gospodarka xxi wieku. innowacyjność, ekonomika i organizacja · gospodarka xxi wieku....

Gospodarka XXI wieku. Innowacyjność, ekonomika i organizacja

1


2

Gospodarka XXI wieku Innowacyjność, ekonomika i organizacja

Część I


3

Tytuł monografii naukowej: Gospodarka XXI wieku. Innowacyjność, ekonomika i organizacja - Część I

Autorzy: Aleksandra Fudali, Anna Romanów-Struzik, Wojciech Struzik, Krzysztof Miciuła, Mirosław Starzyń-

ski, Dariusz Grzesica, Joanna Gąska, Maja Zagórna-Goplańska, Monika Maria Kijek, Yanina Sialitskaya

Wydawnictwo:

www.wydawnictwoivg.pl

email: [email protected]

Miejsce i Rok Wydania: Szczecin 2011 rok

ISBN 978-83-62062-03-4 ebook

Sklep online NEW STORE – księgarnia, czytelnia,

www.groupivg.com/newstore

© Firma Groupivg.com Copyright 2011 All rights reserved.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej książki nie może być reprodukowana w jakiejkolwiek for-

mie i w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody wydawcy.

http://www.wydawnictwoivg.pl/

mailto:[email protected]

http://groupivg.com/newstore/


4

Spis treści Przedmowa .................................................................................................................................. 5 Rozdział I ..................................................................................................................................... 8 Teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania gospodarki krajowej i światowej ...................... 8

Wstęp .................................................................................................................................................. 8 1.1. Istota gospodarki oraz jej system gospodarczy ............................................................................ 9


5

Przedmowa

Wydanie pierwsze książki pod tytułem „Gospodarka XXI wieku. Innowacyjność,

ekonomika i organizacja” stworzona została z myślą o zaprezentowaniu wiedzy teoretycznej

oraz praktycznej dotyczącej aspektów funkcjonowania, rozwoju gospodarki krajowej i świa-

towej.

Poszczególne Rozdziały stanowią bogaty zasób wiedzy teoretycznej i praktycznej

oraz tworzą nową wiedzę, nieobecną w publikowanych dotąd innych książkach oraz pozy-

cjach dotyczących gospodarki XXI wieku.

Książka podzielona jest na 10 rozdziałów.

Pierwszy Rozdział przedstawia aspekty teoretyczne i praktyczne z zakresu funkcjo-

nowania gospodarki krajowej i światowej. Odnaleźć można tutaj definicje od pojęcia gospo-

darki oraz jej całokształtu warunków, reguł i mechanizmów funkcjonowania do obecnych

przemian w działalności gospodarczej w dobie procesu globalizacji. Następna część rozdziału

pierwszego prezentuje politykę ekonomiczną państwa wobec istniejących potrzeb rozwojo-

wych gospodarki krajowej, opisuje czynniki wpływające na konkurencyjność kraju oraz go-

spodarkę polską a jej konkurencyjność międzynarodową.

Drugi Rozdział przedstawia rezultaty pierwszego okresu wykorzystania Funduszy

Strukturalnych w Polsce. Analiza dotyczy realizacji działań zaplanowanych w dokumencie

strategicznym - Narodowym Planie Rozwoju 2004-2006, który był podstawą nowego modelu

polskiej polityki regionalnej wdrażanego w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej.

Z kolei trzeci Rozdział prezentuje na przykładzie miasta Wałbrzych wpływ specjal-

nych stref ekonomicznych na kształtowanie się lokalnego rynku pracy oraz formy pomocy

regionalnej wpływające na rozwój SSE oraz lokalnego rynku pracy. W artykule przeanalizo-

wano poziom inwestycji i tworzonych miejsc pracy w WSSE na przestrzeni kilku ostatnich

lat. Na przykładzie powiatu wałbrzyskiego i województwa pokazano korelację między wzro-

stem miejsc pracy w WSSE a spadkiem stopy bezrobocia oraz zaprezentowano narzędzie do

stymulowania inwestycji, którym jest pomoc regionalna dzięki, której przedsiębiorcy więk-

szość swych działań mogą finansować ze środków publicznych dostępnych w ramach fundu-

szu y strukturalnych Unii Europejskiej.


6

Rozdział czwarty wprowadza w rozwój technologii informacyjnej, który doprowa-

dził do wyodrębnienia się nowego obszaru wiedzy, jakim jest gospodarka elektroniczna, zwa-

na również nową gospodarką. Artykuł porównuje standardową gospodarkę a elektroniczną,

prezentuje również modele i systemy informacyjne gospodarki elektronicznej, jak również

koszty informatyzacji oraz aspekty jej wpływu na konkurencyjność.

Rozdział piąty to procesy konwergencji gospodarczej a zróżnicowanie państw UE-

27. Opisuje głównie tendencję do osiągania szybszego tempa wzrostu poprzez kraje mniej

rozwinięte i zmniejszenie luki w poziomie dochodów oraz prezentuje metody wielowymiaro-

wej analizy porównawczej, które pozwalają dokonywać oceny wieloaspektowych zjawisk

społeczno-gospodarczych.

Rozdział szósty wytwarzanie energii wykorzystując proces termiczny węgla. Opisuje

problematykę Polski jako kraj oparty na węglu, który zmuszony jest szukać sposobu na ogra-

niczenie emisji CO2, aby wypełnić zobowiązania wobec Unii Europejskiej. Artykuł opisuje

zagadnienia z zakresu podziemnych procesów chemicznych, w tym zgazowanie węgla jako

bezpośrednia produkcja gazu, przedstawia efektywność gazyfikacji, jak również opisuje pro-

ces termiczny węgla.

Rozdział siódmy przestawia społeczny wymiar efektywności procesu restrukturyza-

cji zatrudnienia na przykładzie wybranego przedsiębiorstwa. Artykuł prezentuje sposoby po-

miaru społecznego wymiaru efektywności restrukturyzacji zatrudnienia jednoznacznie wska-

zuje na ogromną jego rolę w społecznym wymiarze efektywności restrukturyzacji zatrudnie-

nia, ale także i wszelkich zmian, jakie zachodzą w organizacjach.

Rozdział ósmy jest o innowacyjności, który jest jednym z ważnych czynników wzro-

stu gospodarczego, który stanowi źródło przewagi konkurencyjnej. Jednym z najważniejszych

wyzwań Polski XXI wieku jakim jest budowa i rozwój gospodarki opartej na wiedzy. W arty-

kule zawarte są informacje na temat innowacji, za pomocą której formułuje się nowe podej-

ścia i cele, aby móc zidentyfikować nowoczesne i przyszłościowe kwalifikacje oraz tworzyć

nowe obszary zatrudnienia na rynku pracy..

Rozdział dziewiąty prezentuje źródła finansowania polityki rolnej realizowanej przez

Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Celem opracowania jest przedstawienie

źródeł finansowania przez budżet państwa poszczególnych programów krajowej polityki rol-

nej realizowanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (dalej ARiMR)


7

w latach 2001-2009 oraz źródeł finansowania z budżetu państwa innych wydatków związa-

nych z funkcjonowaniem tej agencji.

Rozdział dziesiąty prezentuje przeprowadzone analizy skuteczności polityki gospo-

darczej Norwegii w kontekście symptomów „choroby holenderskie”, której działanie w okre-

sie po odkryciu oraz rozpoczęciu eksportu surowców naturalnych przez państwo jest uważane

za jedną z przyczyn zaistnienia „przekleństwa bogactwa”.

Książkę adresujemy praktycznie do wszystkich Czytelników, którzy są zainteresowa-

nych aspektami dotyczącymi gospodarki.

Liczymy, że odnajdą Państwo w publikacji inspiracje dla własnej praktyki zawodo-

wej lub naukowej.

Autorzy


8

Rozdział I

Teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania gospodarki krajowej i światowej

Wstęp

Celem niniejszego artykułu jest wprowadzenie do tematyki gospodarki poprzez wy-

jaśnienie podstawowych definicji i zagadnień. Wstępne ujęcie teoretyczne i praktyczne wyja-

śnienie aspektów gospodarki krajowej i światowej pozwala na doskonałe zrozumienie mecha-

nizmów, motywów, czynników i kierunków rozwoju gospodarki w dzisiejszych czasach.

Artykuł podzielony jest na pięć części. Pierwsza część przedstawia istotę gospodarki

oraz jej system gospodarczy, druga część opisuje obecne przemiany w działalności gospodar-

czej w dobie procesu globalizacji, część trzecia prezentuje politykę ekonomiczną państwa

wobec istniejących potrzeb rozwojowych gospodarki krajowej, czwarta część opisuje czynni-

ki wpływające na konkurencyjność kraju oraz ostatnia część prezentuje gospodarkę polską

a jej konkurencyjność międzynarodową.


9

1.1. Istota gospodarki oraz jej system gospodarczy

Rozpoczynając w pierwszej kolejności od wyjaśnienia definicji gospodarka należy

ująć całokształt warunków oraz reguł i mechanizmów, tzw. gospodarowania, które składają

się na pojęcie gospodarka i system gospodarczy (Rys. 1). Proces gospodarowania dotyczy

badań na poziomie makroekonomicznych dokonującego się w skali całej gospodarki. Proces

ten jest analizowany jako ciąg powiązań pomiędzy poszczególnymi rynkami: rynkiem dóbr

i usług, rynkiem pracy, rynkami pieniądza i aktywów finansowych z uwzględnieniem powią-

zań międzynarodowych danej gospodarki. Proces gospodarowania rozumiany jako ciągłe

przekształcanie czynników produkcji, zasobów, w dobra i usługi oraz nieustanne zużywanie

wyprodukowanych dóbr i usług. W procesie gospodarowania, czyli w procesie produkcji,

podziału i konsumpcji dóbr, biorą udział gospodarstwa domowe i firmy, tworzące sektor pry-

watny, sektor publiczny reprezentowany przez władzę gospodarczą oraz sektor zewnętrzny

w przypadku gospodarki otwartej. Podmioty te, pełniąc odpowiednie funkcje w gospodarce,

przyczyniają się do ciągłego odtwarzania procesu gospodarczego1.

W dalszej części artykułu zostanie omówiony system gospodarczy, którego definicja

została oparta o autorów podręcznika ekonomii, takich jak: P.A. Samuelson i W.D. Nordhaus,

którzy określają system gospodarczy, jako taki układ stosunków i organizacji, który kształtu-

je prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa własności czyn-

ników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i kon-

sumpcji, determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze, a w ostateczności

rozstrzyga kwestie co, jak i dla kogo ma być produkowane2. Jednym zdaniem można ująć, iż

głównym zadaniem systemu gospodarczego jest określenie decyzji, które z dóbr powinny być

wytwarzane i w jakich ilościach oraz przez kogo wykonane. Kolejną jego funkcją jest okre-

ślenie pod kątem zaspokojenia różnorodnych potrzeb społecznych, jak wytwarzanie uzupeł-

niających się produktów ma być bilansowane, a także koordynowane. Istotnym aspektem jest

również, w jaki sposób dokonywany jest podział globalnego produktu społecznego między

1 Cz. Sułkowski, Makroekonomia. Teoria i praktyka makroekonomiczna, ZAPOL, Szczecin 2001, s. 16. 2 P.A. Samuelson i W.D. Nordhaus, Economics Wydawnictwo XIII, New York 1989, s. 833-834.


10

członków społeczeństwa. Każdy system gospodarczy zawiera elementy, takie jak: układ or-

ganizacyjny, układ zjawisk sfer realnej gospodarki, układ regulacji (Rys.1.).

Rys.1. Gospodarka i jego elementy.

Gospodarka Proces gospo-

darowania

System gospodarczy

Zjawiska sfer realnej gospodarki

Układ organizacyjny

Układ regulacji

Źródło: Opracowanie własne na podstawie literatury P.A. Samuelson i W.D. Nordhaus.

System gospodarczy charakteryzowany jest poprzez decyzje gospodarcze lub także

społeczno-gospodarcze, które można odmiennie klasyfikować na mikro i makroekonomiczne

decyzje. Decyzje mikroekonomiczne mają swoje znaczenie w domowych gospodarstwach

i zakładach produkcyjnych, natomiast z decyzjami makroekonomicznymi mamy do czynienia

na poziomie gospodarki. W systemie gospodarczym jednostką wykonującą daną działalność

są ludzie. Każda działalność może posiadać pojedynczy podmiot, rzesze osób, ogół społecz-

ności itp. Łączy ich odpowiednia organizacja, w związku z czym tworzą jednostki gospodar-

cze. Działalność niektórych zakładów przedsiębiorczych oraz państw wychodzi często poza

terytorium macierzyste danego państwa, tworząc z nich jednostki skali międzynarodowej lub

nawet globalnej. W szczególnym charakterze ma się to pojęcie do poszczególnych organizacji

oraz działalności ponadnarodowych, do których zaliczyć można, np. Agendy Organizacji Na-

rodów Zjednoczonych, Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Unia Eu-

ropejska3.

Analizując kryteria wyodrębnienia typów gospodarki możemy ująć w następujący

sposób:

3 http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/ekonomia/14628-

definicja_i_opis_systemu_gospodarczego.html

http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/ekonomia/14628-definicja_i_opis_systemu_gospodarczego.html



11

• skala działalności gospodarczej np.: gospodarka światowa, narodowa, terenowa, go-

spodarka przedsiębiorstw itd.,

• sfera gospodarowania np.: gospodarka mieszkaniowa, finansowa, rolna itd.4

Na podstawie kryterium własności czynników produkcji w gospodarce wyróżnia się

miedzy innymi:

• gospodarkę kraju: prywatną i publiczną,

• w skali międzynarodowej: gospodarkę kapitalistyczną i socjalistyczną (lub komuni-

styczną)5.

Według mechanizmów regulowania i koordynacji procesów gospodarczych możemy

wymienić:

• gospodarka rynkowa (system rynkowy),

• gospodarka nakazowa (system nakazowy).

Charakteryzując gospodarkę rynkową można ją ująć, iż jest to gospodarka, w której

mechanizmy wolnorynkowe to wzajemne oddziaływanie na siebie popytu, podaży, kształto-

wanie się ceny, czyli ogólnie ujmując jest to samoczynnie działający rynek. We współcze-

snych czasach zwany jako konkurencyjny, gdzie systemy gospodarki rynkowej regulowany

jest jedynie w niektórych fragmentach, a całość wymiany sterowana jest poprzez działanie

mechanizmów wolnorynkowych. Natomiast gospodarka nakazowa to gospodarka central-

nie planowana lub system nakazowo rozdzielczy, w której procesy gospodarcze, np.: więk-

szość decyzji dotyczących produkcji oraz redystrybucji dochodu podejmowane są przede

wszystkim za pomocą różnego typu nakazów i dyrektyw wydawanych przez biurokracje pań-

stwową.

Mechanizm rynkowy jest dominującym regulatorem procesów gospodarczych

i występuje na ogół w krajach, w których dominuje własność prywatna natomiast w krajach,

w których panuje własność publiczna swoje miejsce znajduje biurokracja państwowa oraz

plan centralny. Warto zwrócić uwagę na podział uprawnień do podejmowania decyzji gospo-

4 R. Milewski, Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2002, s. 31. 5 Ibidem, s. 31.


12

darczych, na podstawie których możemy wyodrębnić typy gospodarek oraz systemy gospo-

darcze:

• w gospodarce, w której decyzje gospodarcze podejmują konsumenci i producenci

kształtuje się system gospodarczy zdecentralizowany. Przykładem tutaj mogą być

kraje Europy Zachodniej i Ameryki Północnej w okresie tzw. kapitalizmu wolnoryn-

kowego,

• w gospodarce, w której występuje biurokracja państwowa system gospodarczy jest

scentralizowany. Doskonałym przykładem systemu gospodarczego scentralizowa-

nego był Związek Radziecki i inne kraje. W dzisiejszych czasach stosuje się mieszane

systemy.

Polska jest obecnie w fazie przechodzenia od gospodarki nakazowej do gospodarki

konkurencyjnej.

Rys. 2. Gospodarka światowa jako system powiązań ekonomicznych z krajami

w procesie wymiany o zasięgu globalnym.

Gospodarka światowa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie literatury R. Milewskiego.

Analizując gospodarkę światową możemy przyjąć definicję, iż jest to integrujący

oraz łączący system powiązań ekonomicznych o zasięgu globalnym, kształtujący się histo-

rycznie, zmieniający się wraz z upływem czasu, postępem technicznym, technologicznym,

finansowym, produkcyjnym i handlowym, który włącza w wymienione procesy wymiany

Procesy wymiany o zasięgu globalnym

Gospodarka narodowa 1 Gospodarka narodowa 2

Gospodarka narodowa 10 Gospodarka narodowa 198

Procesy wymiany o zasięgu globalnym


13

zbiorowości różnorodnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomie

krajowym, jak i na szczeblu międzynarodowym (Rys. 2.).

Gospodarki narodowe poszczególnych państw wraz z ich rządami są również samo-

dzielnym podmiotem na rynku światowym, które odgrywają dużą rolę w tworzeniu systemu

powiązań ekonomicznych w gospodarce światowej. Wynika to z prowadzenia przez państwo

polityki gospodarczej krajowej oraz zagranicznej, przez co kształtuje ramy działania innych

podmiotów, takich jak: przedsiębiorstwa, instytucje, ugrupowania integracyjne, organizacje

oraz wiele innych podmiotów gospodarczych. System ekonomiczny gospodarki światowej

charakteryzuje się miedzy innymi poprzez atrybuty, takich jak:

• podobne techniki wytwarzania,

• masowy, towarowy charakter produkcji,

• specjalizacja produkcji i wymiany,

• oddziaływanie wzajemne gospodarek krajów poprzez wymianę handlową,

• rozwój transportu,

• wartość międzynarodowa,

• cena światowa i pieniądz światowy,

• wzajemne oddziaływanie koniunktury,

• uczestnictwo wszystkich krajów świata,

• trwałe więzi ekonomiczne powodujące powstanie zintegrowanej całości.

W kształtowaniu się gospodarki światowej ogromną rolę odgrywają prawidłowości,

wyznaczające kierunek rozwoju systemu, między innymi skłonność do naśladowania obcych

wzorców, tendencja do otwierania się systemów gospodarczych poszczególnych państw i ich

grup, ułatwiony przepływ wiedzy i transfer technologii.


14

Bibliografia

Literatura

A. Zorska, Korporacje transnarodowe, PWE, Gdynia 2007.

Cz. Sułkowski, Makroekonomia. Teoria i praktyka makroekonomiczna, ZAPOL, Szczecin 2001.

Globalization, Growth and Powerty. Bulding an Inclusive Word Economy, The Word Bank- Oxford

University Press, Washington 2002.

H. Godlewska: Lokalizacja działalności gospodarczej. Wybrane zagadnienia, ELIPSA, Warszawa 2001.

J. A. Schumpeter, Teoria rozwoju gospodarczego, Warszawa 1960.

J. Kotyński: Ryzyka dla gospodarki polskiej wynikające z globalizacji. Tezy wystąpienia na seminarium

naukowym Instytutu Zarządzania Ryzykiem Wyższej Szkoły Ubezpieczeń i Bankowości, Warszawa 2002.

J. Stoner, E. Freedman, D. Gilbert, Kierowanie Wyd. II, PWN, Warszawa 1998.

J. Stroner, R. Freeman, D. Gilbert, Kierowanie, Wydanie II, PWE, Warszawa 1998.

J. Szomburg, Strategia Lizbońska szansą dla Europy, [w:] Biała Księga 2003. Część I: Polska

K. Ohame, The Bordeless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy, Harper Business, New

York, London 1990.

M. Wolf, Why Globalization Works, Yale University Press, New Heaven-London 2004.

M.E. Porter, The Competitive Advantage oj Nations: With a New Introduction, MacMillan, Press 1998.

O. Lange, Ekonomia polityczna, tom I i II, PWN, Warszawa 1978.

P.A. Samuelson i W.D. Nordhaus, Economics, Wydawnictwo XIII, New York 1989.

R. Krawczyk: Integracja i globalizacja jako wyzwania dla współczesnego przedsiębiorstwa, Zeszyty Na-

ukowe Wyższej Szkoły Działalności Gospodarczej” 2001, nr 7.

R. Milewski, Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2002.

W. Bieńkowski i inni, Czynniki i miary międzynarodowej konkurencyjności gospodarek w kontekście glo-

balizacji – wstępne wyniki badań, Prace i Materiały Nr 284, Instytut Gospodarki Światowej, Warszawa 2008.

Polskie Forum Strategii Lizbońskiej, Wobec Strategii Lizbońskiej, Gdańsk-Warszawa 2003.

Z. Pierścionek: Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 2003.

Czasopisma

Rzeczpospolita” z 27-28 października 2001r.; G. Makowski: Termometr naszych czasów, New-

sweek/Polska” 2001, Nr 14.

Główny Urząd Statystyczny, Nauka i Technika w 2007 r., Warszawa 2009.

Ministerstwo Gospodarki, Raport o stanie gospodarki. Polska 2010, Warszawa 2010.

K. Ohmae, The Bordeless Wold, „ The McKinsey Quarterly” 1990, Nr 3.


15

Internet

http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/ekonomia/14628-

definicja_i_opis_systemu_gospodarczego.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_Ranking_Innowacyjno%C5%9Bci

INNOVATION UNION SCOREBOARD 2010 The Innovation Union's performance scoreboard for Re-

search and Innovation 1 February 2011 www.proinno-europe.eu/metrics

http://ec.europa.eu/europe2020/tools/monitoring/annual_growth_survey_2011/index_pl.htm

http://opracowania.socjum.pl/forum/temat/272

Informacja o autorze Mgr Aleksandra Fudali Uniwersytet Szczeciński WNEiZ (Doktorantka)



http://ec.europa.eu/europe2020/tools/monitoring/annual_growth_survey_2011/index_pl.htm

http://opracowania.socjum.pl/forum/temat/272


16

Mgr Yanina Sialitskaya Doktorantka Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Wydział

Gospodarki Międzynarodowej Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

gospodarka xxi wieku. innowacyjność, ekonomika i organizacja · gospodarka xxi wieku....

Documents