HAVA KİRLİLİĞİ, ÇEVRE VE DOĞAL GAZ

Mak. Yük. Müh. Abdurrahman ATABEYÇorumGaz A.Ş Genel Müd. Yrd.

Çevre Nedir?Çevre Nedir?

Çevre; insanların Çevre; insanların ve diğer canlıların ve diğer canlıların yaşamları boyunca yaşamları boyunca ilişkilerini ilişkilerini sürdürdükleri ve sürdürdükleri ve karşılıklı etkileşim karşılıklı etkileşim içerisinde içerisinde bulundukları fiziki, bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, biyolojik, sosyal, ekonomik ve ekonomik ve kültürel ortamdır.kültürel ortamdır.

Hava Kirliliği Nedir?Hava Kirliliği Nedir?

Hava kirliliği; Hava kirliliği; atmosferde toz, atmosferde toz, gaz, duman, koku, gaz, duman, koku, su buharı şeklinde su buharı şeklinde bulunabilecek olan bulunabilecek olan kirleticilerin insan kirleticilerin insan ve diğer canlılar ile ve diğer canlılar ile eşyaya zarar verici eşyaya zarar verici miktara yükselmesi miktara yükselmesi olarak olarak tanımlanabilir.tanımlanabilir.

Doğalgaz Nedir?Doğalgaz Nedir? Başta Metan Başta Metan

(CH4) ve Etan (CH4) ve Etan (C2H6) olmak (C2H6) olmak üzere çeşitli üzere çeşitli hidrokarbonlardahidrokarbonlardan oluşan yanıcı n oluşan yanıcı bir gaz bir gaz karışımıdır. karışımıdır.

İnsan ve Çevre Etkileşiminin Olumsuz İnsan ve Çevre Etkileşiminin Olumsuz SonuçlarıSonuçları

1- Hava, su ve topraklarımızın 1- Hava, su ve topraklarımızın her geçen gün artan her geçen gün artan oranlarda kirlenmesi ve oranlarda kirlenmesi ve önemli bir kısmının önemli bir kısmının kullanılamaz hale gelmesi, kullanılamaz hale gelmesi,

2- Özellikle büyük şehir ve 2- Özellikle büyük şehir ve sanayi bölgelerinin çevre sanayi bölgelerinin çevre kirliliği sebebiyle olumsuz kirliliği sebebiyle olumsuz yaşam koşulları sunması,yaşam koşulları sunması,

3- Ozon tabakasının delinmesi,3- Ozon tabakasının delinmesi, 4- Yerkürenin giderek ısınması,4- Yerkürenin giderek ısınması, 5- Kanser ve benzeri 5- Kanser ve benzeri

hastalıkların artması, hastalıkların artması,

6- Doğal kaynakların hızla 6- Doğal kaynakların hızla tüketilmesi, tüketilmesi,

Hava Kirliliğinin EtkileriHava Kirliliğinin Etkileri • Hava kirliliği Solunum yolu Hava kirliliği Solunum yolu

hastalıklarını artırmaktadır.hastalıklarını artırmaktadır. Atık gaz içindeki bazı bileşenlerin Atık gaz içindeki bazı bileşenlerin

olumsuz etkileri;olumsuz etkileri;• Kurşun; kan hücrelerinin Kurşun; kan hücrelerinin

gelişmesini ve olgunlaşmasını gelişmesini ve olgunlaşmasını engeller, kanda ve idrarda birikerek engeller, kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz yönde etkiler.sağlığı olumsuz yönde etkiler.

• Karbon monoksit (CO)'in, kandaki Karbon monoksit (CO)'in, kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksatır.taşınmasını aksatır.

• Kükürt dioksit (SO2), üst solunum Kükürt dioksit (SO2), üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici etkisi.edici etkisi.

• Duman, akciğerden alveollere Duman, akciğerden alveollere kadar girerek olumsuz etki kadar girerek olumsuz etki yapmaktadır yapmaktadır

• Kükürt dioksit ve ozon, bitkiler için Kükürt dioksit ve ozon, bitkiler için zararlı olup; özellikle ozon, ürün zararlı olup; özellikle ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir ormanlara zarar vermektedir

Küresel IsınmaKüresel Isınma• Araştırmalara göre; 20. Araştırmalara göre; 20.

yüzyılda enerji tüketimi, yüzyılda enerji tüketimi, başlangıca göre 8 kat artış başlangıca göre 8 kat artış göstermiş.göstermiş.

• Dünyanın buzul çağından bu Dünyanın buzul çağından bu yana ortalama yüzey yana ortalama yüzey sıcaklığının 3 °C arttığı sıcaklığının 3 °C arttığı hesaplanmakta, bu artışın hesaplanmakta, bu artışın zaman sürecine bağlı en zaman sürecine bağlı en yüksek hızını son yarım yüzyıl yüksek hızını son yarım yüzyıl içinde aldığı belirtilmektedir. içinde aldığı belirtilmektedir.

• Yaklaşık 1°C’lik daha artış Yaklaşık 1°C’lik daha artış kutuplardaki buzulların kutuplardaki buzulların erimesi ve iklim değişiklikleri erimesi ve iklim değişiklikleri ile insanlık için ciddi sıkıntılar ile insanlık için ciddi sıkıntılar oluşturacağı ifade oluşturacağı ifade edilmektedir.edilmektedir.

Küresel Isınmanın Önemli Küresel Isınmanın Önemli Nedeni!Nedeni!

• Endüstriyel ve ısınma amaçlı Endüstriyel ve ısınma amaçlı olarak kullanılan fosil yakıtların olarak kullanılan fosil yakıtların kullanımı küresel ısınmanın kullanımı küresel ısınmanın önemli bir nedeni olarak önemli bir nedeni olarak gösterilmektedir.gösterilmektedir.

* Yanma reaksiyonu ile ortaya çıkan * Yanma reaksiyonu ile ortaya çıkan fosil yakıt emisyonları, birincil ve fosil yakıt emisyonları, birincil ve ikincil kirleticiler diye ayrılmaktadır.ikincil kirleticiler diye ayrılmaktadır.

• Birincil kirleticiler COx, NOx, SOx, Birincil kirleticiler COx, NOx, SOx, PbOx, ve benzeri hidrokarbonlar iken,PbOx, ve benzeri hidrokarbonlar iken,

• İkincil kirleticiler; yanma dışı İkincil kirleticiler; yanma dışı reaksiyonlar ve güneşin UV ışınları ile reaksiyonlar ve güneşin UV ışınları ile oluşurlar. oluşurlar.

• Birincil ve ikincil kirleticilerin bazıları Birincil ve ikincil kirleticilerin bazıları sera etkisi oluşturmakta ve iklim sera etkisi oluşturmakta ve iklim değişikliğine neden olmakta, bazıları değişikliğine neden olmakta, bazıları biyosferi zehirlemektedir.biyosferi zehirlemektedir.

Hava Kirliliğini Önleme Hava Kirliliğini Önleme ÇabalarıÇabaları

• 1992’de Birleşmiş Milletler İklim Değişiklikleri 1992’de Birleşmiş Milletler İklim Değişiklikleri Konvansiyonu ve 1997 Kyoto Protokolü imzalanmıştır. Konvansiyonu ve 1997 Kyoto Protokolü imzalanmıştır. Protokole taraf ülkeler 2008-2012 döneminde sera Protokole taraf ülkeler 2008-2012 döneminde sera etkisi olan gazların emisyonunu %5 indirerek 1990 etkisi olan gazların emisyonunu %5 indirerek 1990 seviyelerine indirmeyi kabul etmektedirlerseviyelerine indirmeyi kabul etmektedirler

• Bu süreçte, hedeflenen sera gazı emisyonlarının Bu süreçte, hedeflenen sera gazı emisyonlarının yakalanması için değişik senaryolar yazılmaktadır. yakalanması için değişik senaryolar yazılmaktadır. Temiz, doğaya zarar vermeyen, hava kirliğine yol Temiz, doğaya zarar vermeyen, hava kirliğine yol açmayan, güneş enerjisi gibi enerji kaynaklarının açmayan, güneş enerjisi gibi enerji kaynaklarının bulunması ve geliştirilmesi ana hedef olmakla birlikte.bulunması ve geliştirilmesi ana hedef olmakla birlikte.

• Oluşturulan senaryolar çerçevesinde, doğal gazın Oluşturulan senaryolar çerçevesinde, doğal gazın mümkün olan yerlerde enerji kaynağı olarak mümkün olan yerlerde enerji kaynağı olarak kullanımının sağlanması ile Kyoto hedeflerinin rahatça kullanımının sağlanması ile Kyoto hedeflerinin rahatça karşılanabileceği ifade edilmektedir. karşılanabileceği ifade edilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütünden Önemli Dünya Sağlık Örgütünden Önemli UyarıUyarı • Dünya Sağlık Örgütü Dünya Sağlık Örgütü

verileri; hava kirliliğini verileri; hava kirliliğini azaltmanın, her yıl 120 azaltmanın, her yıl 120 bin kişinin ölümünü bin kişinin ölümünü önleyeceğini, önleyeceğini,

• Her yıl tahmini 800 bin Her yıl tahmini 800 bin kişinin hava kirliliğine kişinin hava kirliliğine bağlı solunum yolu bağlı solunum yolu hastalıklarından, kalp hastalıklarından, kalp ve akciğer kanserinden, ve akciğer kanserinden, zamansız öldüğünü zamansız öldüğünü ortaya koymuştur. ortaya koymuştur. Yetkililer, daha temiz Yetkililer, daha temiz fosil yakıtlarının fosil yakıtlarının kullanımıyla bu kullanımıyla bu ölümlerin yüzde 15 ölümlerin yüzde 15 oranında oranında azaltılabileceğini azaltılabileceğini özellikle belirtmişlerdir. özellikle belirtmişlerdir.

Doğalgaz ve Şehir HayatıDoğalgaz ve Şehir Hayatı• Ülkemizde doğalgazın verildiği Ülkemizde doğalgazın verildiği

şehirler incelendiğinde direkt ve şehirler incelendiğinde direkt ve dolaylı olarak birçok alanda dolaylı olarak birçok alanda kalitenin geliştiği görülür. Bu kalite kalitenin geliştiği görülür. Bu kalite havanın temizlenmesi ve diğer havanın temizlenmesi ve diğer tüm yaşam alanlarında tüm yaşam alanlarında gözlemlenir. gözlemlenir.

• Hava kirliliği olan şehirlerde birçok Hava kirliliği olan şehirlerde birçok sağlık problemleri yaşanırken, sağlık problemleri yaşanırken, doğalgazlı hayattan sonra, hava doğalgazlı hayattan sonra, hava kirliliğinden kaynaklanan kirliliğinden kaynaklanan hastalıkların azaldığı hastalıkların azaldığı görülmektedir.görülmektedir.

• Havası kirli olan şehirlerde bir çok Havası kirli olan şehirlerde bir çok canlı göç etmek durumunda canlı göç etmek durumunda kaldığında doğal denge kaldığında doğal denge bozulmaktadır. Doğalgaz bu bozulmaktadır. Doğalgaz bu bakımdan da önemli bir kazanım bakımdan da önemli bir kazanım olarak karşımızda durmaktadır. olarak karşımızda durmaktadır.

Kükürt dioksit ve Partiküller Kükürt dioksit ve Partiküller MaddeMadde

Dünya standartlarına göre bir Dünya standartlarına göre bir metreküp havada bulunması metreküp havada bulunması gereken kükürt dioksit ve partiküller gereken kükürt dioksit ve partiküller madde değerleri şu şeklide madde değerleri şu şeklide belirlenmiştir. belirlenmiştir.

* Kükürt dioksit (SO2)* Kükürt dioksit (SO2)• Hedef sınır değeri = 150 µg/m3Hedef sınır değeri = 150 µg/m3• Kısa vadeli sınır değeri = 400 µg/m3 Kısa vadeli sınır değeri = 400 µg/m3 • 1. Uyarı kademesi sınır değeri = 700 1. Uyarı kademesi sınır değeri = 700

µg/m3µg/m3* Partiküller Madde (Duman)* Partiküller Madde (Duman)• Hedef sınır değeri = 150 µg/m3Hedef sınır değeri = 150 µg/m3• Kısa vadeli sınır değeri = 300 µg/m3Kısa vadeli sınır değeri = 300 µg/m3• 1. Uyarı kademesi sınır değeri = 400 1. Uyarı kademesi sınır değeri = 400

µg/m3µg/m3

Kış Dönemi Kükürt dioksit (SO2) OranlarıKış Dönemi Kükürt dioksit (SO2) Oranları

2003-2004 kış sezonu kükürtdioksit (SO2) ortalamalarında bir önceki yılın aynı dönemine göre en çok artış görülen il ve ilçe merkezleri; %101 ile Çanakkale (Merkez), %99 ile Çorum, %57 ile Bursa (Merkez), %34 ile Bolu ve %27 ile Konya’dır. Aynı dönemde en çok azalış görülen il ve ilçe merkezleri ise; %75 ile Samsun (Merkez), %55 ile Elazığ, %49 ile Edirne, %48 ile Balıkesir, %43 ile Niğde (Merkez) ve Yozgat’dır.

Kış Dönemleri Kükürt dioksit (SO2) Kış Dönemleri Kükürt dioksit (SO2) OranlarıOranları

0

50

100

150

200

250

Konya Kayseri Erzurum Çorum Kütahya Samsun İstanbul

2004-2005

2005-2006

Yine 2005–2006 kış sezonu kükürt dioksit (SO2) ortalamaları karşılaştırıldığında bir önceki yıla göre en çok artış görülen il ve ilçe merkezleri %67 ile Konya, %45 ile Kocaeli (Körfez), %42 ile Amasya, %18 ile İzmir (Merkez) ve %13 ile Yozgat’tır. Aynı dönemde en çok azalış görülen il ve ilçe merkezleri ise %62 ile Çorum, %44 ile Kütahya, %43 ile Samsun, %42 ile Elazığ ve %39 ile Bilecik (Merkez)'dir. Kükürt dioksit oranlarındaki iyileşmeye bakıldığında Çorum, Samsun, Kütahya gibi illerdeki bu olumlu gelişmenin en büyük nedeni doğalgazın yaygınlık kazanmasıdır

Partiküller Madde OranlarıPartiküller Madde Oranları

2003-2004 kış sezonu partiküler madde (duman) 2003-2004 kış sezonu partiküler madde (duman) ortalamalarında bir önceki yılın aynı dönemine göre en ortalamalarında bir önceki yılın aynı dönemine göre en çok artış görülen il ve ilçe merkezleri; %94 ile Çorum, çok artış görülen il ve ilçe merkezleri; %94 ile Çorum, %34 ile Bursa (İnegöl), %32 ile Uşak, %31 ile Bolu ve %34 ile Bursa (İnegöl), %32 ile Uşak, %31 ile Bolu ve %30 ile Samsun (Merkez)’dir. Aynı dönemde en çok %30 ile Samsun (Merkez)’dir. Aynı dönemde en çok azalış görülen il ve ilçe merkezleri ise %50 ile Hatay azalış görülen il ve ilçe merkezleri ise %50 ile Hatay (İskenderun), %48 ile Erzurum, %47 ile Elazığ, %33 ile (İskenderun), %48 ile Erzurum, %47 ile Elazığ, %33 ile Kırıkkale ve %30 ile İzmir (Ödemiş)’dir Kırıkkale ve %30 ile İzmir (Ödemiş)’dir

Kış Dönemleri Partiküller Madde OranlarıKış Dönemleri Partiküller Madde Oranları

020406080

100120140160180200

Konya Kayseri Erzurum Çorum Kütahya Samsun İstanbul

2004-2005

2005-2006

Partiküller madde konsantrasyonlarının yıllık ortalamaları ve değişim oranları ile 2005–2006 kış sezonu partiküller madde (duman) ortalamaları karşılaştırıldığında, bir önceki yıla göre en çok artış görülen il ve ilçe merkezleri %114 ile Elazığ, %65 ile Kocaeli (Körfez), %51 ile Konya, %44 ile Kocaeli (Gölcük) ve %34 ile Gaziantep’tir. Aynı dönemde en çok azalış görülen il ve ilçe merkezleri ise %59 ile Bilecik (Merkez), %46 ile Zonguldak, %45 ile Sivas, %41 ile Tokat ve %34 ile Kütahya’dır

İstanbul ve Doğalgazİstanbul ve Doğalgaz• İstanbul'da doğalgaz İstanbul'da doğalgaz

yaygınlaşmadan önce hava kirliliği yaygınlaşmadan önce hava kirliliği çok tehlikeli sınırlara ulaşmış, insan çok tehlikeli sınırlara ulaşmış, insan ve çevre hayatını ciddi boyutlarda ve çevre hayatını ciddi boyutlarda tehdit etmişti. Türkiye’de en fazla tehdit etmişti. Türkiye’de en fazla nüfusu ve en fazla sanayisi olan nüfusu ve en fazla sanayisi olan İstanbul’a ait veriler doğalgazın İstanbul’a ait veriler doğalgazın yaygınlaşması ile havanın yaygınlaşması ile havanın temizlenmesine verilecek en güzel temizlenmesine verilecek en güzel örnektir. Dünya standartlarına göre örnektir. Dünya standartlarına göre bir metreküp havada bulunması bir metreküp havada bulunması gereken maksimum kükürt dioksit gereken maksimum kükürt dioksit konsantrasyonu 150 mikrogram konsantrasyonu 150 mikrogram iken, İstanbul’da DİE verilerine göre iken, İstanbul’da DİE verilerine göre 1994–95 kış aylarında ortalama 250 1994–95 kış aylarında ortalama 250 mikrograma kadar yükselmiştir. mikrograma kadar yükselmiştir. 1995–96 kış aylarında doğalgaz 1995–96 kış aylarında doğalgaz kullanımının yaygınlaşması ile bu kullanımının yaygınlaşması ile bu değer 115 µg/m3’e düşmüştür. değer 115 µg/m3’e düşmüştür. 2002 sonu itibariyle İstanbul’da 2002 sonu itibariyle İstanbul’da kükürt dioksit oranı ortalama 19 kükürt dioksit oranı ortalama 19 µg/m3 olarak tespit edilmiştir.µg/m3 olarak tespit edilmiştir.

DOĞALGAZDOĞALGAZ Hava kirliliği sorunu Hava kirliliği sorunu

günümüzde artık, küresel bir günümüzde artık, küresel bir problem olarak en önemli problem olarak en önemli çevre sorunu haline gelmiştir. çevre sorunu haline gelmiştir. Ülkemizde her geçen gün Ülkemizde her geçen gün doğalgazın yaygınlaşması doğalgazın yaygınlaşması çevresel bir sorun olan hava çevresel bir sorun olan hava kirliliğini azaltacak çok önemli kirliliğini azaltacak çok önemli adımlardan birisidir. Bu adımlardan birisidir. Bu açıdan doğaya duyarlı, temiz, açıdan doğaya duyarlı, temiz, kükürt bulundurmayan, kükürt bulundurmayan, konforlu, doğalgaz yakıcı konforlu, doğalgaz yakıcı cihazlarda direkt kullanılan, cihazlarda direkt kullanılan, yakıcı cihazların verimini yakıcı cihazların verimini artıran ve ucuz bir yakıt olan artıran ve ucuz bir yakıt olan doğalgazın önemi özenle doğalgazın önemi özenle anlatılmalıdır. anlatılmalıdır.

SONUÇSONUÇ Gelecek nesillere

bırakılacak en anlamlı miras; ekolojik dengesi bozulmamış, canlıların göç etmek zorunda kalmadığı, bitkilerin soyunun tükenmediği, insanların bütün teknolojik gelişmelere rağmen rahat ve sağlıklı soluk alıp verdikleri, çocukların daha şen ve kuşların daha özgür uçtuğu bir çevre olacaktır