glosariusz analiz ekonomiczno-finansowych · analiza finansowa - przedmiotem analizy finansowej są...
TRANSCRIPT
Stro
na1
GLOSARIUSZ ANALIZ
EKONOMICZNO-FINANSOWYCH
PROJEKTÓW B+R
Stro
na2
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE ........................................................................................................................ 3
ŹRÓDŁA POJĘĆ I METODYKI ....................................................................................................... 3
WYKAZ POJĘĆ ............................................................................................................................. 4
PODSTAWA OCENY ................................................................................................................... 12
METODYKA OCENY WIARYGODNOŚCI DANYCH W ANALIZIE OPŁACALNOŚCI ........................ 13
WERYFIKACJA OPŁACALNOŚCI WDROŻENIA – PRZYKŁADY PRAKTYCZNE................................ 19
Stro
na3
WPROWADZENIE
Niniejszy Przewodnik jest dokumentem pomocniczym dla Ekspertów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) biorących udział w procesie oceny
projektów w ramach prowadzonych przez NCBR konkursów. Celem niniejszego dokumentu jest wsparcie Ekspertów NCBR w procesie prowadzenia oceny
panelowej.
Materiał prezentuje pojęcia i metody analityczne użyteczne w procesie oceny projektów badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych w aspekcie ich
wykonalności finansowo-ekonomicznej.
Wszelkie kwestie formalne związane z konkursami realizowanymi przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, jak również z zasadami współpracy
z Ekspertami NCBR regulowane są oddzielnymi, nadrzędnymi względem Przewodnika, dokumentami, w tym w szczególności regulaminami poszczególnych
konkursów oraz „Regulaminem współpracy z ekspertami NCBR”.
ŹRÓDŁA POJĘĆ I METODYKI
1. Przewodnik po analizie kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych. Narzędzie analizy ekonomicznej polityki spójności 2014–2020, Komisja
Europejska, Grudzień 2014 r.
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na
rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego
i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006.
3. Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 1303/2013 ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego,
Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego
oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu
Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego.
Stro
na4
4. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/207 z dnia 20 stycznia 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w odniesieniu do wzoru sprawozdania z postępów, formatu dokumentu służącego
przekazywaniu informacji na temat dużych projektów, wzorów wspólnego planu działania, sprawozdań z wdrażania w ramach celu „Inwestycje na
rzecz wzrostu i zatrudnienia”, deklaracji zarządczej, strategii audytu, opinii audytowej i rocznego sprawozdania z kontroli oraz metodyki
przeprowadzania analizy kosztów i korzyści, a także zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1299/2013
w odniesieniu do wzoru sprawozdań z wdrażania w ramach celu „Europejska współpraca terytorialna”.
5. Wytyczne w zakresie zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód i projektów
hybrydowych na lata 2014-2020, Ministerstwo Rozwoju i Finansów, Warszawa, 17 lutego 2017 r.
WYKAZ POJĘĆ
Aktywa - dzielimy na aktywa trwałe (eksploatowane dłużej niż rok) i aktywa obrotowe (przeznaczone do zbycia w ciągu roku). Aktywa trwałe to rzeczowe
składniki majątku trwałego (grunty, budynki i budowle, maszyny i urządzenia, środki transportowe i inne), wartość netto („-” odpisy i umorzenia), wartości
niematerialne i prawne (patenty, licencje, znaki towarowe, oprogramowanie komputerowe) oraz finansowe składniki majątku (akcje, udziały). Aktywa
obrotowe (przeznaczone do zbycia w ciągu roku) to zapasy, należności krótkoterminowe i inwestycje krótkoterminowe.
Analiza ekonomiczna - stanowi analizę przeprowadzaną z wykorzystaniem wartości ekonomicznych, która odzwierciedla społeczne koszty alternatywne
towarów i usług. Analiza mająca na celu ustalenie wskaźników efektywności ekonomicznej projektu. Posługuje się wartościami ekonomicznymi, które
odzwierciedlają wartości, jakie społeczeństwo byłoby gotowe zapłacić za określone dobro lub usługę. Wycenia ona wszystkie czynniki zgodnie z ich wartością
użytkową lub kosztem alternatywnym dla społeczeństwa. Analiza ekonomiczna jest szczególnym rodzajem analizy kosztów i korzyści – przeprowadzana jest
w drodze skorygowania wyników analizy finansowej o efekty fiskalne, efekty zewnętrzne oraz ceny rozrachunkowe. Podobnie jak w analizie finansowej,
w analizie ekonomicznej stosuje się metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych (ang. Discounted Cash Flows – DCF).
Analiza efektywności kosztowej (AEK) - jest to metoda analizy efektywności projektów, którą stosuje się, gdy zmierzenie korzyści w kategoriach pieniężnych
nie jest w praktyce możliwe. Stanowi ona szczególny rodzaj analizy kosztów i korzyści i polega na wyliczeniu jednostkowego kosztu osiągnięcia korzyści
generowanych przez projekt. Warunkiem przeprowadzenia takiej analizy jest możliwość skwantyfikowania korzyści, a następnie odniesienia ich do
pieniężnych kosztów projektu; nie jest natomiast konieczne przypisanie korzyściom konkretnej wartości pieniężnej lub ekonomicznej. Przykładem analizy
efektywności kosztowej jest analiza dynamicznego kosztu jednostkowego (ang. Dynamic Generation Cost – DGC).
Stro
na5
Analiza finansowa - przedmiotem analizy finansowej są wielkości ekonomiczne, charakteryzujące działalność jednostki gospodarczej, które są wyrażone
w jednostkach pieniężnych. Zwłaszcza chodzi tu o zasoby finansowe, stan finansowy oraz wyniki działalności gospodarczej.
Obejmuje:
a) ocenę rentowności finansowej inwestycji i kapitału krajowego;
b) określenie odpowiedniego (maksymalnego) wkładu z funduszy;
c) sprawdzenie stabilności finansowej (trwałości) projektu.
Analizę finansową należy, w razie potrzeby i w stosownych przypadkach, przeprowadzać z punktu widzenia właściciela projektu lub operatora, co pozwala
na sprawdzenie przepływów pieniężnych i zagwarantowanie dodatniego salda środków pieniężnych w celu zweryfikowania trwałości finansowej i obliczenia
finansowej stopy zwrotu na projekcie inwestycyjnym i kapitale na podstawie zdyskontowanych przepływów pieniężnych. Jeżeli właściciel i operator to dwa
różne podmioty, należy przeprowadzić skonsolidowaną analizę finansową, która wyklucza przepływy pieniężne między właścicielem a operatorem.
Analiza kosztów i korzyści (Analiza K/K, AKK) (ang. Cost-Benefit Analysis - CBA) - analiza mająca na celu ustalenie, czy lub w jakiej mierze dany projekt
zasługuje na realizację z publicznego lub społecznego punktu widzenia. Analiza kosztów i korzyści różni się od zwykłej oceny finansowej tym, że uwzględnia
również możliwe do skwantyfikowania zyski (korzyści – ang. benefits) i straty (koszty – ang. costs), niezależnie od tego, czy ponosi je podmiot realizujący
inwestycję, czy też społeczeństwo. Analiza K/K przybiera często postać analizy ekonomicznej, w której koryguje się wyniki analizy finansowej
o efekty fiskalne, efekty zewnętrzne oraz ceny rozrachunkowe. Wyniki AKK można wyrazić na wiele sposobów, w tym w postaci ekonomicznej wewnętrznej
stopy zwrotu, ekonomicznej bieżącej wartości netto oraz współczynnika korzyści/koszty. Szczegółowe informacje na temat metodyki przeprowadzania
analizy kosztów i korzyści można znaleźć w Przewodnik po analizie kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych.
Analiza trwałości finansowej - opiera się na niezdyskontowanych prognozach przepływów pieniężnych. Wykorzystuje się ją głównie w celu wykazania, że
projekt co roku będzie dysponował wystarczającymi zasobami pieniężnymi, pozwalającymi zawsze na pokrycie wydatków związanych
z inwestycją i operacjami przez cały okres odniesienia.
Analiza scenariuszowa - istotą metody jest przygotowanie możliwych wariantów (scenariuszy) przyszłego kształtowania się zmiennych objaśniających.
Zaleca się przygotowywanie co najmniej trzech scenariuszy:
optymistycznego – zmienne objaśniające są przyjmowane na poziomie najbardziej optymistycznym,
bazowego – zmienne objaśniające są przyjmowane w wartościach założonych dla analizowanego przedsięwzięcia (najbardziej prawdopodobny),
Stro
na6
pesymistycznego – zmienne objaśniające są przyjmowane na poziomie najbardziej pesymistycznym.
Im większa jest wartość kryterium decyzyjnego (np.: NPV) dla scenariusz bazowego, tym mniejsze jest ryzyko przyjęcia do realizacji nieopłacalnego
przedsięwzięcia inwestycyjnego. W wypadku właściwie zdefiniowanych scenariuszy ujemna wartość NPV dla scenariusza pesymistycznego, określa
maksymalną wartość straty, jaką firma może ponieść, realizując dany projekt inwestycyjny. Jeżeli strat ta nie wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla
firmy, można podjąć decyzję o jego realizacji.
Analiza skonsolidowana - szczególne podejście w ramach analizy finansowej, stosowane w przypadku projektów realizowanych w systemie kilku
podmiotów, w których:
a) obok beneficjenta występuje operator (system beneficjent – operator), przy czym operator to podmiot odpowiedzialny za eksploatację majątku
powstałego lub zmodernizowanego w wyniku zrealizowanych przez beneficjenta umów związanych z przeprowadzanym projektem inwestycyjnym. Operator
może stać się właścicielem majątku wytworzonego w ramach powyższych umów, z poszanowaniem zasady trwałości projektu,
b) występuje wiele podmiotów (system wielu podmiotów).
W przypadku analizowania projektu, w którego realizację zaangażowany jest więcej niż jeden podmiot, rekomendowane jest przeprowadzenie analizy dla
projektu oddzielnie z punktu widzenia każdego z tych podmiotów, a następnie sporządzenie analizy skonsolidowanej (tzn. ujęcie przepływów wcześniej
wyliczonych dla podmiotów zaangażowanych w realizację projektu i wyeliminowanie wzajemnych rozliczeń między nimi związanych z realizacją projektu).
Dla potrzeb dalszych analiz (analizy ekonomicznej oraz analizy ryzyka i wrażliwości) należy wykorzystywać wyniki analizy skonsolidowanej.
Analiza wrażliwości - jest technika analityczną, która polega na badaniu wpływu zmian poszczególnych zmiennych przedsięwzięcia inwestycyjnego na
poziom jego opłacalności. Zakłada się, że w rzeczywistości poszczególne zmienne wykorzystane do szacowania opłacalności mogą przyjąć inne niż zakładano
na etapie analizy przedsięwzięcia wartości. Technika ta służy do określenia wrażliwości wyników oceny opłacalności na zmiany różnych zmiennych. Z analiza
wrażliwości związane są następujące pojęcia:
zmienna objaśniona (zmienna bazowa) – metoda oceny opłacalności przedsięwzięcia, na której będzie oparta przeprowadzona analiza wrażliwości
(np.: NPV),
zmienne objaśniające – zmienne na podstawie, których wylicza się zmienną objaśnioną (np.: przychody ze sprzedaż).
Badając procentową zmianę poszczególnych zmiennych objaśniających można wskazać te, których ewentualne odchylenia będą miały największy wpływ na
poziom opłacalności przedsięwzięcia (analiza wrażliwości pomaga wskazać krytyczne zmienne dla opłacalności inwestycji). Ich zdefiniowanie, wskazuje
obszary wymagające dodatkowych pogłębionych analiz.
Stro
na7
Bilans - charakteryzuje stan i strukturę środków przedsiębiorstwa (aktywa) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywa) na dany dzień w roku,
najczęściej na dzień 31 grudnia bieżącego i poprzedniego roku obrotowego. Do podstawowych cech bilansu zalicza się:
kompletność i udokumentowanie zawartych w nim informacji,
podział pozycji bilansu na grupy o zbliżonej treści ekonomicznej oraz z uwzględnieniem charakteru, w jakim występują w firmie,
moment bilansowy, czyli ściśle oznaczony czas, dla którego ustala się stan wszystkich pozycji bilansowych (z reguły przełom dwóch kolejnych
okresów sprawozdawczych),
pieniężną wyceną wszystkich składników bilansu przy zastosowaniu tej samej waluty (z reguły krajowej),
równowagę bilansową, polegającą na tym, że sumy aktywów i pasywów są sobie zawsze równe.
Całkowity koszt projektu/inwestycji - wydatki kwalifikowalne i niekwalifikowalne w rozumieniu Wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków,
ponoszone do momentu ukończenia realizacji projektu. Obejmuje m.in. nakłady inwestycyjne/na działalność B+R na realizację projektu, powiększone
o ewentualne rezerwy na nieprzewidziane wydatki (jeżeli instytucja zarządzająca przewiduje taką możliwość), koszty ogólne oraz inne koszty nie mające
charakteru pieniężnego. Całkowity koszt inwestycji powinien zawierać podatek VAT, niezależnie od tego, czy podlega on zwrotowi.
Ceny bieżące (nominalne) - są to ceny występujące faktycznie w danym czasie. Ceny takie uwzględniają efekt ogólnej inflacji i należy je odróżniać od cen
stałych.
Ceny stałe (realne) - ceny według roku bazowego (tj. pierwszego roku przyjętego okresu odniesienia), których stosowanie pozwala wyeliminować wpływ
inflacji na dane finansowe i ekonomiczne. Należy odróżniać je od cen bieżących.
Dyskontowanie - proces dostosowywania przyszłej wartości kosztu lub korzyści do ich obecnej wartości przy użyciu stopy dyskontowej, w celu ujęcia zmiany
wartości pieniądza w czasie. Dyskontowanie odbywa się poprzez przemnożenie przyszłej wartości kosztu lub korzyści przez współczynnik dyskontowy, który
maleje wraz z upływem czasu. W związku z faktem, iż na potrzeby dyskontowania pierwszy rok okresu odniesienia traktowany jest jako „rok zerowy” (t=0;
współczynnik dyskontowy=1) prognoza przepływów pieniężnych powinna obejmować okres od roku zerowego do roku n, gdzie n oznacza liczbę lat okresu
odniesienia przyjętego do analizy pomniejszoną o 1.
Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu (FRR) - oznacza stopę dyskontową generującą zerową FNPV. Wewnętrzną stopę zwrotu porównuje się z wysokością
wskaźnika wzorcowego (np. wysokością stopy dyskontowej przyjętej do analizy, wyrażającej alternatywny koszt kapitału), aby ocenić efektywność
proponowanego projektu.
Stro
na8
Finansowa zaktualizowana wartość netto (FNPV) - to kwota, która powstaje w wyniku odjęcia przewidywanych (zdyskontowanych) kosztów inwestycji oraz
kosztów operacyjnych i kosztów odtworzenia projektu od zdyskontowanej wartości przewidywanych przychodów.
Koszt alternatywny – koszt alternatywny towaru bądź usługi definiowany jest jako potencjalna korzyść z najlepszej opcji, która nie została wybrana, gdy
wyboru dokonuje się spośród kilku wzajemnie wykluczających się możliwości. Założeniem analizy kosztów i korzyści jest spostrzeżenie, że decyzje
inwestycyjne podejmowane na podstawie spodziewanych zysków i mechanizmów cenowych mogą w niektórych okolicznościach (np. niedoskonałości rynku,
takie jak asymetria informacji, efekty zewnętrzne, dobra publiczne itp.) prowadzić do społecznie niepożądanych skutków. Z drugiej strony, jeżeli nakłady,
produkty (również niematerialne) i efekty zewnętrzne projektu inwestycyjnego wyceniane są według społecznych kosztów alternatywnych, obliczony w ten
sposób zwrot stanowi odpowiednią miarę wkładu projektu w dobrobyt społeczny.
Koszt kapitału - jest oczekiwaną stopą zwrotu z zainwestowanego kapitału przy danym poziomie ryzyka. Im wyższe ryzyko, tym wyższa jest oczekiwana
stopa zwrotu i koszt kapitału. Koszt kapitału można również określić jako wielkość oczekiwanej stopy zwrotu z alternatywnych inwestycji o tym samym
poziomie ryzyka.
Koszty operacyjne - dla potrzeb ustalania wskaźników efektywności finansowej oraz wyliczania wartości dofinansowania przyjmuje się, że są to koszty
eksploatacji i utrzymania (np. wynagrodzenia, surowce, elektryczność), koszty administracyjne i ogólne, koszty związane ze sprzedażą i dystrybucją. Przy
określaniu kosztów operacyjnych na potrzeby analizy projektu nie należy uwzględniać pozycji, które nie powodują rzeczywistego wydatku pieniężnego,
nawet jeżeli są one zazwyczaj wykazywane w bilansie lub rachunku zysków i strat. Do kosztów operacyjnych nie należy zatem zaliczać kosztów amortyzacji
oraz rezerw na nieprzewidziane wydatki.
Prognozy kosztów mogą opierać się na historycznych kosztach jednostkowych, gdy wzorce wydatków na eksploatację i utrzymanie gwarantowały
zachowanie odpowiednich standardów jakości. Chociaż elementy kosztów różnią się w zależności od projektu, typowe koszty eksploatacji i utrzymania
obejmują: koszty pracy dla pracodawcy, materiały potrzebne do utrzymania i naprawy środków trwałych, zużycie surowców, paliwa, energii i innych
materiałów eksploatacyjnych związanych z procesami, usługi nabywane od stron trzecich, wynajem budynków lub hangarów, dzierżawę maszyn, koszty
ogólnego zarządzania i administracji, koszt ubezpieczeń, kontrolę jakości, koszty utylizacji odpadów i opłaty z tytułu emisji (w tym podatki środowiskowe,
jeśli dotyczy). Koszty te zazwyczaj dzieli się na koszty stałe (dotyczące określonego potencjału, które nie zmieniają się wraz ze zmianą liczby dostarczanych
towarów/usług) i koszty zmienne (zależne od liczby towarów/usług). Koszty finansowania (tj. płatności odsetkowe) zachowują się inaczej i nie należy ich
ujmować w kosztach eksploatacji i utrzymania.
Stro
na9
Metoda/zasada kasowa - metoda rachunkowa polegająca na ujmowaniu operacji księgowych tylko wtedy, gdy następuje wpływ środków pieniężnych lub
ponoszone są wydatki. Zasadę tę należy odróżniać od zasady memoriału, zgodnie z którą w księgach rachunkowych ujmuje się wszystkie przychody oraz
koszty dotyczącego danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty.
Nakłady inwestycyjne na realizację projektu (koszty inwestycyjne, inwestycja początkowa) - wydatki ponoszone w związku z realizacją projektu do
momentu oddania powstałego majątku do użytkowania. Nakłady inwestycyjne na realizację projektu obejmują głównie nakłady na środki trwałe, wartości
niematerialne i prawne oraz nakłady na przygotowanie projektu (w tym przygotowanie dokumentacji projektowej, doradztwo).
Nakłady odtworzeniowe - nakłady o charakterze inwestycyjnym ponoszone w fazie operacyjnej projektu, przeznaczone na niezbędne odtworzenie tych
elementów projektu, których okres użytkowania jest krótszy niż okres odniesienia analizy. Nakłady te muszą mieć charakter niezbędny dla zapewnienia
operacyjności projektu w przyjętym okresie odniesienia.
Nieprawidłowość - oznacza każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub
zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie EFSI, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie
budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem.
Ocena ryzyka - umożliwia projektodawcy lepsze zrozumienie sposobu, w jaki może zmienić się oszacowane oddziaływanie, przy czym niektóre kluczowe
zmienne dotyczące projektu okazały się inne niż przewidywano. Dogłębna analiza ryzyka stanowi podstawę solidnej strategii zarządzania ryzykiem, którą
z kolei uwzględnia się w projekcie.
Okres odniesienia - obejmuje okres wdrażania operacji. Okres, za który należy sporządzić prognozę przepływów pieniężnych generowanych przez
analizowany projekt, uwzględniający zarówno okres realizacji projektu, jak i okres po jego ukończeniu, tj. fazę inwestycyjną i operacyjną. Zdyskontowany
dochód operacji obliczany jest w określonym okresie odniesienia mającym zastosowanie do sektora właściwego dla danej operacji. W przypadku badań
i innowacji okres ten obejmuje 15-25. Szerzej patrz. Załącznik I Rozporządzenia 480/2014.
Operacja - oznacza projekt, umowę, przedsięwzięcie lub grupę projektów wybrane przez instytucje zarządzające danych programów lub na ich
odpowiedzialność, przyczyniające się do realizacji celów priorytetu lub priorytetów, do których się odnoszą.
Pasywa - źródła finansowania majątku (aktywów). Obejmują one kapitał własny (pierwotne wkłady właścicieli + zyski zatrzymane w firmie). Z punktu
widzenia analizy istotne jest wydzielenie z pasywów kapitału stałego oraz pasywów bieżących. Kapitał stały obejmuje kapitał własny + zobowiązania
długoterminowe. Pasywa bieżące = zobowiązania krótkoterminowe. Pasywa obejmują też zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
Stro
na1
0
Projekt - przedsięwzięcie inwestycyjne zmierzające do osiągnięcia założonego celu określonego wskaźnikami, posiadające określony początek i koniec
realizacji, zgłoszone do objęcia albo objęte współfinansowaniem w ramach środków EFSI.
Próg rentowności - to ilość (wartość) dóbr, jaką przedsiębiorstwo powinno sprzedać w celu pokrycia wszystkich kosztów operacyjnych (zmiennych i stałych).
W progu rentowności zysk równa się 0.
Analiza progów rentowności opiera się na kilku dość istotnych uproszczeniach:
wielkość produkcji jest równa wielkości sprzedanej (założenie to obowiązuje w sytuacji, gdy analizę chcemy przeprowadzić na podstawie rachunku
kosztów pełnych, stosując rachunek kosztów zmiennych eliminujemy tę niedogodność),
asortyment sprzedaży jest stały, w okresie analizy nie zmieniają się również jednostkowe ceny sprzedaży oraz jednostkowe koszty zmienne,
analizie podlegają tylko produkty znajdujące się w znaczącym przedziale produkcji,
w ramach znaczącego przedziału produkcji koszty stałe nie zmieniają się,
koszty całkowite oraz przychody są funkcjami liniowymi wielkości sprzedaży.
Przychód - wpływy środków pieniężnych z bezpośrednich wpłat dokonywanych przez użytkowników za towary lub usługi zapewniane przez daną operację,
jak np. opłaty ponoszone bezpośrednio przez użytkowników za użytkowanie infrastruktury, sprzedaż lub dzierżawę gruntu lub budynków lub opłaty za
usługi. Przychodem nie są więc np. dotacje operacyjne i refundacje ulg ustawowych.
PRÓG RENTOWNOŚCI
przychody
koszty całkowite
koszty stałe
koszty zmienne
ilość sprzedaży
prz
ych
od
y,
ko
szty
Stro
na1
1
Różnicowy model finansowy - model finansowy sporządzany dla projektu, w którym zestawia się ze sobą przepływy pieniężne dla scenariusza „podmiot (lub
działalność gospodarcza) z projektem” oraz scenariusza „podmiot (lub działalność gospodarcza) bez projektu” i poprzez ich porównanie ustala się przepływy
różnicowe, stanowiące podstawę m.in. wartości dofinansowania projektu oraz ustalenia wartości wskaźników efektywności finansowej projektu. Model ten
polega na oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych w dwóch scenariuszach – inwestycyjnym i bez inwestycji (projektu UE). Analiza finansowa
powinna przedstawiać koszty i przychody wynikające z pierwszego scenariusza, pomniejszone o koszty i przychody wynikające ze scenariusza drugiego.
Trwałość operacji – (w rozumieniu art. 71 rozporządzenie 1303/2013) w przypadku operacji obejmującej inwestycje w infrastrukturę lub inwestycje
produkcyjne dokonuje się zwrotu wkładu z EFSI, jeżeli w okresie pięciu lat od płatności końcowej na rzecz beneficjenta lub w okresie ustalonym zgodnie
z zasadami pomocy państwa, tam gdzie ma to zastosowanie, zajdzie którakolwiek z poniższych okoliczności:
a) zaprzestanie działalności produkcyjnej lub przeniesienie jej poza obszar objęty programem;
b) zmiana własności elementu infrastruktury, która daje przedsiębiorstwu lub podmiotowi publicznemu nienależne korzyści;
c) istotna zmiana wpływająca na charakter operacji, jej cele lub warunki wdrażania, która mogłaby doprowadzić do naruszenia jej pierwotnych celów.
Sprawozdanie z przepływów pieniężnych (cash flow) - obrazuje źródła wpływów gotówkowych przedsiębiorstwa oraz wydatki gotówkowe w danym okresie
(np. roku). Sprawozdanie to jest bardzo istotne z punktu widzenia inwestora, bowiem wartość firmy zależy głównie od zdolności do generowania przez nią
gotówki. Zysk netto jest miarą księgową, zależną w pewnym stopniu od stosowanych metod wyceny i księgowania operacji gospodarczych, w związku z tym
zysk netto nie jest tożsamy z "uzyskaną" przez firmę gotówką. Dlatego też ocena przepływów gotówkowych ma bardziej obiektywny charakter.
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych składa się z trzech zasadniczych części: przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, przepływów
pieniężnych z działalności inwestycyjnej oraz przepływów pieniężnych z działalności finansowej.
W rachunku przepływów pieniężnych należy uwzględnić wszystkie wpływy i wydatki z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej jednostki,
z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych, przy czym dla właściwego określenia wartości
przepływów pieniężnych:
a) przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności
inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej;
b) przez działalność inwestycyjną (lokacyjną) rozumie się nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów
finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści;
c) przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania [zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu) własnego
i obcego w jednostce] oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.
Stro
na1
2
Stopa dyskontowa - stopa, przy użyciu której przyszłe wartości sprowadza się do wartości bieżącej, wyrażająca alternatywny koszt kapitału. Jest to
identyfikacja kosztu alternatywnego kapitału.
Wartość rezydualna inwestycji – w przypadku, gdy przewidziany czas użytkowania aktywów danej operacji przekracza okres odniesienia, ich wartość
rezydualna jest określana przez obliczenie wartości zaktualizowanej netto przepływów pieniężnych w pozostałych latach trwania operacji. Inne metody
obliczania wartości rezydualnej mogą być stosowane w należycie uzasadnionych okolicznościach. Inaczej mówiąc wartość oznacza netto jaką
przedsiębiorstwo oczekuje otrzymać za środek trwały na koniec jego okresu użyteczności po pomniejszeniu o koszty sprzedaży (demontaż, złomowanie,
transport itd.). Jest to potencjał finansowy lub ekonomiczny projektu w pozostałych latach jego trwania (życia ekonomicznego), obliczony w ostatnim roku
okresu odniesienia przyjętego do analizy. Wartość ta będzie zerowa lub bliska zeru, jeżeli okres odniesienia będzie zbliżony do okresu życia ekonomicznego
danych aktywów trwałych. Wartość rezydualna projektu – metody szacowania:
Oszacowanie pozostałej wartości (rezydualnej) inwestycji przy wykorzystaniu wiedzy i założeń inżynierskich / księgowych.
Oszacowanie zdyskontowanych wartości każdego przyszłego przychodu netto po okresie projekcji, na koniec okresu ekonomicznego życia projektu.
Bezpośrednie oszacowanie wartości rynkowej inwestycji.
Zakończona operacja - oznacza operację, która została fizycznie ukończona lub w pełni zrealizowana, w odniesieniu do której beneficjenci dokonali
wszystkich powiązanych płatności oraz otrzymali odpowiedni wkład publiczny.
Zmiany w kapitale obrotowym netto - wzrost lub spadek kapitału obrotowego netto w danym okresie. Kapitał obrotowy netto stanowi różnicę pomiędzy
aktywami bieżącymi i zobowiązaniami bieżącymi. Ponieważ kapitał obrotowy netto jest z natury zasobem, w celu przekształcenia go w strumień pieniężny
uwzględniane powinny być wyłącznie przyrosty roczne, tj. zmiany w stosunku do poziomu kapitału obrotowego netto w poprzednim roku. Wzrost kapitału
obrotowego netto w stosunku do poprzedniego roku traktowany jest jako rodzaj nakładu poniesionego w danym roku na rzecz projektu.
PODSTAWA OCENY
Art. 22 ust. 4 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-
2020 (tekst jedn. Dz. U. 2016, poz. 2017) oraz regulaminy poszczególnych konkursów. Ocena projektu przeprowadzana jest w oparciu o kryteria oceny
projektów zatwierdzone przez Komitet Monitorujący Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, zawarte w dokumentach związanych z poszczególnymi
konkursami.
Stro
na1
3
METODYKA OCENY WIARYGODNOŚCI DANYCH W ANALIZIE OPŁACALNOŚCI
Metodyka oceny i weryfikacji poprawności analiz ekonomiczno-finansowych
Wiarygodność analizy popytu (lub biznesplanu) dokonuje się na podstawie oceny realistycznych szacunków oraz w zgodzie z głównymi tendencjami
demograficznymi i rozwojem sytuacji w danym sektorze, która uzasadnia zapotrzebowanie na projekt oraz ogólny potencjał wyników B+R projektu.
Adekwatność jakości analizy wariantów (jeśli zostały warianty zaprezentowane) ocenia się pod kątem weryfikacji czy przeanalizowano najważniejsze
warianty i wybrano wariant najlepszy dla realizacji projektu, zawierającej uzasadnienie wybranego wariantu.
Adekwatność technologii proponowanej dla projektu oraz potencjału ostatecznego beneficjenta ocenia się w aspekcie zapewnienia stabilności projektu,
a w razie niewystarczającego potencjału ostatecznego beneficjenta istnienia dostatecznych zabezpieczeń mających zwiększyć ten potencjał do niezbędnego
poziomu.
Stosowność i weryfikowalność wskaźników rzeczowych i finansowych służących monitorowaniu postępów procesu B+R prowadzi się z uwzględnieniem
stwierdzonych rodzajów ryzyka.
Adekwatność ustalonych etapów i optymalną organizację procesu B+R ocenia z punktu widzenia skuteczności i wydajności.
Rozróżnienie pomiędzy nakładami, kosztami, wydatkami
W momencie realizacji inwestycji (zakupu urządzenia, nieruchomości) zamieniamy jedne aktywa na inne, nie występują koszty – chociaż mamy wydatki.
W rachunkowości - koszty związane ze środkami trwałymi uznaje się dopiero wówczas, kiedy majątek podlega amortyzacji (odpisy amortyzacyjne nie wiążą
się z wydatkiem, są niezależne od nakładów na naprawy itp.).
Analiza popytu
Należy zweryfikować czy przedstawiono podsumowanie analizy popytu, wraz z przewidywaną stopą wzrostu popytu, aby wykazać zapotrzebowanie na dany
projekt (rezultat projektu). Powinno ono zawierać co najmniej następujące informacje:
Stro
na1
4
(i) metodykę sporządzania prognoz;
(ii) założenia i poziomy referencyjne (np. zapotrzebowanie w przeszłości, zakładane zapotrzebowanie w przyszłości w przypadku niezrealizowania projektu);
(iii) w stosownych przypadkach prognozy dla wybranych wariantów;
(iv) aspekty dotyczące dostaw, w tym analizę istniejących dostaw i przewidywanego rozwoju;
(v) efekt sieciowy (o ile występuje);
W przypadku wdrożenia B+R należy opisać rynki docelowe oraz przedstawić podsumowanie analizy popytu, obejmujące stopę wzrostu popytu, dokonując
w stosownych przypadkach podziału na poszczególne rynki krajowe i zagraniczne.
Analiza wariantów
Jeśli została zaprezentowana we wniosku wówczas należy ocenić czy wskazano alternatywne warianty rozpatrywane w ramach projektu. Należy ocenić czy
uwzględniono co najmniej następujące informacje:
(i) całkowite koszty inwestycji, koszty B+R i koszty operacyjne dotyczące rozpatrywanych wariantów;
(ii) warianty w odniesieniu do skali (według kryteriów technicznych, operacyjnych, ekonomicznych, środowiskowych i społecznych) oraz warianty
w odniesieniu do lokalizacji proponowanego wdrożenia;
(iii) warianty technologiczne — dla danego elementu i dla danego systemu;
(iv) ryzyko związane z poszczególnymi wariantami alternatywnymi;
(v) w stosownych przypadkach wskaźniki ekonomiczne dotyczące rozpatrywanych wariantów,
(vi) informację zbiorczą, w której przedstawiono wszelkie zalety i wady wszystkich rozpatrywanych wariantów. Ponadto w przypadku inwestycji
produkcyjnych należy zweryfikować, czy szczegółowo przedstawiono uwagi dotyczące mocy produkcyjnych (np. moce produkcyjne przedsiębiorstwa przed
realizacją inwestycji (w jednostkach na rok), datę odniesienia, moce produkcyjne po realizacji inwestycji (w jednostkach na rok) oraz szacunkową stopę
wykorzystania mocy produkcyjnych).
Wykonalność wybranego wariantu
Stro
na1
5
Należy zweryfikować czy przedstawiono krótkie podsumowanie wykonalności wybranego wariantu obejmujące następujące kluczowe wymiary:
instytucjonalny, techniczny, środowiskowy, naukowy oraz ryzyka związanego z projektem (w stosownych przypadkach), a także innych aspektów, biorąc pod
uwagę stwierdzone rodzaje ryzyka, aby udowodnić wykonalność danego projektu.
Ocena rentowności
Rentowność finansową inwestycji ocenia się poprzez oszacowanie finansowej zaktualizowanej wartości netto i finansowej stopy zwrotu z inwestycji
(FNPV(C) i FRR(C)). Przy użyciu tych wskaźników porównuje się koszty inwestycji z dochodem i mierzy się zakres, w jakim dochód z projektu jest w stanie
pokryć koszty inwestycji, niezależnie od źródła finansowania.
Finansowa zaktualizowana wartość netto (FNPV)
Finansowa stopa zwrotu (FRR)
gdzie
St oznacza bilans przepływów pieniężnych w czasie t;
at oznacza finansowy czynnik dyskontujący wybierany do celów dyskontowania w czasie t;
i oznacza finansową stopę dyskontową.
Analiza trwałości finansowej projektu
Kluczowe aspekty analizy trwałości finansowej obejmują:
1) trwałość finansową projektu weryfikuje się poprzez sprawdzenie, czy skumulowane (niezdyskontowane) przepływy pieniężne netto są dodatnie (lub
zerowe) w skali rocznej i przez cały okres odniesienia;
Stro
na1
6
2) przepływy pieniężne netto, które należy rozważyć w tym celu, powinny:
uwzględniać koszty inwestycji, wszystkie (krajowe i unijne) zasoby finansowe i dochody oraz koszty operacyjne i koszty odtworzenia w momencie ich
uiszczenia, spłaty zobowiązań finansowych podmiotu, jak również wkład kapitałowy, odsetki i podatki bezpośrednie;
wykluczać VAT, chyba że podatek ten podlega zwrotowi;
nie uwzględniać wartości rezydualnej, chyba że majątek uległ rzeczywistej likwidacji w ostatnim roku danej analizy;
3) w przypadku operacji, gdy przewiduje się ujemne przepływy pieniężne w przyszłości, należy wskazać sposób pokrycia kosztów wraz z jasnym
długoterminowym zobowiązaniem beneficjenta/operatora do zapewnienia odpowiedniego dofinansowania z innych źródeł w celu zapewnienia
trwałości projektu;
4) jeżeli projekty obejmują istniejącą wcześniej infrastrukturę, np. projekty dotyczące zwiększenia zdolności produkcyjnej, należy sprawdzić ogólną
trwałość finansową operatora systemu w ramach scenariusza projektu oraz przeprowadzić analizę trwałości na poziomie operatora wyniku projektu,
a wyniki uwzględnić w ocenie ryzyka.
Analiza ryzyka
Ocena ryzyka obejmuje dwa etapy:
1) analizę wrażliwości, w ramach której określa się „krytyczne” zmienne lub parametry modelu tj. te, których zmiany, pozytywne lub negatywne, mają
największy wpływ na wskaźniki efektywności projektu, a która uwzględnia następujące aspekty:
zmienne krytyczne oznaczają zmienne, których 1 % zmienności powoduje więcej niż 1 % zmienności zaktualizowanej wartości netto;
analizę przeprowadza się poprzez zmianę jednego elementu w danym momencie i określenie wpływu tej zmiany na zaktualizowaną wartość netto;
wartości podlegające zmianom określa się jako procentową zmianę zmiennej krytycznej, przy czym należy przyjąć, że zaktualizowana wartość netto
powinna wynieść zero;
analiza scenariuszy umożliwia zbadanie łącznego wpływu określonych zbiorów wartości krytycznych, a w szczególności połączenie optymistycznych
i pesymistycznych wartości grupy zmiennych w celu stworzenia różnych scenariuszy, które powinny utrzymać pewne hipotezy;
2) ilościową analizę ryzyka, w tym zapobieganie ryzyku i ograniczanie ryzyka, która obejmuje następujące elementy:
wykaz rodzajów ryzyka, na jakie narażony jest projekt;
matrycę ryzyka przedstawiającą każde zidentyfikowane ryzyko;
możliwe przyczyny niepowodzenia;
powiązanie z analizą wrażliwości (w stosownych przypadkach);
negatywne skutki generowane w związku z projektem;
Stro
na1
7
uszeregowane (np. wysoce nieprawdopodobne, nieprawdopodobne, równie prawdopodobne jak nieprawdopodobne, prawdopodobne, wysoce
prawdopodobne) poziomy prawdopodobieństwa wystąpienia i nasilenia skutków;
poziom ryzyka (tj. połączenie prawdopodobieństwa i skutków);
określenie środków zapobiegawczych i zmniejszających ryzyko, w tym podmiotu odpowiedzialnego za zapobieganie głównym rodzajom ryzyka i ich
ograniczanie, standardowych procedur (w stosownych przypadkach) i w miarę możliwości uwzględnienie najlepszych praktyk, które stosuje się
w celu zmniejszenia ekspozycji na ryzyko, w przypadkach, gdy uznaje się to za konieczne;
interpretacja matrycy ryzyka, w tym ocena ryzyka rezydualnego po zastosowania środków zapobiegawczych i zmniejszających ryzyko.
Ponadto ocena ryzyka może w stosownych przypadkach (w zależności od wielkości projektu, dostępnych danych) i powinna, gdy ekspozycja na ryzyko jest
w dalszym ciągu wysoka, obejmować probabilistyczną ocenę ryzyka, która składa się z następujących etapów:
1) rozkład prawdopodobieństwa w odniesieniu do zmiennych krytycznych informujący o prawdopodobieństwie wystąpienia danej zmiany
procentowej w zmiennych krytycznych. Obliczenie rozkładu prawdopodobieństwa zmiennych krytycznych jest konieczne do przeprowadzenia
ilościowej analizy ryzyka;
2) ilościowa analiza ryzyka opiera się na symulacji Monte Carlo, która zawiera rozkład prawdopodobieństwa i wskaźniki statystyczne dla
przewidywanego wyniki, specjalną dokumentację techniczną itd. wskaźników efektywności finansowej i ekonomicznej.
Główne rodzaje ryzyka dla danego sektora w ramach działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej
Ryzyko związane z popytem:
(i) rozwój danej branży (popyt na wyniki badań oraz popyt na prywatnie zlecane badania)
(ii) zmiany na rynku pracy (zapotrzebowanie na absolwentów uczelni wyższych oraz wpływ na popyt na usługi szkolnictwa na danym obszarze)
(iii) zainteresowanie społeczne inne niż przewidywano
Ryzyko projektowe:
(iv) niewłaściwe oszacowanie kosztów projektu
(v) niewłaściwy wybór miejsca lub opóźnienia w opracowaniu projektu
(vi) wynalezienie nowej technologii w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji, która powoduje, że technologia projektu staje się przestarzała
Stro
na1
8
(vii) brak ugruntowanej fachowej wiedzy w dziedzinie inżynierii technicznej
Ryzyko administracyjne i ryzyko związane z udzielaniem zamówień:
(viii) opóźnienia w uzyskiwaniu pozwoleń na budowę
(ix) nierozwiązane sprawy dotyczące praw własności intelektualnej
(x)opóźnienia w nabywaniu praw własności intelektualnej lub koszty ich nabycia wyższe niż przewidywano
(xi) opóźnienia proceduralne w wyborze dostawcy i podpisywaniu umowy w sprawie zamówienia publicznego
(xii) problemy z zaopatrzeniem
Ryzyko związane z budową:
(xiii) opóźnienia w realizacji projektu i przekroczenie kosztów podczas instalacji sprzętu naukowego
(xiv)brak gotowych rozwiązań dla spełnienia potrzeb powstałych podczas budowy lub użytkowania infrastruktury
(xv)opóźnienia w pracach uzupełniających prowadzonych poza kontrolą projektodawcy
Ryzyko operacyjne:
(xvi) brak nauczycieli akademickich/pracowników naukowych
(xvii) nieoczekiwane komplikacje związane z instalacją specjalistycznego sprzętu
(xviii)opóźnienia w doprowadzeniu sprzętu do pełnego i niezawodnego funkcjonowania
(xix) niewystarczające generowanie wyników prac badawczych
(xx) nieoczekiwane skutki dla środowiska naturalnego/wypadki
Ryzyko finansowe:
(xxi) niewystarczające przyznane środki na poziomie krajowym/regionalnym w fazie operacyjnej
Stro
na1
9
(xxii) niewłaściwe oszacowanie przychodów finansowych
(xxiii) niezdolność do zaspokojenia popytu ze strony użytkowników
(xxiv) niewłaściwy system ochrony i wykorzystywania własności intelektualnej
(xxv) utrata istniejących klientów/użytkowników z powodu konkurencji ze strony innych ośrodków badawczo-rozwojowych
WERYFIKACJA OPŁACALNOŚCI WDROŻENIA – PRZYKŁADY PRAKTYCZNE
Poniżej przedstawiono 3 przykłady możliwych danych przedstawianych przez Wnioskodawcę (w obszarze wykazania opłacalności projektu). Każdy z
przedstawionych przykładów wskazuje na wrażliwość zaprezentowanych projekcji zysków (przy minimalnej zmianie nawet jednej z założonych wartości
początkowych) na końcową wartość przewidywanego zysku. Przykłady mają na celu zasygnalizowanie Ekspertom NCBR potrzebę weryfikacji i
uwiarygodnienia przez Wnioskodawcę każdej z założonych wartości wykazanych do przedstawienia opłacalności projektu.
Stro
na2
0
WR
AŻLIW
OŚĆ
P
RZED
STAW
ION
YCH
D
AN
YCH
Stro
na2
1
Stro
na2
2
W
RA
ŻLIWO
ŚĆ
PR
ZEDSTA
WIO
NYC
H
DA
NYC
H
Stro
na2
3
WR
AŻLIW
OŚĆ
P
RZED
STAW
ION
YCH
D
AN
YCH
Stro
na2
4
Stro
na2
5