Hoogheemraadschap van Rijnland

Voortvarend aan de slag in de Reeuwijkse PlassenHet kan de regelmatige bezoeker aan de Reeuwijkse Plassen niet ontgaan zijn dat er op veel fronten

hard gewerkt wordt aan voorzieningen die de waterkwaliteit van de plassen moeten verbeteren. Het

hoogheemraadschap van Rijnland heeft, als uitvloeisel van de Europese Kaderrichtlijn Water een ambitieus

programma opgezet om tot die kwaliteitsverbetering te komen.

GESPONSORDE TEKST

Olga van Es, project­manager en Marinus Bogaard, omgevingsma­nager Reeuwijkse Plas­sen, zijn als medewerkers van Rijnland nauw bij het project betrokken en geven graag uitleg. Marinus: ”Het kern probleem in het plas­sengebied is de overmatige ontwikkeling van algen door het te hoge fosfaatge­halte van het water. Vanaf ca. 1930 is dat fosfaat­

gehalte gestaag toegeno­men door de toename van het mestgebruik in de land­bouw. Ook lozingen uit de rioleringen droegen bij aan de fosfaatbelasting evenals de overstort uit een riool­waterzuiveringsinstallatie nabij de A12”. “De problemen met de rioollozingen zijn jaren geleden al aangepakt en ook de rioolwaterzuivering is verplaatst”, weet Olga te

vertellen. Een probleem dat vaak onderbelicht is geble­ven is het feit dat vroeger het peil van het plassenge­bied wat natuurlijker was. Nu is er een vaster peil waardoor in theorie iedere waterdruppel die te veel is wordt uitgemalen, terwijl iedere druppel die het peil doet zakken weer ingelaten wordt. Op die wijze ver­dwijnt het kwalitatief goe­de regenwater en wordt er

Om de waterkwaliteit van de Reeuwijkse Plassen te ver-beteren neemt Rijnland een serie maatregelen. We zetten ze in het kort op een rijtje:

AFKOPPELING LANDBOUWPOLDERSOm de fosfaatbelasting vanuit de landbouwpolders te ver-minderen is de laatste jaren zwaar ingezet om de toevoer van water richting de plassen te verminderen. Globaal zijn de polders in Reeuwijk-west ter hoogte van de rijksweg afgekoppeld. Er zijn stuwen geplaatst bij de Nieuwdorper-weg en de Oud-Reeuwijkse-weg en in de Breevaart ter hoogte van het Golden Tulip Hotel is een damwand geplaatst. Sinds 2012 zijn deze keringen functioneel en hiermee is de inlaat van fos-faat met 30% afgenomen.

STOPZETTEN DOORVOER EN INVOER VAN WATEROp dit moment wordt het water voor de polder Stein nog aangevoerd door de Reeuwijkse Plassen. In 2014 verlegt Rijnland de inlaat naar de Enkele Wiericke. Voor een gemiddeld jaar betekent dat er daardoor ca. 300.000 m3 water minder in de plassen ingelaten hoeft te worden. Vanuit het Goudse Hout komt het overtollige water in de Reeuwijkse Plassen terecht. Dat water zal in de toekomst naar de Hollandse IJssel worden getransporteerd. Voor deze maatregel bouwt Rijnland een tweetal nieuwe gemalen.

FLEXIBEL PEILHet huidige peil van de Reeuwijkse Plassen is 2,24m beneden NAP. Dit is een for-

meel vastgesteld peil. Door het instellen van een flexibel peil kan Rijnland bereiken dat zij minder goed regenwater uit hoeven te malen en min-der fosfaatrijk water in hoe-ven te laten. Onderzoek heeft uitgewezen dat een kleine marge ten opzichte van het vaste peil mogelijk moet zijn zonder dat dat tot overlast of schade leidt. Gedacht wordt aan een peil dat 4 cm hoger mag zijn en 6 cm lager. Rijn-land brengt de consequenties van die ingreep momenteel in kaart en gaat hierover in overleg met de bewoners van het gebied. De uitkomst hier-van legt Rijnland vast in een peilbesluit. De effecten van al deze projecten zullen pas in de loop van de komende jaren langzaam zichtbaar worden.

Natuurvriendelijke oevers Het meest zichtbare element in het gehele project is de aan leg van natuurvriendelijke oevers. Uit een inventarisatie in 2010 bleek dat er nog maar enkele kilometers goede natuur vriendelijke oevers in het plassengebied aanwezig waren van de in totaal

60 kilometers oever. Natuur-vriendelijke oevers dienen niet zozeer voor de verbetering van de chemische waterkwali-teit, maar zij hebben ook een grote ecologische waarde. Achter de palenrijen, die bedoeld zijn om de golf-dynamiek te verminderen,

fosfaatrijk water via Gouda ingelaten”.

TROEBEL WATEROver de vraag wat dat fos­faat nu eigenlijk betekent voor het plassengebied zijn beide deskundigen het eens. “Het fosfaat fungeert als voedingsstof voor de algen. De algengroei ver­troebelt het water. Je krijgt minder licht op de bodem waardoor planten verdwij­nen en niet meer ontkie­men. Door de vertroebeling van het water verandert ook de visstand ten gunste van bodemwoelende vis­sen zoals de brasem en het omwoelen van de bodem versterkt de vertroebeling. Op die manier kom je in een neerwaartse spiraal terecht en die moeten we nu met een complex van maatregelen zien te door­breken”.De verslechtering van de waterkwaliteit heeft ook tot gevolg gehad dat veel natuurlijke oevers met hun rietkragen zijn verdwenen. Ingewikkelde chemische processen laten bovendien het oorspronkelijke veen

oplossen. De aanleg van natuurvriendelijke oevers, lijkt, vanwege de groot­schalige inzet en zichtbaar­heid met onder meer de palenrijen als voor oevers dè oplossing voor het pro­bleem. Dat is echter een misverstand volgens Mari­nus en Olga.

WATERKWALITEITDe sleutel tot de verbete­ring van de waterkwaliteit in de Reeuwijkse Plassen ligt in het verlagen van het gehalte aan voedingsstof­fen (vooral fosfaat). Daar­voor is het nodig om de

aanvoer van voedingstof­fen van buitenaf te vermin­deren. Dit doet Rijnland door het waterstaatkundig afkoppelen van de omlig­gende polders en het instel­len van een meer natuur­lijk peilbeheer. In twee plassen, Sloene en Klein Vogelenzang, zetten ze een extra stap door de aanvoer van fosfaat uit de waterbo­dem aan te pakken. Verder leggen ze natuurvriende­lijke oevers aan ter verbe­tering van het leefmilieu voor planten, vissen en waterdiertjes.

De belangrijkste maatregelen om de fosfaattoestroom te verminderen

ontstaat een zone waar ont-wikkeling van oeverplanten mogelijk is. Door het aanvullen met grond en de aanplant van ter plaatse thuishorende water- en oeverplanten ontstaat er een rustige overgangszone. Het is juist die zone die een goed biotoop vormt voor paai-ende vissen, insecten en amfi-bieën die weer een bijdrage vormen voor de ontwikkeling van een evenwichtig watersys-teem. Dat de natuurvriende-lijke oevers ook een bijdrage vormen aan een landschappe-lijk aantrekkelijker oeverbeeld is daarbij een mooie bijkom-stigheid. Rijnland verwacht dat de begroeiing zich dusdanig ontwikkelt dat de zichtbaarheid van de palen aanzienlijk zal verminderen. Een groot deel van de palen kan en mag bij een goede ontwikkeling van de oever verdwijnen.

Marinus Bogaard en Olga van Es geven graag uitleg over de diverse projecten in de Reeuwijkse Plassen

Mevrouw van Rijmenam en hoogheemraad Hans Schouffoer leggen de eerste beplanting aan.

Tekst en beeld: Bert Verver

GESPONSORDE TEKST

Freek Mayenburg: aanpak Rijnland biedt goede perspectieven

Rijnland werkt bij de aan-leg van de natuurvriendelijke oevers nauw samen met de particuliere grond- en waterei-genaren in het plassengebied. Inmiddels zijn met zo’n 70 eigenaren contracten afgeslo-ten. De handtekeningen onder het eerste contract werden gezet door Ludo en Ginie van Rijmenam.Terwijl een reiger zijn plekje in de oever opzoekt en een bui-zerd voorbij scheert vertelt het echtpaar Van Rijmenam dat ze eigenlijk geen moment hebben geaarzeld om het contract af te sluiten. “Wij wonen nu zo’n 44 jaar met veel plezier in ons huis aan de plas ’s-Graven-koop. Bij ons huis behoort zo’n 6,5 ha water en grond. Daarbij hoort ook een smalle oever-strook met een lengte van zo’n 750 meter langs de Nieuwen-broeksedijk. Toen we hier kwa-men wonen stond daar een rietkraag langs met een breed-te van 4-5 meter. Ondanks het feit dat we het onderhoud altijd met liefde en veel inzet hebben uitgevoerd hebben we die rietkraag langzamerhand bijna geheel zien verdwijnen en daarmee ook het biotoop van rietvogels zoals de grote karekiet”.Doordat de rietkraag ver-dween werd ook de oever-strook steeds verder aange-tast. Ludo en Ginie vonden dat niet alleen jammer voor hun bezit en de natuurwaarden daarvan, maar zagen ook dat daardoor de bescherming voor

de achterliggende weg dreigde te verdwijnen waardoor de gemeente voor grote kosten zou komen te staan.Het aanbod van Rijnland om de oeverstrook van een natuurvriendelijke oever te voorzien kwam dan ook als geroepen. “Als particulier had-den we dat nooit op kunnen brengen. We zijn blij dat er gewerkt wordt aan een verbe-

tering van de waterkwaliteit, maar voor ons speelt zeker mee dat op deze wijze ook een grote stap gezet wordt in het behoud en herstel van de natuur- en landschapswaarden van het gebied. Bovendien is het onderhoud gewaarborgd en dat komt ons, gezien het vorderen van onze leeftijd, prima uit”.

Rijnland informeert u graagDe uitvoering van zes projecten in de 2e helft van 2013 en 2014 in en rond de Reeuwijkse Plassen kan vragen en reacties oproepen. Op www.rijnland.net/reeuwijkseplassen leest u meer informatie en de meest actuele stand van zaken. Via deze website kunt u zich ook aanmelden voor de ontvangst van de digitale nieuwsbrief. Heeft u een directe vraag over de werkzaamheden in het Reeuwijkse Plassengebied? Bel naar (071) 306 30 41 of stuur een e-mail naar reeuwijkseplassen@rijnland.net.

Familie Van Rijmenam blij met aanpak oevers

Freek Mayenburg kan rustig tot de grote kenners van de Reeuwijkse Plassen worden gerekend. Opgegroeid in Haastrecht maakte hij al jong kennis met de natuur van het gebied en inmiddels kent hij er ieder hoekje en gaatje van. Zijn verhalen en foto’s over de natuur, maar ook over de cultuurhistorie van het gebied vinden via zijn website www.groenehartvertellingen.nl gretig aftrek. Velen laten zich door hem stimuleren om er eens op uit te gaan. We treffen Freek bij de nieuw aangeleg-de oever bij de Burgemeester Lucassenlaan waar hij dotters fotografeert die vanuit de nieu-we aanplant omhoog komen.Op de vraag wat hij van de aanpak vindt, is hij heel dui-delijk. “De problemen van het plassengebied zijn al heel lang bekend. Ik heb door de jaren heen gezien hoe de kwaliteit

luwe zone is waar de vegeta-tie zich kan ontwikkelen. De nieuwe aanplant zal daarbij helpen al vraag ik mij af waar-om er, voor zover ik zien kan, zo weinig riet in zit. Door de verbinding met het buitenwa-ter is er een goede uitwisse-ling mogelijk. Ik verwacht dan ook dat de nieuwe oeverzones goede perspectieven bieden voor vissen, vogels, insecten en amfibieën”.Freek zal de ontwikkelingen in ieder geval met veel kennis van zaken blijven volgen.

verslechterde en de mooie natuurlijke oevers achteruit gingen. Particulieren hebben, samen met onder andere de Stichting Veen, geprobeerd delen van oevers te herstellen, maar die aanpak was nogal wisselend wat succes betreft”.De afkoppeling van de land-bouwpolders en de andere maatregelen om de kwaliteit te verbeteren vindt Freek een goede zaak, maar zelf is hij vooral zeer te spreken over de aanleg van de natuurvriendelij-ke oevers. “Ik heb er eerst wat sceptisch tegenover gestaan”, vertelt hij eerlijk. ”Maar ik heb inmiddels mijn mening bijge-steld. Het wordt nu integraal aangepakt over een grote lengte en dat betekent een flin-ke toename van de oppervlak-te natuur in het plassengebied. Er is goed over nagedacht. De palen staan flink ver van de oever waardoor er een brede

Afkoppelen Stein Noord

Afkoppelen Goudse Hout

Instellen flexibel peil

Maatregelen Sloene

Maatregelen Klein Vogelenzang

Aanleg natuurvriendelijke oevers

1e helft 2013

Voorbereiding

Voorbereiding

Voorbereiding

Voorbereiding

Uitvoering

2e helft 2013

Uitvoering

Uitvoering

Uitvoering

1e helft 2014

Uitvoering

Voorbereiding

2e helft 2014 1e helft 2015

Gereed

Gereed

Uitvoering

Gereed

Gereed

Gereed