. Siz modelinizdeki bütün topları ya sarı veya siyaha boyayacaksınız namlunun altında namluyu taşıyan dört tekerlek üzerine oturtulmuş kundak veya top arabası vardır. Namlumuzu bu kundağın üzerine oturtturduğunuz zaman komple topunuz hazırdır.

Topların gülleleri demir döküm olduğundan siyah olacaktır. Bu siyahlığı Av fişeklerin içersine doldurulan saçmalardır. Bu saçmaları bütün av malzemesi satan dükkanlarda bulabilirsiniz.

KALYON MODELİNDE TOP LUMBARLARININ YAPILIŞI

MUHTELİF TİP LUMBAR KAPAKLARI

Top Lumbarlar ağızlarının yapılışı

A— Lumbar ağzı pergelle markalanır.

B— Markalanan kısımlar ıskarpela ile oyulur.

C— Veya markalanan kısmın tam ortasından yassı bir eğenin geçebileceği büyüklükte matkapla bir delik açılarak eğe ile marka çizgisine kadar eğelenerek açılır.

D— D’ Lumbar kapakları takılır.

FİLİKA — SANDAL = Genelde rıhtım ile kara arasında irtibatı sağladı gibi geminin batmasında da can filikası olarak kullanılmaktadır.

Filikaların çok değişik tipleri vardır,ama genelde iki tiptir. İki başlı ve ayna kıçlı olarak tanımlayabiliriz

Filikaların modeli bir kaç şekilde yapılabilir.

1— Ihlamur veya kavak ağacından oyarak yapmak

2— Hazır plastik model alıp onun diğer aksamını yapmak

5— Yine iki parça ıhlamur veya kavak ağacından yarım simetri oyarak yapıp yapıştırmak

4— Önce fılika veya kavaktan kütük modelini yapıp aşağıda yapım planı verilmiş olan plan şeklinde yapmak

Bu yukarıda verilen şekillerden birini uygulamak modelcinin yeteneğine bağlıdır.

FİLİKALAR

Yelkenle ve kürekle hareket eden en tanınmış ve çok kullanılan tekne Filika (boats)dır. Yapısal yönden bir filika Metal (Galvanizli saç veya aliminyum) plastik (fiberglas) ve ağaçtan yapılır. Ağaçlar ise kullanılan ağaç teknenin yapısına göre seçilir. Bunlar çam,karaağaç,diş budak kestane,ceviz,meşe,tik ve maundur. Bunların dışında demir tel kullanarak teknenin formunu hazırlayıp bunu çimento ile sıvayarak da tekne yapılmaktadır.

A— Omurga B— Baş bodoslama

C— Kıç bodoslama D— Kıç ayna

E— Kıç bodoslama paraçolu F— Baş bodoslama asları

G— Postalar H— İç omurga

I— Borda tirizi K— Iskarmoz küpeştesi

L— Oturak kuşağı M— Oturak

N— Döşekler—Farşlar Q— Cene

R— Kıç topuk S— Baş ızgara

T— Kıç ayak altı ızgarası U- Kıç ambaraltı

V— Kıç oturak W— Palanga mapası

5— Ayna

6— Küpeşte

7— Dümen yekesi

8— Yarım oturak

9— Kıç farşları

10— Kürek ıskarmozu

11— Filika iç tirizi

12— Filika tahta döşemeler

13— Paraçol

14— Oturak

15— Posta

16— Direk

KÜREK

1— Tutamak

2— Kürek topacı

5— Kürek bedeni

4— Kürek palası

17— Göğüs paraçolu

18— Baş bodoslama astarı

19— Fj.lika Darıması Halatı

20— Baş bodoslama

21— Baş farşları

22— Direk ıskacası

23— Bir sıra kaplama

24— Yumru

25— Omurga

26— Dip sıra kaplaması

27— Omurga

28— Dümen

29— Dümen iğnecikleri

30— Dümen dişi öğnecikleri

31— Kaplama

Bir Filika teknesi üç tip kıç yapıya sahiptir.

a)— Ayna kıç (Transom stern), b)— Kepçe kıç (double ended), c)— iki başlı tabir edilen kıç. dışardan bakıldığı zaman baş ve veya kıç tarafının ne tarafı olduğu anlaşılamayan,ancak teknenin içine bakıldığı zaman anlaşılabilir.

Özellikle gemilerde kullanılan can filikası (life boat) denen teknelerde denizde batmamasını sağlayan hava tankları bulunur. Bu şekilde yapılmış bir filika su alsa da batmaz. Plastik teknelerde hava tankları cam köpüğü ile doldurulmustur.

Gemilerde can filikaları matafora (davit) denen mekanik veya elektrikli donanımlarla gemiye alınır, veya denize indirilirler.

Bir filika şu kısımlardan meydana gelir.

a)— Ana omurga (keel): Teknenin temel kısmını oluşturan ve kızağa ilk konan bütün ve sağlam bir ağaçtır. Meşe,gürgen gibi dayanıklı ağaçlardan yanılır.

b)— İç omurga (keeson): Ana omurganın tekne içindeki yüzeyine boydan boya kaplanmış takviye parçasıdır. Ana omurgaya bağlanan postaların yuvalarını kapatır. Bu yuvalara Aşoz denir.

c)— Kontra omurga (hog): ana omurganın alt yüzeyine kaplanan onu dış tesirlerden zarar görmesini önleyen parçadır. Bazen ince demir (lama) ile de yapılır.

d)— Posta ve eğriler (Frarnes): Bir teknede omurgadan sonra dizilen ve teknenin iskeletini oluşturan parçalardır. Bunlar altın omurgaya üstten küpeşteye geçirilir.

e)— Kaplama levhaları (planking): Omurga ve postalardan oluşan tekne iskeletini örten tahtalardır. (Armuz kaplama,bindirme kaplama , kutrani kaplama)

f)— Iskarmoz (crutche): Küreklerin bağlandığı ve küpeşte Üzerindeki deliklere sokulmuş çubuk veya yarım ay tutamaçlarıdır.

Burma Levhası (garboard otrake): Omurganın her iki tarafında baştan kıça devam eden ilk kaplama levhasıdır. Omurgadaki Aşoz denen yarıklara geçirilmiştir.

g)— Küpeşte (gunwale): Postaların bitim yerlerinde,baş bodoslama ile kıç bodoslama arasında uzanan ağaç kuşaktır. Aynı zamanda kürek ıskarmozlarını taşır.

h)— Paraçollar (kness): Oturak tahtasını bordaya birleştiren (L) seklinde destek parçalarıdır. Teknenin baş ve kıç taraflarında bulunanlara da yatırma paraçol denir.

i)— Ağız kuşağı levhası (Top strake): Kaplama levhalarının küpeşteye birleştiği en yukarıda bulunan tahtasıdır.

ı)— Oturak tahtası (Thward): Alabandadan alabandaya uzanan, personelin oturmasını sağlayan geniş ağaç levhalardır.

j)— Baş bodoslama (stem): Omurgaya bağlanmış ve dikey duran sağlam ağaçtır.

k)— Kıç bodoslama (stern post): Teknenin kıçındaki dikey parçadır. Ayna kıç teknede kısa kalır.

l)— Kusaklar (strlngers): Postaların üzerinden baştan kıça kadar uzanan ince ağaç tahtalardır.

m)— Borda tiriz veya yumru(Rubbers): Teknenin bordasında üst kaplama üzerinde baştan kıça kadar uzanan balık sırtı parçalardır.

n)— Dümen (Rudder): Kıç bodoslama üzerinde dişi iğneciklere erkek iğneciklerle tesbit edilen ve yeke ile kumanda edilen teknenin kumandasını sağlayan parçadır.

o)— Lavra deliği: Tekneyi sahile çekince tekne içine sızan suları boşalmaya yarayan ve omurga üzerine açılan küçük deliklerdir.

p)— Koç boynuzu (oleat): Filikanın alabandalarına bağlanmış olan ve üzerine halat ve savloların volta edilmesi (sarılması)için (v) biçiminde yapılan parçalardır.

r)— Direk ıskaçası (Mast step): İç omurga içinde bulunan bir kısım olup Filika direği buraya takılır.

8)— Puntel (pillars): Bir ucu oturakların altına diğer ucu döşeklere dayanan destek parçalarıdır

s)— Farş Tahtaları (Bottom boards): Posta ve döşeklerin üzerine örtülen ve gerektiğinde yerlerinden çıkan Filika içindekilerin üzerinde durdukları levhalardır.