M. Cihat ÖZTÜRK

Koordinatör

HAYVANSAL GIDA VE YEM ARAŞTIRMALARI

T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

1

2

Sunu İçeriği

Hayvansal Gıda ve Yem Araştırmaları Çalışma Grubu,

Enstitü / laboratuvarlar ve programlar

Projelerimiz ve Türkiye’deki temel göstergeler

Ar-Ge destek programı, Tübitak ve Dış kaynaklı

projeler

HAYVANSAL GIDA ve YEM ARAŞTIRMALARI ÇALIŞMA GRUBU

Hayvansal Gıda ve Yem Araştırmaları Çalışma Grubu

4

Grup Koordinatörü : M. Cihat ÖZTÜRK Veteriner Hekim, Görevli Personel : Ahmet BUDAKLIER Gıda Mühendisi, Şeref TEPE Ziraat Yüksek Mühendisi, Cemal KAYGISIZ Ziraat Yüksek Mühendisi, Ülker PAMUK Ziraat Yüksek Mühendisi, Aynur BARAN Ziraat Mühendisi, Dr. Mehtap YILMAZ Ziraat Mühendisi,

5

Çalışma Grubunun Görevleri

Hayvansal gıda ve yemlerin;

- Katkı, kalıntı ve bulaşanlar açısından insan, hayvan sağlığı ve çevreye zarar vermeyecek şekilde işlenmesi, üretilmesi, ambalajlanması, depolanması, nakledilmesi ve tüketime sunulması amacıyla;

- Teknoloji ve yöntem geliştirilmesine yönelik araştırma projeleri hazırlanmasını, hazırlatılmasını sağlamak,

- Proje gelişmelerinin takip etmek ve değerlendirmek,

- Sonuçlarının yayınlanması ve uygulanmasını sağlamak için gereken çalışmaları planlamak, koordine etmek ve denetlemek.

Araştırma Enstitü/İstasyonları

6

Merkez Araştırma Enstitüleri Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü, Etlik Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü, Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Diyarbakır GAP Ulusl. Tar. Araşt. Eğit. Merk.

Bölge Araştırma Enstitüleri Şanlıurfa GAP Tarımsal Araşt. Enst. Antalya Akdeniz Su Ürünleri Araştırma İstasyonları Ordu Arıcılık, Ankara Tavukçuluk, Eğirdir Su Ürünleri, Elazığ Su Ürünleri,

Araştırma Yetkisi Verilen Kuruluşlar

7

Ulusal Gıda Referans Laboratuvar Müdürlüğü

Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlükleri • Ankara, • Antalya, • Çanakkale, • Diyarbakır, • Gaziantep, • İzmir, • Kayseri, • Konya, • Mersin, • Sivas, • Tekirdağ, • Van,

Gıda - Yem Güvenilirliği ve Kalitesi

İşleme Teknolojileri ve Ürün Geliştirme

Analiz Yöntemleri

Geleneksel Gıdalar

Muhafaza ve Ambalajlama

Atık ve Artıkların Değerlendirilmesi

Hayvansal Gıda ve Yem Araştırma Programları

8

210 215 150

70

250 250 250 300

350

500

1850 1900

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

GıdaYemAraşt.Projesi

ÜlkeselGıdaYemAraşt.Programı

Gıda Yem Araştırma Bütçesi

Bin TL

9

10

SEKTÖRE YÖNELİK AR-GE ÇALIŞMALARI

PROJELERİMİZ VE TÜRKİYE’DEKİ

TEMEL GÖSTERGELER

11

Hayvansal Gıda ve Yem Araştırma Proje Sayıları

YIL SONUÇLANAN PROJE

SAYISI

2004 4

2005 3

2006 2

2007 1

2008 4

2009 2

2010 8

2011 4

2012 3

2013 3

Toplam 34

TAGEM PROJELERİNİN YILLARA GÖRE DAĞILIMI (2004-2013)

TAGEM PROJELERİ

Devam eden 24

Yeni Teklif 13

Toplam 37

AR-GE DESTEKLİ PROJELER

Devam eden 10

2014 YILI

12

PROJELERİN SEKTÖR BAZINDA DAĞILIMI

No Ürün İsmi Proje Sayısı

1 Kırmızı Et 9

2 Kanatlı Eti 4

3 Süt Ürünleri 13

4 Su Ürünleri 7

5 Bal 2

6 Kırmızı Et ve Kanatlı Eti 2

7 Yumurta 2

13

ET VE ET ÜRÜNLERİ

Tür Kesilen Hayvan Sayısı Et Üretimi (ton)

2011 2012 2012 2013

Sığır 2.571.765 2.791.034 799.344 869.292

Manda 7.255 7.426 1.736 336

Koyun 5.479.546 4.541.122 97.334 102.943

Keçi 1.254.092 926.799 17.430 23.554

Tavuk 963.245.455 1.047.782.683 1.723.919 1.758.363

İşletmelerin Gıda sektöründeki payı - % 6,1

KAYNAK: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1002

14

ET VE ET ÜRÜNLERİ

Ülkeler kg/kişi

Türkiye 13,1

ABD 73,7

İspanya 89,2

Fransa 75,2

Ülkeler kg/kişi

Türkiye 23,0

ABD 63,3

Kanada 36,1

Avusturya 35,4

KIRMIZI ET TÜKETİMİ

BEYAZ ET TÜKETİMİ

Kaynak: http://www.fapri.iastate.edu/outlook/2012/tables/6-Livestock.pdf

15

ET VE ET ÜRÜNLERİ

Et ve et ürünleri sektörü dahilinde enstitü ve laboratuvarlarımızda 2003 yılından beri 12 adet proje sonuçlandırılmıştır. Bu projelerden ikisi örnek olarak verilmiştir.

Geleneksel Tekniklerle Üretilen Sucuklarda Laktik Asit Bakterilerinin İzolasyonu, İdentifikasyonu ve RT-PCR İle Doğrulanması – Bursa GYKMAEM (2008):

Ülkemiz için starter kültürler güncelliğini ve önemini halen koruyan bir konudur. Bu proje kapsamında sucuk üretiminde starter kültür olarak kullanılan laktik asit bakterilerinin izolasyonu ve identifikasyonu gerçekleştirilmiş olup kazanılan bu deneyimler ‘’Ulusal Gıda Starter Kültür Gen Bankası’’ projesinde de faydalı olacaktır.

Real Time PCR Tekniği İle Çeşitli Et Ürünlerinde Tavuk ve Sığır Eti Oranlarının Kantitatif

Tayini – Etlik VKMAEM – 2012

Proje kapsamında karışım et ürünlerindeki tavuk eti ve sığır eti oranlarının kantitatif tayini gerçekleştirilmeye çalışılmış ancak sonuç alınamamıştır. Ürün etiketlerinde bulunan firma beyanlarının doğruluğunun teyit edilemeyeceğinin ortaya çıkması üzerine, Et ve Et Ürünleri Tebliğinde değişiklik yapılarak karışım et ürünlerinin yasaklanmasına karar verilmiştir.

16

ET VE ET ÜRÜNLERİ – GZFT ANALİZİ

Güçlü Yönler

- Ülkemizin güçlü bir hayvansal üretim potansiyeline sahip olması, et ve et ürünleri sektörünü de güçlü kılmaktadır.

- Türkiye gıda sanayi dinamik bir yapıya sahiptir. İşgücü temini kolaylığı ve yetişmiş genç nüfus varlığı önemli bir şanstır.

Zayıf Yönler

- Sanayinin en önemli sorunlarının başında hayvansal üretimin küçük aile işletmeleri şeklinde olması gelmektedir.

- Et kesim yerleri ve mezbahalar hijyenik ve tesisat bakımından yetersizdir.

- Yüksek üretim maliyeti ile özellikle uluslararası rekabette sorunlar yaşanmaktadır.

Fırsatlar

- Et ve et ürünlerine olan talep, hayvansal üretimi teşvik etmektedir.

- Sektörün gelişmesi, ürün geliştirme ve teknolojik yenileme faaliyetleri artırmaktadır.

Tehditler

- Küresel iklimin değişmesi ve kuraklığın artması ile mera ve yem üretiminin azalması, hayvan üretimini tehdit etmekte, bu durum da et ve et ürünlerinin temininde riski artırmaktadır.

- Kontrolsüz ve hijyenik olmayan mezbaha ve kesimhanelerde yapılan kesimler insan sağlığı için tehdit oluşturmaktadır.

17

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Tür

Sağılan Hayvan Sayısı Süt Üretimi (ton)

2011 2012 2011 2012

Koyun 11.561.143 13.068.428 892.822 1.007.007

Keçi 3.033.111 3.502.272 320.588 369.249

Sığır 4.761.142 5.431.400 13.802.428 15.977.838

Manda 40.218 46.959 40.372 46.989

İşletmelerin Gıda sektöründeki payı - % 2,4

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15935

18

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Dünyada ve Türkiye’de Süt Üretimi (milyon ton)

Yıllar Dünya Türkiye

2000 579 9,7

2005 652 11,1

2007 685 12,3

2008 700 12,2

2009 709 12,5

2010 721 13,6

2011 724 15,05

2012 753 17,40

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1002

19

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Kişi Başına Yıllık Süt ve Süt

Ürünleri Tüketimi (Kg)

ABD 267

AB Ülkeleri 311

TÜRKİYE 250

Kişi Başına Yıllık

Çiğ Süt Tüketimi (Kg)

ABD 96,35

AB Ülkeleri 66,2

TÜRKİYE 26

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15935

20

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Çiğ Süt / Yem Paritesi

Çiğ Süt

Fiyatı

(TL/Ton)

Süt Yemi

Fiyatı

(TL/Ton)

PARİTE

Ocak 2013 900 790 1,140

Şubat 2013 900 770 1,169

Mart 2013 900 750 1,200

Nisan 2013 900 720 1,250

Mayıs 2013 900 720 1,250

Haziran 2013 900 720 1,250

21

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Gazlı İçecekler

İçimlik Süt

22

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Süt ve süt ürünleri sektörü dahilinde enstitü ve laboratuvarlarımızda 2003 yılından beri 13 adet proje sonuçlandırılmıştır. Devam eden projelerimizden ;

Peynirde Real-Time PCR Yöntemi İle Orijin Tespiti ve Miktar Tayini – İzmir GKLM :

Geleneksel peynir çeşitlerimizin üretiminde inek, koyun ve keçi sütleri kullanılabilmektedir. Bazı durumlarda, üretimde inek sütü kullanılmasına rağmen peynirin keçi ya da koyun sütünden yapıldığı ifade edilerek tüketici yanıltılmaktadır. Halihazırda peynirin imal edildiği sütün orijinini tespit edecek bir analiz yöntemi bulunmamaktadır. Devam etmekte olan proje ile; inek, koyun, keçi sütlerinin tespitine yönelik pratik, güvenilir ve ucuz Real-Time PCR yöntemi için primer ve probların geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

23

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ – GZFT ANALİZİ

Güçlü Yönler

- Ülkemizin güçlü bir hayvansal üretim potansiyeline sahip olması, süt ve süt ürünleri sektörünü de güçlü kılmaktadır.

- Entegre süt işletmelerinin sayısı ve toplam kapasite giderek artmaktadır.

- İşgücü temini kolaylığı ve yetişmiş genç nüfus varlığı önemli bir şanstır.

Zayıf Yönler

- Sanayinin en önemli sorunlarından biri süt hayvancılığının büyük bölümünün küçük aile işletmeleri şeklinde olmasıdır.

- Sokak sütü tüketimi önlenememiştir.

- Enerji ve yem maliyeti yüksektir.

Fırsatlar

- Süt ve et ürünlerinin tüketiminin artması, süt hayvancılığını ve sanayini teşvik etmektedir.

- Ürün geliştirme ve teknolojik yenileme faaliyetleri artmaktadır.

- Süt ve süt ürünlerinin tüketiminin artması, kitlelerin daha iyi beslenmesini sağlamaktadır.

Tehditler - Küresel ısınma ve kuralığın artması, mera

ve yem üretiminin azalması süt hayvancığını tehdit etmekte, süt ve süt ürünlerinin temininde riski artırmaktadır.

24

SU ÜRÜNLERİ – ARICILIK – YUMURTA

2011 2012

Avlanan Deniz Balığı Miktarı

(ton) 432.246

315.636

Avlanan Tatlısu Balığı Miktarı

(ton) 37.096 36.120

Kültür Balığı Üretimi (ton) 188.790 212.410

Bal Üretimi (ton) 94.245 89.162

Yumurta Üretimi (adet) 12.954.686.000 14.910.774.000

İşletmelerin Gıda sektöründeki payı - % 2,7

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1005

25

SU ÜRÜNLERİ

Balık ve Deniz Ürünleri Tüketimi

Ülkeler kg/kişi

Türkiye 7,1

İtalya 29,8

Fransa 32,5

İspanya 47,4

Kaynak: http://www.tarim.gov.tr/BSGM/SiteAssets/Lists/KutuMenu/EditForm/BSGM_Aral%C4%B1k2

26

BAL – GÜDÜMLÜ PROJELER

Bal konusuna Koordinatörlüğümüzün takip ettiği iki adet güdümlü proje bulunmaktadır: 1- Çam Balının Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi ve Yapılan Tağşişlerde Kalitedeki Değişimin İzlenmesi 2- Gezginci Arıcılık Şartlarında Farklı Nektar Kaynaklarından Üretilen Petekli Balların Botanik Orijininin ve Prolin Miktarının Belirlenmesi

27

BAL– GZFT ANALİZİ

Güçlü Yönler

- Bal, içeriğindeki birçok vitamin, mineral, antioksidan ve aminoasitler ile değerli bir besin maddesidir. Bu balı şekerli ürünlerden ayıran en belirgin özelliktir.

- Kişinin beslenme ve enerji ihtiyacına büyük ölçüde katkı sağlar.

Zayıf Yönler

- Ne düzeyde nem içerirse içersin açıkta veya nem geçirebilir kaplarda tutulan ballar, havadan nem çekerek su oranını yükseltme ve ekşime eğilimi göstermektedir.

Fırsatlar - Kovan sayısından ziyade kovan

verimliliğinin arttırılması bizi Dünya sıralamasında daha da üst seviyelere taşıyacaktır.

Tehditler - Bal taklit ve tağşişe açık bir üründür.

28

YEM

Karma Yem Üretimleri

( ton) 2011 2012

Kanatlı Yemi 5.581.390 5.300.000

Büyükbaş ve Küçükbaş

Yemi 7.279.252 7.300.000

Diğer Yemler 301.698 2.000.000

Toplam 13.162.340 14.600.000

KAYNAK: http://www.setbir.org.tr/kaynaklar/raporlar_dosyalar/2013_08_01_756813.pdf

29

YEM

Aşağıda isimleri verilen projelerde, yem açığının kapatılması amacıyla gıda sanayi

artıklarının değerlendirilme olanaklarını araştırılmıştır. Bursa Bölgesinde Üretilen Şeker Pancarı Yapraklarının Ham Besin Maddeleri,

Kalsiyum, Fosfor ve Oksalik Asit İçerikleri Üzerine Bir Araştırma – Bursa GYKMAEM Bursa ili Gıda Sanayinde İşlenen Greyfurt Atıklarının Yem Değeri ve Hayvan

Beslemede Kullanılma Olanakları – Bursa GYKMAEM Sellektör altı Pirincin Kuzu Besisinde Kullanılma Olanakları Üzerine Bir Araştırma –

Koyunculuk AİM Domates Posası Silajının Kalitesini Artırma ve Kuzu Besisinde Kullanılma Olanakları

Üzerine Bir Araştırma – Bursa GYKMAEM Zeytin Küspesinin Yem değerinin İn-Sıtu Yöntemle Saptanması ve Kuzu Besisinde

Kullanım Olanakları – Koyunculuk AİM Aspir Tohumu Küspesinin Yem Değerinin İn Situ Yöntemle Saptanması ve kuzu

Besisinde Kullanım Olanakları – Koyunculuk AİM

30

TÜBİTAK

AR-GE DESTEK PROGRAMI

DIŞ KAYNAKLI PROJELER

AR-GE DESTEK PROGRAMI,

TÜBİTAK , DIŞ KAYNAKLI PROJELER

Ar-Ge Destekli Projeler (2007-2013)

31

Üniversiteler Hacettepe, Ege, Yıldız Teknik, Gazi, Karadeniz Teknik, Mehmet Akif Ersoy(2), Atatürk(2),

Özel Sektör DONE Genetik ve Biyoinformatik Ltd., İSTANBUL CANKURT Süt ve Süt Ürünleri Endüstriyel Hayvancılık Tarım Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti, ANTALYA

Hayvansal gıda ve yem çalışma grubumuzun; Sonuçlanan : 2 adet Devam eden : 10 adet projesi vardır.

TÜBİTAK Projeleri

32

Proje Başlığı Yem Endüstrisine Yönelik Endüstriyel Enzimlerin

Üretimi

Yürütücü Kuruluş TÜBİTAK MAM

Proje Lideri Sevnur MANDACI

Proje Bütçesi 4.358.725,00 TL

Başlangıç-Bitiş Tarihleri 15.11.2008-15.11.2012

Ülkemizde pilot ölçekte ilk enzim üretiminin gerçekleştirildiği YEM-EN projesi,

endüstriyel yerli enzim üretimi için model bir çalışmadır.

Kanatlı sektöründe yoğun olarak kullanılan fitaz, ksilanaz ve beta-glukanaz

enzimlerinin üretim teknolojisi geliştirilmiştir. Buluş bildirimi TPE’ye başvuru

amacıyla TÜBİTAK patent ofisine gönderilmiştir.

TÜBİTAK Projeleri

33

Proje Başlığı

Geleneksel Gıdalarda Mikotoksin Analiz Yöntemleri

Geliştirilmesi

Yürütücü Kuruluş Ankara Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü

Proje Lideri Tuğrul KAYMAK

Proje Bütçesi 3.585.781,00 TL

Başlangıç-Bitiş Tarihleri 01 Eylül 2012 - 01 Mart 2016

Bu çalışma tamamlandığında her bir toksin için ayrı ayrı yapılan mikotoksin

analizleri tek bir seferde yapılabilecek ve bu analizler için kimyasal madde

kullanımı ve cihaz gerekliliği azaltılmış olacaktır.

Mikotoksin analizlerinde tamamen dışa bağımlı olduğumuz immino Affinite Kolon

ile Aflatoksin ve Okratoksin standartlarının ülkemizde üretimi hedeflenmektedir.

TÜBİTAK Projeleri

34

Proje Başlığı Ulusal Gıda Kompozisyonunun Belirlenmesi Ve Yaygın Sürekli

Paylaşım Sisteminin Oluşturulması

Yürütücü Kuruluş TÜBİTAK MAM

Proje Lideri Gül LÖKER

Proje Bütçesi 4.376.787 TL

Başlangıç-Bitiş Tarihleri 01.12.2008-01.03.2013

Ülkemiz coğrafyasında üretilen ve tüketilen tarım ürünlerinin besin öğeleri ve enerji

değerleri ileri analiz teknikleri ile belirlenmiş ve ülkemizin ilk gıda kompozisyon veri tabanı

üretilmiştir.

Veri tabanı http://www.turkomp.gov.tr/ adresinden yayınlanmakta ve 582 gıda ve 105 gıda

bileşenine ait yaklaşık 60.000 veri içermektedir.

Turkomp Gıda Kompozisyon Veri Tabanı; hem ilgili kamu kurumlarının mevzuat ve standart

oluşturma çalışmalarında, hem de özel sektör, üniversite ve araştırma kurumlarının bilimsel

çalışmalarında kullanabileceği, ülkesel düzeyde ve uluslararası standartlarda, güvenilir

veriler içermektedir.

35

Uluslararası Projeler

AB 7. Çerçeve Era-Net Sustainable Food Production and Consumption (SUSFOOD) Ana Hedef, AB bünyesinde gıda üretim ve tüketiminde sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla araştırma alanında bilimsel işbirliğini artırmak,

• AB Üye/Aday 16 Ülke, 25 Araştırma Kuruluşu • INRA (Fransa) Koordinatör, 2012 – 2015, 2 Milyon Euro • Açılan çağrıda 9 projenin desteklenmesi • Enstitülerimizin yer aldığı 2 proje (Bioprot - Bursa Gıda ve Sunniva – Alata Bahçe Kültürleri)

AB Ulusal Ajans TOI (Transfer of Innovation) Gıda Endüstrisi – Gıda Mevzuatı, Sektörel Etki Analizi, Eğitim, İşbirliği ve Avrupa Ağı, Uzaktan Eğitimi • TAGEM, Gaziantep Üniversitesi, TÜGİS, Almanya, Litvanya ve Romanya’dan birer

Üniversite , 2012-2014, Projede kapsamında 8 ilde seminer • Gıda sanayi paydaşlarına Bakanlığımızın yapısı, faaliyetleri, denetim sistemi ve 12.

Fasıl, 5996 sayılı Kanun gibi AB’ye uyum kapsamında yapılan çalışmalar,

TEŞEKKÜRLER

www.gsb.gov.tr