geopol
DESCRIPTION
hartland rimlandTRANSCRIPT
FRIEDRICH RATZEL1) Prema Friedrichu Ratzelu geografska politika mora biti podređena nacionalnoj politici?
Ne.
2) Prema Friedrichu Ratzelu nacionalna politika mora biti podređena geografskoj politici?Da.
3) Pojam lebensraum u geopolitiku uveo je:Friedich Ratzel
4) Koji je cilj slijedio Friedrich Ratzel definirajući teoriju o državi kao nadnacionalnom organizmu?Pokušao je da prevaziđe njemačku rascjepkanost, kao i političko-teritorijalnu rascjepkanost Evrope.
5) U razvoju političke geografije Friedrich Ratzel je bio pod uticajem: Geografskog determinizma i socijalnog darvinizma.
6) Friedrich Ratzel je „geološku sintezu“ Karla Rittera zamijenio:Biološkom sintezom čiji su elementi krv i tlo.
7) Koji su elementi Ritterove „geološke sinteze“ a koji Ratzelove „biološke sinteze“?Elementi Ritterove geološke sinteze: Zemlja i ljudi, a Ratzelove biološke: Krv i tlo.
8) Ako za Friedricha Ratzela prostor nije obična fizička kategorija već jedinstvo života i prostora onda u ratzelovskom diskursu možemo govoriti o prostoru kao životni prostor (lebensraum).
9) Životni prostor prema Friedrichu Ratzelu utječe na čovjeka četvorostruko:a) Utječe na tijelo i duh pojedinaca koji čine narod,b) Utječe na prostorno širenje naroda, u pogledu pravca i prostranstva,c) Širenje i izmjena prostornih odnosa djeluju na održanje, ublažavanje ili jačanje određenih osobinad) Vrši dejstvo na unutrašnji sastav narodnog organizma svojim prirodnim bogatstvima i olakšava ili
otežava saobraćaj
10) Iz koje se proturječnosti prema Friedrichu Ratzelu javlja borba za prostor?Iz protivrječnosti između ograničenog prostora i urođene težnje živih organizama da rastu. (Nedostatak životnog prostora)
11) Životni prostor prema Friedrichu Ratzelu mora zadovoljiti tri osnovne životne potrebe. Koje su to potrebe?
Hrana, stanište i razmnožavanje.
1
12) Kako prema Friedrichu Ratzelu gubitak prostora utječe na narod?Sa gubitkom prostora jedan narod izumire.
13) Šta se prema Friedrichu Ratzelu dešava sa narodima koji ne mogu da iskoriste svoj prostor?Oni iščezavaju.
14) Kako Friedrich Ratzel definira državu?Kao organizam privezan za tlo.
15) Osobine države prema Friedrichu Ratzelu sastoje se od kombinacije osobina naroda i osobina tla.
16) Koja dva faktora su prema Friedrichu Ratzelu esencijalna za konstituiranje države, ključne kategorije geografije?
Položaj (die Lage) i prostor (der Raum). Ostale su istorijsko kretanje i granice.
17) Kroz koje faze razvoja prema Friedrichu Ratzelu prolazi država (državni organizam)?Biološki ciklus, mladost, zrelost, starost.
18) Šta je prema Friedrichu Ratzelu uzrok propadanja neke države?Nepravilno shvatanje vrijednosti prostora.
19) Ratzelov ideal su države u prirodnim granicama koje on naziva i države - kontinenti.
20) Šta, prema Ratzelu, proučava politička geografija?Vezu između države i njenog tla.
2
RUDOLF KJELLEN1) Pojam geopolitike skovao je
Rudolf Kjellen
2) Definicija geopolitike po Rudolf Kjellenu?Nauka o državi kao geografskom organizmu ili pojavi u prostoru.
3) Koji od osnivača geopolitike je pokušao stvoriti „sistemsku nauku...o državi ili politici“?Rudolf Kjellen
4) Šta je prema Kjellenu predmet izučavanja geopolitike?Država kao teritorija (rajh).
5) Šta je prema Kjellenu predmet izučavanja ekopolitike?Ekonomska organizacija države.
6) Šta je prema Kjellenu predmet izučavanja demopolitike?Istraživanje stanovništva države.
7) Šta je prema Kjellenu predmet izučavanja sociopolitike?Država kao društvo.
8) Šta je prema Kjellenu predmet izučavanja kratopolitike?Analizira strukturu vlasti i moći države.
9) Pravac nauke o državi koji izučava državu kao teritorij Kjellen nazivaGeopolitika.
10) Svaki pravac nauke o državi koju je razvijao Rudolf Kjellen proučava državu po tročlanoj shemi. Koji su elementi te sheme?Položaj države u odnosu na druge države, oblik teritorije države i veličina teritorije.
11) Navedite funkcije države prema Rudolfu Kjellenu?a. ekonomska (kao jezgro države)b. integrativna (objedinjavanje ljudi različitih po nacionalnim, rasnim, religioznim i drugim
karakteristikama)c. socijalna (objedinjavanje u jedno društvo različitih klasa, profesija i sl.)d. upravna (u koju ubraja: administrativna, pravnu, finansijsku, poresku, i sl.)
12) Šta se po Kjellenu podrazumjeva pod integrativnom funkcijom države?Objedinjavanje ljudi različitih po nacionalnim, rasnim, religioznim i drugim karakteristikama.
3
13) Šta se po Kjellenu podrazumjeva pod socijalnom funkcijom države?Objedinjavanje u jedno društvo različitih klasa, profesija i sl.
14) Koja funkcija države prema Kjellenu predstavlja jezgro svake države?Ekonomska.
15) Rudolf Kjellen je bio rusofil i germanofob.DA NE(obratno, bio je: germanofil i rusofob)
16) Prema Rudolfu Kjellenu zaštitnica Švedske od opasnosti s istoka bila je Njemačka.
4
HALFORD MACKINDER1. Savez između Velike Britanije i SAD Halford Mekinder označava?
Midland Ocean Alliance
2. Koje države prema Halfordu Mackinderu tvore Midland Ocean Alliance ?SAD,VB, FRANCUSKA,KANADA (provjeriti za Francusku i Kanadu)
3. Protiv kojih država bi prema Mackinderu trebalo da bude usmjereno djelovanje tzv. Midland Ocean Alliance?Njemačke i Sovjetskog Saveza.
4. Midland Ocean Alliance je Mackinderov naziv za mogući savez između Rusije i NjemačkeDA NE
5. Razdoblje u kojem su europska kolonijalna carstva nadmoćna regija, a pomorska sila nadmoćni tip sile Halford Mackinder nazivaa) predkolumbovsko dobab) kolumbovsko dobac) postkolumbovsko doba
6. Razdoblje u kojem je Heartland nadmoćna regija, a sile koje kontroliraju tu regiju nadmoćni tip sile Halford Mackinder nazivaa) predkolumbovsko dobab) kolumbovsko dobac) postkolumbovsko doba
7. Razdoblje u kojem su azijske stepe nadmoćna regija, a kopnena sila nadmoćni tip sile Halford Mackinder nazivaa) predkolumbovsko dobab) kolumbovko dobac) postkolumbovsko doba
8. Područje koje obuhvata Evropu, Aziju i Afriku Halford Mackinder naziva:a) Svjetskim otokomb) Unutrašnjim polumjesecomc) Rimlandomd) Heartlandom
9. Mackinder je smatrao da nakon kolumbovskog doba nastupa svjetski politički sistem čija je karakteristika a) otvorenostb) zatvorenost c) ništa od navedenog
5
10. Kako glasi teorija Heartlanda Halforda Mackindera?Ko vlada istočnom evropom, kontroliše srce zemlje,Ko vlada srcem zemlje, kontroliše ostrvo svijeta,Ko vlada ostrvom svijeta, kontroliše svijet.
11. Navedite i objasnite jedan od kriterija za određivanje Heartlanda prema Halfordu Mackinderu!Ko vlada Istočnom Evropom, kontroliše Srce Zemlje,Ko vlada Srcem Zemlje, kontroliše Svjetski Otok,Ko vlada Ostrvom Svijeta, kontroliše svijet.Istočna Evropa je geopolitički stožer, a srce zemlje i ostrvo svijeta su organske metafore kojima Mackinder želi zainteresovati VB da zagospodati Istočnom Evropom odnosno stožernim područjem. (mišljenje 1)Heartland je prema potrebama strateškog mišljenja regija kojoj pod modernim uvjetima pomorske sile nemaju pristup. (mišljenje 2)Kontinente Evroaziju i Afriku on naziva „svjetsko ostrvo“ Unutrašnjost svjetskog ostrva koja je teško dostupna s okeana nazvao je heartland (Rusija, Ural, Kazahstan, Mongolija) Obje Amerike, Britaniju i Japan nazvao je ostrvski pojas. Heartland je nazvao stožer historije. (mišljenje 3)
12. Jesu li heartland i pivot area u Mackinderovom učenju sinonimi ili se radi o različitim konceptima? Pojasnite Vaš odgovor!Na talasima geografskog determinizma identificirao je stožerno područje (pivot area) što je sinonim za teritorij srca zemlje (heartland zone) koje se nalazi u istočno – centralnoj Evropi nad kojim bi kontrola bila neka vrsta čarobnog štapića za dominaciju svijetom. (mišljenje 1)Heartland i pivot area nisu sinonimi; iz razloga što pivot area se može kretati, odnosno biti u različitim dijelovima svijeta dok Heartland ili srce zemlje se odnosi na Istočnu Europu i predstavlja stalnu kategoriju za kontrolisanje ostrva svijeta, odnosno čitavog svijeta. (mišljenje 2)
13. Šta je, prema Halfordu Mackinderu, trebao biti cilj saveznika na Konferenciji u Versaju u pogledu odnosa prema prostoru Heartlanda?Podjela heartlanda između brojnih nezavisnih nacija koji ne smiju nikad pasti pod okrilje Njemačke ili Rusije. Stvoriti tampon zonu između Njemačke i Rusije.
14. Koja ruska geopolitička škola je ostvarila utjecaj na oblikovanje Mackinderove teorije Heartlanda?Ruski Evroazijci.
15. Iz kojeg razloga je, prema Halfordu Mackinderu, tokom povijesti prostor Heartlanda bio siguran?Jer je bio nedostupan za pomorski saobraćaj.
6
16. Kako glasi Mackinderova euroazijska strategija?a. ko vlada Evroazijom, vlada srcem kopna (Heartlandom)b. ko vlada heartlandom, vlada ostrvskim pojasom (World islandom)c. ko vlada ostrvskim pojasom – taj vlada svjetskim akvatorijom, vlada svijetom.
17. Koja država je po Mackinderovom mišljenju predodređena da vlada svijetom?Rusija.
18. Prema Halfordu Mackinderu svijet pokreće moć, a moć u konačnici stoji na organiziranoj ljudskoj snazi.DA NE
19. Prema Halfordu Mackinderu svijet pokreće moć, a moć u konačnici stoji na snazi novca.DA NE
20. U svom razmatranju moći Halford Mackinder preferira a) industrijsku b) ljudsku c) trgovinsku
21. Halford Mackinder je na polju globalne ekonomije zastupaoProtekcionistički imperijalizam.
22. Halford Mackinder je na polju globalne strategije zastupao Trgovinski rat.
23. Halford Mackinder je na polju globalne politike zastupaoBiološki imperijalizam.
24. Kako glasi Mackinderov euroazijski triptih?Ko vlada Istočnom Evropom, kontroliše Srce Zemlje,Ko vlada Srcem Zemlje, kontroliše Svjetski Otok,Ko vlada Ostrvom Svijeta, kontroliše svijet.
25. Za čiju geopolitičku teoriju se smatra da predstavlja kodifikaciju Velike igre?Za Halford Mackinderovu – model srca zemlje.
7
ALFRED THAYER MAHAN
1) Koja vrsta moći je prema američkom admiralu Mahanu ključ za ekspanziju?Pomorska sila.
2) Na koji element prostornog mišljenja u njemačkoj geopolitici između dva svjetska rata je značajno utjecalo učenje A. T. Maana?Na razvoj teorije o panregionalizmu.
3) Na geopolitiku koje države je formativno utjecalo učenje A. T. Mahana?Njemačke, posebno na razvoj teorije o panregionalizmu.
4) Kontinentalnoj tezi američkog „manifest destiny“ suprotstavio se jedan američki geostrateg. Koji je to geostrateg bio i koju je tezu zastupao?A. T. Mahan, naglasio je pomorski imperijalizam SAD kao manifest sudbinske predodređenosti globalnim položajem, dužinom obalskih linija, lukama i njihovim hinterlandom.
5) Koji se američki geostrateg smatra jednim od prvih ideologa novog svjetskog poretka?A.T.Mahan
6) Prema A.T. Mehenu najvažnija država sjeverne polulopte bila je:Rusija.
7) Admiral Mahan mislilac je koji izučava?Maritimnu silu.
8) Koji američki geostrateg je potkraj 19. stoljeća osnažio ideju o maritimnoj sili i preokrenuo američko izolacionističko shvaćanje gradeći put transpacifičkoj i istočnoazijskoj ekspanziji SAD?Alfred Tayer Mahan.
8
KARL HAUSHOFER1) Haushoferova panideja predstavlja kodifikaciju Velike igre.
Ne.
2) Koju novu formu političke organizacije svijeta je predviđao Karl Haushofer?a) prirodne graniceb) Lebensraumc) Autarkijud) panoblasti
3) Koji geopolitičar je definirao geopolitiku kao umjeće i vještinu korištenja geografskih znanja u političkoj strategiji države?Karl Haushofer.
4) Prema Karlu Haushoferu državu sa gledišta prostora proučava koja disciplina? politička geografija.
5) Prema Karlu Haushoferu prostor sa gledišta države proučava koja disciplina? Geopolitika.
6) Prema Haushoferu cilj geopolitike je primjena nauke u traženju pravacapolitičkog kursa države i ona leži u osnovama «priprema za političke akcije».
7) Zbog čega je prema Haushoferovom mišljenju strategija Njemačke do Prvog svjetskog rata bila pogrešna?Zato što njen industrijski i demografski razvoj nije pratio teritojalni razvoj.
8) U čemu se sastojao njemački plan prodora na Istok, osmišljen unutar Instituta za geopolitiku kojeg je osnovao Karl Haushofer? Zaokruži tačan odgovor.
a) U stvaranju jednog državnog bloka, koji će u centru imati veliki germanski rajh. b) Obrazlaganje politike Njemacke u pravcu istoka,c) Radi ostvarivanja zivotnog prostora, nametanje hegemonije Njemacke u Istocnoj Evropi,d) Obrazlaganje pravednog karaktera te doktrine za uspostavljanje svjetskog poretka na celu sa
Njemackom
9) U koja tri pravca je bila usmjerena „naučna“ djelatnost Instituta za geopolitiku kojeg je između dva svjetska rata osnovao Karl Haushofer?
a. obrazlaganje spoljašnje politike Njemačke u pravcu prodora na istok ka Rusiji, Ukrajini i Bliskom Istoku radi osvajanja životnog prostora (lebensraum),
b. nametanje hegemonije Njemačke u centralnoj i istočnoj Evropi sastavljenoj od dijelova država razbijenih na Versajskoj konferenciji,
c. obrazlaganje «pravednog» karaktera te doktrine, za uspostavljanje hiljadugodišnjeg (tj. vječnog) svjetskog poretka, na čelu sa Njemačkom.
9
10) Koje države je obuhvatao Haushoferov plan za veliki kontinentalni evroazijski savez?Frankistička Španija, hitlerovska Njemačka, boljševička Rusija, imperatorski Japan, Petenove Francuske i fašističke Italije. (mišljenje 1)Njemačku i Rusiju (mišljenje 2)
11) Haushofer je smatrao da je potrebno stvoriti veliki evroazijski kontinentalni savez protiv kojih država?Velike Britanije i SAD.
12) Kojeg geopolitičara je Dervent Vitlesej smatrao alter egom njemačke geopolitike?Karla Haushofera.
13) Koja je panoblast prema Haushoferu pomoćna dok Njemačka ne steke dovoljno moći da zagospodari tim regionom?Panrusija (sa dominacijom SSSR i Indije)
14) Koji geopolitičar razlikuje političku geografiju koja “razmatra državu pod uglom prostora” od geopolitike koja proučava “prostor sa gledišta države”?Karl Haushofer.
10
KLAUS DODS1) Zaokružite geopolitičke elemente koji su prema Klausu Doddsu bili karakteristični za
administraciju Billa Klintona (1993-2001)a) Globalizacija b) Vojna moćc) Informaticka moć d) Preempcijae) Preventivnaf) Međunarodno pravo g) Multilateralizam h) Unilateralizami) Globalni rat protiv terorizma
2) Zaokružite geopolitičke elemente koji su prema Klausu Doddsu bili karakteristični za administraciju Georga Busha mlađeg
a) Globalizacijab) Informaticka moćc) Preventiva d) Međunarodno pravoe) Multilateralizamf) Unilateralizam g) Globalni rat protiv terorizma
3) Geopolitički elementi koji su prema Klausu Dodsu bili karakteristični za administraciju Billa Clintona?Pragmatični internacionalizam, Selektivni multilateralizam i enlargement.
4) Elaborirajte odnos između geopolitike i civilizacije (Klaus Dodds „Geopolitika“)?
5) Prema Klausu Doddsu utemeljenju geopolitike kao posebne discipline doprinijela su tri faktora. Navedite i pojasnite te faktore!1. Ekonomski nacionalizam i trgovinski protekcionizam - bili su u usponu dok su imperijalne evropske države kao V.B. i Francuska mučile kako da pristupe svjetskoj ekonomiji koja se mješala i sve više povezivala. Uspon SAD kao trgovačke sile povečao je nelagodu tih evropskih sila. 2. Imperijalne sile su u drugoj polovini XIX st. agresivno težile osvajanju novih teritorija u Africi i drugdje i 3. Razvoj univerziteta i stvaranje geografije kao naučne discipline pružilo je naučnicimma nove mogučnosti da predaju i istražuju taj predmet.
11
6) Klaus Dodds ističe da je Haushofer smatrao da je za napredak Njemačke potrebno da njezino vodstvo ozbiljno razmotri pet elemenata koji su od suštinskog značaja za svaku državu koja želi postati svjetska sila. Koji su to elementi?1. Fizički položaj, 2. resursi, 3. teritorija, 4. morfologija i 5. stanovništvo.
7) Koja je država prema Klausu Doddsu predstavljala „Prvi svijet“ tokom Hladnog rata?SAD
8) Koja je država prema Klausu Doddsu predstavljala „Drugi svijet“ tokom Hladnog rata?Sovjetski Savez
9) Koju je funkciju prema Klausu Doddsu imao termin „Treći svijet“ tokom Hladnog rata?Omogučio je da se u političku geografiju hladnog rata uvede tročlana podjela svijeta u kojoj su SAD kao «prvi svijet», a Sovjetski savez kao «drugi svijet» bore za prevlast.
10) Djelo jednog američkog geostratega je prema Klasusu Doddsu ostvarilo značajan utjecaj na oblikovanje njemačke geopolitičke misli 20-tih i 30-tih godina XX. stoljeća. O kojem se geostrategu i djelu radi?Thomas Mahan, Uticaj pomorske sile na istoriju.
12
NICHOLAS JOHN SPYKMAN1) U cilju sprečavanja njemačke dominacije u Evroaziji tokom Drugog svjetskog rata Spykman
je smatrao da je potrebno da Sjedinjenje Države uspostave stožernu vezu sa:a) Francuskomb) Rusijom c) Kinomd) Korejome) Velikom Britanijom f) Španijom
2) Koji savez je prema Spykmanu mogao da odvrati Njemačku od osvajanja prevlasti nad svjetskim ostrvom?Savez između angloameričke pomorske sile i ruske kopnene sile.
3) Koje države Nicholas Spykman uključuje u Rimland?Zapadna Evropa, Turska, Pakistan, Afganistan, Irak, Iran i Koreja.
4) Američki geopolitičar Nicholas Spykman euroazijskoj strategiji Halforda Mackindera o važnosti Heatlandu suprotstavio je svoju teoriju Rimlanda prema kojoj:a) Ko vlada Rimlandom (obodom) taj vlada Euroazijomb) Ko vlada Euroazijom taj određuje sudbinu svijeta
5) Geopolitičke ideje Nicholasa Spykmana bile su osnov jedne američke strategije primjenjene u Hladnom ratu. Koja je to strategija?Strategija okruženja (containment)
6) Geopolitičke ideje Nicholasa Spykmana bile su osnov američke strategije „containmenta“ tokom Hladnog rata. Na koji način je ta strategija realizirana u zoni Rimlanda?Ova ideja je rezultirala paktomanijom u zoni rimlanda – NATO u Evropi, CENTO u zapadnoj Aziji, SEATO u jugoistočnoj Aziji i ANZUS na Pacifiku.
7) Kako se Spykmanov Rimland naziva u Mackinderovoj geopolitičkoj teoriji?Inner Crescent (unutrašnji polumjesec)
8) Nicholas Spykman je napisao knjigu:A. Geografija miraB. Geografija rataC. Geografija RimlandaD. Geografija kopnene sile
9) Nicholas Spykman je svijet vidio kao rezultantu tri velika centra svjetske moći. Kao četvrtu svjetsku mogućnost (centar moći), ukoliko bi se razvila, vidio je:Indiju.
13
10) Koji američki geopolitičar se svojom teorijom suprotstavio tvrdnji Halforda Mackindera da osnovni geopolitički i geostrateški značaj ima centralni dio euroazijskog kopna i kako je definirao svoje teze?Mackinderovoj teoriji se suprotstavio američki geopolitičar Nicholas Spykman smatrajući da ključni značaj za kontrolu svijeta ima euroazijski Rimland. Tu svoju teoriju je izrazio na slijedeći način: Ko vlada Rimlandom (obodom) taj vlada Euroazijom; Ko vlada Euroazijom taj određuje sudbinu svijeta.
11) Tvorac teorije Rimlanda zove seNicholas John Spykman.
12) Značaj rubnog dijela Evroazije u svojoj geopolitičkoj teoriji je isticao:Spykman.
13) Po mišljenju Nikolasa Spajkmena osnovni geopolitički i geostrateški značaj nema centralni dio euroazijskog kopna (hartland), nego Rimland (obod).
JOSEPH NYEU1) Koji je prema Josephu Nyeu sistemski uzrok Drugog svjetskog rata?
Nedovršeni posao Prvog svjetskog rata.
2) Koji su prema Josephu Nyeu unutrašnji uzroci Drugog svjetskog rata?Velika depresija (ekonomski kolaps), klasne podjele i ideološki sukobi zapadnih demokratija, politika izolacionizma koje su vodile SAD.
3) Prema Josephu Nyu u sistemske uzroke Hladnog rata spadaju:A. Drugi svjetski ratB. Staljinova paranojaC. Trumanov strah od izolacionizma SADD. Smanjenje komunikacije i ideološki procesiE. BipolarnostF. Multipolarnost
14
GEAROID O'TUATHAIL
2) Zbog čega je prema Gearoidu Tuathilu koncept civilizacija Samuela Huntingtona prepun kontradikcija?Zato sto su civilizacije analitičke rukotvorevine koje nisu utemeljene na stvarnosti. Civilizacije se očito mijenjaju i preklapaju, uzdižu i propadaju, dijele i spajaju. Time želi potvrditi da i ako su razdjeljnice između njih rijetko oštre, one su stvarne ali ako su razdjeljnice rijetko oštre, tada to poništava njegove tvrdnje o linijama, sukobima i razapetim zemljama. Cijela radnja o sukobljavanju izvornih različitosti neutemeljena je ako se civilizacije ne mogu razlikovati jedna od druge. Također on nije ni siguran koliko ih ima (civilizacija).
3) Koje su prema Gearoidu O'Tuathailu bile namjere vanjske politike Mihaila Gorbačova?Gorbačova vanjska politika bila je radikalna i namjerno oblikovana tako da uskrati Reganovoj administraciji nametnuti “imidž neprijatelja” i Sovjetskog Saveza kao “carstva zla”. Lansirajući politiku otvorenosti (Glasnost) u sovjetskom društvu 1986. Gorbačov je započeo radikalno restruktuiranje i obnovu (Perestrojka) Sovjetskog Saveza temeljene na moderniziranim i humanijim komunističkim principima. Proglašivši kako “niti jedna zemlja ne posjeduje monopol nad istinom” signalizirao je kraj Brežnjevljeve doktrine kao vodećeg geopolitičkog principa u odnosima SSSR-a s komunističkim režimima Istočne Europe. Dok je njegov pokušaj za spasom komunističkog sustava i Sovjetskog Carstva propao, njegov “novi način političkog razmisljanja” u sovjetskoj vanjskoj politici pomogao je u potkopavanju hladnoratovskog geopolitičkog diskursa.
4) Šta Gearoid O'Tuathail podrazumjeva pod željeznim trokutom?Željezni trokut podrazumjeva spajanje vojne, ekonomske i političke moći, ali zahtjeva i ideološku moć koja bi trebala racionalizirati ovakvu ogromnu razinu potrošnje.
5) Prema Gerardu Toalu izlaganje Halforda Mackindera pred Kraljevskim geografskim društvom 1904. godine važno je za geopolitiku iz tri razloga. Navedite i pojasnite te razloge!
Važno je zbog:
1) Dobrog pogleda na svijet2) Zbog podjele svijeta u velika povezana područja3) Zbog uvođenja priče o uticaju geografskih uvjeta na povijest i politiku.
Te tri „inovacije“ pomogle su u definiranju geopolitike kao posebne narativne forme uzimajući u obzir uticaj i značaj koji je ona kasnije dobila.
Kao prvo, iako se ne koristi pojmom geopolitike, Mekinderov esej „otkriva“ geopolitiku kao novu povezanu perspektivu koja proučava svijet kao zatvoren politički prostor.
Drugo, Mekinderov tekst značajan je zbog karte „prirodna sjedišta moci“ i uvođenja natjecanja u etiketiranju ogromnih svjetskih teritorija jednoznačnim identitetima.
Treće, Mekinderovo je obraćanje zapamćeno zbog pretjerane priče koju priča o geografskoj uzročnosti povijesti. U središtu te priče nalazi se veza između fizičke geografije i tehnologije transporta.
15
6) O’Tuathail govoreći o tipologiji geopolitičkih diskursa razlikuje popularnu, praktičnu i formalnu geopolitiku. Tri tipa geopolitičkih diskursa:- Praktična geopolitika odnosi se na priče kojima se koriste tvorci javnih politika i političari u stvarnoj praksi vanjske politike. Javni oblici ovakvih priča - u govorima i javnim istupima - sirov su materijal praktične geopolitike.- Popularna geopolitika ili geopolitička logika identiteta i različitosti koja prožima razna očitovanja popularne kulture od vizuelnih medija do revija i romana.- Formalna geopolitika (Formalna geopolitika odnosi se na napredne geopolitičke teorije i vizije stvorene od strane intelektualaca i državnika.)
7) Koji su glavni akteri u praktičnoj geopolitici?Političke vođe i donositelji vanjskopolitičkih odluka, koji se bave praktičnim kreiranjem vanjske politike.
8) Koje tri dimenzije kritičke geopolitike razlikujemo kod O'Tuathaila?a. Dekompozicija geopolitičkih tradicijab. Dekompozicija savremenih diskursa c. Istraživanje suštinskog značenja pojmova kao što su «mjesto» i «politika»
9) Dekompozicija geopolitičkih tradicija predstavljajednu od dimenzija kritičke geopolitike
16
PHILIPPE MOREAU DEFARGES
1) Prema Defargesu klasična geopolitika poistovjećuje bogatstvo i moć sa sposobnošću proizvodnje novih vrijednosti.NE
2) Prema Defargesu u XXI. stoljeću bogatstvo i moć jedne države proizilaze iz posjedovanje prostora.
NE
3) Geopolitika koja je prema Defargesu oblikovana teorijom haosa naziva se Mikrogeopolitika
4) Prema Defargesu, ,,kraj teritorija” je proces koji označavamo terminom:a) postteritorijb) postteritorijalnostc) deteritorijalizacijad) virtualizacija
5) Philippe Moreau Defarges definira geopolitiku kao odnos između prostora i:
a) Državeb) Politikec) Stanovništva
6) Koji rat se prema Defargesu označava sukobom za Heartland?Drugi svjetski rat.
7) Koji suvremeni američki geopolitičar po mišljenju Defargesa koristi mackinderovski pristup u promišljanju svjetske politike?Nicholas Spykman.
8) Šta je suština geopolitičke ideje Mitteleurope prema Defargesu?Da pobjedonosna Njemačka treba oko sebe i pod svojim vodstvom izgraditi gospodarski blok, treba imati vlastiti prostor u srcu Evrope koji će joj osigurati potrebne resurse... da bi carstvo bilo samodostatno mora imati na svom tlu nužne sirovine, a prije svega naftu, pak Njemačku u nastojanju osvajanja Rusije (Kavkaza) radi nafte gubi kod Staljingrada, tako da Njemačka poslije drugog svjetskog rata može samo sanjati o HEGEMONIJI NAD SREDNJOM I ISTOČNOM EUROPOM.
17
ZBIGNIEW BRZEZINSKI 1) Ukratko pojasnite u kojim bi uvjetima prema Brzezinskom SAD bile supersila minus, a u
kojima supersila plus!U uvjetima sprovođenja svoje hegemonije SAD će biti supersila plus ako se opredjele za liderstvo (predvodništvo) temeljeno na međunarodnom konsenzusu, a ako se SAD odpredjeli za prodornu dominaciju temeljenu na sili što bi zahtjevalo još veće trošenje američke sile, SAD će biti supersila minus.
2) Koja su dva osnovna koraka prema Zbigniewu Brzezinskom neophodna pri formuliranju američke geostrategije u dugoročnom ostvarivanju geopolitičkih interesa u prostoru Euroazije?
a. Treba identifikovati geostrateške dinamične evroazijske države koje bi imale snage da izazovu potencijalno značajan pomak u međunarodnoj distribuciji moći i otrkiti ključne spoljne ciljeve njihovih respektivnih političkih elita i moguće posljedice njihovog pokušaja da ih postignu; i treba tačno utvrditi koje su geopolitički kritične evroazijske države čiji položaj i/ili postojanje ima katalitičke posljedice na aktivnije geostrateške igrače ili na regionalne uslove;
b. SAD treba da formulišu posebnu politiku koja bi stvarala protivtežu, kooptirala i/ili kontrolisala sada pomenute države, i tako sačuvala i unapređivala svoje vitalne interese, kao i da postave daleko obuhvatniju geostrategiju koja na globalnom nivou uspostavlja međusobnu povezanost specifičnih američkih politika.
3) Šta Zbigniew Brzezinski podrazumjeva pod aktivnim geostrateškim igračima?Geostrateški igrači su one države koje imaju sposobnost i nacionalne snage da svoju moć i utjecaj sprovedu i van svojih granica kako bi promjenile postojeće geopolitičko stanje u mjeri koja pogađa američke nacionalne interese.
4) Šta Zbigniew Brzezinski podrazumjeva pod geopolitičkim stožerima?Države čiji se značaj ne izvodi iz njihove moći i motivacije već prije iz njihovog položaja Zbigniew Brzezinski naziva geopolitičkim stožerima.
5) U kojem djelu Zbigniew Brzezinski reaktivira Evroaziju kao svjetski panregion vitalan za američki nacionalni interes?Velika šahovska tabla.
6) Kinesko – ruska koalicije predstavlja prema mišljenju Zbigniewa Brzezinskog jednu od najkonsekventnijih koalicija koja bi mogla da ugrozi dominaciju Sjedinjenih Država na evroazijskoj šahovskoj ploči. Ne.
7) Prema Brzezinskom osnovni mehanizam za sprovođenje američkih interesa u evropskom prostoru predstavljaNATO.
18
8) Prema Brzezinskom geostrategija podrazumjeva strateški menadžmentGeopolitičkih interesa.
9) Brzezinski smatra da je ključno geopolitičko pitanje danas koji je dio Evroazije ključan za dominaciju nad kontinentom te se shodno tome geopolitičari sve više bave regionalnom dimenzijom geopolitike u tom područjuNe.
10) Koju zemlju Zbigniew Brzezinski označava kao umirovljenog geostrateškog igrača?Veliku Britaniju.
11) Prema Brzezinskom najznačajnija zemlja jugoistočne Azije, a koja ne predstavlja geostrateškog igrača jesteIndonezija.
12) Koja zemlja po mišljenju Brzezinskog predstavlja kontratežu Rusiji na Kavkazu i južni oslonac NATO-a?Turska.
13) Potencijalno najopasnijim scenarijom za ugrožavanje američke pozicije u Euroaziji Zbigniew Brzezinski smatra stvaranje tzv. antihegemonističke koalicije koju bi činile:Rusija, Kina i Iran.
14) Brzezinski smatra da NATO nije osnovni mehanizam za sprovođenje američkog interesa u evropskim stvarima nego je to Zapadnoevropska unijaNe.
15) Brzezinski na političkoj mapi Evroazije definira pet gestrateških igrača. To su:Francuska, Rusija, Njemačka, Kina i Indija.
16) Pored eventualne antihegemonističke koalicije koja bi ugrozila američku poziciju u Evroaziji Brzezinski smatra da bi konsekventnija prijetnja po nacionalne interese SAD na evroazijskoj šahovskoj ploči mogla biti
a) Kinesko – japanska osovina b) Kinesko – ruska osovinac) Kinesko – turska osovinad) Rusko – turska osovina
17) Države čiji se značaj ne izvodi iz njihove moći i motivacije već prije iz njihovog položaja Zbigniew Brzezinski nazivaGeopolitički stožeri.
18) Zbigniew Brzezinski definira geostrategiju kaoStrateški menadžment geopolitičkih interesa.
19
19) Velika šahovska tabla kako je određuje Zbigniew Brzezinski proteže se odLisabona u Portugalu (naziv države) do Vladivostoka (naziv grada) u Rusiji (naziv države).
20) Koje države su prema Zbigniewu Brzezinskom ključni i dinamički geostrateški igrači na krajnjem zapadu Euroazije?Njemačka i Francuska.
21) Koja velika ekonomska sila i, prema Zbigniewu Brzezinskom, jedna od nesumljivih glavnih sila u svjetskim poslovima pozicionirana na istočnoj periferiji Euroazije ne predstavlja geostrateškog igrača?Japan.
22) Konceptualna shema Euroazije Zbigniewa Brzezinskog identična je shemama dvaju geopolitičara iz proteklog stoljeća, koji se smatraju i osnivačima geopolitike? Koji su to geopolitičari?Mackinder i Spykman.
23) Koja država po mišljenju Zbigniewa Brzezinskog ima geostrateški plan Evropekoji se bitno razlikuje od američkog plana?Francuska.
20
JOHN AGNEW1) John Agnew dijeli geopolitičku imaginaciju na “tri doba geopolitike”. Objasnite civilizacijsku geopolitiku, udomaćenu i ideološku.
1) Civilizacijska geopolitika je razdoblje od kraja 18 do kraja 19 st. To je bio geopolitički diskurs
aristokratskih i konzervativnih buržoaskih država zabrinutih zbog rastućeg nacionalizma koji je
rasplamsala Francuska revolucija i nastajuće klasne svijesti čiji je razvoj uzrokovala industrijska
revolucija. Civilizacijska geopolitika je zamišljala svijet ustorojen civilizacijskom hijerarhijom, u
kojemu najnaprednije i najnadmoćnije države imaju „civilizacijsku misiju“ da vladaju nad
„barbarskijim“ i „divljijim“ dijelovima svijeta
2) Udomaćena geopolitika se povezuje s razdobljem međuimperijalnog suparništva od 1875 do
1945 god. Toj epohi je svojstveno udomaćivanje praksi imperijalizma i teritorijalnog
ekspanzionizma suparičkih država. „ Znanost“, osobito biologija, ali i geografija i rasizmom
obojena etnografija, zazivala se kao opravdanje za imperijalnu dominaciju i agresivan militarizam.
3) Ideološka geopolitika povezuje se s epohom hladnoratovskog suparništva između SAD i SSSR-
a. U toj šemi je svijet podjeljen na antagonističke blokove, a između njih je „Treći svijet“ kao
poprište nadmetanja i delegiranih ratova.
2) Objasnite jedno od četiri načela moderne geopolitičke imaginacije prema Johnu Agnewu!
a) Razvoj globalne vizije koja je omogućila promatranje svijeta kao jedinstvene cjeline i potom
njegovu podjelu na hijerarhiju različitih mjesta što je istisnulo teološke kozmologije.
b) Preobrazba vremena u prostor kao geopolitička ontologija ustrojila je svijet u zaostale i moderne
regije, mjestima se daje važnost a relativne razlike postaju apsolutne.
c) Državocentrična ontologija koja polazi od pretpostavki da je svijet sastavljen od država koje
obnašaju moć nad blokovima prostora (teritorijalna zamka).
d) Pretpostavka da je međudržavnom sistemu svojstveno stanje bezvlašća, dominantne države
akumuliraju moć različitom brzinom i bore se za prevlast.
3) Koje svjetske poretke razlikujemo prema periodizaciji globalnih odnosa koju su definirali Agnew i Corbridge?Evropska koncepcija (1815-75), Britanski geopolitički poredak (1875-1945) i Bipolarni poredak supersila (1945-1990).
21
BILL KLINTON1) Američka Geopolitika prema postdejtonskoj BiH u vrijeme administracije Billa Clintona se
realizirala preko geopolitičkog trijumvirata koji je predstavljao kombinaciju pragmatičnog intervencionalizma, selektivnog multilaterizma i enlargementa. Šta se podrazumjeva pod selektivnim multilaterizmom?Selektivni multilateralizam je jasno isijavanje moći SAD-a preko institucija međunarodnog poretka, koje, ako ne poštuju volju Washingtona, suočavaju se sa posljedicama, npr, ostaju bez Američke finansijske participacije. Na početku prvog Clintonovog mandata Administracija je razvijala obostrani multilateralizam tipa, SAD podrži UN, a UN zauzvrat osiguraju diplomatski konsenzus za Američke operacije, npr. protiv Iraka, ili SAD osigura finansijsku i logističku konstrukciju za mirovne operacije, a UN pošalje trupe u konfliktni regiona. Međutim, uskoro je multilateralizam selekcioniran, jer neke zemlje su svoje učešće u mirovnim misijama slanjem kopnenih trupa u krizno područje, uslovili i američckim zemaljskim učešćem, pa su ti neprihvatljivi limiti ojačali uvjerenje Administracije da SAD uvijek određuju "pravila igre", što je došlo i do izražaja u efektuiranju Bosanske krize.
2) Američka geopolitika prema postdejtonskoj Bosni i Hercegovini u vrijeme administracije Billa Clintona realizirala se preko geopolitičkog trijumvirata koji je predstavljao kombinaciju pragmatičnog internacionalizma, selektivnog multilateralizma i enlargementa. Šta se podrazumjeva pod enlargementom?Enlargment je glavni geostrategijski kocept Clintonove administracije. Njegov idejni tvorac je Clintonov savjetnik za nacionalnu sigurnost Antony Lake, koji će ga promovirati u 1993. god. Enlargment (širenje) je s onu stranu containmenta (zatvaranja) i okreće američku strategiju ka prostornom proširivanju i konsolidaciji slobodne zajednice tržišne demokratije. Prema ovom koceptu privilegovane zone širenja i konsolidacije su zone američkog strateškog interesa kao što su „srce demokratije“ u Sjevernoj Americi, Europi i Japanu, države koje posjeduju nuklearno naoružanje i države koje imaju potencijal za stvaranje izbjegličkih kriza koje mogu opteretiti SAD ili savezničke države.
3) Američka geopolitika prema postdejtonskoj BiH u vrijeme administracije Billa Klintona realizirala se preko geopolitičkog trijumvirata koji je predstavljao kombinaciju pragmatičnog internacionalizma, selektivnog multilateralizma i enlargementa. Šta se podrazumijeva pod pragmatičnim internacionalizmom?
Pragmatični internacionalizam je kao termin u decembru 1994. prvi put upotrijebio tadašnji američki ambasador u Španiji Richard N. Gardner, kvalifikujući tom sintagmom međunarodnu politiku predsjednika Clintona kao „treći put između izolacionizma i globalnog unitaleralizma“, što praktično predstavlja dinamično liderstvo SAD-a u prioritetnim pitanjima međunarodnih odnosa.
4) Koja su dva geopolitička diskursa, nastala za vrijeme vladavine administracije Billa Clintona, imala značajan utjecaj na viziju geopolitike 21. stoljeća?1. Priča o Sukobu Civilizacija Samuela P. Huntingtona2. Izjava o Načelima od grupe pod nazivom Project for a New American Century
22
MIRKO GRČIĆ
1) Prema Mirku Grčiću predmet geopolitike može se sagledati kroz tri tematska kruga. Kroz koja tri tematska kruga je moguće sagledati predmet geopolitike? To su 1. Država i njeni strukturni elementi,2.Stanovništvo u svim aspektima – rasna, etnička, demografska, konfesionalna, socijalna i profesionalna struktura,3. Teritorija – fizički prostor ispunjen prirodnim i antropogenim pojavama i objektima.
2) Mirko Grčić u savremenoj geopolitici izdvaja tri analitičke dimenzije. Koje analitičke dimenzije je moguće izdvojiti u savremenoj geopolitici? To su: 1.politicku i vojnostratesku 2.ekonomsku 3. kulturno-istorijsku
3) Koja četiri principa militantne geopolitičke doktrine nacističke Njemačke navodi Mirko Grčić?
a) «životni prostor» (germanskog imperijalizma)b) «krv i tlo» (germanske «više» rase)c) «prirodne» granice (Trećeg rajha)d) «Panoblasti» (novog svjetskog poretka na čelu sa Njemačkom)
23
Peter Taylor i John O'Loughlin1) Peter Taylor i John O'Loughlin geopolitiku akademskih krugova nazivaju
Formalnom geopolitikom.
2) Peter Taylor i John O'Loughlin geopolitiku aktivnih političara nazivajuPraktičnom geopolitikom.
3) Šta Peter Taylor i John O'Loughlin podrazumjevaju pod „praktičnom geopolitikom“?
Geopolitiku aktivnih političara.
4) Šta Peter Taylor i John O'Loughlin podrazumjevaju pod „formalnom geopolitikom“Geopolitiku akademskih krugova
5) Koja geopolitika je prema Peteru Tayloru i Johnu O'Loughlinu antipod geopolitici konflikata i geostrategiji?Negeopolitika, koja se još naziva i „geopolitika mira“.
6) Prema Peteru Tayloru iza svakog općeg geopolitičkog modela postoji konkretan slučaj iz kojeg je izveden. O kojem se konkretnom slučaju radi kod modela „srca zemlje“ Halforda Mackindera?Great game – Velika igra.
7) Čiju geopolitičku teoriju Peter Taylor opisuje kao kodifikaciju i globalizaciju “Velike igre”a) Nicholasa Spykmanab) Isaiaha Bowmanac) Halforda Mackindera d) Karla Haushofera
JAMES SIDEWAY
1. Zbog čega James Sidway smatra da su zapadne geopolitičke logike kolonijalne?Jer su zasnovane na epohi kolonijalnog istraživanja iz doba prikupljanja činjenica i jednako su arogantne kao i ta epoha, po svojoj klasifikaciji naroda i mjesta, koja se zatim pretvara u hijerarhiju od civiliziranog do neciviliziranog, pri čemu su prvi (koji se takođe tako određuju i sa rasnog aspekta) «prirodni lideri», ili najrazvijeniji, slobodniji ili «napredniji».
2. Zbog čega James Sidway smatra da su zapadne geopolitičke logike kolonizirajuće?Jer se šire i zahvataju i druge, naizgled daleke oblasti znanja i društvenih i kulturnih aktivnosti. Sve od naučnih debata do umjetnosti i filma postaje zahvaćeno geopolitikom i pokazuje tragove njenog širenja.
24
DERVENT VITLESEY1. Kojih pet shvatanja prostora je prema Vitleseju bilo prisutno u njemačkoj geopolitici
između dva svjetska rata? 1) autarkija,2) lebensraum,3) granice,4) kopnene i pomorske sile5) panregioni
2. Polaganje prava na Lebensraum o kojem su govorili njemački nacisitički geopolitičari počivalo je prema Vitleseju na jednoj činjenici i jednoj teoriji. Koja je to činjenica i teorija?Ta činjenica je: različit porast stanovništva među nacijama, a teorija je: država je organizam podložan biološkim zakonima. Zaključak ove teorije je da se mlada i napredna država mora širiti.
3. Dervent Vitlesej smatra da je geopolitika proizvod vojne misli. DA NE
4. Kojeg geopolitičara je Dervent Vitlesej smatrao alter egom njemačke geopolitike?Karla Haushoffera.
5. Dervent Vitlesej smatra da je geopolitika proizvod vojne misli.DA
WAYNE BERT1. Iz koje dvije promjenjive varijable je prema Waynu Bertu izvedena procjena ugroženosti
američkog nacionalnog interesa u Bosni i Hercegovini?Sigurnosni i humanitarni interes.
AVIJUCKI
1) Koja evropska zemlje prema Avijuckom preferira ideju Evrope nacija?
a) Njemačka
b) Francuska
c) Velika Britanija
JEVGENIJ PRIMAKOV1) Nekadašnji ruski premijer Jevgenij Primakov je 90-tih predlagao stvaranje strateškog
evroazijskog trokuta :a) Moskva – Delhi – Peking b) Moskva – Ankara - Tokioc) Moskva – Berlin – Pariz
25
ANTHONY LAKE
1) Kako je Anthony Lake (Entoni Lejk), savjetnik predsjednika Clintona, definirao otpadničke zemlje?Smatrao je da je zemlje otpadničke prepoznatljivepo “hroničnoj nesposobnosti da održava konstruktivne odnose sa spoljnim svijetom”. Osim toga zemlje otpadniece pokušavaju da se domognu oružja za masovno uništenje, podržavaju međunarodni terorizam, ne poštuju ljudska prava, neprijateljski su nastrojene prema SAD.
WINSTON CHURCHILL1) Šta je prema Winstonu Churchillu predstavljalo treći krug interesa britanske geopolitike?
Treći krug se tiče evropskog kontinenta koji Velika Britanija ne želi da vidi van zone svoga uticaja. Čerčil je nakon DSR predložio stvaranje „sjedinjenih evropskih država“ predviđajući da će UK biti partner, a ne član te nove strukture.
2) Vinston Čerčil je predstavio interese britanske geopolitike:a) SAD – London portparol Evrope sa one strane Atlantikab) Komonvelt – baštinik imperijalne prošlostic) Evropski kontinent – zona uticaja VB
3) Sastanak u Moski izmenu Staljina, Churchilla i Roosvelta na kojem jedogovorena podjela interesnih sfera održan je:U oktobru 1944.
ISAIAH BOWMAN
1) Isaiah Bowman bio je
a) istaknuti član njemačkog Instituta za geopolitiku koji je skovao pojamdemokratske geopolitike
b) Savjetnik američkog predsjednika Harrya Trumana zaslužan za razvojTrumanove doktrine
c) Glavni američki teritorijalni ekspert na Versajskoj konferenciji d) Savjetnik američkog predsjednika Franklina D. Roosvelta e) Savjetnik za nacionalnu sigurnost u administraciji Johna F. Kennedyaf) Utemeljitelj geoekonomije
2) U svojim geostrateškim pogledima Isaiah Bowman slijedio je ideje:a) A. T. Mehena b) Nicholasa Spykmanac) Halforda Mackindera d) Karla Haushofera
26
3) Koji termin je u geopolitičku teoriju uveo Isaiah Bowman?Demokratska geopolitika.
4) Šta je Isaiah Bowman podrazumjevao pod pojmom demokratska geopolitika?Geopolitiku u službi demokratskih režima.
5) Koje tvorac koncepta “američkog Lebensrauma”:Isaiah Bowman.
6) Predstavnici idealističke škole političke geografije u SAD (Bowman,Hartshorne, Whittlesey, Walsh) smatrali su da se američka geopolitika trebazasnivati na:Moći vrijednosti.
27
OSTALI1) Glavna prijetnja prema Samuelu Huntingtonu sa kojom se suocava zapadna civilizacija ?
On je tvrdio da ce najveci izvor sukoba u buducnosti biti kultni. Glavni sukobi u globalnoj politici dogadjat ce se medju nacijama i grupama razlicitih civilizacija. Huntington je izmislio novu hibridnu visecivilizacijsku mrezu koju naziva "konfucijansko-islamistickom poveznicom". To je sinteza "naoruzanih drzava", koje su opasne i protiv kojih se zapad mora mobilizirati i djelovati. Taj novi neprijatelj se nesmiljeno vojno naoruzava, prijeteci "zapadnim interesima, vrijednostima i moci".
2) Samuel P. Huntington ističe da bi u svijetu bez američkog primata bilo više demokratije i privrednog rasta a manje nasilja i neredaNe.
3) Sta se podrazumjeva pod pojasima nadzora (shatterbelts) koje je u geopolitiku uveo Sauel Cohen?Bliski Istok i Sjeverna Afrika.
4) Koje modele svjetskog poretka kombinuje Soul Cohen?Cohen kombinuje bipolarni s policentričnim modelom svjetskog poretka.
5) Na koje tri činjenice vezane za intelektualne nazore bliske realističkom pogledu na geopolitiku je ukazala feministicka teoricarka Donna Haraway?
a) Kao prvo,treba istraziti kako se geopolitika stvara, te predstavlja određenoj politici. Ako želimo razumjeti svjetsku politiku moramo znati da je ona prožeta društvenim i kulturnim začenjem.
b) Drugo,kao nužna posljedica rečenog , geopolitika se počela shvatati kao oblik diskursa,sposoban da stvori i raširi prostorne predstave svjetske politike.
c) Treće, globalna geopolitika je prepletena s pitanjima spola i spolnih razlika i drugim faktorima kao što su rasno i klasno pitanje.
6) Manifest Destiny predstavlja geopolitički osnov Monroovoe doktrine?Da.
7) Koji suvremeni fenomen prema Nerzuku Ćurku predstavlja planetarnu geopolitiku liberalizma?Globalizacija.
8) Koji teoretičar smatra da je Zapad „postpovijesni“ dok se ostatak svijeta napreže u „povijesnom“?Francis Fukuyama.
9) 'Drugi hladni rat' vezuje se za period administracije:Ronalda Regana.
28
10) Koje elemente geopolitičke analize definira Raymond Aron?
a. geografsku shematizaciju spoljnopolitičke strategije,b. geografsko-ekonomsku ocjenu nacionalnih resursa,c. interpretaciju tih resursa u diplomatskoj djelatnosti, pri čemu se prepliću realne veze sa životom i
slučajni elementi sredine.
11) Koja dva viđenja geostrategije nudi tvorac tog pojma Giacomo Durando?
S jedne strane, geostrategija bi bila disciplina koja proučava uticaj geografskih činioca na formiranje ljudskih skupina; a to je predmet proučavanja geopolitike; s druge strane, geostrategija bi bila disciplina koja u nešto više vojničkom smislu pokušava objasniti uticaj geografije na vođenje ratova.
12) Sedamdesetih godina sa intencijom da se ljudska znanja o prostoru koriste za destrukciju hegemonije supersila francuski geopolitičar Yves Lacoste uvoditermin:Konfliktan geopolitika.
13) Kojom koncepcijom se francuski politički geograf Vidal de la Blache suprotstavio teriji geografskog determinizma koja je promoviran u njemačkojpolitičkoj geografiji i geopolitici?Posibilizam.
14) Prema Pascalu Loretu pod geoekonomijom se podrazumijeva analizaekonomskih strategija države?Da.
15) Šta bivša državna sekretarka SAD Condoleezza Rice (Kondoliza Rajs) podrazumjeva pod „transformacionom diplomacijom“ u službi američke geopolitike?Da se s partnerima Amerike u cijelom svijetu izgrade i podrže demoratske države zasnovane na vladavini prava, koje će odgovoriti potrebama svojih naroda. SAD moraju da pokušavaju da pomognu rast demokratskih pokreta i institucija u svakom narodu i svakoj kulturi kako bi stavile tačku na tiranije u svijetu Takva diplomatija mora da se osloni na partnerstvo, a ne na pokroviteljstvo i mora se ostvariti s drugim narodima, a ne umjesto njih.
29
TEORIJA1) Autarkija je, u interpretaciji nacističke geopolitike, pravo jedne nacije na dovoljan prostor za svoje stanovništvo:Ne.
2) Šta pretpostavlja princip autarkije u interpretaciji njemačke geopolitike između dva svjetska rata?
Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu autarkija pretpostavlja “svjetsko jedinstvo”, (ibid) onu vrstu naddržavne forme kojom se rukovodi iz Centra. Taj centar, shvaćen kao Njemačka, iako se približava autarkiji, ovaj ideal ne može postići, jer uvoz sirovina je potreban zbog raznovrsne njemačke privrede. Ona pretpostavlja da svaka politička jedinica treba da proizvodi sve što joj treba. Tako će država biti u ekonomskoj ravnoteži i nezavisna od proizvoda stranih dijelova svijeta.
3) Lebensraum je, u interpretaciji nacističke geopolitike, pravo jedne nacije na dovoljan prostor za svoje stanovništvo:Da.
4) Njemačka geopolitička škola između dva svjetska rata svijet je dijelila na šest „panoblasti“.Ne.
5) Njemačka geopolitička škola između dva svjetska rata svijet je dijelila na četiri „panoblasti“.Da.
6) Geostrategija gleda na rat kao primitivno sredstvo politike.Ne.
7) Geopolitika koja teži da pojača sopstvenu sigurnost namećući svoje principe, ideje i vrijednosti drugim državama naziva se intervencionizam?Da.
8) Geoekonomija poistovjećuje bogatstvo i moć s posjedovanjem teritorije.Da.
9) Dugačka partija šaha između Francuske i Rusije tokom cijelog XIX stoljeća u geopolitičkoj teoriji naziva se „velika igra“Ne.
10) Dugacka partija saha izmedu Engleske i Francuske tokom cijelog XIX stoljeca u geopolitickoj teoriji naziva se velika igra? Ne.
11) Dugacka partija saha izmedu Engleske i Rusije tokom cijelog XIX stoljeca u geopolitickoj teoriji naziva se velika igra? Da.
30
12) Velika igra je dugačka partija šaha između Engleske i Rusije koja je trajala cijelo XVI. Stoljeće.Ne. (XIX vijek)
13) Predstavnici konzervativne geopolitike smatraju da je mir i suradnja prirodno stanje u međunarodnim odnosima.Ne.
14) Klasična geopolitika odbacuje organsko shvatanje države i geografski determinizam smatrajući da su granice stabilne i da se ne mogu mijenjati putem sile već samo putem sporazuma.Ne.
15) Klasična geopolitika bavi se efektima geografskog položaja, prirodnih resursa, saobraćajnih veza i drugih geografskih osobenosti na vanjsku politiku države i njen menunarodni položaj.Ne.
16) Neoklasična geopolitika odbacuje organsko shvatanje države i geografski determinizam smatrajući da su granice stabilne i da se ne mogu mijenjatiputem sile već samo sporazumno.Da.
17) U procesu deteritorijalizacije, „vertikalne“ linije ( one koje razdvajaju teritorije)su važnije od „horizontalnih“ (one što povezuju)
Ne.
18) Američka teza „manifest destiny“ je imala kontinentalni karakter.Da.
19) Njemačka koncepcija nacionalnih granica bazirala se na jeziku i etnosu?Da.
20) Njemačka koncepcija nacionalnih granica bazirala se na kulturi i načinu života.Ne.
21) Geopoliticka tradicija je sira od geopoliticke kulture?Ne.
22) Geopolitička kultura je šira od geopolitičke tradicije?Da.
23) Disciplina koja proučava utjecaj geografskih činilaca na formiranje ljudskih skupina naziva se:Geostrategija.
31
24) Disciplina koja pokušava objasniti utjecaj geografije na vođenje ratova naziva seGeostrategija.
25) Pitanjem „Kako ovladati nekom teritorijom?“ bavi se: Geostrategija
26) Pitanjem „Ko ima pravo na neku teritoriju?“ bavi se:Geopolitika
27) Geopolitika koja se bavi svakodnevnim pitanjima poput upravljanja zajedničkim resursima (vodom, cestama i sl.) naziva seMikrogeopolitika.
28) Šta je predmet istraživanja mikrogeopolitike?
Mikrogeopol analizira razvoj „mikroentiteta“: regija, gradova, multinacionalnih tvrtki, raznih organizama... Ona je dio globalnog razvoja koji utjece na ukupnost drustvenih fenomena i na njihovo proucavanje. Mikrogeopol zanimaju protagonisti tj poduzeca, sindikati, mafije ... Mikrogeopol se okrece svakodnevnim pitanjima kao npr: upravljanje zajednickim resursima-vodom,cestama,odpadom .. Mikrogeopol odrazava fregmentaciju drustvenog zivota.Ona prodire u područja kao što su: s jedne strane sukobi oko zajedničkog upravljanja, a s druge strane dinamike nasilja: bande, gerile. Prema mikrogeopolitici protagonisti mogu biti kontradiktorni, slijediti antagonističke ciljeve, biti u zabludi i promijeniti stav.
29) Mikrogeopolitiku zanimaju protagonisti koje klasicna geopolitika ostavlja postrani. Radi se o:a) Preduzećimab) Mafijic) Sindikatimad) Državama
30) Mikrogeopolitiku oblikuje:a) Teorija ravnotežeb) Sistemska teorijac) Teorija haosad) Neorealistička teorija.
31) Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu označava se terminomAutarkija.
32) Geopolitička teorija koja predstavlja kontrapunkt teoriji Heartlanda naziva se Teorija Rimlanda.
32
33) Kako se u američkoj geopolitičkoj teoriji 40 – tih godina nazivalo obalno područje Euroazije?Rimland.
34) Njemački geopolitičari između dva svjetska rata definirali su geopolitički princip Lebensrauma- Šta se podrazumjeva pod tim principom? Pravo jedne nacije na dovoljan prostor za svoje stanovništvo.
35) Ideja Mitteleurope svoje utemeljenje ima u geopolitici koje zemlje?Njemačke.
36) Kako se naziva djelo u kojem je definirana ideja Mitteleurope i ko je autor tog djela?Friedrich Naumman 1915. – Mitteleurope
37) Kako su se njemački industrijalci odnosili prema geopolitičkoj ideji Mitteleurope?Za industrijalce je Mitteleuropa iluzija jer smatraju da je Njemačka industrija predobro razvijena da bi se u srednjoj Evropi mogla pronaći bilo velike količine sirovina bilo tržište koje joj je potrebno.
38) Utemeljujućim tekstom geopolitike smatra se:Geografski stožer istorije.
39) Koji princip njemačke nacističke geopolitike nedostajea) Lebensraumb) granicec) Prednost kopnene u odnosu na pomorsku siluc) Autarkijad) Panoblasti(Dopunite tačan odgovor)
40) Teoriju Rimlanda je iznjedrila:Američka geopolitika Hladnog rata.
41) Pojam granica nastao je u:Modernoj Evropi.
42) Intelektualnim temeljem američke politike zadržavanja u Hladnom ratu smatra se tekst„Uzroci sovjetskog ponašanja“ George Kennana.
43) Između dva svjetska rata teorija heartlanda je postala integralni dioNjemačke geopolitike.
33
44) Koja sovjetska hladnoratovska doktrina smatra da odluke socijalističkih zemalja ne smiju štetiti socijalizmu, drugim socijalističkim zemljama i svjetskom komunističkom poretku pa se naziva I doktrina ograničenog suvereniteta?Brežnjevljeva doktrina.
45) Kako se naziva vanjskopolitička doktrina Ruske Federacije koja zemlje bivšeg SSSR-a tretira kao vitalne interesne sfere? Doktrina blisko inostranstvo.
46) Geopolitika prema kojoj države nemaju druge principe sem nacionalnih interesa koji su određeni položajem i drugim geografskim osnovama naziva se: Konzervativna.
47) Geopolitika bazirana na holističkom shvatanju čovjeka i svijeta naziva seKonzervativna geopolitika.
48) Prema kojem shvatanju geopolitike države nemaju druge principe osimnacionalnih interesa?Konzervativnom.
49) Koji je ključni princip (djelovanja) države prema konzervativnim geopolitičarima?Nacionalni interesi određeni položajem i drugim geografskim osnovama.
50) Koja geopolitička škola zastupa doktrinu "deideologizacije", kosmopolitizma i globalne ekonomske međuzavisnosti?Liberalna.
51) Koja geopolitička škola se bavi kritičkim preosmišljavanjem menunarodnih odnosa i demistifikacijom savremene uloge kapitalizma u svjetskoj ekonomiji?
Radikalna.
52) Prema kojoj školi mišljenja uzrok Hladnog rata leži u sovjetskomekspanzionizmu?Tradicionalističkoj.
53) Prema kojoj školi mišljenja uzrok Hladnog rata leži u američkomekspanzionizmu?Revizionističkoj.
54) Geopolitika koja teži da pojača sopstvenu sigurnost tako što će nametnutisvoje principe, ideje i vrijednosti državama naziva se:Intervencionizam
55) Kako se naziva geopolitika koja reducira kontakte sa spoljašnjim svijetom da bi spriječila uvoz destabilizirajućih principa, ideja i vrijednosti?Izolacionizam
34
56) Od kojeg principa polaze geopolitičari kada očekuju da će svjetski poredak iskrsnuti iz država koje se bore za sopstvene interese?Od principa socijaldarvinizima.
57) Područje Rimlanda obuhvata slijedeće zemlje i područja:Zapadnu EvropuMitteleuropuJapanJužnu KorejuSjevernu KorejuTurskuIranIrakPakistanAfganistanIndiju
58) Balkanski poluotok smjesten je izmedu:
Jadranskog, Crnog i Egejskog mora
59) Zapadni Balkan je:Geografski pojam.
60) Država čiji se geostrateški plan Evrope bitno razlikuje od američkog je:Francuska.
61) Sjedinjene Američke Države kao vodeću državu ujedinjene Evrope preferirajuNjemačku.
62) Koje kontinente je obuhvatala panoblast kojom je trebala da vlada Njemačka?Evropu i Afriku.
63) Najznačajnija država na istočnoj periferiji Evroazije koja ne predstavlja geostrateškog igrača jesteJapan.
64) Ključni i dinamički geostrateški igrači na krajnjem zapadu Evroazije suFrancuska i Njemačka.
65) Geoekonomiju kao ,,analizuekonomskih strategija drzava" iznjedrila jea) americka geopolitikab) njemacka geopolitikac) francuska geopolitika
35
d) ruska geopolitika
66) Sta su glavni faktori u popularnoj geopolitici?a) Strateski institutib) Stripovi c) Naucni savjetid) Masovni mediji
67) Ko su glavni akteri u prakticnoj geopolitici?a) Strateski instituti (provjeriti) b) Birokratija c) Politicke institucije d) Masovni mediji
68) Koje tri analitičke dimenzije razlikujemo u savremenoj geopolitici?A. ekonomskaB. kulturno - istorijskaC. vojnostrateška i politička
69) Iz koja tri faktora proističe ideološka funkcija geopolitike:a)političke orjentacije i ideološke pozicije autorab)socijalnih zahtjeva vladajućih krugovac)teorijsko – metodoloških refleksija iz humanističkih znanosti
70) Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu označava se terminom?Autarkija
71) U kojoj panoblasti dominira franko – germanski tandem?
Euroafrika
Ostale panoblasti:
a. Evroafrika – ukojoj dominira franko-germanski tandem;b. Pan-Rusija – sa uticajem u Persiji, Afganistanu i Indiji;c. Istočna Azija – na čelu sa Japanom,d. Sjeverna i Južna Amerika – pod rukovodstvom SAD.
72) Između dva svjetska rata teorija heartlanda je postala integralni dioa) Ruske geopolitikeb) Njemačke geopolitike c) Američke geopolitike.
73) Koji kontinent je u Hladnom ratu podjeljen na dva dijela između antagoniziranih vojno-političkih blokova? Evropski kontinent.
74) Geopolitički stožeri se određuju na temelju
36
Geografije.
75) Države koje sebe smatraju predodređenim za predstavljanje evropskih interesa spram Rusije su:Francuska i Njemačka.
76) Šta se podrazumjeva pod geopolitičkom idejom “manifest destiny”?Sudbinsku predodređenost sjevernoameričkog kontinenta za stvaranje Sjedinjenih Američkih Država.
77) Ruska geopolitička škola koja zagovara približavanje Zapadu naziva seAtlantizam.
78) Sjedinjene Države su u hladnoratovskoj podjeli svijetskog prostora predstavljale:Prvi svijet.
79) Zemlja EU koja se smatra labaratorijem za multinacionalnu saradnju, evropsku sigurnost i odbrambenu federalizaciju je:Belgija.
80) Ruski geopoliticki pristup koji odbija univerzalisticki pristup kulruri naziva se:a) Atlantizam
b) Slavenofilstvo
c) Sakralnost
d) Evrazijstvo (između ove dvije)
81) Ruski geopoliticki pristup koji odbija eurocentrizam naziva seSlavenofilstvo ili evroazijstvo ...?
82) Koja od navedenih zemalja ne spadaju u Sjeverni Balkon?a) Japan b) Turskac) Južna Koreja d) Iran
83) Koje zemlje spadaju u Sjeverni Balon?Turska, Iran, Afganistan, Pakistan.
84) Koja geopolitička tradicija u središte stavlja čovjekovu mogućnost izgradnje političkih i socijalnih ustanova?a) njemačkab) američkac) francuskad) ruska
37
85) Tri imperativa imperijalne geostrategije glase:a) Sprječavati zavjere i sačuvati sigurnosnu zavisnost među vazalimab) Održavati zavisne teritorije pokornim i zaštićenimc) Paziti da se varvari ne udruže
86) Između Berlinskog kongresa (1897) i Versajske konferencije (1918) svjetski poredak na čelu sa (Velikom Britanijom – Osmanskim carstvom (mišljenje 2)) zamjenjuje se pretkom koji diktiraju (Njemačka i Velika Britanija – SAD (Mišljenje 2).)
87) Geopolitički sporovi oko spoljne politike SAD i njene ulogu u globalnimodnosima označavaju se terminom:
A. Američka triadicaB. Američki vertigoC. Američka antigeopolitikaD. Manifest DestinyE. Američki neokonzervativizam
88) Francuska koncepcija nacionalnih granica bazirala se na:A. kulturiB. načinu životaC. rasiD. jezikuE. etnosuF. de la Blachu
89) Francuska koncepcija granica baziranih na tradiciji naziva se:A. koncepcija prirodnih granicaB. koncepcija historijskih granicaC. koncepcija kulturnih granica
90) Francuska geopolitička tradicija je iznjedrila:A. unutrašnju geopolitiku kao lokogeopolitikuB. vanjsku geopolitiku kao lokogeopolitikuC. geoekonomiju kao lokogeopolitikuD. geografiju mira kao lokogeopolitikuE. astropolitiku kao lokogeopolitiku
91) Istraživanje suštinskog značenja pojmova kao što su "mjesto" i "politika"predstavlja:
A. jednu od dimenzija kritičke geopolitikeB. predmet izučavanja radikalne geografijeC. predmet izučavanja geostrategijeD. ključni sadržaj konzervativne geopolitike
92) Ideološka funkcija geopolitike proističe iz slijedećih faktora:A. političke orijentacije i ideološke pozicije autora
38
B. socijalnih zahtjeva vladajućih krugovaC. teorijsko -metodoloških refleksija iz humanističkih naukaD. metodoloških refleksija iz prirodnih nauka
93) Utjecaj na razvoj francuske geopolitike u drugoj polovini devetnaestog i prvoj polovini dvadesetog stoljeća imao je sukob Francuske sa:
A. ItalijomB. NjemačkomC. Velikom BritanijomD. Sjedinjenim DržavamaE. Otomanskom Imperijom
94) Objasnite razliku između geopolitičkih stožera i geostrateških igrača?Geostrateški igrači su one zemlje koje posjeduju dovoljan kapacitet političke, vojne, kulturne, tehničke moći da se ispolje izvan svojih granica nacionalne države. (GER. FRA. RUS. KIN. IND). Geopolitički stožeri su one zemlje koje samim svojim položajem su bitne za realizaciju geostrateških interesa geopolitičkim igračima i preko kojih geostrateški igrači ostvaruju svoje interese. (TUR. IRAN. AZB. UKR. i JUŽ K)
95) Šta podrazumjeva ruska vanjskopolitička doktrina "bliskog inostranstva"?
Vanjsko - politička doktrina Ruske Federacije ( 1993) koja zemlje bivšeg SSSR-a tretira kao vitalne interesne sfere, odbrana interesa ruskih zajednica, nastavak kontrole nad postsovjetskim prostorom .
96) Koji aktivni geostrateški igrač sebe vidi kao suparnika Kini ?
97) Koji je ključni razlog zabrinutosti Rusije u pogledu njezinih odnosa sa Kinom?Rusija brine zbog demografskog pritiska Kine prema Sibiru i ruskom Dalekom istoku, koji su slabo naseljeni, ali su bogati sirovinama.
98) Pojasnite razliku između izolacionističke i intervencionističke geopolitike!Izolacionizam je geopolitika koja redukuje kontakte sa spoljašnjim svijetom da bi spriječila uvoz destabilizirajućih ideja, principa i vrijednosti. Intervencionizam je geopolitika koja teži da pojača sopstvenu sigurnost tako što će nametati svoje principe, vrijednosti i ideje drugim državama.
99) Šta je bio cilj Rusije u "Velikoj igri" tokom XIX. Stoljeća?Rusija kao carstvo kopna želi razbiti svoju uglavljenost i osigurati pristup morima: Sredozmenom, Perzijskom zaljevu, Indijskom i Tihom okeanu.
100)Sta je bio cilj Engleske u „Velikoj igri“ tokom XIX stoljeca?Engleska u srce svog carstva smjesta Indiju,bitno joj je kontrolirati veliki polumjesec koji se proteže od Sredozemlja do Tihog oceana, te pritom kontrolirati Sjeverni balkon (Turska,Iran i Afganistan,)baš kao i Tibet i Kinu.
101)Koji faktori determiniraju ideološku funkciju geopolitike?1. politička orjentacija i ideološka pozicija autora,2. socijalni zahtjev vladajućih krugova
39
3. teorijsko-metodološka refleksija iz humanističkih nauka.
102)Prema ideološkoj funkciji autora ideološka funkcija geopolitike može biti?Konzervativna (desnoradikalna), ili reformistička (liberalna, socijaldemokratska, lijeradikalna)
103)Elaborirajte ključne elemente liberalne geopolitike!
Glavnu pažnju posvećuje ulozi tehnološke zavisnosti odnosno „teh. distance“ između industrijaliziranih i resursima bogatih zemalja. Fizička geografija planete se ne mijenja no značaj prirodnih osobnenosti planete i borba za vojno prvenstvo i bezbjednost se mijenjaju sa tehnološkim izmjenama Bez jakog čuvstva tehnologija geopolitika se pretvara u zemaljski militarizam. Liberali zastupaju ideju „deideologizacije“ kosmopolitizma i globalne ekonomske međuovisnosti. Takva gledišta odgovaraju transnacionalnim kompanijama koje se zalažu za liberalizam u svjetskoj trgovini. liberali“smatraju da međunarodna ravnoteža proističe iz obostrane međuzavisnosti zemalja na relacijama tehnologija-resursi.
Jedan od velikih teoretičara savremenog liberalizma R. Aron definira elemente geopolitičke analize svodeći ih na:
1. Geografsku shematizaciju spoljnopolitičke strategije, 2. Geografsko-ekonomsku ocjenu nacionalnih resursa;3. Interpretaciju tih resursa u diplomatskoj djelatnosti, pri čemu se prepliću realne veze sa životom i
slučajni elementi lokalne sredine.Geopolitika, kaže on, spaja geografsku shematizaciju diplomatsko-strateških odnosa s ekonomsko-geografskom analizom resursa, s interpretacijom diplomatskih odnosa u zavisnosti od načina života i životne sredine ljudi.
104)Elaborirajte ključne elemente konzervativne geopolitike!Bazirana je na holističkom shvatanju čovjeka i svijeta koje je poslužilo kao izvor pseudoničnih mitova kao što su rasizam, nacionalizam, socijaldarvinizam, organska teorija države. Konzervativci tvrde da države nemaju druge principe osim nacionalističkih interesa i ti interesi su odreženi položajem i drugim geografskim osobinama. Polazeći od principa socijaldarvinizma oni ne priznaju da je međunardona saradnja dio sistema. Zaokupljene sopstvenim interesima države nisu spremne da žrtvuju dio svojih interesa za opšte dobro što znači da prirodno stanje u međunarodnim odnosima nije mir i suradnja nego borba i suparništvo.
105)Elaborirajte ključne elemente neoklasične geopolitike!
Neoklasična geopolitika za razliku od klasične, odbacuje organsko shvatanje države i geografski determinizam. Ne prihvaćaju se promjene putem sile, već samo putem dogovora i sporazuma. Neoklasična geopolitika se bavi efektima geografskog položaja, prirodnih resursa, saobraćajnih veza i drugih geografskih osobenosti na spoljašnju politiku države i njen međunarodni položaj. U neoklasicnoj geopol je holisticko shvatanje drzave- dakle govori se o nacionalnim interesima i nacionalnoj bezbjednosti, kao da je drzava objekt. U Neoklasicnoj geopol je naglasena uloga fizicko-geografske sredine.
40
106)Pojasnite osnovne karakteristike klasične geopolitike!
Organsko shvatanje države i geografski determinizam .* Klasicna geop je usredotecena na drzavu, na njezin uspon i pad. Ona je znanost o sili. Pitanja kojima se bavi klasicna geopol jesu „plemenita“: moć i rat. Rat je temelj klasicne geopol i on njome dominira. KG je, kao produkt pozitivizma, odnosno scientizma XIX st. deterministicka. KG je voluntaristicka, drzave su, prema njoj, u isto vrijeme racionalne i koherentne.
107)Objasnite ukratko razliku između neoklasične i klasične geopolitike?
Neoklasična, za razliku od klasične odbacuje organsko shvatanje države i geografski determinizam.
108) Elaborirajte ključne elemente radikalne geopolitike!Bavi se kritičkim preosmišljavanjem međunarodnih odnosa i demistifikacijom savremene uloge kapitalizma u svjetskoj ekonomiji. Radikali smatraju te odnose kao jednostrane zavisnosti u kategorijama globalnog modela „jezgro-periferija“, tj. kao suparništtvo između glavnih političko-ekonomskih centara za dominacijom u neravnomjerno razvijenim periferijama i poluperiferijama. Geografi radikali – Taylor, Raynolds, ističu socijalnu suštinu prostora i stavljaju akcenat na kritičku analizu pitanja kako je politički prostor organizovan, ko ga organizuje i u čijem interesu. Francuski radikal Lacoste također razvija kritičku geopolitiku ne razdvajajući je od političke geografije.U savremenoj geopolitici uopšte, možemo izdvojiti tri analitičke dimenzije:
1. političku i vojnostratešku2. ekonomsku3. kulturno-historijsku.
Prve dvije dimenzije su uglavnom povezane sa interesima država, treća sa širim krugom subjekata političke djelatnosti, pošto etno-kulturalni procesi imaju transgranični karakter.
109)Navedite četiri forme kontrole prostora u geostrategiji?
Politička, vojna, civilizacijska, komunikacijska, demografska i informaciona.
110)Koje razmjere može imati geostrategija?a) Globalnib) Mikroregionalnic) Regionalni.
111)Šta se podrazumjeva pod velikom strategijom?
Velika strategija nastoji koordinisati i usmjeriti sve resurse određene nacije ili koalicije tako da se postigne politički cilj rata. Geostrategija ili velika strategija smještena je između političkih ciljeva rata i vojnih operacija na određenom terenu. Geopolitika ih nastoji objasniti, polazeći od analize različitih zona suprotstavljanja u nekom određenom sukobu, kao jedan skup čiji je cilj najučinkovitija raspodjela snaga.
112) Koje su ključne karakteristike američkih "ofanzivnih imperijalista"?Proklamuju prednosti nacionalnog suverneiteta nad međunarodnim normama i ekslploatiraju Američku hegemoniju. Tokom prvog Bušovog mandata unutar neokonzervativnog bloka se nametnula još radikalnija grana, ofanzivni imperijalisti, koji su prihatajući konzervativni utopizam, doveli
41
ekscepcionalizam američkog naroda do krajnosti jer on daje svojoj vladi prirodni, potpuni i historijski moralni legitimitet, čak i legitimitet viši od legitimiteta UN.
113) Šta se podrazumjeva pod performativnim geopolitičkim skriptom!Jeste ono na šta se vanjskopolitički vođa oslanja kako bi artikulirao, objasnio i proglasio vanjsku politiku .Često je to tekst što ga vođa doslovce čita s pomoćnog ekrana kada drži vanjskopolitički govor.To je vanjska politika u javnoj artikulaciji i praksi.
114) Šta se podrazumjeva pod geopolitičkom imaginacijom?
Vizija svjetskog političkog prostora podjelenog na teritorijalne jedinice suverene državnosti ( civilizacijska, udomaćena, ideološka geopolitika). GPI je geopolitika identiteta i razlicitosti koja je svojstvena pojedinim drzavama. Geopoliticke imaginacije neke drzave jesu samopoimanja koja su joj svojstvena i definiraju je u odnosima jednakovrijednosti i antagonizma prema drugim akterima u svjetskim poslovima. Proucavanje GPI-ja zahtjeva da se uzmu u obzir izgradnja i odrzavanje odredjenih hegemonijskih poimanja „nacije“: tko je gradjanin i kako se odredjuju granice prava, koji povjesni mitovi definiraju naciju itd.
115)Šta se podrazumjeva pod geopolitičkim diskursom?
GPD se opcenito odnosi na oprostorenje svjetske politike od vanjskopolitickih elita. GPD je ustvari nasa predstava o hjerarhijskoj organizaciji prostora koja ne mora biti provodljiva u praksi. Vanjskopolitičke vođe svakodnevno reprezentiraju svjetske poslove i državne interese.
116)Šta se podrazumjeva pod geopolitičkim poretkom?Predstavlja jednu od kategorija u geopolitici kojom se želi prikazati kako izgleda geopolitička karta svijeta, tj. odnos između država u kojem se izdvajaju vodeće zemlje u odnosu na ostale. Geopolitički poredak se zasniva uglavnom na hijerarhiji.
117)Njemački geopolitičari smatrali su geopolitiku za praktičnu primjenu geografije u politici koja ima dva cilja. Koji su to ciljevi?
a. da pripremi Nijemce za revanšistički rat i da ih «naučno» uvjeri u nužnost borbe za osvajanje «životnog prostora» na istoku-jugoistoku i
b. da moralno razoruža protivnike prikazujući njemački imperijalizam kao «geografsku sudbinu».
118)Objasni razliku između njemačke političke geografije („politische geographie“) i francuske političke geografije („geographie politique“)!
Za razliku od njemačke političke geografije francuskoj političkoj geografiji nije toliko važno kako sredina utiče na politiku nego kako politika utiče na izmjenu sredine, kako svojim normama usmjerava i određuje rezultate djelovanja.
119)Sta se podrazumijeva pod geopolitickom arhitekturom
42
Termin geopolitička arhiktetura se upotrebljava da se opiše kako države i nevladine organizacije pristupaju teritorijama i kretanjima i kako njima upravljaju i reguliraju ih, pri čemu uspostavljaju granice unutar/izvan, građanin/stranac i domaće/međunarodno.
120)Ukratko objasnite pojam socijalni darvinizam!
Socijalni darvnizam nastaje prenošenjem ideja teorije evolucije na područje društva – prvenstveno političke sociologije-nastanka države.
121)Ukratko objasnite pojam geografski determinizam!
Shvaćanje prema kojem priroda ima odlučujuću ulogu pri razmještaju stanovništva, njegovim djelatnostima, načinu života, reakcijama i sl
122)Od kojih elemenata („prostora“) se u viziji njemačke nacističke geopolitike sastojao životni prostor Njemačke?
Spoljašnja kolonizacija i germanizacija istočnih susjeda.
123)Ukratko pojasnite elemente na kojima se temeljio geopolitički poredak kojeg je uspostavila sovjetska komunistička elita nakon Drugog svjetskog rata??
Uglavnom je bio ograničen na Istočnu Evropu i SSSR. Definiran je preko dominacije Komunističke partije unutarnjom politikom i političkim životom državnih institucija i tajne policije. Komunizam je bio jednak patriotizmu odnosno službenoj državnoj religiji. Održavanje sustava proširenog zastrašivanja u Istočnoj Evropi preko promoskovskih vladajaućih komunističkih elita i vojnih struktura Varšavskog pakta .
124)Da li multinacionalne korporacije u deteritorijaliziranom svijetu imaju nacionalnost? Pojasnite odgovor!
Svako preduzece ima svoju nacionalnost koju odredjuje mjesto srjedista drustva. Multinacionalne tvrtke imaju tako sredisnjicu sa svojom nacionalnoscu, e produznice koje takodjer imaju svoju nacionalnost odredjenu sjedistem. Multinacionalne tvrtke se ne razvijaju u nekom jednoobraznom i neutralnom prostoru, vec se smjestaju na brojnim teritorijama,a svaki od njih ima svoja pravila i svoje namete.Novac gasi nacionalnost. Dakle, preduzeća nisu vezana za jedan teritorij, kao što je to slučaj sa državama, već mogu promjeniti mjesto sjedišta društva i nacionalnost.
125)Objasnite zbog čega je američki geopolitički diskurs Hladnog rata imao važnu ekonomsku dimenziju?
Hladni je rat,prema Wolfeu bio važan za stvaranje konsenzualne “politike rasta” u poslijeratnoj Americi. Preuveličavanjem sovjetske prijetnje američki savjetnici uspjeli su transformirati američku državu od nezainteresirane izolacionističke sile u borbenu intervencionističku silu posvećenu promociji slobodne svjetske trgovine i čuvanju sustava slobodnog poduzetništva.
126)Objasnite tradicionalni model djelovanja međunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini!
43
U tradicijski model spada Medjunarodna zajednica po drugima. Unutar tradicijskog pristupa medjunarodne zajednice u novoj BiH prepoznaje se nesto sto je vec vidjeno u medjunarodnim odnosim tokom druge polovine XX st. U tom pristupu medjunarodna zajednica je sredstvo za realizaciju nacionalnih interesa imperijalnih sila, te shodno statistickoj funkciji koju obnasa, to djelovanje se naziva se djelovanje po drugima, jer preko svojih institucionalnih struktura medjunarodna zajednica samo isijava moc, interese i potrebe velikih sila. Nema internacionalizacije nacionalnih politika u BiH, vec se internacionalna politika nacionalizira,odnosno britanizira, francuzira, germanizira, kako bi se sprijecila amerikanizacija medjunarodne balkanske politike, zapoceta u punom kapacitetu moci tokom mirovnih pregovora u Daytonu.
129) Objasnite savremeni model Djelovanja Medjunarodne zajednice u BiH?
Savremeni model se dijeli na Model" po sebi" i model "za sebe".Model po sebi je model koji implicira da je IC u svojoj imenenciji, u svojoj nutrini, u samoj svojoj egzistenciji, ergo , po sebi , americka. SAD stoga nemaju nikakvu potrebu da se prema svojoj internacionalnoj zajednici odnose na francuski,americki,britanski, ruski ilineki drugi nacin,jer svijetska zajednica, svijetsko drustvo, medjunarodno drustvo i drugi semanticki supstitueni istog su pod mocnim egidom SAD-a. Medjunarodna zajednica po sebi je multilateralni proizvod SAD-a, sibioza americkog nacionalnog interesa i americkog ethosa kao svijetskog. Americki multilateralni pristup postdejtonskoj BiH omeo je tradicijske nacionalne politike evropskih sila, zaustavivsi na taj nacin simulaciju laznih suosjecanja i putovanje bosne u konacnu agoniju. Zato je od silne vaznosti jacati model medjunarodna zajednica po sebi u odnosu na model po drugima, jer to najvjescuje dugotrajni opstanak BiH na geopolitickoj mapi svijeta. Cilj sluzbenika medjunarodnog poretka je preko BiH realizirati model medjunarodna zajednica za sebe. Ovaj model "za sebe" ima dva submodela koji su medjuovisni i u geopolitickom smislu nose dobro, jer BiH odgovara izgradnja svijetskog drustva, i nose zlo, jer BiH nema krucijalne koristi od nefunkcionalnog "umjetnog" umnozavanja svijetske birokracije na svojoj teritoriji.
130) Objasnite razliku između modela djelovanja međunarodne zajednice po sebi i međunarodne zajednice za sebe!
Prije svega, oba ova modela spadaju u suvremeni model. Medj zajednica po sebi je multilateralni proizvod SAD-a, simboza americkog nacionalnog interesa i americkog etnosa kao svjetskog. Upravo se preko takvog modela medj zajednice realizirala americka geopolitika u postdejtonskoj BiH dok su u Bijeloj kuci sjedili demokrati. A medj zajednica za sebe se sastoji od dva submodela: prvi se ogleda u nakani prakticnog zapocinjanja izgradnje svjetskog drustva kroz sustav globalnog upravljanja u lokalnoj zajednici kao sto je BiH. Dok je drugi submodel konstruiran iz egoisticke naravi covjeka, pa tako i sluzbenika medjunarodnog poretka. U biti je parazitski i zasnovan je na laznoj proizvodnji birokratskog rada, kako bi se zadovoljio goli financijski interes hodajuce kaste medjunarodnih sluzbenika.
44