95

HANDLEIDING

PRACTICUM CRANIALE ZENUWEN 1

(Nn. I, II, III, IV, V, VI & autonoom zenuwstelsel)

2e bachelor geneeskunde

Prof. Dr. K. D’Herde

Jana Decuypere, Aline Van Oevelen, Klara Verstappen,

Thomas Condijts, Matthias Dullaert, Alexander Soetens

Startstation:

96

Inhoudstafel

Inleiding 97

1. Voorwoord 97

2. Doel 97

3. Praktisch 98

4. Verloop 98

5. Examen 99

Station 1: Anatomagetafel autonoom zenuwstelsel 100

Station 2: Autonoom zenuwstelsel 101

1. Plastic model: Autonoom zenuwstelsel (nr. 19 en 20) 101

2. Prosectiestuk: Autonoom zenuwstelsel (nr. 71 en 73) 107

Station 3a: Plastic model orbita (nr. 1/2) 108

Lateraal aanzicht 108

Bovenaanzicht 111

Detailopname 111

Station 3b: Prosectiestuk orbita 114

Station 4a: Halve hoofden 116

1. Plastic model: Half hoofd (nr. 12/13) - mediaal aanzicht 116

2. Plastic model: Half hoofd (nr. 12/13) - lateraal aanzicht 118

Station 4b: Prosectiestuk regio infratemporalis (nr. 28) 120

Station 5: Schedel 122

1. Schedelbasis 122

2. Prosectiestuk: Hersenen 123

97

Inleiding

1. Voorwoord

Dit is de handleiding die gebruikt wordt tijdens de practica craniale zenuwen. In deze practica wordt het perifeer

verloop van de craniale zenuwen bestudeerd aan de hand van meerdere modellen, prosectiestukken en de

schedel. Dit lesonderdeel bestaat uit twee practica. In het eerste practicum worden de eerste zes craniale

zenuwen en het autonoom zenuwstelsel behandeld. De laatste zes craniale zenuwen komen aan bod in het

tweede practicum. Tijdens de practica wordt gewerkt met een stationsysteem. In de handleiding is de inhoud

van één station (doelstellingen, te vinden structuren, extra informatie, opmerkingen bij de modellen,

doordenkers en figuren) gebundeld. De handleiding maakt het mogelijk eigen notities, opmerkingen en vragen

per station toe te voegen om zo tot een persoonlijk werkdocument te komen.

Na het practicum wordt verwacht dat er een evaluatie ingevuld wordt. Hierin wordt gevraagd naar de feedback

van de student m.b.t. de organisatie en de invulling van het practicum. De curiostest hiervoor zal na het tweede

practicum via Minerva beschikbaar gesteld worden.

Vragen voor, tijdens en na de practica kunnen steeds gesteld worden aan de practicumbegeleiders of op het

e-mailadres practica.neuroanatomie@ugent.be.

2. Doel

Door het verwerven van ruimtelijk inzicht in het verloop van de craniale zenuwen ten opzichte van

omliggende structuren in staat zijn de twaalf craniale zenuwen op hun volledig verloop aan te duiden

en te benoemen.

De twaalf craniale zenuwen op hun volledig verloop kunnen benoemen en aanduiden op de modellen,

de preparaten en de digitale tools die tijdens het practicum worden aangeboden.

In staat zijn de vertakkingen van de twaalf craniale zenuwen op te sommen.

In staat zijn een (eind)tak te koppelen aan de oorspronkelijke zenuw.

De belangrijkste para- en orthosympathische basisstructuren en ganglia kunnen benoemen en

aanduiden op de modellen.

98

3. Praktisch

In de handleiding wordt gebruik gemaakt van icoontjes. Zo wordt de handleiding een makkelijk hanteerbaar

werkinstrument. Elk van de gebruikte icoontjes wordt hieronder uitgelegd.

Doelstelling

Specifieke doelstellingen per station.

Opmerking

Extra opmerkingen en aandachtspunten bij het station.

Info

Handige achtergrondinformatie die het begrijpen van het station vergemakkelijkt.

Doordenkers

Extra denkvragen gelinkt aan de inhoud van het station.

Notities

Bij elk station is er onderaan plaats voorzien om extra notities te maken, vragen te noteren,

enzovoort.

Labojas en handschoenen

In dit station wordt gewerkt met prosectiestukken. Labojas en handschoenen zijn verplicht.

4. Verloop

De practica gaan door in de kelder van het PAD-gebouw. De studenten brengen zelf deze handleiding en

een uitprint of screenshot mee van het resultaat van de curiostest. Bij het binnenkomen wordt de identiteit

van de studenten en hun uitprint/screenshot gecontroleerd en wordt het nummer van het station waaraan men

dient te starten op de handleiding genoteerd. Vergeet dus zeker niet om een studentenkaart of een ander

identificatiebewijs en een bewijs van de curiostest mee te brengen!

Bij elk station zijn 10 minuten voorzien om het station te doorlopen. Deze tijdspanne zal volstaan wanneer

voldoende wordt doorgewerkt. Werk dus gestructureerd door de tekst systematisch te overlopen met de

bijhorende figu(u)r(en). Alle structuren die op de modellen zichtbaar zijn, staan vetgedrukt. Na negen minuten

wordt een eerste signaal gegeven. Dit is het teken dat het tijd is om af te ronden en eventueel onbeantwoorde

vragen op te schrijven. Na tien minuten klinkt een tweede signaal en wordt er doorgeschoven. Indien er aan

een bepaald station toch tijd over is, kunnen de extra denkvragen opgelost worden.

Op het einde van het practicum wordt extra tijd voorzien. Dit is het moment om stil te staan bij de stations waar

moeilijkheden werden ervaren. Ook onbeantwoorde vragen kunnen nu gesteld worden. Aarzel niet om

verschillende begeleiders aan te spreken. Op het einde van het tweede practicum is het mogelijk om alle

behandelde prosectiestukken uit practicum 1 en practicum 2 opnieuw te bekijken. Daarnaast biedt het

skillslab de mogelijkheid om na reservatie de plastic modellen nogmaals te bestuderen.

99

In de zaal zijn vertakkingsschema’s opgesteld die gedurende het volledige practicum geraadpleegd kunnen

worden. Blauw omkaderde zenuwen bevatten enkel afferente vezels. Rood omkaderde zenuwen bevatten

enkel efferente vezels. Zenuwen die zowel efferente als afferente vezels bevatten, zijn in het paars omkaderd.

5. Examen

Het examen craniale zenuwen wordt geïntegreerd in de stationsproef neuroanatomie op het einde van het

blok “Zenuwstelsel en zintuigen”. Er moeten 8 structuren benoemd of aangeduid worden op plastic modellen,

prosectiestukken of op ander lesmateriaal. Om het ruimtelijk inzicht te toetsen, kan hierbij een rechts-links

aanduiding bevraagd worden. Er worden enkel vragen gesteld over de craniale zenuwen en het autonoom

zenuwstelsel. Andere structuren (venen, arteriën, spieren,...) moeten dus nog niet gekend zijn, maar zijn wel

een hulpmiddel bij het opzoeken en herkennen van de craniale zenuwen. In het addendum van de handleiding

is een lijst terug te vinden met de structuren die gekend moeten zijn voor dit examen. Extra informatie in de

handleiding dient bijgevolg niet gekend te zijn.

De praktische informatie met betrekking tot het examen zal later via Minerva meegedeeld worden.

125

HANDLEIDING

PRACTICUM CRANIALE ZENUWEN 2

(Nn. VII, VIII, IX, X, XI & XII)

2e bachelor geneeskunde

Prof. Dr. K. D’Herde

Jana Decuypere, Aline Van Oevelen, Klara Verstappen,

Thomas Condijts, Matthias Dullaert, Alexander Soetens

Startstation:

126

Inhoudstafel

Station 1: Hals & trigonum submandibulare 127

1. Plastic model: Hoofd met hals en schouders (nr. 36) 127

2. Plastic model: Trigonum submandibulare (nr. 21/25) 129

Station 2: Oor 131

1. Plastic model: Oor (nr. 16) 131

2. Plastic model: Half hoofd op staander (nr. 14/15) 135

Station 3: Anatomagetafel n. glossopharyngeus (IX) en n. vagus (X) 137

Station 4: Romp 138

1. Plastic model: Romp (nr. 61) 138

2. Prosectiestuk: Romp (nr. 74) 139

Station 5: Larynx en pharynx 140

1. Plastic model: Larynx (nr. 58) 140

2. Prosectiestuk: Pharynxsnede 141

Station 6: Ganglia 142

1. Plastic model: Autonoom zenuwstelsel (nr. 19) 142

2. Computerspel 145

Station 7: Schedel 146

1. Schedelbasis 146

2. Prosectiestuk: Hersenen 147

Addendum 149

1. Links 149

2. Apps 149

3. Vertakkingsschema’s 150

4. Schema’s m.b.t. de PS ganglia 155

5. Lijst van te kennen structuren 159

159

5. Lijst van te kennen structuren

● ansa cervicalis

● bulbus olfactorius

● cauda equina

● chiasma opticum

● chorda tympani

● conus medullaris

● dorsaal sensibel ganglion

● fila olfactoria

● filum terminale internun

● ganglion cervicale inferius

● ganglion cervicale medium

● ganglion cervicale superius

● ganglion ciliare

● ganglion geniculi

● ganglion inferius nervi glossopharyngei/

ganglion petrosum

● ganglion inferius nervi vagi/ganglion

nodosum

● ganglion oticum

● ganglion pterygopalatinum

● ganglion stellatum

● ganglion submandibulare

● ganglion superius nervi glossopharyngei

● ganglion superius nervi vagi/ganglion

jugulare

● ganglion trigeminale/semilunare van

Gasser

● n. abducens (VI)

● n. accessorius (XI)

● n. accessorius radix cranialis

● n. accessorius radix spinalis

● n. alveolaris inferior

● n. auricularis posterior

● n. auriculotemporalis

● n. buccalis

● n. canalis pterygoidei van Vidius

● n. cochlearis

● n. ethmoidalis anterior

● n. ethmoidalis posterior

● n. facialis

● n. frontalis

● n. glossopharyngeus (IX)

● n. hypogastricus

● n. hypoglossus (XII)

● n. infraorbitalis

● n. infratrochlearis

● n. intermediofacialis (VII)

● n. intermedius

● n. lacrimalis

● n. laryngeus inferior

● n. laryngeus recurrens

● n. laryngeus superior

● n. laryngeus superior ramus externus

● n. laryngeus superior ramus internus

● n. lingualis

● n. mandibularis (V3)

● n. maxillaris (V2)

● n. mentalis

● n. nasociliaris

● n. nasopalatinus

● n. oculomotorius (III) met rami superior

en inferior

● n. olfactorius (I)

● n. ophtalmicus (V1)

● n. opticus (II)

● n. palatinus maior

● n. petrosus maior

● n. petrosus minor

● n. petrosus profundus

● n. phrenicus

● n. stapedius

● n. supraorbitalis

● n. supratrochlearis

● n. trigeminus (V)

● n. trigeminus: portio maior

● n. trigeminus: portio minor

● n. trochlearis (IV)

● n. tympanicus

● n. vagus (X)

● n. vestibularis

● n. vestibulocochlearis (VIII)

● n. zygomaticus

● Nn. ciliares brevi

● Nn. ciliares longi

● Nn. palatini minores

● Nn. pterygopalatini/rami ganglionares

● Nn. spinales

● plexus caroticus

● radices anteriores

● radices posteriores

● radix inferior ansae cervicalis

● radix oculomotoria

● radix superior ansae cervicalis

● rami buccales

● rami colli

● rami marginales mandibulae

● rami temporales

● rami zygomatici

● ramus communicans albus

● ramus communicans cum ganglio ciliare

● ramus communicans cum n. zygomatico

● ramus communicans griseus

● ramus nasalis externus

● ramus nasalis internus lateralis

● ramus thyrohyoideus

● tractus olfactorius

● tractus opticus

● truncus sympathicus