GEORGES BATAILLE

NIETZSCHE ZERINE

KABALCl YAYINEV! 112

Nietzsche Dizisi 3

Sur Niet;:_scle

Ecliions Gallinarcl, 194'5 (ONK)

Kabalc Yaynni, lstanbnl 1998

Birinci Basm: 1998

Ikinci Basm: Nis;n 2000

Yayma 1lazrlaya: Mustafa Kpisolu

Kapak Tasannu: Serdar Bal

Bask Y

GEORGES BATAILLE

Nietzsche zerine ANS ISTENCI

eviren Mukadder Yakupolu

(@ KABALCI YAYlNEVi

llNDEKlLER

Giri ................................................................................ 9

Birinci Blm: BAY NIETZSCHE ......................................... 27

tkinci Blm: DORUK VE D ....................................... 4

nc Blm: GNLK (ubat-Austos 944) ..................... 73

ubat-Nisan 944

"ay Fincan", "Zen" ve Sevilen Varlk .............................. 75

Nisan-Haziran 944

ansn Konumu ......................................................... 103

Haziran-Temmuz 944

Zaman ................................................................... 5

Austos 944

Sonsz ..................... ............................................... 91

EKLER. .......................................................................... 205

I. Nietzsche ve Nasyonal Sosyalizm ................................ 207

ll. Nietzsche'nin l Deneyimi ......................................... 212

lll. l Deneyim ve Zen Mezhebi ....................................... 215

IV. jean-Paul Sartre'a Yant. ............................................. 218

V. Hilik, Aknlk, lkinlik .......................................... 228

Vl. Gerekstclk ve Aknlk ..................................... 230

Hme1i11in ucunda bir yrekle GIO-

VANN! ieri girer.

GIOVANNI. -Korku dolu kalpleriniz

bu alamsz grimtii karsda skyorsa

annayn. Eer geip giden yaamm ve

yaratt m gzelliin ta olsaydm;;:, d

yilanz bylesine clz bir lwrkuya, hy-

1esine casz bir jheye kaplmazd. Kz

lwrdeim beim! Ah! Kzkardeimf

FLORIO.- Ne oldu?

GIOVANNI. - Eylemimi grkemi

len giineini sndiirdii ve lei gece yap-

t...

Ford.

Bir fahie olmas ne yazk.

Giri

I

Benimle kavga m edeceksiniz? SiZi uyan-

yorum, fazla yahlamaymz: Yoksa elleriniz

yaabilir. nh gryorsunuz, oh ateliyin.

Alevimin bedenimin dna lmasm gl/le

nlyonm.

1881-1886'

Beni yazmaya zorlayan ey, sannm, delirme korkusu.

Doymam bir istek gibi iimde sren ateli, ac verici bir zleme katlanyorum.

Gerginligim bir anlamda lgn bir glme arzusu na benziyor: Bu gerginlik, Sade'n kahramanlann yakp tututuran tutkulardan pek farkl olmasa da,

hurbanlann veya azizierin gerilimine yakn ...

undan kuhu duyamam: Bu hezcyan iimdeki insani yapy ortaya ka

nyor. Ama, syleme/ gerehir /i bu hezeyan dengesizlie yol ayor ve ac vere-

rek dinginligimi yal ediyor. Yanyorum ve ynm /aybediyorum ve sonunda bombo hale geliyorum. Byk ve zorunlu eylemler yapmay tasarlayabilirim, ama hibiri ateimi sndrmez. Ahlaksal bir kaygdan, baka hedeflerden daha deerli bir hedef arayndan sz ediyorum!

Genelde ileri srlen ahiaizsal amalarla karlatn/dnda bu hedef be-

' Nietzsche'den alntlar yazar ad verilmeden yaplmtr; tarihler, lmnden sonra yaynlanan notlann tarihleridir.

9

GEORGES BATAILLE

ni m gzmde llemez byklktedir: Bu amalar donu/ ve yalanc gibidir. Ama eyleme dntrebileceim amalar da tam da bu amalardr (/JUnlar tanmlanm eylemlerin bir gerehlilii olarak belirlenmemi midir?).

Dorudur: Snrl bir iyllih lwygs beni bazen yneldiim tepeye gtrr. Ama bu dolambal bir yoldan olur. O halde ahialsal ama, vesilesi olduu anlhtan farkldr. llemeyen eyi ortaya haran hutsal anlar, grhem durumlan amalanan sonulan aarlar. Genel habul gren ahlak, bu sonu-lan, hurban etmenin amalan ile ayn dzleme hoyar; hrban etme, dnya-Iann zn hefeder ve onu salayan yoh etme onun paralann ortaya karr. Ama hurban etme basit bir ama iin kullanlr. Bir ahiakn amac her zaman varlklarn iyiliidir.

(Tanr'nn teh gere/ ama olaral sunulduu gn her ey grnrde de-

imitir. Szn ettiim llemezliin sonuta yalnzca Tanr'nn akn! olduundan huhu duymuyorum. Bununla birlihte, bana gre, bu ahnlh yal-nzca elimdehi nesnenin geip gidiidir. Eer insanlarn tatmini yerine ghsel Var!h'n tatmini amalanrsa aslnda hibir ey deimez. Tanr'nn liilii sorunu yoh etmez, yalnzca yerini deitirir. Yalnzca hanhl getirir: (dile-

diince, gerektiinde, Tanr trndehivarl/ llemez bir ze sahip olur. Bu-nun nemi yohtr: Tanr'ya hizmet edilir, onun hesabna davranlr: o halde Tanr, eylemin olaan amalarna indirgenebilir. Eer te tarafa

yerleseydi onun hesabna hibir ey yapamayacaktk.)

2

Insann lwulsuz, en an zlemi, ahlaksal bir amatan ve bir Tanr'ya

hizmetten bamsz olarak ilk hez Nietzsche tarafndan dile getirilmitir.

Nietzsche bu zlemi tam olaral tammlayamam, ama onu canlandrm ve her balndan stlenmitir. Bir dram gibi ifade edilen herhangi bir ykm-

lle yant vermeden yanp ttumah huhsuz bir elihidir. Buradan yola karak tler vennek veya harel~ete geme/ olanahszdr. Buradan artc

lO

NIETZSCHE ZERINE

bir sonu kar. Yaka bir durumu, kavramlabilir bir iyilik gibi verilmi sonraki bir durumun koulu yapmaktan vazgeersek, nerilen durum saf durumdaki bir panldama, bo bir tkeni gibi grnr. Onu bir sitenin (veya bir Tan-n'nn, bir Kilise'nin, bir partinin) gc ve ykselmesi gibi herhangi bir zengin-lemeye aifetme eksikligi nedeniyle bu tkeni kavramlabilir bile degildir. Kay-bediin olumlu deeri grnrde ancak kar terimleriyle verilebilir.

Nietzsche bu zorluun aka farkna varmamtr. Baanszlgn sapta-mak zorunda kalmtr: Sonunda lde konutuunu fark etmitir. Zorunlu-

luu, iyiligi yok etmekle, ahiakn boluunu ve yalann ortaya karmakla di-lin etkin deerini ykyordu. n gecikti, ama geldiginde, btn kprleri ok-tan yakmt. Hi kimse onu beklentisine karlk veremedi.

Bugn unu sylemek gerektigi kansndaym: Onu okuyanlar veya beenenler onu maskaraya eviriyarlar (bunu biliyordu ve sylemiti).' Ben ha-ri? (Sadeletiriyorum). Onun istedigi gibi onu izlemeyi denemek, kendini ay-

n deneyime, onunla ayn kaybolua brakmaktr.

Tanmlandg ekliyle, insansal olabilirligin, tm olabilirliklerin bu btnsel zgrlemesi kukusuz denenmemi tek olabilirliktir (kendi kendime yineliyo-

rum: Sadeletirerek, ben hari (?)). Tarihin bu gncel noktasnda, retilen anlalabilir doktrinlerin her birinde, retisinin bir lde etkinlikle izlendigi-

ni dnyorum. Nietzsche, kendi asndan yeni bir doktrin tasariad ve yayd, mridier edinmeye koyuldu, bir tarikat kurmay dlyordu: Elde etti-

gi eyden nefret etti... basit vglerden!

Bugn aknlgm olumlamay uygun buluyorum: Ign ekimi gibi beni eken aydnlk bir doktrinin bendeki sonulann karmaya altm: Korkuyu

ve ou zaman da yok olma duygusunu elde ettim.

' Bkz. daha ilerde, s. 34-35.

ll

GEORGES BATAILLE

3

Yoh olurlen, sz:n ettiim zlemi hibir ehilde terh etmeyecehtim. Veya daha dorusu bu zlem beni brahmayacaht: Olecehtim, ama yine de susma-yacahtm (en azndan byle hayal ediyorum): Sevdihlerime de hat/anmalan-

n veya sralan geldiinde yoh olmalann salk verecektim.

Insann znde, varln zer/diini, zgrln isteyen iddetli bir deVi-

nim vardr. Kulwsuz zgrlk ok eitli biimlerde anlalyor, ama gnu-mzde onun iin lnmesine kim anr? I ann'y brakan ve iyilii brakan, bununla birlikte iyilih ve Tan n iin kendini ldrenlerin cohusuyla yanan Ni-etzsche'nin harlat zorluhlarla ben de harlatm. Betimledii umut knc yalnzl/ beni hertiyor. Ama ahlaksal kendiliklerden hopu, solunan havaya yle byh bir hakikat katyor ki, kle durumuna dumektense sakat yaamay veya lmeyi tercih ederim.

4

Nesnesini iyiliin tesine gtren ahlaksal bir arayn ncelikle kaybolusa vardn yazdm srada kabul ediyorum. Deneyimin alabilecei konusun-da bana gven veren bir ey yok hala. Ac verici bir deneyime dayanan bu iti-raf, saldnrhen veya hullanrken Nietzsche'nin konumuyla Hitler'in konumu-

nu birbirine kantran kiiyle alay etmemi salyor.

"Evim hangi ykseklikte? karken, bana getiren basamaklar hi-

bir zaman saymadm; nerede sona eriyorsa btn basamaklar, benim

damm ve evim orada."'

Kavranabilir hibir iyilii amalamayan ve yine de onu yaayan kiiyi t-keten bir gereksinim kendini byle dile getiriyor.

1882-1884; G lstenci, Wurzbach basks, Il, s. 388.

l2

NIETZSCHE ZERINE

u sradan ikircil durumla szlerimi bitinnek istiyorum. Esinlenen kiinin

nnde boluktan baka bir ey almayan, komik biimde kullanmsz kalan bir dncenin propagandalar dzeyine indirgendigini gnnek korkuntur. Baz/anna gre Nietzsche'nin o dnem zerinde ok byk bir etkisi olacakt. Bu fikir kuku vericidir: Ahlaksal yasalarla alay etmek iin kimse onu beklemi-yordu. Nietzsche'nin zellikle politik bir tavn yoktu: Onu sac veya solcu san-malanna sinir!enerek hangisi olursa olsun her partiyi reddediyordu. Dncesinin herhangi bir davaya balanmas fikrinden dehete kaplyordu.

Politilw hakkndaki kesin duygu/an, Wagner'den uzaklamasndan kal-

madr; sosyalist, Fransz sevmez, Yahudi dman ... Wagner onun nnde Alman bayaln sergiledii gn yanlsamadan kurtulmutu. Onun en ok

nefret ettii, zellilde Yahudi dmanln simge olarak kullanan Hitler-nce-si egimleri ile birlikte ikinci Reich'in ruhudur. Pangermanist propaganda onu tiksindiriyordu.

"Her eyi kknden kazp atmay seviyorum. Hatta Almaniann ba k-mseyicisi olarak grnmek tutkulanndan biridir. Daha nce, yirmialt ya-ndayken onlann karakterlerinin bende uyandrd gvensizlii dile getir-

mitim (nc Mevsimsizlik, s. 71): Almanlar benim iin imkanszlktr; duyulanmla tibindiim bir insan trn hayal etmeye altmda sonunda her zaman karma bir Alman kyor." (Ecce Homo, s. 157.) Eer iyice

aratnrsak unu grrz: Politik dzlemde Nietzsche Almanya'nn kaba yazgsnn peygamberi, habercisidir. Bu yazgy ilk dile getiren odur. 1870'ten sonra Alman zihniyetini ele geiren, bugn Hitlerci fke iinde t-

kenen kapal, kinci, aptal delilikten irenmiti. Tm bir ha!k batan karan, onu bu kadar vahice uuruma srkleyen bundan daha ldrc baka bir yanllh hibir zaman olmamtr. Ama o 'kendinden tatmin olma' enligine

katlmay reddederek, batan kendini adam bu kitleden koptu. Katlnn

sonulan oldu. Almanya, kendisine dalkavukluk etmeyen bir ddhiyi bilmemeyi tercih etti. Yalnzca dandaki n, ok sonralan kendi lkesindekilerin dik-katini ekti. .. Bir insanla lkesinin birbirlerine srtn dnmesinin bundan da-

13

GEORGES BATAILLE

ha iyi bir rneinin olamayaca kansndaym: Tm bir ulusun onbe yl bo-yunca bu sese kulan tkarnas nemli degil mi? Bugn, ykma tank olurken, Almanya en berbat yere gtren yollara girdigi srada, Almaniann en bilgesi-nin ve en cesurunun Almanya'dan vazgemesi olgusuna hayran olmalyz: Almanya'dan tiksindi ve bu duygusuna engel olamad. Bununla birlikte, urda burda sapknlkta oldugu kadar Almanya'dan kurtulma giriiminde de, i

iten getikten sonra, kn olmadn kabul etmek, insann elini kolunu bag-lamyormu?

Birbirlerine zt kutupta olan Nietzsche ve Almanya sonunda ayn yazgya boyun egeceklerdir: Sama umutlar her ikisini de harekete geirdi, ama bo-unayd. Harekete geiteki bu trajik hilik hari, aralanndaki her ey par-alanr ve birbirlerinden nefret ederler. Benzerlikler anlamszdr. Nietzs-che'yi alaya alma ve bu alay onu llertmek iin kullanma alhanlna ttulunmamsa: Hzl bir oluma, uygun bir kullannla -hatta dman olduu

durumlar elden brakmadan- doktrini oldugu gibi ele alnm olacaktr: Y

lclann en iddetlisi. Bu doktrini, degersizletirdigi davalann yardmcs hali-

ne getirmek yalnzca ona hakaret etmek degildir, ayn zamanda onu sayma-maktr, seviyormu gibi yaparken bile onu bilmedigini lantlamaktr. Benim yaptm fjbi, bu daltTinin gerektirdigi olabilinn ucuna fjtmeyi deneyen kii

de sonsuz elililerin alan haline gelecektir. Bu paradoks gretisini izledigi l-de, nceden verili davalardan biriyle kucahlamann olanakszln, yal-nzln ehsihsiz oldugunu grecektir.

5

Aceleyle yazlan bu hitapta, bu gr asn huramsal olarak gelitirmedim. Hatta bu tr bir abann shc olaca kansndaym. Nietzsche 'kanyla' yazmt: Onu eletiren veya daha dogrusu duyumsayan kii bunu ancak hendi hann aktaral yapabilir.

Bu kitab, Nietzsche'nin yznc dogum gnnde (15 Ekim 1944) yaym-

14

NIETZSCHE ZERINE

lanmasn arzulayaral yazdm. Almaniann hann yaym mmkn hale

getirmesini umut ederek ubat ayndan austosahadar yazdm. Kitaba soru-nun huramsal bir ynyle baladm dkinci blm, s. 41 ), ama bu ksa metin aslnda yaanm bir deneyimin anlatmndan baka bir ey degildir: Zaman iinde korku yk artm yirmi ylii bir deneyimin anlats. Bu konuda bir an-lalmazl gidermenin faydal olduu kansndaym: Nietzsche 'g isten-ci'nin Jilozofudur, kendini bu ekilde sundu, bu ekilde kabul edildi. Bence, Ni-etzsche daha oh ktlgn Jilozofudur. Bana yle geliyor ki, Nietzsche g-ten sz ederlen istedigi eye anlamn veren ey, ktln ekiciligi, degeri-

dir. Eer byleyse, u blm nasl aklanabilir?

"KO T AI. - A: Sen kt bir asn, her yerde byle syleniyor! - B: Kulwsuz! Herkesin kendi partisinden ald tad bozuyorum, bu nedenle hi-bir parti beni balamyor." (EN BILGI, 172.)

Diger birok dnce gibi bu dnce de, 'g istenci' ilkesinden kanlan pratik, politik davranlarla asla bagdamaz. Nietzsche yaad srece bu is-ten ynnde yer alan her eye kar tiksinti duydu. Genel kabul gren ahlak ineyip geme zevkini hissetmemi -hatta gereklilie boyun emi- olsa bile,

bask yntemlerinin (polis) yol at tiksintiye kendini braktndan kuku duymuyorum. Iyilik karsnda duyduu nefret onun tarafndan zgrln lwulu olaral dogrulanmtr. Kiisel olarak, tavnnn kapsam hakknda ha-

yale kaplmadan zorlamann her biimine harym ve kar olduumu hisse-diyorum: yine de htl en u ahlaksal arayn konusu yapyorum. Bunun nedeni htln, genel olaral bir iyilih amacyla uygulanan zorlamann ztt olmasdr. Kukusuz htlh, ihiyzl bir yanl anla/malar dizisinin yapmal istedii ey deildir: Aslnda, bir tabunun tedirgin edici biimde yoholuu, bir

zgrlk degil midir?

Anarizm ve zellih/e adi sululan ven basit dohtrinler beni jhelendiri-

yor. Gestapo'nun gn g;na kan uygulama/an, serseriler/e polisi birbirine

baglayan derin yahnlg gsteriyor: Inan, yasatanmaz insanlar lwdar ikence yazmaya, basl aygtna vahice hizmet etmeye yatkn hi himse yok-

s

GEORGES BATAILLE

tur. Hatta bireyin tm haklara sahip olmasn talep eden kafas kank bu gszlerden de nefret ediyorum: Bireyin snn yalnzca bakasnn haklan iinde deil, daha da kesin olarak halkn haklan iinde verilmitir. Her insan halka bagmldr, onun aclann veya zaferlerini paylar, lifleri canl bir kitle-nin parasdr (zor zamanlarda daha az yalnz deildir).

Bireyin topluma veya iyiliin ktlge ztlgnn bu byk zorluklannn ve genel olarak ancak yadsyarak iinden kabildiimiz bu lgn elikilerin s-tesinden, yalnzca -oyunun verdii cesaretle indirilen- bir ans darbesinin

zgrce gelebilecei kansndaym. Olabilinn snrianna dayanm yaamn iine battg bu yolwlu, bir gei ansn dta brakamaz. Mantksal bir bilgeli-in zmleyemedii ey, ne geriye ekilen ne de geriye bakan lsz gz peklik, bunun stesinden gelebilir. Bu nedenle, ahiakn zndeki sorunu orta-ya koymayveeger yapabilirsem zmeyi istediim, Nietzsche zerine tasar-lanm bu kitab aneal yaamm ortaya koyarak yazabilirdim.

Yalnzca yaamm ve onun gln kaynaklan, ansn hendisi olan Graal'

iimde izleyebilirlerdi. ansn, gten daha hesin olarah Nietzsche'nin eilimlerine yant verdii ortaya hyordu. Yalnzca bir 'oyun', sonular konusunda

n yargya varmadan, gemiin bir biiminden baka bir ey olmayan yan tut-maya genelde verilen gc yalnzca gelecege verirken, olabiliri ok nceden kefetme zelliine sahiptir. Kitabm, bir blmyle, sylemek zorundaym ki, ok zayf olanal

NIETZSCHE ZERINE

(byle olmak zorunda olan) kitapta tartlan temel sorun Nietzsche'nin ya-

ad, yaptnn zmeye alt sorundur: Btn olarak insann sorunu.

"lnsanlann ogu, insann eksik ve zel bir grnmdr: Bir insan elde etmek iin onlan birbirine eklemek gerekir. Bu anlamda btn dnemlerin,

btn halkiann eksik olan bir eyleri vardr; insann ancak para para ge-

limesi, belki de geliimi iin gereklidir. Ayn zamanda, sz konusu olann asln

da yalnzca sentetik insan retmek oldugunu ve aa insanlan n, byk o-gunlugun ise, tasarlanan oyunun, vard noktay gsteren binlerce yllk bir snra benzeyen btn insan herhangi bir yerde ortaya karmasm salayacak ilk belirtiler ve hazrll almalan olduklann bilmek gerekmez mi?" (1887 -1888; G lstenci, II, s. 34 7.)

Ama bu paralanma ne anlama geliyor, daha dorusu bu paralanma-nn nedeni nedir? Yoksa bunun nedeni zelletiren ve verili bir etkinlikle snrlanan bu eyleme gereksinimi midir? Genel yarar iin de olsa -ki genellikle

durum bu deildir- her bir anmz belirli bir sonuca baml klan etkinlik, varln btnsel haraluerini yok eder. Eyleyen hii, hendi bana btnlkl

olan bu varlh nedeninin yerine, herhangi bir zel amac, daha az zel olan durumlarda, bir devletin bykln, bir partinin zaferini koyar. Sradan bir bithi eylemez, uzmanlamamtr: Sinellleri lp etme honusunda uzman-lamtr!

Ancak herhangi bir ehilde eylem evresini aarah btnlkl var olabili-rim. Tersi durumda, asker, meslehtcn devrimci, bilim adam olabilirim ama

'btn insan' olamam. Insann paral durumu aslnda bir nesnenin seimi

ile ayn eydir. rnein bir insan arzulann devlet ihtidannn ele geirilmesi olgusuyla snrlarsa, eyleme geer ve ne yapmah gerektiini .de bilir. Baansz

la uramasnn fazla nemi yohtur: Daha ilk anda, varln avantajl bi-imde zamana dahil eder. Her bir an faydal hale gelir. Seilmi amaca doru ilerleme olana her ann iinde ona verilmitir: Zaman bu amaca doru bir yry haline gelir ( alhanilda yaamah diye adlandnlan ey bu-dur). Hedefi, hendi ruhunun kurtuluu olsa da deimez. Her eylem insan

17

GEORGES BATAILLE

elisi/ bir varlll haline getiir. Bendeili btnlll zelliini, ancal eylemi redde-

derel, en azndan eyleme aynlan zamann stnlgn yadsyarah loruya

bilirim.

Yaam, onu aan belirli bir nesneye bagml olmadgnda btnln ho-

rur. Bu anlamda btnln z olaral zgrl vardr. Buna ragmen, yal-

nzca zgrlh iin savaarah btn insan haline gelemem. Hatta byle sa-

vamal, bala eylemler arasmda bana en uygun den eylem olsa da, iim-

dehi btnlh durumuyla savam m birbiline hantramam. Beni, salatian

m varoluun stne haran ey, zel bir baslya lar olumsuz savan ol-mayp zgrln olumlu uygulandr. Her birimiz zgrll iin savama

nm ncelilde zgrl yabanclatrdgn ac bir biimde greniyoruz.

Daha nce sylemitim, zgrlh uygulamas htln tarafndadr, bu-

na harn z.giirliih iin _,ava m, bir iyiliin ele geirilmesidir. Bu haliyle yaam

bende biitnse onu paralamadan, ister bir /;ahasnn, ister Tann'nn, ister-

se de hendi iyiliimin hizmetine sollmadan duramam. Bir ey elde edemem,

yalnzca verebi/ilim ve bir bahasnn hann hibir zaman ama edinmeden,

hesapsz litapsz bata bulunabilirim. (Bu baglamda bahasnn iyiliini bir

aldatmaca gibi gryorum, iinhii baslw bilinin iyiliini istiyorsam bunun ne-

deni onun iyiliini hendiminhiyle zdeletirdihe hendi iyiliimi bulma isteim

dir. Btnlh, bendeiii b anlhtr: Bu btnll bo bir zlemden, yalnzca

yanma arzusu -bu tam birarzudur-nedeniyle hendini thetmenin mutsuz

arzusundan ba/w bir ey deildir. Bu nedenle btnlk, szn ettiim gl-

me istei, zevhe, ermilige, lme duyulan dayanlmaz istehtir ... Arth yeline

getirecei bala bir grevi yohtur.)

7

Byle tuhaf bir sorun ancah yaanrsa llavranlabilir. Snrsz iler bize

dayatlyor diyerek sorunun anlamn tartmali ho/aydr. Hi himse sorunun

gerehliini yadsmay dnmyor. Insann btnlnn -hamlmaz te-

s

NIETZSCHE ZERINE

rim budur- imdiden iki neden iin ortaya kt dogrudur. Birinci neden olumsuzdur: Uzmanlama, her yanda kayg/andnc noktaya varmtr. Ikin-ci neden: Bununla birlikte ezici iler gnmzde kesin snrlar iinde orta-ya hyorlar.

Gr alan eskiden karanlkt. Ciddi ama ncelikle bir sitenin iyiligiydi,

ama site tannlarla kanyordu. Daha sonra ama ruhun hurtuluu olmutu. Her ihi durumda da eylem, bir taraftan snrl, havran/abilir bir amac, diger taraftan bu dnyada ulalamayan (ahn) olaral tanmlanan bir btnlg elde etmeye alyordu. Modem houllardaki eylemin olabilirlige tamamen uygun, kesin amalan vardr: Insann btnlgnn artk mitsel bir zelligi yoktur. U/alabilir gerehlih olan btnlk verili ve maddi olarak tanmlanmi grevlerin yerine getirilmesine bagldr. Eylem uzaktadr: Zihinleri kendi-ne baml klan bu grevler onla n paralar. Btnlk, bu grevlerden ayrt edilemez.

Zorunlu alma nedeniyle iimizde geliimini tamamlayamayan bu b-

tnlk bu almann iinde de verilidir. Bir ama olarak degil de -ama

dnyann degimesi, insana uygun hale getirilmesidir-hanlmaz bir sonu gibi verilidir. Degimenin sonunda, insann paralanm bir ynnden ba/w bir ey olmayan dnyay-degitinne-grevine-bagl-insann kendisi de btn-insan haline gelecektir. Bu sonu, insanll~ asndan uzak grnyor, ama ta-nmlanan grev bu sonucu betimliyor: Bu sonu bizi, ne tannlar (kutsal site) gibi, ne de ruhun lmszlg gibi ahnlatrmyor; sonu, bagl-insann ikin-ligi iindedir ... Bunu dnmeyi daha sonraya erteleyebiliriz, buna ragmen

bu sonu bize yakndr; eger insanlar, ortak varolulan iinde, imdiden bu-nun bilincine aka varmazlarsa, onlan bu havramdan ayran ey ne insan olma (ve tann olmama) olgusu, ne de l olmama olgusu olur: Geici bir zo-

runluluhtur bu.

Ayn ekilde, savatahi bir insan yalnzca dman ortadan kaldrmay (geici olarak) dnmek zorundadr. Kukusuz, ksa sreli atekes dnemle-rinde, ban zamannn kaygianna izin vermeyen iddetli sava pek yoktur.

19

GEORGES BATAILLE

Ama bu kayglar annda nemsizleir. En sert kafalar bu yumuama dnem-

lerini hesaba katarlar ve bu dnemlerin ciddiyetini ortadan kaldrmaya zen gsterirler. Bir anlamda hata yaparlar: Ciddiyet, aslnda, hann ahtlma ne-deni deil midir? Ama hibir ey olmaz: Ciddiyetin kan olmas gerekir; eyle-

min zorunlulu/lanndan hurtulmu ve paralanmam, lwvgasz, zgr yaamn havailihlerle ortaya hmas gerekir: Tanrlardan, ruhun hurtulu kay-

gsndan hurtulmu bir dnyada, 'trajedi' bile yalnzca bir elencedir - yal-nzca tek bir ethinliin hedefledii amalara ba;ml bir yumuamadr.

Insanlarn varlh nedeninin -kk kapdan- b giri biiminin birden fazla stiinlg vardr. Bu ekilde, btnlhl insan ilh olaral havai bir ya-am seviyesinde, ihinlih iinde ortaya har. Oznde trajih de olsa, b insana

glmeh zonmdayz. Bu, zgrletiren bir perspektiftir: En ht yalnlh, plaklk o insanda elde edilmitir. Ciddi davranlanyla, lme yahn yaamlanyla beni bo bir insan, ham bir hayalci gibi (eref saatirnde onlarn yannda

ym) tanmlayan hiilere kar minnettarm- aha yapmyorum. Aslnda, b-tn insan, iinde ahnl;n yhldg, hi himsenin artl ondan aynlmad; bir varlktan ba/w bir ey deildir: Biraz soytan, biraz Tanr, biraz lgn ... bu, saydamlhtr.

8

Eer btnliim kendi bilincirnde gerekletirme/ istiyorsam, tm in-

sanlarn byh, lwmih, acl sarsntianna ilgili olmalym. Bu harehet tm ynlere doru gider. Khusuz saduyulu bir eylem (verili bir yne doru gi-dereh) bu tutarszl;n iinden geer, ama ada insanla (tph gemi d-nemin insanl;na olduu gibi) paral grnm veren tam da bu tutarszlhtr. Bu verili anlam bir an iin unutursam, haprislerin, yalan larn, aclarn ve gllerin Shahespearevari traji-homik btnyle kar karya kalrm:

Iimde ihin bir btnln bilinci ortaya har, ama bir paralanma gibi: Tm varolu bir anlamn tesine yerleir; bu varolu, neyse o olan, hendini

20

NIETZSCHE ZERINE

aamayan, eyleyereh hendine bir anlam vererneyen insann, anlamszlk ola-ral dnyadahi bilinli bulunuudur.

Bu btnlh bilinci, bir ifadeyi hullanmann birbirine zt iki tarzyla ilgili-dir. Anlamszlk genelde basit bir olumsuzluhtur, yoh edilmesi gerehen bir

nesne iin sylenir. Anlamdan yalsun olan eyi reddeden eilim aslnda b-tn olmay reddeder, bu reddetme nedeniyledir hi iimizdeili varln btn-Iiignn bilincine varamayz. Ama zt bir eilimle, anlamdan bamsz bir nesneyi aramay anlamszlk diye nitelersem, hibir eyi yadsm olmam, tm yaamn sonunda bilinte aydnland olumlamay dile getirmi olu-rum.

Bu btnlh bilincine ve hendi iin olan insann bu btnlhl dostluma

doru giden yol, aslnda ciddiyetten yalsun olaral grlr. Bu yolu izleyere/ gln dunma dyorim, tm insaniann (byh deiimlere yol aan ey bir henara lnrahlp birlilzte ele alnan insanlann) hararszlna ben de sahip oluyorum. Bu ehilde Nietzsche'nin hastalm hesaba hatmal istemiyorum (grndg hadanyla bu hastal/ organilz hhenlidir): Bununla birlihte, b-tnlhl insana yneli/ ilh harehetin deliliin edeeri oldugunu sylernch ge-rehir. Iyilii salveriyorum ve ald (anlam) salveriyorum, ethinliin ve bu et-

hinliin birbirine balad yarglann beni ayrd uurumu ayahlanmn al-tnda Izendi ellerim/e ayorum. En azndan, btnln bilinci bende neelih-

le umutsuzluh ve hrizdir. Eylem perspehtifierini terh edersem, mhemmel p

lahlm ortaya har. aresiz, dayanahsz olaral dnyadaym, hyorum. Yalnzca ansm beni ynlendirebilecei sonu olmayan bir tutarszllztan ba/w h yoh.

9

Kulmsuz, insann elini lwlunu /?alayan byle bir deneyim aneal dier tm deneyimler denenmi, tamamlanm ve tm olabilirlihler thetilmisc ger-ehletirilebilir. Bu deneyim, ancah en son aamada btn insanln olay ha-

21

GEORGES BATA!LLE

line gelebilir. Gnmzde sadece ok yalnz bir birey, zihin kanklnn ve

ayn zamanda yadsnamaz bir glln yaranna bu deneyi yapabilir. ans ona yardm ederse, dzensizligin iinde umulmadk bir dengeyi ortaya karabilir: Dengenin bu tannsal durumu, srekli etkili olan yrekli bir yalnlk iinde, derin ama ip zerinde dengede durmaya alan uyumsuzluu dile getirdigi iin, "g istenci"nin bu dengeye hibir ekilde ulaamayacan d-

nyorum. Anlatmak isteditn ey, bir son olarak ele alnan "g istenci"nin

bir geriye dn olduudur. Onu izlersem kleletirici paralanmaya geri dnm olurum. Yeniden kendime bir grev vermi olurum ve bylece istenen gcn kendisi olan iyilil~ beni ynetmi olurdu. Zerdt'n glnn ve dan-

snn ifade ettigi hafiflik ve kutsal anlk yok olmu olurdu ve uurumun ze-rinde asl mutluluk yerine yerekimine ve Kraft durch Freude'nin kleliine smsk balanm olurdum. "G istenci"nin belirsizlii giderildiinde, Nietzs-che'nin insana aifetti yazgnn insan paralanmann tesine yerletirdigi grlecektir: Geriye doru hibir dn mmkn degildir ve doktrinin derin elverisizlii bundan kaynaklanr. Bir etkinlik tasla, bir ama ve bir politika

oluturma giriimi G lstenci'nin notlannda ancak bir kargaaya varmak-tadr. Nietzsche'nil tamamlanmam son yapt olan Ecce Homo, ama yok-luunu, yazann her tasanya kar kn onaylamaktadr.' Eylem asndan bakldnda, Nietzsche'nin yapt bir baanszlktr- en savunulamaz baanszlklardan biridir. Yaam eksik bir yaamdr ve ayn zamanda yazlann kullanmay deneyen birinin yaamdr.

IO

Artk bundan bir an iin bile kuku duyulmasn: Btnlk iindeki

bu eksiksizyok olmay yaamadan nce, Nietzsche'nin yaptndan tek bir sz bile iitilmemitir: Bu felsefe yok olmasnn dnda yalnzca bir kargaadr,

' Bkz., s. ll 7.

22

NIETZSCHE ZERINE

daha da hts (faistler gibi, baz blmleri, yaptn geri halan hsmlannn

yadsd amalara hasredereh) ehsihlih yoluyla yalaniara bahane olaral

hullamlmas. imdi yazdhlanmn daha by/ bir dihhatle ohunmasn istiyo-

rum. Anlalacahtr: nceli eletiri onaylamann rtk biimidir. Bu eletiri

btn insann u tammn dorulamahtadr: Yaam "nedensiz" bir enlik

olan insan; szcn btn anlamlanyla enlik, asla boyun emeyen, bir g-

l, bir dans, bir alem; amalarla, malzemeyle ve ahlaklarla alay eden bir

kurban etme.

Bundan ncehi ey, bir aynmamn gerehliligini iin iine sokar. Eskiden

kollektif, bireysel, an durumlar amalarla gdlenmilerdi. Bu amalardan

bazlannn arth anlam yohtur Oejaret, ruhun hurtuluu). Topluluhlann iyi-

ligi imdi arth ethinligi hulwlu olan aralarla degil, dorudan eylemle aran

yor. Bu koullardaki u durumlar sanat alannn iine girmektedir ki, bu du-rum da sahncasz degildir. Edebiyat (hrmaca) gemiteki tinsel yaamn, iir

(szcklerin dzensizligi) ise gerek trans durumlannn yerine gemitir.

Sanat, gereh yaam reddetme z:glirlnn bedelini deyereh, eylemin d

nda lliih zgr bir alan olutrur B bedel ardr ve kaybedilen geregi

yeniden bulmay dlemeyen oh az yazar vardr: Ama bunun iin dier yn-

de bedel demeleri, zgrl reddetmeleri ve bir propagandaya hizmet et-

meleri gerehmehtedir. Kendini krmacayla snrlandran sanat btnlkl

bir insan olmadm bilmehtedir, ama ayn durum propagandann edebiyat-

s iin de sz lwwsudur. Sanatn alan bir anlamda btnl hucallar:

Yine de bu btiinll, ne olursa olsun sanatdan lwar.

Nietzsche, zorlu zmekten uzahtadr, Zerdt de bir airdir ve hatta

edebi bir hrmacadr' Ne var hi bunu hibir zaman kabul etmemitir. vg-

ler onu jhelendirmitir. Comu, h her ynde aramtr. Hibir amac

olmamak ve hibir davaya hizmet etmeme/ anlamna gelen Anan'n ipini

hibir zaman kaybetmemitir: Davamn insann halunu kopardm biliyordu.

Ama dier yandan dava yoll dc1 insan yalnzln iine Jrlatyordu: Bu,

l hastaldr, byk sessizliin iinde kaybolan bir lhtr ...

23

GEORGES BATA!LLE

Davet ettiim anlay, hi kulu yok ki, ayn kszla dahildir: Ayn cokulu ikenceyi gerektirir. Bu anlamda sonsuz dn fikrini tersine evirmeyi dnyorum. Bu, paralayan snrszyineleme/erin vaadi olmayp, dnn

ikinlii iinde havranan aniann birdenbire ama gibi ortaya kmalandr. Aniann tm sistemler tarafndan ara olarak grldkleri ve saptandk/an unutulmasn: Her ahlak yle der: "Yaammzn her an gdmlenmi ol-maldr". Dn, an gdmszletirir, yaam amatan kurtanr ve byle-

ce nceli/le yaam yhma gtrr. Dn, dramatih tarz ve btnlhl insa-nn mashesidir: Bu, her an bundan byle gdmlenmi olan insann ldii.r.

Dolambal bir yol aramah bounadr: sonunda semek gerekir; bir taraf-ta l, dier tarafta sakatlanma. Sejalet bir pahet gibi braklmaz. Bir boluk iinde asl olan u aniann ardndan hibir umudun yattramayaca dep-

resyonlar gelir. Bununla birlihte, bu ekilde yaanm olan eyin bilincine aka vanrsam, h olmad yerde arth ararnam gerekmez (bu nedenle, kendi

eletirime bal haldm). Nietzsche'nin arzusuna bal ama yohluundan na-sl olur da sonular haramayz? Hi acmahszn ans -ve ans aray- tek

bir areyi temsil ediyor (bu kitap bu arenin geirdii deiimleri betimlemitir). Ama bu ehilde hararll/la ilerlemek, hareketin iinde bile zorunlu bir aynmay ierir.

Genelde anlald anlamyla ey1em adamnn btnlkl bir insan ota-

mayaca doru olsa da, btnlkl insan, eylemde bulunma olasln lwrur.

Bununla birlilte bu horuma, eylemin, hendisine (tek helimeyle, akla) ait olan

ilizelere ve amalara indirgenmesi houluna baldr. Eylem, btnlkl insan aamaz (ynetemez): Byle olsayd btnln kaybederdi. Buna karlh, btnlkl insan da eylemi aamaz (onu arnaianna baml klamaz): Byle-ce bir neden gibi tanmlanm ve gdlenmelerin arh iine girmi, yok olmu olur. Bir yanda her eyin ahla yathn (ahlc) olduu nedenler dnyasn, di-er yanda anlamszln (her anlamdan bamsz) dnyasn birbirierinden ayrt etmeh gerekir. Her birimiz bir ynmzle bu dnyalardan birine, dier

24

N!ETZSCHE ZERINE

bir ynmide de digerine aitizdir. Baglantsz olan eyi ancak bilgisizli~n iinde bilin/e ve aklkla ayrt edebiliriz. Bana gre akl ancak kendisi tara-fndan snrlandnlabilir. Eylemde blundgumzda, eylemlerin aklc dze-ninin ve hakkaniyetin nedenlerinin dnda babo gezeriz. Her iki alan ara-

snda, kabul edilebilir olan tek bir iliki vardr: Eylem bir zgrlk ilkesi tara-fndan ahlc olaral snrlandnlmaldr.'

Geriye ha/an sessizlihtir.

' Atein, deliliin, btnlkl insann pay -lanetli pay- liberal ve aklc kural-lara gre akl tarafndan verilmitir (dardan bahedilrnitir). Bu, akld et-kinlik olarak kapitalizmin nahkii.rn etnesidir. Btnlkl insan (onun akldl), her aknlk olasln bir tuzak ve btnlnn kayb olarak gr-d eylernin dnda kendini bulduu andan itibaren, eylem alanndaki akld (feodal, kapitalist) tahakkrnlere kar karz. Kukusuz Nietzsche nedenini fark etmeden terk ediin zorunluluunu hissetrniti. Btnlkl insan, bakalarnn amac iin kendini feda etmeyi reddederse btnlkl olur: eer buna aldrnazsa kleleir, zgrln berisinde, feodal veya bur-juva snrlarn iinde kalr. Nietzsche'nin hala toplumsal aknla, hiyerariye tutunduu dorudur. Ikinliin iinde kutsal olan hibir ey yoktur, dernek u anlama gelir: Eskiden kutsal olan ey artk bir ie yaramanaldr. zgrlk-le gelen zaman glmenin zamandr: "Trajik yaplarn ykldn grrnek ve buna glebilrnek ... " (Yeni ahlaksal aknikiara balanmak yerine, nerrneyi imdiki olaylara uygularnaya cesaret edecek miyiz?) Nietzsche, zgrln, terk ediin, gln ikinliinde, ncelikle -klelikteki zgrlkler olan-aknln baya biimlerine hala balayan eyin (gen ahlakdl) kkn kazyordu. Ktln tarafn tutmak, zgrln tarafn tutrnaktr, "z-grlk, her engelin alrnasdr".

25

Birinci Blm

BAY NIETZSCHE

Ama Bay Nietzsche'yi orada brakalm ...

en Bilgi.

I

Dnyann, rastlantlarn ve hayvanlarn, -memelilerin, bcekle-

rin- devasa oyununun kendilerinden -veya onlar snrlayan zorunlu-

luklardan- ok, snrszn, kaybedilenin, gn kavranlamaynn

apnda olduunu dnen tuhaf insanlarn ortasnda yaadm sy-

leyebilirim. Bu gle varlklar iin Bay Nietzsche genel olarak nem-

siz bir sorundur ... ama belli oldu ki ...

Bu insanlar kukusuz ok azlar. .. bunu ncelikle sylemeliyim.

Yeryzndeki dostlarm, pek az hari, Nietzsche'nin de dostlar

dr.

Blake veya Rimbaud ar ve rkekler.

Proust'un masumiyeti, darnn rzgariarna kar koyuundaki

bilgisizlii onu snrlyor.

Yalnzca Nietzsche biz diyerek bana bal oldu. Top!u!uh yoksa, Bay

Nietzsche bir fi!ozoftur.

Bana yle diyor : "Tanr'nn lmn, byk bir reddedie ve

hendi zerimizde sre/li bir zafere dntrmezsek, bu kaybn bedelini demek zorunda kalrz." (1882-1886; G lstenci, II, s. 183.)

Bu trncenin tek bir anlam vardr: Tanr'nn lmn annda en

u nohtasma kadar yayorum.

Hibir eye gvenemeyiz.

Yalnzca biz gvenilirdir.

Gln bir sorumluluk bize dyor ve bizi eziyor.

29

GEORGES BATAILLE

Gnmze kadar insanlar her eye, birbirlerine -veya Tanr'ya

gveniyorlard.

Yazarken gk grltsn ve rzgarn uultusunu dinliyorum:

Yeryznn zaman iindeki frtnalarn, grltsn, imeini ke

fediyorum. Batan sona grltlerle dolu ve kalbimin kan pompala-

maskadar basit bir ekilde lm pompalayan bu snrsz zamanda

ve gkte aniden iddetlerren canl bir devinimin beni srklediini

hissediyorum. Penceremin kanatlar arasndan, savalarn kudurganl

n, yzyllarn fkeli mutsuzluunu da alp gtren sonsuz bir

rzgar esiyor. Yldrm akna gerekli olan krlemeyi ve kan talep

eden bir fkem yok mu benim de? Artk yalnzca, --Dlm gereksi-

nen- bir nefret l olmak isterdim -ve birbirlerini paralayan k-

peklerden daha gzel bir ey yoktur!- ama ben yorgunum, heyecanl

ym ...

"imdi tm hava snd, yeryznn soluu kavruldu. imdi hepi-

niz plak, iyi ve kt, geziniyorsunuz. Ve bu, bilgiye tutkun insan

iin, bir enliktir." (1882-1884; G lstenci, II, s. 9.)

"Dnrlerin en derini yazgriar evrimsel yollar izleyenler de-

ildir: Devasa bir evreni olduu gibi kendi iini de gren ve, saman-

yollarn kendi iinde tayan kii tm samanyollarnn ne kadar d-

zensiz olduunu da bilir; bu samanyollar da kaosa ve varln labi-

rentine kadar gtrr." (EN BILG!, 322.)

30

NIETZSCHE ZERINE

II

Talihsizlik bana gnah duygusu veriyor: ansm karnaya hak-

km yok.

Ahlak yasasndan kopu bu istek iin gereklidir. (Bu kesin davra-

nn yannda, eski ahlak ne kadar kolayd!)

imdi, en uzak olasln ardndaki sert ve acmasz yolculuk ba

lyor.

yiliin tesindeki bir olasln fethi olmayan bir ahlak gln

deil midir?

"Saygnl yadsmak, ama her vgy, hatta her kavray aan

eyi yapmak." (1865-1886; G Istenci, II, s. 384.)

"Eer yaratmak istiyorsak, kendimize hi verilmedii kadar b-

yk bir zgrlk vermek, bylece ahlaktan kurtulmak ve enliklerle

neelenmek gerekir. (Gelecein nsezileri! Gemii deil gelecei y-

celtmek! Gelecein mitini bulmak! Umut iinde yaamak!) ansl an-

lar! Ardndan perdenin yeniden inmesine izin vermek ve dnceleri

mizi kesin ve yakn amalara indirgemek!" (1882-1886; G Istenci, II, s. 262.)

Geieceh; zaman iindeki kendi uzantm deil, daha ileriye giden ve

ulalan snrlar aan bir varln vadesidir.

31

III

... yerletigi ykseklik onu tm zamanla-

m mnzevileri ve deeri bilinmemi kiileriyle

ile ilikiye sokuyordu.

1882-1885

"Yalnzlar arasnda yalnz olan bizler -nk bilimin etkisiyle an-

cak orada olabiliriz- neredeyiz, insan iin bir arkada nerede bulaca-

z? Eskiden herkes iin bir kral, bir baba, bir yarg aryorduk, n-

k gerek krallardan, babalardan, yarglardan yoksunduk. Daha iler-

de bir dost arayacaz - insanlar bamsz, gz kamatran sistemler haline gelecekler, ama yalnz olacaklar. Bu durumda mitolojik igd

bir dost arayacaktr." (1881-1882; G Istenci, II, s. 365.)

"Felsefeyi tehlikeli hale getireceiz, felsefi bilgiyi degitireceiz,

yaam iin bir tehlike olan bir felsefeyi reteceiz: Yaama bundan da-

ha iyi nasl hizmet edebiliriz? Bir fikir insanla ne kadar pahalya

malolursa, o kadar deerlidir. "Tanr", "Vatan", "zgrlk" fikirleri

iin kendini kurban etmekten ekinmiyorsa, tm tarih bu tr kurban

etmeleri evreleyen dumandan ibaretse, "Tanr", "Vatan", "zgrlk"

gibi bu popler kavramlar karsnda "felsefe" kavramnn stnl,

felsefenin onlardan daha pahalya mal olmas, onlarnkinden daha b-

yk kymlar gerektirmesi dnda nasl kantlanabilir?" (1888; G

Istenci, II. s. 127.)

Bu nerme tersine evrildiinde bile ilginliini srdryor: Ni-

32

NIETZSCHE ZERINE

etzsche'nin doktrini iin lmeye kimse hazr olmadna gre, dokt-

rin hi varolmam demektir.

Bir gn kendi kanmla son szlerimi yazma olanam olsayd u

nu yazardm: "Yaadgm, sylediim, yazdm -sevdiim- her eyin

iletildiini dnyorum. Byle olmasa yaayamazdm. Yalnz ba:a

yaarken, bir lde yalnz okuyuculardan sz etmek! Edebiyat - ha-fife okamalar, kabul etmek! Benim yapabildiim ey, elimden ge-

len tek ey - kendimi oynamakt ve bugn sava alanlarnda amasz

ca yatan mutsuzlar gibi tmcelerimin iinde lyorum." "Benimle

alay ediyor, sa kalyor," diyerek glnsn, omuz silkinsin istiyo-

rum. Dorudur, sa kahyorum ve hatta annda nee doluyorum, ama

unu kabul ediyorum: "Kitabmda, sana, tam olarak oyunun iinde ol-

madm izlenimi veriyorsam, bu kitab at; buna karlk, eer beni

okurken, seni oyunun iine sokan hibir ey bulamyorsan - dinle be-

ni: lnceye kadar tm yaamn boyunca - okuman sendeki kokumuluu kokuturuyor."

"YANDALARIMIN TIPI - ilgi duydugum herkese, acy, terk edilii, hastal, kt muameleyi, onursuzluu diliyorum; onlarn, ne kendi-

lerini son derece kmsemekten, ne de kendilerine gvensizlikleri-

nin kurban olmaktan kurtulmamalarn diliyorum ... " (1887; G ls-

tenci, II, s. 282.)

Bunu istemeyen bir toplulukta insani hibir ey yoktur. Uzaa gi-den kimse ortak abalara gereksinim duyar, en azndan birbirini izle-

yen, tek bir kiinin elinden gelenle snrianmayan abalara. evresin-

deki balantlar kesip attnda, bir insann yalnzl bir hatadr.

Bir yaam kk bir ilmekten baka bir ey deildir. Benden nce

bakalarnn balad deneyimi bakalarnn srdrmesini, benim gi-

bi, benden nceki bakalar gibi, benim deneyimime kendilerini ada-

33

GEORGES BATAILLE

malann isterim: Olabilirligin en ucuna kadar gitmek.

Edebi bir boluk varln srdrd lde her trnce mzelik-

tir.

Hibir eyin, nce bozulmadan, ardndan da propaganda veya ede-

biyat tarafndan ierii boaltlmadan anialamaz olmas, gnmz

insannn gururudur!

Olabilirliin de bir kadn gibi kendi gereksinimleri vardr: Kendi-

siyle birlikte en uca kadar gidilmesini ister.

Olabilirlikler mzesinin galerilerinde, cilal parkeler zerinde do-

larken, zamanla iimizdeki kabaca politik olmayan eyi, lks (eti-

ketli, tarihli) serapiada snrlandrrarak ldrrz.

Utancn insann elini kolunu balamadnn kimse farknda deil-

dir.

Bir olabilirlii en uca kadar yaamak, ok kii arasnda bir m-

badeleyi gerektirir; bu kiiler, olabilirlii kendi dnda bir olgu. gibi stlenirler ve artk hibiri bir dierine bal deildir..

Nietzsche nerdii olabilirliin varlnn bir topluluk gerektirdi-

inden kuku duymamtr.

Bir topluluk arzusu onu sonsuzca coturuyordu.

yle yazmt: "Byk bir dnceyle ba baa kalmak dayanl

maz bir eydir. Bu dnceyi iletebileceim ve bu dnceden dolay

lmeyecek insanlar aryor ve aryorum." "Yeterince derin bir ruh"

aram, ama asla bulamamtr. Boyun emek ve yle demek zorun-

da kald: "Ruhun en derin yerlerinden fkran byle bir arnn ya-

ntsz kalmas, en dayankl insan kertecek rktc bir deneyim-

dir: Bu durum, yaayan insanlarla olan tm balardan beni kurtard."

34

NIETZSCHE ZERINE

ektii ac birok notta dile getirilir ...

"Konuman gerekecek zamana hazrlanyorsun. Bazen yazmaktan

utandn gibi, belki o zaman da konumaktan utanrsn, belki de hala

kendini yorumlaman gerekli olacak, belki de eylemlerin ve ekimser-

liklerin iletiime girmen iin hibir ekilde yeterli olmayacak! yJe bir

kltr dnemi gelecek ki ok uygun kamayacak Bu durumda arqk

okunmu olmaktan utan duymayacaksn: Buna karn imdi seni ya-

zar olarak deerlendiren herkes seni kryor; ve yazlarn nedeniyle

seni ven kimse bir sezgi eksiklii gsteriyor, seninle kendi arasna

bir ukur kazyor; seni bu ekilde ycelttiini zannederken ne kadar

kldn kefedemiyor. imdiki insanlarn okuduklar zamanki

ruh durumlarn biliyorum: Ne yazk! almay isternek ve byle bir durumu yaratmak iin skntya girmek." (1881-1882; G lstenci, II, s. 109.)

"Yazglar olan insanlar, kendilerini tarken yazglarn tayan

lar, tm kahraman harnallar rk. Ah! Bazen kendiliklerinden dinlen-

meyi ne kadar ok isterler! Altnda ezildikleri arlktan onlar en

azndan birka saat iin kurtaracak salam srtlara, gl yreklere ne

kadar da ok susamlar Ve bu susamlk da ne kadar da bo! ... Bek-

liyorlar, nlerinden geen her eyden pimanlk duyuyorlar. Hi

kimse, aclarnn ve tutkularnn binde biriyle bile onlarla bulumu

yor, hi kimse, onlarn hangi noktaya kadar beklernede olduklarn

tahmin edemiyor. .. Sonunda ok ge de olsa u temel saknm re

niyorlar: Artk beklememek; ve ardnda ikinci saknm: Nazik, alak-

gnll olmak, her eye katlanmak ... ksacas o gne kadar katlan-

dklarndan biraz daha fazlasna katlanmak." (1887-1888; G lstenci, ll, s. 235.)

Yaamm, Nietzsche'nin eliinde bir topluluktur, kitabm, bu

35

GEORGES BATAILLE

topluluun ta kendisidir.

u birka satr kendi hesabma aktaryorum:

"Bir aziz olmak istemiyorum, bir soytan olarak kabul edilmeyi

tercih ederim ... Ve belki de bir soytarym ... Buna ramen -ama 'bu-

na ramen' deil, nk azizler kadar yalanc hibir ey hibir zaman

olmamtr- gerek benim azmdan konuuyor ... "

Hi kimsenin maskesini indirmeyeceim ...

Aslnda Bay Nietzsche hakknda ne biliyoruz?

Kayglara, sessizliklere zorlanm... Hristiyanlardan nefret

eden ... Baka eylerden sz etmeyelim ...

Dahas. .. o kadar azz ki!

36

IV

Mutlak bir hze sahip bu neeli melodiler

kadar dokunakl hibir ey yoktur.

1888

"Tm srpriziere kar kendini iyi savunduu ve glendii iin

artk kendi kendine yeten bu egemen kafadan siperlerini ve gizemini

istiyorsunuz ve bununla birlikte aldatlm meraklhr olarak, onun

mlkn evreleyen yaldzl parmaklklar arasndan merak iinde gz

ucuyla bakyorsunuz: nk bilinmez ve belirsiz bir koku alayl alay-

l yznze ::fleniyor ve gizli zevk ve bahelerdeki bir eyi gzler

nne se riyor." (1885-1886; G Istenci, II, s. 365.)

"Karsnda hibir ey yaplmayan sevincin sahte bir grnts

vardr: Ama onu benimseyen kii sonuta onunla yelinmek zorunda-

dr. Mutlulua snan bizler, bir ekilde lene ve lgn, ar bol

bir gnee gereksinimi olan bizler, maskeler iindeki bir geit treni-

ne, anlam kaybettiren bir gsteriye benzer yaamn geip gittiini

grmek iin yolun kenarna oturan bizler, korktuumuz bir eyin bi-

lincine vardmz doru deil midir? Iimizde kolayca krlan bir

ey var. ocuksu ve ykc ellerden korkacak mydk? Yaamn iine

snmamz rastlantdan kanmak iin midir? Yaamn parlaklnn,

sahteliinin, yzeyselliinin, parltl yalannn iine bu nedenle mi

snyoruz? Neeli grnyorsak, hznl olduumuz iin midir?

Ciddiyiz, uurumun farkndayz- ciddi olan her eye kar korunma-

mzn nedeni bu mudur? Kendilerinde bir derinlik eksiklii kefetti-

37

GEORGES BA TALLE

gmz melankolik zevke sahip kiilerle iimizden alay ediyoruz -ne

yazk ki onlarla alay etmekle birlikte onlar kskanyoruz- nk on-

larn ho hznlerini kendimize uygun grecek kadar mutlu deiliz.

Bizim hznn glgesine kadar kamamz gerekiyor: Cehennemimiz ve

karanlklarmz bize her zaman ok yakndr, korktuumuz bir eyi

biliyoruz ve onunla ba baa kalmak istemiyoruz; arl karsnda

titrediimiz, ad fsldandnda rengimizi attran bir inancmz var -

buna inanmayanlar mutlu sanyoruz. Hznl gsterilerden kayo

ruz, ac eken kiinin yaknmalarna kulaklarmz tkyoruz; dayank

l olmay bilmezsek merhametten parampara oluruz. Bize, yiite

uygulayacamz alayc bir tasaszlk kalyor! Buzullar zerinden ge-

en soluk, serinJet bizi! Artk hibir eye canla bala sarlmayacaz,

en st tanrsallk ve kurtarc iin maske seiyoruz." (1885-1886; G Istenci, II. s. 105.)

"Byk kozmik sylem: 'Ben vahetim, ben kurnazlm', vs., vs.

Bir hatann ve tm acnn sorumluluunu stlenme korkusuyla alay

etmek (yaratcnn alay). - Hibir zaman olunmad kadar acmasz

olmak, vs. -kendi yaptndan tatmin olmann en st biimi; bu bii-

mi, bkmadan usanmadan yeniden ina etmek iin paralar. lm, ac

ve yok olma zerinde yeni bir zafer." (1882-1886; G Istenci, ll, s. 390.)

"Kukusuz! Artk yalnzca gerekli olan seveceim! Kukusuz amor Jati benim son akm olacak!"- Belki de oraya kadar gideceksin; ama daha nce senin Furia'lar sevmen gerekecek; ibiisierinin beni tedir-

gin ettiini itiraf ediyorum. - "Furia'lar hakknda ne biliyorsun? Fu-

ria'lar, tanralarn sevimsiz ismi deildir! - lgn!" (1881-1882;

G Istenci, ll, s. 388.)

38

NIETZSCHE ZERINE

" 'Korkmann unutulduunu' gstererek kazanlm gcn ve g-

Yenin kantn vermek; gvensizlik ve kukuyu igdlerimize gven-

le deitirmek; kendi bilgelii ve hatta samalg iinde kendini sev-

mek ve kendi kendini onurlandrmak; biraz soytar, biraz tanr ol-

mak; ne bir deri bir kemik, ne de bayku olmak; ne kara ylan ... "

(1888; G Istenci, Il, s. 381.)

39

V

Zamamzn en byk gnah ne olmu

tur? Bu gnah unu syleyenin szleri degilmi-

dir; "Bu dnyada glenierin vay haline!"

Zerdt, stn Insan zerine.

"Frederic Nietzsche her zaman ustalar olarak setii eski Yunanl

lara yarar bir klasik yapt, bir tarih kitab, sistem veya iir yazmak

istemitir. Bu tutkusuna hibir zaman biim verememitir. 1883 yl

nn sonunda, hemen hemen umutsuz olan bir giriimde bulunmutu;

bu notlarn bolluu, nemi tamamen boa km bir almann b-

ykln lmemizi salyor. Ne ahlaksal idealini, ne de trajik ii

rini gerekletirebilmitir; iki yaptnda da ayn anda baarsz olur

ve dnn uup gittiini grr. Nietzsche kimdi? Ksa sreli abala-

r olan, lirik arklar yazabilen ve lklar atan bir bedbaht." (Daniel

Halevy, Frederic Nietzsche'nin Yaam, s. 285.)

"1872 ylnda Bayan Meysenburg'a niversitelerin gelecei zerine

olan yarda kalm konferans metinleri dizisini gndermiti: 'Bu, kor-

kun bir susuzlua neden oluyor, diyordu, ve sonunda iecek hibir

ey kalmyor.' Ayn szckler iirine de uygulanabilir. (A.g.e., s.

2HH.)

40

Ikinci Blm

DORUK VE D

... burada hi kimse senin arkandan gelmeyecektir! Ardnda braktn yolu bizzat senin admiann silmitir ve yolunun

stnde u yazldr: Imkansz!

Zerdt, Gezgin.

lleri sreceim sorunlar, varlk veya varlklarla olan balants

iinde iyilik ve ktlkle ilikilidir.

lyilik ncelikle bir varln iyilii olarak ortaya kar. Ktlk,

kukusuz bir varla verilmi bir zarar gibi grnyor. Iyiliin var-

lklara sayg ve ktln bu saygnn bozulmas olmas mmkn-

dr. Bu deerlendirmelerin bir anlam varsa, bu deerlendirmeleri

duygulanndan yola karak bulabilirim.

Dier yandan, elikili bir biimde, iyilik, varlklarn kendi

karlarn nemsememelerine baldr. Duygularn btnl iinde

rol oynayan ikincil bir anlama gre ktlk, -varlklarn varoluu

onlarn ayrln ierdii srece- varlklarn varoluudur.

Bu birbirlerine zt biimler arasndaki uzlam kolay grnmekte-

dir: iyilik bahalannn kar olur.

Aslnda tm ahiakn bir anlalmazla dayanmas ve anlam kay-

malarndan kaynaklanmas mmkndr.

Ama daha nceki nermenin iinde bulunan sorulara gelmeden n-

ce elikiyi baka bir adan gstereceim.

I

amha gerilmi lsa tm senbollerin en

ycesidir- imdi bile.

1885-1886.

Benim egilimim, iyiligi ktlgn karsna koymak degil, iyilikten farkl olan "ahlaksal doruk"u, ktlkle hibir ilgisi olmayan ve aksine, gerekirliligi iyiligin eitli biimlerini belirleyen "d"n karsna koymaktr.

Doruk, glerin anlgna, bolluguna denk der. Doruk, trajik yogunlu-gu en u nohtasna kanr, lsz enerji harcama/anna, varlklann btn-

lgnn bozulmasna bagldr. Dolaysyla iyilikten ok ktlge yakndr.

Tkenme ve yorgunluk anianna denk den d, varlg koruma ve zenginletirme kaygsna byk deger verir. Ahlak kurallan da bundan kay-naklanr.

flk bata, armha gerilen Isa'da ifadesini bulan dorukta l~tlgn en kapal anlatmn gsterecegim.

lsa'nn ldrlmesi, Hristiyanlarca bir ktlk olarak grlm-

tr.

Bugne kadar ilenmi gnahlarn en bydr.

Hatta bu gnah snrsz bir zellie sahipti. Katiller yalnzca dra-

mn aktrleri deillerdir: Gnah tm insanlara aittir. Bir insan kt-

lk yapt srece (her insan kendi payna bu ktl yapmak zorun-dadr), lsa'y armha gerer.

Pilatus'un cellatlar lsa'y armha germilerdi, ama onlarn arm-

44

NIETZSCHE ZERINE

ha gerdii Tanr kurban edilerek ldrlmt: Kurban eden,

Adem'den beri gnahkarlarn snrszca iledikleri Crm'd. nsan

yaamnn iren bir biimde gizledii ey (kirli ve imkansz olarak

tad her ey, pis kokusu iine younlam ktlk), iyilii o ka-

dar eksiksiz bir biimde bozmutur ki buna yaklaan hibir ey hayal

edilemez.

lsa'nn ldrlmesi, Tanr'nn varlna saldrdr.

Olaylarn geliimi yle bir hal almtr ki, sanki, yaratklar yara-

tclaryla ancak btnl paralayan bir yara araclyla iletiime

girebilirlermi gibi grnmektedir.

Yara, Tanr tarafndan istenmi, arzulanmtr.

Tanr da bu yaray aan insanlardan daha az sulu deildir.

Dier yandan -bu da daha az ilgin deildir- bu sululuk, her

sulu varln btnln paralayan yaradr.

Bu ekilde, insanlarn sululuu ile yaralanm Tanr ve Tanr

karsndaki sululuklarnn yaralad insanlar, kendi sonlar gibi

grnen birlie ac ekerek ularlar.

Eer karlkl olarak btnlklerini korumu olsalard, eer in-

sanlar gnah ilememi olsalard, bir taraftan Tanr, dier taraftan in-

sanlar yalnz kalmakta direnirlerdi. Yaratc ile yaratlanlarn birlikte

kanlarn akttklar, birbirlerini paraladklar ve her taraftan -utan-

cn snr noktasnda- iin iine dahil edildikleri bir lm gecesi bir-

liktelikleri iin zorunlu olmutur.

Bylece bizim iin onsuz hibir eyin olamayacag "iletiim" cinayetle sa

lanmtr. "Iletiim" aktr ve ak birletirdiklerini kirletir.

nsanolu, armha germede, ktln doruuna ular. Ama in-

sanolu tam da bu dorua ulat iin, artk Tanr'dan ayr kalmakta-

dr. Burada, varlklarn "iletiimi"nin ktlkle saland grl-

45

GEORGE$ BATAILLE

yar. Insan varl ktlk olmadan kendi zerine kapanacak ve kendi

bamsz alannn iine hapsolacaktr. Ama "iletiim" yokluu -bo

yalnzlk- hi kukusuz daha byk bir ktlktr.

Insanlarn durumu savunmaszdr.

Insanlar (hem kendi aralarnda hem de belirsiz varolula) "iletiim

kurmak" zorundadrlar: "lletiim" yokluu (kendi zerine bencil ka-

pan) kukusuz en knanlacak olandr. Ama, insanlar yaralamadan

veya kirletmeden yaplamayan "iletiim" de suludur. Iyilik, ne ekil

de ele alnrsa alnsn, varlklarn iyiliidir, ama ona ulamak ister-

ken, iyiliklerini istediimiz bu varlklar da -ktlkle, gecenin iin-

de- iin iine sokmamz gerekir.

Temel bir ilke aadaki gibi ifade edilmitir:

Dolu ve dokumlmam bir varlk ile baka bir varlk arasnda

"iletiim" olamaz; iletiim, kendi varlklarn tehliheye atm, lmn,

hiliin' snrna yerlemi varlklar gerektirir; ahlaksal doruk, var-ln, hiliin snrnda, kendisinin tesinde durmasnn, tehlikeye

atlmasnn bir andr.

Bu kitaptaki bu szcn anlam iin bkz. Ek V. Hilik, ikinlik, ve aknlk.

46

NIETZSCHE ZERINE

2

... insan, hayvaniann en acnaszdr. T ra-

jedilere, boa giirelene ve amha germele-

re yardm ederek, imdiye kadar dnya Zenn-

de kendini rahat hissetmitir; ve cehenemi

icat ettii zaman bu, gerekte onun cenneti ol-

mutur ...

Zerdt. Nekahetteki Insan.

"lletiim"de, akta, arzunun nesnesinin hilik olduunu gstermek benim iin nemlidir.

Btn "kurban etme"ler byledir.

Genel olarak, kurban etme -yalnzca lsa'nn kurban edilmesi de-

il- bir cinayet duygusunu veriyor gibidir:' Kurban etme, ktlk ta-rafndadr; bu, iyilie gerekli bir ktlktr.

Dier yandan kurban etmenin, insanlarn evrensel olarak kendile-

riyle ve cehenneme ve cennete doldurduklar hayaletlerle "iletiim

kurmalar"nn yolu olduu grlmezse kurban etme kavramlamaz

olur.

"lletiim"in gnahla -kurban etmenin gnahla- olan ilikisini da-

ha belirgin hale getirmek iin, korkuyu kemiren ve besleyen arzunun,

-bunu egemen arzu olarak dnelim- varl kendinin tesini ara

trmaya gtrdn genel olarak gstereceim.

Varlnn te taraf ncelikle hiliktir. Paralan iinde, bir ek-

sikliin dayanlmaz duygusu iinde hissettiim kendi yokluumdur.

Bakasnn mevcudiyeti bu duygu dolaysyla ortaya kar. Ancak ba-

' Bkz.: HUBERT ve MAUSS, Essai sur le saclifice (Kurban Etme Ozeie Deneme) s. 46-47.

47

GEORGES BATAILLE

kas da kendi hiliinin snrna eilirse veya hiliin iine derse

(lrse) tam olarak ortaya kar. "lletiim" ancak kendini tehlikeye atan

-paralanan, durdurulan, hiliklerinin stne eilen- iki varlk arasn

da gerekleebilir.

Bu bak as kurban etmeyle tensel ilikiye ayn aklamay geti-

rir. Kurban etmede insanlar, hayvan veya insan kurban lme gnde-

rerek, canl bir varln kiiletirdii bir tanryla birleider (hatta bu

ekilde kendi aralarnda da birleirler). Kurban etmenin kendisi -ve

seyirciler- bir ekilde kurbanla zdeleirler. Bylece, lme gnder-

me annda kendi hiliklerinin zerine eilirler. Ayn zamanda lmn

iine kayarak kendi tanrlarn kavrarlar. Bir kurbann terk edilii,

(kurbann yakld soyknmda olduu gibi) tanrya vuran darbeyle

ezamanldr. Ba, insan varln ksmen tehlikeye atar: Dolaysy

la, lmn ayn anda tehlikeye att tanrsallnn varlyla birle

rnek ksa bir sre iin insann elindedir.

3

Hcilcl gnaha inanyor olmak korkuntur;

alsine, binlerce kez yineleme/ zorunda ha lsa h

da yaptgmz her ey masumdur.

1881-1882.

Arzunun nesnesi, ou zaman kutsal nesne olmayp tendir ve tensel ar-

zuda, "iletiim" oyunu tm lurrnakl iinde tm kesinligiyle ortaya lwr.

Insan, tensel edimde, varl/lann snnn kirleterek -ve kendini kirleterek-

aar.

Varlklarn egemen arzusunun nesnesi varln te tarafdr. Kay-

48

NIETZSCHE ZERINE

g, bu bitmez tkenmez beklentiye bal bir tehlike hissidir.

Tensellik alan iinde, tensel bir varlk arzu nesnesidir. Ama bu

tensel varlkta eken ey, dorudan varlk olmayp onun yarasdr:

Bu, bedenin btnlyle pisliin aznn kopu noktasdr. Bu yara

tam olarak yaam deil, yalnzca onun btnln, safln tehli-

keye atar. Yara ldrmez, ama kirletir. Kirletmenin ortaya kard

ey temel olarak lmn ortaya kardndan farkl deildir: Ceset

de boalum da hilii ifade ederler. Bir dk, ortadan kaldrarak, so-

nunda yok ederek atmak zorunda olduum, kendi l paramdr.

lmde olduu gibi ehvette de cezbeden, hiliin kendisi deildir.

Bizi kutsal bir hazr bulunu -ya da boluk- duygusuna sessizce ken-

dini kaptrm ve bitkin dm brakan lmde eken ey, ceset de-

ildir. lmn gerekten ifade ettii korkunluu grdmzde

(veya hayal ettiimizde) -hazrlanmam ceset, kokumuluk- yalnz

ca tiksinti hissederiz. Bizi oyalayan dindarca sayg, sakin ve hatta yu-

muak yceitme yapay ynlere baldr; tpk dudaklar bantla kapa-

tlm llerin grnrdeki dinginlii gibi. Ayn ekilde ehvet iin-

de, hiliin cazibesi iin balam deiiklii gereklidir. Dk kar

snda dehet, hatta nne geilemeyen bir tiksinti duyarz. Yzdeki

bir benle, vcut hatlarnn safl ile hemen ekici olabilecek plaklk

iinde dknn ortaya kt durumun cazibesine boyun emekle ye-

tiniyoruz. Organlarn biimsel irkinliinin eklendii utan iinde,

bir kenarda yaplan dkdan duyulan tiksinti bedenierin mstehcenli-

ini oluturuyor - bu, amamz gereken hilik alandr ve bu alan ol-

madan gzelliin bizi gnaha sokan, ortaya srlm, ertelenmi ta-

raf olamazd. Gzel, zevk verici plaklk, sonu olarak, kirletmenin

gerekletirdii ortaya sr iinde zafere ular (dier durumlarda,

plaklk, tamamen kirlenmiin seviyesinde baarszla urar ve ir-

kin olarak kalr).

imdi, gnaha eilim zerinde duruyorsam (bu eilim ou za-

49

GEORGES BATAILLE

man gnah fikrinden bamszdr: ou zaman zc sonulardan e-

kinerek diren gsteririz), tensel zevk oyunlarnda varln olaans

t hareketlenmesini belirgin olarak fark ederim.

Gnaha eilim, cinsel sapnay can skntsnn karsna yerleti

rir. Her zaman can skntsnn kurban olmayz; yaam, ok sayda

iletiimin olabilirliini sakl tular. Ama bu olabilirlikler olmad

takdirde can skntsnn ortaya kard ey, kendi zerine kapanan

varln hiliidir. Ayrk bir varlk iletiime giremiyorsa gcn yi-

tirir, ker ve (karanlk bir ekilde) kendi bana varolmadgn hisse-der. Bu, ksz, ekimsiz, isel hilik varl iter: Varlk can sknt

snn tedirginliine batar ve isel hiliin can sknts onu darnn

hiliine, kaygya gnderir.

Gnaha eilim durumunda-kaygdaki-bu gnderme tkenneden

bu hilie taklp kalr ve iletiime girme arzusu bizi bu hiliin kar-

sna yerletirir. Mstehcenliin hiliini, arzudan bamsz olarak

ve daha dorusu kendi iinde ele alrsam, varln eksik olaca bir

snrn duyarl, kavramlabilir iaretini grrm yalnzca. Ama gna-

ha eilim iinde, darnn bu hilii iletiime girme susuzluuna bir

karlk gibi ortaya kar.

Bu karln anlamn ve gereini belirlemek kolaydr. Ancak

kendi dmla, kendimi brakarak veya kendimi dar frlatarak ileti-

ime girebilirim. Ama kendi dmda artk kendim deilim. u gere-

e sahibim: Iimdeki varl terk etmek, onu darda aramak, yoklu-

unda darnn varlnn farkna bile varamayacan, yokluunda

"benim iin olan eylerin" hibirinin olmayaca bu ben'i bozma -ve-

ya yok etme- tehlikesine girmektir. Gnaha eilim iindeki varlk,

hiliin ikili kskac arasnda ezilmitir. Eer iletiime girmezse, yal-

nzlaan yaam anlamna gelen bu boluk iinde kendi kendini yok

eder. Eer iletiime girmek isterse, ayn ekilde kaybolma tehlike-

siyle kar karyadr.

50

NIETZSCHE ZERINE

Kukusuz, burada sz konusu olan yalnzca kirliliktir ve kirlilik

lm deildir. Ama kmserrecek durumlara boyun eer -rnein

bir fahie kiralar- lmezsem, kendi gzmde yklm, km olu-

rum: Ak sak mstehcenlik varln kemirecektir, onun dksal

yaps, her ne pahasna olursa olsun atmak ve kendimden ayrmak zo-

runda kaldm pisliin tad bu hilii benim zerimde tutacaktr,

onun karsnda savunmasz ve silahsz olacam, ldrc bir yaray-

la ona alacam.

Gnaha eilimde uzun uzun ayak direme, tensel yaamn bu yn-

n aka ortaya karyor. Ama ayn unsur, ehvetin iine giriyor.

Ne kadar gsz olursa olsun her iletiim tehlikeye atmay gerektir-

mektedir. lletiim ancak, kendi diarna eilmi varlklar dknlk

tehdidi altnda ortaya ktklar lde vardr. Bu nedenle en saf var-

lklar bile baya ehvetin barakhanelerini bilirler (ne olursa olsunlar

bu ehvete yabanc kalamazlar). Balandklar saflk, son derece k-

k, kavranamaz irenliin onlar ekmeye yetecei anlamna gelir:

en u tiksinti iinde, baka birinin tkettii eyi bilirler. Tm

insanlar sonunda ayn nedenlerle ...

4

Kk insaniann bu vajzie ac ekmek ve

insaniann guhlanr tamal iyi geliyordu.

Ann ben, byk avutundan olduu gibi b-

yk gnahtan da sevin duyan m.

Zerdt, stn Insan zerine

... en st iyilikle en st ktlk zdetir-

ler.

1885-1886.

s

GEORGES BATAILLE

Varlklar, insanlar ancak kendi dlarnda "iletiime girebilirler" -

yaayabilirler. Ve "iletiime girmek" zorunda olduklar iin, kendi i-

lerindeki varlg tehlikeye atarak, onlar birbirlerine geirimli hale

getiren kirlilii isternek zorundadrlar.

Daha nce yle yazmtm (l Deneyim, s. 114): "Sen olan ey, se-

ni oluturan saysz unsurlar, bu unsurlarn kendi aralarndaki yo-

un iletiimine baglayan etkinlie baldr. Organik varlgn yaam

n isel olarak oluturan eyler, enerji, devinim, scaklk yaylmalar

veya elementlerin aktarmlardr. Yaam hibir zaman belirli bir nok-

tada yer almaz; tpk bir aknt veya bir tr elektrik akm gibi, hzl

bir ekilde bir noktadan dierine (veya ok saydaki noktalardan di-

er noktalara) geer." Ve biraz ileride: "Senin yaamn bu kavramla-

maz isel akmla snrlanmaz; yaam ayn zamanda darya akar ve

yaama dogru durmakszn akan veya fkran eye alr. Seni olutu

ran kalc kasrga, benzer kasrgalara arpar ve onlarla birlikte, l-

l bir alkantnn canlanm geni bir figrn olutururlar. Oysa se-

nin iin yaamak sadece sende birleen akmlar ve n kac oyun-

lar olmayp ayn zamar:da bir varlktan dierine, senden benzerine

veya benzerinden sana geen scaklk veya k dalgalardr (hatta beni

okudugun u anda sana bulaan heyecanmdr): Szler, kitaplar, ant

lar, semboller, gller sadece bu bulaclgn, bu geilerin yollar

dr. .. "

Ama bu yakc yollar, yok olmay deilse de, en azndan tehlikeye atlmay kabul etmesi -ve ayn duyguyla digerlerini de tehlikeye atmas kouluyla- tecrit edilmi varln yerine geerler.

Her "iletiim" intihara veya cinayete benzer.

Kasvetli dehet buna elik eder, tiksinti bu iletiimin iaretidir.

Ve ktlk yaamn bir kayna olarak ortaya kar!

Kendimdeki, bakasndaki varlgn btnln ykarak topluluga

alyorum, ahlaksal doruga ulayorum.

52

NIETZSCHE ZERINE

Doruk ktle katlanmak deil, ktl istemektir. Gnahla,

cinayetle, ktlkle gnll uyumdur. Birilerinin yaamas, dierle

rinin lmesi iin gerekli olan atekessiz bir yazgyla uyumdur.

5

Ve tm bunlara iald! Ve ahlak ad ve-

rildi! Bu irelii yok edin!

Beni aladz! Dioysos anhtaki

Isa'ya kar. . .

Ecce Homo (Vialette evirisi, s. 177).

Olaylar ayrt etmek yalnzca eksikliktir; hatta en kk bir ekin-

ce bile yazgy zedeler. Kimine gre, anltn kendisine zararl anlk olan ey, daha uzaga yerleen bir bakas iin arlk deildir. Bana ya-banc olan eyi, insansal olarak kabul edemez miyim? Ortaya srdm

az miktarda parayla sonsuz bir arttrma perspektifi ayorum.

Bu devingen ka iinde, bir donk hayal meyal grlyor.

Yaamn tanmlayabildigi, kendi iin ekimin en yksek noktas -en yogun

derecesi- olarak.

Sonulardan batmsz, gnesi panlt tr.

"Iletiime girmek" istiyorsak gememiz gereken bir yol olarak

ktl daha nce belirtmitim.

unu ileri sryordum: "lnsan varl, ktlk olmadan, kendi

zerine kapanrd. .. " veya: "Kurban etme, iyilie gerekli bir ktlk-

tr;" ve daha ileride: " ... ktlk ... yaamn bir kayna olarak ortaya

kyor!" Bu ekilde kurmaca bir iliki oluturuyordum. "lletiim"

iinde varln iyiliini gstererek, "iletiim"i tam da at varla

balyordum. "Varln iyilii" olarak "iletiim"in, ktln veya

53

GEORGES BATAILLE

doruun katlanamayacaklar bir klelie indirgendikleri sylenmeli-

dir. Iyilik veya varlk kavramlan bile, kaygnn z olarak ktle -do-rua- yabanc olduu bir sreyi iin iine sokar. "Iletiim" de istenen

ey, bz olarak varln almasdr. Ktln iinde z olarak redde-dilen, gelecek zaman kaygsdr. Tam da bu anlamda, dorua zlem,

ktlgn devinimi, tm ahlakn iimizdeki oluturucusudur. Kendi iindeki

bir ahlak, ancak varln almasn hesaba katyorsa -gelecek zaman

kaygsn bir yana brakyorsa- deger kazanr.

Bir ahlak, bize kendimizi tehlikeye atmay nerdigi lde gereklidir. Bu-nun dndaki ahlak, coku unsurunun eksik olduu bir kar kural

dr (yoksunluun buyurucu, kleletirici bir adla adlandrd, doru-un ba dndrcl).

Bu nerne!erin karsnda, "basit ahlak"n z en ak bir biimde cinsel bozukluklar konusunda ortaya kar.

Insanlar digerlerine bir yaam hural sunmay stlendikleri srece, say-

gnlga bavurmal ve gelecek zamanda tamamlanan varln iyiligini ama olarak nermelidir.

Eer yaamm kavramlabilir bir iyilik iin -rnein site iin,

herhangi bir faydal dava iin- tehlikeye atlmsa, davranm vg-

ye deer ve baya anlamda ahlaksal bulunur. Ve ayn nedenlerle, ah-laka uygun olarak ldrr ve mahvederim.

Baka bir alanda, kumar oynayarak, iki ierek har vurup harman

savurmak ktdr, ama yoksullarn koullarn dzeltmek iyidir.

Kan dkerek kurban etmeden irenilir (vahi savurganlk). Ama

tembellikten duyulan en byk nefretin konusu duyularn zgrl

dr.

Amalar asndan dnldnde cinsel yaam hemen hemen

54

NIETZSCHE ZERINE

tamamyla an/ktr - ulalamayan bir dorua doru vahi bir bas-kndr. Cinsel yaam, z olarak gelecek zaman kaygsna kart coku

dur. Mstehcenliin hiliine boyun edirilemez. Varln ortadan

kaldrlmas olmayp, bir temastan kaynaklanan kavram olarak kna

may yattrmak yerine iddetlendirir. Hibir deer ona bal deil

dir. Erotik dorua, kahramanlk doruu gibi, iddetli aclar pahasna

ulalmamtr. Grnte alnan sonularn ekilen aclarla bir ilgisi

yoktur. Yalnzca ans her eyi dzenliyormu gibi grnr. ans sa-

valarn dzensizliinde rol oynar, ama aba ve cesaretin deerde

nemli bir pay vardr. Akn komik bayalklar karsnda savan

trajik ynleri, sava -ve ekonomik yararlarn ... - ycelten ve cinsel

yaam ezen bir ahiakn sesini ykseltirler. Ahlaksal taraf tutuun saf-

ln yeteri kadar akla kavuturup kavuturamadm hala bilmi-

yorum. En keskin kant, kukusuz ehvetteki arln zarar verdii

ailelerin kandr. Ahlaksal tutkunun sertliiyle srekli kartrlan

varlklarn btnl kaygsn yok etmek ok gtr.

Sradan yarglara gre, ahlaksal bir eylemin z herhangi bir ya-

rara hizmet etmektir - varln varl amay arzulad bir hareketi

herhangi bir varln iyiliine balamaktr. Bu bak asna gre ah-

lak artk ahiakn olumsuzlanmasndan baka bir ey deildir. Bu ikir-

cilliin sonucu, bakalarnn iyilii ile ben olan insann iyiliini kar-

karya getirmektir: Aslnda bu kayma, varln hizmetine derin

bir boyun emeyle yzeysel bir kmsemenin uyumunu sakl tutu-

yor. Ktlk bencilliktir ve iyilik bakalarn dnmektir.

55

GEORGES BATAILLE

6

Ahlak, bhhmlhtr.

1882-1885.

Bu ahlak yakc biimde doruu arzulamamza bir karlk olmak-

tan ok, bu arzularmz hapseden bir srgdr. abucak gelen tke-

ni; varln snrn ykma kaygsnn bizi iine soktuu dzensiz

enerji harcamalar, varln korunmasna yani iyiliine uygun deil

dir. Ister ehvet ister cinayet sz konusu olsun, hem eylemi yapanlar,

hem de kurbanlar ykma urar.

ehvetin ve cinayetin her zaman veya hatta genelde, bir doruk is-

teine yant verdiklerini sylemek istemiyorum. ehvet, geveyen

varlklar dolaysyla, baya dzensizligini -gerek g olmadan- iz-

ler. Doal bir tilsintiyle zevh diye adlandrdmz ey, aslnda uan varlklarn kaybolmak iin dahil olduklar bu sevin arlklarnn

kaba varhklara boyun emesidir. Sradan bir cinayetin, kurban etme-

nin bulank cazibesiyle ilgisi yoktur: Kurban etmenin dahil ettii d-

zensizlik, kendisi iin istenmez, ama kurnazca, en yksek karlar d-

nlrse, ok az farkl olan yasad harlarn hizmetindedir. Kt-

ln ve cinayetin iaret ettikleri paralanm blgeler, tutkularn y-

neldii doruu ayn lde gsterirler.

zlemlerimizin serbeste ifade bulduu yabanl yaamn en yk-

sek anlar nelerdi? zlemi bizi hala canlandran enlihler, kurban et-

menin ve alemin olduu zamanlard.

56

NIETZSCHE ZERINE

7

Olu halinde buldugumuz mutluluk, ancak

"varolu"u ve gZel grnmn geregiin si-

limesiyle, yanlsamam kiltmserce yok edil-

mesiyle mmkndr- diyoi.zyak mutluluk do-

ruk oktasa, e gzeli bile olsa grnmn

yok olmasyla ular.

1885-1886.

nceden belirttiim ilkeler nda imdi Hristiyan esrimesini

ele alrsam, onu, Eros'un ve cinayetin lgnlklarna benzeyen bir de-

vinim iinde grme olanana kavuurum.

Hristiyan bir gizemci, herhangi bir mminin yapamayacan ya-

parak lsa'y armha gerer. Ak bile Tanr'nn kendini tehlikeye at-

masn ve armhn stnde umutsuzluunu haykrmasn gerektirir.

Azizierin en st derecedeki sular erotiktir. Bu sular, akn scakl

n manastr yalnzlna sokan bu ikence ektiren heyecaniara ve

esrimelere baldr.

Han dibinde dua ederken dikkat eken bu ar paralanma gr-

nmleri Hristiyanlk-d gizemsel durumlara yabanc deildir. Her

esrime annn kkeninde arzu vardr ve arzunun devinimi olan ak

herhangi bir noktada varlklarn nesne iin yok oluunu her zaman

ierir. Gizemsel durumlarn iindeki hilik, kimi kez znenin hilii

dir, kimi kez dnyann btnl iinde ele alnan varln hilii

dir: Korku gecesi temasn herhangi bir biim altnda Asya ktasnda

ki meditasyonlarda da bulabiliriz.

Hangi itiraf ortaya karrsa karsn gizemsel kendinden geme

varln snrn amak iin bouna abalar. Ar younlua ulaan i

yangn, varlklara, eylere bir deimezlik grnm veren her eyi,

57

GEORGE$ BATAILLE

gven veren, katlanmaya yardmc olan her eyi hi acmadan bitip

tketir. Arzu, gizemciyi yava yava yle eksiksiz bir ykma, yle

eksiksiz bir kendini harcamaya ykseltir ki, ondaki yaam gnein

parlsyla karlatrlabilir.

Bununla birlikte, ister Yogiler, ister Budistler veya Hristiyan ke-

iler olsun, arzuya balanm olan bu ykmlarn, bu tkenilerin

gerek olmadklar aktr: Onlardaki cinayet veya varlklarn yok

edilii temsilidir. Ahlak konusunda her tarafta oluturulan bu uzla

may gstermek kolaydr: Alemler ve kurban etmeler gibi tatsz so-

nularla dolu gerek dzensizlikler mmkn olduu lde reddedil-

mitir. Ama bu eylemlerin denk dt bir doruk arzusu varln

srdrrken, varlklar "iletiime girerek" olduklarnn tesini bulma

zorunluluu iinde kalrken, simgeler (kurmacalar) gereklerin yerine

gemilerdir. lsa'nn gerek lmn betimleyen ayindeki kurban et-

me, Kilise'nin sonsuz yenileniindeki bir simgeden baka bir ey de-

ildir. Nefse dknlk, tinsel alma biimini almtr. Meditasyon

temalan, gerek alemlerin, ayplarran nesneler haline gelen alkoln,

tenin, kann yerine gemilerdir. Bu ekilde, arzuya denk den do-

ruk ulalabilir olmaktadr ve varln bal olduu tecavzlerin, ar-

tk zihnin tasarmlarndan baka bir ey olmadklar iin sakncalar

kalmamtr.

58

NIETZSCHE ZERINE

8

Ve ke gelince, erlerden lneye

herhes tm ilikileri iinde -veya bunun gibi

eyler- bu hn imgesidir; o halde bu kii,

deneyim olarak bu ke yol aan igdleri

bilir; insan, yaamnn hemen hemen yansm-

da k iindedir.

1888.

Bununla birlikte, gelecegin imdiye stlnlgn kabul etmemi olsaydh,

doruu izleyen dten sonular lwrmam olsaydk, tinsel doruklann yeri-

ne dolaysz doruklann gemesi gerehleemezdi. Tinsel doru/dar, doruk ahla-

k olara/{ sunulabilecek eyin yadsnmasdr. Bu doruklar bir d ahlakn

dan kaynaklanr.

Tinsel biimlere doru kayma temel bir koulu gerektirir: Nefse

dknln reddedilmesi iin bir bahane gerekliydi. Gelecek zaman

dncesini ortadan kaldrrsam, gnah eilimine kar duramam. En

kk arzuya savunmasz kendimi brakmaktan baka bir ey yapa-

mam. Hatta gnaha eilimden sz etmek bile olanakszdr; artk g-

naha ynelemem, artk yalnzca dsal glklerin kar kayabilecei

arzularma baml olarak yaarm. Gerei sylemek gerekirse, bu

mutlu elverililik durumu insansal boyutlarda dnlemez. !nsan

doas mevcut haliyle gelecek kaygsn dlayamaz: Bu kaygnn bize

dokunmad durumlar, insann ya stnde ya da altnda kalr.

Ne olursa olsun, nefse dknln mahvedecei ve bizim koru-

mak zorunda olduumuz, gelecek zamanda yer alan bir iyilii kendi-

miz iin tasarmiayarak nefse dknlk uurumundan kanabiliriz.

O halde, duyularn cokusunun tesinde yer alan doruklara ancak ile-

59

GEORGES BATAILLE

rideki bir amac iin iine sokma kouluyla ulaabiliriz. Veya daha

ak -ve daha kayg verici- bir anlatmla, ehvetli olmayan, dolaysz

olmayan doruklara ancak, zorunlu olarak bir st amac hedefleyerek

ulaabiliriz. Ve bu ama yalnzca -bu amacn durdurduu- ehvetin

stnde deildir, ayn zamanda tinsel dorugun stne de yerlemesi zo-

runludur. ehvetin, arzuya yantn tesinde, gerekten de iyiliin, ya-

ni imdiki zaman karsnda gelecek zamann, varln grkemli kay-

bedilii karsnda korunmasnn ncelik alan iindeyiz.

Dier bir anlatmla, gnaha eilime direnmek, doruk ahlaknn

terk ediliini ierir ve d ahlakna baldr. Tam da gcmzn

yok olduunu hissettiimizde, durumumuz ktye gittiinde, tke-

tim arlklarn yksek bir iyilik adna yasaklarz. Bir genlik atei

bizi canlandrd srece, tehlikeli savurganlklar ve her trl gz

pek giriimi onaylarz. Ama, gcmz yok olmaya baladnda veya

gcmzn snrlarn fark etmeye baladmzda, durumumuz ktye gittiginde, her trl mal mlk elde etmekle, biriktirmekle, gelecek-teki zorluklar dnerek zenginlemekle urarz. Eylemde bulunu-

ruz. Ve eylemin, abann g elde etmekten baka amac olamaz. Oy-

sa, ksnlln kart tinsel doruklar -kart olduklar iin- bir ey-

lemin geliimine dahil olarak, kazanlacak bir mal mlk iin gsteri-

len abalara balanrlar. Doruklar artk bir doruk ahlakyla ilgili de-ildir: Bir d ahlah, doruklar arzularmzdan ok abalanmza

balar.

60

NIETZSCHE ZERINE

9

aba gstermekle ilgili hibir anun yok.

Y cammda en kk bir mcadele iZi bula-

mazsz, benim yapn hi kahraanlga zg

deildir. Deneyimim bir eyi "istemeyi," bu ey

iin tutkuyla abalamay, bir "anac" hedefle-

meyi veya bir arzuyu gerekletirneyi hi bil-

mez.

Ecce Homo (Vialette evirisi, s. 64).

Bylece gizemsel durum genel olaral ruh kurtuluunun aranmasyla ko-ullanmtr.

Kukusuz, gizemsel durum olarak bir doruun, varln eksiklii

ne -d deerleri iinde ifade edilen korkuya, cimrilie- olan bu

bann yzeysel bir taraf vardr ve znde sahte olmaya

mahkumdur. Bu ba da belirgindir. Yalnz bir ileke, esrimenin ara

olduu bir amac hedet1er. Kendi ruhunun kurtuluu iin alr: Bir

tccarnkar iin ticaret yapmas, bir iinin cret iin abalamas gi-

bi. Eer ii veya tccar arzular lsnde zengin olsalard, gelecek-

ten hibir endieleri, lmden veya ykmdan hibir kayglar olma-

sayd, duruma gre tehlikeli zevkleri aramak iin iyerini, ileri he-

men terk ederlerdi. Bir ileke ise, insann yoksulluuna batt l-

de, uzun bir kurtulu almasna girime olanana kavuur.

Bir ilekein talimleri, tam da arazi lm iinden pek farkl ol-

mad lde insansaldr. Kukusuz en acs, sonunda u snr fark

etmektir: Ruh kurtuluunun zokas (veya benzer her trl zoka) olma-

dan gizemsel yol bulunamayacakt! tnsanlar kendilerine veya dierle

rine unu sylemelidirler: u veya bu kazan, u veya bu sonu iin

61

GEORGES BATAILLE

byle davranmak veya baka trl yapmak uygundur. Bu kaba hile ol-

madan bir de yol aan bir davran (abalamak iin gerekli olan

sonsuz hzn, gln ciddiyet) olamazd. Bu, ak deil mi? Gelecek

kaygsnn can cehenneme: Annda sonsuz bir kahkaha patlatyorum!

Ayn anda abalamak iin hibir nedenim kalmad.

Daha uzaga gi.tmek gerekiyor.

IO

Istencinin zayfl ve toplumsal kayg ne-

deniyle sutan uzahlam, akl hastanesi iin

de yeteri kadar olgulaman, ama anteleri

i merakl bir biimde hem topluma hem de

alni hastanesine uzata melez bir cisi, sa-

wt douuna tanh oluyoruz.

1888.

Eletiriyi ifade etmek olztan malvolmu olmaktr.

Bir doruk ahlahndan "sz etmek" bir d ahlafnna balanr.

Gelecek kaygsnn cehenneme kadar yolu var, varlk nedenimi ve

hatta bir szckle, aklm kaybediyorum.

Tm konuma olanan kaybt>diyorum.

u anda yaptm gibi, doruk ahiakndan sz etmeh, zellikle en gln t>ydir!

Hangi nedenle, doruu aan hangi ama iin bu ahlak sergileyebi-

lirdim?

Ve ncelikle bu ahlak nasl ina edebiliriz?

Bir doruk ahlaknn inas ve sergilerrmesi benim amdan bir d-

62

NIETZSCHE ZERINE

, korkuya bal ahlaksal kurallarn kabul edilmesini gerektirir.

Gerekte ama iin nerilen doruk artk doruk deildir: Bu doruktan sz ettiime gre, onu bir yarar arayna indirgiyorum. Boa harcan-

m sefahati ahlaksal bir doruk olarak sunmakla onun yapsn tama-

men deitirmi oluyorum. Tam da bunu yaparak sefahatiniinde do-

rua ulama gcnden yoksun kalyorum.

Sefihin dorua ulama ans, dorua ulama eilimi olmamas ko-

uluyla vardr. Duyularn ar an, gerek bir masumiyeti, ahlaksal

sav eksikliini ve hatta tepki olarak, ktlk bilincini gerektirir.

II

Kajka'nn atosu gibi, doruk sonunda ulalamayandan baka bir ey de-

ildir. En azndan insan olmay, konumay durdurmadgmz lde doruk

bizden gizleniyor.

Diger taraftan, ktlkle iyilik lwrtl gibi, dorugu dn karsna koyamayz.

Doruk, "ulalmas gereken" deildir; d de "yok edilmesi gereken" de-

ildir.

Dorugun sonunda ulalamayan olmas gibi, d ncelikle kan/amayandr.

Bununla birlikte, basit kartrmalardan kanarak, doruun gere-

kirliliini ortadan kaldrmadm (arzuyu ortadan kaldrmadm). Eer

doruun ulalamaz yapsn itiraf edersem -dorua yalnzca ynel-

meme kouluyla ynelinir- dn tartmasz egemenliini kabul

etme nedenim de -tpk konumann balaycl gibi- olmaz. unu

yadsyamam: D kanlmazdr ve doruk da buna iaret etmekte-

dir; eer doruk lm deilse, aa inme gereksinimini ardnda b-

63

GEORGES BATAILLE

rakr. Doruk, z olarak, yaamn sonuta olanaksz olduu yerdir.

Dorua, ona ulamann ok zayf olasl iinde, glerimi lszce

harcayarak ularm. Kaybettiim glerimi emek harcayarak toparia-

ma kouluyla yeniden sap savuracak glere sahip olabilirim. Zaten

kimim ki ben? insansal snrlar iinde yalnzca aralksz eyleme isten-

eimi kullanabilirim. almaktan, ne ekilde olursa olsun sonuta bo

bir ama iin de olsa aba gstermekten vazgemeyi dnmemek ge-

rekir. Hatta -olsa olsa- Sezarvari reeteyi, intihar gze aldm var-

sayalm: Bu olabilirlik bana, imdiki an kaygsnn nne gelecek an

kaygsn koyman -kukusuz insan aresiz brakan bir savla- ge-

rektiren bir giriim olarak kendini sunuyor. Doruktan vazgeemeye-

ceim dorudur. Arzumuzu bastrmamz isteyen her eye kar k

yorum - ve kar knn iine ak ve hatta duygusuz bir atelilik

yerletiriyorum. Bununla birlikte, beni geim sknts iinde yaama

ya zorunlu klan yazgy ancak glerek kabul edebilirim. Ahlaksal ku-

rallan yok etmeyi dlemiyorum. Bu kurallar kanlamayan dten

kaynaklanmaktadr. Aralksz dyoruz ve bizi yok eden arzu ancak

glerimiz yerine geldike yeniden douyor. Snrsz glere sahip

olmadmzdan, gszlmz hesaba katmak zorundayz ve yad-

srken bile boyun ediimizi, iimizdeki bu gereklilii kabul etmeli-

yiz. Bizi, tamamen yok sayarak, bize snrszca katil muamelesi yapan

bu bo gkle eit olamayz. Boyun ediim zorunluluun beni insani-letirdigini ve bana eyler zerinde yadsnamaz bir g verdiini

hznl bir ekilde syleyebilirim. Bununla birlikte, burada bir g-

szlk iareti grdm inkar edemem.

64

NIETZSCHE ZERINE

I2

Ve insan tr zaman zaman unu ilan et-

ekten hi geri kalmamtr: "Glmeye asla

hakkmz alnayan eyler vardr!" Ve insanse-

verlerin en ileri grls uu ekleyecektir:

"Yalmzca gl ve cokulu bilgelik deil, aym

zamanda trajik olanla onun yce akldli da

t rn korunma ara ve gereksinimlerine dahil-

dir!"- Ve o halde! o halde!

en Bilgi.

Ahlaksal ikircillikler, genel olarak varolu lsnde, olduka de-

imez denge sistemleri oluturur. Buraya ancak ksmi olarak geri

dnlebilir. Kendini adamann hesaba katlmasn kim tartma konu-

su yapabilir? Ve ok iyi kavrarran ortak bir karla uyumasna nasl

arabiliriz? Ama ahiakn varl, neden olduu rahatszlk, soruyu

bu kadar yakn bir ufkun ok tesine tamaktadr. Bundan nceki

uzun deinmelerim iinde, nihai sorunun hangi noktaya kadar yrek

paralayac olduunu anlatp anlatamadm bilemiyorum. imdi, or-

taya atmak istediim sorularn dnda olmak iin, bu sorularn ula

t noktalar ortaya koyan bir bak asn gelitireceim.

Arzunun bizi ynelttii ar hareketler, faydal veya faydal ola-

rak deerlendirilen -kukusuz glerini toplama gereksinimine indir-

genmi dteki varlklara faydal- eylemiere balanabildikleri sre-

ce, doruk arzusuna yant verilebilir. rnein, insanlar -kurban etme-

ye, sefahat alemine klann veya sitenin yararna etkin bir ilev atfede-

rek- eskiden kurban ediyorlard ve hatta sefahat alemlerine katlyor

lard. Dier taraftan sava olarak ortaya kan bakasna tecavz, ar-

65

GEORGES BATAILLE

drrdan baar geldii lde bu yararl deere sahip olur. Sitenin g-

rnrde ar, bencil olan dar yararnn tesinde, bireysel adama ola-

naklarna ramen -bir dzensizlik olarak gelien- sitede rnlerin

dalmndaki eitsizlik adalet duygusuyla uyumlu bir iyilik arayn

zorunlu kld. Ruhun kurtuluu -lmden sonra kiisel kurtulu kay-

gs- sitenin bencil iyiliinin tesinde, eyleme geme nedeni ve bu-

nun sonucu dorua k, kendinin almasn eyleme balama arac

haline geldi. Genel dzlemde, kiisel kurtulu, toplumu ayrtran

paralanmadan kannay salamaktadr: Hakszlk, artk bavurula

cak bir yer olduundan, katlanlabilir hale gelmitir; hatta hakszln

sonularyla savamak iin abalar birletirilmeye baland. Srasyla

site ve kilise (kilise, kendi asndan, bir sitenin edeeri haline gel-

mi ve hal seferlerinde kilise iin can verilmitir) tarafndan eylem

nedenleri olarak tanmlanan iyiliklerin tesinde, koullarn eitsizli

inden kaynaklanan engeli kkten yok etme olana, yaamn kurban

edilmesi eylemine yol aarak yararl eylernin son bir biimini ortaya

koyar. Bylece, bir insann sahip olabilecei, dorua gitme, kendini

tehlikeye atma nedenleri, tarih boyunca -ve tarihi oluturarak- gelimitir. Ama zor olan, te tarafta, nedensiz, bahanesiz dorua gitmek-

tir. unu sylemitim: Doruk arayndan kararsz bir biimde sz

ediyoruz. Dorugu, ancak baha bir eyden sz edercil bulabiliriz.

Diger bir anlatmla, her tehliheye atlma, her h, her kurban etme, lws-

nl anlh gibi, bir g hayb, bir harcama oldugundan harcamalanmz her

defasnda -aldatc olsun ya da olmasn- bir hazan vaadi ile hahl gster-me/ zorundayz.

Bu durum genel ekonomi iinde dnldnde, tuhaf hale gelir.

Bir yalnn varln srdrmesi gibi, atlm ve umudu ulalan

snrlada snrlandrarak, eylem olaslklarn sakl tutan tamamlan-

66

NIETZSCHE ZERINE

m tarihsel bir gelimeyi dnebilirim. Devrimci bir eylemin snf

sz bir toplumu kuracan -ki bu toplumun tesinde devrimci eylem

domayacaktr- en azndan varsayabilirim. Ama bu konuda bir sapta-

ma yapmalym. Genel olarak, insansal adan retilen toplam enerji

her zaman retime gerekli toplam enerjiden fazladr. Ortak iyilik iin

(bo yere) harcamaya altmz bu lanetli pay oluturan -bizi amasz dorua gtren- ar dolu, kpren enerji sreklilii bun-

dan kaynaklanr. Faydasz veya hatta zararl, sulu savurganlklar ama edinmek, iyilik kaygsnn ve gelecek nceliinin ynlendirdii

insan zihnine itici gelir. Oysa, u ana kadar snrsz savurganlklara

bahane oluturan nedenler eksik olduunda, bu durumda insanlk, g-

rnrde, nefes alma olanana kavuur ... byle bir durumda bizi

aan enerji ne olur? ...

Sorumun dsal olarak nerelere kadar ulaabileceini kurnazca gs-

termek istedim. Bu ekilde, iktisadi hesap dzleminde yer alan soru-

nun genileyerek kazand eyi kesinlikte kaybettiini kabul etmek

zorundaym. Aslnda soru bozulmutur. kan sz konusu ettiim l-

de harcamay kara baml klmak zorundaym. Kukusuz bu bir

amazdr, nk sonuta kazanmak iin amasz harcayamayz: Daha

nce sylemitim, retilen toplam enerji daha byktr ...

13

imdi yazmda geen sorular formlletireceim.

V arikiann tesinde ulaabileceim ahlaksal bir ama var mdr?

Bu soruya daha nceden yant verdiim gibi, bu amac en azndan

ne arayabilirim, ne de ondan sz edebilirim.

67

GEORGE$ BATAILLE

Ama yayorum ve yaam (dil) bendedir. Oysa bendeki dil ahlak-

sal amac terk edemez ... Dil, her durumda, dn dikliine gre,

bu amaca ulaamayacam onaylamak zorundadr.

Ve bunu syledikten sonra, yaamay srdryorum.

Kendi adma konuuyorum; benden kaan amacn yerine geecek

bir iyilii aramayacan ekleyebilirim.

Kendimi veya sahip olduum ok az gc feda etmem iin artk -

kendi dmda- bir neden gremiyorum.

Beni neelendiren gllere ve beni korkutan cinsel taknlklara

kendimi brakm yayorum.

Canm isterse, gizemsel durumlardan yararlanrm.

Her inantan uzaklam, her umuttan yoksun olarak, bu durumla-

ra ulamak iin hibir nedenim yok.

Bir duruma ulamak iin abalamak fikrine kar uzaklk hissedi-

yorum.

Bir i deneyim tasarlamak, bu deneyimin olabilecei doruktan uzaklamak deil midir?

Bir gdye, bir nedene sahip olanlar karsnda, hibir eyden pi

manlk duymuyorum, kimseyi kskanmyorum. Aksine, yazgm pay-

lamalar iin onlara bask yapyorum. Gdlerden duyduum nefreti

ve krlganlm sevinle karlyorum. Dururnurnun ar zorluu

benim ansmdr. Bu ans beni sarho ediyor.

Ama u soruyu, iimde, istemeden, bir patlayc gibi tayorum:

ALDIRISIZ BIR GEREKLILl(iliINDE TAlYAN BILINLI BIR INSAN BU

DNYADA NE YAPABILIR?

68

NIETZSCHE ZERINE

Sizler karta! degilsiniz: Bu nedenle mutlu-

luu zihnin iddetiyle gremediniz. Ku olma-

yan biri yuvasm uurumlan zeline yapma-

maldr.

Zerdt, nl Bilgeler Hakknda.

Sorumu sorarak sylemem gerekeni sylemi oldum: Bu soruya

yant getirmiyorum. Bu aklama iinde zerklik arzusunu ve insann

tutkusu gibi grnen ve kukusuz benim de tutkum olan zgrlk tut-

kusunu bir tarafa koydum. Bireyin kamu glerinden kopard z-

grlkten ok, dmanca ve sessiz bir doann iindeki insann

zerkliini dnyorum. Bizi gelecek zamana kar kaytszla en az

dahil eden veriye bal kalmaktan yana olmak: Dier yandan, bu ta-

rafllk arzunun tatminine karttr. Bununla birlikte, szn ettiim

doruun, varln zgrlyle ayn ey olduunu dnyorum.

Bu baianty duyarl klmak istediim iin dolambal bir yoldan

yararlanacam.

Kaygmz ne olursa olsun, dncemiz olabilirlikleri btnlkleri

iinde hibir zaman kucaklayamadan tkenir. Gizemli gecenin, dn

cemizin konusunu bile, snrszca byk bir derinlik iinde bizden

gizlediini her an hissederiz. En kk dnce sonsuz bir gelime

gstermelidir. Gerei kavrama arzusu beni sardnd