gulistan and bostan stage analysis based on the todorov’s...
TRANSCRIPT
Textual Criticism of Persian Literature, Vol. 9, Issue 3, Issue 2017
Gulistan and Bostan Stage Analysis Based on the Todorov’s Theory
Omid Vahdanifar * Assistant Professor of Persian Language and Literature, Bojnourd University, Bojnourd, Iran,
Mohammadreza Sarfi Professor of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran,
Mohammadsadegh Basiri Professor of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran,
Abstract
Given that narrativization has a unique position in Saadi’s works, the main purpose of
this study is to introduce and to analyze these types of stories in Saadi's Gulistan and
Bostan. Also, another purpose of this study is to investigate the stories based on Tzvetan
Todorov’s framework from the "typology" of rules and laws governing the construction
of these known anecdotes. Results of this study showed that there were similarities
between the fictional story of Gulistan and Bostan with Todorov's theory in terms of the
presence of features such as event-based stories, the principle of causality non-
mediated, emphasis on character interaction, lack of psychology, there is an imaginary
time and place, the presence of exemplary character, and the absoluteness of some
characters. Also, these stories were categorized into three species of mythical,
epistemological and ideological tales. According to the survey, it was found that most
stories in Gulistan were "epistemological" (48%) and the least were “anecdotal” (12%).
However, in Bostan, the highest proportion was allocated to the epistemological side
(59.52%) and the least belonged to the ideological category (7.15%). As the result,
ideological category is the lowest one in both stories. However, for the highest
proportion, the decision is not that much clear.
Keywords: Saaʼdi, Golestan, Bostan, Story, Typology, Todorov
* Corresponding author
تودوروف يةنظر اساس بر بوستان و گلستان يها تيحکا ليتحل
محمّدصادق بصيري -محمّدرضا صرفی -فر اميد وحدانی
دهيچک
وگلسااا هااي‌‌تيا‌حکاي‌هاا‌‌گونه‌لیتحل‌وي‌معرف؛به‌همین‌سبب‌دارد‌اي‌ويژه‌گاهيجاي‌سعد‌آثار‌دري‌پرداز‌‌تيحکا
منظار‌‌از‌تاودوروف‌‌تزوتا دگاهيد‌پايةبر‌اثر‌دو‌نياي‌ها‌تيحکاي‌بررس.است‌پژوهشاين‌ي‌اصل‌هدف،يسعد‌بوساا
نيا‌ا.هدف‌ديگر‌اين‌جساار‌است،اتيحکا‌نيا‌ساخت‌بر‌حاکم‌نیقوان‌و‌قواعدچنین‌شناخت‌و‌معرفي،هميشناس‌نوع
بررس ؛دارد‌مطابقت‌تودوروف‌يايروا‌يةنظر‌با‌اثر‌دو‌نيا‌يها‌تيحکا‌شاریب،ييها‌يژگيو‌وجود‌سبب‌به‌دهد‌يم‌نشا ي
نباود‌‌هاا،تیشخصا‌‌کانش‌‌بار‌‌دیا‌تأک‌واساطه،يبا‌‌تیّعلّ‌اصل‌ات،يحکا‌بود محور‌حادثه‌ها‌عبارت‌است‌از:اين‌ويژگي
ها‌تیشخص‌حضور،يفرض‌مکا و‌زما وجود،يشناس‌روا برخ‌بود مطلق‌وار،نمونهي درواقا ....و‌ها‌تیشخص‌ازي
ة‌گونا‌‌ساه‌‌دررا‌‌اتيا‌حکا‌نيا‌ا،بوسااا وگلسااا ي‌هاا‌‌تيحکاو‌‌تودوروفية‌نظر‌نیبي‌داسااني‌ها‌مشابهت‌افاني‌با
ترتیاب ،درمجماوع‌و‌باه‌‌هاا‌‌حکايتبررسي‌‌به‌باتوجه‌بندي‌کرد.توا طبقه‌مي‌کيدئولوژيا‌وي‌شناخا‌معرفت،يا‌اسطوره
21تارين‌آ باا‌تعاداد‌‌‌‌‌درصاد و‌کام84حکايات 93اي،با‌تعداد‌‌در‌گونة‌اسطوره‌گلساا ،بیشارين‌حکايات‌فراواني
نیاز‌‌‌بوسااا هااي‌حکاياات‌‌‌‌تارين‌گوناه‌‌‌گیرند.بیشارين‌و‌کم‌نة‌ايدئولوژيک‌قرار‌ميدرصد در‌گو21حکايت حدود
درصاد اسات.21/7حکايات 9درصد و‌گونة‌ايدئولوژيک‌باا11/13حکايت 11شناخاي‌با‌‌ترتیب،گونة‌معرفت‌به
هاي‌حکايات‌در‌اين‌دو‌اثار‌‌‌گونهاست؛الباه‌بیشارين‌‌ايدئولوژيکگونة‌از‌دو‌اثر‌‌هاي‌هر‌بنابراين،کمارين‌تعداد‌حکايت
مافاوت‌است‌و‌از‌يک‌نوع‌نیست.
هاي کليدي واژه
تودوروف؛يشناس‌نوع؛تيحکا؛بوساا ؛گلساا ؛يسعد
؛ مکاتبات‌مسؤول ،بجنورد،ايرا بجنورد‌دانشگاهي‌فارس‌اتیادب‌و‌زبا ارياسااد[email protected]
کرما ،ايرا کرما باهنر‌دیشه‌دانشگاه،يفارس‌اتیادب‌و‌زبا اسااد،[email protected]
کرما ،ايرا کرما باهنر‌دیشه‌دانشگاه،يفارس‌اتیادب‌و‌زبا اسااد،[email protected]
3/6/2931
پژوهشي - علمي شناسي‌ادب‌فارسيمان
دانشگاه‌اصفها -دانشکدة‌ادبیات‌و‌علوم‌انساني
صص،2936پايیز 91، پیاپي9دورة‌جديد،شماره
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 68
مقدمه
هاي‌شرقي،در‌طبقات‌مخالف‌رواج‌‌گويي‌در‌میا ملت‌اي‌دارد.داساا جايگاه‌ويژه‌در‌تاريخ‌زندگي‌بشر‌گويي‌قصه
کارد براي‌مردم‌و‌سرگرم‌وييگ‌اي‌به‌نام‌قصّاص‌ظهور‌کردند‌که‌کارشا قصه‌در‌دورا اسالمي‌طبقه؛حاياست‌داشاه
هاا‌وجاود‌دارد‌‌‌اي‌اسات‌کاه‌در‌ادبیاات‌هماة‌ملات وياژهGenre نوع‌ادبي،پردازي‌قصه‌و‌داساا بود.درواق ،ا آن
ست‌پردازي‌گويندگا آنها‌ملي‌و‌يا‌نایجة‌خیالتجارب‌ع،هايي‌از‌زندگي‌ها‌درس.مضامین‌قصه 2979:16زاده، اشرف
دلیل‌بهار‌باراي‌اهمیات‌قصاه،کاااب»است.شکل‌گرفاه‌اناقال‌مفاهیم‌عاطفي،اخالقي‌و‌اجاماعي‌به‌مخاطبا براي‌که
«اسات‌‌هاي‌پیامبرا و‌اقاوام‌گششااه‌تشاکیل‌داده‌‌‌‌اي‌از‌اين‌کااب‌را‌قصه‌زيرا‌بخش‌عمده؛است‌قرآ کريمآسماني‌ما،
حکايات‌و‌‌‌شانید ،باه‌شنید پندهاي‌جادي‌‌جاي‌طب انسا به‌طورکلي‌بهاين،بر‌افزو .2946:2 محمدي‌فشارکي،
سنايي،عطار‌و‌موالنا‌مطالب‌خود‌را‌در‌قالب‌حکايت،بیشار‌شاعرا ازجملهسببداساا تمايل‌بیشاري‌دارد.به‌همین
پاردازي‌‌حکايتاز‌خود،يها‌پیروي‌از‌اين‌شیوه‌و‌براي‌بیا انديشه‌سعدي‌نیز‌به .2979:93زاده،اند اشرف‌بیا کرده
آ را‌باراي‌‌ساعدي‌‌و‌‌تنها‌زبا بیا هنري‌اخالقیات‌بود‌پردازي‌اسافاده‌کرده‌است.حکايتدر‌طرح‌برخي‌از‌آثار‌خود
نويساي‌در‌‌‌نظار‌داسااا از‌م‌بوساا وگلساا ،که‌در‌میا آثار‌او‌طوري‌به؛سازي‌آموزش‌عبرت‌و‌حکمت‌قرار‌داد‌زمینه
سااز.سعدي‌بیشار‌اوضااع‌عاادي‌زنادگاني‌را‌زمیناه‌‌‌‌استمانوع‌‌گلساا وبوساا حکايات‌‌دارند.اي‌قرار‌جايگاه‌ويژه
پردازي‌‌حکايت‌زةگاهي‌انگی‌او.استو‌از‌اين‌نظر‌او‌راهنماي‌انديشمندا بعد‌از‌خود‌دهد‌‌مي‌پردازي‌خود‌قرار‌حکايت
خمیرماية»توا گفت:که‌مي‌طوري‌به؛اندازد‌ابد‌و‌زماني‌به‌کلبة‌درويشا نظري‌ميي‌خلفا‌مي‌خود‌را‌در‌کاخ‌پادشاها و
.2943:2پور، هاشمي«شود‌ميحکايات‌سعدي‌هم‌در‌کاخ‌و‌هم‌در‌کوخ‌مشاهده
اسات‌ي‌کوتااه‌‌منثور‌اي‌منظوم‌سرگششت‌و‌داساا اي‌قصه‌ت،يحکا‌است:میرصادقي،حکايت‌را‌چنین‌تعريف‌کرده
هاا‌‌تيا‌حکا.کند‌يم‌ا یب‌را‌سادهيي‌ماجرا،يراو‌و‌استي‌فیتوص‌بیشار‌که‌پردازد‌يمي‌ا‌نکاه‌ا یب‌به‌شاعر‌اي‌سندهينو‌که
غار درجهت‌که‌کنند‌يم‌ا یب‌را‌سادهيي‌ماجرا‌بلکه‌ندارند؛دیتأکي‌زیانگ‌شگفت‌حوادث‌بر‌افسانه‌و‌رمانس‌برخالف
2.اسات‌‌را‌براي‌حکايت‌در‌نظار‌گرفااه‌‌‌ييها‌نیز‌ويژگي‌رهگشر‌رضا .2931:281،يرصادقیم باشد‌سندهينو‌مقصود‌و
کند.سعدي‌نیز‌صدق‌ميبوساا وگلساا هاي‌‌اند،دربارة‌حکايت‌اصولي‌که‌اين‌دو‌مناقد‌براي‌حکايات‌وض کرده
لهئمس انيب
.انجاماد‌‌‌تر‌آثار‌ادبي‌مي‌تر‌و‌دقیق‌شناخت‌بهار،کامله‌که‌ب‌استهاي‌علمي‌‌يکي‌از‌روش ،Typologie شناسي‌‌نوع
هاي‌مطالعة‌علمي‌آنهاسات‌کاه‌در‌‌‌‌يکي‌از‌زمینهآثار‌ادبي،بندي‌علمي،منطقي‌و‌مناسب‌‌بندي‌و‌طبقه‌ديگر،دساه‌بیا به
ه‌ابعاد‌و‌زواياي‌آشکار‌و‌پنها آثار‌ادباي‌باه‌خاوبي‌شاناخا‌‌‌‌‌جانبه،شناسي‌همه‌شود.با‌نوع‌شناسي‌نامیده‌مي‌اصطالح‌نوع
طاور‌‌‌بهاره‌بارد.باه‌‌‌‌تاوا مي‌هاي‌آنها‌و‌مطالعات‌ادبیات‌تطبیقي‌يافان‌مشابهت،در‌نقد‌آثار،و‌از‌حاصل‌تحقیق‌شود‌مي
.2944:18 ذوالفقاري،ست‌شناسي‌آثار‌ادبي،ابزاري‌براي‌شناخت‌بهار‌آنها‌خالصه،نوع
نيا‌ا‌اخاصاار‌‌باه‌‌است؛به‌هماین‌سابب‌‌‌تودوروف‌تزوتا ي‌شناس‌نوعية‌نظرية‌برپا‌مقاله‌نيا‌در‌پژوهشي‌نظري‌مبنا
او،اثار‌‌ساه‌‌کاه1ساخاارگراسات‌‌پردازا هينظر‌ازي‌کي Tzvetan Todorov تودوروف‌تزوتا .شود‌يممعرفي‌‌هينظر
در‌را‌وي‌گااه‌يجا، م2342 قاا‌یبوط‌بار‌ي‌درآماد‌‌و م2377 نثار‌ي‌قاا‌یبوط، م2371 يادبا‌‌ژانار‌‌بهي‌ساخاار‌کرديرو
يخاصا‌‌توجه‌انهیعامي‌ها‌تيروابه‌‌ها،تيرواي‌بررس‌در‌تودوروف .2932:12،يحرّ است‌کرده‌مماازي‌شناس‌تيروا
61/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
هار‌‌حدود‌از‌فراتر‌که‌دارد‌وجودي‌ا‌يهمگاني‌تجرب‌ا یبن:»است‌کرده‌آغازي‌کل‌اریبسي‌مفهوم‌از‌را‌خودية‌نظر‌دارد.او
«کناد‌‌يم‌هیتوجيي‌نها‌و‌کهي‌زبا دساور‌کية‌سرچشم‌از‌را‌آنها‌تمام‌و‌رود‌يم‌يخاص‌ةگون‌داللت‌نظام‌هري‌حا‌و‌زبا
تجز‌و‌کاسان‌ها‌تيروا‌در‌تودوروف‌کار‌اساس،يکل‌طور‌به .2971:998،ياحمد واحدها‌به‌مانية از.اسات‌‌نهیکمي
اسااس،نيا‌بر.است‌گريکدي‌از‌ماعددي‌ماني‌ساخاارها‌کرد زيماما‌اریمع‌نینخسا‌نه،یکمي‌واحدها‌ا یم‌روابط‌او،نظر
و‌هاا‌‌تيروا‌تودوروف،نظر‌از«.ييفضا‌نظم»و«يزمان‌يمنطق‌نظم:»کند‌يم‌مشخص‌راي‌گانيما‌درو شيآرا‌نوع‌دوي‌و
يااد‌تاوا يما‌ي‌منطق‌وي‌زمان‌نظم‌به‌آ از‌‌که‌اند‌شدهي‌ده‌سازما ،ينظمي‌مبنا‌بر‌افزو ي‌داسااني‌ها‌کااب‌شاریب‌ويژه‌به
بازشناخت؛اين‌دو‌روايات‌عباارت‌‌‌توا يم‌گريکدي‌ازرا‌‌تيروا‌نوع‌دو‌نه،یکمي‌واحدهاي‌علّة‌رابط‌نوع‌اساس‌بر.کرد
در‌اين‌پژوهش‌بر‌اساس‌نظام .16و2941:76تودوروف،ي ا‌اسطورهي‌ها‌تيروا‌و‌کيدئولوژياي‌ها‌تيروا‌است‌از:
بندي‌‌طبقهسعدي‌‌بوساا وگلساا ي‌بین‌واحدهاي‌کمینه،حکايات‌چنین‌نوع‌رابطة‌علّ‌مطرح‌در‌نظرية‌تودوروف‌و‌هم
گردد.آشکارها‌با‌نظرية‌تودوروف‌‌تا‌میزا انطباق‌اين‌حکايت‌شود‌مي
قيتحق تياهم و ضرورت
بندي‌آثار‌بار‌اسااس‌‌‌‌داد آ در‌طبقة‌نوعي‌خاص‌است.طبقه‌شناسي‌آ اثر‌و‌قرار‌هر‌اثري‌مسالزم‌نوعبهار‌شناخت
Espece شاود‌تاا‌گوناة‌‌‌‌‌در‌ايان‌مقالاه‌کوشاش‌ماي‌‌‌‌‌به‌همین‌سابب‌تر‌خواهد‌بود؛دقیق،يک‌ديدگاه‌يا‌اعابار‌خاص
.شودبندي‌‌شناسي‌تزوتا تودوروف‌بررسي‌و‌طبقه‌سعدي‌از‌ديدگاه‌نوع‌بوساا وگلساا هاي‌‌حکايت
قيتحقة نيشيپ
اما؛استدرآمده‌‌نگارشبه‌ي‌ماعددي‌علم‌مقاالت‌وي‌پژوهشي‌ها‌طرح‌ها،رساله‌ها،کااب‌تاکنو ي‌سعد‌آثارة‌دربار
،يواژگاان،يزباان‌ي‌هاا‌‌يبررس،يسعد‌مقام‌و‌تیشخصي‌کلي‌بررس‌مثل،ي‌سنّا‌موضوعات‌به‌ها‌پژوهش‌نيا‌ازي‌اریبس
ي‌هاا‌‌کیا‌تکن‌منظار‌‌ازبه‌ايان‌آثاار‌ساعدي‌‌‌‌‌طورکلي‌اند.به‌پرداخاه‌تربیاي‌وي‌اخالق،ياجاماع‌مسائل‌وي‌سبک،يدساور
ي‌شناس‌تيرواي‌ها‌جنبه‌بهي‌حدود‌تا‌ریاخي‌ها‌سال‌در؛الباه‌است‌نشده‌بسیاري‌توجه،ياندک‌هاي‌نمونه‌در‌جز،تيروا
،نموناه‌‌چناد‌‌جاز‌‌پاردازا هيا‌نظر‌هاي‌هينظر‌اساس‌بري‌سعد‌آثار‌لیتحلة‌نیزم‌در.است‌شده‌اشاره‌آثار‌نيا‌ازي‌برخ‌در
ي‌بررسا‌‌هااي‌‌وا عنا‌‌باا‌‌شاهرکرد‌‌دانشاگاه‌‌در‌ارشاد‌ي‌کارشناسا‌ة‌ناما‌‌ا يا‌پا‌دو.اسات‌‌نگرفاه‌صورتي‌گريد‌پژوهش
ي‌سااخاار‌‌لیتحل‌و 2931مرزبا : گرماس‌ريآلژ‌و‌برمو کلودي‌الگو‌اساس‌بري‌سعد‌گلساا اتيحکاة‌انيساخاارگراتحلیل‌ساخااري‌دو‌حکايات»و‌مقالة 2932فاحي: برمو و‌تودوروفي‌الگوها‌اساس‌بري‌سعد‌بوساا ي‌ها‌تيحکا
ة‌نا‌یزم‌در.سات‌ها‌پاژوهش‌‌نيا‌ا ازجملاة2932 کريماي:«سعدي‌بر‌اساس‌الگوهااي‌تاودوروف‌و‌برماو بوساا از
2944:يذوالفقاار «يفارسا‌‌داساا ي‌شناس‌گونه‌وي‌شناس‌شکل،يبررس‌و‌نقد»ة‌مقال‌در‌فقط‌زیني‌سعد‌آثاري‌شناس‌نوع
ي‌مخاصار‌ة‌اشار‌زیني‌سعد‌آثار‌به‌نويسنده‌ا یم‌نيا‌در‌کهاست‌‌شدهي‌بند‌طبقهي‌سنّاة‌ویش‌بهي‌فارس‌زبا مخالف‌آثار
پارداخان‌‌که‌استي‌ا‌تازه‌موضوعات‌ازي‌کيي‌شناس‌تيرواي‌ها‌هينظر‌اساس‌بري‌سعديي‌روا‌آثاري‌بررس‌ن،يبنابرا دارد.
.کند‌ا يتواند‌نما‌يم‌خوانندگا ي‌برا‌راي‌سنّا‌ماو نيا‌ازي‌ا‌تازه‌ابعاد‌‌آ به
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 66
یبررس و بحث
و‌باود جاام سابب‌‌باه‌‌چنین‌دارد؛هم‌يایترب‌وي‌اخالق،يمیتعلي‌ها‌ارزش،يفارس‌ادب‌ماو ا یم‌در‌يسعد‌آثار
ي‌کا‌ي‌يپارداز‌‌تيحکا.استي‌بررسدرخور‌‌زین‌ديجد‌علوم‌منظر‌از،گوناگو ي‌هنري‌ها‌جنبه‌وي‌ادب‌قیعمي‌ها‌ظرفیّت
عناصار‌‌داشاان‌‌سابب‌‌باه،يساعد‌ياي‌‌روا‌اشعار‌و‌ها‌تيحکا‌ساخاار‌رو،نيا‌از؛است‌يسعد‌آثار‌دري‌هنري‌ها‌جنبه‌از
هادف،محاوا،موضوع،فضا،زبا ،ت،یشخص‌د،يدية‌زاو‌کنش،ف،یتوص‌گو،و‌گفت، طرح رنگیپ‌مانند‌داساا ي‌اساس
لیا‌تحل‌وي‌بررسا‌درخاور‌‌ي‌امروز‌داساا نقدي‌ارهایمع‌و‌ها‌مالک‌باهمانند‌ساير‌آثار‌روايي‌زبا فارسي...و‌ساخاما
در.دارناد‌‌داسااا سااخاار،يداسااان‌‌عنصر‌سه‌اي‌دو‌داشان‌وجود‌با‌فقطي‌سعد‌آثاري‌ها‌تيحکا‌ازي‌برخي‌حا‌است؛
گلسااا ،.آورد‌يما‌‌ديا‌پد‌را‌بحا م‌نيا‌اي‌بارا‌ي‌بررسا‌ة‌نیزم‌و‌دارد‌وجود‌وگو‌گفت‌عنصر‌فقط‌ها‌تيحکا‌ازي‌اریبس
منظاوم‌‌و‌منثاور‌‌آثاار‌‌ريساا.آنهاست‌مرهو او‌يجهان‌شهرت‌کهاست‌ي‌سعد‌آثار‌نيتر‌مهم،ديقصا‌و‌اتیغزل‌بوساا ،
و‌‌ارزشة‌هما‌‌باا منثاور‌ي‌هاا‌‌رسااله‌‌وي‌عرب‌اشعار‌ها،تیب‌تک‌و‌ها‌قطعه‌ات،یرباع‌بندها،بیترک‌و‌بندها یترجي سعد
داراباود سابب‌‌به‌بوساا وگلساا سعدي،روايي‌آثار‌ا یم‌از‌مقاله،اين‌در.رسند‌ينم‌اثر‌چهار‌نيا‌ةمرتب‌به‌اهمیاشا
.شد‌اناخاب‌لیتحل‌و‌بح ي‌برا،حکايت‌قالب‌و‌ساخاار
بر اساس نظرية روايتی تودوروف بوستان وگلستان يها شناسی حکايت نوع
کاه‌باعا شاناخت‌بهاار،اسات‌هاي‌علماي‌‌‌شناسي‌يکي‌از‌روش‌شناسي‌و‌يا‌سنخ،گونه Typologie شناسي‌‌نوع
-بنادي‌و‌طبقاه‌‌‌دربارة‌آثار‌ادبي،دسااه‌‌هاي‌مطالعة‌علمي‌ديگر،يکي‌از‌زمینه‌بیا شود.به‌‌تر‌آثار‌ادبي‌مي‌تر‌و‌دقیق‌کامل
باه‌‌‌جانباه،شناسي‌جام و‌همه‌شود.با‌گونه‌شناسي‌نامیده‌مي‌گونه،که‌دراصطالح‌آنهاستبندي‌علمي،منطقي‌و‌مناسب
آنها‌را‌به‌خوبي‌شناخت‌و‌از‌حاصل‌تحقیق،در‌نقد‌آثار‌و‌يافان؛توا پي‌برد‌ابعاد‌و‌زواياي‌آشکار‌و‌پنها آثار‌ادبي‌مي
شناسي‌ابزاري‌براي‌شناخت‌بهاار‌آثاار‌ادباي‌‌‌‌‌طور‌خالصه،گونه‌بهره‌برد.به‌هاي‌آنها‌و‌مطالعات‌ادبیات‌تطبیقي‌مشابهت
شود؛به‌هماین‌‌‌خاص‌باع تحلیل‌بهار‌آنها‌مي‌يک‌ديدگاهِادبي‌بر‌اساس‌آثار‌‌بندي‌دساه .2944:18 ذوالفقاري،است
شناساي‌‌‌ساعدي‌از‌ديادگاه‌گوناه‌‌‌‌بوسااا وگلساا هاي‌‌حکايت Espece شود‌تا‌گونة‌‌در‌اين‌مقاله‌کوشش‌ميسبب
نظر‌تودوروف‌مهاي‌آ از‌‌هاي‌حکايت‌و‌گونه.براي‌اين‌منظور‌ابادا‌ويژگيگرددبندي‌‌تزوتا تودوروف‌بررسي‌و‌طبقه
فاد.باه‌‌ابلکه‌بايد‌کنشي‌درآ به‌جريا ؛حکايت‌نبايد‌فقط‌به‌توصیف‌اکافا‌شود‌در،تودوروف‌از‌نظر‌شود.مي‌بررسي
کلي،بروز‌تغییرات،ويژگي‌حکايت‌است‌‌طور‌حکايت‌تغییري‌ايجاد‌گردد‌و‌چیزي‌عو شود.به‌عبارت‌ديگر،بايد‌در
اي‌باشاد‌‌‌گونه‌در‌هر‌حکايت،بايد‌به‌موجودهاي‌‌آورد.کنش‌و‌هر‌تغییري‌حلقة‌جديدي‌در‌زنجیرة‌حکايت‌به‌وجود‌مي
هااي‌حکاياات،بین‌کنش‌ها‌در‌بیشار‌نمونهاز‌آنها‌به‌دنبال‌کنش‌قبلي‌شکل‌گرفاه‌باشد.به‌عقیدة‌تودوروف‌که‌هر‌کدام
يرابطة‌علّت‌و‌معلولي‌وجود‌دارد.وي‌بر‌اساس‌تحقیقات‌نظري‌و‌تجربي‌دريافاه‌است‌که‌معموالً‌در‌هر‌حکايت‌بخش
شود:اشاره‌ميبه‌آ از‌چرخه‌وجود‌دارد‌که‌در‌زير
هاا‌از‌تغییار‌‌‌‌آگاهي‌شخصیت‌ا9،رفان‌وضعیت‌تعادل‌در‌طول‌حکايت‌بین‌از‌ا1،تعادل‌در‌آغاز‌حکايت‌وضعیت‌ا2
برقراري‌مجادد‌تعاادل‌اولیاه‌‌‌‌‌ا1،ها‌براي‌بازگرداند تعادل‌اولیة‌حکايت‌اقدام‌شخصیت‌ا8،وضعیت‌تعادل‌در‌حکايت
.61ا62:2947در‌پايا حکايت تودوروف،
باه‌ايان‌معناي‌کاه‌امکاا دارد‌در‌ياک؛عنصر‌باال وجود‌داشاه‌باشاد1عناصر اين‌در‌هر‌حکايت‌بايد‌بخشي‌از
ريخااه‌‌‌هام‌‌وضاعیت‌ناماعاادل‌و‌باه، وجود‌نداشاه‌باشد‌و‌از‌هما ابادا‌در‌حکايات1و2حکايت‌دو‌عنصر‌نخست
67/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
به‌کار‌نرفاه‌باشد.بنابراين،بار‌اسااس1و8خر مشاهده‌شود‌و‌يا‌اينکه‌در‌حکاياي‌ديگر،ممکن‌است‌که‌دو‌عنصر‌آ
تاودوروف،بخشي‌از‌چرخة‌بااال‌در‌آ وجاود‌نداشااه‌باشاد.کم‌دستتوا پیدا‌کرد‌که‌‌حکاياي‌را‌نمي‌نظر‌تودوروف
کاه‌معماوالً‌در‌‌‌‌است«تغییر‌و‌تبديل»يا«توالي»ها‌در‌هر‌حکايت‌بر‌اساس‌دو‌اصل‌‌معاقد‌است‌رابطة‌موجود‌بین‌کنش
ديگار،در‌‌‌بیاا هر‌دو‌رابطة‌توالي‌يا‌تغییر‌و‌تبديل‌وجود‌دارد.به،زما صورت‌هم‌حکاياي‌حاي‌نوع‌سادة‌آ نیز‌به‌هر
شاود‌کاه‌گااهي‌ايان‌تغییار‌و‌‌‌‌‌‌‌ها‌در‌يک‌حکايت،رابطة‌تغییر‌و‌تبديل‌به‌شکل‌آشکار‌يا‌پنها ديده‌ماي‌‌توالي‌بین‌کنش
ناماد.ماي Negation اين‌تغییر‌را‌نفي‌تودوروف‌گیرد‌که‌‌ه‌صورت‌مياي‌با‌ماضاد‌آ واژ‌واژهي‌تبديل‌درحدّ‌جايگزين
آ خوشاحال‌شاود،در‌حکايات‌تغییار‌نفاي‌‌‌‌‌‌‌پايا مثال‌اگر‌در‌اباداي‌يک‌حکايت‌شخصیاي‌ناراحت‌باشد،اما‌در‌‌براي
رسایده‌‌‌آرزو‌و‌خواسااه‌باه‌تحقاق‌و‌تجسام؛يعناي‌از‌‌گیرد‌است.گاهي‌تغییر‌در‌صیغة‌فعل‌صورت‌مي‌صورت‌گرفاه
تغییرات‌ديگري‌هام‌وجاود؛الباهنامد‌مي«تغییرات‌دساة‌اول»نفي‌و‌صیغه‌را‌يعني‌اين‌دو‌نوع‌تغییر‌تودوروف.شود‌مي
نامد.در‌تغیییرات‌دساة‌اول،تغییاري‌‌‌مي«تغییرات‌دساة‌دوم»تر‌است‌و‌تودوروف‌اين‌تغییرات‌را‌‌دارد‌که‌نقش‌آنها‌مهم
است.در‌تغییرات‌‌اي‌خاص‌به‌کار‌رفاه‌يا‌نرفاه،مثبت‌يا‌منفي‌است‌و‌در‌آ صیغهجمله؛گیرد‌در‌جملة‌مبنا‌صورت‌مي
ياا«گیارد‌‌تصمیم‌مي»به‌کمک‌فعل؛اين‌جملة‌دومدر‌کنار‌جملة‌اول،جملة‌دومي‌قرار‌دارد‌است،تر‌‌دساة‌دوم‌که‌مهم
هااي‌حکاياات‌را‌نیاز‌بار‌‌‌‌‌‌روف‌گوناه .تودو68-67:هما است تبیین‌شده«شود‌ماوجه‌مي»و‌يا«کند‌ريزي‌مي‌برنامه»
دهد:کند‌و‌در‌سه‌طبقة‌زير‌قرار‌مي‌اساس‌همین‌تغییرات‌مشخص‌مي
ها‌تلفیقاي‌از‌منطاق‌تاوالي‌و‌‌‌‌‌نامد.در‌اين‌نوع‌از‌حکايت‌مي Mythologique اي‌‌گونة‌نخست‌را‌گونة‌اسطوره -1
.استها‌از‌چارچوبي‌ساده‌برخوردار‌‌حکايت‌گونه‌کلي،اين‌طور‌شود.به‌نفي‌و‌صیغه‌مشاهده‌مييعني‌تغییرات‌دساة‌اول
ناماد.ماي Epistemique شناسي‌‌يا‌شناخت Gnoseologique شناخاي‌‌ها‌را‌گونة‌معرفت‌گونة‌دوم‌حکايت -2
،درک‌و‌میازا حکاياات‌شاود.در‌ايان‌‌‌‌ها‌ديده‌مي‌بر‌منطق‌توالي،نوع‌ديگري‌از‌تغییر‌و‌تبديل‌افزو ها‌‌در‌اين‌حکايت
ن‌دسااه‌از‌‌يا،باراي‌نامگاشاري‌ا‌‌سابب.باه‌هماین‌‌‌دارداهمیت‌بیشاري،به‌خود‌رخداد‌خداد،نسبتشناخت‌ما‌از‌يک‌ر
مثاال‌اگار‌در‌ياک‌حکايات، ؛باراي67هما : اسافاده‌شده‌استشناسي‌‌شناخاي‌يا‌شناخت‌واژة‌معرفتاز‌ها‌‌حکايت
پیشاگويي،آ اتفااق‌را‌باه‌‌‌‌‌پاياة‌دهد‌و‌سپس،آ شخصایت‌از‌طرياق‌حادس‌ياا‌بر‌‌‌‌‌اتفاقي‌در‌غیاب‌يک‌شخصیت‌رخ
هااي.درواقا ،در‌حکايات‌‌رود‌باه‌شامار‌ماي‌‌‌شاناخاي‌‌‌هاي‌معرفات‌‌واقعیت‌تبديل‌کند،اين‌حکايت‌در‌شمار‌حکايت
.انجامد‌ميشناخاي،يک‌حکايت‌برپاية‌ناآگاهي‌اساوار‌است‌و‌درنهايت‌به‌شناسايي‌‌معرفت
اي‌دياده‌‌‌اي‌تجريدي‌ياا‌انگااره‌‌‌قاعده‌ها‌حکايتدر‌اين‌است. (Ideologiqueايدئولوژيک‌‌حکايات،گونة‌سوم -3
هااي‌‌‌اي،رابطة‌باین‌جملاه‌‌‌برخالف‌گونة‌اسطوره‌ها‌انجامد.در‌اين‌حکايت‌ي‌ميتحوالت‌ناگهاني‌گوناگون‌بهشود‌که‌‌مي
شناخاي‌از‌ناآگاهي‌به‌‌و‌يا‌مانند‌گونة‌معرفت‌رسید‌توا نمياز‌شکل‌منفي‌به‌شکل‌مثبت‌يعني؛حکايات،مساقیم‌نیست
هرگااه‌شخصایت‌ياک؛ماثالً‌خاورد‌‌اي‌تجريدي‌به‌هام‌پیوناد‌ماي‌‌‌‌ها‌به‌واسطة‌ضابطه‌بلکه‌کنش‌دست‌يافت؛شناخت
داد اطالعات،برابررو‌شود‌که‌در‌‌به‌دهندگاني‌رو‌جو‌با‌اطالع‌و‌جست‌هنگامجوي‌چیزي‌باشد‌و‌در‌و‌حکايت‌در‌جست
هاي‌گونة‌ايادئولوژيک‌مواجاه‌هساایم.در‌‌‌‌‌یز‌آ پیشنهادها‌را‌نپشيرد،با‌حکايتپیشنهاداتي‌به‌آ شخصیت‌بدهند‌و‌او‌ن
کناد‌و،فردي‌پیشنهادي‌مطارح‌ماي‌‌بار‌بلکه‌فقط‌هر؛شود‌هیچ‌تغییري‌مشاهده‌نمي،اين‌نوع‌حکايات‌هاي‌خبري جمله
آ گاشارا ر‌جمله‌ياا‌شار ه‌يها‌فاعليا‌ها‌عوامل‌‌واق ،در‌اين‌نوع‌حکايت‌کند.در‌شخصیت‌حکايت‌نیز‌آ را‌رد‌مي
آنکه‌هرکدام‌تغییار‌و‌تباديل‌جملاة‌ديگار‌باشاد،از‌ها‌بیش‌هاي‌موجود‌در‌اين‌نوع‌حکايت.بنابراين،جملهکنند‌تغییر‌مي
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 64
باه‌‌هاي‌ايادئولوژيک‌‌‌گونه‌اين‌از‌و‌کند‌موازي‌قاعدة‌يکسا ،نمود‌پیدا‌مي‌کاربردشکل‌‌تنوع‌وضعیاي‌واحد‌يا‌به‌شکل به
هااي‌مافااوت‌محقاق‌‌‌‌‌هاي‌منفک‌و‌مساقلي‌که‌توساط‌شخصایت‌‌‌کنش»ها‌‌درواق ،در‌اين‌نوع‌از‌حکايت.رود‌شمار‌مي
.77ا41هما :« بندي‌ايدئولوژيکي‌واحدي‌باشد‌قاعدة‌تجريدي‌واحد‌و‌يا‌سازما يتواند‌بازگو‌شود،مي‌مي
هاا‌در‌حکاياات‌‌‌‌نوع‌تغییر‌و‌تباديل‌‌ها،بايد‌شود‌که‌براي‌فهمید نوع‌حکايت‌مطالب‌چنین‌دريافت‌مياين‌به‌‌باتوجه
.شاود‌‌ماي‌شناسي‌بررساي‌‌‌جديدي‌است‌که‌در‌حوزة‌روايت‌بح م،هاي‌تودوروف‌از‌حکايت‌بندي.دساهجساجو‌شود
ساعدي‌‌بوسااا وگلسااا هااي‌موجاود‌در،حکايتمعرفي‌کرده‌استاز‌حکايات‌‌ي‌که‌تودورفهاي‌گونهپاية‌اکنو بر
هاي‌ايان‌دو‌اثار‌از‌‌‌‌حکايت‌درمجموع،بیشاردريافاه‌شود‌که‌و‌‌مشخص‌گرددها‌ناز‌آ‌کيهر‌‌گونةشود‌تا‌‌بندي‌مي‌طبقه
که‌بار‌‌شود‌‌بررسي‌ميهايي‌‌در‌اين‌مبح ،حکايتگفت‌ها،بايد‌‌شناسي‌حکايت‌قبل‌از‌پرداخان‌به‌نوع.است‌نوعيچه
کمار‌از‌شمار‌قطعاتي‌اسات‌‌‌هاي‌آثار‌سعدي‌‌بنابراين،تعداد‌حکايت‌شده‌است.اساس‌تعريف‌ماداول‌حکايت،اساخراج
هااي‌آثاار‌‌‌‌سنجشاي‌درباارة‌حکايات‌‌‌درخاور‌‌اند.براي‌آنکه‌باوانیم‌مالک‌مشخص‌و‌‌که‌در‌خود‌آثار،نام‌حکايت‌گرفاه
حکايت‌اثري‌است‌روايي‌و‌کوتاه،باه‌نظام‌ياا‌نثار‌کاه‌حاداقل‌از‌دو:»شود‌تعريف‌حکايت‌ذکر‌ميسعدي‌ارائه‌دهیم،
منظاور‌ماا‌از‌‌‌‌باياد‌اشااره‌داشات‌کاه .2941:23 غاالم،«شاکیل‌شاده‌باشاد‌‌‌وگو،ت‌شخصیت،يک‌کنش‌و‌يک‌گفت
هاا‌و‌باروز‌تغییار‌و‌حرکات‌در‌‌‌‌‌‌تبیین‌بهار‌کنش‌بهاي‌است‌که‌‌شنود‌دو‌طرفه‌‌و‌گو،معني‌خاص‌کلمه،يعني‌گفت‌و‌گفت
ر‌ايان‌اسااس،ها‌شود.با‌‌و‌منظور‌از‌کنش،عملي‌است‌که‌موجب‌حرکت‌و‌تغییر‌در‌حکايت‌انجامد‌ميها‌‌مسیر‌حکايت
تعرياف‌حکايات‌را‌نداشااند،هاي‌آشاکار‌‌ويژگي‌نويسندگا اين‌پژوهشدر‌اين‌مقاله‌قطعاتي‌از‌آثار‌سعدي‌که‌از‌نظر
ها‌و‌‌بنابراين،طبق‌بررسي،وضعیت‌تعداد‌حکايت.ممکن‌نبود‌شناسي‌و‌بررسي‌آنها‌از‌نظر‌نوع‌شدند‌واره‌نامیده‌حکايت
:شده‌استنمايش‌داده‌‌زيرهاي‌‌اين‌دو‌اثر‌سعدي‌در‌جدول‌هاي‌موجود‌در‌هر‌يک‌از‌واره‌حکايت
گلساا هاي‌‌هاي‌موجود‌در‌باب‌واره‌ها‌و‌حکايت‌حکايت-2جدول
ها واره حکايت ها حکايت باب
اوّل2-9-8-1-6-7-3-29-28-21-26-27-24-23-12-11-19-
18-16-17-14-91-92-91-99-98-91-93-81 1-4-21-22-21-11-11-13-96-97-94-82
دوم1-6-3-22-21-29-26-24-23-11-17-91-92-91-99-91-
88
2-1-9-8-7-4-21-28-21-27-11-12-11-19-18-16-14-
13-98-96-97-94-93-81-82-81-89-81-86-87
13-14-11-12-11-21-21-8-1 سوم2-9-1-6-7-4-3-21-22-29-28-26-27-24-23-19-18-
11-16-17
28-22-3-4-7-6-1-9-1-2 29-21-21-8 چهارم
پنجم
8-1-6-4-3-21-21-28-26-27-24-23 2-1-9-7-22-29-21-11
3-4-7-6-9 1-8-1-2 ششم
23-24-27-26-21-28-29-21-22-4-7-8-1-2 11-21-3-6-1-9 هفام
33 42 جم
هاا‌و‌‌‌بار‌اسااس‌درصاد‌و‌باه‌تفکیاک‌حکايات‌‌‌‌‌‌‌گلسااا هاي‌موجود‌در‌هر‌باب‌از‌‌واره‌ها‌و‌حکايت‌میزا حکايت
:شده‌استنمايش‌داده‌‌زيرها‌در‌قالب‌نمودارهاي‌‌واره‌حکايت
63/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
گلساا از‌باب‌هر‌در‌ها‌تيحکاي‌فراوان‌درصد-2شکل
گلساا از‌باب‌هر‌در‌ها‌واره‌تيحکاي‌فراوان‌درصد-1شکل
بوساا هاي‌‌هاي‌موجود‌در‌باب‌واره‌ها‌و‌حکايت‌حکايت-1جدول ها واره حکايت ها حکايت ديباچه/ باب
2 ----- ديباچه
18-11-23-24-26-21-28-29-21-22-21-3-4-7-6-1-8-1-2 11-19-11-12-27-9 اوّل
11-18-11-12-11-23-27-29-21-22-21-4-6-1-9 19-24-26-21-28-3-7-8-1-2 دوم
11-23-24-27-26-29-21-22-21-3-4-1-9-1-2 21-28-7-6-8 سوم
16-11-18-19-11-12-23-26-21-28-29-21-22-21-3-4-7-9-2 17-11-24-27-6-1-8-1 چهارم
21-3-4-6-1-8-9-1 21-22-7-2 پنجم
21-22-21-3-4-7-1-9-1-2 29-6-8 ششم
12-11-23-24-27-21-28-29-21-22-21-3-4-6-1-9-1 26-7-8-2 هفام
4-7-6-1-8-9-1-2 3 هشام
24-27-26-21-28-29-21-22-21-3-4-7-6-1-8-9-1-2 ----- نهم
9-2 1 دهم
291 81 جم
0
10
20
30
40
50
60
70
80
باب هفتم باب ششم باب پنجم باب چهارم باب سوم باب دوم باب اّول
صددر
باب
0
10
20
30
40
50
60
70
80
باب هفتم باب ششم باب پنجم باب چهارم باب سوم باب دوم باب اّول
صددر
باب
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 71
هاا‌و‌‌‌بار‌اسااس‌درصاد‌و‌باه‌تفکیاک‌حکايات‌‌‌‌‌‌‌بوسااا هاي‌موجود‌در‌هر‌باب‌از‌‌واره‌ها‌و‌حکايت‌میزا حکايت
:شده‌استنمايش‌داده‌‌زيرها‌در‌قالب‌نمودارهاي‌‌واره‌حکايت
بوساا از‌باب‌هر‌در‌ها‌تيحکاي‌فراوان‌درصد-9شکل
بوساا از‌باب‌هر‌در‌ها‌واره‌تيحکاي‌فراوان‌درصد-8شکل
تودوروف منظر از اتيحکاي ها گونه
اي هاي نوع اسطوره حکايت
نیاز‌‌‌کناد‌‌ماي‌اي‌کاه‌تاودوروف‌معرفاي‌‌‌‌‌در‌حکايات‌گونة‌اسطورهو‌شود‌‌هاي‌زير‌در‌بوطیقاي‌عام‌مطرح‌مي‌ويژگي‌از:است‌عبارتها‌‌شود.اين‌ويژگي‌مشاهده‌مي
خود‌مهم‌اسات‌‌‌خودي‌به،بلکه‌اين‌يا‌آ شخصیت‌هاي‌ويژگيتأکید‌بر‌کنش‌است‌و‌هر‌کنشي‌نه‌براي‌بیا فال ها‌هساند.حکايتآورند.بنابراين،رکن‌اساسي‌و‌بنیادين‌‌ها‌را‌به‌وجود‌مي‌ها،حکايت‌را‌کنشيز ؛2931:163 اخوّت،،کنشي‌را‌به‌دنباال‌‌اي‌ويژگيواسطه‌است؛يعني‌هر‌‌ت‌بيها‌از‌نوع‌علّیّ‌حکايترابطة‌علّت‌و‌معلولي‌در‌اين‌نوع
انجاماد‌‌ميآ ،هر‌علّاي‌تنها‌به‌يک‌معلول‌‌بر‌افزو آورد‌و‌فاصلة‌میا يک‌ويژگي‌و‌کنش‌ماأثّر‌از‌آ بسیار‌کم‌است.مي .2941:73،و‌نجمة‌حسیني طالبیا
در .2977:17فرضاي‌اسات درويشایا ،برخي‌ديگر‌از‌حکاياات،همانندها‌‌حکايتنوع‌زما و‌مکا در‌اين
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
باب باب سوم باب دوم باب اّول چهارم
باب دهم باب نهم باب هشتم باب هفتم باب ششم باب پنجم
صددر
باب
0
20
40
60
80
100
120
باب باب سوم باب دوم باب اّول چهارم
باب دهم باب نهم باب هشتم باب هفتم باب ششم باب پنجم
صددر
باب
72/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
باه‌حکايات‌‌‌‌امایاازي‌هااي‌خااص،ويژگاي‌و‌‌‌‌‌اما‌اين‌مکاا شود؛ميها‌از‌مکا مشخصي‌ياد‌‌برخي‌از‌اين‌نوع‌حکايت فاد.اتواند‌اتفاق‌‌در‌هر‌جاي‌ديگري‌نیز‌مي،بخشد.درواق ،اين‌حکايت‌به‌همین‌صورت‌نمي
.2931:37گرايي‌اساوار‌است میرصادقي،بر‌مطلق‌ها‌بیشار‌همانند‌قصهها،در‌اين‌حکايت‌يبین‌اساس‌جها
و‌‌يگاانگي‌هااي‌آنهاا،کماار‌‌‌‌‌ها‌و‌شخصایت‌‌است‌و‌قهرما ها‌بر‌حادثه‌گشاشاه‌شده‌بنیاد‌اين‌حکايت‌طورکلي‌به تاوا نامیاد‌‌‌‌روانشناساي‌ماي‌‌‌بهاره‌از‌‌باي‌هاا‌را‌‌‌اين‌نوع‌حکايت‌ديگر،بیا دهند.به‌‌دروني‌خود‌را‌نشا مي‌هاي‌ويژگي
شود.درواقا ،گويند‌و‌اخاالفي‌در‌گفاارشا ديده‌نمي‌ها‌به‌يک‌زبا سخن‌مي‌همة‌شخصیت‌زيرا ؛2941:7 آسابرگر، پشيرند.ايساا‌هساند‌و‌تحولي‌نمي‌يهاي‌شخصیت
يکاي‌از...»،«...حکايت‌کنناد‌کاه‌‌يکي‌را»،«را‌شنیدم‌که»...:همانندها‌با‌عبارات‌خاصي‌‌معموالً‌اين‌نوع‌حکايت درآورد روايات‌در‌‌‌حرکات‌‌اي‌ديگر‌که‌در‌خدمت‌کارکرد‌همساني‌باشد،يعني‌به‌گونه‌به»شوند‌و‌يا‌‌آغاز‌مي،«شنیدم‌که
گو.اين‌کاربرد‌زما گششااه،کاارکرد‌رواياي‌خااص‌‌‌‌‌‌زماني‌دور‌از‌زما حال،از‌جها روزمرة‌خواننده،شنونده‌يا‌قصهکه‌بساه‌است‌و‌‌يا‌اي‌از‌رخدادها‌به‌توصیف‌درآيد؛رشاه‌قرار‌است‌رشاه‌بعد‌به‌دهد‌که‌ازاين‌ي‌نشا ميندارد‌و‌به‌روش
.36هما :« تواند‌زير‌نظر‌گرفاه‌شود‌به‌آساني‌مي‌بنابراين
باه‌‌‌توجاه‌‌رسند هما .باا‌‌عام‌با‌پیروزي‌قهرما ،به‌پايا مي‌طور،بهها‌گاهي‌همانند‌قصه‌ها‌اين‌حکايتبرخي‌از
باه‌‌‌اتوجاه‌ب‌ها.اين‌حکايتگیرند‌اي‌قرار‌مي‌سعدي‌در‌گونة‌اسطوره‌بوساا وگلساا هاي‌زير‌از‌‌ها،حکايت‌ويژگياين
رو،بیشار‌باه‌‌‌ها‌پرهیز‌شد.ازاين‌شد مبح ،از‌آورد حکايت‌براي‌جلوگیري‌از‌طوالني‌است؛الباهاثر‌به‌شرح‌زير‌‌هر
وگلسااا دو‌حکايات‌از‌‌‌کاي‌ينموناه‌‌‌باراي‌الباه‌در‌پايا هار‌مبحا ،؛است‌دهش‌بسندهباب‌و‌شمارة‌حکايت‌‌آورد
است.شده،مربو به‌هريک‌از‌سه‌گونة‌مطرحشد؛اين‌حکايات‌ذکر‌و‌نقد‌‌بوساا
گلستاندر اي هاي نوع اسطوره حکايتدر‌هر‌باب‌مافاوت‌اسات.شود؛اما‌فراواني‌کاربرد‌آ اي‌ديده‌مي‌هاي‌نوع‌اسطوره‌حکايت‌گلساا هاي‌‌باب‌همةدر
حکايات1حکايت‌و‌کمارين‌آنهاا‌در‌بااب‌ششام‌و‌هفاام‌باا26ها‌در‌باب‌اول‌با‌‌بیشارين‌تعداد‌اين‌گونه‌از‌حکايت
شود:هر‌باب‌نشا داده‌مي‌به‌باتوجه‌گلساا اي‌‌هاي‌گونة‌اسطوره.در‌جدول‌زير‌حکايتاست
گلساا اي‌در‌‌هاي‌گونة‌اسطوره‌حکايت-9جدول
ها حکايت باب
93-98-14-16-19-12-24-27-21-28-29-7-6-1-9-2 اوّل
88-91-99-11-29-21-22 دوم
13-11-1 سوم
29-21-8 چهارم
28-21-21-4-6-1 پنجم
1-8 ششم
21-3 هفام
93 جم
بوستان در‌اي هاي نوع اسطوره حکايت
هماة‌هاا‌در‌‌‌است.ايان‌ناوع‌حکايات‌‌‌‌کمار‌به‌کار‌رفاه،گلساا به‌‌نسبت‌بوساا اي‌در‌‌هاي‌نوع‌اسطوره‌طورکلي‌حکايت‌به
در‌سااير‌‌شاود.هاا‌مشااهده‌نماي‌‌‌‌از‌ايان‌حکايات‌‌هاي‌سوم،هشام‌و‌نهم‌‌بابدر‌که‌‌طوري‌به‌موجود‌نیست؛بوساا هاي‌‌باب
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 71
باياد‌گفات،البااه؛حکايت‌بیشار‌وجود‌ندارد9تا2نیست‌و‌در‌هر‌باب‌‌فراوا ها‌‌هاي‌اين‌اثر‌نیز،تعداد‌اين‌نوع‌حکايت‌باب
باه‌‌‌نسابت‌بوساا هاي‌‌رو،تعداد‌اندک‌هر‌نوع‌حکايت‌کمار‌است.ازاين‌گلساا به‌‌نسبت‌بوساا درمجموع،کل‌تعداد‌حکايات
نشا داده‌شده‌است:در‌جدول‌زير‌‌بوساا اي‌در‌‌هاي‌گونة‌اسطوره‌حکايتکامالً‌طبیعي‌است.پراکندگي‌‌گلساا
بوساا اي‌در‌‌هاي‌گونة‌اسطوره‌حکايت-8جدول
حکايت باب ها حکايت ديباچه/ باب
6ششم ----- ديباچه
7-8-2هفام 11-12-27 اوّل
-----هشام 24-7-8 دوم
-----نهم ----- سوم
1دهم 24-6 چهارم
41 مجموع کل 7 پنجم
از:است‌سعدي‌عبارت‌بوساا وگلساا در‌‌اي‌هاي‌نوع‌اسطوره‌هاي‌کلي‌حکايت‌ويژگي
،بدو درنظرگرفان‌شخصیاي‌کاه‌آ کانش‌را‌انجاام‌‌‌‌اند‌انجام‌دادههاي‌اين‌نوع‌حکايات‌‌شخصیتکه‌هايي‌‌کنش -1ها‌از‌بین‌نهاد‌و‌گزاره،تأکیاد‌بار‌‌‌‌اين‌نوع‌حکايت‌هاي‌هواق ،در‌جمل.دردارندتنهايي‌اهمیت‌‌به‌ها‌خود‌است؛کنش‌داده
زيارا‌در‌‌‌ساخت؛توا مشابه‌آنها‌مي‌بسیاريهاي،حکايتيابدیر‌تغی‌ها‌تکه‌اگر‌نهادهاي‌اين‌حکاي‌اي‌گونه‌گزاره‌است.به.اسات‌و‌فقاط‌در‌خادمت‌کانش،برجساگي‌و‌امایازي‌نداردشخصیت‌حکايتيعني‌ها،نهاد‌هر‌گزاره‌‌اين‌نوع‌حکايت
جاايگزين‌‌تاوا هاي‌جديدي‌را‌مي‌ها،شخصیت‌شده‌در‌اين‌نوع‌حکايت‌هاي‌مطرح‌جاي‌شخصیت‌به‌‌آساني‌بنابراين،به‌و،پادشااه،ملاک،سالطا بیشاار‌کاه‌‌‌بوساا وگلساا هاي‌باب‌اول‌‌جاي‌شخصیت‌اصلي‌حکايت‌نمونه،به‌رد؛برايک
وزير،فرمانده،مثل‌حاکم‌است‌و‌يا‌شخصیت‌اصلي‌باب‌دوم‌که‌بیشار،درويش،زاهد،عابد‌يا‌عارف‌است،فرد‌ديگري‌بیشاار‌اوقاات،اسم»دهندة‌آ است‌که‌‌گفاة‌تودوروف،اين‌ويژگي‌نشا .بهادقرار‌دتوا ميجايي‌و...را‌‌رئیس،بزرگِ
پادشاه،وزير،درويش‌و...بیانگر‌يک‌صافت‌‌‌اي‌مانند‌درواق ،اسامي .2931:114 اخوّت،«شود‌به‌يک‌صفت‌تبديل‌ميهاي‌جديدي‌‌حکايتو‌‌ردجانشین‌يکديگر‌کتوا ميي‌گوناگوني‌را‌ها‌ساند‌که‌با‌حفظ‌اين‌صفت،اسميا‌اصیل‌هبسیط
کاه‌ايان‌‌‌‌تاوا دريافات‌‌‌ماي‌‌بوسااا وگلسااا اي‌‌هااي‌ناوع‌اساطوره‌‌‌‌با‌دقت‌در‌شخصیت‌حکايات.درا‌به‌وجود‌آور‌باراي؛بیانگر‌صفاي‌هساند‌بیشارها.درواق ،اين‌شخصیتاست‌فردي‌يا‌امایازوار‌و‌فاقد‌بُعد‌دروني‌‌ها،نمونه‌شخصیت
وار‌‌بندي‌کلي،در‌دو‌دسااة‌نموناه‌‌‌را‌در‌يک‌تقسیم‌بوساا وگلساا اي‌باب‌اول‌‌هاي‌حکايات‌اسطوره‌نمونه،شخصیت‌و‌وابسااه‌هسااند‌‌خوب‌و‌بد‌‌ةها‌به‌دو‌جبه‌هاي‌اين‌نوع‌حکايت‌ديگر،شخصیت‌بیا .به‌ادتوا قرار‌د‌دادگر‌و‌ظالم‌مي
توا جاي‌داد.بندي‌مي‌تک‌آنها‌را‌در‌اين‌تقسیم‌تکدر‌‌سابب‌کناد.باه‌هماین‌‌‌‌‌واسطه‌پیروي‌مي‌ت‌بيها‌از‌اصل‌علّیّ‌اين‌نوع‌حکايت‌قواعد‌و‌قوانین‌حاکم‌بر‌ساخت -2
شاود.باه‌‌‌‌يک‌خصوصیت‌و‌ويژگي،بالفاصله‌پس‌از‌آ ،کنشاي‌ايجااد‌ماي‌‌‌‌زما با‌آشکارشد همها‌‌بیشار‌اين‌حکايتطاور‌‌‌باه‌‌گلسااا زير‌از‌هاي‌‌عبارت‌ديگر،فاصلة‌میا يک‌ويژگي‌و‌کنش‌ماأثّر‌از‌آ بسیار‌کم‌است.اين‌قاعده‌در‌مثال
شود:آشکار‌مشاهده‌مي .2943:13کرد سعدي،پدر‌به‌کراهیت‌و‌اساحقار‌در‌وي‌نظر‌همي‌‌اي‌کوتاه‌بود‌و‌حقیر‌زاده‌ملک
خلااق‌از‌مکايااد‌ظلمااش‌بااه‌جهااا برفانااد‌‌‌کي‌از‌ملوک‌عجم‌دست‌تطاول‌به‌مال‌رعیت‌دراز‌کرده‌بود‌ي
79/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
.69 هما : .68گريه‌و‌زاري‌درنهاد‌و‌لرزه‌بر‌اندامش‌افااد هما :بود‌و‌محنت‌کشاي‌نیازمودهغالم‌هرگز‌دريا‌نديده
الجرم‌دشامني‌صاعب‌‌‌‌‌کي‌از‌پادشاها پیشین‌در‌رعايت‌مملکت‌سساي‌کردي‌و‌لشکر‌به‌سخاي‌داشاي‌‌ي .64روي‌نمود‌همه‌پشت‌دادند هما :
اايج‌مافاوتي‌را‌به‌دنبال‌ندارد.درواق ،هار‌گازاره‌فقاط‌باه‌‌‌‌‌ن،هايي‌يک‌گزارة‌اسنادي‌بر‌اين،در‌چنین‌حکايت‌افزو واسطه‌است؛يعني‌فاصلة‌میا يک‌ها‌از‌نوع‌علّیّت‌بيانجامد.به‌بیا ديگر،رابطة‌علّي‌در‌اين‌نوع‌حکايت‌ييک‌امکا م
-2931:171 اخاوّت،گاردد‌‌‌ويژگي‌و‌کنش ماأثّر‌از‌آ بسیار‌کم‌است‌و‌هر‌علّاي‌تنها‌به‌يک‌امکا معلول منجر‌مي‌شود.طور‌آشکار‌ديده‌مي‌به،بوساا وگلساا ،اي‌دو‌اثر‌سعدي‌هاي‌نوع‌اسطوره‌حکايت‌همةاين‌ويژگي‌در .172
زماا هماي،يک‌ويژگي‌رواني‌تنها‌عامل‌کنش‌و‌يا‌حاي‌معلول‌آ هم‌نیست،بلکه‌‌هاي‌نوع‌اسطوره‌در‌حکايت -3شود:مي‌بیا گلساا ز‌نمونه،دو‌مثال‌زير‌ا ؛برايهر‌دو‌است
.2943:41]به‌پادشاه[سر‌برنیاورد‌و‌الافاتي‌نکرد سعدي،درويش‌ازآنجاکه‌فراغ‌ملک‌قناعت‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هم‌برآمد هما .هب‌‌‌سلطا ازآنجاکه‌سطوت‌سلطنت‌است‌‌‌‌‌‌‌‌‌او‌طم ندارد،چاو باه‌‌‌‌از‌سوي‌ديگرطم ندارد.و‌کند،چو قان است‌‌در‌مثال‌اول‌درويش‌به‌پادشاه‌توجه‌نمي
شاود،چاو خشامگین‌ماي‌‌‌سلطا ،او‌به‌‌يتوجه‌يعني‌بي‌سلطا از‌حرکت‌درويش،.در‌مثال‌دومکند‌ميپادشاه‌توجه‌ن‌شود.شکوه‌و‌هیبت‌دارد.از‌طرفي،پادشاه‌چو هیبت‌دارد‌از‌رفاار‌درويش‌ناراحت‌مي
سبب،يک‌رکن‌اساسي‌و‌ماقبل‌نیست،بلکاه‌جزئاي‌از‌زوج‌دوگاناة‌علّات‌و‌معلاول،ها‌نمونهبه‌عقیدة‌تودوروف‌در‌اين‌اي‌ساعدي‌‌‌هاي‌اساطوره‌‌اين‌ويژگي‌نیز‌در‌حکايت .179ا2931:171ديگري‌برتر‌نیست اخوّت،بر‌کدام‌از‌آ است‌که‌هیچدوطرفاه‌دارد.درواقا ،ياک‌صافت‌در‌‌‌‌‌اي‌‌ها‌با‌اعمال‌آنها‌رابطاه‌‌و‌بیانگر‌اين‌نکاه‌است‌که‌صفت‌شخصیتاست‌به‌کار‌رفاه‌کانش‌حکايات‌بار‌آ پاس‌چو ويژگي‌ذاتاي‌شخصایت‌اسات،و‌از‌سوي‌ديگر‌‌شود‌معلولي‌مي‌از‌سويي‌علت،شخصیاي
شاود.ايان‌ويژگاي‌‌‌‌‌ها‌ديده‌ماي‌‌داللت‌دارد.به‌عبارت‌ديگر،رابطة‌دوسوية‌بین‌صفت‌و‌کنش‌شخصیت‌در‌اين‌گونه‌حکايترو،اي‌حااکم‌باشاد.ازايان‌‌‌‌هاي‌نوع‌اساطوره‌‌گرايي‌بر‌حکايت‌شود‌تا‌نوعي‌مطلق‌سبب‌مي،ولرابطة‌دوسوية‌علّت‌و‌معليعني
،عادل‌يا‌ظالم،زاهاد‌ياا‌رياکاار،داناا‌ياا‌ناادا ،بخشانده‌ياا‌خسایس،کاملطور‌‌اي‌سعدي‌به‌هاي‌اسطوره‌شخصیت‌حکايتخاود‌مهام‌هسااند.خاودي‌‌ها‌باه‌‌ست‌و‌اين‌کنشها‌ها‌تأکید‌بر‌کنش‌مجموع،در‌اين‌حکايت‌خیرخواه‌يا‌حسود‌و...هساند.در
.خااص‌دارناد‌‌هااي‌‌‌ويژگاي‌که‌امایازهاا‌و‌‌‌يهاي‌هاست‌نه‌بر‌شخصیت‌ها‌و‌ويژگي‌ها،تأکید‌بر‌صفت‌در‌اين‌حکايت‌چنین‌هموجاود‌‌وار،مانند‌پادشاه،وزير،عابد،درويش،عاشاق،پیار،جاوا و...هاي‌نمونه‌بنابراين،در‌هر‌کجا‌و‌هر‌زماني‌که‌شخصیت
زيارا‌از‌صافات‌و؛زماا هسااند‌‌‌ها‌جهاني‌و‌بي‌واق ،اين‌حکايت‌فاد.دراتواند‌اتفاق‌‌هايي‌از‌اين‌نوع‌مي‌داشاه‌باشند،حکايتناوع‌‌‌صفاتي‌کاه‌ذاتاي شده‌است؛هاي‌هر‌جامعه‌شناسايي‌‌جا،در‌میا انسا گويند‌که‌همیشه‌و‌در‌همه‌هايي‌سخن‌مي‌ويژگي
ني‌و‌مکاني‌به‌رنگي‌و‌لباسي‌درآيند.هرچند‌در‌هر‌زما؛انسا است.ايان‌دو‌عنصار‌‌‌نادارد‌‌يپرداخت‌خوب‌و‌مناسب‌بوساا وگلساا اي‌‌هاي‌گونة‌اسطوره‌زما و‌مکا در‌حکايت-8تواناد‌مجسّام‌‌‌‌زما و‌مکا وقوع‌حوادث‌را‌نماي،طور‌دقیق‌است‌که‌خواننده‌به‌اي‌به‌کار‌رفاه‌گونه‌ها‌به‌حکايتاين‌در
عبارتي‌هار‌داسااا در‌هار‌زماا و‌‌‌‌‌‌ها،زما و‌مکا با‌کل‌داساا ارتبا ساخااري‌ندارد.به‌در‌اين‌حکايتواق کند.درمطابقت‌دارد.درواقا ،زماا و‌‌‌طور‌کامل‌‌بهاي‌تودوروف‌‌هاي‌اسطوره‌اين‌ويژگي‌با‌حکايت‌شود‌واجرا‌تواند‌‌ميمکاني‌باود صاحنه زماا و‌مکاا اما‌مبهم‌و‌کلي؛م‌و‌کلي‌استاي‌اين‌دو‌اثر‌سعدي،مبه‌هاي‌اسطوره‌حکايت‌بیشار‌مکا
هاي‌حکايات‌کهن‌است‌کاه‌گوينادگا له‌از‌ويژگيئزيرا‌اين‌مس؛ها‌نیست‌حکايت‌ناپشيريبود يا‌باور‌دلیلي‌بر‌انازاعي
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 78
از‌حکاياات‌‌‌هايي‌هام‌کاه‌در‌برخاي.مکا داشاه‌باشندماية‌آنها‌تأکید‌‌درو بر‌ها،جاي‌توجه‌به‌زما و‌مکا حکايت‌بهغار،کوه،چاه،دريا،کشااي،صاحرا،بیشاه،راه،شاکارگاه،درباار،میادا کشااي،مثلاست،آثار‌سعدي‌مشخص‌شده
خانه،خانة‌دوست،خانة‌قاضي،مسجد،حجرة‌پیر،خانة‌پارسا،محفل،بقعاه،گورسااا ،بیطااري،میادا جناگ،مکاببصره،مصر،يونا ،جام دمشق،مکّه،جاام کاشاغر،دياار‌بکار،بغاداد،خانه،روساا،حلب،جزيره،کیش،اسکندريه،
هاي]حکايات[سعدي‌که‌‌بسیاري‌از‌مکا ».سپاها ،اردبیل،تربت‌يحیي،سراي‌اغلمش‌و...پرداخاة‌ذهني‌سعدي‌استاقاضااي‌‌‌گويد،ساخاه‌و‌پرداخاة‌ذهن‌خاود‌ساعدي‌اسات‌و‌ساعدي‌باه‌‌‌‌‌‌ها،در‌داساا خود‌سخن‌مي‌شاعر‌از‌آ مکا
.2979:64مقدّم، علوي«است‌داساا از‌آ مکا سخن‌گفاهها،بسیار‌رايج‌و‌مشاارک‌اسات.به‌ساير‌ويژگي‌نسبت‌بوساا وگلساا اي‌‌اسطوره‌هاي‌اين‌چهار‌ويژگي‌در‌حکايت
رو،به‌توضیح‌آنها‌پرداخاه‌شد.اين‌از
شناختی هاي نوع معرفت حکايت
دياده‌‌‌هااي‌حکاياات‌‌‌رابطة‌علّت‌و‌معلولي‌بین‌کانش‌يعني‌ها،منطق‌توالي‌‌اين‌نوع‌حکايت‌که‌اشاره‌شد‌در‌‌گونه‌هما هااي‌‌‌گیرد.از‌نظر‌تاودوروف‌تغییار‌و‌تباديل‌‌‌‌در‌آنها‌صورت‌مي،هاي‌شناخاي‌تغییر‌و‌تبديل،شود‌و‌تغییرات‌دساة‌دوم‌مي
در‌پاي‌‌‌اا2از:اسات‌‌برخاي‌از‌آنهاا‌عباارت‌‌‌‌که‌افادتواند‌اتفاق‌‌هاي‌ماعدّد‌مي‌در‌حکايت‌يهاي‌گوناگون‌شناخاي‌به‌شکلهااي‌‌‌جاوي‌انگیازه‌‌‌و‌در‌جسات‌ا1در‌يک‌حکايت‌منظور‌از‌جام‌مقدّس‌چیست؟؛مثالًمفهوم‌چیزي‌بود نه‌خود‌آ چیز
هااي‌قاال‌در‌‌‌‌ايم‌يا‌نه؟مانند‌بررسي‌انگیزه‌که‌واقعاً‌به‌حقیقت‌رسیدهيابیم‌‌درنميحاي‌گاهي‌در‌پايا حکايت؛چیزي‌بود هااي‌طاوالني‌‌‌‌توصایف‌‌ارائاة‌مثالً؛حکايت‌گیري‌يک‌شخصیت‌در‌برابر‌يک‌رخدادِ‌واکنش‌يا‌جهتا9هاي‌پلیسي داساا‌شود:مي‌بیا هاي‌اين‌حکايات‌در‌آثار‌سعدي‌‌اينک‌نمونه .78ا2947:72يک‌اتفاق‌کوچک‌و... تودوروف،براي
گلستاندر شناختی هاي نوع معرفت حکايتمنطاق‌‌شاود.دارد‌و‌براي‌نمونه‌اين‌حکايت‌نقاد‌ماي‌‌‌شناخاي‌هاي‌نوع‌معرفت‌ويژگي‌گلساا از‌باب‌اول8حکايت
اناد،مردماا آ اي‌از‌دزدا عرب‌محل‌عبور‌کاروانیاا را‌بسااه‌‌‌اينکه‌طايفه‌سببتوالي‌در‌اين‌حکايت‌چنین‌است:به‌و‌‌نناد‌اسایر‌ک‌شوند‌که‌آنها‌را‌‌ميدزدا ،مردا دالور‌موفق‌‌رفان‌خواب‌سببزده‌هساند./به‌‌نواحي‌از‌عمل‌آنها‌وحشت
کند.را‌صادر‌مي‌آنا دساور‌کشان‌دزدا عمل‌زشت‌‌سبببه‌درگاه‌پادشاه‌آورند./پادشاه‌به‌هاي‌شناخاي‌است:راوي‌در‌اين‌حکايت،فقط‌بیا عمل‌زشات‌دزدي‌‌‌تغییرات‌در‌اين‌حکايت‌از‌نوع‌تغییر‌و‌تبديل
رو،ايان‌‌از.منشاأ‌فسااد‌قبال‌از‌گساارش‌آ اسات‌‌‌‌‌‌کرد داد مفهاوم‌ناابود‌‌‌در‌پي‌نشا کند؛بلکه نميرا‌بیااين‌طايفه‌‌کند:هايي‌مرتبط‌با‌اين‌مفهوم‌ذکر‌مي‌تمثیل
سييت پييايدرختييی کييه اکنييون گرفتييه
ه نيييروي مييردي برزيييد ز يياي يبيي
ورش هييييمننان روزگييياري هليييی
یبييييه گيييردوني از بييييـ برن سيليييي
شييايد گييرفت بييه بيييل سيير چشييمه
چييو پيير شييد نشييايد گپشييت بييه پييييل
سان‌در‌ايان‌حکايات‌‌‌‌‌در‌برابر‌يکي‌از‌دزدا کام،هاي‌اصلي‌حکايت‌يکي‌از‌شخصیت،گیري‌مَلک‌واکنش‌و‌جهت
نداشت‌و‌مانناد‌‌‌بخشايش‌و‌مهربانيبه‌دزد‌جوا هم‌‌ملموس‌است.زيرا‌مَلک‌تا‌پايا حکايت‌اصرار‌دارد‌که‌بايد‌نسبتبرگشاان‌‌و‌از‌عاقبت‌او‌‌ينگران،او‌را‌نیز‌به‌سزاي‌اعمالش‌رساند.همچنین‌انگیزة‌ملک‌از‌نبخشید اين‌دزد،بقیة‌دزدا
بیاا خاود‌از‌نبخشاید دزد‌جاوا ةانگیاز‌براي‌بیاا هاي‌فراواني‌‌ها‌و‌تمثیل‌رو،نمونه‌است.ازاين‌ه‌بودهیبه‌حالت‌اولهااي‌‌‌دهد.نموناه‌‌شناخاي‌قرار‌مي‌هاي‌گونة‌معرفت‌ها‌در‌اين‌حکايت،آ را‌در‌شمار‌حکايت.وجود‌اين‌ويژگيکند‌مي
71/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
.شده‌استها‌در‌قالب‌جدول‌مشخص‌‌ديگر‌از‌اين‌نوع‌حکايت
گلساا شناخاي‌در‌‌هاي‌گونة‌معرفت‌حکايت-1جدول شناختی حکايات معرفت باب
91-92-17-26-29-3-8 اوّل
92-17-23-24-26-3-6-1 دوم
11-12-21-21-8 سوم
21 چهارم
24-27-3 پنجم
1-2 ششم
11-6-1-9 هفام
91 جم
بوستاندر شناختی هاي نوع معرفت حکايت‌بوساا شناخاي‌در‌‌هاي‌گونة‌معرفت‌حکايت-6جدول
شناختی حکايات معرفت باب
11-19-9 اوّل
19-26-21-28-3-1-2 دوم
21-28-6 سوم
17-11-27-1-8-1 چهارم
21-22-2 پنجم
8 ششم
26 هفام
3 هشام
----- نهم
----- دهم
11 جم
هاي نوع ايدئولوژيک حکايت
هاا‌در‌میاا اين‌ويژگاي.استبیا شده‌زير‌‌ي‌دارد‌که‌درهاي‌هاي‌نوع‌ايدئولوژيک‌از‌نظر‌تودوروف‌ويژگي‌حکايت
شود:سعدي‌نیز‌ديده‌مي‌بوساا وگلساا برخي‌از‌حکايات
کاه‌‌چناا خیازد؛برماي‌از‌منطق‌آرزو‌‌قاعدة‌نخستها‌حاکم‌است.ها‌دو‌قاعده‌بر‌رفاار‌شخصیت‌اين‌حکايتدر-2
کارد:شخصایت‌اصالي‌‌‌‌‌تبیاین‌تاوا چنین‌مي‌اين‌قاعده‌را‌ايننظام‌است.گفاه‌بوطیقاي‌ساخاارگراتودوروف‌در‌کااب
دارد،گريازا اسات.درنایجاه،موانا ،آرزو‌را‌‌‌‌‌و‌از‌چیزي‌کاه‌در‌اخایاار‌‌‌را‌ندارد‌که‌آ استچیزي‌‌مندحکايت‌آرزو
حکايات،14گرداند.نمونة‌بارز‌ايان‌ويژگاي‌در‌حکايات‌شامارة‌‌‌‌‌‌اي‌آ را‌سست‌مي‌کنند‌و‌هرگونه‌همراهي‌تقويت‌مي
تاا‌‌کناد‌‌‌مي‌زني‌است‌که‌آرزو‌مشت شخصیت‌اصلي‌اين‌حکايت،جوا‌شود:ميمشاهده‌‌گلساا در‌باب‌سوم،ز مشت
و‌از‌ايان‌وضاعیت،گريازا اسات.اسات‌‌از‌تنگدساي‌خساه‌شده‌‌او.قوّت‌بازو‌به‌دست‌آورد‌راهز‌مخارج‌زندگي‌را‌ا
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 76
جاوا را‌از‌‌‌خواهد‌ميبا‌بیا داليلي.پدرکند‌ز را‌تقويت‌مي‌که‌آرزوي‌جوا مشتاست‌موانعي،هاي‌پدرش‌نصیحت
کند‌تا‌باواند‌به‌سافر‌رود‌‌‌داليلي‌در‌پاسخ‌ذکر‌مي‌درمقابلآورد،پسر‌نیز‌‌اما‌هرقدر‌که‌پدر‌دلیل‌و‌برها مي؛سفر‌بازدارد
جدال‌سعدي‌با‌مدّعي‌در‌بیاا تاوانگري‌و،در‌پايا باب‌هفام‌گلساا ترين‌حکايت‌طوالني.و‌آرزويش‌را‌برآورده‌کند
صورت‌يک‌مناظرة‌شایرين‌‌‌به‌ست‌که‌اين‌ويژگي‌را‌دارد.اين‌حکايتها‌نمونة‌موفق‌ديگر‌از‌اين‌نوع‌حکايت،درويشي
سابب‌باه‌‌‌مادّعي‌نوعي‌در‌آرزوي‌ثروت‌است.هاي‌اصلي‌حکايت،به‌از‌شخصیت،مدّعي‌و‌در‌آ ادبي‌و‌اخالقي‌است
چناین‌نیازمناد‌‌‌‌ايان‌‌به‌سبب‌آنهاا‌وي‌اند‌و‌‌کرده‌تباهحقّ‌او‌را‌کند؛زيرا‌بر‌آ است‌که‌آنا را‌نکوهش‌ميتوانگرا ،فقر
وضعیت‌موجاودش‌گريازا اسات‌و‌ايان‌موضاوع‌را‌در‌قالاب‌‌‌‌‌‌‌‌درواق ،مطابق‌با‌قاعدة‌نخست،درويش‌از.است‌شده
موانا موجاود‌در‌ايان‌حکايات،گیري‌سعدي‌در‌مقابل‌مادّعي.در‌اين‌حکايت،جهتکند‌آشکار‌مينکوهش‌توانگرا
از‌مادّعي‌‌ة‌نکاوهش‌‌تقويات،پافشااري‌و‌اداما‌‌‌‌باه‌او‌از‌توانگرا ،هاي‌ساايشهاي‌سعدي‌از‌فقرا‌و‌‌زيرا‌سرزنش‌است؛
هاي‌سعدي‌از‌توانگرا و‌بیا نیازمندي‌همیشگي‌فقارا،زمیناة‌آ را‌فاراهم.به‌عبارت‌ديگر،تعريفانجامد‌مي‌توانگرا
شاد‌و‌باه‌‌‌‌عقیاده‌ماي‌‌‌توانگرا ادامه‌دهد.اگر‌سعدي‌با‌مادّعي‌هام‌‌‌نکوهشاست‌که‌مدّعي‌نیز‌تا‌پايا حکايت‌به‌‌کرده
ده‌و‌نظار‌‌یا‌بساا،عق‌‌داد‌و‌چاه‌‌اين‌شدّت‌به‌سخنانش‌ادامه‌نماي‌‌طور‌يقین،مدّعي‌نیز‌با‌پرداخت،به‌نکوهش‌توانگرا مي
زيرا‌آرزوي‌مدّعي‌رود؛به‌شمار‌مياين‌حکايت‌مقاومت‌سعدي‌از‌موان شد.درنایجه،در‌ميسست‌مدّعي‌در‌اين‌زمینه
وناة‌‌هاا‌جادال‌ساعدي‌باا‌مادّعي‌را‌نموناة‌موّفاق‌از‌گ‌‌‌‌‌‌‌‌است.طبق‌ايان‌ويژگاي‌‌‌را‌تقويت‌کرده‌نکوهش‌توانگرا يعني
.شمار‌آوردتوا به‌‌ايدئولوژيک‌مي
پرسش‌بزرگ‌زندگي‌دردي‌است‌که‌آدمي‌باعا و‌بااني»آ چنین‌است:و‌ساخاار‌نیز‌اخالقي‌است‌قاعدة‌دوم-1
تواند‌توجیه‌کند‌که‌قلب‌آ کسي‌را‌شکساه‌اسات‌کاه‌وي‌را‌‌‌‌ترين‌ماافیزيک‌هم‌عمل‌انساني‌را‌نمي‌آ است‌و‌مباکرانه
هنگامي‌که‌کسي‌همیشه‌ماية‌بیچارگي‌کس‌ديگاري‌اسات، .2941:42اا ،به‌نقل‌از‌تودوروف، کنس«دارد‌دوست‌مي
ممکان‌‌‌تارين‌بادِ‌‌‌وجوي‌کم‌اما‌‌زندگي‌خود‌را‌در‌جست؛ما دهدزتواند‌سا‌وجوي‌خوبي‌نمي‌زندگي‌خود‌را‌در‌جست
شخصایت،ر،با‌وجود‌اينکاه‌شخصایاي‌‌يابد.به‌عبارت‌ديگ‌آرزو‌تقدّم‌مي‌تواند‌نظام‌بخشد.در‌اين‌قاعده،ترحّم‌بر‌مي
هااي‌اصالي‌‌‌‌شخصایت‌با،نمونه،در‌يک‌داساا عاشقانه‌براي‌دهد.تواند‌آزار‌بدهد،اما‌اين‌کار‌را‌انجام‌نمي‌ديگر‌را‌مي
تواند‌ترک‌کناد‌‌‌را‌مي‌اوراحاي‌‌و‌بهآزارد‌‌را‌مي‌معشوق‌مرتبشويم‌که‌‌ميتعهّد‌مواجه‌‌با‌يک‌عاشق‌بي،عاشق‌و‌معشوق
ايان‌کاار‌را‌انجاام،آويازي‌باراي‌تارک‌معشاوق‌دارد‌‌‌‌‌با‌وجود‌اينکه‌بهانه‌و‌دست؛اما‌برود‌يمعشوق‌ديگر‌جانبو‌به
آزار‌و‌اذيت‌کند،اماا‌در‌‌معشوق‌را‌کند‌که‌همواره‌‌که‌عاشقي‌دوست‌دارد‌و‌آرزو‌مينديگر،با‌وجود‌ايبیا دهد.به‌‌نمي
هاي‌جداگاناه‌و‌مسااقل‌کاه‌غالبااً‌‌‌‌‌‌به‌اين‌ترتیب،کنش»عاقد‌استابد.تودوروف‌مي،ترحّم‌بر‌آرزويش‌تقدم‌ميبارهاين
دهاي‌ايادئولوژيک‌واحادي‌را‌از‌خاود‌‌‌‌‌‌گیرند،قاعدة‌تجريدي‌واحد‌و‌ساازما هاي‌مخالف‌صورت‌مي‌توسط‌شخصیت
مشااهده‌کارد؛تاوا ميگلساا ها‌را‌در‌باب‌اول‌‌نمونة‌آشکار‌اين‌نوع‌حکايت .2941:41 تودوروف،«دهند‌نشا مي
قادرت‌و‌صافات‌باد،سابب‌باه‌‌‌کاه‌اسات‌‌‌يکه‌شخصیت‌اصلي‌آنها،پادشاه‌ظاالم‌و‌ساامگر‌‌‌هايي‌تحکايويژه‌در‌‌به
کناد.در‌ايان‌‌‌‌را‌فراهم‌مي‌آنا اندازد‌و‌حاي‌گاهي‌زمینة‌کشان‌‌افراد‌را‌به‌زندا ميآزارد؛را‌ميگناها زيردساا و‌يا‌بي
زمیناة‌‌‌مااّهم‌ا‌فاردي‌کاه‌‌‌‌‌نزديکا و‌اطرافیا پادشااه‌و‌گااهي‌خاود‌فارد‌‌‌‌ا‌يکي‌از‌يوزيري‌خردمند‌‌معموالً،ها‌حکايت
مان تنبیه،حبس‌و‌ياا‌قاال‌آ کند‌و‌‌بیا ميحرفي،نصیحاي‌يا‌پیشنهادي‌‌ا‌‌است‌کرد و‌يا‌کشان‌او‌فراهم‌شده‌زنداني
از‌تصامیم‌خاود‌‌‌دهاد،است‌که‌چنین‌عملي‌را‌انجاام‌ب‌‌قدرت‌آ را‌داشاه‌پادشاه‌با‌وجود‌اينکه؛درحقیقتشود‌فرد‌مي
77/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
يابد.تقدّم‌مي‌کشان‌و‌يا‌تنبیه‌يعني‌بر‌آرزو،گششتو‌گشرد.در‌اين‌حکايات‌طبق‌قاعدة‌دوم،ترحّم‌‌مي
گلستان در‌هاي نوع ايدئولوژيک حکايتبیمااري‌‌‌باه‌پادشااهي‌‌‌شاود:ماي‌مشاهده‌گلساا از‌باب‌اول11در‌حکايت،گونة‌ايدئولوژيک‌از‌حکاياتِ‌اي‌هنمون
رو،ايان.ازدانناد‌‌ماي‌خاص‌‌يهاي‌خورد جگر‌انساني‌با‌ويژگيدر‌‌پزشکا چارة‌درما آ راو‌شود‌‌ميدچار‌‌يخطرناک
هااي‌‌‌باا‌ويژگاي‌‌وجاو،پسار‌دهقااني.پس‌از‌جسات‌يافاه‌شوددهد‌تا‌چنین‌فردي‌براي‌درما درد‌او‌‌پادشاه‌دساور‌مي
باراي‌دهد‌کاه‌‌‌دهد‌و‌قاضي‌نیز‌فاوا‌مي‌اين‌پسر‌هزينة‌فراواني‌مي‌پادشاه‌براي‌رضايت‌پدر‌و‌مادر شود.نامبرده‌يافت‌مي
ة‌در‌آخارين‌لحظا.شاود‌‌ماي‌‌آمااده‌سالماي‌پادشاه،کشان‌يکي‌از‌بندگا رواست.بنابراين‌شرايط‌براي‌کشان‌اين‌پسار
ز‌فرزندا بار‌‌نا»دهد:پرسد‌و‌پسر‌چنین‌جواب‌مي.پادشاه‌علّت‌آ را‌ميشود‌کشان،کودک‌تبسّمي‌بر‌لبانش‌جاري‌مي
پدر‌و‌مادر‌باشد‌و‌حکومت‌بر‌قاضي‌برند‌و‌داد‌از‌پادشاه‌خواهند.اکنو پدر‌و‌مادر‌به‌علّت‌حطام‌دنیاا‌مارا‌باه‌خاو
«و‌در‌ايان‌حاال‌جاز‌خاداي‌پنااه‌نیسات...سپردند‌و‌قاضي‌به‌کشانم‌فاوي‌داد‌و‌پادشاه‌راضي‌شد‌به‌ريخاان‌خاونم
سارانجام؛زناد‌‌و‌اشک‌در‌چشمانش‌حلقه‌مي‌آيد‌به‌رحم‌ميید اين‌سخنا پادشاه‌با‌شن .دل71ا2943:76 سعدي،
.گشرد‌از‌او‌درميگیرد‌و‌‌کودک‌را‌در‌آغوش‌مي
فراوا تواناايي‌انجاام‌‌‌‌ثروتقدرت‌و‌‌سببو‌او‌به‌‌استتنها‌راه‌درما پادشاه،خورد جگر‌انسا ،حکايتاين‌‌در
پشایما و‌از‌کشاان‌او‌‌‌پاشيرد‌‌ساخنا پسار‌تاأثیر‌ماي‌‌‌‌‌ازآخرين‌لحظاات‌‌اما‌در؛دهد‌را‌انجام‌مي‌آ و‌رد‌اين‌کار‌را‌دا
کاه‌تاودوروف‌‌‌‌يزيرا‌در‌آ طبق‌قاعدة‌دوما‌‌است؛هاي‌گونة‌ايدئولوژيک.اين‌حکايت‌نمونة‌بارزي‌از‌حکايتشود‌مي
گوناه‌‌‌اينهاي‌ديگر‌‌است.نمونه،پیشي‌گرفاه‌کشان‌پسر‌دهقا يعني‌شيترحّم‌و‌گششت‌شاه‌بر‌آرزو،است‌مطرح‌کرده
توا يافت:آ را‌مي‌همانندهاي‌اين‌دو‌اثر‌‌اما‌در‌برخي‌از‌باب؛نادر‌است‌بوساا وگلساا حکايات‌در
گلساا هاي‌گونة‌ايدئولوژيک‌در‌‌حکايت-7جدول
حکايات ايدئولوژيک باب
81-99-91-91-18-11 اوّل
91-91 دوم
14 سوم
----- چهارم
23-26-8 پنجم
----- ششم
----- هفام
21 جم
بوستاندر هاي نوع ايدئولوژيک حکايت
از‌بااب‌ساوم‌و7و8هاي‌شامارة‌‌‌حکايت‌دارد.باب‌سوم‌و‌ششم‌حکايات‌ايدئولوژيک1فقط‌‌بوساا باب21در
.خالصة‌تعداد‌حکاياات‌هار‌ياک‌از‌ايان‌دو‌اثار‌رواياي‌‌‌‌‌‌‌استاز‌باب‌ششم‌در‌شمار‌حکايات‌ايدئولوژيک29حکايت
:شده‌استشناسي‌تودوروف‌در‌جدول‌زير‌نشا داده‌‌اساس‌نوعسعدي‌بر
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 74
سه‌گونة‌تودوروف‌سعدي‌دربوساا وگلساا هاي‌‌تعداد‌حکايت-4جدول تعداد‌حکايات‌ايدئولوژيک شناخاي‌تعداد‌حکايات‌معرفت اي‌تعداد‌حکايات‌اسطوره نام‌اثر
21 91 93 گلساا
9 11 28 بوساا
21 11 11 جم
گيري جهينت
هااي‌بهااري‌باراي‌‌‌‌‌رفاه‌در‌آنها،زمیناه‌‌کار‌ماني‌و‌کشف‌الگوهاي‌به‌نگاه‌ساخااري‌به‌آثار‌ادبي‌به‌سبب‌عناصر‌درو
تزوتاا شناساي‌‌‌ناوع‌‌ساعدي‌از‌منظار‌‌‌بوسااا وگلسااا حکاياات‌‌با‌بررسي‌کند.دريافت‌ماهیت‌ماو ادبي‌فراهم‌مي
بار‌‌حااکم‌‌نیقاوان‌‌و‌قواعاد‌هاي‌اين‌دو‌اثر‌سعدي‌تاحدّي‌آشکار‌گرديد؛زيارا‌‌‌تودوروف،انطباق‌اين‌نظريه‌بر‌حکايت
يداسااان‌ي‌ها‌مشابهت‌افاني‌بانیز‌نمايا است.بوساا وگلساا ها‌از‌نظر‌تودوروف،در‌حکايات‌‌تيحکاانواع‌‌ساخت
هاا،تیشخصا‌‌کانش‌‌بر‌دیتأک‌واسطه،يب‌تیّعلّ‌اصل‌ات،يحکاي‌محور‌حادثه‌مثل‌ييها‌يژگيو‌وجود‌سبب‌بهچنین‌‌و‌هم
...و‌هاا‌‌تیشخصا‌‌ازي‌برخا‌‌باود مطلق‌وار،نمونه‌يها‌تیشخص‌حضور،يفرض‌مکا و‌زما وجود،يشناس‌روا نبود
وگلسااا اتيا‌حکا‌دهد‌که‌نشا مي‌اين‌تحلیل.دارد‌مطابقت‌تودوروفي‌ايرواية‌نظر‌با‌اثر،دو‌نياي‌ها‌تيحکا‌شاریباز‌نظر‌آمااري‌‌‌گیرند.،سه‌گونة‌منظور‌تودوروف،قرار‌ميکيدئولوژيا‌وي‌شناخا‌معرفت،يا‌اسطورهة‌گون‌سه‌در‌بوساا
حکايات42از‌مجموع‌‌مقدار‌چنین‌است:به‌ترتیب‌نیز‌میزا بسامد‌اين‌سه‌نوع‌حکايت‌در‌حکايات‌اين‌دو‌اثر‌سعدي
21شناخاي‌و‌‌درصد در‌گونة‌معرفت97حکايت 91اي،درصد در‌گونة‌اسطوره84حکايت 93گلساا ،موجود‌در
حکايات11ترتیب‌بادين‌شارح:نیز‌به‌بوساا حکايت81درصد در‌گونة‌ايدئولوژيک‌است.فراواني‌در21حکايت
درصاد 21/7حکايات 9ي‌و‌ا‌درصد در‌گونة‌اساطوره99/99حکايت 28شناخاي،درصد در‌گونة‌معرفت11/13
هر‌دو‌اثار‌از‌ناوع‌‌‌حکايات‌‌ترين‌گونة‌شود‌که‌کم‌گیرد.طبق‌اين‌بررسي‌چنین‌دريافت‌مي‌در‌گونة‌ايدئولوژيک‌قرار‌مي
ناوع‌‌‌را‌گلسااا حکاياات‌‌گوناة‌‌بیشاارين‌‌ايدئولوژيک‌است.بیشارين‌گونة‌حکايات‌در‌اين‌دو‌اثر،مافاوت‌است؛زيرا
دهد.تشکیل‌مي‌شناخاي‌معرفت‌گونة‌را‌بوساا حکايات‌و‌بیشارين‌گونةاي‌‌اسطوره
هااي‌‌‌گرفااه‌از‌حکايات‌‌‌بنادي‌صاورت‌‌‌آمده‌و‌تقسیم‌دست‌به‌معیارهاي‌به‌کنند‌که‌باتوجه‌در‌پايا نويسندگا بیا مي
سعدي،تفکیک‌دقیق‌اين‌حکايات‌طبق‌نظرية‌تودوروف‌ممکن‌نیست؛زيارا‌باا‌انادکي‌تساامح‌گوناة‌‌‌‌‌‌‌بوساا وگلساا
توا تغییر‌داد.از‌حکايات‌را‌مي‌بعضي
ها نوشت یپ
:عبارت‌است‌از‌رهگشر‌رضا‌نظر‌از‌تيحکاي‌ها‌يژگيو-2
گراسات‌و‌‌‌دهد.بنابراين،نگاه‌حکايت‌به‌زندگي،نگاهي‌واقعیت‌ها‌تشکیل‌مي‌مسائل‌روزمرة‌انسا بیشارموضوع‌حکايت‌را‌‌ا
او‌نیست.کرد خواننده‌و‌ايجاد‌شگفاي‌در‌زده‌بناي‌آ بر‌هیجا
اند‌ياا‌‌‌د‌که‌اين‌ماجرا‌را‌به‌وجود‌آوردهنحکايت‌يک‌قالب‌رواياي‌است‌که‌در‌آ ،ماجرايي‌و‌شخص‌يا‌اشخاصي‌وجود‌دار‌ا
شود.اين‌ماجرا‌تا‌اناهاي‌طبیعي‌خود‌پیگیري‌مي‌و‌است‌اين‌ماجرا‌بر‌آنها‌واق شده
ديگر،پیرنگِ‌حکايت،بسیار‌ابادايي،مساقیم‌و‌‌بیا ده‌است.به‌حکايت،معموالً‌يک‌ماجرا‌بیشار‌ندارد‌و‌اين‌ماجرا‌بسیار‌سا‌ا ساده‌است.
،مسااقیم‌‌صورت‌نقل‌قول‌مساقیم‌ياا‌غیار‌‌‌توا يافت‌که‌به‌که‌حکاياي‌را‌نمي‌اي‌گونه‌به؛وگو،جزء‌اساسي‌حکايت‌است‌گفت‌ا
73/ هاي‌گلساا وبوساا بر‌اساس‌نظرية‌تودوروف‌تحلیل‌حکايت
باشد.گويي‌بین‌يک‌نفر‌با‌خود‌يا‌دو‌و‌يا‌چند‌نفر‌با‌يکديگر‌وجود‌نداشاه‌و‌در‌آ گفت
است.درواق ،در‌حکايت‌پیچیدگي‌و‌ابهام‌وجود‌ندارد.روشن‌بسیاردر‌حکايت،همه‌چیز‌‌ااي‌نغاز‌‌‌هر‌حکايت‌بدو اساثنا،حاوي‌يک‌پیام‌ارزشمند‌اخالقي،سیاسي،اجاماعي،ديني،عرفاني،يک‌پند‌عملي‌ياا‌گفااه‌‌‌ا
است.
شود.بیا مي‌بسیار‌مخاصر‌و‌موجزحکايت‌در‌شکل فنّي‌خود،-
چناین‌‌‌يک‌داساا امروزي،حاي‌داساا کوتااه،؛اما‌دربارةتوا تعريف‌کرد‌کاست‌براي‌ديگرا مي‌و‌کم‌حکايت‌را‌تقريباً‌بي-توا عمل‌کرد.نمي
تواند‌به‌نظم‌يا‌نثر‌باشد.حکايت‌مي-
.16ا2977:19سازي‌و‌توصیف‌ريز‌و‌دقیق‌مکا ،در‌حکايت‌نقش‌ندارد رهگشر،فضا-تزوتا تودوروف-1 هاي‌روايي‌و‌بررسي‌عناصر‌داسااا و‌‌‌فرانسوي‌است‌که‌بیشار‌به‌فرم‌ادر‌اصل‌يکي‌از‌مناقدا بلغاري
طرحاي‌برپاياة‌چگاونگي‌رواباط،اي‌براي‌روايت‌واره‌هاي‌مباني‌بر‌نمايش‌شکل‌است.او‌با‌ابداع‌نظام‌قوانین‌ترکیب‌آنها‌پرداخاه
.2932:217است کريمي‌و‌ديگرا ،کردهترين‌واحدها‌پیشنهاد‌‌بین‌کوچک
منابعترجماة‌محمّدرضاا‌لیاراوي،تهارا :روايت‌در‌فرهنگ‌عامیانه،رساانه‌و‌زنادگي‌روزماره،. 2941 آسابرگر،آرتور-2
سروش.
.دوم‌چاپ،مرکز:تهرا ،هنرة‌فلسفي‌ها‌درس. 2971 بابک،ياحمد-1
.چاپ‌دوم،،اصفها :فرداداساا دساور‌زبا . 2931 اخوّت،احمد-9
.ریاساط:تهرا ،يشابورین‌عطّار‌شعر‌در‌تيروا‌و‌رمزي‌تجلّ. 2979 رضا‌زاده،اشرف-8
.چاپ‌دوم،ترجمة‌محمّد‌نبوي،تهرا :آگاه‌بوطیقاي‌ساخاارگرا،. 2941 تودوروف،تزوتا -1
.قطره:تهرا راد،شهپر‌و يکااة‌ترجم،گريد‌جساار‌چند‌و‌اتیادب‌مفهوم. 2947 ------------6
.النّور‌لقاء:تهرا ،يداساان‌اتیادب‌لیتحل‌و‌درکي‌راهنماي:شناس‌تيروا. 2932 ابوالفضل،يحرّ-7
،جلد‌اوّل،تهرا :آنزا .هاي‌مردم‌ايرا فرهنگ‌افسانه. 2977 رضا،خندا ؛درويشیا ،علي‌اشرف-4
شامارة‌‌‌جساارهاي‌ادبي،،«هاي‌فارسي‌شناسي‌داساا شناسي‌و‌گونه‌نقد‌و‌بررسي،شکل». 2944 ذوالفقاري،حسن-3
.19ا266،81
.19ا16،،سال‌ششم86،شمارة‌ادبیات‌داسااني،«حکايت‌و‌مخاصّات‌آ ». 2977 رهگشر،رضا-21
.دهم‌چاپ،يخوارزم:تهرا ،يوسفي‌نیغالمحس‌حیتوض‌و‌حیتصح‌بوساا ،. 2943 عبداهلل‌بن‌مصلح،يسعد-22
.نهم‌چاپ،يخوارزم:تهرا ،يوسفي‌نیغالمحس‌حیتوض‌و‌حیتصح‌گلساا ،. 2943 ----------------21
.38ا28،79،شمارة‌هاي‌ادبي‌پژوهش،«شناسي‌سندبادنامه‌نوع». 2941نجمه ،طالبیا ،يحیي‌و‌حسیني-29
.49ا13.سوم‌جلد،يسعد‌لیجم‌ذکر،«يسعد‌بوساا در‌عدالت». 2979 محمّد‌مقدّم،ي‌علو-28
،نشرية‌دانشکدة‌ادبیات‌و‌علوم‌انساني‌دانشگاه‌تبرياز،«پردازي‌در‌بوساا شگردهاي‌داساا ». 2941غالم،محمّد -21
.27ا243،94،شمارة‌مسلسل86سال
ناماة‌‌‌اساس‌الگوهاي‌تودوروف‌و‌برمو ،پايا هاي‌بوساا سعدي‌بر‌‌تحلیل‌ساخااري‌حکايت . 2932 فاحي،امیر-26
کارشناسي‌ارشد‌زبا و‌ادبیات‌فارسي‌دانشگاه‌شهرکرد.
2936پايیز 91، پیاپي9،شمارة‌نهم‌سال،دورة‌جديد،و‌سومه‌سال‌پنجا‌‌شناسي‌ادب‌فارسي،مان / 41
تحلیل‌ساخااري‌دو‌حکايت‌از‌بوساا سعدي‌بر‌اساس‌الگوهااي‌تاودوروف‌و». 2932کريمي،پرساو‌و‌ديگرا -27
.211ا29،217شمارة،8سال‌‌فصلنامة‌زبا و‌ادب‌فارسي‌دانشگاه‌آزاد‌اسالمي‌سنندج،،«برمو
.2ا184،1،شمارة‌کیها فرهنگي،«داساا و‌قصّه‌در‌بوساا سعدي». 2946 محمّدي‌فشارکي،محسن-24
بر‌اساس‌الگوي‌کلود‌برماو و‌گرمااس، بررسي‌ساخاارگرايانة‌حکايات‌گلساا سعدي. 2931 مرزبا ،معصومه-23
فارسي‌دانشگاه‌شهرکرد.نامة‌کارشناسي‌ارشد‌زبا و‌ادبیات‌پايا
.چاپ‌ششم،تهرا :سخن‌ادبیات‌داسااني،. 2931میرصادقي،جمال -11
،نوشااه‌شاده‌در‌وباالگ‌شخصاي‌باه«حکايت‌در‌بوساا وگلساا ساعدي». 2943 پور،سید‌علي‌اکبر‌هاشمي-12
. Hashemipour. Persianblog.ir/post/43 نشاني: