5454545454 TRTRTRTRTRANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - Technikechnikechnikechnikechnika Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjna

Podczas tegorocznego salonu Euro-satory, odbywającego się w dniach

14-18.06. w Paryżu, firma Pojazdy Spec-jalistyczne Zbigniew Szczęśniak zapre-zentowała swój najnowszy pojazd:KWZT-1 Mamut zbudowany na podwo-ziu Tatra 8x8. Była to światowa premie-ra wozu, który powstał we współpracyz Wojskowym Instytutem Techniki Pan-cernej i Samochodowej w ramach pro-jektu dofinansowanego przez Minister-stwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Polska armia do tej pory nie miałatypowych samochodów ewakuacyj-nych, poza pojazdami pożyczonyminaszym kontyngentom wojskowymw Iraku i Afganistanie przez Ameryka-nów. Wśród popularnie zwanych „wre-kerów” były zarówno konstrukcje cy-wilne, jak i typowo wojskowe (OshkoshM984A2 HEMTT Wrecker). W Polscepodjęto dwie próby stworzenia pojaz-du tego typu. Pierwsza miała miejscew latach 70. ub. stulecia, gdy stworzo-no prototyp kołowego ciągnika ewaku-acyjnego na podwoziu ciężarówkiKrAZ 255B, druga na początku obec-nej dekady, jednak w tym przypadkuskończyło się na pracach koncepcyj-nych. W oba projekty był zaangażowa-ny WITPiS, choć oczywiście przy two-rzeniu Mamuta mogły być wykorzysta-ne jedynie analizy i założenia tworzo-ne na początku XXI w.

Pojawienie się w wyposażeniu WojskLądowych kołowych transporterówpiechoty Rosomak, powiększanie flotyciężkich, wieloosiowych pojazdów cię-żarowych (w tym ciężkich ciągnikówsiodłowo-balastowych) oraz corazwiększe zaangażowanie w mis jęafgańską, gdzie są wykorzystywaneróżne ciężkie pojazdy (Rosomaki,MRAPy itp.), niejako wymusiło powrótdo tematu KWZT. W końcu została zro-zumiana potrzeba posiadania wyspe-cjalizowanych ciągników do ewakuacjiuszkodzonych lub wyciągania ugrzęź-niętych pojazdów kołowych i w 2006 r.ruszyły prace koordynowane przezWITPiS. Opracowano nowe założeniataktyczno-techniczne (ZTT), a następ-nie znaleziono wykonawcę: firmę Po-jazdy Specjalistyczne Zbigniew Szczęś-niak, znanego producenta specjalis-tycznych nadwozi, głównie pożarni-czych.

Zgodnie z nowymi ZTT, pojazd spe-cjalny, który można określić mianemciężkiego pojazdu ewakuacji i ratow-nictwa technicznego, ma być wykorzys-

tywany do zabezpieczenia technicz-nego pododdziałów wyposażonychw wozy kołowe i do ratownictwa tech-nicznego. Oznacza to, że ma być uży-wany do:

wyciągania/ewakuowania ugrzęźnię-tych pojazdów,

holowania uszkodzonych pojazdów,stawiania przewróconych pojazdów,wykonywania doraźnych napraw

uszkodzonych pojazdów w celu przy-wrócenia ich zdolności do samodziel-nego poruszania,

przeładunku kontenerów (o wielkoś-ci do 1C), palet, różnych nadwozi i sys-temów uzbrojenia,

ratownictwa technicznego (np. uwal-nianie ludzi z uszkodzonych pojaz-dów).

Zgodnie z wymogami, nowy KWZTpowinien być przystosowany do trans-portu kolejowego, lotniczego i wodne-go. Określono szczegółowe wymaga-nia dotyczące osiągów i konfiguracjiuk ładu napędowego (8x8, s i ln iko mocy jednostkowej 12 kW/t), możli-wości pokonywania przeszkód tereno-

Masa własna podwozia T815-7Z0R9T44 440 8x8.1R wynosi 16 800 kg,DMC to 44 t, zestaw (z pojazdem ho-lowanym) może mieć DMCZ 70 t.

POJPOJPOJPOJPOJAZDAZDAZDAZDAZDY WOJSKY WOJSKY WOJSKY WOJSKY WOJSKOWEOWEOWEOWEOWE

MamutMamutMamutMamutMamut: : : : : Ko³owy WKo³owy WKo³owy WKo³owy WKo³owy WózózózózózMamutMamutMamutMamutMamut: : : : : Ko³owy WKo³owy WKo³owy WKo³owy WKo³owy Wózózózózóz

TRTRTRTRTRANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - Technikechnikechnikechnikechnika Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjna 5555555555

Zabezpieczenia TZabezpieczenia TZabezpieczenia TZabezpieczenia TZabezpieczenia Technicznegoechnicznegoechnicznegoechnicznegoechnicznegowych, wyposażenia specjalistycznego(przystawka odbioru mocy, wyciągarki,żuraw hydrauliczny, hydrauliczne urzą-dzenie podnoszące itp.), a także kabi-ny pojazdu, w tym jej opancerzenia.Szczególnie istotna ze względu na za-dania, jakie ma realizować KWZT, jestzdolność do ewakuacji uszkodzonychpojazdów, których masę określonona 26 ton (odpowiada to masie KTORosomak z wieżą Hitfist-30P).

Firma PS Szczęśniak rozpoczęław połowie 2008 r. poszukiwania odpo-wiedniego podwozia, rozsyłając zapy-tania do europejskich producentówpojazdów militarnych, zarówno „wiel-kich graczy”, jak i niszowych (Tatra,Jelcz). Ostatecznie okazało się, że je-dynie czeska Tatra może dostarczyćodpowiednie podwozie z obniżoną,opancerzoną kabiną. Jelcz zapropono-wał najnowsze podwozie 882 w ukła-dzie 8x8, ale nie był w stanie spełnićwymagania dotyczącego mocy jed-nostkowej, gdyż dysponował jedyniesilnikiem Iveco Cursor 10 o mocy 316kW/430 KM.

Wybrana oferta Tatry to podwozieT815-7Z0R9T 44 440 8x8.1R należącedo rodziny T815-7BOR, wysoce mobil-nych taktycznie oraz strategicznie(poza najcięższymi odmianami) pojaz-dów klasy ciężkiej, przygotowanych doużycia w najcięższych warunkach tere-nowych i klimatycznych, przeznaczo-nych dla użytkowników wojskowych.Nie są to zmilitaryzowane wersje cywil-nych ciężarówek, a typowo militarneśrodki transportu, od początku projek-towane z myślą o spełnieniu specyficz-nych wymagań.

Wybrane przez PS Szczęśniak pod-wozie dzięki modułowej konstrukcjizostało przystosowane do polskichwymagań. Podstawowym wyróżnikiem

„polskiej” wersj i jest s i ln ik DeutzTCD2015 V08 Euro 3 o pojemności15,87 litra, 8-cylindrowy w układzie V,o mocy maksymalnej 440 kW/585 KMprzy 2100 obr./min i maksymalnymmomencie obrotowym 2720 Nm przy1400 obr./min. Z silnikiem współpracu-je 7-biegowa skrzynia automatycznaAllison 4800SP, wyposażona w hydro-dynamiczny zwalniacz, przystawkę od-bioru mocy i układy zabezpieczająceprzed błędami użytkownika. Napęd naosie rozdziela 2-biegowa skrzynia roz-dzielczo-redukcyjna Tatra 2.30TRK1/16. Podwozie jest wyposażonew system ADM (Automatic Drive TrainManagement), który nadzoruje układnapędowy, dostosowując jego pracędo warunków jazdy, rodzaju na-wierzchni, np. załączając automatycz-nie blokady mechanizmów różnico-wych w mostach.

Dwa zbiorniki paliwa o łącznej po-jemności 640 litrów mają być w seryj-nych Mamutach opancerzone na po-ziomie 1 wg STANAG 4569A. Zasięgpojazdu po utwardzonych drogachwynosi 700 km.

T815-7Z0R9T 44 440 8x8.1R ma nie-zależne zawieszenie wszystkich kół,z przodu składa się ono z miechów po-wietrznych, amortyzatorów i stabiliza-torów, z tyłu z kombinacji resorów pió-rowych i miechów powietrznych. Dzię-ki temu można regulować przeświti wysokość samochodu, lepszy jestkomfort jazdy. Pojazd ma blokady me-chanizmów różnicowych: międzymos-towe i w mostach, co dodatkowozwiększa sprawność poruszania sięw ciężkim terenie, podobnie jak cen-tralny układ pompowania kół. Kołao rozmiarze 16.00 R20 z oponami Mi-chelin XZL są wyposażone we wkładkitypu runflat umożliwiające jazdę na dy-

stansie do 50 km po uszkodzeniu opo-ny. Układ hamulcowy z hamulcamibębnowymi ma ABS.

Najbardziej charakterystycznym ele-mentem Tatry T815-7BOR jest wysu-nięta przed przednią oś i obniżona ka-bina wagonowa, dwudrzwiowa, odchy-lana. Okrągły luk ewakuacyjny na da-chu może służyć do montażu obrotni-cy z uzbrojeniem lub zdalnie sterowa-nego s tanowiska s t rze leck iego.Wszystkie powierzchnie kabiny sąpłaskie, bez przetłoczeń, co jest po-dyktowane wymaganiami związanymiz montażem opancerzenia i koniecznoś-cią odkażania.

Kabina Mamuta ma integralne opan-cerzenie (pancerne blachy poszyciai kuloodporne szyby), wykonane przezczeską f irmę SVOS, zapewniająceochronę balistyczną na poziomie 2 wgSTANAG 4569A oraz przeciwminowąna poziomie 2a wg STANAG 4569B.Dzięki podwyższonemu dachowi uleg-ły poprawie uległy warunki pracy,a wewnątrz mieści się całe wymaganewyposażenie i uzbrojenie indywidual-ne załogi. W środku zamontowano4 fotele (1+3) wyposażone w 4-punk-towe pasy Sparco, siedzisko kierowcyma pełna regulację.

Przód kabiny został odpowiednioukształtowany w celu ułatwienia poko-nywania przeszkód terenowych. Jegodolna część, mocno nachylona do tyłu,jest wykonana w postaci solidnegopłaskiego zderzaka/osłony chłodnicy.Do dolnej krawędzi jest montowanadodatkowa osłona spodu silnika. Wewnękach zderzaka umieszczono ref-lektory i światła postojowe zespolonez kierunkowskazami. Takie rozwiązanieułatwia „nacieranie” na przeszkody te-renowe i osiągnięcie dużego kąta na-tarcia.

Tatra nie miałaby znakomitych moż-liwości poruszania się w terenie, gdy-by nie oryginalna budowa podwozia,którego głównym elementem jest cen-tralna rura nośna. Mieści ona w sobieelementy układu przeniesienia napędu

Z przodu można montować lemiesz,sterowany ze stanowiska kierowcy,służący do samookopywania, usuwa-nia przeszkód, równania drogi, czy za-kopywania lejów

POJPOJPOJPOJPOJAZDAZDAZDAZDAZDY WOJSKY WOJSKY WOJSKY WOJSKY WOJSKOWEOWEOWEOWEOWE

5656565656 TRTRTRTRTRANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - TANSPORT - Technikechnikechnikechnikechnika Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjnaa Motoryzacyjna

POJPOJPOJPOJPOJAZDAZDAZDAZDAZDY WOJSKY WOJSKY WOJSKY WOJSKY WOJSKOWEOWEOWEOWEOWE

(wały napędowe, mechanizmy różnico-we wraz z blokadami), chronione przeduszkodzeniami mechanicznymi, py-łem, wodą, błotem. Ich uzupełnieniemsą wahliwe półosie. Do centralnej ruryza pośrednictwem poprzeczek jestmontowana rama pomocnicza nadwo-zia. Także Mamut jest w stanie doje-chać prawie wszędzie, o ile kierowcabędzie potrafił wykorzystać zalety po-jazdu. Może on pokonywać przeszko-dy wodne o głębokości do 1500 mm,wzniesienia o nachyleniu 100%, trawer-sować zbocza o nachyleniu 45%, prze-jeżdżać okopy o szerokości 2100 mmoraz wjeżdżać na pionowe przeszkodyo wysokości do 600 mm.

O jakości czeskiego podwozia możeświadczyć również fakt, że Mamut po-konał samodzielnie trasę z Bielska-Bia-łej do Paryża i z powrotem, około 3500km. Było to spore wyzwanie dla proto-typowego pojazdu, specjalistycznejkonstrukcji nie stworzonej z myśląo ruchu dalekobieżnym.

W skład zabudowy specjalistycznejMamuta wchodzą: zakabinowy żurawhydrauliczny, nadwozie sprzętowe, 3wyciągarki (2 główne i 1 pomocnicza)oraz ramię holownicze z „widelcem”.Nadwozie składa się z dwóch równo-ległych segmentów mieszczącychskrytki narzędziowe: 5 z lewej stronypojazdu i 4 z prawej. Szkielet, poszy-cia i drzwiczki wykonano ze stali nie-rdzewnej. Konstrukcja klap (8 unoszo-nych do góry i 1 otwierana na bok)wyposażonych w zamki i obrotoweuchwyty zabezpiecza przewożone na-rzędzia i specjalistyczne wyposażenieprzed wodą i pyłem. Dodatkowo dłuż-sze elementy wyposażenia możnaumieścić w skrzyni zamontowanejz przodu, na górze nadwozia. Jego

dach pełni również rolę podestu robo-czego, na który można dostać się podrabinkach przymocowanych do tyl-nych ścian. Korzystanie ze skrzynekznajdujących się nad 3. i 4. osią pojaz-du ułatwiają wysuwane i rozkładanepodesty, schowane po obu stronachnad 3. kołem.

Na Mamucie, dzięki dużej ładowno-ści oraz nośności przednich osi, mogąbyć montowane zakabinowe żurawieo momencie udźwigu nawet 60 Tm.Wybór urządzenia jest uzależnionyprzede wszystkim od rodzaju kabiny,w jaką ma być wyposażony pojazd,a więc jej masy wraz z opancerzeniem.Prezentowany na Eurosatory Mamut,w konfiguracji zgodnej z polskimi wy-maganiami, z kabiną opancerzoną na2 poziomie wg STANG 4569, został wy-posażony w żuraw Hiab 477 EP-2HiPro ze sterowaniem HiDuo. Ma onmoment udźwigu 43,9 Tm, maksymal-ny udźwig 12 000 kg przy minimalnymwysięgu 3,5 m, maksymalny wysięg8,4 m (udźwig 5200 kg) i kąt obrotuwysięgnika 400o. System sterowaniaHiDuo oznacza, że żuraw jest wyposa-żony w zdalny pulpi t sterowniczyXSDrive oraz elektroniczny system za-rządzania i kontroli SPACE 4000.

Do wyciągania ugrzęźniętych lubstawiania przewróconych pojazdówzałoga Mamuta będzie wykorzystywaćwyciągarki hydrauliczne. Na prototypieKWZT zamontowano trzy takie urzą-dzenia firmy Sepson: dwie główne typuH350PX oraz jedną pomocnicząH60PX. Większe wyciągarki mają siłęuciągu 240 kN, linę holowniczą o dłu-gości 100 m i średnicy 22 mm. Przyzastosowaniu zblocza dla każdejz nich można otrzymać siłę uciągu pra-wie 500 kN. Mniejsza ma zmienną mak-

symalną siłę uciągu 120-200 kN, linęo długości 220 m i średnicy 6 mm. Obatypy są wyposażone w sprzęgło doręcznego rozwijania liny oraz układaczliny. Wyciągarki główne mogą miećwyprowadzone liny zarówno na przód,jak i tył pojazdu.

Trzecim elementem Mamuta, decy-dującym o jego przydatności do roliwozu ewakuacji i ratownictwa technicz-nego, jest ramię holownicze. Jest tocałkowicie polska konstrukcja o inno-wacyjnych i unikalnych rozwiązaniach.Wysięgnik zakończony „widelcem” ho-lowniczym w położeniu roboczym (po-ziomym) może wychylać się o 15o

w górę lub w dół, w pozycji transporto-wej jest złożony i ustawiony pionowodo podłoża. W konstrukcji ramieniazastosowano innowacyjne rozwiązaniejego mocowania/kotwiczenia, którydziała jak winda. Umożliwia to opusz-czenie rozłożonego ramienia/wysięgni-ka, a co za tym idzie obniżenia środkaciężkości holowanego pojazdu, a tak-że transportowanie kontenerów o ma-sie do 14 000 kg (na minimalnym wy-s ięgu) . Maksymalne obciążeniewysięgnika w pozycji wsuniętej wynosi14 000 kg, maksymalnie wysuniętego10 000 kg. Są to parametry umożliwia-jące holowanie zarówno cywilnych cię-żarówek i autobusów, jak i pojazdówmilitarnych, MRAPów czy kołowychtransporterów piechoty.

Innym ciekawym rozwiązaniem jestpozostawienie seryjnego gniazda ho-lowniczego umożliwiającego zastoso-wanie sztywnego holu. W większościpojazdów podobnych do Mamuta trze-ba w tym celu mocować specjalneoprzyrządowanie na ramieniu holowni-czym.

Mamut powstał zgodnie z wymaga-niami Wojska Polskiego, którego zapo-trzebowanie na takie pojazdy jest sza-cowane na co najmniej 35 szt. Zewzględu na cięcia finansowe zapewnetyle nie zostanie zakupionych, przynaj-mniej nie od razu. Nie można jednakodkładać decyzji o zakupie kołowychwozów zabezpieczenia technicznego.Konstrukcja pojazdu stworzonego dlapolskiej armii wzbudziła bardzo dużezainteresowanie na jednym z najwięk-szych salonów przemysłu obronnego.Nie był to jedyny tego typu wóz naEurosatory, ale Mamut wyróżniał się natle konkurencji możliwościami w zakre-sie ewakuacji i ratownictwa technicz-nego.

Mateusz J MultarzyńskiMateusz J MultarzyńskiMateusz J MultarzyńskiMateusz J MultarzyńskiMateusz J Multarzyński