Archive

of S

ID

هاي آن دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و خرده مقياس ها ها و راست دست بين چپ دست

1احمد علي پور 2وحيده صالح ميرحسني

10/10/90تاريخ پذيرش: 2/3/90تاريخ وصول:

چكيدههـاي آن هدف از اين پژوهش بررسي و مقايسه نمـره هـوش(كالمي و عملـي) و خـرده مقيـاس

120 را . نمونه پژوهشبوده استدست برتري بين دو گروه چپ دست و راست دست براساس به روش تصادفي ساده انتخاب و سپس با آزمـون دسـت كه تشكيل دادنددانشجوي كارشناسي

برتري ادينبورگ و مقياس هوش وكسلر بزرگساالن مورد سنجش قرار گرفتند. نتايج آزمون تي متغيره نشان داد كه بـين افـراد چـپ دسـت و راسـت دسـت در استودنت و تحليل واريانس چند

هاي و سه تا از خرده مقياس )>F،0.01 P=61.13(كالمي ، هوش)t ،0.05<P= 2.63( كلي هوشهـاي هـوش عملـي لفـه ؤهوش كالمي(اطالعات، فراخناي ارقـام و درك مطلـب) و برخـي از م

وجود دارد و هوش كلي و كالمـي ها) تفاوت معناداري (تكميل و تنظيم تصاوير و طرح مكعب ، در رابطه با هوش عمليبه دست آمدها افراد چپ دست در اين پژوهش، بيشتر از راست دست

alipor@pnu.ac.ir استاد دانشگاه پيام نور تهران -1

selehmirhasani@gmail.com دانشگاه پيام نور دانشجوي دكتري -2

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 2

)0.021=F ،0.05> P( آن(الحاق قطعات و رمزنويسي) تفاوت معنـاداري بـين و دو خرده مقياس .مشاهده نشددوگروه

.مليدست برتري، هوش، هوش كالمي و هوش ع :واژگان كليدي

مقدمهي شناختي از زمـان طـوالني مـورد عالقـه محققـان ها ارتباط بين دست برتري و هوش و توانايي

با وجود اينكه تعريفـي بـا توافـق جهـاني بـراي باشد. ميي بحث انگيز ها بوده و يكي از موضوعحـال در ين)، با ا2007، 2و بيتون 1(ليزك (چپ دستي و راست دستي) وجود ندارد دست برتري

اغلب منابع، دست برتري، ترجيح فطري يا زيست شناختي براي استفاده از يك دسـت بيشـتر از دست ديگر، در انجام تكاليف و وظايف خاص در نظر گرفتـه شـده و بـا غالـب بـودن يكـي از

نامـه بر ها )، كه غالب بودن نيمكره1998، 3(رايس استدر انجام آن تكليف در ارتباط ها نيمكره). البتـه در تبيـين 2003 ،4(كـاردول باشـد مـي زيست شناختي از پيش تعيين شده و تغييـر ناپـذير

توان به نظريه ميي ژنتيكي دست برتري ها ي مختلفي وجود دارد، از نظريه ها دست برتري نظريه 7ملـه باكـان ) اشاره كرد، نظريه پردازان ديگـر از ج 1981( 6) و مك ماوس2002 ؛1985( 5آنت

) راست دستي را ويژگي جهان شمول و چند ژني دانسته و چپ دستي 1995( 8) و كورن1971((نـارس، باتـأخير و (سن مادر، استرسورهاي مختلـف) و تولـد را نتيجه عوامل خطرساز حاملگي

). از طـرف ديگـر تحقيقـات حاضـر در 10،2004و مك كيـور 9(بيلي دانند ميسخت، وزن كم)

1. Leask 2. Beaton 3. Rice 4. Cardwell 5. Annett 6. McManus 7. Bakan 8. Coren 9. Bailey 10. McKeever

www.SID.ir

Archive

of S

ID

3 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

ي جغرافيايي و زمـاني مختلـف ها ا نسبت و شيوع چپ دستي و راست دستي در موقعيتارتباط ب كننـد مـي اجتماعي و آموزش را در كنار عوامل زيسـت شـناختي مطـرح –تأثير عوامل فرهنگي

ي هــا حــال همبســتگي رگــه ). بــا ايــن2007 ،4و بيتــون 3؛ ليــزك2005 ،2منــد هــا و 1(دراگويــك ،5(جـف رساند ميبرتري، رابطه بين دست برتري و بيولوژي را به اثبات شناختي با دست زيست(راست دستي و توان مطرح كرد كه دست برتري ميدر نهايت ).2007 ،7و آديل 6؛ قياس1998

، و از آنجاكه با ژنتيك و بيولوژي ارتباط تنگاتنـگ استچپ دستي) محصول عوامل چندگانه ي فرد تأثيرات مختلفي داشته باشـد كـه در ايـن تحقيـق بـه ها رها و تواناييتواند بر رفتا ميدارد،

ثير آن بر هوش پرداخته شده است. أبررسي تهاي بسيار متفاوتي تجلي و تحت جنبه استاي منطبق بر واقعيت بسيار پيچيدههوش مفهوم

دانستند كـه در قالـب اي مي يا خصيصه ميكند. محققان قديمي، هوش را يك عامل عمو مي پيداشناسـان بعـدي اظهـار داشـتند كـه هـوش، شـود. امـا روان طيف وسـيعي از رفتارهـا نمايـان مـي

ــايي مجموعــه ــ1379 (تــاد و بوهــارت، مســتقل اســت هــاي نســبتاً اي از توان از يكــيعنــوان ه ). ب ،ر منطقيهاي فرد براي تفك هوش شامل توانايي )1985( از نظر وكسلر ، ها پركاربردترين تعريف

عملـي يـا انتزاعـي باشـد. ،توانـد اجتمـاعي مـي و ثر با محيط استؤاقدام هدفمندانه و برخورد م. از دانسـت تـازه هـاي موقعيـت با فعال و آگاهانه سازگاري توانايي را هوش توان مي طوركلي به

بينـي كـرد توان پيش ها ماهيت و پيچيدگي بسيار متغيري دارند، بنابراين مي آنجا كه اين موقعيتو از آنجـا كـه ،)1377 (گنجـي، كه انواع هوش نيز بايد همان تنوع و پيچيدگي را داشـته باشـند

در بي ثبـات بـودن ي مختلفي ها هوش از ساختار پايداري برخوردار نيست، عاملدرحين تحول، آن سهيم هستند.

1. Dragovic 2. Hammond 3. Leask 4. Beaton 5. Jaffe 6. Ghayas 7. Adil

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 4

و رفتارهـا وجـود دارد و هـا ي مختلفي درباره تأثيرات دسـت برتـري بـر توانـايي ها ديدگاهاست و تقريبـاً هـر رابطـه قابـل تصـوري در ادبيـات ميرابطه بين دست برتري و هوش رابطه مبه

و اشـكاالت هـا بطوركلي بر كاستي ي سنتي ها تحقيق مورد حمايت قرار گرفته است. گمانه زني) در مطالعه اي روي دانش آموزان فارغ التحصـيل نشـان داد 1969لوي(چپ دستي اشاره دارد.

دسـتان راسـت به نسبت تري پايين عملي هوش و ديداري –كه افراد چپ دست توانايي فضاييي مشابهي با لوي ها به يافتهنيز در بررسي رابطه جانبي شدن و توانايي هوشي )1971( ميلر .دارند

) در مطالعـه اي روي دانشـجويان دوره ليسـانس هـوش 1978( 2و بـرويج 1هـيكس دست يافت.افـراد نـد و نشـان داد ندسيال و متبلور را در هر دو گروه چپ دست و راست دست بررسي كرد

روي جامعـه ديگـر اي . در مطالعهتر هستند سيال نسبت به راست دستان پايين چپ دست در هوش(مـك بـاالتر نشـان داده شـد هـا نسبت به چپ دسـت ها آماري بزرگ، نمره هوش راست دست

ــانوس ــيه 3م ــايلور -و ماس ــانوس، شــرگيل ). 1983، 4ت ــين مــك م ــدن 5همچن ) در 1993( 6و بريپژوهشي، رابطه هوش و دست برتري را مورد بررسي قرار دادند، كه نتايج بيانگر تفاوت جزئـي

بوده و افراد راست دست بـه ميـزان كمـي ها و راست دست ها داري بين هوش چپ دستو معناو بود كه اين نتايج، تأييـد كننـده نتيجـه تحقيـق مـك مـانوس ها هوش شان باالتر از چپ دست

ي ذهني پايين به افراد چپ دسـت ربـط داده ها باشد. همچنين پيشرفت مي )1983( تايلور -ماسيه ). تحقيقات ديگر در يافتن و اثبات چنـين روابطـي 1984، 9؛ بيشاپ1974، 8و ترنر 7(آنت شد مي

1. Hicks 2. Beveridge 3. Mcmanus 4. Mascie-Taylor 5. Shergill 6. Bryden 7. Annett 8. Turner 9. Bishop

www.SID.ir

Archive

of S

ID

5 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

). از 1976، 4و گلـدمن 3پترونـويچ ،2رديـك هـا ؛1975و همكـاران، 1(نيوكامب شكست خوردند) مطرح كرد كه ارتباط با ثباتي بين هوش و دست برتري وجود ندارد. 1997( 5طرف ديگر، كل

وجـود نـدارد و هـا و راسـت ها ) نيز نشان داد كه تفاوتي بين هوش چپ دست2001( 6نيدل مني مختلفـي در هـا باشد.بدون شك چـپ دسـتي بـا كاسـتي ميميانگين هوشي هر دو گروه برابر

ي پيشـرفته و هـا اند كه چپ دستي بـا توانـايي ارتباط است، با اينحال مطالعات مختلف نشان داده) كه هوش كودكـان 1980( 7پژوهش هيكس و دوزك باشد. ميي باال نيز در ارتباط سطح هوش

سيمون بررسي كردند، -ي سرآمد و غيرسرآمد با استفاده از آزمون بينه ها سال را بين بچه 8-12) نيز نتايج مشابهي بدست 1981( 8باشد. آليوتي ميبيشتر ها نشان داد افراد سرآمد بين چپ دست

يشان ها ) در يافته1989( 9آنت و منينگ آورد و نشان داد كه سرآمدي با چپ دستي رابطه دارد.شـدت در هب ها حال اين نمره باالتر است، با اين ها ي هوش در راست دست ها نشان دادندكه نمره

محققـان ايـن ،يابـد. بنـابراين مـي افرادي كـه گـرايش شـديد بـه راسـت برتـري دارنـد كـاهش گيري كردند كه تفـاوتي در عملكـرد افـراد براسـاس دسـت برتـري آنهـا وجـود نـدارد و نتيجه

(نيوكامـب و ي شناختي را بـه برتـري دسـت نسـبت داد ها توان ضعف و كاستي در عملكرد ميندر تحليـل )1993آنت (). همچنين 1976، 12و گلدمن 11، پترونويچ10رديك ها ؛1975همكاران،

مرتبط با تمايل شديد به راسـت دسـتي اشـاره ي ها ضعفآموز به دانش 345روي ها ه دادهدوبار

1. Newcombe 2. Hardyck 3. Petronovich 4. Goldman 5. Cole 6. Needleman 7. Dusek 8. aliotti 9. Manning 10. Hardyck 11. Petronovich 12. Goldman

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 6

ي قـوي در تسـت ريـون پـايين بدسـت هـا كرد. همچنين در اين تحقيق نمره هوش راست دست آمد.

آمـوزان نشـان داد افـراد بـا نمـره بـاال در در تحقيقـي روي دانـش )1986( 1حال بنبـو با اين) در بررسي 1998و همكاران ( 2لپرن ها ها هستند. ي كالمي و رياضي، جزء چپ دست اه توانايي

(نيمكـره ها رابطه بين دست برتري و هوش در گروهي از بزرگساالن نشان دادند كه چپ دستي اخيـر ها راست غالب) بين بزرگساالن سرآمد بيشتر از بزرگساالن با هوش متوسط هستند. داده

) روي حجم 1998و ليزك (4،كرو، دان3. كرو)2000 ،(هالپرن كند ميحمايت ها اين يافته نيز ازبااليي از كودكان بريتانيايي معايب تمايل زياد به راست دسـتي را نشـان دادنـد امـا در رابطـه بـا

براساس مدل ها به دو سو تواني اشاره شده است و تفسير آنها براي اين يافته ها كاستي در تواناييي شـناخت انسـان ها تكامل شناختي است كه در آن برتري جانبي كليد توانايي زبان و ساير جنبه

) را 1998ي بدست آمده بوسـيله كـرو وهمكـاران ( ها دوباره داده )2001( باشد. ليزك و كر ميي كلـي و هـا توانـايي بررسي كردند، و به اين نتيجه رسيدند كه شواهدي در رابطه با انحراف در

) نيز در 2002( 6و ويمر 5ي آن در دو قطب پيوستار برتري جانبي وجود ندارد. مايرينگر ها مؤلفه ي كرو وهمكاران، شـواهدي بـراي كاسـتي يـا نقـص در افـراد دو سـو تـوان پيـدا ها تكرار يافته

نكردند.

(دسـت برتـري، پـا برتـري، و مختلفي جانبي ها ) برتري2001( 8و دالتوالس 7آگوستينيهــاي كالمــي و چشــم برتــري و چــپ دســتي والــديني، عــدم تقــارن مهــارت دســت و مهــارت

بررسـي قـرار ساله مورد 8تا 3 بهنجاركودك 245تكليف روي 13با استفاده از ) راغيركالمي

1. Benbow 2. Halpern 3. Crow 4. Done 5. Mayringer 6. Wimmer 7. Agostini 8. Dellatolas

www.SID.ir

Archive

of S

ID

7 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

هـا ابي شـكل و جايـ هـا در تكاليف عملي يا غيركالمي چون جاسازي شكل ها چپ دست. دادندي قوي در تكاليف كالمي ها بدست آوردند و راست دست ها نمره پاييني نسبت به راست دستراست برتري از –الگوي عملكرد براساس پيوستار چپ برتري عملكرد پايين تري نشان دادند و

كـه نشـان داد نتـايج يك تكليف شناختي به تكليف شناختي ديگـر بسـيار متغيـر بـود. همچنـين .داداز برتري دست با عملكرد شناختي همبستگي نشان بيشترمهارت دست

) نشـان داد كـه 2001(1ميـرز با توجه به اينكه ادراك رابطه مستقيمي با هوش دارد، مطالعـه اسـت. هـا راست دسـت بخاطر تسلط نيمكره راست تخصصي تر از ها قدرت ادراك چپ دست

در مقايسـه بـا هـا يانگر اين يافته بوده و نشـان داد چـپ دسـت ) نيز ب2002( پژوهش مك مانوس از قوه ادراك بيشتري برخوردارند. ها راست دست

يشان افراد چـپ ها ) نيز نشان داد راست دستاني كه در خانواده2001( 2رندرسونتحقيقات نواده منحصـراً دست وجود دارد در يادآوري و تكاليف حافظه بهتر از راست دستاني كه همه خا

و 3). همچنـين نوروزيـان 2004 (بـه نقـل از مـك مـانوس، كننـد مـي راست دست هستند، عمـل هـا اي با حجم باال، نشان دادند در گروه هنر چپ دست ) در تحقيقي روي نمونه2002همكاران(

همخـوان هـا در امتحان ورودي دانشگاه عمل كردنـد. كـه ايـن يافتـه ها موفق تر از راست دستي باال در ابعاد خاص (مانند موسيقي و...) را با افراد غير راسـت ها هستند با ديدگاهي كه توانايي

).8،1994و گود 7، كنتريج6؛ آگلتن5،1993و گاپتا 4(هاسلر داند ميدست مرتبط ي هـا برتـري جـانبي و توانـايي )در تبيين نتايج مختلف بدست آمده در رابطه بـا 2003(9نتلي ها ناشي از خطا در اندازه گيريي مختلف ها نتيجه گيري مطرح كرد كه ، در پژوهشيشناختي

1. Myers 2. Randerson 3. Noroozian 4. Hassler 5. Gupta 6. Aggleton 7. Kentridge 8. Good 9. Nettle

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 8

طور رضايت بخشـي ه ي قبلي، مهارت دست خويشاوندي ب ها در اندازه گيريآماري بوده است. در اين تحقيق با استفاده از رگرسـيون چندگانـه ايـن . از سطح كلي مهارت دست جدا نشده بود

طبق نتايج اين تحقيق ميانگين توانـايي شـناختي بـا افـزايش قـدرت . اند از هم جدا شده مؤلفهو دبـر هـا يافت و به ميزان كمي راسـت دسـت برتري جانبي بدون در نظر گرفتن جهت آن افزايش

علت واريـانس كمتـر به راست دستي قوي بين افراد سرآمد كمي مزيت داشتند و ها چپ دست) تـأثير دسـت 2007( قيـاس و اديـل در پژوهشي ديگـر، وانايي شناختي در اين گروه است.در ت

دانشجو بررسي كردند. ابزار سنجش هوش در اين پژوهش آزمون 150برتري را بر هوش روي ي پيشرونده استاندارد ريـون بـود. نتـايج ايـن پـژوهش نشـان داد كـه هـوش شـركت ها ماتريسور معناداري باالتر از هوش راسـت دسـتان بـوده و زمـان صـرف شـده ي چپ دست بط ها كننده

و 1بـا اينحـال كوربـاليس باشـد. مـي طور معناداري باالتر از چپ دسـتان ه توسط راست دستان ب نـد سـاله در انگلـيس نشـان داد 11از كودكان يوسيع حجمبا يپژوهشنيز در )2008( همكاران

ي كالمي، غيركالمـي، خوانـدن و رياضـي نسـبت بـه ها مهارتي ها افراد دو سو توان در آزموني پايه در مطالعه ديگري در آلمـان ها كه يافته ،راست دستان و چپ دستان عملكرد پاييني دارند

يي از ها ي ريون، و بخش ها تكرار نشد. در اين مطالعه از آزمون هوش نيوزلند، به همراه ماتريسخـرده وكالمي، سازمان ادراكي، حافظه كار، و سرعت پردازش)، آزمون وكسلر (شامل درك

ي مختلـف توانـايي زبان(معاني،آنـاگرام،)، توانـايي عددي(مسـائل عـددي)، توانـايي هـا آزموننشـان داد كـه افـراد ايـن پـژوهش ، نتايج استفاده شدفضايي، استدالل، حافظه و دانش اجتماعي

فظه، استدالل و رياضي ضعيف تر از چـپ دسـتان و راسـت ي حا ها دوسو توان در خرده مقياس كنند. ميدستان عمل ي خوانـدن و فراينـدهاي ها رابطه بين دست برتري و مهارت نيز )2008(و همكاران 2برنمن

هاي رگرسـيون نشـان داد رابطـه سـهمي بـين شناختي مرتبط با خواندن را بررسي كردند. تحليل

1. Corballis 2. Brenneman

www.SID.ir

Archive

of S

ID

9 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

خواندن، در كنار دست برتري و حافظه كـار شـنيداري وجـود دارد. ي ها دست برتري و مهارتي پيوسـتار دسـت برتـري داشـتند در تكـاليف مـرتبط بـا خوانـدن هـا افرادي كه گرايش به انتها

دهد كه تنها با طبقه بنـدي دسـت ميعملكرد پايين تري داشتند. بنابراين نتايج اين پژوهش نشان توان دانـش معنـاداري راجـع بـه برتـري جـانبي يـا پيامـدهاي ميي نچپي و راستي يا دو سو توان

شناختي و آكادميك بالقوه فراهم كرد.ي قابل توجهي كـه در تحقيقـات دسـت برتـري و ها و ناهماهنگي ها حال با نظر به مغايرت

هوش در هر دو حوزه پاتولوژيك و غيرپاتولوژيك وجود دارد. محققان پژوهش حاضـر بـر آن شدند تا رابطه بين دست برتري و هوش را بررسي كنند.

روش نمونه

با نظر به توصيفي بودن تحقيق، همچنين براساس پيشينه پژوهشـي، حجـم نمونـه در ايـن تحقيـق طـور تصـادفي سـاده از ه باشد. كه بـ ميآزمودني شامل دانشجويان كارشناسي دختر و پسر 120

پيام نور انتخاب شدند.بين دانشجويان كارشناسي دانشگاه

پژوهش ابزاربرتري ادينبورگ استفاده شده اسـت كـه ايـن ابـزار، براي سنجش دست برتري از مقياس دست

اي است كه تـرجيح دسـتي را در نوشـتن، نقاشـي كـردن، پرتـاب كـردن، ماده 10پرسشنامه اي كردن كبريت، ، روشنكردن كردن، مسواك زدن، استفاده از چاقو، استفاده از قاشق، جارو قيچي

گزينه دارد كه به صورت هميشه با راسـت 5سنجد. اين آزمون باز و بسته كردن درب قوطي مينمره) و هميشـه بـا 2نمره)، اغلب با چپ ( 2اغلب با هر دو ()، نمره 1نمره)، اغلب با راست ( 2(

آگـاه و (علي پور+ (راست) است 100(چپ) تا -100نمره) تنظيم شده و دامنة نمره از 2چپ ( ).1389به نقل از لطفي، ،1388هريس،

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 10

مقياس ادينبورگ از اعتبار و پايايي قابل قبولي برخوردار است. همساني درونـي آزمـون از طريق همبستگي تمام مواد آزمون با نمرة كل مورد سنجش قرار گرفته و دامنـه همبسـتگي آنهـا

مبسـتگي ايـن پرسشـنامه بـا پرسشـنامه دسـت بوده است. در سـنجش اعتبـار، ه 83/0- 98/0بين بـوده 92/0و همبسـتگي دو نيمـة آن 97/0بود. آلفاي كرونبـاخ پرسشـنامه 75/0برتري چاپمن

).1385(علي پور، است 11ايـن مقيـاس از براي سنجش هوش از آزمون وكسلر بزرگسـاالن اسـتفاده شـده اسـت.

مـاده جهـت 29 ؛(اطالعات شـامل ميتاي آن مقياس كال 6خرده آزمون تشكيل شده است كه تـايي جهـت 9تـا 3، فراخنـاي ارقـام دامنـه دانـش و اطالعـات عمـومي آزمـودني گيـري اندازهمسـأله جهـت آزمـون 14كلمـه، حسـاب 35، واژگـان مدت حافظه شنيداري كوتاهگيري اندازه

نش سـطح درك و بيـ مـاده جهـت انـدازه گيـري 16استدالل و استعداد رياضي، درك مطلـب تـاي ديگـر 5و )درك روابط و تفكر انتزاعـي براي اندازه گيري الؤس 14 ها وشباهت آزمودني

مجموعـه كـارت 10كارت، تنظيم تصـاوير 20(تكميل تصاويرشامل مقياس غيركالمي يا عمليريزي دقيق و درك روابط علت و معلول و توجه به اجزاي مربوط و مناسب، برنامهبراي سنجش استدالل، درك روابـط فضـايي، همـاهنگي جهت اندازه گيري ها ، طرح مكعبالمياستدالل ك

درك ، الحـاق قطعـات جهـت سـنجش سازي غيركالمي و تفكر انتزاعـي بينايي حركتي، مفهومتوانايي يادگيري تكاليف ناآشـنا، و يك آزمون رمزگرداني استو رمز نويسي رابطه جز و كل

دهنـد را تشـكيل مـي )كنـد گيـري مـي سرعت عمـل را انـدازه چابكي بينايي حركتي، پشتكار و .)1382 (شريفي،

)، ضريب پايـايي بـاز 1374در بررسي اعتبار و پايايي اين مقياس توسط عابدي و همكاران(دست ه ب 94/0تا 76/0و ضريب پايايي هوشبهرها بين 87/0تا 58/0بين ها آزمايي خرده آزمون

، همبستگي اين آزمون با تست ريـون مـورد بررسـي قرارگرفـت كـه آمد و براي محاسبه پايايي بدست آمد. 75/0ميزان آن

www.SID.ir

Archive

of S

ID

11 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

روش تجزيه و تحليلي پژوهش حاضر عالوه بر اطالعات توصيفي، از آزموت تي استودنت مسـتقل ها در تحليل داده

يسه خـرده براي مقايسه نمره هوش كلي بين دو گروه و از تحليل واريانس چند متغيره جهت مقا استفاده شده است. ها و چپ دست ها ي هوش بين راست دست ها مقياس ها يافته

120 هـا آمده است. تعداد كل آزمودني 1ي جمع آوري شده در جدول ها خالصه توصيفي داده نفري چپ دست و راست دست با هم مقايسه شدند. 60نفر است، كه در دو گروه

ي توصيفي نمونه(گروه چپ دست و راست دست) ها ويژگي .1جدول

هوش عملي هوش كالمي هوش كلي

 انحراف استاندارد ميانگين انحراف استاندارد ميانگين انحراف استاندارد ميانگين

5.34 33.96 2.41 25.33 3.11 29.25 چپ دست 5.44 34.11 1.25 22.58 2.84 27.82 راست دست

ي استودنت تفاوت هوش كلي(دو گروه چپ دست و راست دست)نتايج آزمون ت. 2جدول

تفاوت ها ميانگين

خطاي استاندارد t ها تفاوت ميانگين

درجه آزادي

سطح معناداري

0.010 118 2.63 0.54 43/1 هوش كلي(دو گروه چپ دست و راست دست)

ن نمـره هـوش كلـي ) بـي t ،0.05<P= 2.63نشان داد كه تفاوت معنـاداري ( tنتايج آزمون هوش كلي افراد چپ در ايـن پـژوهش بيشـتر از وجود دارد و دست گروه چپ دست و راست

نشان داده شده است. 2باشد. اين نتايج در جدول ميافراد راست دست

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 12

ي هوش كالمي و عملي(گروه چپ دست و راست دست) ها ) زير مؤلفه ها جدول توصيفي(ميانگين. 3جدول

  ي هوش عملي ها زير مؤلفهي هوش كالمي ها ؤلفهزير م

 ميانگين ميانگين

 16.86 تكميل تصاوير22.13 اطالعات چپ دست

 18.7615.78 راست دست

17.85 تنظيم تصاوير 19.68 فراخناي حافظه (ارقام) چپ دست 16.61 15.96 راست دست 37.31 ها طرح مكعب 13.93 حساب چپ دست 34.58 13.30 راست دست 30.10 الحاق قطعات 49.06 واژگان چپ دست 30.80 47.21 راست دست 72.50 رمزنويسي 23.55 درك مطلب چپ دست 73.03 19.61 راست دست 20.71 راست دست 21.90 ها شباهت چپ دست

ي آنها ها لفهؤ) هوش كالمي و غير كالمي و م ها نينتايج آزمون تحليل واريانس (آزمون تأثيرات بين آزمود .4جدول

 سطح معناداري F  ها مجذور ميانگيندرجه آزاديمتغيرهامنبع تغييرات

ها گروهچپ دست ي ها (گروه

و راست دست)

0.000 8134.53 61.13 1 هوش كالمي 1340.03 58.17 0.000اطالعات

0.000 414.41 73.10 1 فراخناي حافظه(ارقام) 112.03 2.72 0.10حساب

 1102.67 1.86 0.17واژگان

 464.13 47.01 0.000 1 درك مطلب

 42.008 3.74 0.055 1 ها شباهت

 15.40 0.021 0.88 1 هوش عملي

 35.20 13.26 0.000 1 تكميل تصاوير

 45.63 6.36 0.013 1 تنظيم تصاوير

 320.13 4.13 0.044 1 ها طرح مكعب

 14.7 0.72 0.39 1 الحاق قطعات

 8.53 0.027 0.87 1 رمزنويسي

www.SID.ir

Archive

of S

ID

13 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

بدسـت آمـده و سـطح معنـاداري هـر يـك از آنهـا، F، و مقـدار 4با توجه به نتايج جدول ي آن هـا لفـه ؤ) و زيـر م >F، 0.01P=61.13( تفاوت معناداري بـين دو گـروه در هـوش كالمـي

، F=47.01( ) و درك مطلـب F ،01<P=73.10( فراخناي ارقام )،>F، 0.01P=58.17( اطالعات0.01 P< ي مـذكور افـراد چـپ دسـت بيشـتر از هـا مؤلفـه ) وجود دارد، و هوش كالمي و زيـر

، F=2.72( ي هـوش كالمـي، حسـاب هـا لفـه ؤباشد. در رابطـه بـا سـاير زيـر م مي ها راست دست0.05>P1.86( )، واژگان=F ،0.05 >P ( هـا و شـباهت )42.00=F ،0.05>P تفـاوت معنـاداري (

ي بدست آمده براي هوش عملي ها بدست نيامده است. يافته ها و راست دست ها بين چپ دست)0.021=F ،0.05>P0.72( ي، الحــاق قطعــات هــا لفــهؤ) و زيــر م=F ،0.05>Pو رمــز نويســي ( )0.027=F، 0.05>(P باشـد. در رابطـه بـا سـاير مـي بـين دو گـروه بيانگر عـدم تفـاوت معنـادار ،F=6.36( ، تنظــيم تصــاوير)>F، 0.01P=35.20( ي هــوش عملــي، تكميــل تصــاوير هــا لفــهؤم

0.05 P<( ها و طرح مكعب )4.13=F، 0.05P<( طبق نتايج بدست آمده تفاوت معنـاداري بـيناين متغيرها بيشتر از افراد راسـت بدست آمده است و ميانگين نمره افراد چپ دست در ها گروه

باشد. ميدست اين پژوهش

بحثمطالعه حاضر نشان داد كه تفاوت معناداري بين هوش كالمي افراد چپ دست و راسـت دسـت

ي نمونـه هـا وجود دارد و افراد چپ دسـت از هـوش كالمـي بيشـتري نسـبت بـه راسـت دسـت ي هـوش كالمـي، اطالعـات، فراخنـاي حافظـه هـا لفهؤبرخوردار هستند و اين يافته در رابطه با م

ي ديگر هوش كالمي، واژگان، حسـاب ها لفهؤكند، اگرچه با م مي(ارقام) و درك مطلب صدق تفاوت معناداري بدست نيامـد. همچنـين در رابطـه بـا هـوش غيـر كالمـي نيـز بجـز ها و شباهت

تفاوت معنـاداري براسـاس دسـت - ها طرح مكعبتكميل تصاوير، تنظيم تصاوير و –ي ها لفهؤم برتري بدست نيامد.

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 14

(اطالعـات، فراخنـاي ارقـام و نتيجه بدست آمده در رابطه با بيشتر بودن نمره هوش كالميكـه نشـان داد نمـره )1986(، بـا يافتـه بنبـو ها نسبت به راست دست ها درك مطلب) چپ دست

باشـد، همچنـين رندرسـون مي ها بيشتر از راست دست توانايي كالمي دانش آموزان چپ دستيشـان چـپ دسـت دارنـد در يـادآوري و هـا ) كه نشان داد راست دستاني كه در خانواده2001(

كنند و ميرز ميتكاليف حافظه بهتر از راست دستاني كه همه خانواده راست دست هستند، عمل بـاالتر از راسـت هـا دادند قـوه ادراك چـپ دسـت ) نيز كه نشان2002( ) و مك مانوس2001(

ي احتمالي براي بيشـتر بـودن نمـره افـراد چـپ ها باشد، همخوان است. يكي از تبيين مي ها دست(فراخنـاي حافظـه) و درك (اطالعـات، فراخنـاي ارقـام ي آن ها لفهؤدست در هوش كالمي و م

تواند به تسلط نيمكره راست اين افـراد نسـبت داده شـود. بـه ايـن ترتيـب كـه خـرده ميمطلب) كنـد و ايـن امـر بـا بازيـابي ميمقياس اطالعات، دانش و اطالعات عمومي افراد را اندازه گيري

باشـد. همچنـين در رابطـه بـا مـي مرتبط بوده و در بازيابي اطالعات بيشتر نيمكره راست درگيـر رقام، توالي ارقام براي اندازه گيري حافظه كوتاه مـدت و ميـزان بازيـابي ارقـام تكـرار فراخناي ا

) روي افـراد آسـيب ديـده مغـزي 2007( 1شود كه با توجه به تحقيقـات اگـدن ميشده سنجيده ) 2001( 2ي بارلو ها باشد. همچنين طبق يافته مينيمكره راست در اين امر فعال تر از نيمكره چپ

) نمره باالي گروه چپ دست در اطالعات، درك مطلب بيانگر هوش باالي آنها 2001( 3ميرزو باشد و ميباشد كه اين با كاركرد سيستم اعصاب مركزي در ارتباط مي ها نسبت به راست دست

ممكن است ناشي از فعاليت بيشتر و تخصصي تر نيمكره راست در افراد چپ دست باشد. قياس پايين در مقياس وكسلر مي) نيز مطرح كردند كه آسيب نيمكره چپ با هوش كال2007( لو آدي

دهـد تسـلط مـي ي پژوهشـي ديگـر نشـان هـا بيشتر از هوش عملي در ارتباط بود. همچنين يافتـه (موســيقي و درك مطلــب) ي مختلــف هــا نيمكــره راســت بــا ســرآمدي و نبــوغ افــراد در زمينــه

دو برابر نسـبت آنهـا ها در گروه نابغه ها نسبت چپ دست) و 2000(هالپر، ردهمبستگي مثبت دا 1. Ogden 2. Barlow 3. Myers

www.SID.ir

Archive

of S

ID

15 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

دهد افراد بـا هـوش بـاال از ميي آزمايشي نيز نشان ها ). يافته1998 (هالپر، در كل جمعيت استنيمكره راست پيچيده تري برخوردار هستند و تمايل به تسلط نيمكره راست در اين افـراد بـاالتر

بيماران با آسيب در كـرتكس فرونتـال چـپ بـا ). همچنين 1999 (وتيلسون و همكاران، باشد مينبـوغ نشـان دادنـد و اسـتعداد هـا نظر به اينكه فرونتال راست شان غالـب اسـت در برخـي زمينـه

) كه اين همخوان است بـا 2000 (ميلر و همكاران، موسيقي و ديداري بااليي در آنها آشكار شدو استعدادهاي جديد تسلط ناحيه فرونتال راست خيلي مهم ها قيده كه براي تسهيل مهارتاين ع هـا ) نيز نشـان داد تعـداد چـپ دسـت 1998( . مطالعه رايس)2002 ،2000 (فينگلكورتس، است

بـاالتر از راسـت بيشـتر در بين معمارها، موسـيقي دانـان و ورزشـكاران ها نسبت به راست دست هـا خـالق تـر بـوده و در ادراك قـويتر از راسـت دسـت ها است و نشان داد چپ دست ها دست

ي هـا هستند و در درك مطلب يا شكل بيشتر به كل توجه دارنـد. بـر ايـن اسـاس يكـي از تبيـين (اطالعـات، فراخنـاي حافظـه و ي آن هـا لفـه ؤاحتمالي براي بيشتر بودن نمره هـوش كالمـي و م

ي هوش عملي و ها ي تكميل تصاوير، تنظيم تصاوير و طراحي با مكعب ها لفهؤمدرك مطلب) و تواند بـه تسـلط نيمكـره راسـت ايـن ميواژگان و حساب، شباهت مؤلفه عدم تفاوت معنادار در

افراد نسبت داده شود.فراخناي ي آن(اطالعات، ها مؤلفهدر تبيين احتمالي ديگر براي باالتر بودن هوش كالمي و

، هـا و وجـود برخـي تنـاقض هـا نسبت به راسـت دسـت ها حافظه و درك مطلب) در چپ دستتوان به اين موضوع اشاره كرد كه با گذر زمان و تحول اجتماعي و تكنولوژي، كودكـان در مي

ز ا هـا ي خاصـي برخـوردار هسـتند كـه ايـن آمـوزش هـا حين دوره رشد و تحولشان از آمـوزش باشد، كـه در عصـر حاضـر ميي تكنولوژي متفاوت ها عصري به عصر ديگر با توجه به پيشرفت

ي كـامپيوتري و هـا عنوان مثال: موسـيقي، رقـص، بـازي ه ي مداوم (ب ها و تمرين ها بيشتر آموزشره ي تخيلي) منجر به تحول و رشد نـواحي عصـبي خاصـي كـه اغلـب مربـوط بـه نيمكـ ها برنامه

توانـد تـأثير بسـزايي در رابطـه ميشود. بنابراين نوع آموزش و تمرين مداوم ميباشد، ميراست هوش با دست برتري داشته باشد.

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 16

ي تكميـل تصـاوير،تنظيم تصـاوير و هـا مؤلفـه همچنين نتايج پژوهش حاضر نشان داد بجـز راد چپ دست و راسـت دسـت وجـود تفاوت معناداري در هوش عملي بين اف ها طراحي مكعب

) كـه نشـان دادنـد افـراد چـپ 1971( ) و ميلر1969( ي لوي ها ندارد كه اين يافته با نتايج بررسيها دادند چپ دست كه نشان )2001( تري دارند و آگوستيني و دالتوالس عملي پايين دست هوش

كسـب هـا ه راسـت دسـت نمره پايين تري در تكاليف عملي جاسازي و جايابي اشكال نسـبت بـ ي پـژوهش حاضـر تفـاوت معنـادار در خـرده هـا كردند، در تعارض است. در واقـع، طبـق يافتـه

كه به سنجش درك ها مؤلفهيي است كه بيشتر با نيمكره راست درگير هستند. در ساير ها آزمونپردازنـد تفـاوت معنـاداري ميمعلولي، جزء و كل، استدالل كالمي و رمزگرداني –روابط علت

بين دوگروه بدست نيامده است و از نظر عصب شـناختي، كاركردهـاي مـذكور بيشـتر نيمكـره ، ايـن هـا كند. براساس ديدگاه زيسـت شـناختي و تسـلط و كـاردكرد نيمكـره ميچپ را درگير

نشان ها به چپ دست عملكرد بهتري نسبت ها مؤلفهدر اين ها انتظار وجود دارد كه راست دستاي بدست نيامده است كه شايد بتوان بـا تئـوري احتمـالي دهند كه در تحقيق حاضر چنين نتيجه

يي دارنـد كـه مغزشـان را وادار بـه اسـتفاده از يـك ها ژن ها راست دست ،ديگر چنين تبيين كرددو نيمكره متقارن تر از مغز ها كه در چپ دست كند، در حالي مينيمكره بيشتر از نيمكره ديگر

(مـك مـانوس، نقـش دارنـد ي فـرد هـر دو نيمكـره هـا بوده و در ارتقاء توانـايي ها راست دست). همچنين در تفسير ديگر براساس مدل تكامل شناختي، با نظر به اينكه برتري جانبي كليد 2002

يـي كـه هـا )، ژن1998 (كـرو و همكـاران، دباشـ ميي شناخت انسان ها توانايي زبان و ساير جنبه (قيـاس و آديـل، كننـد مـي كننده چپ دستي هستند رشد مراكز زبـان مغـز را نيـز هـدايت تعييني مـرتبط بـا نيمكـره چـپ تفـاوت معنـاداري بـا ها مؤلفهدر ها ). به اين ترتيب چپ دست2007

بودن ارتباط مينتايج تحقيقات، شايد بتوان به سه ندارند. در تبيين ديگر براساس ها راست دست) اگرچـه ايـن يافتـه (سـهمي بـودن 2008 (بـرنمن و همكـاران، دست برتري و هوش اشاره كرد

ارتباط) از نظر علمي به قطعيت نرسيده و نياز به بررسي بيشتر دارد.

www.SID.ir

Archive

of S

ID

17 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

بدست آمد ها و راست دست ها در نهايت تفاوت معناداري بين نمره هوش كلي چپ دستباشـد، كـه ايـن يافتـه بـا نتيجـه مـي هـا به ميزان كم بيشتر از راسـت دسـت ها و هوش چپ دست

هـا بيشـتر از راسـت دسـت هـا ) كه نشان دادند هوش چپ دسـت 2001( تحقيقات قياس و آديلهـوش راسـت ) كه تفاوت جزئي ولي معنـاداري بـين 1998( باشد و مك مانوس و همكاران مي

) وكـرو 1989( ند، همخوان ولي با تحقيقات آنت و منينگدآور بدست ها و چپ دست ها دست) كه نشان دادند تفاوتي در هوش و توانايي كلي افـراد براسـاس 2003( )، نتل1998( و همكاران

)، كـه 2001( )، ميـرز 2001( دست برتري آنها وجود نـدارد، همچنـين آگوسـتيني و دالتـوالس باشد، و نتيجه تحقيقات مك مانوس و ميي خاص ها شان دادند تفاوت اين دو گروه در توانايين

باشد، در تناقض مي ها بيشتر از چپ دست ها دست ) كه نشان دادند هوش راست1983( همكاران است.

ها يرها از جمله آزمودنيمتغ گستره وسيعي از توان به تأثيرات مي ها در تبيين تعارض بين يافتهبزرگسـال هـا ) كه در اين پژوهش آزمودني ها (سن، جنسيت، سطح تحصيالت و تعداد آزمودني

دهند و ميرا كودكان تشكيل ها اغلب آزمودني ها كه در ساير پژوهش و دانشجو بوده، در حاليي رشدي پايين كمتر است وكودكان ها ورهدهد، ميزان جانبي شدن در د مي مطالعات پيشين نشان

كه با گذر زمان و سير تحول بعداً دستي نشان دهند در حالي ممكن است گرايش بيشتري به چپي متعارضي درباره تفاوت ها . همچنين يافتهبماند يابد ميترجيح دستي شان به راست دستي تغيير

ثير أتواند بيانگر نقـش و تـ مي) كه 1996 ،1(واير نسبت جانبي شدن بين زنان و مردان وجود داردي متعارض تحقيقات مختلف باشد. عالوه بر اين نوع ابزار اندازه گيري تـأثير ها جنسيت در يافته

بسزايي در مغايرت نتايج پژوهشي دارد در تحقيق حاضر، براي سنجش هـوش از تسـت وكسـلر هاي ديگري از جمله ريون، بينه سيمون، كتل بكار برده ابزار ها استفاده شده كه در ساير پژوهش

شده است. در رابطه با سنجش برتري دست، در برخي تحقيقات برتري دست از مهـارت دسـت ي شـناختي مـورد بررسـي قـرار هـا تفكيك نشده است و در واقع رابطه مهارت دست با توانـايي

1. Voyer

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 18

(استفاده از سـوزن و قيچـي ..) جانبي االت موجود در پرسشنامه برتريؤگرفته است. همچنين سجنسيت در نظر گرفته نشده مؤلفه ثير جنسيت را مطرح سازد كه در اين پژوهش تأثير أتواند ت مي

توان ناديده گرفـت، اگرچـه مياست. از طرف ديگر، تأثيرات فرهنگي را بر نتايج اين پژوهش نرسـاند، ولـي ميمل محيطي و اجتماعي را به حداقل ي ابزار برتري جانبي تأثير عوا ها نوع پرسش

(منزل يا مدرسه) منجر بـه اسـتفاده ها همرنگي و انطباق با فشارهاي اجتماعي دنياي راست دست: قيچي كردن) از دست خاص (دست راست) براي كارهاي خاص شود، به اين معنا كـه مي(مثالًكند و سـعي در ميارها از دست راست استفاده تحت فشار اجتماعي فرد چپ دست در برخي ك

توانــد يكــي از مــي)، كــه ايــن 1993 ،2و هــريس 1(اســنيدر نشــان دادن رفتــار مــورد انتظــار داردي آن و تنـاقض در هـا مؤلفهاحتمالي براي عدم تفاوت معنادار در هوش عملي و برخي ي ها تبيينبرتري و هوش و نقطه ترديدي براي شناسايي صحيح و دقيـق ي تحقيقات مرتبط با دست ها يافته

تـوان بـه ايـن نكتـه مـي همچنين در تأثير عوامل فرهنگي . افراد راست دست از چپ دست باشد، منـاطق ها در كشور ها ي تحقيقات مختلف توزيع و نسبت چپ دست ها اشاره كرد كه طبق يافته

تواند عالوه بر داليل ژنتيكـي و عصـب ميمتفاوت است كه اين ي مختلف ها جغرافيايي و زماناجتماعي و تغييرات مديريت آموزش -شناختي، بيانگر تأثير شرايط رشد رواني، عوامل فرهنگي

).2007 ،3(ليزك و بيتون باشددر نهايت، با وجود اينكه در اين پژوهش سعي شده تـأثير سـاير متغيرهـا از طريـق يكسـان

شرايط در نمونه گيري از جمله سن، سطح تحصيلي، معـدل و منطقـه جغرافيـايي و سازي برخيي خلقـي، سـالمت، هـا اي از جمله حالت فرهنگي محدود شود، با اينحال تأثير متغيرهاي مداخله

ويژه نمـره هـوش عملـي و در نهايـت بـر نتيجـه ه ب ها بر نمره هوش آزمودنيخستگي و آموزش ي يـادگيري مناسـب و هـا تواند به ايجـاد محـيط ميگرفت. پژوهش حاضر تحقيق حاضر ناديده

ي سرآمد از ها شناختي و عصب شناختي يادگيرنده حساس به پيچيدگي و تركيب شناختي، روان 1. Snyder 2. Harris 3. Beaton

www.SID.ir

Archive

of S

ID

19 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

تري از انواع هـوش تواند بر تصوير روشن تر و جامع مينظر هوشي كمك كند. تحقيقات بعدي تري جانبي و هوش تمركز داشته باشد.و نقش جنسيت بر رابطه بر

فارسيمنابع ترجمـه مهـرداد .شناسـي بـاليني و مشـاوره صـول روان ا ).1379( .تاد، جوديت و بوهارت، آرتـور

رسا. :فيروزبخت، تهران

سخن. :تهران .هاي هوش و شخصيت نظريه و كاربرد آزمون ).1382( .شريفي، حسن پاشابراهني، محمدنقي؛ بيرشـك، بهـروز؛ رضـايت، اكبـر و اميـدي، عابدي، محمدرضا؛ بوالهري،جعفر؛

بررسي اعتبار و پايايي مقياس هوشـي تجديـد نظـر شـده وكسـلر بزرگسـاالن ). 1374( عبداهللا. ي روانپزشكي و روانشناسي در ايران. ها .پنجمين كنگره پژوهشايراني

برتــري چــاپمن در دســت بررســي قابليــت اعتمــاد و اعتبــار آزمــون). 1385( .علــي پــور، احمــد .7فصلنامه روان شناسان ايراني، سال دوم، شماره آموزان راهنمايي. دانش

دانشگاه امام رضا. :مشهد .هاي رواني آزمون ).1377( .نجي، حمزهگمقايسـه رخـداد دسـت برتـري در مقـاطع تحصـيلي ). 1389لطفي، حميـد و علـي پـور، احمـد. (

.)81-71(5شناسي معاصر، شماره روان .هاي شناختي اناييهاي جنسيتي و تو دانشگاهي: تفاوت

انگليسيمنابع Aggleton, J. P., Kentridge, R. W., & Good, J. M. M. (1994). Handedness and musical

ability: A study of professional orchestral player, composers, and choir members. Psychology of Music, 22,148–156.

Aliotti, N. C. (1981). Intelligence, handedness, and cerebral hemispheric preference in gifted adolescents.The Gifted Child Quarterly, 25, 36-41.

Annett, M., & Manning, M. (1989). The disadvantages of dextralityfor intelligence. British Journal of Psychology, 80, 213–226.

Annett, M & Manning, M. (1990). Reading and abalanced polymorphism for literality andability.British journal of child psychology andpsychiatry, 31(4), 514.

Annett, M. (1985). Left, right: Hand and brain. London: Erlbaum.

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 20

Annett, M. (1993). Handedness and educational success: The hypothesis of a genetic balanced polymorphism with heterozygote advantage for laterality and ability. British Journal of Developmental Psychology, 11, 359_370.

Annett, M. (2002). Handedness and brain asymmetry: The right shift theory. Hove, UK: PsychologyPress.

Annett, M., & Turner, A. (1974). Laterality and the growth of intellectual ability. British Journal of Educational Psychology, 44, 37–46.

Bailey,L.M. & McKeever,W.F.(2004). A large-scale of handedness and pregnancy/birth risk events:Implications for genetic theories of handedness. Journal of laterality,9(2),175-188.

Bakan,P.(1971). Handedness and birth order. Journal of Nature,229,195. Barlow, H. D. (2001). Casebook in abnormalpsychology (2nd ed.). New York:

WadsworthThomson Learning. Benbow, C. P. (1986). Physiological correlates of extreme intellectual precocity.

Neuropsychologia, 24, 719–725. Bishop, D. V. M. (1984). Using non-preferred hand skill to identify pathological left-

handedness in an unselected population. Developmental Medicine and Child Neurology, 26, 214–226.

Brenneman,M.H., Scott Decker,S., Joel Meyers,J. and Johnson,K.(2008). Does a continuous measure of handedness predict reading processes and reading-related skills across the lifespan?.Journal of Laterality, 2008, 13 (6), 481_503.

Cardwell, M. (2003). Complete A-Z psychologyhand book (3rd ed.). London: Hodder and Slottghoton.

Cole, M. (1997). Reading on the development ofchildren (2nd ed.). New York: W.H. Freeman and Company.

Corballis, M.C., Hattie, J., and Fletcher, R.(2008). Handedness and intellectual achievement: An even-handed look. Jpurnal of Neuropsychologial, 46, 374–378.

Coren,S.(1995). Family Patterns in Handedness: Evidence for indirect inheritance mediated by birth stress. Journal of Behavior Genetics,25,517-524.

Crow, T. J., Crow, L. R., Done, D. J., & Leask, S. (1998). Relative hand skill predicts academic ability: Global deficits at the point of hemispheric indecision. Neuropsychologia, 36, 1275–1282.

De Agostini, M., & Dellatolas, G. (2001). Lateralities in normal children ages 3 to 8 and their role in cognitive performances. Developmental Neuropsychology, 20(1), 429_444.

Dragovic, M., & Hammond, G. (2005). Handedness in schizophrenia: A quantitative review of evidence. Acta Psychiatrica Scandinavica, 111, 410_419.

Dusek, C.D., & Hicks, R.A. (1980). Multiple birth-risk factors and handedness in elementary school children. Journal of Cortex, 16, 471-478.

Feldman, S. R. (2003). Understanding psychology.Toronto: McGraw- Hill Inc. Fingelkurts An. A. & Finglekurts , Al. A .(2000). Hemispheric laterality, high

intelligenceand twins. Vopr.Psihol .(Questions of psychology)5,111-121.

www.SID.ir

Archive

of S

ID

21 .. دست برتري و هوش: مقايسه هوش (كالمي و عملي) و ...

Fingelkurts An.A. & Finglekurts,Al.A.(2002). Exploring giftedness.Chapter 8. In: Advances in psychology Research(shohov,S.P.,ed.),Vol.9.pp.137-155.Nova science publishers,Inc.

Ghayas,S. & Adil,A.(2007). Effect of Handedness on Intelligence Level of Students. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 33(1), 85-91.

Halpern,D.(2000).sex differences in cognitive Abilities.(3thed.).Mahwah,NJ:Erlbaum. Halpern,D., Haviland, M.G.,& Killian,C.D.(1998).Handedness and sex differences in

intelligence: Evidence fram the medical college admission test.Brain Cog.38,87-101. Hardyck, C., Petronovich, L. F., & Goldman, R. D. (1976). Lefthandedness and

cognitive deficit. Cortex, 12, 266–279. Harris,L.J (1993). Do left handers die sooner than right handers? Psychological Bulletin

114(2):203-234. Hassler, M., & Gupta, D. (1993). Functional brain organisation,handedness and immune

vulnerability in musicians and nonmusicians. Neuropsychologia, 31, 655–660. Hicks, R. A., & Beveridge, R. (1978). Handedness and intelligence. Cortex, 14, 304-

307. Hicks, R. A., & Dusek, C. M. (1980). The handedness distribution of gifted and non-

gifted children.Cortex, 16, 479-481. Hicks, RA.& et al.(1994).Do right handers live longer? Perceptual And Motor skills

73(3pt2):1243-1247. Jaffe, L. M. (1998). Adolescence. John Wiley and Inc. Leask, S.J, & Crow, T. J. (2001). Word acquisition reflects lateralization of hand skill.

Trends in Cognitive Sciences, 5, 513–516. Leask, S.J., & Beaton, A.A.(2007). Handedness in Great Britain. Journal of Laterality,

12 (6), 559_572. Levy, J. (1969). Possible basis for the evolution of lateral specialization of the human.

Nature, 224,614-615. Mayringer, H., & Wimmer, H. (2002). No deficits at point of hemispheric indecision.

Neuropsychologia, 40, 701–704. McManus, I. C.,(1981). Handedness and birth stress. Journal of Psychological Medicine,

11, 485-496. McManus, C. (2002). Research into lefthandednessand its effects. Time. Retrieved,from

http:// www.geocities.com. McManus, C. (2004).Right hand, Left hand.(3th). Engaln: Phoenix. McManus, I. C., & Mascie-Taylor, C. G. N. (1983). Biosocial correlates of cognitive

abilities. Journal of Biosocial Science, 15, 289–306. McManus, I. C., Shergill, S., & Bryden, M. P. (1993). Annett_s theory that individuals

heterozygous for the right shift gene are intellectually advantaged: Theoretical and empirical problems. British Journal of Psychology, 84, 517–537.

Miller, E. (1971). Handedness and the pattern of human ability. British Journal of Psychology, 62,111-112.

www.SID.ir

Archive

of S

ID

90 پاييز، هفتم، سال بيست و يكمشناسي تربيتي شماره فصلنامه روان 22

Miller,B.L., Boone,K., Cummings,J.L., Read,S.l.,& Mishkin,F.(2000).Functional correlates of musical and visual ability in frontotemporal dementia. British J.Psychiatry,176,458-463

Myers, G. D. (2001). Psychology (6th ed.). NewYork: Worth Publishers. Nettle,D.(2003). Hand laterality and cognitive ability: A multiple regression approach.

Journal of Brain and Cognition, 52, 390–398. Newcombe, F. G., Ratcliff, G. G., Carrivick, P. J., Hiorns, R. W.,Harrison, G. A., &

Gibson, J. B. (1975). Hand preference and IQ in a group of Oxfordshire villages. Annals of Human Biology, 2,235–242.

Noroozian, M., Lotfi, J., Gassemzadeh, H., Emami, H., & Mehrabi, Y.(2002). Academic achievement and learning abilities in left-handers:Guilt or gift? Cortex, 38, 779–785.

Ogden, J.(2007). Health Psychology: a textbook(4th ed.).England: Open University Press.

Piro, J.M., (1998). Handedness and Intelligence: Patterns of Hand Preference in Gifted and Nongifted Children. Journal of Developmental Neuropsychology,14(4), 619-630.

Rice, P. F. (1998). Human development (3rd ed.).New Jersey: Prentice Hall. Snyder, P. J., & Harris, L. J. (1993). Handedness, sex, and familial sinistrality: Effects

on spatial tasks. Cortex, 29, 115-134. Voyer,Daniel.(1996).Magnitude of laterality effect and sex difference in functional

literalities. Laterality,I(1),P.51-83 Wechsler, D. (1955).Wechsler Adult Intelligence Scale. New York: Psychological

Corporation Witelson, S. F., Kigar, D. L., & Harvey, T. (1999). The exceptional brain of Einstein.

The Lancet, 353, 2149–2153.

www.SID.ir