giá 75 tri t h c · pdf filesƣ ậ tô thành lê email:...
TRANSCRIPT
Su tp T Thnh L
Email: [email protected]
0
B GIO DC V O TO ___________
GIO TR N
TRI T H C (Dng cho hc vin Cao hc v Nghin cu sinh
khng chuyn ngnh Trit hc)
H Ni - 2005
Su tp T Thnh L
Email: [email protected]
1
Chng 1
K I LUN V TRIT C V LC S TRIT C
I. K I LUN V TRIT C
1. Khi nim trit hc v i tng nghin cu ca trit hc
a) Khi nim trit hc.
Trit hc ra i vo khong th k th VIII n th k thc VI trc
cng nguyn vi cc thnh tu rc r trong trit hc Trung Quc, n
v Hy Lp c i.
Trit hc, theo gc t ch Hn l s truy tm bn cht ca i tng,
l s hiu bit su sc ca con ngi, i n o l ca s vt.
Theo ngi n , trit hc l darshana. iu c ngha l s
chim ngng da trn l tr, l con ng suy ngm dn dt con ngi
n vi l phi.
Theo ch Hy Lp, trit hc l philosophia, c ngha l yu thch s
thng thi. Nh trit hc c coi l nh thng thi, c kh nng nhn thc
c chn l, lm sng t c bn cht ca s vt.
Nh vy, d phng ng hay phng Ty, khi trit hc mi ra
i, u coi trit hc l nh cao ca tr tu, l s nhn thc su sc v th
gii, i su nm bt c chn l, c quy lut, c bn cht ca s vt.
Tri qua qu trnh pht trin, c nhiu quan im khc nhau v
trit hc. Trong cc quan im khc nhau vn c nhng im chung.
l, tt c cc h thng trit hc u l h thng tri thc c tnh khi qut,
xem xt th gii trong tnh chnh th ca n, tm ra cc quy lut chi phi
trong chnh th , trong t nhin, x hi v bn thn con ngi. Khi qut
li, c th hiu. Trit hc l mt h thng tri thc l lun chung nht ca
con ngi v th gii, v bn thn con ngi v v tr ca con ngi trong
th gii .
b) i tng ca trit hc
Trit hc ra i t thi c i. T n nay, trit hc tri qua
nhiu giai on pht trin. Trong qu trnh pht trin , i tng ca trit
hc cng thay i theo tng giai on lch s.
Su tp T Thnh L
Email: [email protected]
2
Thi c i, khi mi bt u c s phn chia gia lao ng tr c vi
lao ng chn tay, tri thc ca loi ngi cn rt t, cha c s phn chia
gia trit hc vi cc khoa hc khc, m tt c tri thc khoa hc u gi l
trit hc. Trung hoa, trit hc gn lin vi nhng vn chnh tr- x hi;
n , trit hc gn lin vi tn gio; Hy Lp. trit hc gn lin vi
khoa hc t nhin v gi l trit hc t nhin. Cng v vy, khi i
tng nghin cu ca trit hc l mi lnh vc tri thc. y cng l nguyn
nhn su xa v sau dn n quan nim cho rng: "Trit hc l khoa hc ca
cc khoa hc". Thi k ny, trit hc t c nhiu thnh tu rc r,
t nn mng cho s pht trin v sau khng ch i vi trit hc m cn
i vi khoa hc t nhin v khoa hc x hi.
Thi Trung c Ty u, do s thng tr ca Gio hi thin cha
gio trn mi mt ca i sng x hi, trit hc tr thnh y t ca thn
hc. Nhim v ca trit hc khi l l gii v chng minh tnh ng n
ca cc ni dung trong kinh thnh. Trit hc gi l trit hc kinh vin.
Vi khun kh cht hp ca m trng Trung c, trit hc pht trin rt
chm chp.
Vo th k XV- XVI, khi trong lng x hi phong kin cc nc Ty
u xut hin phng thc sn xut t bn ch ngha, khoa hc t nhin
pht trin. Khi , trit hc duy vt pht trin gn lin vi yu cu pht
trin ca phng thc sn xut t bn v s pht trin ca khoa hc t
nhin. c bit, n th k XVII- XVIII, khi cch mng t sn n ra cc
nc Ty u, khi khoa hc t nhin din ra qu trnh phn ngnh su sc
v t c nhiu thnh tu, nht l c hc Niutn, trit hc duy vt pht
trin mnh m trong cuc u tranh vi ch ngha duy tm v tn gio.
nh cao ca ch ngha duy vt th k XVII- XVIII l ch ngha duy vt
Anh, Php, H Lan vi cc i biu nh Ph. Bcn, T. Hpx (Anh),
ir, Henvetiut (Php), Xpinda (H Lan)... Vo thi k ny, mc du
khoa hc t nhin hnh thnh cc b mn khoa hc c lp, nhng trit
hc vn gn lin vi khoa hc t nhin, cha xc nh r i tng nghin
cu ca ring mnh.
Vo cui th k XVIII u th k XIX, khi m Anh, Php l nc
t bn, th nc c cn l mt nc phong kin, giai cp t sn ang hnh
thnh. Trc nh hng ca Anh, Php v yu cu pht trin ca giai cp
t sn c, trit hc c pht trin mnh m nhng trn lp trng duy
Su tp T Thnh L
Email: [email protected]
3
tm m nh cao l trit hc Hghen. Hghen xem trit hc ca mnh l
mt h thng ph bin ca tri thc khoa hc, m trong cc ngnh khoa
hc c th ch l nhng mc khu ca trit hc. Trit hc Hghen l h
thng trit hc cui cng xem trit hc l "khoa hc ca cc khoa hc".
Vo nhng nm 40 ca th k XIX, trc yu cu cuc u tranh ca
giai cp v sn v s pht trin ca khoa hc t nhin lc by gi, trit hc
Mc ra i. Trit hc Mc on tuyt vi quan nim "trit hc l
khoa hc ca cc khoa hc" v xc nh i tng nghin cu ca mnh l
tip tc gii quyt vn mi quan h gia vt cht vi thc trn lp
trng duy vt; nghin cu nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi
v t duy, t nh hng cho hot ng nhn thc, hot ng thc tin
ca con ngi nhm ci to t nhin, ci to x hi theo con ng tin b.
Vi s pht trin y mu thun trong x hi t bn, vi nhng
thnh tu trong cuc cch mng khoa hc- cng ngh hin i, cc nc
t bn hin i xut hin nhiu tro lu trit hc khc nhau m ta gi l
"trit hc phng Ty hin i". l cc tro lu trit hc duy khoa hc,
tro lu trit hc nhn bn phi l tnh, tro lu trit hc tn gio.
2. Vn c bn ca trit hc v cc trng phi trit hc.
a) Vn c bn ca trit hc.
Theo Ph. ng ghen, ngay t thi c xa, con ngi gp phi vn
quan h gia linh hn vi th xc ca con ngi. T vic gii thch
nhng gic m, ngi ta i n quan nim v s tch ri gia linh hn vi
th xc, v s bt t ca linh hn. Nh vy, ngay t thi , con ngi phi
suy ngh v mi quan h gia linh hn vi th gii bn ngoi. T khi trit
hc ra i, vn c tip tc nghin cu gii quyt nhng trn c s
khi qut cao hn, l mi quan h gia t duy vi tn ti , gia tinh thn
vi t nhin, gia thc vi vt cht. chnh l vn c bn ca trit
hc. Ph. ng ghen vit: "Vn c bn ln ca mi trit hc, c bit l
ca trit hc hin i l vn quan h gia t duy vi tn ti". 1
Vn mi quan h gia t duy vi tn ti, hay gia thc vi vt
cht c gi l "vn c bn ln" ca trit hc v vic gii quyt vn
ny l c s v im xut pht gii quyt cc vn khc ca trit hc.
1 C. Mc v Ph. ng ghen Ton tp, tp 21, NXB Chnh tr quc gia H Ni 2004, tr. 403
Su tp T Thnh L
Email: [email protected]
4
Vic gii quyt vn ny l tiu chun phn chia cc trng phi trit
hc trong lch s.
Vn c bn ca trit hc c hai mt:
-Mt th nht tr li cu hi: vt cht v thc, ci no c trc, ci
no c sau, ci no quyt nh ci no?
-Mt th hai tr li cu hi: con ngi c kh nng nhn thc c
th gii hay khng?
Cn c vo cch gii p hai mt ca vn c bn m cc nh
trit hc c chia thnh cc trng phi khc nhau.
b) Cc trng phi trit hc
- Ch ngha duy vt v ch ngha duy tm.
Cn c vo cch gii quyt mt th nht vn c bn ca trit hc,
cc nh trit hc c chia lm hai trng phi chnh: ch ngha duy vt v
ch ngha duy tm.
+ Ch ngha duy vt cho rng, vt cht c trc, thc c sau, vt
cht quyt nh thc. Ch ngha duy vt c th hin ba hnh thc lch
s c bn l: ch ngha duy vt cht phc, ch ngha duy vt siu hnh v
ch ngha duy vt bin chng.
Ch ngha duy vt cht phc thi c i l hnh thc u tin ca
ch ngha duy vt. Vo thi k ny, khoa hc t nhin mi hnh thnh cho
nn cc quan im duy vt c hnh thnh da trn c s trc quan, trc
gic nn mang tnh mc mc, cht phc. Khi , cc nh duy vt gii thch
th gii vt cht bng cch i tm mt hay mt s s vt ban u, t sinh
ra mi s vt, hin tng trn th gii. Mc d cn mang tnh mc mc,
cht phc ca n, nhng ch ngha duy vt thi k ny xut pht t bn
thn gii t nhin gii thch t nhin, khng vin n thn linh, thng
.
Hnh thc th hai ca ch ngha duy vt l ch ngha duy vt siu
hnh thi cn i (Th k XVII- XVIII) cc nc Ty u. N l th gii
quan ca giai cp t sn cch mng chng li th gii quan duy tm, tn
gio ca giai cp phong kin. Da trn nhng thnh tu mi ca khoa hc
t nhin, ch ngha duy vt thi k ny c mt bc pht trin so vi
ch ngha duy vt thi c i. Tuy nhin, do hn ch bi trnh khoa hc
Su tp T Thnh L
Email: [email protected]
5
v li ch giai cp, cho nn duy vt cha trit v mang tnh cht siu
hnh, my mc.
Hnh thc th ba ca ch ngha duy vt l ch ngha duy vt bin
chng do C. Mc v Ph. ng ghen sng lp ra v khng ngng pht trin
gn lin vi thc tin u tranh cch mng ca giai cp v sn v cc thnh
tu ca khoa hc hin i. N thng nht c ch ngha duy vt vi
php bin chng, v khng ch duy vt trong lnh vc t nhin m cn duy
vt trong c lnh vc x hi. l ch ngha duy vt trit .
+ i lp vi ch ngha duy vt, ch ngha duy tm cho rng: thc
c trc, vt cht c sau, thc quyt nh vt cht. Ch ngha duy tm
chia lm hai hnh thc: ch ngha duy tm ch quan v ch ngha duy tm
khch quan.
Ch ngha duy tm ch quan cho rng: cm gic, thc l ci c sn
trong con ngi, l ci c trc, quyt nh s tn ti ca mi s vt, hin
tng. S vt, hin tng ch l "tng hp cc cm gic". Nh vy, h ph
nhn s tn ti khch quan ca s vt v cho rng, cm gic ca con ngi
quy nh s tn ti ca s vt. Quan im khng th trnh khi i n
ch ngha duy ng.
Ch ngha duy tm khch quan li cho rng: thc, tinh thn ("
nim", " nim tuyt i", "tinh thn th gii"...) l ci c trc con ngi
trc th gii vt cht; n quyt nh sinh ra t nhin, x hi v bn thn
con ngi. Tt c cc s vt, hin tng trong th gii vt cht u l biu
hin (hay hin thn) ca mt th thc, tinh thn no c trc th gii
vt cht.
Ch ngha duy tm ch quan v ch ngha duy tm khch quan tuy
khc nhau v hnh thc nhng u cho rng: thc, tinh thn quyt nh
sinh ra vt cht. V thc cht, ch ngha duy tm u tn ng vi tn gio
v bo v tn gio.
Bn cnh cc nh trit hc duy vt hay duy tm trit , hay cn gi
l cc nh trit hc nht nguyn, cn c cc nh trit hc nh nguyn. H
cho rng, nguyn th vt cht v nguyn th tinh thn tn ti c lp vi