GJERGJ FISHTA

ARSIMI Gjergj Fishta lindi me 23.10 1871 ne

Fishte te Zadrimes. Shkollen fllore e mbaroi ne vendlindje,ndersa pas ai vazhdoi kolegjin ne Troshan. Ai mbaron kolegjen dhe ne 1886 shkon ne Bosnje, ku studioi per filozofi dhe teologji.

VEPRIMTARIA ATDHETARE

Fishta u kthye ne kolegjin(Troshan) dhe nisi punen si mesues. Ai e nderpreu mesuesine dhe u dergua si famulltar ne Gomisqe te Mirdites. Ai u kthye ne vitin 1894 ne Troshan, por si famulltar, ku mbajti meshen e pare ne gjuhen shqipe. Fishta themeloi ne 1899 shoqerine letrare “Bashkimi” me Preng Doçin, qe ka gjalleruar jeten artistike ne veri. Po ne kete vit ai bashkpunoi me F. Konicen e filloi te bashkepunonte me organin “Albania”, qe dilte ne Bruksel. Ne 1902 u kthye ne Shkoder dhe u be drejtori I pare I shkolles fillore franceskane, ku futi me guxim mesimin e gjuhes shqipe, kurse ne 1908, I njohur tashme si nje nga personalitetet me te shquar u zgjodh kryetar i Kongresit te Manastirit.

AKTIVITETET E FISHTESFishta ne vitin 1913 themeloi revisten “Hylli i Drites”, te cilen e drejtoi deri me 1940, e cila ka lene shume mbressa. Ne vitin 1916 hapI shtypshkronjen franceskane ne Shkoder dhe po ne kete vit me Luigj Gurakuqin, themeloi “Komisinine letrare”, nje shoqeri gjuhesore-letrare qe synonte propagandimin e vlerave te letersise shqiptare. Fishta perfaqesoi Shqiperine ne Konferencen e Paqes ne Paris( 1919), ku mbrojti te drejtat e shqiptareve te neperkembura nga Fuqite e Medha. Me 1921 u zgjodh nga populli I Shkodres deputet opozitar ne parlament, nenkryetar dhe kryetar i komisionit per arsimin dhe bilancin shteteror. Mori pjese ne revolucionin demokratiko-borgjeze(’24) qe u quajt Rev. i Qershorit. Pas deshtimit ai shkoi ne Rome ku mori dhe cmimi “Honoris Causa”. Gjergj Fishta ka perfaqesuar Shqiperine ne Athine e Stamboll (‘31) dhe ka qene lider i franceskaneve te Shqiperise. Gjergj Fishta vdiqe me 30 Dhjetor 1940 ne Shkoder dhe u varros po aty me nderime te jashtezakonshme nga populli qe e kthyen ate ne legjende bashke me emrin e tij.

VEPRAT ME TE MEDHA

Publicitika e Fishtes eshte botuar ne pjesen me te madhe ne faqet e “Hyllit te drites”. Fishta ka shkruar edhe mjaft vepra dramatike si melodramat “ Shqyptari i qyteterum” ose “Shqyptarja e qytetme, tragjedite “Juda Makabe”, “Ifigjenia n’Aulide” etj. Ka shkruar edhe vepra satire si poezia “Anzat e Parnasit” dhe “Gomari i Babatasit”.Ka bere dhe berkthime, duke bere te flasin shqip Homeri dhe Molieri. Por, pa asnje dyshim, ai se pari mbetet nje nga poetet me te madh te let. Shqipe me dy veprat madhore: vellimi “Mrizi i zanavet” dhe poema “Lahuta e malcis”. Pasqyre e mendimeve, idealeve dhe aspiratave te tij eshte vellimi “Mrizi i zanavet”.

MRIZI I ZANAVET

“Mrizi i Zanavet” konsiderohet si kryevepra e lirikes se Fishtes. Vellimi i pare u botua ne 1913 ne Shkoder dhe permbante 8 lirika. Botimi i dyte u be ne vitin 1924 dhe Fishta perfshiu melodramen “Shqiptari i qytetnuem” si dhe tragjedine “Juda Makabe”. Me 1930 doli botimi i trete. 1871-1940. Vellimi hapet me poezine “Shqypnia”, nje nga me te njohurat ne letersine shqipe. Tema e atdheut, tema e pasqyrimit te bukurive te tij, e forcimit te ndjenjes se krenarise dhe atdhedashurise eshte teper e njohur dhe e trajtuar, por Fishta, pa perseritur ato qe kane thene paraardhesit e tij, gjen elemente te tjera te fuqishme nga ana poetike, detaje qe krijojne emocione, dhe me to krijon nje poezi madhore, pasqyre e atdhedashurise, frymezuese e popullit ne luften per liri. Mbi kete motiv, poeti shkruan edhe nje poezi tjeter me te njejtin titull “Shqypnia”. Ndersa poezia e pare ka ritem marcial, ne te dyten, qe eshte nje tingellime e shkruar ne monokolone, poeti, me nje intonacion te dukshem krenarie e malli, paraqet atdhedashurine si ndjenjen me te qenesishme e me te bukur te shpirtit te shqiptarit.

Vargje nga “Mrizi i Zanavet” Edhe hana do ta dije Edhe dielli do t’kete pa Se perqark kesaj rrokullie Si Shqypnia’i vend nuk ka

Gjergj Fishta gjithashtu ka mbeshtetur patriotizmin ne qender te poezise “Gjuha Shqipe”, e cila eshte nje pergjigje e ashper kunder propagandes antishqiptare. Synimi I kesaj poezie eshte te paraqese bukurite e kesaj gjuhe, forcen e saj shprehese, por edhe te mbjelle dashuri te te gjitha zemrat e shqiptareve per te. Fishta duke qene prift dhe poet nuk i lejohet te mallkoje, po zemerimi beri te tijen ne keto vargje:Pra, mallkue, njai bir shqiptari Qi kete gjuhe te Perendise, Trashegim qe na e la i pari Trashegim s’ia le ai femise

LAHUTA E MALCIS Lahuta e Malcís konsiderohet si kryevepra e Át Gjergj

Fishtës të cilën autori filloi të e shkruante nga vitit 1905 duke e përfunduar në vitin 1937. Lahuta e malcise eshte poeme epiko-lirike per Shqiperine, shqiptaret dhe luften e tyre per liri. Ajo merr per teme nje epoke te gjere, dramatike dhe ne te njejten kohe me rendesi vendimtare per fatin e Shqiperise nga 1878, koha kur mblidhet dhe deshton pa arritur te plotesoje detyrat e veta Lidhja e Prizrenit,deri me 1912, kur shpallet Pavaresia. Autori ka patur 3 synime:

Te tregonte pavaresisht nga humbjet e disfatat e herepashershme qe populli shqiptar nuk qe gjunjezuar, por duke nxjerre mesime prej tyre, perpiqej te pergatitej per cfare do i vinte me pas.

Te tregonte se nga njeri shekull ne tjetrin historia e popullit tone pasurohej me ngjarje e heroizma te rinj qe deshmonin se ne gjirin e tij ishte e gjalle dhe e pavdekshme per ta pare Shqiperine “Zonje brenda cakut te vet”.

Duke marre si piknisje Lidhjen e Priznit dhe vitet ne vazhdim te tregonte se historia ishte nje dhe e pandare dhe Ludja nuk ishte ngjarje e shkeputur, por deshmi e pjekurise luftarake dhe morale te popullit tone..

Qellim tjeter eshte i qarte te tregoje qe historine nuk e ben nje njeri i vetem dhe ajo nuk perbehet nga nje ngjarje e vetme, po historine e ben I gjithe populli i prire nga bijte e tij te shquar. Autori ka misheruar tiparet me te mira te popullit tone duke I gdhendur e perjetesuar ne fig. te besueshme, jashtezakonisht te gjalla dhe te plotfuqishme ne kohen ku jetojne. Kjo veper eshte e vecante se ngjall kureshtje nga studiuesit qe mendojne se Fishta ka pasur perpara shembuj ku eshte bazuar dhe te kjo veper.

PJESE NGA LAHUTA E MALCIS

PUNUAN: ELIO MEMA KLEJSTI BICAKU