lng, m bo v cht lng v c trnh cao. p ng i hi phi coi trng con ngi v t con ngi vo v tr trung tm ca s pht trin kinh t. Phi coi vic u t cho gio dc, o to l mt trong nhng hng chnh ca u t pht trin; gio dc v o to phi tht s tr thnh quc sch hng u. Phi c quy hoch, k hoch o to, bi dng thng xuyn ngun nhn lc, m bo c cu, tc v quy m pht trin hp l, p ng yu cu ca mi thi k trong qu trnh cng nghip ha, hin i ha. ng thi, phi b tr, s dng tt ngun nhn lc c o to; phi pht huy y kh nng, s trng v nhit tnh lao ng sng to ca mi ngi h to ra nng sut, cht lng v hiu qu kinh t cao, ng gp xng ng vo s nghip cng nghip ha, hin i ha t nc.

3. Xy dng tim lc khoa hc, cng ngh theo yu cu ca cng nghip ha, hin i ha

Khoa hc v cng ngh c xc nh l ng lc ca cng nghip ha, hin i ha. Khoa hc v cng ngh c vai tr quyt nh li th cnh tranh v tc pht trin kinh t ni chung, cng nghip ha, hin i ha ni ring. Tim lc khoa hc v cng ngh suy cho cng l tim lc tr tu v sng to ca c dn tc.

Nc ta qu ln ch ngha x hi t mt nn kinh t km pht trin nn tim lc v khoa hc v cng ngh cn yu km. Mun tin hnh cng nghip ha, hin i ha thnh cng vi tc nhanh th phi xy dng mt tim lc khoa hc v cng ngh thch ng vi i hi ca nhim v. y l mt cng vic rt kh khn v lu di, nhng trc mt chng ta cn tp trung gii quyt cc vn sau:

- Vn dng sng to v pht trin ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh xy dng c s khoa hc cho vic hoch nh v trin khai ng li, ch trng cng nghip ha, hin i ha t hiu qu cao vi tc nhanh.

- y mnh cng tc nghin cu khoa hc nh gi chnh xc ti nguyn quc gia, nm bt cc cng ngh cao cng nhng thnh tu mi v khoa hc ca th gii; hng mnh vo vic nng cao nng sut lao ng, i mi sn phm, nng cao nng lc cnh tranh ca hng ha trn th trng.

- Xy dng tim lc nhm pht trin mt nn khoa hc tin tin, bao gm: y mnh cc hnh thc o to v s dng cn b khoa hc, chuyn gia; tng cng c s vt cht k thut cho cc ngnh khoa hc v cng ngh; xy dng v thc hin tt c ch, chnh sch to ng lc cho s pht trin khoa hc v cng ngh; y mnh hp tc quc t trong nghin cu khoa hc v cng ngh.

Nng cao nng lc v hiu qu hot ng khoa hc cng ngh bao gm pht trin khoa hc x hi; pht trin khoa hc t nhin v khoa hc cng ngh; i mi c ch qun l khoa hc v cng ngh; phn u n nm 2010, nng lc

136

khoa hc v cng ngh nc ta t trnh ca cc nc tin tin trong khu vc mt s lnh vc quan trng.

4. M rng quan h kinh t i ngoi

Ngy nay, cuc cch mng khoa hc v cng ngh cng vi xu hng ton cu ho kinh t ang to ra mi lin h v s ph thuc ln nhau gia cc nn kinh t ca cc nc. Do vic m rng quan h kinh t gia nc ta vi cc nc khc tr thnh mt tt yu kinh t, to ra kh nng v iu kin cc nc chm pht trin tranh th vn, k thut, cng ngh, kinh nghim t chc qun l... y nhanh cng nghip ha, hin i ha t nc. Quan h kinh t i ngoi cng m rng v c hiu qu bao nhiu, th s nghip cng nghip ha, hin i ha cng thun li v nhanh chng by nhiu.

Tuy nhin, mi ch l kh nng. kh nng tr thnh hin thc, chng ta phi c mt ng li kinh t i ngoi ng n va t hiu qu kinh t cao, kt hp c sc mnh dn tc vi sc mnh thi i; va gi vng c c lp, ch quyn dn tc, xy dng thnh cng ch ngha x hi nc ta.

5. Tng cng s lnh o ca ng v s qun l ca Nh nc

y l tin quyt nh thng li ca s nghip cng nghip ha, hin i ha nc ta. Cng cuc cng nghip ha, hin i ha t nc l nhim v trung tm trong sut thi k qu ln ch ngha x hi nc ta nn n l mt cuc u tranh gian kh, phc tp. D nhin, cng nghip ha, hin i ha l s nghip ca ton dn. Th nhng s nghip phi do mt ng Cng sn tin phong, dy dn kinh nghim, t i mi khng ngng lnh o v mt Nh nc ca dn, do dn v v dn, trong sch, vng mnh v c hiu lc qun l, th cng nghip ha, hin i ha t nc mi c th hon thnh tt p.

Cu hi n tp

1. Phn tch tnh tt yu v tc dng ca cng nghip ha, hin i ha.

2. Trnh by c im ca cuc cch mng khoa hc - cng ngh hin i v vn cng nghip ho, hin i ha Vit Nam v ca nn kinh t tri thc.

3. Phn tch mc tiu, quan im ni dung ca cng nghip ho, hin i ha nn kinh t quc dn trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam.

4. Phn tch nhng tin khch quan cng nghip ho, hin i ha nn kinh t quc dn trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam.

137

Chng X

Kinh t nng thn trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam

I- Kinh t nng thn v vai tr ca n trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam

1. Kinh t nng thn

Nng nghip theo ngha hp l ngnh sn xut ra ca ci vt cht m con ngi phi da vo quy lut sinh trng ca cy trng, vt nui to ra sn phm nh lng thc thc phm... tho mn cc nhu cu ca mnh. Nng nghip theo ngha rng cn bao gm c lm nghip, ng nghip.

Nh vy, nng nghip l ngnh sn xut ph thuc rt nhiu vo t nhin. Nng nghip cng l ngnh sn xut c nng sut lao ng rt thp, v y l ngnh sn xut ph thuc rt nhiu vo t nhin, l ngnh sn xut m vic ng dng tin b khoa hc - cng ngh gp rt nhiu kh khn. Ngoi ra sn xut nng nghip cc nc km pht trin thng gn lin vi nhng phng php canh tc, l thi, tp qun,... c t hng nghn nm.

nhng nc ngho, nng nghip thng chim t trng rt ln trong GDP v i b phn lao ng x hi lm vic trong nng nghip.

Nng thn l khi nim dng ch phn lnh th ca mt nc hay ca mt n v hnh chnh m sn xut nng nghip chim t trng ln, dn c ch yu lm nng nghip.

Kinh t nng thn l mt khu vc ca nn kinh t gn lin vi a bn nng thn. N l mt phc hp nhng nhn t cu thnh ca lc lng sn xut v quan h sn xut trong nng - lm - ng nghip, cng vi cc ngnh tiu - th cng nghip, cng nghip ch bin v phc v nng nghip, cc ngnh thng nghip v dch v... tt c c quan h hu c vi nhau trong kinh t vng v lnh th v trong ton b nn kinh t quc dn.

Kinh t nng thn c ni dung rt rng, bao gm cc ngnh, lnh vc v cc thnh phn kinh t c quan h v tc ng ln nhau.

a) C cu ngnh ngh kinh t nng thn

Nng nghip, lm nghip, ng nghip bo m nhu cu v lng thc, thc

138

phm cho x hi, nguyn liu cho cng nghip ch bin v sn xut ra cc sn phm hng ha cung cp cho th trng trong v ngoi nc.

Cng nghip gn vi nng, lm, ng nghip, trc ht l cng nghip ch bin, cng nghip phc v cho nng nghip v cc ngnh tiu th cng nghip khc sn xut cc hng ha khng c ngun nguyn liu t nng nghip phc v cho tiu dng trong nc v xut khu.

Cc loi hnh dch v thng nghip, tn dng, khoa hc v cng ngh, t vn... cng vi cc c s h tng nng thn (in, ng, trng, trm...).

l nhng b phn hp thnh ca kinh t nng thn v s pht trin ca chng l biu hin trnh pht trin ca kinh t nng thn.

b) C cu thnh phn kinh t nng thn

- Kinh t nh nc trong lnh vc nng nghip l thnh phn kinh t ng vai tr ch o trong kinh t nng thn. B phn tiu biu ca thnh phn kinh t ny l cc nng - lm trng quc doanh, cc trm, tri k thut nng nghip v cc c s h tng nng thn. Trong qu trnh pht trin, thnh phn kinh t ny c m rng ra ton b cc ngnh ngh c bn: nng nghip, cng nghip, thng nghip, tn dng, ngn hng, dch v kinh t v khoa hc... Trong , nhiu c s ca kinh t nh nc trong nn kinh t nng thn ch l mt b phn i din ca kinh t nh nc nh chi nhnh ngn hng, ca hng thng nghip, trm k thut... nhng li gn b hu c vi kinh t nng thn tng vng nh l b phn cu thnh bn trong ca n.

- Kinh t tp th s tr nn a dng hn, khng nhng trong nng nghip m c trong cng nghip, thng nghip, tn dng... Cc hnh thc kinh t ny s pht trin t thp n cao, hon chnh nht l cc hp tc x kiu mi, tin ln lin hip cc hp tc x kinh doanh nhiu ngnh ngh. Kinh t tp th l con ng tt yu nng dn v c dn nng thn i ln sn xut ln x hi ch ngha, v cng vi kinh t nh nc trong nng thn hp thnh nn tng ca nn kinh t nng thn theo nh hng x hi ch ngha.

- Kinh t h gia nh cha tham gia hp tc x thuc thnh phn kinh t c th hoc tiu ch: H gia nh v hp tc x c t chc theo chnh sch v Lut hp tc x l n v c bn trong kinh t nng nghip. Vi tnh cht l h gia nh x vin hp tc x, h gia nh cn l hnh thc trung gian chuyn tip t thnh phn kinh t c th sang kinh t tp th. Vi kinh t nng thn, thnh phn kinh t c th hoc tiu ch c m rng ra cc ngnh kinh t khc ngoi nng nghip: tiu ch kinh doanh cng nghip, thng nghip, dch v...

- Kinh t t bn t nhn v kinh t t bn nh nc tip tc tn ti v pht

139

trin trong nhiu ngnh ngh v dch v nng thn. Tuy nhin, s pht trin ca kinh t nng thn theo nh hng x hi ch ngha i hi phi tm ra nhng hnh thc kinh t thch hp tng bc a thnh phn kinh t t bn t nhn i vo con ng kinh t t bn nh nc tin ln ch ngha x hi.

c) V trnh cng ngh kinh t nng thn

y l s tng hp, kt hp c cn c khoa hc nhiu trnh v quy m nht nh: T cng ngh truyn thng ni chung cn lc hu cho n cng ngh na hin i v hin i; nhiu quy m, trong quy m nh v va l thch hp nht.

d) V c cu x hi - giai cp

Qu trnh pht trin kinh t nng thn l qu trnh pht trin phn cng lao ng x hi, chuyn i v a dng ho ngnh ngh sn xut v dch v nng thn. Qu trnh cng dn n s bin i c cu x hi - giai cp v lm thay i quan trng i sng vn ha x hi cc vng nng thn.

2. Vai tr ca kinh t nng thn trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam

a) S pht trin ca kinh t nng thn s gp phn to ra nhng tin quan trng khng th thiu bo m thng li cho tin trnh cng nghip ha, hin i ha t nc

Pht trin kinh t nng thn trc ht l pht trin kinh t nng nghip mt cch mnh m v n nh, to cho ton b nn kinh t quc dn, nht l cho cng nghip mt c s vng chc v nhiu phng din, trc ht l lng thc, thc phm, nguyn liu, vn v th trng. D cho nn kinh t nc ta sau ny pht trin n u v t l lao ng lm nng nghip gim xung do nng sut lao ng trong nng nghip tng ln th no th nng nghip bao gi cng vn ng mt vai tr quan trng v n to ra lng thc, thc phm tho mn nhu cu hng u ca con ngi l nhu cu n. Cc ngnh cng nghip nh nh ch bin lng thc, thc phm, cng nghip dt, giy, ng... phi da vo ngun nguyn liu ch yu t nng nghip. Vi vic pht trin ng b cc ngnh ngh, dch v nng thn, kinh t nng thn s to ra mt khi lng sn phm vi gi tr ngy cng tng v iu gp phn gii quyt vn vn cng nghip ha, hin i ha t nc. ng thi nng nghip, nng thn l th trng quan trng ca cc ngnh cng nghip v dch v.

b) S pht trin ca kinh t nng thn s gp phn thc hin c hiu qu qu trnh cng nghip ha, hin i ha ti ch

Pht trin kinh t nng thn s lm cho cc hot ng nng thn tr nn si ng hn. C cu kinh t, phn cng lao ng chuyn dch ng hng c hiu qu. Cng nghip gn b cht ch vi nng nghip ti ch. Vn th

140

ho s c gii quyt theo phng thc th ho ti ch. Vn vic lm cho ngi lao ng s c gia tng ngy cng nhiu trn a bn ti ch. Trn c s , tng thu nhp, ci thin tng bc i sng vt cht v tinh thn ca mi tng lp dn c; gim sc p ca s chnh lch kinh t v i sng gia thnh th v nng thn, gia vng pht trin v vng km pht trin.

c) S pht trin ca kinh t nng thn s gp phn to ln trong vic bo v v s dng tit kim, hiu qu ti nguyn thin nhin v bo v mi trng sinh thi

Nng thn nc ta bao gm nhng khu vc rng ln. y, cc ti nguyn ca t nc chim tuyt i b phn nh: t ai, khong sn, ng thc vt, rng bin, ngun nc... Pht trin kinh t nng thn cho php khai thc v s dng hp l cc ngun ti nguyn thin nhin, ng thi bo v chng trong qu trnh s dng.

d) S pht trin ca kinh t nng thn s to c s vt cht cho s pht trin vn ha nng thn

Nng thn nc ta vn l vng kinh t, vn ha lc hu, sn xut v sinh hot phn tn, nhiu h tc. Mt khc, nng thn l ni c truyn thng vn ha cng ng cn su m... Pht trin kinh t nng thn s to iu kin va gi gn, bo tn v pht huy truyn thng vn ha x hi tt p, bi tr vn ha lc hu c, va t chc tt i sng vn ha v tinh thn nng thn.

) S pht trin ca kinh t nng thn s gp phn quyt nh s thng li ca ch ngha x hi nng thn ni ring v t nc ni chung

Pht trin kinh t nng thn l c s n nh kinh t, chnh tr, x hi ca t nc.

Pht trin kinh t nng thn gn lin vi pht trin x hi, vn ha, chnh tr v kin trc thng tng theo nh hng x hi ch ngha. Mt nng thn c kinh t v vn ha pht trin, i sng m no, y v vt cht, yn vui v tinh thn s l mt nhn t quyt nh cng c vng chc trn a lng dn, tht cht mi lin minh cng - nng, bo m cho nhn dn ta c sc mnh, nh bi mi m mu v th on ca mi k th, di bt c hnh thc no. cng l c s thng li ca vic gi vng v bo v c lp dn tc, ch quyn li ch quc gia v xy dng thnh cng ch ngha x hi trn t nc ta.

II- Pht trin kinh t nng thn trong thi k qu ln ch ngha x hi nc ta

1. Cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn a) Khi nim cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn

141

Cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn l qu trnh xy dng c s vt cht, k thut v chuyn dch c cu kinh t nng nghip, nng thn theo hng sn xut hng ha ln, hin i; gn nng nghip vi cng nghip v dch v, cho php pht huy c hiu qu cao mi ngun lc v li th ca nn nng nghip nhit i, m rng giao lu trong nc v quc t, nhm nng cao nng sut lao ng x hi trong nng nghip, nng thn; xy dng quan h sn xut ph hp; xy dng nng thn mi giu c, cng bng, dn ch vn minh v x hi ch ngha.

b) Tnh tt yu khch quan ca cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn

Cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn nc ta l mt i hi bc thit v l ni dung trng yu ca cng nghip ha, hin i ha hin nay. Bi l:

- Nng nghip, nng thn, nng dn l vn c v tr chin lc v c vai tr, tc dng to ln trong s nghip i mi t nc ni chung v y mnh cng nghip ha, hin i ha t nc ni ring.

- y mnh pht trin nng nghip, nng thn, nng cao thu nhp v i sng nhn dn l gii php c bn chuyn nn kinh t nng nghip lc hu thnh nn kinh t c c cu cng - nng nghip - dch v tin tin, hin i.

- Thc trng kinh t nng nghip, nng thn v i sng nng dn nc ta ang cn nhiu mt yu km, kh khn, gy tr ngi rt ln cho cng nghip ha, hin i ha t nc, i hi phi c gii quyt, khc phc.

- Pht trin nng nghip, nng thn cn l gii php quan trng gii quyt cc vn kinh t - x hi nng thn, c bit l vn vic lm, nng nghip nng thn vng su, vng xa, vng a bn chin lc an ninh, quc phng, khai thc cc ngun lc; thc hin th ho nng thn v to iu kin cc th pht trin thun li trong qu trnh cng nghip ha, hin i ha t nc.

c) Quan im, mc tiu ca cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn

Nhng quan im v y nhanh cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn

- Cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn l mt trong nhng nhim v quan trng hng u ca cng nghip ho, hin i ho t nc. Pht trin cng nghip, dch v phi gn b cht ch, h tr c lc v phc v c hiu qu cho cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn.

- u tin pht trin lc lng sn xut, ch trng pht huy ngun lc con ngi, ng dng rng ri thnh tu khoa hc v cng ngh; thc y chuyn dch

142

c cu kinh t theo hng pht huy li th ca tng vng gn vi th trng sn xut hng ho quy m ln vi cht lng v hiu qu cao; bo v mi trng, phng chng, hn ch v gim nh thin tai, pht trin nng nghip, nng thn bn vng.

- Da vo ni lc l chnh, ng thi tranh th ti a cc ngun lc t bn ngoi, pht huy tim nng ca cc thnh phn kinh t, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o, cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc; pht trin mnh m h sn xut hng ho, cc loi hnh doanh nghip, nht l doanh nghip nh v va nng thn.

- Kt hp cht ch cc vn kinh t v x hi trong qu trnh cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn nhm gii quyt vic lm, xo i gim ngho, n nh x hi v pht trin kinh t, nng cao i sng vt cht v vn ho ca ngi dn nng thn, nht l ng bo cc dn tc thiu s, vng su, vng xa; gi gn truyn thng vn ho v thun phong m tc.

- Kt hp cht ch cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn vi xy dng tim lc v th trn quc phng ton dn, th trn an ninh nhn dn.

V mc tiu: Mc tiu tng qut v lu di ca cng nghip ho, hin i ho nng

nghip, nng thn l xy dng mt nn nng nghip sn xut hng ho ln, hiu qu v bn vng; c nng sut, cht lng v sc cnh tranh cao trn c s ng dng cc thnh tu khoa hc, cng ngh tin tin, p ng nhu cu trong nc v xut khu; xy dng nng thn ngy cng giu p, dn ch, cng bng, vn minh, c c cu kinh t hp l, quan h sn xut ph hp, kt cu h tng kinh t - x hi pht trin ngy cng hin i.

T nay n nm 2010 tp trung mi ngun lc thc hin mt bc c bn mc tiu tng qut v lu di .

Ni dung tng qut: - Cng nghip ho, hin i ho nng nghip

+ Chuyn dch c cu kinh t nng nghip theo hng sn xut hng ho ln, gn vi cng nghip ch bin v th trng.

+ Thc hin c kh ho, in kh ho, thu li ho trong nng nghip.

+ ng dng cc thnh tu khoa hc, cng ngh, trc ht l cng ngh sinh hc, a thit b, k thut v cng ngh hin i vo cc khu sn xut nng nghip nhm nng cao nng sut, cht lng, hiu qu, sc cnh tranh ca nng sn hng ho trn th trng.

- Cng nghip ho, hin i ho nng thn:

143

+ Chuyn dch c cu kinh t nng thn theo hng tng nhanh t trng gi tr sn phm v lao ng cc ngnh cng nghip v dch v; gim dn t trng sn phm v lao ng nng nghip.

+ Xy dng kt cu h tng kinh t - x hi, quy hoch pht trin nng thn, bo v mi trng sinh thi.

+ T chc li sn xut v xy dng quan h sn xut ph hp.

+ Xy dng nng thn dn ch, cng bng, vn minh, khng ngng nng cao i sng vt cht v vn ho tinh thn ca nhn dn nng thn.

Nhng ni dung c th ca cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn trong giai on hin nay:

i hi i biu ton quc ln th X ca ng xc nh nhng ni dung ch yu ca cng nghip ho, hin i ho nng nghip, nng thn trong giai on 2006-2010. l:

- Thc y nhanh qu trnh chuyn dch c cu nng nghip v kinh t nng thn, chuyn mnh sang sn xut cc loi sn phm c th trng v hiu qu kinh t cao; y mnh thm canh cc loi cy trng; quy hoch din tch sn xut lng thc n nh, bo m vng chc an ninh lng thc, pht trin mnh chn nui theo hng quy m ln, an ton dch bnh v bn vng v mi trng. Xy dng cc vng sn xut nng sn hng ho tp trung gn vi vic chuyn giao cng ngh sn xut ch bin v bo qun. Pht trin ngnh thu sn theo hng sn xut hng ho ln i i vi bo v mi trng sinh thi. Thc hin c hiu qu cc chng trnh bo v v pht trin rng.

- y mnh pht trin cng nghip v dch v nng thn, nht l nhng ngnh ngh s dng nhiu lao ng. Pht trin mnh cng ngh bo qun, ch bin, gim tn tht sau thu hoch, ng thi nng cao gi tr tng thm cho cc loi nng, lm, thu sn, nht l sn phm xut khu ch lc.

- y mnh nghin cu v chuyn giao khoa hc cng ngh nht l ging v k thut sn xut.

- Tng cng u t ngn sch Nh nc v a dng ho cc ngun vn pht trin mnh kt cu h tng nng thn; thc y c gii ho, hin i ho nng thn.

- Ch trng o to ngh, gii quyt vic lm cho nng dn v lao ng nng thn. To iu kin cho lao ng nng thn c vic lm c trong cng nghip, tiu th cng nghip v dch v, ti ch v ngoi nng thn, k c nc ngoi.

- Thc hin chng trnh xy dng nng thn mi nhm xy dng cc lng, x, p, bn c cuc sng m no, dn ch, vn minh, sch p, gn vi vic hnh thnh cc khu dn c th ho.

144

2. Pht trin kinh t hng ha nng thn vi c cu kinh t nhiu thnh phn

Trong kinh t nng thn c s hin din ca nhiu thnh phn kinh t. c nn kinh t th trng, vi tnh cch l cng c xy dng ch ngha x hi nng thn, cc thnh phn kinh t phi vn ng theo hng chung: Kinh t nh nc gi vai tr ch o v cng vi kinh t tp th dn dn tr thnh nn tng trong kinh t nng thn; kinh t c th, tiu ch, kinh t t bn t nhn, kinh t t bn nh nc v.v. cng pht trin tr thnh ni lc xy dng nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha.

- V kinh t nh nc trong kinh t nng thn:

Trong c ch c, b phn kinh t ny hot ng mang nng tnh bao cp, km hiu qu, khng tng xng vi u t ca Nh nc. Trong qu trnh chuyn sang c ch th trng, mt s doanh nghip nng nghip nh nc pht trin kh, dn dn chuyn sang sn xut v kinh doanh tng hp, m rng phm vi hot ng ra ton a bn v mi ngnh ngh. Tuy nhin, nhn ton cc vai tr ca kinh t nh nc nng thn vn cn m nht, tc ng cha mnh i vi nn kinh t nng nghip v nng thn.

Trong nhng nm trc mt, kinh t nh nc nng thn pht trin c hiu qu hn, m bo mnh gi c vai tr ch o cn thc hin tt nhng gii php ch yu sau:

+ y nhanh vic sp xp v i mi qun l, tng cng tnh c lp t ch ca cc n v kinh t nh nc trong nng nghip, nng thn, gim dn v i n xo b bao cp t ngn sch u t. Mi hot ng kinh t ca cc n v phi theo ng php lut hin hnh.

+ Quan tm thch ng li ch kinh t ca ngi lao ng trn c s h c lm ch thc s quyn s hu, quyn s dng t liu sn xut trong phm vi hp php ca mnh. Gii quyt tt quan h rung t theo lut nh, giao quyn s dng rung t cho ngi lao ng v tha nhn quyn s hu cc t liu sn xut khc.

+ Xc nh quyn t ch sn xut kinh doanh ca ngi lao ng v cc doanh nghip ch yu lm dch v u vo, u ra gip cho cc h gia nh t ch sn xut kinh doanh. Gii quyt ng n mi quan h gia doanh nghip v h gia nh trn c s m bo tho ng li ch kinh t ca mi bn, to iu kin cho nhau tn ti v pht trin.

- V kinh t tp th trong kinh t nng thn:

Kinh t tp th m nng ct l cc hp tc x l nhng t chc kinh t hp tc ca nhng ngi lao ng lin kt t nguyn gp vn, gp sc sn xut kinh doanh nng, lm, ng nghip v cc ngnh ngh dch v khc c s

145

hng dn, h tr ca Nh nc.

Kinh t tp th v phong tro hp tc ho nc ta pht trin t nhng nm 1960 v t c nhng thnh tu nht nh; gp phn ng k trong s pht trin nng nghip v kinh t nng thn. Tuy nhin, cc hp tc x theo kiu c bc l mt s yu km: cha khuyn khch pht trin sn xut v khai thc cc tim nng sn c trong nng nghip, nng thn; cha chuyn mnh nng nghip t cp, t tc sang sn xut hng ha; cha i mi kp thi vic t chc qun l v phn phi sn phm... nn nng nghip v kinh t nng thn pht trin cn chm, khng n nh, hiu qu thp.

Hp tc x nng nghip theo m hnh c khng cn thch hp na do cn thc y s ra i hp tc x kiu mi, t chc theo nguyn tc t nguyn, bnh ng, cng c li, qun l dn ch, pht trin t thp n cao vi nhng hnh thc t chc v phn phi phong ph v a dng.

Chuyn sang c ch v phng thc hot ng mi, nhn chung cc hp tc x u chuyn thnh t chc dch v cho kinh t h gia nh nng dn hoc t chc hot ng sn xut kinh doanh c hiu qu.

- V kinh t c th, tiu ch trong kinh t nng thn:

Kinh t c th, tiu ch nng thn l kinh t h gia nh khng tham gia hp tc x m hot ng sn xut kinh doanh da vo hoc ch yu da vo vn v sc lao ng ca bn thn. Thnh phn kinh t ny ang p ng nhng yu cu pht trin lc lng sn xut, khai thc c hiu qu cc tim nng t ai, vn v sc lao ng cng nh tay ngh trong kinh t nng thn. Xu hng pht trin chung ca kinh t c th, tiu ch trong nng nghip, nng thn nh hng x hi ch ngha l tt yu chuyn ln hp tc x kiu mi vi nhiu hnh thc, mc khc nhau. ng v Nh nc to iu kin khuyn khch pht trin hnh thc trang tri gia nh cng nh cc loi hnh sn xut khc ca kinh t h gia nh. c bit khuyn khch cc h nng dn, cc trang tri gia nh v cc thnh phn kinh t khc lin kt vi nhau, hnh thnh cc t chc, cc hnh thc kinh t hp tc m rng quy m sn xut, kinh doanh, thu ht v h tr cc h gia nh cn kh khn.

- V kinh t t bn t nhn v kinh t t bn nh nc trong kinh t nng thn:

Cho n nay, nhng hnh thc kinh t ny mi ch bt u pht trin nng thn. Tuy nhin, i i vi qu trnh pht trin kinh t nng thn, cc hnh thc kinh t ny s c kh nng pht trin mnh theo nh hng x hi ch ngha. Trong thi gian ti cn khuyn khch v nh hng pht trin cc loi hnh kinh t ny; to iu kin cho t nhn trong nc v cc nh u t nc ngoi u t kinh doanh trong nng nghip, nht l u t vo cng nghip phc v nng nghip v xy dng c s h tng; ng thi khuyn khch t bn t nhn, cc

146

ch trang tri, h gia nh lin kt vi doanh nghip nh nc xy dng cc c s ch bin, tm th trng tiu th nng sn hng ha... v l nc thang tin b trn con ng pht trin kinh t hng ha nng thn v x hi ha kinh t nng thn.

3. Ngn chn s xung t li ch trong ni b nng thn, gia nng thn v thnh th

Trong qu trnh cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn, s phn cng lao ng x hi mi tt yu s din ra. Khi chuyn sang nn kinh t nng nghip, nng thn hng ha th c cu x hi - giai cp nng thn cng bin i. C cu x hi - giai cp thun nng trc y b ph v. C cu x hi - giai cp mi xut hin, bao gm nhng tng lp x hi khc nhau: ngi lao ng c th, ngi lao ng trong cc t chc hp tc x, ngi lao ng trong cc doanh nghip nh nc, trong cc c s sn xut kinh doanh t nhn, ch doanh nghip t nhn... Bn cnh nhng tng lp x hi m ngun thu nhp da vo hoc ch yu da vo lao ng ca bn thn, s xut hin nhng tng lp x hi m thu nhp da vo s chim hu lao ng thng d. Do vy, s phn ha giu - ngho, s phn ha v li ch kinh t cng vi kh nng xung t v li ch kinh t l iu kh trnh khi.

pht trin kinh t nng thn theo nh hng x hi ch ngha i hi phi hn ch v ngn chn, tho g kp thi nhng xung t khng tr thnh mu thun i khng v li ch trong nng thn, gia nng thn v thnh th. t yu cu ny, mt mt, chng ta phi tha nhn s chnh lch v li ch l mt tt yu kinh t, khuyn khch mi ngi lm giu hp php, ngi giu cng giu thm, tin ti mi ngi cng giu c; mt khc, khng s chnh lch y dn ti s i khng v li ch, bng cch thc hin cc chnh sch kinh t, cc chnh sch x hi v lut php, c bit l chnh sch phn phi sao cho mi ngi u c hng nhng thnh tu ca s pht trin.

Cu hi n tp

1. Kinh t nng thn l g? Vai tr ca kinh t nng thn trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam nh th no?

2. Trnh by cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn trong thi k qu ln ch ngha x hi Vit Nam?

3. Phn tch ni dung pht trin kinh t hng ho nng thn vi c cu kinh t nhiu thnh phn.

147

Chng XI

Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam

I- S cn thit khch quan pht trin nn kinh t th trng Vit Nam

1. S tn ti khch quan v li ch ca vic pht trin kinh t hng ha, kinh t th trng

Kinh t th trng l m hnh kinh t m cc quan h kinh t u c thc hin trn th trng, thng qua qu trnh trao i mua bn. Quan h hng ha - tin t pht trin n mt trnh nht nh s t n kinh t th trng. Kinh t th trng l giai on pht trin ca kinh t hng ha da trn c s pht trin ca lc lng sn xut. Trong nhng iu kin kinh t - x hi khc nhau, s pht trin ca kinh t hng ha, tt nhin, chu s tc ng ca nhng quan h x hi nht nh hnh thnh nn cc ch kinh t - x hi khc nhau. V vy, khng th ni kinh t hng ha l sn phm ca mt ch kinh t - x hi no m phi hiu rng n l mt sn phm ca qu trnh pht trin ca lc lng sn xut x hi loi ngi, n xut hin v tn ti trong nhiu phng thc sn xut x hi v n trnh cao hn l kinh t th trng.

Vit Nam, trong thi k qu ln ch ngha x hi, nhng iu kin chung kinh t hng ha xut hin vn cn tn ti. Do , s tn ti kinh t hng ha nc ta l mt tt yu khch quan. Nhng iu kin chung kinh t hng ha xut hin v tn ti l:

- Phn cng lao ng x hi l c s tt yu ca nn sn xut hng ha vn tn ti v ngy cng pht trin c v chiu rng ln chiu su nc ta hin nay. S pht trin ca phn cng lao ng x hi th hin ch cc ngnh ngh nc ta ngy cng a dng, phong ph, chuyn mn ha su. iu , gp phn ph v tnh cht t cung t cp ca nn kinh t t nhin trc y v thc y kinh t hng ha pht trin mnh m hn.

Hn na, phn cng lao ng x hi l c s nng cao nng sut lao ng x hi, ngha l lm cho nn kinh t ngy cng c nhiu sn phm em ra trao i, mua bn. Do , lm cho trao i, mua bn hng ha trn th trng cng pht trin hn.

148

- S tn ti v pht trin ca nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t khc nhau to nn s tch bit kinh t gia cc ch th kinh t c lp cng l iu kin tt yu cho s tn ti v pht trin kinh t hng ha, kinh t th trng nc ta. Tht vy, mt khi cn tn ti nhiu dng s hu khc nhau v t liu sn xut v v sn phm lao ng s to nn s c lp v kinh t ca nhng ngnh ch s hu khc nhau . Do , cc ch th kinh t trong nn kinh t khi cn sn phm ca nhau tt yu phi thng qua con ng tho thun, trao i, mua bn.

i hi ln th IX ca ng khng nh m hnh nn kinh t nc ta trong thi k qu l nn kinh t hng ha nhiu thnh phn vn ng theo c ch th trng, c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha (gi tt l kinh t th trng nh hng x hi ch ngha). S la chn l xut pht t nhng li ch ca vic pht trin kinh t - x hi em li cho nc ta. Pht trin nn kinh t th trng nc ta c li l:

- Nc ta trong thi k qu mun pht trin mnh m lc lng sn xut th phi x hi ha, chuyn mn ha lao ng. Qu trnh y ch c th din ra mt cch thun li trong mt nn kinh t hng ha, kinh t th trng. Sn xut cng x hi ha, chuyn mn ha th cng i hi pht trin s hip tc v trao i hot ng kinh t trong x hi, cng phi thng qua s trao i hng ha gia cc n v sn xut m bo nhng nhu cu cn thit ca cc loi hot ng sn xut khc nhau.

- Ch c pht trin kinh t th trng mi lm cho nn kinh t nc ta pht trin nng ng. Trong c ch kinh t c, v coi thng quy lut gi tr, cnh tranh, cung cu nn cc c s kinh t cng thiu sc sng v ng lc pht trin sn xut. S dng kinh t th trng l s dng quy lut gi tr, cnh tranh, cung cu, buc mi ngi sn xut t chu trch nhim v hng ha do mnh lm ra. Chnh v th m nn kinh t tr nn sng ng. Mi ngi sn xut u chu sc p buc phi quan tm ti s tiu th trn th trng, sao cho sn phm ca mnh c x hi tha nhn v cng t h mi c c thu nhp.

- Pht trin nn kinh t th trng l ph hp vi s pht trin ca lc lng sn xut x hi, cng c ngha l sn phm x hi ngy cng phong ph, p ng nhu cu a dng ca mi ngi. nng thn nc ta, s pht trin kinh t th trng v vic tng t l hng ha nng sn lm cho hng ha bn ra ca nng dn nhiu ln, thu nhp tng ln, ng thi cc ngnh ngh nng thn cng ngy mt pht trin, to ra cho nng dn nhiu vic lm. cng l iu din ra thnh ph, i vi nhng ngi lao ng thnh th.

- Pht trin kinh t th trng i hi phi o to ngy cng nhiu cn b qun l v lao ng c trnh cao. Mun thu c li nhun, h cn phi vn

149

dng nhiu bin php qun l kinh t, thc y tin b k thut, h gi thnh sn phm, lm cho sn xut ph hp vi nhu cu ca th trng, nng cao hn na hiu qu kinh t. Qua cuc cnh tranh trn th trng, nhng nhn ti qun l kinh t v lao ng thnh tho xut hin ngy cng nhiu v l mt du hiu quan trng ca tin b kinh t.

Nh vy, pht trin kinh t th trng i vi nc ta l mt tt yu kinh t, mt nhim v kinh t cp bch chuyn nn kinh t lc hu thnh nn kinh t hin i, hi nhp vo s phn cng lao ng quc t. l con ng ng n pht trin lc lng sn xut, khai thc c hiu qu mi tim nng ca t nc thc hin nhim v cng nghip ha, hin i ha t nc. Kinh t hng ha, kinh t th trng khng i lp vi cc nhim v kinh t - x hi ca thi k qu ln ch ngha x hi m tri li thc y cc nhim v pht trin mnh m hn.

Thc tin nhng nm i mi ch ra rng, vic chuyn sang m hnh kinh t th trng ca ng ta l hon ton ng n. Nh m hnh kinh t , chng ta bc u khai thc c tim nng trong nc i i vi thu ht vn v k thut nc ngoi, gii phng c nng lc sn xut trong x hi, pht trin lc lng sn xut, gp phn quyt nh bo m nhp tng trng GDP bnh qun hng nm cao. H thng kt cu h tng k thut v x hi c tng cng. i sng ca nhn dn c ci thin, nng cao tch lu x hi, to tin cho s pht trin trong tng lai.

2. c im kinh t th trng trong thi k qu Vit Nam a) Nn kinh t th trng ang hnh thnh v pht trin

Th nht, trong thi gian qua, kt cu h tng c u t vi mc ngy cng tng. Tuy nhin, kt cu h tng vt cht v x hi nc ta cn trnh thp, cha p ng yu cu pht trin. Trnh cng ngh lc hu, my mc c k, quy m sn xut nh b, nng sut, cht lng, hiu qu sn xut cn thp.

Th hai, c cu kinh t ang tip tc chuyn dch theo hng cng nghip ho, hin i ho, tuy nhin, c cu kinh t chuyn dch chm, cn mt cn i v km hiu qu. C cu kinh t nc ta cn mang nng c trng ca mt c cu kinh t nng nghip. Ngnh ngh cha pht trin; s phn cng hip tc, chuyn mn ha sn xut cha rng, cha su, giao lu hng ha cn nhiu hn ch.

Th ba, cha c th trng theo ng ngha ca n. Trong nhng nm qua th trng ca nc ta ang trong qu trnh hnh thnh v pht trin nn n cn trnh thp. Dung lng th trng nh hp, c cu v cc yu t kinh t th trng hnh thnh cha y . Cha c th trng sc lao ng theo ng ngha, th trng ti chnh, th trng bt ng sn, th trng khoa hc v cng ngh

150

cn s khai, pht trin chm.

Th t, cng cuc i mi nc ta trong 20 nm qua t c nhng thnh tu to ln v c ngha lch s, t nc ra khi khng hong kinh t - x hi, c s thay i c bn v ton din. Mt trong nhng thnh tu quan trng nht l kinh t tng trng kh nhanh, GDP bnh qun u ngi lin tc tng. Song, thc t cho thy thu nhp quc dn v thu nhp bnh qun u ngi cn thp, do sc mua hng ha cn thp, t sut hng ha cha cao.

Th nm, cn chu nh hng ln ca m hnh kinh t ch huy vi c ch tp trung quan liu, bao cp.

b) Nn kinh t th trng vi nhiu thnh phn kinh t, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o

Cc thnh phn kinh t tin hnh sn xut hng ha tuy c bn cht kinh t khc nhau, nhng chng u l nhng b phn ca mt c cu kinh t quc dn thng nht vi cc quan h cung - cu, tin t, gi c chung... Bi vy, chng va hp tc, va cnh tranh vi nhau. Mi n v kinh t l mt ch th c lp, t ch v tt c u bnh ng trc php lut.

Tuy nhin, mi thnh phn kinh t chu s tc ng ca cc quy lut kinh t ring nn bn cnh tnh thng nht ca cc thnh phn kinh t, chng cn c s khc nhau v mu thun khin cho nn kinh t th trng nc ta c kh nng pht trin theo nhng phng hng khc nhau. Chng hn, cc thnh phn kinh t t nhn (c th, tiu ch, t bn t nhn) tuy c vai tr quan trng trong pht trin sn xut, gii quyt vic lm, p ng nhu cu v vn, hng ha v dch v cho x hi, nhng v da trn s hu t nhn v t liu sn xut, cc thnh phn kinh t ny khng trnh khi tnh t pht, chy theo li nhun n thun, ny sinh nhng hin tng tiu cc lm tn hi n li ch chung ca x hi.

V vy, cng vi s khuyn khch lm giu chnh ng ca cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t, Nh nc ta phi s dng nhiu bin php ngn chn v hn ch nhng khuynh hng t pht, nhng hin tng tiu cc, hng s pht trin ca cc thnh phn kinh t theo nh hng x hi ch ngha. Nhng, vn c ngha quyt nh nht l Nh nc phi quan tm to iu kin cng c, pht huy hiu qu, ra sc xy dng khu vc kinh t nh nc mnh lm tt vai tr ch o, trnh nguy c chch hng x hi ch ngha.

c) Nn kinh t th trng pht trin theo c cu kinh t "m"

C cu kinh t "m" bt ngun t s phn b khng u v ti nguyn thin nhin v s pht trin khng u v kinh t, k thut gia cc nc, p ng yu cu quy lut phn cng v hp tc lao ng quc t. V vy, trong thi i ngy nay, mi quc gia mun pht trin ton din cn phi tch cc m rng quan h kinh t quc t.

151

C cu kinh t "m" thch ng vi chin lc th trng "hng ngoi", lm cho th trng trong nc thng thong v gn lin vi th trng th gii. Thng qua pht trin c cu kinh t "m", cng cc hot ng kinh t i ngoi s gip nc ta tip thu c k thut cng ngh, vn v kinh nghim sn xut kinh doanh ca cc nc tin tin khc phc nguy c tt hu xa hn v kinh t, k thut so vi cc nc pht trin.

d) Nn kinh t th trng pht trin theo nh hng x hi ch ngha vi s qun l v m ca nh nc

y l c im c bn nht ca kinh t th trng nc ta, lm cho nn kinh t th trng nc ta khc vi nn sn xut hng ha gin n trc y, cng nh khc vi nn kinh t th trng cc nc t bn ch ngha. c im ny cng chnh l m hnh kinh t khi qut trong thi k qu ln ch ngha x hi nc ta. M hnh kinh t c nhng c trng ring, lm cho n khc vi kinh t th trng cc nc t bn ch ngha.

3. c trng ch yu ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta

- Mc ch ca nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l pht trin lc lng sn xut hin i gn lin vi xy dng quan h sn xut mi ph hp trn c ba mt: s hu, qun l v phn phi nhm thc hin dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.

- V s hu s pht trin theo hng cn tn ti cc hnh thc s hu khc nhau, nhiu thnh phn kinh t khc nhau trong kinh t nh nc gi vai tr ch o. Tiu chun cn bn nh gi hiu qu xy dng quan h sn xut theo nh hng x hi ch ngha l thc y pht trin lc lng sn xut, ci thin i sng nhn dn v thc hin cng bng x hi nn phi tng bc xc lp v pht trin ch s hu cng cng v t liu sn xut ch yu mt cch vng chc, trnh nng vi xy dng t m khng tnh n hiu qu nh trc y.

- V qun l, trong kinh t th trng nh hng x hi ch ngha phi c s qun l ca Nh nc x hi ch ngha. Nh nc x hi ch ngha qun l nn kinh t bng php lut, chin lc, k hoch, chnh sch ng thi s dng c ch th trng, cc hnh thc kinh t v phng php qun l kinh t th trng kch thch sn xut, gii phng sc sn xut, pht huy tnh tch cc v hn ch nhng mt tiu cc, khuyt tt ca c ch th trng, bo v li ch ca nhn dn lao ng ca ton th nhn dn.

- V phn phi, kinh t th trng nh hng x hi ch ngha thc hin a dng ho cc hnh thc phn phi. "Thc hin ch phn phi ch yu theo kt qu lao ng, hiu qu kinh t, ng thi theo mc ng gp vn cng cc ngun

152

lc khc v thng qua phc li x hi"1. C ch phn phi ny va to ng lc kch thch cc ch th kinh t nng cao hiu qu hot ng sn xut kinh doanh, ng thi hn ch nhng bt cng trong x hi. Thc hin tng trng kinh t gn lin vi tin b, cng bng x hi ngay trong tng bc v tng chnh sch pht trin.

- Tnh nh hng x hi ch ngha ca nn kinh t th trng nc ta cn th hin ch tng trng kinh t phi i i vi pht trin vn ha, gio dc, xy dng nn vn ha Vit Nam tin tin, m bn sc dn tc, lm cho ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh gi vai tr ch o trong i sng tinh thn ca nhn dn, nng cao dn tr, gio dc v o to con ngi, xy dng v pht trin ngun nhn lc ca t nc.

Ch trng xy dng v pht trin nn kinh t th trng, nh hng x hi ch ngha th hin trnh t duy, v vn dng ca ng ta v quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut. y l m hnh kinh t tng qut ca nc ta trong thi k qu ln ch ngha x hi.

4. Nhng gii php ch yu pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam

a) Thc hin nht qun chnh sch kinh t nhiu thnh phn

Tha nhn trn thc t s tn ti ca nhiu thnh phn kinh t trong thi k qu l mt trong nhng iu kin c bn thc y kinh t hng ha pht trin, nh m s dng c hiu qu sc mnh tng hp ca mi thnh phn kinh t.

Cng vi vic i mi, cng c kinh t nh nc v kinh t tp th, vic tha nhn v khuyn khch cc thnh phn kinh t c th, t nhn pht trin l nhn thc quan trng v xy dng ch ngha x hi trong thi k qu . Tt c cc thnh phn kinh t u bnh ng trc php lut, tuy v tr, quy m, t trng, trnh c khc nhau nhng tt c u l ni lc ca nn kinh t pht trin theo nh hng x hi ch ngha.

b) M rng phn cng lao ng x hi, to lp ng b cc yu t th trng

Phn cng lao ng x hi l c s ca vic trao i sn phm. y mnh pht trin kinh t hng ha, cn phi m rng phn cng lao ng x hi, phn b li lao ng v dn c trong phm vi c nc cng nh tng a phng, tng vng theo hng chuyn mn ha, hp tc ho nhm khai thc mi ngun

1. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb. Chnh tr quc gia,

H Ni, 2006, tr. 77-78.

153

lc, pht trin nhiu ngnh ngh, s dng c hiu qu c s vt cht - k thut hin c v to vic lm cho ngi lao ng. Cng vi m rng phn cng lao ng x hi trong nc, phi tip tc m rng quan h kinh t vi nc ngoi nhm gn phn cng lao ng trong nc vi phn cng lao ng quc t, gn th trng trong nc vi th trng th gii. Nh m th trng trong nc tng bc c m rng, tim nng v lao ng, ti nguyn, c s vt cht hin c c khai thc c hiu qu.

Cn pht trin ng b v qun l c hiu qu s vn hnh cc loi th trng c bn theo c ch cnh tranh lnh mnh: Pht trin th trng hng ho v dch v; pht trin vng chc th trng ti chnh bao gm th trng vn v th trng tin t theo hng ng b, c c cu hon chnh; pht trin th trng bt ng sn bao gm th trng quyn s dng t v bt ng sn gn lin vi t; pht trin th trng sc lao ng trong mi khu vc kinh t; pht trin th trng khoa hc v cng ngh... iu ny s bo m cho vic phn b v s dng cc yu t u vo, u ra ca qu trnh sn xut ph hp vi nhu cu ca s pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha.

c) y mnh cng tc nghin cu, ng dng khoa hc v cng ngh, y mnh cng nghip ha, hin i ha

Trong kinh t th trng, cc doanh nghip ch c th ng vng trong cnh tranh nu thng xuyn i mi cng ngh h chi ph, nng cao cht lng sn phm. Mun vy, phi y mnh cng tc nghin cu v ng dng cc thnh tu mi ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh vo qu trnh sn xut v lu thng hng ha. So vi th gii, trnh cng ngh sn xut ca Vit Nam cn thp km, khng ng b, do , kh nng cnh tranh ca hng ha nc ta so vi hng ha nc ngoi trn c th trng ni a v th gii cn km. Bi vy, pht trin kinh t hng ha, chng ta phi y mnh cng nghip ha, hin i ha.

H thng kt cu h tng c s v dch v hin i, ng b cng ng vai tr quan trng cho s pht trin kinh t x hi. H thng nc ta qu lc hu, khng ng b, mt cn i nghim trng nn cn tr nhiu n quyt tm ca cc nh u t c trong nc ln nc ngoi, cn tr pht trin kinh t hng ha mi min t nc. V th, cn gp rt xy dng v cng c cc yu t ca h thng kt cu . Trc mt, Nh nc cn tp trung u tin xy dng, nng cp mt s yu t thit yu nht nh ng s, cu cng, bn cng, sn bay, in, nc, h thng thng tin lin lc, ngn hng, dch v bo him...

d) Gi vng n nh chnh tr, hon thin h thng lut php, i mi cc chnh sch ti chnh, tin t, gi c

S n nh chnh tr bao gi cng l nhn t quan trng pht trin. N l

154

iu kin cc nh sn xut kinh doanh trong nc v nc ngoi yn tm u t. Gi vng n nh chnh tr nc ta hin nay l gi vng vai tr lnh o ca ng Cng sn Vit Nam, nng cao vai tr hiu lc qun l ca Nh nc, pht huy y vai tr lm ch ca nhn dn.

H thng php lut ng b l cng c rt quan trng qun l nn kinh t hng ha nhiu thnh phn. N to nn hnh lang php l cho tt c mi hot ng sn xut, kinh doanh ca cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t. Vi h thng php lut ng b v php ch nghim ngt, cc doanh nghip ch c th lm giu trn c s tun th lut php.

i mi chnh sch ti chnh, tin t, gi c nhm mc tiu thc y sn xut pht trin; huy ng v s dng c hiu qu cc ngun lc, bo m qun l thng nht nn ti chnh quc gia, gim bi chi ngn sch, gp phn khng ch v kim sot lm pht; x l ng n mi quan h gia tch lu v tiu dng.

e) Xy dng v hon thin h thng iu tit kinh t v m, o to i ng cn b qun l kinh t v cc nh kinh doanh gii

H thng iu tit kinh t v m phi c kin ton ph hp vi nhu cu kinh t th trng, bao gm: iu tit bng chin lc v k hoch kinh t, php lut, chnh sch v cc n by kinh t, hnh chnh, gio dc, khuyn khch, h tr v c bng rn e, trng pht, ngn nga, iu tit thng qua b my nh nc...

Mi c ch qun l kinh t c i ng cn b qun l, kinh t ( tm v m v vi m) tng ng. Chuyn sang pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha i hi chng ta phi y mnh s nghip o to v o to li i ng cn b qun l kinh t, cn b kinh doanh cho ph hp vi mc tiu pht trin kinh t trong thi k mi. i ng phi c nng lc chuyn mn gii, thch ng mau l vi c ch th trng, dm chu trch nhim, chp nhn ri ro v trung thnh vi con ng x hi ch ngha m nhn dn ta chn. Song song vi o to v o to li, cn phi c phng hng s dng, bi dng, i ng ng n vi i ng , nhm kch thch hn na vic khng ngng nng cao trnh nghip v, bn lnh qun l, ti nng kinh doanh ca h. C cu ca i ng cn b cn phi c ch bo m c phm vi v m ln vi m, c cn b qun l ln cn b kinh doanh.

h) Thc hin chnh sch i ngoi c li cho pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha

Thc hin c hiu qu kinh t i ngoi, chng ta phi a dng ho hnh thc, a phng ho i tc; phi qun trit nguyn tc i bn cng c li, khng can thip vo ni b ca nhau v khng phn bit ch chnh tr - x hi; ci cch c ch qun l xut nhp khu, thu ht mnh vn v u t nc ngoi,

155

thu ht k thut, nhn ti v kinh nghim qun l ca cc nc pht trin.

Nhng gii php ni trn tc ng qua li vi nhau, s to nn sc mnh thc y nn kinh t hng ha nc ta pht trin theo nh hng x hi ch ngha.

II- Vai tr ca nh nc v cc cng c qun l v m i vi kinh t th trng nh hng x hi ch ngha

1. Vai tr ca Nh nc trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam

a) Nh nc x hi ch ngha c vai tr kinh t c bit

Bt c nh nc no cng c vai tr kinh t nht nh i vi x hi m n qun l. Tu thuc vo bn cht ca nh nc v trnh pht trin kinh t ca tng ch x hi m vai tr kinh t ca nh nc c nhng biu hin thch hp.

Cc nh nc trc ch ngha t bn c quyn nh nc, vai tr kinh t ch yu th hin vic iu tit bng thu v lut php. y, theo cch ni ca Ph.ngghen, nh nc bn trn, bn ngoi qu trnh sn xut x hi.

n ch ngha t bn c quyn nh nc, vi s xut hin khu vc s hu nh nc, lm cho nh nc t sn bt u c vai tr kinh t mi. Ngoi vic iu tit nn sn xut x hi thng qua thu v lut php, nh nc t sn cn c vai tr t chc qun l cc x nghip thuc khu vc kinh t ca nh nc.

Ch n nh nc x hi ch ngha - nh nc ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn, mi c vai tr kinh t c bit. Vai tr kinh t l t chc, qun l ton b nn kinh t quc dn c tm kinh t v m v vi m, trong qun l kinh t v m l ch yu.

S d nh nc x hi ch ngha c vai tr kinh t c bit, mi m so vi cc nh nc trong lch s l bi v:

- Nh nc x hi ch ngha l ngi i din cho nhn dn v ton x hi, c nhim v t chc, qun l t nc v mi mt hnh chnh, kinh t, x hi.

- Nh nc x hi ch ngha l ngi i din cho s hu ton dn v t liu sn xut, c nhim v qun l cc x nghip thuc khu vc kinh t nh nc.

- Nn kinh t hng ho vn hnh theo c ch th trng, bn cnh nhng mt tch cc l ch yu, cn c nhng hn ch, khuyt tt nh: khng hong, tht nghip, lm pht, cnh tranh khng lnh mnh, phn ho giu ngho... cn c s qun l ca nh nc nhm gp phn khc phc nhng khuyt tt, pht huy mt tch cc ca kinh t th trng l mt tt yu khch quan.

b) Chc nng qun l kinh t ca nh nc

156

Mt l, nh nc to mi trng php l thun li v m bo n nh chnh tr, x hi cho s pht trin kinh t.

Trong nn kinh t th trng cc ch th kinh t ca th trng c t ch, nhng quyn t ch c th ch ho thnh php lut v mi hnh vi u phi tun theo php lut. Vi h thng php lut ng b, c hiu lc cao v s n nh chnh tr, x hi l iu kin cn thit cho s pht trin kinh t.

Hai l, nh nc to mi trng kinh t v m n nh cho pht trin kinh t.

Nh nc xy dng cc chin lc, quy hoch, k hoch pht trin; ban hnh cc chnh sch; trc tip u t vo mt s lnh vc dn dt nn kinh t - x hi pht trin theo mc tiu xc nh. Nh nc thng qua nhng chnh sch u i, nhng hnh thc h tr, nhng n by kinh t hng cc doanh nghip vo cc ngnh, cc lnh vc m nh nc mun u tin pht trin. Nh nc trc tip u t xy dng kt cu h tng sn xut, kt cu h tng x hi, tham gia pht trin v kinh doanh nhng dch v cng cng quan trng nh bo m an ninh, quc phng, ti chnh, tn dng... Nn kinh t th trng kh trnh khi nhng chn ng, khng hong, lm pht, tht nghip, do nh nc phi s dng cc chnh sch ti chnh, tin t, thu nhp v gi c, kinh t i ngoi... n nh mi trng kinh t v m, to iu kin thun li cho cc ch th kinh t yn tm hot ng, pht huy ni lc ca nn kinh t, ng thi m rng hp tc v phn cng lao ng quc t.

Ba l, nh nc bo m cho nn kinh t hot ng c hiu qu v lnh mnh.

Nh nc phi ban hnh cc quy nh, thc hin nhng bin php nhm ngn chn nhng tc ng t bn ngoi c nh hng n mi trng cnh tranh lnh mnh. Chng hn, s xut hin ca c quyn s lm cho nn kinh t tr tr, km hiu qu. Hoc do chy theo li nhun ti a cc doanh nghip c th lm nhim mi trng sng, khai thc cn kit ti nguyn... nh hng n s pht trin kinh t bn vng. V vy, nhng quy nh ca nh nc v iu kin sn xut kinh doanh ca doanh nghip s bo m s bnh ng trong cnh tranh, gi c th trng phn nh ng chi ph sn xut, lm cho th trng hot ng c hiu qu.

Bn l, thc hin tng trng kinh t gn lin vi tin b v cng bng x hi, bo m nh hng x hi ch ngha.

C ch th trng c nhiu tc ng tch cc i vi s pht trin kinh t nng ng v hiu qu, nhng cng c nhng hn ch, khuyt tt nh: phn ho giu ngho, bt bnh ng x hi, t nn x hi... V vy, nh nc cn khc phc nhng mt tiu cc ca c ch th trng, thc hin cng bng x hi, to ng

157

lc x hi cho s pht trin kinh t. Nh nc x hi ch ngha qun l nn kinh t th trng l nhm lm cho mi ngi c cuc sng m no, t do, hnh phc, xy dng x hi cng bng, dn ch v vn minh.

2. Cc cng c qun l v m nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha

a) H thng php lut

Nh nc phi s dng h thng php lut lm cng c iu tit hot ng ca cc t chc kinh t thuc mi thnh phn kinh t nhm lm cho nn kinh t pht trin theo nh hng x hi ch ngha, pht huy mt tch cc v ngn chn mt tiu cc ca c ch th trng, iu tit cc hot ng kinh t i ngoi sao cho nn kinh t khng b l thuc vo nc ngoi.

Vic xy dng h thng php lut hon chnh i vi nc ta l mt qu trnh lu di. V th trng lun lun bin ng nn h thng php lut cng phi c b sung hon chnh kp thi cho ph hp vi tnh hnh thc t. H thng php lut bao trm mi mt hot ng kinh t - x hi, nhng c th khi qut li trong nm lnh vc:

+ Xc nh cc ch th php l, to cho h cc quyn (nng lc php l) v hnh ng (kh nng kinh doanh) mang tnh thng nht.

+ Quy nh cc quyn v kinh t (quyn s hu, quyn s dng, quyn chuyn nhng, quyn tha k v.v.).

+ V hp ng kinh t, cc nguyn tc c bn ca Lut hp ng da trn c s tho thun, trn c s t nguyn ca cc bn, Lut hp ng quy nh quyn hot ng ca cc ch th php l, tc l cc hnh vi php l.

+ V s bo m ca nh nc i vi cc iu kin chung ca nn kinh t c cc Lut bo h lao ng, Lut mi trng, Lut v ccten, v.v.; cc quy nh v mt x hi c Lut bo him x hi v.v..

+ V lut kinh t i ngoi ph hp vi thng l quc t. b) K hoch v th trng

Nn kinh t vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha i hi phi s dng hai cng c qun l c bn l k hoch v th trng. Vic s dng hai cng c qun l ny khng th tch ri nhau m l s vn dng quy lut pht trin c k hoch iu tit tc ng ca quy lut gi tr v vn dng quy lut gi tr nhm qun l kinh t pht trin theo k hoch.

Chuyn t c ch k hoch ho tp trung quan liu, bao cp sang c ch th trng c s qun l ca Nh nc khng c ngha l t b k hoch ho m l

158