hd vakf, nefret söylemi raporu

Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc DilMays - Austos 2013 Raporu

Hrant Dink Vakf

Halaskargazi Cad. Sebat Apt. No. 74 D. 1 Osmanbey-ili 34371 stanbul/TRKYE Tel: 0212 240 33 61 Faks: 0212 240 33 94

E-posta: [email protected]

www.hrantdink.org

www.nefretsoylemi.org

Medyada Nefret Syleminin zlenmesi

Proje Koordinatrleri Zeynep Arslan Nuran Gelili Melisa Akan

Katkda Bulunanlar Berfin Azdal

Rojdit Barak

Azize ay

brahim Erdoan

Eda Glda

Merve Nebiolu

Gnce Keziban Orman (istatistiksel veri analizleri)

Nazire Trkolu

Yunus Can Uygun

1. Blm: Yazl Basnda Nefret Sylemi

dil Engindeniz

2. Blm: Yazl Basnda Ayrmc Sylem

Gzde Aytemur Nfusu

Medyada Nefret Sylemini zleme almas Friedrich Naumann Vakf, Global Dialogue, ngiltere

Bykelilii ve Danida tarafndan desteklenmektedir. Raporda yer alan grler, desteki gruplarn

grlerini yanstmamaktadr.

NDEKLER

MEDYADA NEFRET SYLEMNN ZLENMES HAKKINDA 1

TRKYEDE ULUSAL VE YEREL GAZETELERDE NEFRET SYLEMNN ZLENMES 2

1. BLM: YAZILI BASINDA NEFRET SYLEM 5

BULGULAR 6

MAYIS-AUSTOS 2013 DNEMNDE SELEN HABERLER 16

KATEGORLERDEN RNEKLER 22

1) DMANLIK / SAVA SYLEM

MASONLAR, KOMNSTLER VE YAHUDLER! Abdurrahman Dilipak 22

EMPATDEN SENPATYE! Dursen zalemdar 24

2) ABARTMA / YKLEME / ARPITMA

TRKE ALMAN DDET Doan Haber Ajans 26

HANLK YAPMAYIN Haber Merkezi 28

3) KFR / HAKARET / AAILAMA

SNMEYEN KN VE GAREZ C. Turanl 29

ALAKLIIN BYLES GRLMEMTR Rasim Ozan Ktahyal 30

4) SMGELETRME

EYTAN KAFALARA KARI BR OLALIM Fuat akr 32

DERN YAPILANMA Sleyman Canan 33

DER DEZAVANTAJLI GRUPLAR 34

KATEGORLERDEN RNEKLER 38

1) DMANLIK / SAVA SYLEM

SLAM KTPHANES 38

2) ABARTMA / YKLEME / ARPITMA

ECNSSELLER STENMYOR 40

3) KFR / HAKARET / AAILAMA

LAK KADINLAR MAMA SALDIRDI stihbarat Servisi 41

OK ONURLU BUNLAR, OK! Emin Pazarc 44

2. BLM: YAZILI BASINDA AYRIMCI SYLEM GEZ PARKI PROTESTOLAR SIRASINDA YAZILI

BASINDA GZLEMLENEN AYRIMCI DL ARATIRMASI RAPORU 46

1) ARATIRMANIN AMACI VE KAPSAMI 47

2) ARATIRMANIN YNTEM VE RNEKLEME LTLER 47

3) ARATIRMA BULGULARI 49

3.A. GAZETELERN GEZ OLAYLARI KARISINDAK DURULARI 50

3.B. HABER ERKLER LE KE YAZILARI ARASINDAK FARKLILIKLAR 52

3.C. GAZETELERDE RASTLANAN AYRIMCI DL ERKLER 54

3.D. GAZETELERN GEZ OLAYLARI KARISINDAK DURULARIYLA ERKLERDE KULLANDIKLARI

VURGULARIN APRAZ ANALZ 55

3.E. AYRIMCI DLN HEDEFNDEKLER 57

3.F. MANETLER NE DYOR? 67

SONU 70

Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013

1

MEDYADA NEFRET SYLEMNN ZLENMES HAKKINDA Trkiye'de medyann sk sk tarafl, nyargl ve ayrmc bir dil kullandna tank oluyoruz. Haberlerde, zellikle de manetler ve haber balklarnda kullanlan provokatif, rk ve ayrmc dil, toplumda dmanl ve ayrmc duygular tetikleyen, kalp yarglar glendiren birer araca dnyor. Her ne kadar evrensel ve ulusal gazetecilik ilkeleri, hatta baz medya kurulularnn kendi gruplarnn yaynlad basn etik ilkeleri bulunsa da, birok ierik bu ilkeleri ihlal edebiliyor. Bylesi bir dilin kullanlmas ise toplumda huzursuzluun ve savunmasz gruplara ynelik yaygn bir nyargnn yerlemesine yol ayor. Hedef alnan kii ve gruplar ise tedirginleiyor, sessizleiyor ve demokrasinin olmazsa olmaz olan sosyal ve siyasal yaama katlm anslarndan zorunlu feragat ediyorlar. Bu kkrtc ve hedef gsterici dil kullanm zaman zaman dmanlatrlan ve marjinalletirilen gruplarn yeleri ya da meknlarna ynelik saldrlarla sonulanabiliyor. Nefret syleminin temelinde nyarglar, rklk, yabanc korkusu/dmanl, tarafgirlik, ayrmclk, cinsiyetilik ve homofobi yatar. Kltrel kimlikler ve grup zellikleri gibi unsurlar nefret syleminin kullanlmasn etkiler, ancak zellikle de, ykselen milliyetilik ve farkl olana tahammlszlk gibi koullarda, nefret dili ykselir ve etkisini arttrr. Birok farkl nedenden dolay Trkiye bir sredir toplumun farkl kesimleri arasnda kutuplamalara sahne oluyor; kendisinden farkl olana, tekine ynelik tahammlszlk giderek yaygnlayor. Gneydou'da uzun yllardr sren atmalar ve bu atmalarn yol at zorla yerinden etmeler sonucu yaanan ani demografik deiim; ekonomik, sosyal ve kltrel atmalar, topluluklar aras gerginliin artmasna neden oldu. te yandan, aznlk haklar ve dinler aras diyalog gibi demokratik alm abalarnn, Kbrs meselesiyle ilgili tartmalarn yabanc odaklarn Trkiye'ye ynelik oyunlar gibi sunulmas da dmanl arttryor. Son olarak, Ortadoudaki gelimeler, Krt ve Ermeni sorunu etrafndaki tartmalar ve son dnemde gndemde olan bar sreci, bu konularda zme ynelik fikirleri olan kii ve kurumlarn hedef gsterilmesine ve belli etnik kimliklerin dmanlatrlmasna neden oluyor. Kart grte olan baz yaynlar tarafndan retilen bu sylem, atma ortamna zemin tekil ediyor. Son olarak, Taksim Gezi Park eylemlerinin eitli medya organlarnca ele aln biimi medyann toplumdaki kutuplamay nasl pekitirdiini gstermesi asndan byk nem tayor. Medyann sklkla kulland ayrmc dil sonucu, farkl grup ve bu gruplara mensup olduu bilinen ya da varsaylan kiilere ynelik dmanca alg ve tutumlarn tezahr etmesi Trkiye'de nemli ve giderek byyen bir soruna dnm durumda. Hkmet yetkilileri, muhalefet partisi liderleri ve kamu grevlileri gibi kanaat nderleri bile bu tr bir rk ve ayrmc dil kullanmaktan ekinmiyor. Bilindii gibi, baz hkmet yetkilileri tarafndan sklkla dile getirilen, Taksim Gezi Park protestolarnn d mihraklar tarafndan rgtlendii iddias ve faiz lobisi sylemi, bata Yahudi kimlii olmak zere, belli gruplarn hedef alnmasna neden oldu. Drdnc kuvvet olarak adlandrlan medya (basn-yayn) en etkin kltrel iletkenlerden biridir. Bundan dolay, eitlilii ve farkll ne karmaya gc olduu kadar, bu atmay sradanlatrma ve yayma konusunda da son derece etkili ve ynlendirici olabilir. Medya sorumsuz veya dikkatsiz davranrsa, rkl ve kiilerin birbirine kar nefret duygular retmesini tetikleyebilir, besleyebilir ve glendirebilir; en kts de bu tr tutumlar merulatrp hakl karabilir. Uzun yllardr Trkiye medyas milliyeti ve ayrmc sylemin etkin kaynaklarndan biri oldu. Bu gazetecilik trnn toplumdaki kutuplamaya dikkate deer bir katks oldu. Getiimiz yllarda yaanan baz nefret sular incelendiinde, medyann etkisi daha anlalabilir olacaktr. Hrant Dink cinayetinin azmettiricisi olarak yarglanmakta olan Yasin Hayal verdii ifadede, Hrant Dink'i ahsen tanmadn ama gazetelerden Trk dman olduunu okuduunu" sylemitir. Aralk 2007'de zmir


2

Ayasofya Kilisesi rahibine saldran zanl ise Ogn Samast gibi kahraman olmak iin bu fiili gerekletirdiini ifade etmiti. Hrant Dinkin ldrlmesinin ardndan, onun hayallerini, ideallerini ve mcadelesini srdrmek amacyla kurulan Hrant Dink Vakfnn temel amalarndan biri toplumdaki kutuplama ve dmanln sona ermesine katkda bulunmaktr.

TRKYEDE ULUSAL VE YEREL GAZETELERDE

NEFRET SYLEMNN ZLENMES Aratrmann amac ve kapsam Medyada Nefret Syleminin zlenmesi almasnn genel amac Trkiyede rklk, ayrmclk ve hogrszlkle mcadeleye katk salamaktr. alma, medyann sivil denetiminin nemini gzeterek, rklk, ayrmclk ve tekiletirmenin retilmesi ve yeniden retilmesinin en nemli aralarndan biri olan medyada insan haklar ve farkllklara saygnn glendirilmesini, belli kimlik zellikleri zerinden hedef alnan kii veya gruplara ynelik ayrmc dil ve nefret sylemine dikkat ekmeyi ve bu konuda farkndalk yaratmay hedeflemektedir. alma uzun vadede sivil toplum rgtlerinin nefret sylemiyle mcadele etmesi, medya izlemeyle ilgili becerilerin artmas, birlikte sistematik bir biimde alarak medyann, kulland dil ve yntemlerin eitliki, toplumsal ve kltrel eitlilie saygl olmasn salayacak bir alma srdrmesi konusunda destek vermeyi amalamaktadr. Vakfn bu amalara ulama yolunda yrtt Medyada Nefret Syleminin zlenmesi almas kapsamnda, ulusal ve yerel basn taranmakta, ayrmc, tekiletiren ve hedef gsteren bir sylemle kaleme alnm haber ve ke yazlar tespit edilip analiz edilmekte, ardndan da www.nefretsoylemi.org sitesi araclyla ve raporlarla kamuoyunun bilgisine sunulmaktadr. Proje sitesinde yer alan ierikler ayrca Facebook ve Twitter gibi eitli sosyal medya sitelerinde paylalmaktadr. Hazrlanan rapor, sivil toplum rgtlerine, basn yayn kurulularna, basn meslek rgtlerine gnderilmekte ve nefretsoylemi.orgdan yaynlanmaktadr. Gazetelerin izlenmesinin yan sra, sivil toplum rgt temsilcileri, hukukular, akademisyenler, meslek rgtleri ve gazetecilerle arama toplantlar, seminerler, eitimler dzenlenerek nefret sylemiyle ilgili duyarll artrmak amalanmaktadr. Buna bal olarak, nefret sylemi kavramyla ilgili bilgi salamak, ayrmc ve rk sylemle mcadele yollar ve yntemlerinin neler olabileceinin tartlmasna zemin amak ve medyada insan haklar ve aznlklara ynelik daha saygl ve bilinli bir dil kullanlmasn tevik etmek amacyla konuyla ilgili alanlarda alan ve uluslararas tannrl olan akademisyenlerin katlmyla paneller dzenlenmekte, niversitelerde nefret sylemi zerine toplantlar yaplmakta, bulgular rnekler zerinden tartlmaktadr. Ayrca, nefret sylemi zerine ders verilmesi, tez ve dev konusu yaplmas ynnde giriimlerde bulunulmaktadr. 2012 ylnda akademisyenlerle ve sivil toplum rgt temsilcileriyle yakn ibirlii iinde, Ayrmclk, Nefret Sylemi ve Medya balkl niversite seviyesinde bir dnemlik ders program tasla hazrlanm ve akademisyenlerle paylalmtr. Bu dnemde, akademisyenlerden alnan geri bildirimler dorultusunda hazrlanan ders program gelitirilmekte ve niversitelerde uygulanmasna ynelik almalar yaplmaktadr. Bunun yan sra, hem dersin tamamlayc kayna hem de genel okura ynelik giri niteliinde bir kaynak grevini grecek ok yazarl bir yayn zerinde allmaktadr.


3

Yntem Nefret sylemi odakl medya tarama almas kapsamnda, tm ulusal gazeteler ve says 500 bulan yerel gazete nceden belirlenen anahtar kelimeler zerinden (r. ibirliki, Trk dman, blc) medya takip merkezi araclyla taranyor. Esas olarak ulusal, etnik ve dini kimlik temelli nefret sylemine odaklanlrken, cinsiyeti ve homofobik sylemler de tarama kapsamna alnmaktadr. almada genel olarak medya aratrmalarnda uygulanan eletirel sylem analizi yntemi ve buna bal teknikler kullanlmaktadr. ncelenen ieriklerin zellikleri dorultusunda yazsal ve ikonografik (fotoraf, resim ve dier izimlere ilikin) metin analizleri gerekletirilmektedir. Medya ierikleri ve sylem konusunda belli gstergeler oluturmak amacyla nce niceliksel leklemeye bavurulmakta, nefret sylemi ieriinin en ok nerede (hangi gazetelerde), ne ekilde kendine yer bulduu, hangi kaynaklar tarafndan oluturulduu ve kimleri hedef ald ortaya konulmaktadr. Haber ve ke yazlarnda nefret sylemi tespitinde, 1997 ylnda Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafndan kabul edilen tavsiye karar esas alnd. Bu kararda nefret sylemi u ekilde tanmlanyor: Nefret Sylemi kavram, rk nefreti, yabanc dmanln, Yahudi dmanln veya aznlklara, gmenlere ve gmen kkenli insanlara ynelik saldrgan ulusalclk ve etnik merkezcilik, ayrmclk ve dmanlk eklinde ifadesini bulan, dinsel hogrszlk dahil olmak zere hogrszle dayal baka nefret biimlerini yayan, tevik eden, savunan veya merulatran her tr ifade biimini kapsayacak ekilde anlalacaktr. Yukarda belirlenen ama ve kapsam dorultusunda tespit edilen nefret sylemi ieren haberler benimsedikleri sylemin nitelii dorultusunda kategorilere ayrlyor. Bu konuda daha nce yaplm olan uluslararas bilimsel almalardan yararlanlarak ve lkeye zg dil ve kltr farkllklar dikkate alnarak belirlenmi olan nefret kategorileri unlardr: 1) Abartma / Ykleme / arptma: Bir kii ya da olaydan yola karak bir toplulua ynelik olumsuz genellemeler, arptmalar, abartmalar, olumsuz atflar ieren sylemler (Trkiye an sesine bouldu) 2) Kfr / Hakaret / Aalama: Bir topluluk hakknda dorudan kfr, aalama, hakaret ieren (rnein Kalle, Kpek, Kanbozuk gibi) sylemler 3) Dmanlk / Sava Sylemi: Bir topluluk hakknda dmanca, sava artran ifadelerin yer ald sylemler. (rnein Gavur Zulm) 4) Doal Kimlik esini nefret aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme: Doal bir kimlik esinin nefret, aalama unsuru olarak kullanld, simgeletirildii sylemler. (rnein olumsuz anlamda senin annen Ermeni zaten sylemi ya da senin soyadn Davutolu mu Davutyan m? gibi) 2013 yl itibariyle nefret syleminin yan sra, nefret sylemine gre daha ince bir ekilde

kurgulanm, ayrmc ve tekiletiren mesajlar daha rtk bir ekilde veren sylemler de bir dosya

konusu olarak almaya dahil edildi. Ayrmc sylem odakl medya taramas, bu yln ilk raporu olan

Ocak-Nisan Raporunda, aralarnda BDPli milletvekillerinin de bulunduu HDK heyetinin Karadeniz

turunu konu alan 15 ubat 28 ubat 2013 tarihleri arasnda, Bizim Karadeniz, Taka, Cumhuriyet,

Hrriyet, Sabah ve Zaman gazetelerinde yazlm tm haber ve ke yazlar zerinden gerekletirildi.


4

Bu yln ikinci raporunda ise Gezi olaylarnn ilk bir haftas olan 1-7 Haziran 2013 tarihleri arasnda,

Habertrk, Hrriyet, zgr Gndem, Radikal, Sabah, Szc, Taraf, Yeni afak ve Zaman

gazetelerinde konuyla ilgili yazlm tm haber ve ke yazlar tarand, ierik analizi ve sylem analizi

yntemleri kullanarak incelendi. Aratrmann bulgular raporun dosya ksmnda bulunabilir.


5

1. BLM

YAZILI BASINDA

NEFRET SYLEM


6

BULGULAR

Medyada Nefret Syleminin zlenmesi aratrmasnn 2013 yl Mays Haziran Temmuz - Austos aylarn kapsayan drt aylk dneminde ulusal, etnik ve dini gruplar hedef alan 81 ke yazs ve haber ierii tespit edildi.

2013 ylnn ilk drt ayn oluturan bu dnemde, nceki dnemlere kyasla nemli bir dten bahsedilebilir ama bu d maalesef nefret syleminde azalma olmasndan kaynaklanmyor. ncelenen dnemde yaanan Gezi Olaylarndan dolay, nefret sylemi bu olaylara katlanlar gibi belirlenmesi zor bir gruba ynelmi durumda, bununla ilgili ayrntl bilgi zel dosyada da bulunabilecei gibi, rapor kapsamnda da istatistie alamadmz eitli rnekler sunacaz. Yine, Gezi Olaylaryla ilgili haber ve ke yazlaryla balantl olarak aslnda kategorimizde sklkla yer vermemeye altmz, eer kiinin doal kimlik elerinden biriyle balantlysa deerlendirdiimiz Hedef Gsterme kategorisinde de art gzlendi. Bu hedef gsterme, yine sz konusu kiilerin Gezi Olaylarna katlm ve/veya destei zerinden olduu iin bylesi yazlar da istatistie katmadk, ancak eitli rnekler vererek grnmez kalmalarnn da nne gemeye altk.

Nefret sylemi ieren yaynlarn saysnda yanltc bir azalma grlmesinin bir dier gerekesi de zellikle de Kurandan ayetlere dayanarak retilen rtk nefret syleminin hassasiyetle ele alnmas oldu. Dorudan Kurandan yaplan alntlar nefret sylemi iine dhil edilmez ve ayr bir tartma konusu olarak deerlendirilirken, bu alntlardan yola karak haberin ya da ke yazsnn sahibi tarafndan eklenen nefret sylemi ieren ifadeler bu rapor kapsamnda deerlendirildi.

Grafik 1:

Nefret sylemi reten haber says d gsterirken hedef alnan grup saysnda dikkate deer bir art gzlemlendi. Hedef alnan 25 farkl grubun bazlar sadece tek bir yazyla nefret syleminin hedefi olurken, hakknda birden fazla ierikte nefret sylemi retilen grup says ise 15 oldu.

Yakn dneme ait raporlarda olduu gibi, hedef alnan gruplarn eitliliini yanstmak amacyla, nefret sylemine grece daha az maruz kalan gruplar Dier kategorisi altnda toplanmad, bylelikle nefret syleminin ynelebilecei gruplarn balama gre ne kadar farkllaabilecei de gsterilmeye alld.


7

Bununla birlikte, hakknda uzun bir dneme yaylan ok sayda yazyla nefret sylemi retilen gruplarn deiim gstermiyor olmas, sz konusu gruplarn nefret sylemi karsndaki krlganlna dair de nemli bir bilgi sunmakta.

Siyasi grlere dair yazlar deerlendirilirken eletiri ve nefret sylemi arasndaki snra son derece zen gsterilse de, ak hakaret ieren ifadelere maruz kalnmas gerekesiyle bu dnemde rnein Kemalistler, sosyalistler, komnistler gibi gruplar da istatistie dhil edilmek durumunda kald.

Hedef gruplarn ortak zelliklerine baktmzda, bu dnemde de srasyla etnik, dini ve milli kimliklerin nefret sylemine maruz kaldn grmekteyiz. Etnik kkene dayal olarak sekiz farkl grup, dini kkene bal olarak alt farkl grup, milli aidiyete bal olarak ise yedi farkl grup nefret syleminin znesi oldu. Bunlarn yannda, Bat, etnik aznlklar gibi genel ifadelerin kullanmyla da aslnda etnik, milli ya da dini aidiyete dayal olan ama bunun aka tanmlanmad bir nefret syleminin retildii gzlendi. Batyla ilgili imgeninse sklkla Hristiyan Bat gndermesi ierdii tespit edildi, bununla birlikte yazda ne karlan ifade Bat olduu iin bu yazlar ayr bir gruba dair olarak deerlendirildi. Bat Hristiyan gayrimslim gndermesi ieren yazlar birlikte deerlendirildii takdirde, bir yazda birden fazla grup hakknda nefret sylemi retildii iin toplamda 120 kez nefret sylemi retildii grlrken bunlardan 34 yaznn sz konusu ierie sahip olduu grld. Bu bilgi, farkl biimlere brnd iin yanltc olabilen dini referanslara dayal nefret syleminin altn izmek asndan nem tamakta.

Grafik 2:

Mays Austos 2013 dneminde de nceki dnemlerde olduu gibi nefret sylemi ierdii tespit edilen yazlarn ounun ulusal basnda yer ald grld. Analiz kapsamnda deerlendirilen 81 ierikten 53' (%65.43) 13 farkl ulusal yaynda yer ald. Kalan 28 yaz (%34.56) ise 24 farkl yerel gazetede yer ald. Daha nceki dnemlere kyasla, yerel basnda nefret syleminde bir art ve yaynlar arasnda da bir eitlenme gzlendi. Bununla birlikte, yerel yaynlarda hakknda nefret sylemi retilen gruplar (Suriyeli mltecilere ynelik nefret syleminin Hataydaki bir yerel gazete tarafndan retilmesi gibi birka istisna dnda) yine daha genel kategoriler iinde yer ald.

nceki dnemlerde olduu gibi bu dnem de nefret syleminin zellikle ke yazlarnda retildii gzlemlendi. ncelenen ieriklerin 61ini ke yazlar, 16'sn haberler oluturdu; haberlerden biri foto-haber formatnda deerlendirildi. Farkl balklar altnda okur katlmn hedefleyen ierikte


8

nefret sylemi grld. Okur katks asndan bu noktann da altn izmekte fayda bulunmakta. Basn Arivi bal altndaysa nefret sylemi ieren bir yazyla karlald. Bu balk altnda ele alnan yazlar iki kategoriye girmekte: baka gazetelerde yaynlanm ve kendisi nefret sylemi ieren yazlarn olumlanarak yaymlanmas yoluyla bu sylemin yeniden retilmesi, baka gazetelerde yaymlanm nefret sylemi iermeyen yazlar gazetenin ideolojisi dorultusunda hedefe yerletirerek dorudan bu balk altnda nefret sylemi retilmesi. Arivde kullanlan yaznn orijinali, bu aratrma kapsamnda incelenen gazeteler arasnda bulunuyorsa bunun yeniden retimi istatistie dhil edilmezken; nefret syleminin farkl yaynlardan alntlanan yazlar zerinden belli bir gazetede retilmesi halinde bu ierikler de deerlendirmeye alnd. Hedef gstermeye dair rnekler bu dneme ait istatistikte yer almamakla birlikte, 18 Haziran 2013 tarihinde Yeni Akit gazetesinde yaynlanan Basn Arivi kesi, yukarda bahsedilen ikinci kategoriye dair bir rnek olarak n plana kmakta. Halk i savaa aran kahpe yalanclar bal altnda Can Dndar, Mehmet Tezkan, Cengiz andar, Hasan Cemal gibi yazarlarn Gezi Olaylarna dair deerlendirmeleri bir araya getirilmekte ve sz konusu kiiler bir ekilde hedef gsterilerek onlar zerinden nefret sylemi retilmekte. Ad ariv olan bir balk altndaki bylesi rneklerde, pasif bir yeniden retim srecinden ziyade daha aktif bir katlm gzlenmesi, nefret syleminin retilebilecei yerlerin eitliliini gstermesi asndan da nem tamakta.

Yukarda da belirtildii zere, sralama deise de nefret sylemine en ok maruz kalan gruplar genellikle deiiklik gstermemekte. Dolaysyla, nceki dnemlerdekine benzer bir ekilde bu dnemde de en fazla Ermeniler ve ardndan, srasyla Yahudiler ile Hristiyanlar hakknda nefret sylemi retildi. Hristiyan / dman Bat temasna 13 ierikte rastlanrken, ieriklerde asl ya da ikincil unsur olarak en sk hedef gsterilen dier gruplar Krtler (5 ierik), ngilizler (5 ierik) ve Rumlar (4 ierik) oldu. Bu dnemde, ulusal, etnik, dinsel gruplar dnda, kurumlar nefret sylemine daha az maruz kald, BDP zerinden yrtlen bir nefret sylemiyse varln gstermeye devam etti. Baka rneklerde de rastladmz zere, Vekil kimliindeki militanlar, PKKnn siyasal yeminsizleri gibi ifadelerle bu konuda da st rtl, imaya dayanan, isim zikredilmeyen bir sylem gzlendi. Yine yukarda belirtildii zere, zellikle Gezi Olaylarna destek zerinden, kamuoyunda n planda olan kimi isimleri hedef gstermeye dayal, nefret reten bir sylem de n plana kt.

Nefret sylemi ieren haberlerde karlalan iki arlkl konu Krt alm ya da zm Sreci olarak ifade edilen dnemle ilgili deerlendirmeler ve Gezi Olaylar oldu. Tek bir olay etrafnda, gevek bir yap iinde bir araya gelen insanlara ynelik bu genelletirici sylem dikkat ekerken Krtlere ynelik nefret syleminde iyi Krtler / kt Krtler ikilemine eitli Dou illerinde yaayan halklar gibi hedef belirsizletirici ama tam da bundan dolay daha tehlikeli bir ifadenin eklendii de grld. Gayrimslim, Batl gibi genel nitelemeler yannda tam aksine Suriyeli mlteciler gibi son derece belirgin gruplar da nefret sylemine maruz kald. statistie dhil edilmemekle birlikte bu dnemin en dikkat ekici yaklamlarndan biri de Kuran zerinden retilen nefret sylemi oldu. Tercmesinde farkl kelimeler kullanlabilmekle birlikte Maide Suresinin 51. ayeti,1 Yahudi ve Hristiyanlara ynelik dmanl desteklemek iin kullanld. Ayetin dmanlk iermeyen farkl yorumlar bulunmasna karn bunlar belirtilmeyerek Mslmanlar tarafndan kutsal kabul edilen Kurann, nefret sylemini merulatrmak amacyla kullanld grld. zellikle ke yazlarnda rastlanan bu yaklam, basnn maniplatif zelliini ne kadar tehlikeli alanlara tayabileceini gstermesi asndan nem kazanmakta. Dini unsurlar kullanarak nefret sylemi retilmesi derinlemesine tartma gerektiren bir konu olduu iin, eer alnt yapan kii kendi ifadeleriyle nefret sylemi retmiyorsa, bylesi yazlar istatistik dnda brakld.

1 Ey men olanlar (Allah'a ulamay dileyenler), Yahudi ve Hristiyanlar dostlar edinmeyin! Onlar birbirinin

dostlardr. Ve sizden kim onlara dnerse (onlar dost edinirse) artk o, mutlaka onlardandr. Muhakkak ki Allah, zalimler kavmini hidayete erdirmez.


9

ncelenen ieriklerdeki nefret syleminin hedef gruplara gre dalm aadaki gibidir:

Grafik 3:2

Bunlara ek olarak, nceki raporlarda ele alnd ekilde, kadnlara ve LGBT bireylere ynelik nefret sylemi ieren 24 adet haber ve ke yazs, istatistiksel analizlere dhil edilmeyip ikinci blmde kendi iinde deerlendirildi. Bu kategorideki haberlerin geen dneme gre yzde yz art gstermesinde, Gezi Olaylarnda LGBT bireylerin grnrlk kazanmas ve ngiliz Parlamentosunda ecinsel evlilie onay veren yasann kabul rol oynad. Kadna ynelik nefret sylemi dili on iki haberde karmza karken LGBT bireylere ynelik nefret sylemi on be haberde grld, baz yazlarda her iki gruba da ynelik nefret sylemi gzlemlendi.

Tr, Gazete ve Kategorilere Gre eriin Dalm:

Bu dnemde de, nefret sylemi sklkla ke yazlarnda retilmi olup (%75.30), haber trndeki ierikte az da olsa bir d gzlenmitir (%19.75). Dier ierikler ise, dorudan okur katlmna ynelik sayfalardan (%3.7) ve Basn Arivinden (%1.2) olumaktadr. Haberlerin genellikle isimsiz yaynland nceki dnemlerden farkl olarak, incelenen 16 haberden 15'inde (%93.75) kaynak gsterilmitir.

2 Bir ierikte birden fazla grup hedef alnabildii iin her grubu hedef alan ierik saylarnn toplam (120),

toplam ierik saysndan (81) fazladr.


10

Grafik 4:

Bu dnemde de, nefret sylemi ulusal basnda daha yaygn ekilde yer bulmu (%65.43), yerel basn yzde 34.56lk bir oranda temsil edilmitir. Grafik 5:

Nefret sylemine en fazla rastlanan ulusal gazeteler arasnda ilk sray Milli Gazete (12 yayn, %22.64) ve Yeni Akit (12 yayn, %22.64) paylamakta. Onlar takip eden gazetelerdeki nefret sylemi ieren yayn says ise bu saynn ancak yars veya yarsndan daha az: Yeni Mesaj (6 yayn, %11.3), Ortadou (5 yayn, %9.43), Milat Gazetesi (3 yayn, %5.66), Akam (3 yayn, %5.66), Takvim (2 yayn, %3.77), Anayurt (2 yayn, %3.77), ve birer yaynla (%1.88er) Sabah, Trkiye, Milliyet, Yeni afak.


11

Grafik 6:

Bu dnemde, yerel basnda nefret sylemine rastlanan ierikler ulusala oranla az olmakla birlikte iki kategori arasndaki farkn dikkat ekici bir ekilde kapand ve yereldeki ieriin yzde yzden fazla artt tespit edildi (nceki dnemde 10, bu dnemde 28). Yerel konular ele alnmakla birlikte, zm sreci ve Gezi Olaylarnn da yereldeki nefret sylemi ieriini arttrd grld. Grafik 7:


12

Gazetelerde yer alan nefret sylemi rnekleri, bu dnemde de belirlenen drt kategoriye gre incelenmitir: (1) Abartma / Ykleme / arptma, (2) Kfr / Hakaret / Aalama, (3) Dmanlk / Sava Sylemi, (4) Doal kimlik esini nefret aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme Bu kategoriler, ounlukla farkl biimlerde ve rtk ya da ak ekilde kurulan nefret sylemlerinin ayrtrlmasna ve anlalmasna yardmc olmak zere oluturulmutur. phesiz kategorilerin birden fazlasn ayn ierikte tespit etmek mmkndr; ancak byle durumlarda snflandrma yapmak adna baskn olan kategori dikkate alnmtr. Ancak, iki farkl kategori de eit nemde yer aldnda yaynlar iin birden fazla etiket kullanlabilmektedir (zellikle de ayn yaz iinde farkl gruplar farkl kategorilere gre nefret sylemine maruz kald takdirde). ncelenen drt aylk dnemde, bu drt kategorinin dalmnda Abartma / Ykleme / arptma ilk srada bulunmaktadr (36 ierik). Ardndan srasyla, Dmanlk / Sava Sylemi (25 ierik) ve Kfr / Hakaret / Aalama gelmitir (21 ierik). En az izlenen yntemse Doal Kimlik esini Nefret Unsuru Olarak Kullanma / Simgeletirme olmutur (2 ierik). Grafik 8:

Hedef gruplara gre kategorilerin dalmna bakmak gerekirse, ilk srada bulunan Ermenilere ynelik nefret syleminde 13 ierikle Abartma / Ykleme / arptma ilk sray alrken onu 11 ierikle Dmanlk / Sava Sylemi izlemekte. ki yazdaysa Kfr / Hakaret / Aalama grlmekte.


13

Grafik 9:

Nefret sylemine en ok maruz kalan gruplar arasnda ikinci srada bulunan Yahudilerle ilgili olarak Abartma / Ykleme / arptma (10 ierik) ile Dmanlk / Sava Sylemi kategorisi (10 ierik) ilk sray paylarken Kfr / Hakaret / Aalama kategorisinde 2, Simgeletirme kategorisinde bir ierie rastland. Grafik 10:

ncelenen drt aylk dnem iinde nefret sylemine en ok maruz kalan gruptan biri olan Hristiyanlara ynelik nefret syleminde de ilk srada 6 ierikle Abartma / Ykleme / arptma yer alrken hemen ardndan 5 ierikle Dmanlk / Sava Sylemi geldi. Bunu 4 ierikle Kfr / Hakaret / Aalama ve 1 ierikle Doal Kimlik esini Nefret Unsuru Olarak Kullanma / Simgeletirme takip etti.


14

Grafik 11:

Bu dnemde Krtlere ynelik nefret sylemi ieriinde grece bir d gzlendi. Gezi Olaylarnn

gndemde geni yer tutmas nedeniyle zm Sreci yazlarda daha az irdelenirken getiimiz

dnemde 12 yazda nefret sylemine maruz kalan Krtler, bu dnemde 5 ierikte nefret sylemi

maduru olarak yer aldlar. lk sray yine Dmanlk / Sava Sylemi kategorisi alrken (3 yaz),

Abartma / Ykleme / arptma ve Kfr / Hakaret / Aalama kategorilerinde birer ierik grld.

Grafik 12:

Drt ierikle, hakknda nefret sylemi retilen gruplar arasnda Krtlerden hemen sonra gelen Rumlara dair kategorilendirmede ilk srada 2 ierikle Kfr / Hakaret / Aalama yer alrken Dmanlk / Sava Sylemi ile Abartma / Ykleme / arptma kategorilerinde birer yazya rastland.


15

Grafik 13:

erikleri snflandrmak zere belirlenen bu drt kategori daha nce de belirttiimiz ekilde, nefret sylemlerinin nasl retildiini anlamaya yardmc olmak zere oluturulmutur ve snflandrma ileminde baskn olan kategori dikkate alnmtr. Dolaysyla kategorileri deimez ltler olarak grmek yanltc olacaktr.


16

MAYIS AUSTOS 2013 DNEMNDE SELEN HABERLER

Tarih Gazete Tr Yazar Balk Hedef Grup Nefret

Kategorisi

02.May.13 Yeni a Ke

Yazs Selcan Ta

kn artk "millet"

ile "Cumhuriyet"in

arasndan

Yahudiler,

Ermeniler

Dmanlk/Sava

Sylemi

(Ermeniler),

Abartma / Ykleme

/ arptma

(Yahudiler)

03.May.13 Ortadou Ke

Yazs Ali nc "Onlar" artk zgr!

Krt, Ermeni,

Sryani,

Keldani,

Zerdt

Dmanlk / Sava

Sylemi

03.May.13 Kent (Kilis) Okur

Katks Selim Diyarbakrl ahit Gerek

Yahudiler,

Ermeniler

Dmanlk / Sava

Sylemi

06.May.13 Akdeniz

Beyaz

Ke

Yazs Nedim Seferolu

2 polis, 4 asker, 6

vatanda yaral, 1

polis ehit

Suriyeli

mlteciler

Kfr / Hakaret /

Aalama

07.May.13 stanbul

Gazetesi

Ke

Yazs Necdet Buluz

Ermeniler ihanet

etti, Osmanl

kendini korudu

Ermeniler Abartma / Ykleme

/ arptma

08.May.13 Yeni Mesaj Ke

Yazs Nurullah etin

Ey Trk! Ne

byksn ki kann

kurtaryor Tevhid'i

Bat Abartma / Ykleme

/ arptma

08.May.13 Erzurum

Yeni Gn

Ke

Yazs Dursun en in Asl Ermeniler

Kfr / Hakaret /

Aalama -

Dmanlk / Sava

sylemi

09.May.13 stanbul

Gazetesi

Ke

Yazs Necdet Buluz

Krt-Ermeni

ittifakna doru

Krtler,

Ermeniler

Abartma / Ykleme

/ arptma


Yazs Mustafa Aslan

Dosta, Trk'e

uyar!

Hristiyanlar,

Yahudiler

Dmanlk / Sava

Sylemi

09.May.13 Yeni a Ke

Yazs Servet Avc

enesi bal l

ocuklar Yezidiler

Dmanlk / Sava

Sylemi

09.May.13 Takvim Ke

Yazs Bekir Hazar Damgal kzler Almanlar

Kfr / Hakaret /

Aalama

10.May.13 Hatay

zyurt Haber Haber Merkezi Hainlik yapmayn!'

Suriyeli

mlteciler

Abartma / Ykleme

/ arptma

13.May.13 Milli

Haber Abdssamet O laf Bartholomeos Hristiyanlar, Abartma / Ykleme


17

Gazete Karata da etmi Ermeniler / arptma

14.May.13 Milli rade Ke

Yazs Vehbi rs Bin yllk kardelik Ermeniler

Abartma / Ykleme

/ arptma


Yazs Mustafa Aslan

Toroslar'da tten

yrk adrlar Ermeniler

Dmanlk / Sava

Sylemi

14.May.13 Yeni a Ke

Yazs Selcan Ta

"Maliyeti"ni cannla

demek

istemiyorsan;

helalleme. . .

Ermeniler Dmanlk / Sava

Sylemi

17.May.13 Yeni Akit Ke

Yazs evki Ylmaz

Yezidi Esed kan

iiyor, ada (!)

dnya seyrediyor

Yezidiler Kfr / Hakaret /

Aalama

20.May.13

Ktahya

Zafer

Gazetesi

Ke

Yazs Sleyman Canan Derin yaplanma Yahudiler

Doal kimlik

esini nefret,

aalama unsuru

olarak kullanma /

Simgeletirme

20.May.13 Kayseri

Erciyes

Ke

Yazs Nurullah Aydn

19 Mays Atatrk

Anma Genlik ve

Spor Bayram

Mesaj

Etnik aznlklar Kfr / Hakaret /

Aalama


Yazs kr Alnak

"Onlar Cingan Biz

Trkmeniz!.." ingeneler

Abartma / Ykleme

/ arptma

22.May.13 Milli

Gazete

Ke

Yazs

smail Hakk

Akkiraz

slam dmanlar

karsnda

Mslmanca duru

Gayrimslim Kfr / Hakaret /

Aalama

22.May.13 Yeni Akit Ke

Yazs Faruk Kse

mmet bilinci ve

topyekn cihad

Batl lkeler,

Yahudiler

Dmanlk / Sava

Sylemi

27.May.13 Zirve

Gazetesi

Ke

Yazs Nurullah Aydn

PKK ve Ermeni

Dnmeleri Kim? Ermeniler

Dmanlk / Sava

sylemi


Yazs hsan Muslu Bat ve Medeniyet Bat, ngilizler

Abartma / Ykleme

/ arptma


Yazs Akn Aydn

Sayn Bozda!

Erdoan

Hizbeytan m?

Hristiyanlar,

Yahudiler

Abartma / Ykleme

/ arptma

05.Haz.13 Milli

Gazete Haber Mustafa Kl

Gavurdan dost

olmaz Batllar

Abartma / Ykleme

/ arptma

06.Haz.13 Ortadou Ke

Yazs Abbas Bozyel

Hak davann iki

mazlum ehidi:

Seluk Durack, Halil

Ermeniler,

Srplar,

Rumlar,

Kfr / Hakaret /

Aalama


18

Esenda Bulgarlar,

Franszlar

10.Haz.13 Milli

Gazete

Ke

Yazs Mahmut Topta

kiyzl Mslman

yetitiriyoruz Hristiyanlar

Kfr / Hakaret /

Aalama

17.Haz.13 Yeni Akit Haber Muhsin Bayraktar

/ Ankara

Devlet manastr

canlandryor

Ermeniler,

Hristiyanlar

Abartma/

Ykleme/ arptma

18.Haz.13 Ortadou Ke

Yazs Murat de

ekin Elinizi

Bayramzdan Yahudiler

Abartma / Ykleme

/ arptma

21.Haz.13 Doru

Haber

Ke

Yazs Mehmet Baran

"SUSA" bir dnemin

aydnlatc

belgesidir

Yahudiler Abartma / Ykleme

/ arptma

21.Haz.13 Milli

Gazete Haber Mustafa Kl

Ak ak mason

propagandas Masonlar

Kfr / Hakaret /

Aalama

24.Haz.13 Yeni Akit Haber Hseyin Kulaolu

/ stanbul

Her tan altndan

gavurlar kyor! Gayrimslim

Abartma / Ykleme

/ arptma

24.Haz.13 Yeni afak Ke

Yazs Yusuf Kaplan Pf nokta Bat

Abartma / Ykleme

/ arptma

25.Haz.13 Sabah Ke

Yazs

Rasim Ozan

Ktahyal

Alakln bylesi

grlmemitir

Kemalistler,

Sosyalistler

Kfr / Hakaret /

Aalama

26.Haz.13 stiklal Ke

Yazs Ali Bektan

UEFA neden Trk

dman Franszlar

Abartma / Ykleme

/ arptma

26.Haz.13 Takvim Ke

Yazs Ergn Diler Sava balad

ngilizler,

Yahudiler

Dmanlk / Sava

sylemi

28.Haz.13 Milli

Gazete Okur Samet Paac Mslman niye var? Yahudiler

Abartma / Ykleme

/ arptma

01.Tem.13 Milat

Gazetesi

Ke

Yazs

Muhammed

zkl

Kur'an'n mushaf

haline getirilmesi iilik / iiler

Abartma / Ykleme

/ arptma

04.Tem.13 Yeni Akit Okurun

Sesi Fuat akr

eytani kafalara

kar bir olalm Hristiyanlk

Doal kimlik

esini nefret,

aalama unsuru

olarak kullanma /

Simgeletirme

05.Tem.13 Anayurt Ke

Yazs Fuat Ylmazer

Milletin

bamszln yine

milletin azim ve

karar kurtaracaktr

Trkiye

corafyasnda

yaayan etnik

gruplar

Kfr / Hakaret /

Aalama

05.Tem.13 Adana

Toros Haber simsiz

Vekil son dln

kilisede ald Hristiyanlk

Kfr / Hakaret /

Aalama


19

10.Tem.13 Yeni a Ke

Yazs

Hseyin Macit

Yusuf

Rumla iimiz

olmamal Rumlar

Dmanlk / Sava

sylemi

10.Tem.13 Sivas

Postas

Ke

Yazs Ayhan Batur

Tezkereye 25 gn

kala 14 Temmuz

2011

Krtler Kfr / Hakaret /

Aalama

12.Tem.13

Ankara

Haber

Vaktim

Basn

Arivi simsiz Ermeni zulm! Ermeniler

Abartma / Ykleme

/ arptma

13.Tem.13 Milli

Gazete

Ke

Yazs Mustafa zcan

Mslman

kandrmann

fazileti!

Hristiyanlar Abartma / Ykleme

/ arptma

16.Tem.13 Milli

Gazete

Ke

Yazs Mahmut Topta

Gavur mal

gtryor Gayrimslim

Dmanlk / Sava

Sylemi

16.Tem.13 Samsun

Manet

Ke

Yazs

Dursen

zalemdar imizdeki hanet Ermeniler

Dmanlk / Sava

sylemi

17.Tem.13 Milli

Gazete

Ke

Yazs

smail Hakk

Akkiraz Kur'an ve mmin

Bat dnyas,

Yahudi,

Hristiyan

Dmanlk / Sava

sylemi (Bat'ya

ynelik) Kfr /

Hakaret /

Aalama

(Hristiyan ve

Yahudi iin)

17.Tem.13 Yeni Akit Ke

Yazs Mustafa elik

Kurtlar konseyinden

kuzulara beraat

kmaz

Bat,

Kemalistler

Kfr / Hakaret /

Aalama

22.Tem.13 Bolu Takip Haber

Trk Boylar

Konfedarasyonu

Bakan Durhasan

Koca

"Bu lkenin yzde

87.9'u 'Ben Trkm'

diyor"


/ arptma

22.Tem.13

Karadeniz

Gne

Bak

Ke

Yazs

smet

Hacsaliholu

Kan ve kin

medeniyeti

Hristiyanlar,

Yahudiler

Kfr / Hakaret /

Aalama

24.Tem.13 Kbrs

Halkn Sesi

Ke

Yazs C. Turanl

Snmeyen kin ve

garez

Rumlar,

Yunanlar

Kfr / Hakaret /

Aalama

29.Tem.13 Kayseri

Erciyes

Ke

Yazs Nurullah Aydn

Araplar lanetli

toplum mu? Araplar

Kfr / Hakaret /

Aalama

29.Tem.13 Adana

Toros

Ke

Yazs smail evik

Gavur apulcular..

Gavur mahallesinin

salyangoz satcs..

Gayrimslim Kfr / Hakaret /

Aalama


20


Yazs Serdar Arseven

Gezi Olaylar, PKK

ve 2015

Ermenileri!..


/ arptma

30.Tem.13 Milli

Gazete

Ke

Yazs

Mehmet evket

Eygi

Faciann ikinci

perdesine hazr

myz?

Ermeniler,

Yahudiler,

Hristiyanlar

Abartma / Ykleme

/ arptma


Yazs Abdullah Yldz

Dostunu ve

Dmann Kur'an'la

Tan!

Hristiyanlar,

Yahudiler

Dmanlk / Sava

Sylemi

31.Tem.13 Samsun

Manet

Ke

Yazs

Dursen

zalemdar PKK ile dans

Ermeniler,

Yahudiler

Abartma / Ykleme

/ arptma

31.Tem.13 Milat

Gazetesi

Ke

Yazs

Behet Canz

(STAM Bakan)

Medeniyet

Kahpesinin El Sisileri

Bat,

Siyonistler

denilerek

aslnda

Yahudiler?

Dmanlk / Sava

Sylemi

31.Tem.13 Yeni Mesaj Ke

Yazs Nurullah etin

Atatrk'ten intikam

almann dayanlmaz

hafiflii

Hristiyanlk,

Bat

Dmanlk / Sava

Sylemi

31.Tem.13 orum

Haber

Ke

Yazs

Selahattin

Aydemir

Ha bi uyann artk

da!

Bat,

Ermeniler

Dmanlk / Sava

Sylemi

31.Tem.13 anakkale

Haber

Ke

Yazs Necmi Akyaln Bayrak

Krtler,

Yahudiler

Dmanlk / Sava

Sylemi


Yazs

Abdurrahman

Dilipak

Masonlar,

komnistler ve

Yahudiler!

Masonlar,

Komnistler,

Yahudiler

Dmanlk / Sava

Sylemi

31.Tem.13 Milat

Gazetesi

Ke

Yazs Abdlkadir kbal

Savan kirlilii

Mslmanlara kald Bat, ngilizler

Kfr / Hakaret /

Aalama

02.Au.13 Samsun

Manet

Ke

Yazs

Dursen

zalemdar

EMPAT'den

SENPAT'ye!

Ermeniler,

Yahudiler,

Krtler

Dmanlk / Sava

Sylemi

06.Au.13 Anayurt Ke

Yazs

Mustafa Nevruz

Snac

Gaflet, hyanet ve

belada tekerrr!..

Yahudiler,

Gayrimslimle

r

Abartma / Ykleme

/ arptma

06.Au.13 Yeni Akit Haber Sinan Kaya /

Ankara

Yaylalarmzda rahat

deiliz' Ermeniler

Abartma / Ykleme

/ arptma

13.Au.13 Akam Haber DHA Trk'e Alman

iddeti Almanlar

Abartma / Ykleme

/ arptma

19.Au.13 Milli Ke

Mahmut Topta Dnya Rabiat'l

Bat Abartma / Ykleme


21

Gazete Yazs Adeviyye Meydan / arptma

20.Au.13 Milliyet Haber Senad Ok ngiliz ikencesi ngilizler Abartma / Ykleme

/ arptma

20.Au.13 Akam Haber Nebahat Ko Karacaahmet'in

ngiliz Hrszlar ngilizler

Abartma / Ykleme

/ arptma

20.Au.13 Yeni Mesaj Ke

Yazs Mustafa Aslan Geliyor musun?

Hristiyanlar,

Ermeniler,

Yahudiler

Dmanlk / Sava

Sylemi

21.Au.13 Yeni Akit Haber Sinan Yavuzolu /

Ankara

Yavru Vatan'da

ilkokul rencilerine

kilise turu!

Hristiyanlk,

Yahudilik

Abartma / Ykleme

/ arptma

21.Au.13 Milli

Gazete

Ke

Yazs Yusuf Altuntepe

Kan emici vampirler

Allah'n laneti

zerinize olsun!!!

Yahudiler Abartma / Ykleme

/ arptma

21.Au.13 Kbrs

Gne

Foto-

haber simsiz

Rum'dan Trk

dmanl! Rumlar

Abartma / Ykleme

/ arptma

27.Au.13 Trkiye Ke

Yazs

Mustafa Necati

zfatura

slam dnyasndaki

gelimeler

Bat dnyas,

Hristiyanlk

Dmanlk / Sava

Sylemi

27.Au.13 Akam Ke

Yazs Turgay Gler

Babakan bir gn

yle bir konuma

yapar m?

Yahudiler Dmanlk / Sava

sylemi

28.Au.13 Yeni Akit Haber Ramazan Alkan /

Ankara

Van'da Ermeni

oyunu Ermeniler

Abartma / Ykleme

/ arptma

28.Au.13 Tnaydn Haber HA Van'da misyoner

kskac Ermeniler

Abartma / Ykleme

/ arptma


22

KATEGORLERDEN RNEKLER Dmanlk / Sava Sylemi Balk: Masonlar, komnistler ve Yahudiler! Gazete: Yeni Akit Tarih: 31.07.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: Abdurrahman Dilipak Abdurrahman Dilipakn bu yazsnda, siyasi grler hakknda nefret sylemi retilmesine dair bir rnei gryoruz. Balkta ad geen gruplar Mslmanlarn karsnda konumlandran Dilipak, bu yazsnda, ncelikle bir grubu, bir ideolojiyi paylaanlar ve bir dine inananlar derin devlet, mafya gibi yaplanmalarla bir tutuyor ve le kargalar olarak tanmlyor. Bunun yannda, dnya leinde ezeli ve ebedi bir sava bu ifadesiyle de kendini de iine katt bir grupla ad geen dierleri arasnda ciddi bir kartlk kuruyor. mam Humeyniden alntyla Her Mslman bir bardak su dkse sraili sel alr diyen Dilipak, air Necip Fazl Ksakrekten Ey dmanm sen benim ifadem ve hzmsn / Gndz geceye muhta, bana da sen lazmsn alntsn da ekleyerek yazs kapsamnda bu ifadeler araclyla insanlar arasnda iddete dayal bir atmay pekitiriyor, biz teki ilikisini atma ve nefret zerinden kuruyor.


23


24

Dmanlk / Sava Sylemi Balk: EMPAT'den SENPAT'ye! Gazete: Samsun Manet Tarih: 02.08.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: Dursen zalemdar Suriye ve Msrda son dnemde yaananlarla, ad verilmeden Gezi Olaylar dneminde ve zm Srecinde yaananlarn karlatrld yazda Krtler lke dman gibi konumlandrlarak Yahudi ve Hristiyanlkla birlikte anlmaktadr. Sz konusu dinlere mensup olan Krtlerin, yaptklar karsnda Trkiyenin sabr ve tahamml gsterdii ifade edilerek st kapal bir ekilde iddet arsnda bulunulmakta ve olas iddet eylemleri olumlanmaktadr. Bir kez ad verilerek anlan Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) vekilleri de yazda vatana ihanet suu ileyen, vekil kimliindeki militanlar olarak tanmlanmakta ve Trkiyenin kar karya kald durumla ilgili olarak sabr gstermekte olduunun alt izilmektedir. Gezi Olaylarnda yaanan polis mdahalesinin orantsz g olarak nitelenmesine de gnderme yapan yazda, buna kar kanlar satlm olarak tanmlanrken zellikle de hassas olaylarn yaand bir zamanda, hem de tehlikeye aklk asndan daha krlgan olan yerelde toplum iinde iddetle sonulanabilecek bir kutuplama yaratlmasna katkda bulunmaktadr.


25


26

Abartma / Ykleme / arptma Balk: Trke Alman iddeti! Gazete: Akam Tarih: 13.08.2013 Tr: Haber Kaynak: Doan Haber Ajans (DHA) Trkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesinde Ak kamu yarar olmadka ve olayla dorudan ilgisi, balants bulunmadka, bir insann davran veya iledii su, onun rkna, milliyetine, dinine, cinsiyetine, cinsel eilimine, hastalna veya fiziksel, zihinsel zrl olup olmamasna dayandrlmamaldr ifadesi bulunmaktadr. Bu ilkeye referansla, rnek olarak verilen bu haberin her eyin yannda gazetecilik etii asndan da sorunlu olduunu belirtmek gerekmekte. Nefret sylemi asndan baktmzda, Trkiye Almanya arasndaki gemi, haberin ele aln biimini daha da sorunlu klmakta. Almanyada yaayan Trkleri hedef alan ve Dazlaklar ya da Neo-Naziler olarak adlandrlan, yabanc dmanlna dayal gruplarn gemiteki saldrlar dnldnde, baln da yardmyla bylesi bir yarg tm Almanlar hakknda genelletirilmekte. Bu bilginin, eitli medya organlar tarafndan kullanlabilecek ekilde bir haber ajans tarafndan retilmi olmas ise nefret syleminin dolama sokulmas konusunda ajans haberciliinin ok daha byk bir dikkat gerektirdiini gstermekte.


27


28

Abartma / Ykleme / arptma Balk: Hainlik yapmayn! Gazete: Hatay zyurt Tarih: 10.05. 2013 Tr: Haber Kaynak: Haber Merkezi Hatay Bayr Bucak Trkleri Dernei Bakan Mehmet Fettah iftinin aklamalarna yer veren haber, bu aklamalarn aktarmyla nefret syleminin dolama girmesine katkda bulunuyor. Suriyeli mltecileri barndran kamplarn bulunduu blgede yaanan eitli olaylarla ilgili olarak bir aklama yapan ifti, mltecilerin Trkiye Cumhuriyeti vatandalarna saldrd iddialarndan yola karak bunu vatan hainlii olarak tanmlyor. Blgedeki gerginlik de dnldnde iftinin ifadeleri son derece tehlikeli sonular dourabilecek bir ykleme ierir hale gelmekte. () hainlik yapmayn, geldiiniz gibi bu olaylar bitene kadar da akll durmanz istiyoruz ifadeleriyle bylesi sonulara dair de bir imada bulunuyor. nceki dnemlerde Ermeniler ve Krtler zerinden kurulan iyi / kt ayrmnn iftinin aklamalarnda bu sefer de Suriyeli mlteciler zerinden kurulduu da nefret sylemine dair ortak kalplar gstermesi asndan nem tamakta.


29

Kfr / Hakaret / Aalama Balk: Snmeyen kin ve garez Gazete: Kbrs Halkn Sesi Tarih: 24.07.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: C. Turanl Turanlnn yazs, nefret sylemine bir rnek tekil etmesinin yannda gazetecilik pratikleriyle ilgili de fikir vermekte. Orijinali 1963 ylnda yaymlanan ve aslnda yaymland dnemde yaanan bir olaya atfen kaleme alnan yaz, bu balamdan tamamen kopuk bir ekilde ele alnyor ve belli bir gruba ynelik nefret sylemi bir sreklilik iine yerletirilmi bulunuyor. Turanlnn yazs, tarihe belli bir perspektiften bakyor ve bu perspektifi olas tek gerek olarak kabul ediyor. Bir dman algs zerine kurulu olan bu perspektifte, gemite meydana geldii iddia edilen olaylar bugne dair bir dmanln temeli ve gerekesi haline getiriliyor. Rumlar ve Yunanllar hakknda Trklk dman baz zengin Rumlar, yamyamlar srs gibi ifadeler kullanlrken yaznn sonunda Trk, can dmanlarn koynunda besleyecek kadar civanmert ve asildir denilerek bunun aslnda byle olmayabilecei imasyla tekiletirmenin tesine geiliyor ve sylemden fiiliyata dnebilecek bir tehditle halklar arasnda dmanlk olumasna da katkda bulunuluyor.


30

Kfr / Hakaret / Aalama Balk: Alakln bylesi grlmemitir Gazete: Sabah Tarih: 25.06.2013 Tr: Ke yazs Yazar: Rasim Ozan Ktahyal

Gezi Park Olaylarndan yola klarak kaleme alnan yazda Rasim Ozan Ktahyal, olaylar

emperyalizmle ibirlii, ABD mdahalesi taraftarl vb. konularla ilikilendirirken bu eylemleri

Kemalistlere, sosyalistlere, ulusalclara ve CHPye ithaf ediyor. Raporun banda da belirtildii zere,

siyasi konularda eletiri nefret sylemi arasndaki snr eletiriden yana geni tutuluyor olsa da

Ktahyal bu yazsnda kendisini belli (ve birbirinden farkl) ideolojiler ve / veya belli bir siyasi aidiyet

zerinden tanmlayan insanlara eitli hakaretlerde bulunarak bu snr am oluyor. Kullanlan, ()

kpekliine soyundu, () popolarn yalamak, manyaka laflar, delirmiliin ve satlmln

son noktas, haysiyet yoksunlar, bu erefsizliin bayraktarl, ilkesiz, sefil, hayasz olduunuz

iin, utanmaz ve aalk olduunuzu zaten biliyordum gibi ifadeler, yazda ad geen kesimlere

ettii hakaretlerle farkl ideolojiler arasndaki ayrmann (hatta nefret ve dmanln) glenmesine

hizmet ediyor.


31


32

Doal kimlik esini nefret - aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme Balk: eytani kafalara kar bir olalm Gazete: Yeni Akit Tarih: 04.07.2013 Tr: Okurun Sesi Yazar: Fuat akr Yeni Akit gazetesinin Okurun Sesi / Televizyon balkl sayfasnda yaynlanan bu yaz da, incelenen

dnemdeki pek ok yazda olduu gibi, Gezi Olaylarna bir gnderme iermekte. Yaananlar,

devlete ynelik bir melanet olarak kabul eden Fuat akr, bunun msebbibi olarak grd odaklar

da papaz ifadesini kullanarak Hristiyanlar olarak iaret ediyor ve Hristiyanl papazlkta

simgeletirerek doal bir kimlik esini nefret unsuru haline dntrm oluyor. Yazda,

Devletimizin btn papazlardan temizlenip ayaa kalkmas, () bu sefer kyamete kadar bu

papazlarn seslerini keseceiz gibi ifadelerle toplumlar arasnda ve belli bir toplum ierisinde

dmanlk krklenmi oluyor.


33

Doal kimlik esini nefret - aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme Balk: Derin Yaplanma Gazete: Ktahya Zafer Gazetesi Tarih: 20.05.2013 Tr: Ke yazs Yazar: Sleyman Canan Sleyman Canann yazsnn

ba ve sonu arasndaki ba

zayf olmakla birlikte

Yahudilerin yaznn giriindeki

konumlandrl, yaznn bu

kategoride

deerlendirilmesine yol

amtr. Yahudi toplumu

tarih boyunca ok srgne

uram, hatta toplu lmlere

bile maruz kalmtr. Bu eza ve

zulmleri bir bakma kendisi

davet etmi ve hak etmitir.

nk bulunduu her toplum

iinde, o toplumu smrm,

ahlaken yozlatrmtr. diyen

Canan, bu ifadeleriyle doal

kimlik esini nefret unsuru

olarak kullanmann yannda

nefret syleminden nefret

suuna gidebilecek bir

anlayn da dikkate deer bir

rneini vermektedir. Yaznn

devamnda aktarlan faili

mehul cinayetler, komplo

imal uluslararas toplantlar

ve bu toplantlarn katlmclar

gibi st rtl balantlar

araclyla btn bunlarn

arkasnda (da) Yahudilerin

olduu algs glendirilmekte

ve olas nefret sular da

merulatrlm olmaktadr.


34

DER DEZAVANTAJLI GRUPLAR

Hedef ald gruplar bakmndan (kadn, lezbiyen, gey, biseksel, trans / LGBT) ilk blme dhil edilmeyen 22 ierik ve ilk blmde yer alan, ancak ierikte hedeflenen dier grup asndan incelenen bir yaz olmak zere toplam 23 yaz bu blmde sylem ynnden incelenmitir.

Geen dnemlere oranla, bu kategori altnda incelenen yazlarn saysnda dikkat ekici bir art gzlenmesi, Gezi Olaylar balamnda LGBT bireylerin ve kadnlarn nefret sylemi ieren bir dille anlmasndan ve dnem iinde, ngilterede gndeme gelen ecinsel evlilik konusundan kaynaklanmaktadr. Gezi olaylaryla balantl olarak yazlan yazlar, herhangi bir konuda itibarszlatrma saiki sz konusu olduunda hl krlgan gruplar arasnda bulunan kadnlarn ve LGBT bireylerin kullanldn gstermekte.

Bu balk altnda incelenen yazlarda Dmanlk / Sava Sylemi kategorisine ok daha az rastlanmakla ya da hi rastlanmamakla birlikte bu dnem yaz bu kategoride deerlendirildi. Kadnn ve LGBT bireyim urad ve uramas muhtemel iddet eylemlerinde, kadnn ve LGBT bireyin de sorumlu olduu ifade edilmesi halinde bu sylem, nefret suuna giden yolu ama olasl zerinden deerlendirildi. Nefret sylemine dair snr geniletildike konuya atfedilen nemin azalaca kaygs gz nnde bulundurulmakla birlikte bir yl iinde yzlerle ifade edilen sayda kadnn ldrld, onlarca LGBT bireyin nefret cinayetine maruz kald dnldnde, sz konusu yazlarn Dmanlk / Sava Sylemi kategorisinde deerlendirilmesi aslnda tam aksine konuya verilen nemin altn izmeyi amalamaktadr.

Dier dezavantajl gruplar bal altnda incelenen ieriklerde kadnlara ynelik nefret sylemine 11 kez, LGBT bireylere ynelik nefret sylemineyse 14 kez rastland, bu yazlar arasndan bir tanesi ise dorudan travesti olarak adlandrd kiileri hedefliyordu. Sz konusu haber, Trkiye medyasnda sklkla yaplan bir yanl olarak travesti ve trans arasndaki ayrmn bir kez daha hatrlatlmas gerektiini gstermekte: Travestisizm, kar cinsin kyafetlerini giymeyi, kar cins gibi davranmaktan holanmay ieren bir durumken, trans kiiler, cinsiyet deiim ameliyat geirmi olsalar da olmasalar da, kendilerini kar cins kimliiyle tanmlamaktadrlar.

Grafik 14:


35

Tarih Gazete Tr Yazar Balk Hedef Grup

Nefret Kategorisi

10.May.13

Halkn

Gazetesi

Sonsz

slam

Ktphanesi simsiz slam Ktphanesi

LGBT /

Kadn

LGBT'ler iin Dmanlk

/ Sava Sylemi

Kadnlar iin Kfr /

Hakaret / Aalama ve

Abartma / Ykleme /

arptma

10.May.13 Milli Gazete Ke Yazs Mehmed

evket Eygi

Sunni Mslmanlar

birleiniz! Kadn

Kfr / Hakaret /

Aalama

13.May.13 Yeni afak Ke Yazs Yusuf Kaplan

nc cinsel

devrim: Geliyorum

diyen felaket

LGBT Kfr / Hakaret /

Aalama

20.May.13 Kayseri

Gndem Ke Yazs Kasm Okut

Hayasz kadn

cehennem

ehlindedir

Kadn Kfr / Hakaret /

Aalama

23.May.13 Antalya

Krfez Ke yazs

Mehmet

Tosun

Antalya'da su

mahalli mi

oluturuyor?

LGBT Abartma / Ykleme /

arptma

27.May.13 Vatan Haber simsiz Ecinseller

istenmiyor LGBT

Abartma / Ykleme /

arptma

03.Haz.13 Yeni Akit Ke Yazs Hasan

Karakaya

Dn kyma

makinalar Bugn

polis panzerinin

ezdii kz!


Aalama

07.Haz.13 Malatya

Bak Ke Yazs zzettin Aslan

Pisliklerden

korunma ve

temizlenmek (2)

Kadn Dmanlk / Sava

Sylemi

14.Haz.13 Antalya Hilal Ke Yazs Dr. Selahattin

elik Lut Kavmi (2) LGBT

Kfr / Hakaret /

Aalama

25.Haz.13 Takvim Ke Yazs Emin Pazarc ok onurlu bunlar,

ok! LGBT

Kfr / Hakaret /

Aalama

26.Haz.13 Yeni Akit Ke Yazs Hasan

Karakaya

Bugn "Taksim'in

zrltsn deil,

"barn rltsn

dinleyeceim!


Aalama

28.Haz.13 Milli Gazete Haber simsiz ABDde sapklar

sevindiren karar LGBT

Kfr / Hakaret /

Aalama

17.Tem.13 Yeni Akit Ke Yazs Mustafa elik

Kurtlar konseyinden

kuzulara beraat

kmaz


Aalama

17.Tem.13 Sivas

Hrdoan

Ramazan

Sayfasnda

makale

simsiz Peygamberlerimizin

Hayat / Hz. Lt LGBT

Kfr / Hakaret /

Aalama

19.Tem.13 Milli Gazete Haber simsiz ngiltere de saptt! LGBT Kfr / Hakaret /

Aalama

19.Tem.13 Yeni Akit Haber simsiz /

Londra

Kralie 2.

Elizabethten

SAPIKLIA ONAY!


Aalama


36

Nefret sylemi ierdii tespit edilen 23 ieriin, 14'n ke yazlar, 6'sn haberler, 2sini slam Ktphanesi ve Ramazan Sayfas gibi dini referansl balklar altnda yaynlanan ierik ve birini ise Basn Arivi sayfasnda yaynlanan ierik oluturdu.

nceki dnemden farkl olarak bu dnemde LGBT bireylere ve kadna ynelik nefret sylemi haber dilinden ziyade ke yazlarnda grld. Genellikle her iki grup da ke yazlarnda ele alnacak neme sahip grlmezken bylesi bir deiikliin tespit edilmesi krlgan gruplarla ilgili konular, Gezi Olaylar gibi siyasetle balantl hale geldiinde medyada kurulan dilin de, daima olumlu ynde olmasa da, deitiini gstermekte. Dier dnemlere gre deimeyen bir nokta ise ecinsellik iin kullanlan sfatlar oldu ve ecinsellikle ilgili olarak yine sapklk, sapknlk gibi ifadeler, hatta bala tanarak, kullanld. (homoseksellik, bugn tedavisi mmkn olmayan AIDS hastalna sebep olan cinsi sapklk), Feminizm sapk ideolojisi gibi ifadelerle her iki konuyla da ilgili tm klielerin yeniden retimine katk sunuldu.

Kadna ynelik nefret sylemi ieren rneklerin nemli bir ksmnda, yaanan maduriyetlerin bir sorumlusunun da iffetsizlii ima edilen kadn olduuna dair bir sylem gzlendi. Trans kiilerin haberde ele alnysa, yine sula ilikili oldu. Nefret sylemi ierii iinde deerlendirilmemekle birlikte, rnein trans bir bireyin maruz kald iddet dahi Travestinin bakl gaspna 10 yl hapis balyla verilerek gaspa urayan kii hakknda bir belirsizlik yaratlm oldu (Habertrk Ankara, 21 Austos 2013).

ncelenen yazlarn ou (%69.56, 16 yaz) imza veya kaynak belirtilerek yaynlanrken Yeni Akit gazetesi yedi yazyla bir kez daha LGBT bireyler ve kadnlar hakknda en ok nefret sylemi reten yayn oldu. Vatan ve Takvim gazeteleri, birer yaynla ana akm medyada LGBT bireylere ynelik nefret sylemini dolama sokarken yedi yerel gazete, bir haber hari, blgeleriyle ilgili bir gelime sz konusu olmadan, genel bir ereve iinde nefret sylemi retti.

1997 ylnda Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafndan kabul edilen nefret sylemiyle ilgili Tavsiye Kararnda yer alan nefret sylemi tanmna uygun olarak bu 23 ierii ayrca ele almamzn nedeni, izledii yol, ierdii sylem ya da genel olarak oluturduu anlam bakmndan LGBT bireylere ve kadnlara ynelik ayrmc, dlayc veya hakaret ieren sylemler kurmas ya da bu erevede retilen

30.Tem.13 Milli Gazete Ke Yazs Mehmed

evket Eygi

Camilerde Bidat

Yangnlar Kadn

Kfr / Hakaret /

Aalama

31.Tem.13 Yeni Akit Basn Arivi simsiz

Normal giyinmek

varken mini etek

giyinmek de bir tr

sapklk deil mi


Aalama

31.Tem.13 Yeni afak Ke Yazs mer Lekesiz Sanat sizin neyinize! LGBT /

Kadn

Kfr / Hakaret /

Aalama

22.Au.13 anakkale

Kalem Ke Yazs Vildan Abla

Kadnn biri

tecavze uram

ama

Kadn Dmanlk / Sava

Sylemi

25.Au.13 Yeni Akit Haber stihbarat

Servisi

Laiki kadnlar

imama saldrd! Kadn

Kfr / Hakaret /

Aalama

28.Au.13 Milli Gazete Ke Yazs Fatma

Tuncer

zgrlk havarilii

yapanlar LGBT

Kfr / Hakaret /

Aalama

29.Au.13 Yeni Akit Haber Kenan Kran /

Naim Taba

Kokonalar ezan

susturdu Kadn Hedef Gsterme


37

dlama durumunu meru klacak, besleyecek yan anlamlar retmesidir. Nefret sylemi olarak kabul edilen rnekler dnda incelenen haberler arasnda, Kadn src dehet sat (Trkiye gazetesi, 8 Austos 2013) ve 56 yanda ama kaya gibi! (Szc gazetesi, 14 Austos 2013) benzeri balklarla kadnlara ynelik cinsiyeti haber dilinden kurtulunamad da tespit edildi.


38

KATEGORLERDEN RNEKLER

Dmanlk / Sava Sylemi Balk: slam Ktphanesi Gazete: Halkn Gazetesi Sonsz Tarih: 10.05.2013 Tr: slam Ktphanesi kesi Yazar: simsiz

Yaz, hem LGBT bireylere hem kadnlara ynelik farkl kategorilerde nefret sylemi iermesi asndan dikkat ekici ve ayrmc sylemin kendini tek bir grupla snrlamadnn da bir gstergesi. slam dini asndan evlilikle ilgili dzenlemelere deinerek balayan yazda kadnlara ynelik olarak Kfr / Hakaret / Aalama ve Abartma / Ykleme / arptma kategorilerinde rnekler bulunmakta. Bilindii gibi kadnlar erkeklerden daha arzuludur, moda uruna plakl ilke edinen kadnlarn benzeri ifadelerle kadna eitli zellikler atfedilmekte ve sonrasnda da bu zelliklerine bal olarak gelitirdikleri iddia edilen tavrlarn, balarna gelebilecek eyleri tetikleyici olabilecei ifade edilmektedir: Kadnlarn krtarak yrmeleri, alp salmalar ve erkekleri cezbedici biimde bakmalar, kendilerini zinaya gtren nedenlerdendir. Oysa fazla alp salmayan, vakarl/iffetli davranan ve gzlerini saknan hanmlar hakknda, ahlaksz iddialarda bulunamayz. Bylelikle, iffetli davranan hanmlar ve arzulu, zinaya eilimli kadnlar gibi bir ikilik yaratlmakta; kadn cinayetlerinin, namus cinayetleri ad altnda merulatrlmasna giden zemin hazrlanmaktadr.

Yaznn LGBT bireylerle ilgili ksm da benzer bir ekilde, ecinsel ilikiyi ncelikle eytanla ilikilendirmekte ve bunun affedilemez olduunu belirtmekte. Bunun ardndan gelen, Onlarn balarna neler geldii de bu kitaplarda kaytldr. Ayrca bunlarn canl tank-kantlar da yeryznde gzlerinizin nnde durmaktadr ifadesi, bu amalanmam olsa dahi LGBT bireylere ynelik cinayetleri merulatrr / tevik eder nitelikte. Yaz, bununla da kalmayarak dini referanslardan yola karak Allahn bouna yaratmad volkanik dalarn, hepsinin, ayn anda faaliyete geip sulu gnahkrlarn bana ate yadracan tahmin ediyorum diyor ve yazy nananlarn arasndan hayszln yaygnlamasn arzulayanlar, dnya ve ahrette ac verici bir cezay hak etmilerdir ifadesiyle sonlandryor. Ters iliki teklifinin ceza indirimi salad bir hukuk sisteminde, basnda karlalan bylesi ifadeler farkl zelliklere sahip gruplar arasnda dmanlk yaratlmasna neden oluyor.


39


40

Abartma / Ykleme / arptma

Balk: Ecinseller istenmiyor Gazete: Vatan Tarih: 27.05.2013 Tr: Haber Yazar: simsiz

Fransada oylanan ve ecinsellerin evlenmesine ve ocuk sahibi olmasna olanak tanyan yasayla ilgili haberde tarafsz bir ton kullanlyormu gibi grnmesine karn balktan itibaren istenmeme durumunun alt izilmekte ve bylesi tepkilere eletirel bir ekilde yaklalmamakta ya da en azndan dier taraflarn szne yer verilmemekte. Gazetecilikte mutlak nesnellik sz konusu olamasa da haberin / bilginin belli bir ama dorultusunda, bilinli ya da bilinsizce, arptlmas veya okurun ynlendirilmesi etik kurallarn dnda kalmakta. Haber okunduunda, son cmlede yer alan () Fransada dn dzenlenen gsteriye ramen, yaplan son anketlere gre halkn te ikisi Ecinsel evliliklere kar yaplan protesto eylemlerinin sona ermesini istiyor ifadesiyle verilen bilgiyse, bal ve grsellerle de desteklenen olumsuz ierii yalanlamakta ve haberdeki abartma / arptma boyutunu ortaya koymakta.


41

Kfr / Hakaret / Aalama

Balk: Laiki kadnlar imama saldrd! Gazete: Yeni Akit Tarih: 25.08.2013 Tr: Haber Yazar: stihbarat Servisi

Gerek balkta gerek haberin ieriinde laiki olarak tanmlanan bir grup kadnn cami basmasn aktaran yazda sz konusu kadnlardan kokona olarak da bahsedilmekte. Trk Dil Kurumunun szlne baktmzda kelimenin iki anlam olduunu grmekteyiz: 1) Hristiyan kadn 2) Ssne dkn yal kadn. Kelime hangi anlamda kabul edilirse edilsin dini olarak ya da ya asndan kadnlarn belli zelliklerle snrlanmas ve bu zelliklerin yaz iinde bir aalama unsuru olarak kullanlmas sz konusu. Konuyla ilgili olarak ayn gazetede 29 Austos tarihinde yaynlanan bir dier haberse Kokonalar ezan susturdu baln tamakta. Her iki haberde de, bahsi geen kadnlarn yzleri tannabilecekleri ekilde gsterilirken 29 Austosta bunun bir adm tesine geiliyor ve kadnlarn isimleriyle yaadklar yer aka belirtiliyor. Nefret sylemi kategorileri arasnda bulunmamasna karn sz konusu haber Hedef gsterme olarak deerlendirilmekte. Her iki haberin dili de toplumda bir kutuplamay glendirmeye hizmet ederken ikinci haberde verilen bilgiler sua evrilebilecek bir durum iin kolaylatrc ilev gryor.


42


43


44

Kfr / Hakaret / Aalama

Balk: ok onurlu bunlar, ok! Gazete: Takvim Tarih: 25.06.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: Emin Pazarc

Raporda da belirtildii zere, incelenen son dnem iinde LGBT bireylere ve kadnlara ynelik nefret sylemi reten ieriin artmasnda Gezi Olaylarnn (ve ona bal olarak Onur Yrynn) da nemli rol oynad grld. Yirmi ierikten bei bu konuyla ilgiliydi. Pazarc da yazsnda, Gezi Olaylarn ve LGBT Onur Yryn birbiriyle ilikilendirmekte. apulculara, lezbiyen, gay, biseksel, travesti, transeksel destei de geldi cmlesiyle balayan yazda LGBT bireyler Halkn kbusu haline gelen bu insanlar, cinsel sapknlk iinde olanlar eklinde adlandrlrken CHPnin Onur Yryne katlm da halktan kopuk olmasnn bir kant olarak sunuluyor ve LGBT bireyler bir kez daha bir dier unsuru aalama yolu olarak kullanlyor. Travestiler bile, onur mitingleri dzenleyip itibar kazanacan sanyor! cmlesindeki bile ifadesiyle sz konusu kiiler yazara gre varolduu anlalan bir insanlk hiyerarisinin alt sralarna itilmi oluyor.


45

Pazarcnn ke yazs dnda Gezi Olaylar zerinden kadnlar ve LGBT bireyler hakknda nefret sylemi reten ieriklerin hepsi de Kfr / Hakaret / Aalama kategorisinde bulunmakta, yazlarsa yle sralanmakta:

Tarih Gazete Tr Yazar Balk Hedef Grup Nefret

Kategorisi

03 Haz. 2013 Yeni Akit Ke Yazs Hasan

Karakaya

Dn kyma

makinalar

Bugn polis

panzerinin

ezdii kz!

LGBT Kfr /

Hakaret /

Aalama

26 Haz. 2013 Yeni Akit Ke Yazs Hasan

Karakaya

Bugn

"Taksim'in

zrltsn deil,

"barn

rltsn

dinleyeceim!

LGBT Kfr /

Hakaret /

Aalama

17 Tem. 2013 Yeni Akit Ke Yazs Mustafa elik Kurtlar

konseyinden

kuzulara

beraat kmaz

Kadn Kfr /

Hakaret /

Aalama

31 Tem. 2013 Yeni afak Ke Yazs mer Lekesiz Sanat sizin

neyinize!

LGBT / Kadn Kfr /

Hakaret /

Aalama


46

2. BLM

YAZILI BASINDA

AYRIMCI SYLEM

GEZ PARKI PROTESTOLARI SIRASINDA

YAZILI BASINDA GZLEMLENEN

AYRIMCI DL ARATIRMASI RAPORU


47

1) Aratrmann Amac ve Kapsam

Mays 2013'te stanbul'da Gezi Park'nn yklmas giriimiyle balayan ve farkl toplumsal

katmanlardan bireylerin sivil direnileri sonucunda hzla byyen Gezi Park protestolar Trkiye'nin

siyasi, ekonomik, ekolojik, kltrel tarihi asndan bir dnm noktas olmutur. Trkiye'nin

demokrasi serveni asndan son derece hayati olan bu zihniyet krlmas, toplumsal alandaki

aktrlerin bir yandan bu toplumsal altst olu karsnda yeniden pozisyon almalarn gerekli klm;

dier yandan ise Gezi Olaylar karsnda gelitirilen tepkiler kamuoyu tarafndan dikkatle takip

edilmitir.

Bu srete yaanan toplumsal hareketlilik ile kamuoyu arasnda bilgi ve fikir alveriini

salayan/mmkn klan en nemli mecralardan biri olan yazl basn, zgrlk ve tarafszlk ilkeleri

nda kulland dil ve slup asndan adeta mesleki ve etik bir yetkinlik snavna tabii tutulmutur.

Bu snavn en nemli muhataplar Gezi Olaylar'nn ilk haftasnda, iddetin en youn olduu anlarda,

olaylar televizyona ve gazetelere tamayan3 medya mensuplar olmutur. Gezi Olaylar sresince

istifa eden, iinden edilen, uyarlan medya mensuplar4 dnldnde dnemin farkl ekillerde

(oto)sansrle ynetildiini sylemek ok da yanl olmayacaktr.5 Dier yandan, (oto)sansrle

mcadele eden medya kurulular ve basn mensuplar da siyasi ve fiziksel iddete maruz kalm6 ve

bu nedenle kamuoyu sosyal medya araclyla basn mensuplarna desteini gstermitir.7 Kamuoyu

da medya kurulularnn yayn politikalar hakkndaki eletirisini boykot listeleri aklayarak ifade

etmitir.8 Tm bu tartmalar nda, Gezi Olaylar srasnda Trkiye'de yeniden ekillenen medya

dzenini ve bunun toplumsal etkilerini anlayabilmek zaruri hale gelmitir. Bu aratrmann ana

amac, Gezi Park protestolar srasnda siyasi ve toplumsal alanda retilen ayrmc dilin yazl

basnda nasl yer bulduunu, hangi mekanizmalarla yeniden retildiini anlayabilmek ve yazl

medyann zihniyet kalplarn analiz edebilmektir. Sz konusu ama kapsamnda ayrmc dilin snrlar

etnik ve dini temelli yaplanm, belli toplumsal gruplarla snrlandrlmam; aksine hedef

gsterilme/damgalanma potansiyeli tayan ve yazl medyada somut ya da soyut biimlerde bahsi

geirilen tm toplumsal katmanlar tpk siyasal analizlerde olduu gibi medya analizlerinde de ayrmc

dilin menziline eklenmitir.

2) Aratrmann Yntemi ve rnekleme ltleri

Gezi Park protestolar hakknda yazl basnda yaymlanan tm haber trlerini inceleyen bu

almada, medya aratrmalarnda ska bavurulan ierik analizi yntemi kullanlmtr. ncelikle

nicel lm mmkn klmak amacyla aslen nitel veriler olan tm haber ve ke yazlarnn bilgisayar

3 Medya kurulularnn gazetecilik ilkeleri asndan deerlendirildii yaz iin baknz: Mehve Evin, Gezi ve Gazetecilik,

Milliyet Gazetesi, 25.07.2013. URL: http://cadde.milliyet.com.tr/2013/07/25/YazarDetay/1741210/ 4 Gezi Olaylar srasnda istifa eden ve iinden edilen basn mensuplarnn listesi iin baknz: Emel Glcan, Medyann Drt

Aylk 'Gezi' Gncesi, bianet, 23.10.2013. URL: http://www.bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/150727-medyanin-dort-aylik-gezi-guncesi 5 Gezi Olaylar sresince byk medya kurulularnda alan basn mensuplarnn durumlaryla ilgili ayrntl bilgi iin baknz:

Kerim Karakaya, Gezi Olaylar Trk medyasn sarsmaya devam ediyor, The Wall Street Journal, 04.07.2013. URL: http://www.wsj.com.tr/article/SB10001424127887324399404578585543820609944.html 6 Basn mensuplarna uygulanan iddet ve hapis cezalar ile ilgili baknz: Emel Glcan, #Diren Basn zgrl!, bianet,

24.07.2013 7 Kamuoyunun sosyal paylam sitesi Twitter zerinden basn mensuplarna verdii destek iin baknz: Twitter, #DirenBasn

8 Boykot listesinin tamamna ulamak iin baknz: Twitter, #boykotediyoruz ya da http://boykotlistesi.com/tum-liste/


48

ortamnda knyeleri (haberi yapann/ke yazarnn ismi, yaymland gazetenin ismi, haber tr,

yaymland sayfa, haberin bal) oluturulmutur. Ardndan tm veriler, Gezi Park protestolar

karsnda aldklar pozisyonlar (eylemleri eletiren, eylemleri destekleyen, eylemler karsnda ortada

kalan9, eylemler karsnda bilgilendirici olan ve eylemler konusunda duru belirtmeyen) zerinden

kodlanmtr. Son olarak ise her bir haberde ne kan ana fikir/vurgu (dman oluturan, hedef

gsteren, aalayan, demokrasi sylemine dayanan, bilgilendiren, salt kartlk reten) ve haberin

gnderme yapt anahtar kelimeler eklenmitir. Bylece sz konusu ablon erevesinde oluturulan

her bir kalemin bir dieriyle istatiksel ve anlamsal ilikisini grmek mmkn hale gelmi ve aada

detaylandracamz ilk verilere ulalmtr.

Aratrmann veri toplama safhas 1-7 Haziran 2013 olarak snrlandrlmtr. Bu snrlamann en

nemli nedeni Gezi Olaylar karsnda politik olarak yeniden pozisyon almaya ve yeniden

yaplanmaya alan medya kurulularnn bu billurlama annda verdikleri spontane tepkileri analiz

edebilme gayretine dayanmaktadr. Zira bu ilk ve acil tepkilerin, yazl basnn zihniyet kalplarn daha

net bir biimde ortaya karma potansiyeline sahip olduunu dnmekteyiz. Bir dier nemli neden

ise hem nicel hem de nitel analizler gerektiren bylesi bir aratrmann daha geni fiziksel ve maddi

imknlarla daha geni tarihlere yaylabilecei ve karlatrmal aratrmalar mmkn klaca

gereidir.

Belirlenen tarihler kapsamnda elden taranacak gazetelerin belirlenmesinde iki nemli kstas dikkate

alnmtr. lk olarak Trkiye'de yaymlanan gazetelerin listesi karlm ve bu gazeteler Gezi Park

protestolar karsnda benimsedikleri pozisyonlar asndan aratrma ncesindeki varsaymlara

dayanarak kategorilendirilmilerdir.10 Bu kategori basite u ekildedir: 1) Eylemlere eletirel

yaklaan gazeteler, 2) Eylemleri destekleyerek yaklaan gazeteler, 3) zellikle bir duru belirtmeyen

gazeteler. ncelikle bu snflandrmadan yola karak, her bir kategori iin en yksek tiraj yakalam

ilk gazete belirlenmi ve bunlar arasnda seilen ikisi rnekleme dhil edilmitir.11 kinci olarak, her

bir kategori iin nc gazete seimi tiraj asndan toplam nfusta aznlk saylabilecek ancak

medyatik olarak nemli temsiliyet kabiliyeti olan gazeteler arasndan yaplmtr. Bylece ilk kategori

iin belirlenen gazeteler Sabah, Habertrk ve Yeni afak;12 ikinci kategori iin belirlenen gazeteler

9 Gezi Olaylar karsnda ortada kalan kategorisiyle eylemleri kimi ynlerden eletiren kimi ynlerden destekleyen

argmanlar barndran ierikler kastedilmektedir. 10

Aratrma kapsamnda bavurulan bu kategorilendirmenin nceden yaplm hibir bilimsel aratrmaya dayanmadn, ancak bu snflamann gazetelerin tarafsz ve bamsz haber yapma ilkelerini eletirilmesi balamnda bir kategorilendirme abas olmadn da belirtmek gerekmektedir. Aksine bavurulan bu kategorilendirme kstl imknlarla rnekleme ltlerini bamsz ve tarafsz klma eiliminden kaynaklanmaktadr. Bu balamda aratrma asndan yaplabilecek en tarafsz kategorilendirmenin, gazetelerin Gezi Olaylar srasnda edindiklerini varsaydmz/ne srdmz haber retme politikalar ve motivasyonlar olduu kansndayz. Bu kan bile bal bana bu aratrmann konusudur ve bulgularda bu durum ele alnacaktr. 11

Basn lan Kurumu, Haziran 2013 Tiraj Raporu URL: http://www.bik.gov.tr/istanbul/haziran-2013-tiraj-raporu/ 12

Yeni afak gazetesinin genel yayn politikasn slamc muhafazakar deerleri benimseyen olarak tanmlamak medya dzenindeki yerini tanmlamak asndan yanl olmayacaktr.


49

Szc, Taraf, zgr Gndem;13 nc kategori iin belirlenen gazeteler Zaman, Hrriyet ve

Radikal14 eklinde olmutur.

3) Aratrma Bulgular

1-7 Haziran 2013 tarihlerinde bahsi geen gazetelerde Gezi Olaylar ile ilgili toplam 1893 haber,

fotoraf alt haber, manet, ke yazs, rportaj ve yorum yaymlanmtr.15 Tm gazeteler

incelendiinde, 1893 verinin %67'sinin haber ierii, %23'nn ke yazs ve geriye kalan %10'un ise

fotoraf alt haber, rportaj, manet ve yorum olduu grlmektedir.

Grafik 15:

Saha aratrmamza konu olan sre boyunca Gezi Olaylar'na dair yaymlanan ierik says ve eitlilii

yazl basnn olaylara olan ilgisini gsterir niteliktedir. Yazl basn tarafndan gsterilen ve nicel

verilerle desteklenen bu ilgi, siyasal alann alkantl gndemiyle yazl basnn haber retme hz

arasndaki paralellii vurgulamaktadr.

Dier yandan, aratrmamz boyunca taradmz gazetelerin Gezi Olaylar hakknda ierik yaymlama

oranlar farkllklar gstermektedir. 334 ierikle Habertrk, Gezi Olaylar ile ilgili en fazla veriyi

yaymlayan gazete olurken, 115 ierikle zgr Gndem en az veri yaymlayan gazete olmutur. Tm

gazeteler arasnda en yksek tirajna sahip olan Zaman ise toplam 139 ierik yaymlamtr.

13

zgr Gndem gazetesinin yayn politikas ise Krtlerin politik ve toplumsal mcadelelerini n planda tutarak Krt temsiliyetini bnyesinde barndrdn sylemek yanl olmayacaktr. 14

Radikal gazetesinin medya dzeninde grece liberal demokrasi izgisini benimsemi, demokratik hak ve zgrlkleri n plana karan ve bu nitelikleri nemseyen bir okuyucu kitlesi tarafndan takip edilen bir gazete olduunu sylemek yanl olmayacaktr. 15

Aratrmada yazl basnda yaymlanan grsel veriler analize tabii tutulmamtr, nk Gezi Olaylar sresince yazl basnda kullanlan grsel malzemenin etkileri ve nemi dnldnde grsel verilerin daha detayl bir ierik analizine tabii tutulmas gereklilii n plana kmaktadr.


50

Grafik 16:

erik saylarnn bu denli farkllklar gstermesi zerine anlaml bir yorum gelitirmek mmkn

grnmemektedir, nk bu farkllklar kesin olarak ne gazetelerin Gezi Olaylar'na gsterdikleri ilgi

ile, ne gazetelerin tirajlaryla, ne de olaylar karsnda takndklar politik tavrla aklanabilir. Buna

karlk, gazetelerin yayn politikalar, haberi ileme ve ele al biimleri ve hatta sayfa saylar bile bu

ierik saylarnn belirlenmesinde rol oynayan nemli faktrlerdir.

3.a. Gazetelerin Gezi Olaylar Karsndaki Durular

Gazetelerin eylemler karsndaki genel durular deerlendirildiinde Gezi Olaylar'nn beklenmedik

bir ekilde patlak vermesinin ardndan gazetelerin yayn politikas asndan temkinli davrandklar

grlmektedir. nk haber ve ke yazlarnda Gezi Olaylar hakknda bilgilendiren, duru

belirtmeyen ve ortada kalan olarak kategorilendirdiimiz ieriklerin toplam saysnn eylemi

destekleyen ya da eletiren ieriklere gre olduka yksek olduu grlmektedir. Bu temkinli

ieriklerin oransal okluu bir yandan aratrmann birden ok politik, sosyal ve hukuki dinamie sahip

Gezi Olaylar'nn henz algland bir dnemi kapsamasyla, dier yandan ise Gezi Olaylar'nn henz

bitmemi hareketli bir sre olmasyla ile aklanabilmektedir.


51

Grafik 17:

Yukardaki grafikte grlecei zere, Gezi Olaylar ile ilgili verilerde bilgilendiren, duru belirtmeyen

ve ortada kalan ieriklerin toplam; gazetelerdeki tm haber ieriklerinin yarsndan fazlasn

oluturmaktadr. Bu gazeteler oransal olarak u ekilde sralanmtr: Habertrk (%94.3), Sabah

(%79.9), Hrriyet (%75.4), Taraf (%74.6), Szc (%70.2), Radikal (%56.4), Zaman (%55.1), Yeni afak

(%53.6). Sralamadan anlalaca zere, zgr Gndem gazetesi yayn politikas asndan dier

gazetelerden ayrlarak bilgilendiren, duru belirtmeyen ve ortada kalan ieriklerden %34.5 orannda

yaymlamtr.

Dier yandan gazetelerin olaylara eletirel ya da destekleyen bir tavrla yaklaan ieriklerin oranlar

Gezi Olaylar hakkndaki yayn politikalar hakknda nemli ipular vermektedir. Buna gre,

bilgilendiren, ortada kalan ve duru belirtmeyen ieriklerin oranlarnn dt Yeni afak

gazetesinde Gezi Olaylarn eletiren ierikler (%41) arlk kazanrken, bu oran Zaman ve Radikal

gazetelerinde srasyla %15.2 ve %1.2 eklindedir. Bu verileri iki gazetede de yaymlanan eylemleri

destekleyen ierikler zerinden deerlendirirsek, Radikal ve Zaman gazeteleri arasndaki krlma

noktasn gzlemleyebiliriz. Tm kategorilerin oranlarnn dengeli bir ekilde dald Zaman

gazetesinde eylemleri destekleyen ierikler %29.71 orannda iken Radikal gazetesinde bu oran

%42.4'tr. Yani eletiren ieriklerin grece daha yksek ve destekleyen ieriklerin grece daha dk


52

bir orana sahip olduu Zaman gazetesi, eletiren ieriklerin daha dk ve destekleyen ieriklerin

daha yksek orana sahip olduu Radikal gazetesinin Gezi Olaylar balamnda edindii yayn

politikasndan ayrmaktadr. Bu balamda eylemleri destekleyen ierik orannn %7.3 olduu Sabah

gazetesi, Yeni afak (%5.3) ve Habertrk (5.7) gazeteleri ile birlikte bu eylemleri destekleyen ierikler

kategorisindeki ortalamann (%25.6) altnda kalmaktadrlar. Buna karlk Sabah gazetesinde

yaymlanan ieriklerden %12.7'si eylemleri eletiren bir tavr gsterirken Habertrk gazetesi eylemleri

eletiren hibir ierik yaymlamamtr. Bu veri, Habertrk gazetesinin aratrmann banda eylemleri

eletiren kategorisi kapsamnda deerlendirildii dnldnde16 son derece dikkat ekicidir. Tm

gazetelere oranla daha az ortada kalan, bilgilendiren ve duru belirtmeyen haber ierii yaymlayan

zgr Gndem'in toplam ieriinin %64.2'si Gezi Olaylar'n destekleyen niteliktedir. Gnlk tirajlar

daha yksek olan Hrriyet, Szc ve Taraf gibi gazetelerin destekleyen ierikleri ise %20-%30

orannda seyretmiken bu gazete de eylemleri eletiren ierik yaymlamamlardr. Buna ek olarak,

Szc gazetesi hibir ortada kalan veri yaymlamken, bu oran Hrriyet gazetesinde %2.7 ve Taraf

gazetesinde %8.2'dir. Dolaysyla bu gazetelerin temkinli ieriklerini ortada kalan ya da duru

belirtmeyen ieriklerle deil bilgilendirici ieriklerle ortaya koyduklar sylenebilmektedir.

Sonu olarak, her ne kadar gazetelerin byk bir ksmnda temkinli, yani Gezi Olaylar hakknda

bilgilendiren, ortada kalan ya da duru belirtmeyen ierikler dikkatimizi ekse de gazetelerin siyasi

eilimleri, yayn politikasn etkileyen/belirleyen faktrler olarak kendilerini gstermektedirler.

Gazeteler aras siyasi farkllklar anlamak ise;

1) Temkinli ieriklerin oransal olarak dk kald gazetelerde eylemleri eletiren (rnein Yeni afak) ya da destekleyen (rnein zgr Gndem) ieriklerin oranlarnn ykselmesi,

2) Temkinli ieriklerin oransal olarak ykseldii gazetelerde eylemleri eletiren ve destekleyen ierikler arasndaki dalm,

3) Temkinli, yani bilgilendiren, ortada kalan ve duru belirtmeyen ierikler arasndaki dalm,

4) Eletiren ve destekleyen ieriklerin ortalamann ne kadar altnda ya da stnde olmas zerinden ortaya konabilmektedir.

Bu veriler en azndan, bugne kadar yayn politikalar ve politik tavr asndan aina olduumuz

gazetelerin normalde yaymlayacaklar ieriklerle Gezi Olaylar sonrasnda yaymladklar ierikler

arasnda olu(may)an farklarn kafalarmzda soru iaretine dnmesi olanan sunmaktadr.

3.b. Haber erikleri le Ke Yazlar Arasndaki Farkllklar

Aratrma sonular, gazetelerin Gezi Olaylar sonrasnda yayn politikalarnn olumasnda etkili olan

faktrlerden birinin de haber ierikleri ile ke yazlar arasndaki gr farkllklar olduunu

gstermektedir. Genel dalmda grlemeyen bu fark irdelemek, yazl basnda ounlukla grlen

bu olguyu yeniden ortaya koymak asndan nemli olacaktr. Zira haber servislerinin iledii haber

16

Habertrk gazetesinin aratrma banda eylemleri eletiren gazeteler kategorisinde deerlendirilmesinin nedenleri gazetenin 1 ve 2 Haziran tarihlerinde Gezi Olaylar'n manetten duyurmamas ve Habertrk televizyon kanalnn yayn mdr olan Fatih Altayl'nn Babakan Recep Tayyip Erdoan'la yapt rportajn kamuoyunda yaratt tepkilerdir. Bu nedenle boykot listelerinde ismine rastlanlan bir gazete olmutur.


53

ierikleri ile ke yazarlarnn ifade ettikleri fikirler arasndaki farklar gazetelerin btncl ve homojen

bir yayn politikasna sahip olmadn gstermektedir.17

Grafik 18 :

Eletiren Destekleyen Ortada kalan Bilgilendirici

Duru

belirtmeyen

Ke Yazlar 0 46,34 26,82 14,63 12,19

Haber 0 0 0 100 0

Ke Yazlar 0 80 12 4 4

Haber 0 8,62 0 91,37 0

Ke Yazlar 0 95,45 0 0 4,54

Haber 1,17 54,11 0 42,35 2,35

Ke Yazlar 4,22 76,05 16,9 0 2,81

Haber 0 24,05 1,26 74,68 0

Ke Yazlar 27,27 21,21 34,84 0 16,66

Haber 5,79 0,72 0,72 92,02 0,72

Ke Yazlar 0 96,87 0 3,12 0

Haber 0 17,39 0 82,06 0,54

Ke Yazlar 0 66,03 22,64 1,88 9,43

Haber 0 14,13 4,18 79,58 2,09

Ke Yazlar 49,15 10,16 28,81 0 11,86

Haber 38,83 1,94 4,85 53,39 0,97

Ke Yazlar 10,52 34,21 28,94 10,52 15,78

Haber 17,34 27,55 21,42 30,61 3,06

Habertrk

zgr

Gndem

Szc

Taraf

Radikal

Hrriyet

Zaman

Sabah

Yeni afak

Aratrma verilerine gre, haber ieriklerinin dalmna bakldnda haber servisleri ounlukla

bilgilendiren haber yapmay tercih ederlerken, ke yazarlar eylemleri destekleyen ya da eletiren

fikirlerini aklamakta daha net davranmlardr. rnein; Radikal, Hrriyet, Szc ve Taraf haber

servislerinde srasyla %74.7, %91.4, %82.1, %79.6 oranlarnda bilgilendiren haber yapmay tercih

etmiken, ke yazlarnda bu oran %0-%14 arasnda deimektedir. Bu durumda bilgilendirici

ieriklerin yaymlanmasnda haberler daha ilevsel bir ekilde kullanlrken, ke yazlar ounlukla

bir siyasi tavr gstermektedirler. Zira, ayn gazeteler ke yazlarnda yine srasyla %76.1, %80,

%96.9, %66 oranlarnda eylemleri destekleyen ierikler yaymlamlardr. Dier yandan, haber

ieriklerinde %92 orannda bilgilendiren haber yapan Sabah gazetesi ke yazlarnda daha dalgal bir

duru sergilemi ve %27 orannda eylemleri eletiren, %21 orannda eylemleri destekleyen ierikler

yaymlamtr. Ancak Sabah gazetesinin eylemleri destekleyen ke yazlarnn genel ieriklere

oranna (%7.3) bakldnda bu destein ilk gze arpan siyasi tavr olarak ortaya kmad

sylenebilmektedir. Yeni afak ve zgr Gndem gazetelerinin haber ieriklerinin srasyla %53.4' ve

%42.42' bilgilendirici iken, ke yazlarnn (yine srasyla) %49.1'i eylemleri eletiren ve %95.4'

eylemleri destekleyen ieriklerdir. Bu iki gazete arasnda genel oranlarda da gzlemlediimiz siyasi

tavr fark haber ve ke yazs ieriklerinde daha da netlemektedir. Dier yandan, tm bu gazeteler

ierisinde Habertrk ve Zaman farkl trendler gstermilerdir. Habertrk haber servisinde

bilgilendirici olmayan hibir habere yer vermezken, ke yazlarnda da eletiren hibir ierie yer

17

Yukarda deinildii zere yayn politikas ile badamayan ke yazlarn kaleme alan yazarlarn iten karlmalar Trkiye'de rastlanan bir durumdur. Bu durum bir yandan sansr ifade ederken dier yandan gazete ii fikir uyumazlklarn varlna ve yayn politikasnn aslen homojen olmadna iaret etmektedir. Ancak ayn zamanda Gezi Olaylar srasndaki iten karlmalar, yayn politikalarn homojenletirme eilimi olarak da okunabilmektedir.


54

vermemitir. Ancak Habertrk'n ke yazlarnda ortada kalan (%26.8) ve duru belirtmeyen

(%12.19) ieriklerin dier gazetelere oranla yksek olduu grlmtr. Zaman gazetesi ise hem

haber ieriklerinde hem de ke yazs ieriklerinde aradaki farkn ortaya konulamayaca kadar

orantl bir dalm gstermitir. Yine de ke yazlar Habertrk ile kyaslandnda Zaman %10.5

orannda eletiren, %34.2 destekleyen, %28.9 orannda ortada kalan ve %15.7 orannda duru

belirtmeyen ierik yaymlamtr. Buna gre, temkinli ieriklerde benzer oranlara sahip iki gazeteden

Habertrk %46.3 orannda destekleyen ke yazs yaymlamken Zaman gazetesinde bu oran

%34.2'ye dmtr. Zaman gazetesinin ke yazlarnda ise Habertrk'ten farkl olarak %10.5

orannda eletiren ierie rastlanmtr. Dolaysyla Habertrk ve Zaman gazetelerinin arasndaki fark

bu oranlardan sezilebilse de iki gazetenin de Gezi Olaylar karsndaki siyasi durular dier gazetelere

gre mulak kalmaktadr.

Yukardaki verilerden yola karak, bir gazetenin yayn politikasnn yalnzca haber servisleri/haber

ierikleri tarafndan belirlen(e)medii sylenebilir. Aksine ke yazs ve yazar dnce retmesi ve

belirtmesi asndan nicel olarak baskn olmasa da nitel adan benzer biimde etkilidir. Dolaysyla bir

gazetenin hangi konu hakknda olursa olsun duruunu anlamak ikili bir sorgulama ve analiz

gerektirmektedir.

3.c. Gazetelerde Rastlanan Ayrmc Dil erikleri

Gezi Olaylar'nn ilk haftasnda yazl basnda retilen ayrmc sylemi analiz edebilmek asndan

aratrmamzn en nemli ksm gazetelerin toplam ieriklerinin hangi temel vurgular zerinden

ekillendiini anlayabilmektir. Aratrma ver

hd vakf, nefret söylemi raporu

Documents