heftane issue 42

٢٠٠٩

ن سا

نی ١

٨ ن ـ

سانی

١٢ /

٤٢ره

ماـ ژ

ه تان

ه ف ه

Haf

tana

-issu

e 42

/ 12

Apr

- 18

Apr

200

9

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

ئیتر با سندوقی ده نگدان یه کالیی

بکاته وه

کشه کانی به غدا و کوردستان، چاره سه ر یان..؟تاتوو، نمایش یان په یام؟

دیار به کر ده بته جه مسه رکی نوی کوردایه تی؟خه ونه کانی ئۆکرانیا، ھه ر به ڕاستی خه ون بوون

دانیشتوانی جیھان له چل سای ئاینده داخه ونی دامه زراندن له کوردستان!

چاکسازیی ب نوکردنه وه ی سیاسیی مه یسه ر نابت

3

کاریکاتر

ۆرکشۆپی چاککردنهوهی کارهبا

ـ ١٨ نیسان ٢٠٠٩ ٤٢ / ١٢ نیسان ژماره ههفتانه ـ

5

60 بووکی ٢٠٠٩بۆ ھه موو ئه و كچانه ی له چاوه ڕوانی سوارچاكی خۆیانن و خه ون به كراسی بووكنی و شه وی زینی ئاھه نگی به ھاوسه ربوون ده بینن، دیزاینه ری لوبنانی رۆنی ریشا نوترین دیزاینی خۆی بۆ بووكانی ٢٠٠٩ ده خاته ڕوو.

62ئایا ئه و تواناییه ت ھه یه ، كه به باوه ڕ به خۆبوونه وه ، له گه ڵ ده وروبه ره كه تدا مامه ه بكه یت؟ ئایا دنیایت له تواناییه كانت؟ ھه فتانه له ڕگه ی چه ند پرسیارکه وه که سایه تی خۆت بۆ ده رده خات.

شاری گه شتیاران42ھه ر كه پده نیته نو فۆكه خانه ی نوده وه تی

ره فیق حه ریری و به خاه كانی چككردنی پاسپۆرت و كه لوپه لدا تده په ڕی، له مامه ه ی

ئه فسه ر و كارمه نده ئه منییه كانه وه یه كه م توانینت له سه ر لوبنان به گشتی و به یروتی

پایته ختی له ال دروست ده بت.

ترس و خۆشه ویستی 46خودی ئازادی ئه وه نده به رفراوانه كه به ژماره ی مرۆڤه كان ده توانین پناسه بۆ ئازادی بكه ین،

وه ك چۆن فرۆید ده ت ھنده ی ژماره ی مرۆڤه كان لكدانه وه ی ده روونیمان ھه یه .

ھه در: سه رسامی باخانم54ھه در ئستا خه ریكی دروستكردنی سیدییه كه ،

به م ورده كاری زۆری رانه گه یاند تا واده ی بوكردنه وه ی ، به س ته نھا باسی له وه كرد كه ئستا سه رقای دروستكردنی سیدییه كه له گه ڵ ئاوازدانه ر (ھه كه وت زاھیر)و چه ند

شاعیركیش ھاوكارییان كردووه .

تا چه ند باوه ڕت به خۆته ؟

هه فتانه ـ ژماره ٤٢ / ١٢ نیسان ـ ١٨ نیسان ٢٠٠٩

له ژماره ٤٠ی گۆڤاره که ماندا به ھه ه له بری ناوی کاک عه بدوی حاجی مه حمود، ناوی کاک عه بدوی حاجی سه عید نووسراوه .

بۆیه داوای لبوردن له ھه ردوو کاک عه بدو و خونه رانی به ڕز ده که ین.

پۆزش

4

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: شه قامی شه ست مه تریـ ته نیشت وه زاره تی پیشه سازی.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

[email protected]

Iraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

[email protected]

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188

07480134488 -

Volume (1) issue - 42 / 12 Apr -18 Apr 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه

ئیدیعا عه ره ب به كور ده چاوساغ، كوردیش به پیاوی ب به ھره ده پیاوی چاكه و كه سه یه ئه و پیاوی چاك میھره بانه . تابی ژنكی ده ژنی «ناشیرین»یش به به ھره باسی بۆیه بیشكنیت، یه كجاری به ناته وت و ده خوا كاركدا شكست له

نه بووه كه ی ناكه یت و ده ی «پیاوكی چاكه ».ژنی ناشیرینیش ئه و ژنه یه به دت نییه ، به س به شی ئه وه ی تدا ده ھته وه كه له رووی نه ده یت و راستوڕه وان پی نه ی . بۆیه باس به الیه كی تردا وه رده چه رخنی: ژنكی تابی چاك و ركوپك و خانه دانی ! عه ره ب به كور ده چاوساغ. ئه مۆ ھه ر كه سك له كاركدا شكست ده خوا ده توان ب : به ھره دار و شاره زا و لزانم، ل ئه م

میلله تی كورده ھیچ نازان و شایانی ئه وه نییه فری بكه یت و بۆی بكۆشی .ئه مۆ ھه ر كه سك له گه ڵ ژینگه كه ی ھه نه كا، ده توانت گاته به كه شوھه وا و شاخ و داخه كانی كوردستان بكات، كه وا ھه نه كه وتوون له گه ڵ به ھره و ئه فراندنی ئه ودا

بگونجن. خه تای كوردستانه كه وای ل نایه ت به ھره و توانستی ئه و له خۆ بگرت! رۆژانه گوبیستی ئه م قه وانه ده بین، له وانه ی شه ڕ له گه ڵ سبه ری خۆیان ده كه ن و پیانوایه شه مس و قه مه ر، له یلونه ھار و ئران و توران، پاوانی قودره تی سۆپه رمانی نییه كه كی شتك ھیچ دواكه وتووه ، كۆمه گه ئه م جاھیله ، میلله ته ئه م ئه ون:

له گه یان، چی ل بكه یت نایه ته سه ر ری راستی «خه واجه كان».له كوردستان پوه ری رخته ر ئیش ناكات. «جه ناب مه قایس نه ماوه » ئه گه رنا ھه موو كه سك پاداشت و سزای خۆی وه رده گرت و دونیا ئوسوڵ و قاعیده و نه زم و حیسابی

جارانی بۆ ده گه ڕایه وه .ئیدیعا ئه م وته ی نه خۆش خستووه و داننه نان به ھه ه و كه موكوڕییه كانیش وای

كردووه میلله ته كه شمان روو له قیبله سه رببدرت.له قسه ی زل و ئیدیعای زلتر قسورمان نییه ، وه ختك ده ی چاوساغ رنونی بكه له م تاریكییه دا، ئینجا ئژێ: راستكه ی براده ر! من كورم و بۆ خۆشه ویستی پم ده ن

چاوساغ! له حای وادا ده ب بی راستییه كه ی جه نابتان پیاوی چاكن و ببته وه !

گه ڕانه وه ی به عسییه کان24ئه و بانگه وازه ی نوری مالیكی سه رۆك وه زیرانی عیراق بۆ ھاندانی به عسییه كان له به شداری كردن له پرۆژه ی

ئاشته وایی نیشتمانی كردی، چه ندین كاردانه وه ی جیاوازو دژیه كی له گۆڕه پانی سیاسیی عیراق و خودی حزبی

به عسیشدا لکه وته وه .

گرتووخانه یه کی ب تۆمه تبار28ئایا قوربانییه كانی پاكتاوكردن و توندوتیژییه كان رازین به وه ی

دوای ٣٠ ساڵ دادگه ریی بته دی؟ پرسیاره كه له م چه ند ھه فته یه ی رابروودا كه وته گۆڕێ، ئه ویش دوای ده ستپكردنی

دادگاییكردنی ئه و كه سانه ی كه به ئه نجامدانی تاوانی پاكتاوكردن و توندوتیژی تۆمه تبارن له که مبۆدیا.

Haftana-issue 42/ 12 Apr - 18 Apr 2009

7

به كوردهوه نین پهیوهست عیراق، كشهكانی

دابهشبوونی و ناكۆكی بوونیمه سهلهكانی له عیراق پهرلهمانیدهستوور، ھهمواركردنیھهرم، ناوهندو سهحییه تهكانینییه. لهسهر مه ترسییهكی ھیچ

جهبوری سهلیمریفۆرمكی لوبنان دهبتبۆ كار ئهنجامبدات، ئابووری بكات، ئابوورییهكهی چاكکردنیله ك كهوا ئهوهی گودانه بهبسهردهكهوت. ھهبژاردنهكاندا

سهنیوره فوادببته ئهوهیه شایانی وتهكهمانئهمهریكا، متمانهی جگهیكه ھه ونه ی ئهو لهدوایبنه بكردن بۆ دهیدات، پاكستان

تیرۆر. بهگژداچوونهوهی و

گه یالنی یوسف

عیراق، كۆماری سهرۆك جگری ئهلھاشمی تاریقپهیوهندیدارنین عیراق، حكومهتی «كشه كانی رایگهیاند:پهیوهندییهكیان ھیچ كشه ھهندك تهنانهت كوردهوه، به

نییه.» كوردهوه بهنییه، ئهوه ھه ر عیراق «كشهكانی وتیشی: ئهلھاشمیحكومهتی و لهنوان حكومهتی مهركهزی ھهبت كشهكوردستان، ھه رمی حكومهتی چۆن یاخود ھهرمدا،ھهرمی حكومهتی یاخود به ڕوهدهبهن، ھهرمهكهیانكشهیان كه وا دهڕوانت ناوچانه له و چۆن كوردستانعیراق، كۆماری سهرۆك جگری وتانهی ئهو لهسهره.».ماوهیهی لهم بانگهشانهی ئهو بۆ وهمدانهوهیهكه وهكوھهندك و سهركرده یهكی سیاسیی دواییدا لهالیهن چهندكورد دهكرت، دژ به و عه رهبییهكانهوه میدیا عیراقی لهعیراقهو نو كشهكانی ئه نجامی «كورد گوایه بهوهی

دروست دهكات.» مه ركهز گرفت بۆ كوردكه حكومهتی كشانهی ئهو گرنگترین ئهلھاشمی لهبارهیوهكو «كشهكان زۆرن، وتی: پوهی دهنانت، عیراق

لهسهر تبینی بوونی دهستوور، لهبارهی نیشتمانی دابهشبوونكی الیهنهكان، لهنوان نهگونجان له داھاتوو، ترسئهو نهوتییهكانهوهیه». سامانه بهڕوهبردنی بارهی له گهورهش كشه ی (موحاسهسه )، دابهشكاری سیستمیبهڕوه دهبرت. تدا كشهكانی و و مهلهف ھهیه كه ناكرت، كشهكان چارهسهر شوهیه به و بهوهشدا ئاماژهیبكات، ك حوكم المهوه به نییه گرنگ عیراقیم، «من وتی: دهسهتهكانیشهوه ، بارهی له كۆمار جگری سهرۆك

حوكم بكات». چۆن كهوا ئهوه گرنگه

سیاسیی دهسهتدارانیدهوهتاندا، له لهھهندكبریتانیا)، و (ئهمهریكا بهتایبهتپشت دیار، بهشوهیه كیبۆ راپرسییهكان به دهبهستنخۆیانی لهسهر ئهوهی سیاسهتیتاچهند بزانن یاخود بنن، بنیاتویستی لهگهڵ سیاسهتهكانیانئهو عیراقدا له جهماوهردایه.گویش بهم نهھاتووه، مۆده دهگیرت. راپرسییانه لهوعیراقدا له راپرسی دوایینی ٪٦٢ روو، خستۆته ئهوه یدهوهتكی داوای عیراقییهكان رژهیه ئهو كردووه. دیموكراتییانسوننه عهرهبی لهالی جودایه ولهالی ،٪٦٥ بۆ بهرزدهبتهوه

.٪٧١ كوردهكانیشعیراقییهكان ویستی راپرسییهكاننهتهوهو بهجیاوازی دهردهخهن،بهم مهزھهبهوه، و ئایینئاماژهكانیه كراستیده ردهخهن،«دهوهتكی عیراقییهكان

دهوت.» دیموكراتییان

دیموكراسی عیراقدهوت


دهكات عیراق و ئهفغانستان داوای تارانباسیان لوه ئهمهریكادا ئیدارهی له كه گۆڕانكارییانهی ئهو رایگهیاند؛ ئران، شورای ئهنجومهنی سهرۆكی الریجانی عهلی دهیانهوت ئهگه ر بۆیه ھهیه، گۆڕان به پویستی ھهموواندا پش له ئه مهریكا كرد لهوهش باسی قسهیه. تهنھا دهكرتبوانرت، ئهوا الریجانی قسانهی له م وردی به ئهگهر بھنن. ئهفغانستان و عیراق له توندوتیژی له واز دهبت بگۆڕنبه تا جبھت ئران بۆ ئهفغانستان و عیراق ئهمهریكا، دهیهوت ئران ئهوانیش؛ دهردهكهون زهقی به شت دووكه كردووه وای ئران، به بهرامبه ر ئۆباما، نهرمی دووه میشیان؛ بكات. بهجج تدا سیاسهته كانی خۆی ئاره زوویده كات؟ ب تاكهی نهرمییهی ئهمهریكا ئهو ئایا بسهپنت. واشنتۆندا بهسهر و مهرج پهلوپۆبھاوت سیاسه تهكانی تارانباجدهرانی ئهمهریكا پارهی به و خون عیراق به و ئهفغانستان له كه ئهوه ی ده بت و به رده وام نهرمییهی لهسهر ئهو یان

دهكات؟. تارانی به پشكهش ئاتونی سینییهكی له سهر ھناوه دهستی به

6

حهدبا لیستی رایگهیاند؛ موس پارزگاری پشووی جگری گۆران خهسرهودهیانهوت و نهینهوا نهكردووه برایهتی لیستی گفتوگۆیهكیان لهگهڵ ھیچ تائستا

بت. خۆیان بۆ پارزگاكه پۆستهكانی سهرجهمله توانی که موس پارزگای له توندڕهوهكانه عهرهبه لیستی حهدبا لیستیدهستی دابوو، به نی حهدبا بباتهوه. كورسی ١٩ پارزگاكاندا ھهبژاردنیبه جھناو خۆی بهنهكهی سهركهوتنیشی دوای که مبکاتهوه، موس له کوردكورده له لیستی كه برایهتی لیستی داوه بیاری ده ت: گۆران وهك خهسره ورهنگه حه دبا لیستی ھهنگاوهی ئهو دووربخاتهوه. پۆستك ھهموو له پارزگاكهدادهبته داھاتوو بۆ بهم بكات، خۆش پارزگاكه توندڕهوهكانی دی ئهمۆ بۆدهوروبهری دانیشتوانی زۆری بهشكی چونكه پارزگاكه، بۆ گهوره كشهیهكیژماره ئه و سهرهڕای ئهوه دراوه. ده وره كورد، شارۆچكهی به موس پارزگایله كورد دوورخستنهوه ی به بۆیه موسن. شاری ناو دانیشتوی كه كورد زۆره یسهرجهم بۆ بهكو حهدبا، لیستی بۆ كشه نهك داھاتوو بۆ پارزگاكه بهڕوهبردنیبهدهركهوتوون، كشانهش ئهو نۆبهره ی دهكات. دروست پارزگاكه داھاتوویكورد له ھهڕهشه موس ماهكانی دیوارهكانی لهسهر ئستاوه ھه رله چونكه و واقیع نهبته ئهو ھهڕه شانه نزیكدا داھاتوویهكی نییه له دوور پكردووه، ده ستیكورد، دوورخستنهوهی جیاتی له واباشتره بۆ حهدبا بۆیه لبكهوتهوه . كوشتاری

شارهكه دووربخاتهوه. له كشه ناو ئیدارهوهو بیانھنته

ڕۆژ ٧

ئاژاوه به رهو موس

ھهردوو گردبوونهوهی بهھیوام بۆ بت ھهنگاوك ئهمریكا،په یوهندییهكانی گهڕاندنهوهیله واشنتۆن، و كاراكاس نوان

ده ساك لهگرژی. دوای

شافز ھۆگۆلهچوارچوهی عیراق، بۆ سهردانمرووی بهرهو عیراقدایه ، كرانهوه ی ئهوفهلهستینییهكان عهرهبیدا، وتانیعیراق، لهیاد مژوویی ھهرگیز رۆی

كهیسه كهمان. بۆ ناكهبن

مهحمود عهباسدهبت، قورس ساكی ئهمساڵبهم روسیا، ئابووری لهسهرلهمه سیناریۆی پشتر ئمهدهتوانین تپهڕاندوهو، خراپترمان

تپهڕنین. گرفتانهش ئهم

پۆتن ڤالدیمیر

پهرلهمانی له تهوافوق بهرهیدادگای ئهگهر رایگهیاند؛ عیراقئهیاد نهدا بیار فیدرالی سهرۆكی پۆستی سامهڕائی له ئهوا وهربگرت، پهرلهمان پهرلهماندا داھاتووی خولیپۆسته ئهو بۆ دووباره سامهڕائی

دهپاوتهوه.و عیراق دهستووری گورهی به دادگا بت، به رپرسان لدوانیبیار سامهڕائی به رژهوهندی لهپۆسته ئهو سامهڕائی نادات،تهوافوقیش بهرهی وهربگرت.كه ئهوهی لهسهر سوورهبۆیه بكاتهوه، كاندید سامهڕائیگهڕی سیناریۆی ھهمان پدهچتسهرۆكی ھهبژاردنی یهكهمی ھیچ و بته وه دووباره پهرله مانپۆستهكه نهتوانت پاوراوك ئاماژهكان بهگورهی بباتهوه.فراكسیۆنهكان سووربوونی وبت، ھهوستهكانیان لهسه ررهنگه پهرلهمان سهرۆكی پۆستیبه پهرلهمان تهمهنی كۆتایی تا

بمنتهوه. چۆی

دهســـت ســهرۆكــیــــانناكهوت!!

ساح زاری له رۆژنامهنووسككه بویكردۆتهوه موتهگهوهچوار پش موتهگ، گوایه كه دهبت وتووه به مالكی ساڵبهعسییهكان له داھاتوودا لهپرۆسهی بهشداری تا بپاڕتهوهئهم نوسینی بكهن. سیاسیییان بت راست رۆژنامهنووسه دهردهخات راستییه ئهو ھهه،بهجۆرك راستی به مالكی كهبهھزكردنی بۆ جۆرهكان لهبۆ پهنای ده سهتهكهیئهوه بهم بردووه، بهعسییهكانوهمی تائستا بهعسییه كانننهداوهتهوه، مالكییان ئیجابیلهبری باشتربوو مالكی بۆ بهمبهعسییهكان، بۆ پهنابردنھــــهم ھاوپهیمــانتییهكانیھهم و ئیئتیالف لهناوخۆیلهگهڵ ھهم و كورد لهگهڵجبهجبكات، ئیسالمیدا حزبیدهبوو، بهھزتر بهوهشپهنا كه نهده بوو ئه وه ناچاری

بهرت. بهعسییهكان بۆ

موتهگی قسهیسواركرد


9 ـ ١٨ نیسان ٢٠٠٩ ٤٢ / ١٢ نیسان ژماره ههفتانه ـ

كوردستان سیاسیی پرسی له مهزهنده وبهناوی دهب شتكمان و دهكات پاشهكشھهیه. خۆی یاسای بنهماو كه سیاسیی گهمهی دهستیان سهرهكییهكه، ھزه دوو بردنهوهی ـروانینیان جبهجكردنی بۆ دهكات وابردنهوه ی لكترازان. له ترس دوودی و بھزی خۆیان، قه بارهی به نهیارهكانیشیان،

دهردهخات. پهنھانیانچهند ھهبژاردنه دا، لهم ئهوه، لهبهر جا

گرنگن: پرهنسیپك زۆرھهبژاردنهكه، (ئالیهتی توخمهكانیئهمنیهت) دابینكردنی و چاودریكردن بۆ شتك ھهموو پشی ھهیه ، ئهولهویهتیان ئهم ھهبژاردنه خۆیان. ھزی سهرهكی ھهردووپویستی بهڕوهچوویی شوهی و ھهستیاره ئهم بۆیه ھهیه: ره وان و رهوا شهرعیه تكی بهو ئهشھهدوومابیالی له دانپیانان زیاتر توخمانه

دهنگدان بكهن ئهوه لهسهر كار كارهكتهرهكانیله مهحهك سهنگی بكهنه دیموكراسیی ونوان بزهنتی جهدهلی یهكالیكردنهوهیملمالن ناتوان كۆمهك ھیچ ناكۆكهكان.كهسیش و بكات قهچۆ ناكۆكییهكان وبهكو ناكات. كوردستان له ئهوه چاوهڕیئیداره دانی روشونی دۆزینهوهی له ھونهرو كهناڵ دۆزینهوهی له ناكۆكییانهدایه، ئهوو ملمالن ئهو پاوتنی بۆ ركوپكه جۆگهی

ناكۆكییانه.چاكیان پارتی و یهكتی رگهیهدا لهم جاتهقدیریان ئهوان قبوكرد. تهحهدداكهیان كردئه مهش و بكهن شه ڕهكه دهتوانن پكه وه وایهھزهكانی خۆیانه. یاسایی و ئوسوی ھهقیله و بكهن قبوڵ تهحهداكه با ئۆپۆزسیۆنیشلیستی یهك دیموكراستی نا ره خنهگرتنی جیبه حزبهكه دوو بچن خۆیان با حزبهكه، دووبدهن. دهوره (دیموكراسیی) ھاوپهیمانتییهكینهك دهنگدانه، سندوقی بهردهم ھاتنه كاتی له بت خۆی بهشك گلهییه مهگهر ئهو گلهیی.ئهوه شیان و ھهبژاردنهكه پوپاگه ندهی شهڕی

تره. بابهتكی

ئۆپۆزسیۆن كاریگهری دادهنن.بۆ شایه دی كوچكه یه س ئهم ئهگهرو دهبت زۆریان سهنگكی بدهن ھه بژاردنهكهو یهكتی بۆ گهورهیه بردنهوهیهكی بهقهدهربت، پاكژیش ھهبژاردن ئهگهر چونكه پارتی .لهبهر نه نت، پدا خری دانی دۆڕاو دهشبهم نابت. رازی دۆڕاندن به كهس ئهوهیو ھهبژاردنهكه چاودری كه توخمهكانی ئه گهررادهگهیهنن ئاكامهكهی و دهكهن سهرپهرشتیحهڵ سهركه وتنی ئه وا بن، رازی پرۆسهكه له

دهده ن. لـ بگهردی وكوردستان گهڕانهوه ی پكهوه ھۆكارانه ئهم لهبهرتهندروستی كهشكی دهنگدان سندوقهكانی بۆو دهكهن دابین ئهمۆ بۆ ملمالنكانی سیاسیی

جیاده كهنهوه. راستی له ئیدیعا

بهشك بت له پوپاگهندهی مهگهرھهبژاردن

بهوهیه پویستی دهمكه ئمه وتی

8

سه رهکـی وتـاری


بهتاڵ ملمالنیه سیحری ئهم سندوقی دهنگدانئهوهی ده ست دهداته قودرهتمهندی دهكاتهوه،سیاسییدا دهورانی داھاتووی سای چوار لهدهنگدان سندوقی بهڕوه. دهبات كوردستانخهك روانینهكانی كۆمهنی باوهڕ و كۆبهندیدژهكان سیاسییه ھزه كارهكتهرو لهسهربهرنامهی بردییه وه ئهوی دهگرت. لهخۆیبا دۆڕاندی ئهوی و دهكات بهجج خۆی بت شهفاف ئۆپۆزسیۆنكی یاسایی، بهرچاو وسهكۆكانی گوشار و گروپهكانی له پهرلهمان و لهال دهستوهردانی تهواو.. و بكات قسه میدیادابهرپرسیارتی و كهسه ھهر و نهمنت بهالیهك عیراق بگرت. ئهستۆ له خۆی بهشی كایهكهدا له تر ئهوانی دهب و بهسه سیستانیخۆیان ھههوپه هی له بده ن، رهنج و بكهن كارنهك بكه ن ئیجتھاد و ھه ب قسهیان بن بهرپرسئهستۆی بخه نه كۆشش و كار و بدهن فهتوا

ترهوه. خهكی

نهخرت پهك بیاردیموكراسییه- ئالیهته ئهم دهره وهی له ئیترقسه بۆخۆی ده كات قسه ھهرچی یاساییهئهزموونی و گفتوگۆ بازاڕی دهتوان دهكات،بهم بیگتهوه، بكاو دهوهمهند سیاسیی الی داھاتوودا، چوارسای له ماوهی بیاڕ بیاڕ،

دهبت. براوه

دهنگدان سندوقی با ئیتریهكالیی بكاتهوه

بكرت. مامهه وا بابهته ئهم دهب ھهر خۆشیو خوا كه دهكات ئیدیعا الیهو ھهیهو ھهر ناكۆكیمهسهلهكه ئهون و لهگهڵ خاك و خۆڵ و خهقمریشك له ھلكه » فهلسهفهی ناكرێ باوهتهوه.شرۆڤهكارییهكی له ھلكهیه له مریشك یانكه سیاسیی رۆژی بابه تی ببته فهلسهفییهوهپهك لهسهر خهكی گوزهرانی و بهرژهوهندی دۆخی بزهنتی جهدهلی چیتر ناكرێ بخرت. و ئیجتھاده ملمالن بارمتهی بكاته وت گشتییان گروپییهكان. لهمهودوا دهب تهسكه حزبی،

بكرت: پۆلن دۆس دووو خزمهتگوزاری شهئنی گشتی وت، دۆسی ـ

رۆژانه. بهڕوهبردنیدهستهبژر ملمالنی سیاسیی و شه ئنی دۆسی ـسیاسیی چینی جیاوازه كانی سیاسییه ئاراسته و

كوردستان.و ئیداره رهوی له سیاسیی رهوی واتاو ئیداره رهوی جیابكرتهوه. خزمهتگوزاریئیفلیج بكرت، پ گهمهی نییه ئهوه ھی خزمهتسیاسییهكان مهیله دهستی گیرۆدهی و بكرتبهڕوشونی خۆی با سیاسیش رهوی ببت. ھه ناوی سیاسییهكانی ملمالن و بكات گهشه

بهڕوه. بباتكه لتووری ھهبژاردن و دۆسش رادهستی دوو ھهرحكومهتایهتی و دهسهت ئاوگۆڕكردنیكوردستان سه ریگرت پرۆسهیه ئهم كه بكرت.بیروڕاوه ئاوگۆڕی دیموكراسی قۆناغی لهئاوگۆڕی دیموكراسیی قۆناغی سهر دهچته

سیاسیی ملمالنی گرفتی خۆی. شه مهندۆفری سهر چووه گرفته ئه م ئیترسهرتاسهریی ھهبژاردنی راستهڕی سه ر چووه پكناكۆكهكان چهلهحانی و

ناو دهباته خۆی كۆتایی وت قسهی دهنگدهری له وێ كوردستانیی ودهنگدان. سندوقی سیحرییهكه، سندوقه

عه بدو ستراندیموكراسییهكان دایكی یانی دهسهتهوه،و قبوكردن یهكتری ھهموو چاویا له كه چونكه دهردهكه وت، بچووك زۆر دانهواندنك

دهگۆڕدرته وه. كورسی دیموكراسییه دا لهم

بكرت ھهبژاردن رادهستیملمالنیه ئهم گرنگه بۆچی پرسین با بهم

بكرت؟ داھاتوو ھهبژاردنی رادهستیسهرهیه: چهند وهمهكه

دیموكراسییه ئهمه ھهر چونكه جارێ، ـئاوگۆڕی له بریتییه كه راستهقینه كهیهمایهوه، ئستا پكھاتهی ئهگهر یان، دهسهتری له یاسایی رهوایی دهمه زهردكردنهوهیئستا پكھاتهیه ی ئهو ھهبژاردنهوهی دووباره

حكومانه.خۆی قسه ی سیحرییهكه سندوقه ھهتا چونكه ـملمالنیهكی وهك سیاسییهكه ملمالن نهكاملمالنیهكی تهنانهت یان بهرژهوهندخواز،و ده كات نمایش خۆی كۆتا ب فیكریینوان پهیوهندییهكانی بگره نابتهوه. یهكالییبهھرهیهكیان ھیچ دهكات و ژهھراوی جیاوازهكان

دهرناكه وت. لـسهر لواری چووه ملمالنیه ئهو ئهگهر چونكه ـبیارك دوودهكان ئیتر دهسهت، ئاوگۆڕیساغ خۆیان دیموكراسیی بژارهی و دهدهنناڕۆشنی ئیتر دهردهكهوت بهمهدا دهكهنه وه.

11

بنهمای لهسهر سیاسییهكاندا حكومی و بواره لهپۆستهكانیش گهیشتنه بتو لھاتوویینهك شارهزایی، تواناو به پشتبه ستووبتدیكه. تهقلیدییهكانی شوازه یان بۆماوه گردراوی دهسهت، ئهقنیكردنی بگومانكۆمهگهیه. تاكهكانی دهروونیی باری گۆڕانیدامهزراوه به پهیوهندییان بهشانی شان چونكهھهست تاكانه ئهو پویسته سیاسییهكانهوه،پكھاتهی بهشكی حكومهتهكهیان بكهن بهوه

ھزگهلی ملكهچی نهك كۆمهگهیه، گشتییغهیبی. ھزی كاردانهوهی یان دیكه

گشتی بهشوهیهكی نوكردنهوه پۆسهیدیموكراسی گهشهكردنی بۆ گونجاو ھهلومهرجی لهئامزگرتنی به چونكه دهڕهخسنت،حوكمانی سیاسی، بهشداریكردنی داخوازییڕگهدهدهن كه مسۆگهردهكات دامهزراوانه ئهوپۆسه ی له ھاووتیان بهشداریكردنی بهكۆمههكانی ڕاپرسیو بهوپیهی بیارسازیدا.دیكهی ئامازهكانی نونهرایهتیكردنونیشتیمان ئاستی لهسهر بهشداریكردنمه سه له به جه ماوهر گردانهوهی بۆ ھهنھاووتیان گرنگه لرهدا نیشتمانیهكانهوه .حوكمانیداو له شهریكن بكهن بهوه ھهستبیارسازیدا له بهرژهوهندییهكانیاندهنگی له زیاتر ھاووتیان واته ڕهچاودهكرت،بهپلهی دیموكراسیش پویسته ، ھهبژاردنیانلھاتوویی ھزو ژمارهو جۆرو به پشت یهكهمڕایههی كه دهبهستت دامهزراوانه ئهوئهو مهبهست حكومه تن. ھاووتیانو نوانتاكهكان بهرژهوهندییهكانی كه دامهزراوانهیهگشتیدا بهرژهوهندیی پاراستنی چوارچوهی له

دهپارزن.چاكسازیی كارگیش به ب چاكسازیی سیاسیحوكمانی پویسته واته مهیسهرنابت.واز بت، باوكساالری ئاكاری دهستبهرداریبھنت، كایهكان ھهموو دهستوهردانه لهئهو ھهموو به بهرامبهر بهرپرسیار به خۆیڕوودهدهنو كۆمهگهدا له كه نهزانت شتانهبهخۆبوون لهناخی متمانه چاندنی دهستبكات بهبوارانهدا له و تهنیا نهك ئه مهش ھاووتیاندا.بهرژهوهندییه خزمهتكردنی به پهیوهندییان كهلهوانهشدا بهكو ھهیه، خۆیانهوه تایبهتیهكانیھهسهنگاندنی چاك به پهیوهندییان كهلهسایهی ھهیه، گشتیشهوه بهرژهوهندییدامه زراوهیی سهرپهرشتیكردنی ڕساگهلوگشتییه توانینه ئهم دیاریكراودا. گشتییئاقاری بهتایبهتی لهسهر خۆی ھهیه، كاریگهرییخزمهتكردنی سیستهمی چاكسازیی گشتییدهستنیشانكردنی له ھهروه ھا مهدهنی.داموده زگا چاوهڕوانده كرت فرمانانهی ئهوكه ئهوانهش ئهنجامیانبدهنو كارگییهكانلهژر تایبهت، كهرتی چاالكیو بۆ جدهھرنپهیمانی به پشتئهستوور حوكمانیداو چاودریی

تایبهت. كهرتی ئه وو نوان

پویسته سهرهوه، بهوهی پشتبهستووتهبابن كارگییهكان دامودهزگا ئامانجهكانیحوكمانی ڕسایانه ی سیاسهتو ئهو لهگهڵ(بهدامودهزگای حوكمانی واته دهڕژت، دایانپابهندبت جبهجكردنهوه) یاسادانانو دامودهزگای بنچینهییهكانی ئامانجه بهپۆسهیهكی لهبهردهم بهوپیه كارگییهوه.حوكمانیو سنوری به پهیوهندیی كه سیاسیداینئهمهش ھهیه. دهسهتهوه شوازی كارپكردنینوێو شوازگهلی ھنانه ئارای به پویستی ئاكاری شوهكانی له ھهیه بنهڕهتی گۆڕانكارییبه سهبارهت كۆمهگهدا توانینی بۆماوهوكۆمهگهدا. داموده زگاكانو له فهرمانبهر ڕۆیكارگیو چاكسازیی ئاڕاستهی دهبت بۆیهچهمكگهلی به پشتبهستووبن ناوهڕۆكهكه یسیاسهتانهی ئهو دهستنیشانكه ری ڕوونوھهروهھا بكات. پ كاریان دهیهوت حوكمانیداموده زگاكانی سهرهكییهكانی فرمانه گهرهكهئهو دروستی جبه جكردنی كارگییاسادانانو دهسهتی ھهردوو كه بن ڕسایانهسایهی له دهریاندهكهن. جبهجكردنتگهیشتنی ڕۆشنایی لهبه ر ستراتیژهو ئهوحوكمانیو سیاسهته كانی دهربارهی ڕوونداگشتیی بنچینه ی یاسادانهرییهكان، چاكسازییهسیستهمك چهند كارگی چاكسازیی بۆ

گهیشتنه ئامانجهكان. لهخۆدهگرت بۆ

ئامانجهکان گهیشتنه بۆ سیستهمهکانكۆكردنهوهو گشتی، ستراتیژیی پالندانانیبهئامازگهلی زانیارییهكان بوكردنهوهیداراییو كاروباری بیارسازی، سهردهمیانه،سامانه بهڕوهبردنی پداچوونهوه، ژمریاری وسهرپهرشتیكردن. چاودریو مرۆییهكانولھاتوویی زامنكردنی ئه وانهش، ئامانجیھنانهدیی بهردهوامو بهشوهیهكی كارڕاییكردنه گشتیی ستراتیژی لهسایهی ئامانجه كانه

حوكمانیدا.لك سیاسی كارگیو ناكرت بهگشتیبۆ سیاسییهكان بیاره چونكه جیابكرنهوه.دهستنیشانبكرنو ئامانجهكان كه دهردهچن ئهوهكارگییهكانیش بیاره پكبھنرن، ڕكبخرنوسیاسییهكان بیاره ھهتا ده ردهكرن ئهوه بۆكارگی بیاری بهوپیهی جبهجبكرن،

سیاسهتك. جبهجكردنی بۆ ئامازهعهبدو ھهكهوت


چاکسازییسیاسیی

ئحم..! ئحم

10

بابه تی ڕۆژ

ھه ودان بۆ بواھنان به وانی دیكه به مه به ستی كاركردن دیاریكراو، كاندیدكی الیه نگیریكردنی ئینجا سیاسییه كاندا، حیزبه چوارچوه ی له

ده نگدان له ھه بژاردنه كاندا.الیه نك كۆمه ه سیاسی نوكردنه وه ی له خۆده گرت، له پش ھه موویانه وه ئه قنیكردنی ده سه ته . مه به ست ئه وه یه ده سه تكی سیاسی یه كگرتوو جی ده سه ته نیشتیمانیی عه لمانی ته قلیدییه كان بگرته وه . ھه روه ھا ھه سه نگاندن

بۆ ئه وه ی چاكسازیی سیاسی له كۆمه گه ی كوردستاندا له ئاستی دروشم و بانگه شه كردندا نه منته وه و بته دی ، پویسته پۆسه یه كی نوكردنه وه ی

سیاسی ھاوشانی بت. سیاسی ، نوكردنه وه ی له مه به ست دامه زراوه تواناكانی په ره پدانی ئاستی به رزكردنه وه ی بۆ حكومییه كانه ، بتوانن ھه تاكو كارڕاییكردنیان، چاالكی و ده كه ونه كه بكه ن به جج ئه ركانه ئه و ئه ستۆیان. ئه و گۆڕانكاریانه ی نوكردنه وه كه ش كه ناه ئه و ڕگه ی له پیانه ، پویستی ده خه ن و ڕكیان كه ده بت سیاسیانه وه ھاوسه نگی ده كه ن و جوه یان كۆنترۆی به مه ش، دننه دی . ئاڕاسته كانیاندا له نوان نوكردنه وه ی سیاسی په یوه ندییه كی توندوتۆی گۆڕانكارییه ئابووری و په ره سه ندنی له گه ڵ ده روونی و كۆمه یه تیه جۆربه جۆره كانی دیكه دا تواناكانی به گه شه بدرت ده بت بۆیه ھه یه . بواری به جیاوازیی حكومییه كان، داموده زگا له گه ڵ مامه ه بتوانن ھه تا تایبه تمه ندیانه وه ، پۆسه ی كه بكه ن ئه ركانه دا فرمان و ئه و ڕۆشنبیری كۆمه یه تی و ئابووری و گۆڕانكاریی نای ست وت. به م جۆره ده كرله خۆی ده گر

خه سه تی نوكردنه وه ی سیاسی بكه ین.

خه سه ته کانی نوکردنه وه ی سیاسیحوكمانی و ده سه ته كانی چه سپاندنی یه كه م/ الوازكردنی پایه و ھزی ده سه ته ته قلیدییه كان پیاوانی ده سه تی خزانی و (عه شیره تگه ری ،

ئایین). دوه م/ پشتگیریكردنی ده سه ته تایبه تمه نده كانی دامه زراوه سیاسییه كان، بۆ ئه وه ی ئه رك و ڕۆڵ و

فرمانه كان به ڕوونی ده یاریبكرن. به شداریكردنی سنووری فراوانكردنی سیه م/ فراوانكردنی سیاسیدا و پۆسه ی له میللی تگه یشتن و لك ھاماھه نگی و چوارچوه ی

سیسته می ھاووتیان و نوان پكگه یشتنی سیاسی به گشتی .

پویستی سیاسی نوكردنه وه ی كه واته ناوه ند/ له ھه یه گرنگ گۆڕانكاریی به كۆمه گه دا. نو ده سه تی ناوه نده كاندی پۆسه كانی بۆته ی له ئه وه ش، ئه نجامی توخمگه لی سه ركرده و سیاسیدا، نوكردنه وه ی ئه قنیه ت و به ده روه ست لھاتووی شایسته و ئه و جی نیشتیمانپه روه ر عه لمانیه ت و سه رچاوه ی كه ده گرنه وه توخمانه سه ركرده و له گه ڵ كۆمه گه دا. له ته قلیدین ده سه تی نوكردنه وه ی الیه نی گرنگترین ئه وه شدا، ھه یه گۆڕانكاریانه وه به و په یوه ندیی سیاسی ، ڕووبده ن، میللییه كاندا ئاقاره له ده بت كه به مه به ستی به رزكردنه وه ی پله ی به شداریكردن و ده شت خه ك. الی سیاسیی ھۆشمه ندیی حیزب و چوارچوه ی له به شداریكردنه ئه م سه ندیكا و گرووپه كانی به رژه وه ندیدا بت، به م داموده زگا دامه زراوه و ڕۆی كاراكردنی گرنگه ئه م پش تایبه تمه ندبوونیان سیاسییه كان و له سه ر جه غت لره دا بكه وت. به شداریكردنه ئه وه ش ده كه ینه وه ، مه به ست له به شداریكردنی ده نگدانی له نییه قه تیسكردنی سیاسی ، ھه بژاردنه كاندا، به كو گشت ئه و كارو چاالكی و بازنه ی ناو ده كه ونه كه ده گرته وه كۆششانه فراوانه كه ی ) و (به واتا سیاسییه وه پۆسه ی چینی یان توژ سه ر كاریگه ریخستنه ئامانجی پایه دارو ده سه تداره . بۆ نموونه ، په یوه ندیكردن به شداریكردن حكومیه كانه وه ، به رپرسه به ھه بژاردندا، ھه مه ته كانی كۆمه ككردنی له گشتییه كان، مه سه له ده رباره ی گفتوگۆكردنی سیاسییه كاندا، كۆبوونه وه له ئاماده بوون

چاكسازیی سیاسیی ب نوكردنه وه ی سیاسیی مه یسه رنابت


به رپرس

به رپرس

ده سهلمنت! كورد قسهی ئهمهریكا

13

ئۆدرنۆ رۆی ژهنهراڵ كری پشعیراق، له ئهمهریكا ھزهكانی فهرماندهی پویسته كه كردبوو لهوه باسیی لدوانكدا لهعیراق له تهواوی به ئهوهی پش ئهمهریكا كهركوك چارهسهر مهسهلهی بكشتهوه پویسته مهسهله ھهمان بۆ جگرهكهشی تهنانهت بكات.ھهرمی سهرۆكی بارزانی مهسعود سهردانی

كرد. كوردستانیكه بابهت ھهن پنج عیراقدا له بوای كیری بهیهككیش ھهیه، چارهسهركردن به پویستیان چارهسهركردنی له بریتییه مهسهالنه لهولهنویشیاندا كوردو عهربو نوان «پشوییهكانیله سهرهكان جناكۆكی ناوچه كه ركوكو مهسهلهی

بهتایبهتی.» موسیش شاری بهگشتیوباسی كیری سیناتۆر كه تر بابهتهكهی چوارله بوون بریتی كرد گرنگی چارهسهركردنیان لهنهوت، دابهشكردنی داھاتی «پهسهندكردنی یاسایھهوهكانی له عراق دراوسكانی بهشدارپكردنیتهواوی كردنی سه قامگیری، بهشداری گانهوهیھه یكهلهی عیراقو بنیاتنانی له سوننهكان

بۆسهر عیراقییهكان ئاواره گانهوهی سیاسییدا،خۆیان.» حای ماڵو

وهك سیناتۆركی گه وره ئستای داننانهی ئهمگرنگیدان بۆ به ئهمهریكا ئیدارهی و جۆن كیریكاتكدایه له كهركوك كشهی چارهسهركردنییهكالكردنهوهی پویستی چهندینجار پشتر كهجهختی كوردهوه بهرپرسانی لهالیهن كشهكهكه بوو كرد داوایان چهندینجاریش و كرابۆوه لهسهربۆ چارهسهركردنی. كشهكهوه بته ناو ئهمهریكا

بابهتی وروژاندنی بایهخی به سهباره ت كهركوك كشهی چارهسهركردنی پویستبوونیسهرۆكی عهلی رزگار ئهمهریكییهكانهوه، لهالیهن«ھهفتانه»ی به كهركوك پارزگای ئهنجومهنیبهرپرسانی كه نییه یه كهمجار «ئهمه رایگهیاندچاره سهركردنی له باس بهبایهخهوه ئهمهریكیوابوو پی بۆیه دهكهن.» كهركوك مهسهلهی جیاوازییهكی ھیچ ئهمجارهشیان باسكردنهكهی

نییه. جارانی رابردوو لهوهیبان بهوه شكرد ئاماژهی عهلی رزگار ھهروهھانهتهوه ركخراوی گشتیی ئهمینداری مۆن كی

له ئهمهریكا بایۆزی وهك ھیل كریستۆڤه ر دانانی گفتوگۆی لهباره ی كۆبوونهوهیهكدا له ئهمهریكا، پیرانی ئهنجومهنیزۆرینهی ھهوستی كیری سیناتۆر جۆن بوونهتهوه، عیراق رووبهڕووی ته حهدیانهی سهبارهت بهو تاووتوكرد، بهغدا

خستهڕوو. كۆنگرسدا له دیموكراته كانیگرنگی له باسی بهھهمانشوه یهكگرتووه كان

كردووه. كهركوك مهسهلهی چارهسهركردنیئاماژه ی عهره بیدا وتانی كۆنگرهی له مۆن كی بانكهركوكدا. كشهی چارهسهركردنی بهگرنگیباسكردنهی ئهو پیوایه سیاسیی چاودركیئهمهریكییهكان داوای لهسه ر ھهر مۆنیش كی بانبگهیهنت رگهیهوه به عیراقییهكانی لهو تا بووه.ئه وا نهكرت، چارهسهر كشهیه ئهو ئه گهر كه

دت. به دوادا ماورانیناوچه كهركوك و چارهسه ركردنی كشهی باسكردنیئهمهریكییهكانهوه لهالیهن لهسهرهكان جناكۆكیئهگهری سیاسیی باس له لهكاتكدایه كه چاودرانیدهكهن. عه رهبدا له نوان كوردو پشوی دروستبوونیكاروباری له پسپۆڕ لكۆهری كوردسمان ئهنتۆنیبه كه راپۆرتكدا له ناوه ڕاستدا ئهمنیی خۆرھهتیھی سه رهكیو نهخشهی عیراق، «ئاسایشی ناویدهكات لهوه باس بویكردۆتهوه، ئاراستهكراو»دازیادیان عهرهب كوردو نوان «پشوییهكانی كهدهسهت لهسه ر كبت كه كدهردهكهو وا كردووه،

توندوتیژی.» تازهی سهرچاوهیه كی ببتهكهركوك پارزگای ئهنجومهنی سهرۆكی لهوباره یهوهئستادا بارودۆخهی لهم كه بهدوورزانی ئهوهیرووبدات، عهرهبدا كوردو لهنوان ناوخۆ شهڕیھزهكانی مانهوهی مهسهلهی به بهستهوه ئهوهشی«ھهتا ھزهكانی وابوو پی عیراقو له ئهمهریكا ناوخۆ شهڕی بمننه وه عیراقدا له ئهمهریكا سوپای

روونادات.»شكستھنانی لهگهڵ ھاوكاته لدوانانه ئهمله كهركوك راستییهكانی بهدواداچوونی لیژنهیپه یوهندییدارهكانی مه سهله یهكالییكردنهوهیدهسهتهكانی دابهشكردنی دهنگدهرانو تۆماری

پارزگاكه.رایگهیاند؛ لیژنهكه ئهندامی به یاتی محهمهد تۆماری بابهتی لهبارهی عهرهبو توركمان كوردوپشكهش كاریان بهرنامهی س دهنگدهرانهوه له بارهوه گفتوگۆیان لیژنهكه ئستا كردووهو

دهكات.


12

ئـاراسـتـه


تۆمهتبار بهوه كورد سهركردایه تی زۆرجارو ھهیه ویستكی جیاخوازیان كه ده كرـتده یانهوت نییه، یهكگرتوو عیراقكی به باوهڕیانكۆسرهت بهم بكهن، پارچه پارچه عیراقكوردستان ھهرمی سهرۆكی جگری رهسوڵرهتكردهوهو وتانهی ئهو چاوپكهوتنهدا، لهوعیراقهوه ده ستووری به كوردی پابهندبوونیلهسهردهمی «ئمه وتی: دووپاتكردهوه وخۆمانهوه بهویستی تهواوی دیموكراتییه تداینوحوكمو ئهنجومهنی حكومهتو بهغدا، چووینه پاشان پكھناو كاتیمان حكومهتی پاشان

دهستوورمان نووسییهوه.» ھهبژاردنمان كردو

كورد كه كرد ئه وهش بۆ ئاماژهی ھهروهھا لهسهر كه ھهیه یهكگرتوو عیراقكی به باوهڕیعه رهبو كوردو ئاشتییانهی پكهوهژیانی بنهمای

پكھاتهكانی تر بنیاتنرابت.پهیوهندییهكانی داكشانی ھهكشانو به سهبارهتبه بهرامبهر ھهوستیان بهغداو ھهرمو نوانسهرۆكی جگری وهزیران، سه رۆك مالیكی نوریپنج لیژنهمان «ئمه كه دهكات باس لهوه ھهرمحكومهتی نوان كشهكانی یهكالییكردنهوهی بۆئهو ئهنجامی چاوهڕوانی پكھناوه و بهغدا ھهرموبریتییه سه رهكیمان پوانهی دهكهین. لیژنانهنات مالیكی دهستوورهوه ، به پابهندبوون له

بهم رهتدهكهمه وه، دهستوور به پابهندبوونئهوكات نهبت، پابهند بهدهستووریشهوه ئهگهر

ده بت.» گونجاومان ھه وستكی ئمهكۆسرهت چاوپكهوتنه كهدا تری لهبهشكیداواكارییهكانی كه ره تده كاتهوه ئهوه رهسوڵھهروهك بت، خۆیان گهورهتر قهبارهی له كورد«ھهندكیان دهكرت، تۆمهتبار پ كوردی كهپ دیموكراتییهتیان بهغدا) (الیهنهكانیئهوهشی شۆڤنین.» ھهندكیان قبوناكرتوله ئستا سهركردانه ی لهو ھهندك كه روونكردهوهدهوتو شتیكیان ئۆپۆزسیۆنیدا رۆژانی له بهغداندهت: ره سوڵ كۆسرهت تر، شتكی ئستاشدهیانوت سهركردانه لهو ھهندك كات «ئهوكورد ئهوان ئستا به م كوردستانییه، كهركوكدابهشكردنی بۆ بهوهی بانگهشه ده كه ن تۆمهتبار

دهكهن.» عیراقدهستووریش مهسهلهی ھهمواركردنی به سهبارهتھهمواركردنی ھاتوو ئهگه ر كه بهوهدا ئاماژهیكورد ئهوا بكرـت، دهستووردا له ریشهییبه كاربھنتو ڤیتۆ كه ھه یه ئهوهی مافیله كه نابین پابهند ھهمواركردنكیشهوه «بهھیچ

نهبت.» گهلهكهماندا بهرژهوهندیكه كهركوكیش شاری مهسهلهی به سهبارهت لهسهر بهغدا ھهولرو نوان مشتومه كانی زۆربهیسهرۆكی رهسوڵ جگری شارهیه، كۆسرهت ئهوكهركوك دهن «ئمه وتی: كوردستان ھهرمیبهپی كوردی، ناسنامه یهكی به عیراقییه شاركیشاركی دانیشتوانهكهشی، مژوو جوگرافیاو

كوردستانییه.»تری چاوپكهوتنهكهی له بهشكی رهسوڵ كۆسرهترهتكردهوه ئهوهی ئهلئسبوعیهدا، گۆڤاریكوردو لهنوان فهرمی پهیوهندییه كی ھیچئیسرائیلیش ھیچ سهنتهركی ھهبتو ئیسرائیلدابۆ بانگهشهی ھهروهك نییه، كوردستاندا له

دهكرت.بۆ خۆكاندیدكردنیشی ئهگه ری به سهبارهتنیشتمانیی یهكتیی كردنی سهركردایه تی«سوپاس وتی: رهسوڵ كۆسرهت كوردستان،زۆر جهالل مام تهندروستی باری ئستا بۆخوامن دهخوازین، بۆ سه المهتیشی ھیوای باشهویهكتیی پشمهرگه ی كوردستانم، پشمهرگه یكارك بهھهر نیشتمانیش یهكتیی نیشتمانیم،ئامادهم بت لهتوانامدا ئهگهر رامبسپرت،دهم لهتواناشمدا نهبوو، بكهم، ئهگهر جبهجی

ناتوانم.»ھهفتانه

ئهلئسبوعیه: بۆ رهسوڵ كۆسرهت

له ھهرمی كوردستان، سه رۆكی جگری رهسوڵ عهلی كۆسرهت(خهندان كه دامهزراوهی «ئهلئسبوعیه»دا لهگهڵ گۆڤاری چاوپكهوتنكی

ھاوكاتی ئهمۆ و زمانی عهرهبی دهریدهكات به وهشاندن) پهخشو بۆعیراقو دهستووری به پابهندبوون لهسهر جهختی بودهبتهوه، ھهفتانهراشیگهیاند كردهوه . فیدرایی فره الیهنیو دیموكراتییو به باوهڕبوونبكهین.» چاره سهر دیالۆگ به كشهكانمان ئهوهی له سهر «سورین

ئه وهی فیدراینو دیموكراتی ئمهئیجتیھاداته تهنھا دهمنتهوه

15

و ئهویش كه دنیاكردهوه لهوه توركیشیدهناسن، تیرۆریست به پهكهكه وتهكهیشینهبووه، خۆش تهواوی به كهشهكه ھشتا بهمپویسته ئهیوب سهبری زۆرن، ئهستهنگهكانتهنانه ت رككهوتن. بگه نه دژهكان ھهموو تادهتوانن ھهر بهم نه بن، دژیش لهوانهیه ھهندك

بكهن. دروست ئاستهنگئاستهنگهكان، له یهككه پهكهكه كوردهوه الیكۆتاییھنان بۆ ئاراسته كراو ھهنگاوكی ھهر لهبهشداری پهكهكه ئهگهر دا، كورد كشهی بهپرۆسهكه سهرلهبهری دهتوانت ئه وا نهكات،لهوهدایه كشهكه ھهبوهشنت. یهك لهبهرچارهسهرك ھهر بۆ ئامادهنییه ئهنقهرهش

بكات. قبوڵ شهریك به پهكه كهیهككی توركیاش عهسكه رتاریهتی و عهسكهرعهسكهر چونكه بهرچاوهكان، ئهستهنگه له ترهدهستوور پارزهری به خۆیان كه ژهنهراهكانی وله زۆر دهزانت، كۆمارهكهی و توركیا خاكی ورابردوو»ی «سهروهریییهكان كه گرانه بهرشانیبه دان كه ئهوهی ژرباری بچته و بكات لهبیرچاره سهر بكات. مهسهلهیه ئه و و كورددا بنتكشهی كوردی عهسكهر ئهگهر لهوهش گرنگترئستا پگهیه ی ئه و ره نگه بتهوه ، ده ست لهگهلی چونكه ھهیهتی لهدهست بدات، توركیا لهله وت پارزهری به عهسكهر بهردهوام توركیا

دهزانت. تیرۆریزم و دابهشبوونحزبانهی ئهو و توركهكان پهرسته نهتهوهله ترن یهككی دهكهن، نونهرایهتیان كهبنكهی له تائستا ئهوانیش ئاستهنگهكان.دهتوانن خهكیدا ماوه و جهماوهری خۆیان لهناورگری دروشمهكانیانهوه رگهی له بهردهوامكشهی ھهمیشهیی چارهسهركی لهبهردهم

دابنن. كوردداحزبی تهنانه ت بت، سهیر رهنگه كه ئهوهیبۆ كشهی وهكو داعییهك تهنمیهش كه عهداله ودۆڕانی لهدوای ره نگه ناساندووه، خۆی كورد،له تۆهیهك وهكو كوردنشینه كاندا، ناوچه لهكه پیهی بهو بكات. دروست رگری دهتهپه،پشمهرجی دهسته، به توركیای دهسهتی

دابنت. ھهر چاره سهركدا له بهردهم قورسله رگرییهكان، نه بن به شك نهبت كوردیش ئهوهنونه رایهتی ئهمۆ كه دهته پهش تهنانهتئهو بهھۆی دهكات، توركیادا له كوردایهتیببته ھهیهتی پهكهكه بۆ كه پاشكۆیه تییهیدهتهپه پاشكۆیهتی رگرییهكان. له بهشك

شاخ و شار نوان ھهماھهنگی پهكهكه بۆبهتایبهتی تهنزیمییه، پاشكۆیهتی بهكو نییه،ئیراده ی به بهستراوه پهكهكه ئیراده ی كهبه بهستراوه ئۆجهالنیش ئیرادهی ئۆجهالنهوه، ئهوانیش سهجانهكانییهوه، و ئیرادهی عهسكهركهواته پبت. كۆتایی كشهكه نایانهوی دهوری به داخراو بازنهیهكی پكهوه ھهموویاندهتهپه، بازنهی دهكهن دروست كشهكهداعهداله و كهمالیزم عهسكهر، پهكهكه ، ئۆجهالن،

تهنمیه . و

ئیجابی وستگهیهكیچارهسهری باسی توركیاوه له ئۆباما باراككه وتانه ی ئهو ھهموو له كرد كوردی كشهیمهبهستی ئۆباما بهڕاستی ئایا تدایه، كوردیانسهردانی بهھۆی ئایا ئرانیشه؟ سوریاو لهباسكردنی بۆ بۆنه بووه دیاربهكر توركیاوه،

مهھاباد؟ و قامیشلیچونكه دهردهچت، ھهروا لكبدرتهوه چۆنخۆیه تی، كاری خهریكی عیراق، كوردی ئستابمانه وێ بهمه كردووه . مژووڵ عیراقهوه به خۆیكوردستانه گهورهكهی بهشه نهمانهوت ئۆباما وبۆ وستگهیهك كرده مهركهزی » «كوردستانی

تر. شونهكانی له كورد مهسهلهی باسیئهو ئایا ئاراوه، دته پرسیارك لرهدا بهمگوشار»ه؟ » تهنھا ئراندا له گهڵ باسكردنه

راستهقینهشدا ھهمان سیاسیی له مامههی یانگوشار » ھه م قسهكانی واته ده بت، ھهوستیدهكرت كه تریش پرسیاركی مامهه»ن؟ ھهم وله نه یتوانیووه تائستا ئه مهریكا ئایا ئهوهیه؛نه یتوانیووه ئراندا، ئهتۆمی فایلی مهسهلهیدنته كوردیش فایلی بكات، بهشت شتك

پشهوه؟ھاوشوهی ھهرچهنده سوریاش، به سهبارهتمهسهلهیه ئهو چۆن ئۆباما نییه، ئیرانھهرچهنده پرسیاركه، ئهوهش دهجونت؟ئیدارهی سهردهمی له سوریا له كورد مهسهلهی ئۆباما بهم بوو، تكهوت جوهیهكی پشوودا

بكات. بۆ چییان دهتوانتبهرامبهر له ئۆباما ھهوستانهی ئهو ھهمووله نواندی ، توركیادا له مهسهلهكهی و كورد مه ترسیی له ئیدارهی عیراق كاتكدایه كه كوردیمهسهله له دهترسن لهوه ھهیه . ئهمهریكا نوی

تبكات. پشتیان چارهنووسسازهكاندابۆ ئهمهریكا نوی ئیدارهی دهچت له وه یاخوا خربداتهوه. تر پارچهكانی كوردی ھنده بایی عیراق، كوردی پویستیشه وابت.ئیداره ئهوهند كه وهستابن خۆیان قاچی لهسهرنهكهن مژووڵ خۆیانهوه به ئه مهریكا جیاجیاكانیله بیریان بت كوردی فهقیر له شونی تریش ولبكاتهوه. الیهكیان ئهمهریكا ئهوهی بۆ ھهیه،

ھهفتانه


14

بابه تی رۆژ

بۆ خه ریكه ئه مه ریكا ئه وروپا، دوای ئۆبامای سه رخه ت. دته مه سه له یه ئه و سه رۆك له سه ردانه كه یدا بۆ توركیا، به شوه یه كی توركیا له ئۆباما وروژاند. دۆسییه ی ئه و باش ده ته په دا سه رۆكی توركی ئه حمه د دیداری له وتی : چاره سه ری کشه ی کورد به رگای دیالۆگ به کشه که که له وه کرده وه جه ختی ده بت.

به کارھنانی توندوتیژی چاره سه ر ناکرت.ئۆباما ئه وه شی وتبوو كه توركیا قه ده غه کردنی البردووه ،» کوردی به خوندنی و په خشکردن ھمایه کتان کوردی که ناکی به کردنه وه ی ده بت نویانه یاسا ئه م دا، جیھان به ھه موو

جبه ج بکرن.»ئۆباما له به رده م په رله مانی توركیاشدا باسی له وه

كرد بوو كه پویسته به شوه یه کی به رپرسیارانه سه رۆکی وه کو بھنرت،» په که که به کۆتایی ویالیه ته یه کگرتوه کانی ئه مه ریکاش پاپشتی نه تیرۆریستی رکخراوکی ھیچ له نه په که که له

ده که م».له مژوویی ده رفه تكی وه كو تورك ئه حمه د بكرته توركیا داوای كرد كه ئۆبامادا به رامبه ر شوه ی له تورك داواكارییه ی ئه و ھه رم. ٢٥تورك پارزگاكاندایه . المه ركه زی سیستمی گلله یی ئه وه شی كرد كه ئه و داواكارییه ی له الیه ن

په رله مانی توركیاوه ره تكراوه ته وه .خه به ر ئینته رنت سایتی قسه ی به گوره ی تورك ئه وه شی به ئۆباما گه یاندووه ؛ كه په كه كه

ئاره زوو ده كات چه ك دابنت.

له و بۆن الیه كدا ھه ر به قسه كان ئاراسته ی بۆچوونه كه م ناكه نه وه كه پشنیازه كه ی ده ته په بۆ به ئیقلیمكردنی توركیا و مانه وه ی كوردستان وه كو ئیقلیمك یان چه ند ئیقلیمك زۆر عه مه لی په كه كه كه چه ندین ساه دروشمانه ی له و تره ده وه تی دروستكردنی داوای و ھه یگرتووه

كوردی ده كات.ھه رچۆنك بت له توركیا باراك ئۆباما مه سه له ی كوردی پدرا، به م ئایا ته به نی ده كات یان وه ك

دۆسییه ك به كراوه ی ده یھته وه .

ونه كه ھه مووی روون نییه بۆ مه سه له ی ئۆباما ھاوسۆزی خۆی ھه رچه نده په رله مانتارانی ده ربی . توركیا له كورد

له ماوه ی رابردوودا مه له فی كورد له توركیا جموجوكی گه وره ی به خۆوه بینیووه ، ئه م جموجوه پش ھه بژاردنی شاره وانییه كان ده ستی پكرد و له دوای ئه وه ی ده ته په له ھه بژاردنه كاندا توانی زۆربه ی شاره وانی ناوچه كوردنشینه كان به رته وه ، ئه و مه له فه له سه ر ئاستی ئه وروپی گوتینكی باشی وه رگرت و په رله مانی ئه وروپا داوای

كرد كه كاتی ئه وه ھاتووه كشه ی كورد له توركیا چاره سه ر بكرت.

كوردایه تی له ھه بژاردن بردییه وه ، ئۆباماش دۆسیه كه ی وه رگرت

"دیاربه كر" ده بته جه مسه ركی نوێ ؟


17

ده سه ته كه ی رووخانی وا ھه رچه نده ساه وه ، حه وته م پده نته سه دام تائستا و ھه رماوه كشانه ئه م به م دانراون كه لیژنانه ی ئه و نه كراون. چاره سه ر تشرینی مانگی له چاره سه ركردنیان بۆ و نه دیووه یه كتریان پاره وه سای دووه می كۆنه بوونه ته وه ، بۆیه رۆژ له دوای رۆژ كشه كان

به ره و ئاۆزبوون ده چت.ئه نجومه نی ئه ندامی به رزنجی د.سه عدی ھاوپه یمانی لیستی له سه ر نونه ران، «كشه و وت: ھه فتانه ی به كوردستان، گرفته كان له جگه ی خۆیاندا چه قیان به ستووه و به ره وپشه وه ناڕۆن. بۆیه ھه رچی زه روورتره دوای نه خرنه و بكرن چاره سه ر ده بت

ھه بژاردنه كانی ئه مساڵ .»

تپه ڕبوونی كه كرد ئاشكرا ئه وه ی به رزنجی كشه كانیاندا كورد و به رژه وه ندی له كات كاتژمره كان میلی «به تپه ڕبوونی نییه ، به سه رماندا كشه كان ھنده ی تر ئاۆز ده بن. عیراقیشدا حكومه تی به رژه وه ندی له ئه وكاته پیانوایه ؛ الیه ن ده نگ و ھه ندك نییه .» كردنه ده ستی ده ستی و كه مته رخه مییه ئه م كوردی پ الوازده بت و كشه كان ھنده ی تر به رزنجی سه عدی به م ده كات. چه قبه ستوو رای پچه وانه ی ھه یه و وتی : «با نوری مالیكی كه بزانن بیرده كه نه وه ئه و وه ك ئه وانه ی و نابت، الواز كورد كشانه ئه م دواخستنی به به كو سوورتری ده كات له سه ر داواكانی خۆی ده گه ڕت. گونجاودا چاره سه ری به دوای و له سه ره تای ھه ر دیوومانه ؛ رابردوودا له وه ك

دروستبوونی عیراقه وه كورد به دوای چاره سه ری گونجا ودا ده گه ڕت.»

پاراستنی ھزه كانی وته بژی یاوه ر جه بار ھه فتانه ی به كوردستان، ھه رمی سنووری وت: «ئه م كشانه ھه تا زوو چاره سه ر بكرت بۆ حكومه تی عیراق به سووده . ھه م بۆ ئستا ھه تا چونكه عیراقیش، ئاینده ی بۆ ھه م و خه كه كه ی ئارامتر و وت كه متربت، كشه

ئاسووده تر ده ژین.»ده كه ین داوای ئمه «ئه وه ی وتیشی : فره حزبییه ، فیدرای دیموكراتی حكومه تكی چونكه له مژووی عیراقدا تا سای (٢٠٠٣) ئه م حكومه ته دیكتاتۆری بووه . ئستاش ھه وكی له وه گومان له وێ لره و ھه یه شوه یه له و تاكه وی به ره و عیراق حكومه تی كه ده بت ده ڕوات، ئه م وته یه ش ھاته سه رزاری سه رۆكی ھه رم و له سه ردانه كه یدا بۆ وتانی ئه وروپی ، وتی رۆژنامه واناندا له به رده م بارزانی مه سعود

نوری مالیكی به ره و تاكه وی ده ڕوات.»عیراق په رله مانتاری به رزنجی سه عدی وته كانی سه رۆكی ھه رم ده كاته وه پشتاستی سه رۆك مالكی نوری به وه ده كات؛ ئاماژه و تاكه وانه یه و كه سكی عیراق، وه زیرانی

ھه رواش بیرده كاته وه .خۆی به نه كانی له «ئه و وتی : به رزنجی له كه كورد، به به رامبه ر پاشگه زبۆته وه جبه جكردنی بۆ دابووین پی رابردوودا گرفته كان. نوری مالكی ئستا ھه وای ده سه ت

لیداوه ، بۆیه وا گۆڕاوه .»

دواخستن مه ترسیداره سیروان زه ھاوی بیارده ری لیستی ھاوپه یمانی ئه و دژی عیراق، په رله مانی له كوردستان كشه كانی له دواخستنی باس كه بۆچوونه یه نوان حكومه تی ھه رم و عیراق، بۆ دوای نوری

مالكی ده كات.سیروان بۆ ھه فتانه وتی : «من بوام وایه ھه موو قۆناغكی مژووی ده رھاویشته ی تایبه تی خۆی ھه یه ، به رژه وه ندی تایبه تی ھه یه و په یوه سته سیاسیی ھاوپه یمانی ئستا قۆناغه وه . به و كوردیدا غه یری تری الیه نه كانی له گه ڵ كورد، كات و به م په یوه سته و مژووییه قۆناغكی

زه مانه وه .» زه ھاوی كه شاره زای بواری یاسایه و زۆرجار

ئاماژه یاساناس قسه ده كات وه ك


16

دۆســــــــ

بهغدا و ھهرم نوان ھه پهسردراوه كانی كشه

گربهسته نهوت، پشمهرگه، داباوهكان، «ناوچه فیدراڵ، عیراقی حكومهتی و ھهرم حكومهتی لهنوان ھهپهسردراوهكانحكومهتی سهرهتای دروستبوونی بۆ الیهنهدا دوو ئهم له نوان كشانه لهم ھهندك لهسه ر ھهرم..» ناكۆكی بودجهی نهوتییهكان،داوایانهیان ئهم شوه جۆرهھا به عیراقیشهوه حكومهتهكانی لهالیهن داواكراوه. بهشوهیهك و قۆناغه ھه ر بهم دهگه ڕته وه. عیراقله زۆریان ھهیه، داواكارییهكان عیراقدا دروستكردنی پكھنان و گهورهیان له پشككی ھزه كوردییه كان ئستا پشتگوخستووه.دوای ساڵ كه جبهجكاره، الیهنی تۆخكردۆته وه گرفتهكهی ئهوهی بهم كراوه تهوه. بۆ جگهیان دهستوورییهوه یاسایی و رووی

.ـده ھ تری ج وهزیرانكی سهرۆك بۆ وهزیران سهرۆك و لیژنه لیژنه دوای و ساڵ

حهمهڕهحیم ئیسماعیل دۆسییه: ئامادهكردنی


تــــر؟ گــــهڕــكـــی یـــان چــارهســـهر

19 هه فتانه ـ ژماره ٤٢ / ١٢ نیسان ـ ١٨ نیسان ٢٠٠٩

ده بته وه و ھه وستی خۆی ده گۆڕت.»كار مالكی و له دژی زه ھاوی ده ت: «نه ك بۆ رووخانی ئه و بكه ین، نه خر، به كو له پناو ئامانجه كانی خۆمان كه میحوه ری گه یشتن به

سه ره كی كاره كه مانه .»نوری مالكی له وانه یه بیه وت به م ھه وستانه ی وتانی نیشانی عروبه پاه وانی وه ك خۆی عه ره بی وتانی ئایا یان بدات، عه ره ب شیعه یه كی توندڕه وی په روه رده كراوی ئران به

پاه وانی خۆیان بزانن؟ وته بژی ھزه كانی پاراستنی سنووری ھه رم، عیراقدا له ئستا كه نازانت راست به ئه وه بت،» ما شوه یه به و عروبایه تی ھه ستی ھه رچه نده حزبی سیاسیی ، ئایینی و نه ته وه یی ھه یه ، به م عروبه چتی به و ئه ندازه یه نییه .» سیروان زه ھاویش ھه مان رای یاوه ری ھه بوو كه ناتوانرت ئه و بیاره ی به سه ردا بدرت، چونكه مالكی له سه ر بناغه ی شیعایه تی بۆته سه رۆك

وه زیرانی عیراق.ناو كوتله ی «گه وره ترین ده ت: زه ھاوی په رله مان شیعه مه زھه بن، بۆیه ئه و له سه ر ئه م مالكی نوری وه زیران، سه رۆك بۆته بناغه یه عروبه و له باس بدات له وه خۆی نایه وت عه ره بایه تی بكات، چونكه وه ك ژماره ھه میشه شیعه زۆرینه ن به پی یاساش سه رۆك وه زیران له زۆرینه ده بت. شیعه ش الیه نه مه زھه بییه كه یان ال به ھزتره له الیه نه قه ومییه كه یان، بۆیه نوری

مالكی له عروبایه تیه وه دووره .»كۆمه ك رابردوودا سای چه ند له ماوه ی وه به رھنان مه به ستی به بیانی كۆمپانیای رو ویان غاز، نه وت و ده رھنانی به تایبه ت تا ئه مه ش كردووه ، كوردستان ھه رمی له بۆیه گرژكردووه ، عیراق به رپرسانی راده یه ك توانیبت، نه شیان ئه گه ر لـكردون، رگریان

ئه وا به نایاسایی له قه ه میان داون.له «ھه رچه نده ده ت: یاوه ر جه بار ده داته مافه ئه م ھه یه بگه یه ك ده ستووردا ھه موویان كۆمپانیاكان خۆ به م ھه رمه كان، كۆمپانیای كوردستان له ئه وا نین، رۆژئاوایی (داناغاز) ھه یه كه پشكی گه وره ی به رده كه وت كۆمپانیای چه ندین نه وتدا، له به رھه مھنانی تری عه ره بی ھه یه . ئه م گرژییه مه سه له ئه وه به كو عه ره بی ، یان بیانییه كۆمپانیاكه نییه ده یانه وێ ئه م مافه له ھه رم وه رگرنه وه كه له

یاسادا باسی لوه كراوه .»

گه لی داواكارییه كانی نه كردنی به ججكورد له الیه ن حكومه تی عیراقییه وه ، بۆچی

ده گه ڕته وه ؟ـ له ڕاستیدا حكومه تی ئه مۆی عیراق ده توانین بین به داخه وه ، ھشتا به عه قیه تی كۆن بیرده كاته وه . به غدای حكومه تی له كه كورد داواكارییانه ی ئه و ئه و ده ستوورین. یاسایی و داوای ھه موو ده كات مافانه ش به پی ده ستوور چه سپاون، به م حكومه ت ده یانه وێ حكومه تدا له نو الیه ن ھه ندێ یان به ھانه ی بۆ بدۆزنه وه و گه مه به ده وری ده ستووردا ده كه ن و ده یانه وت ھه رچۆنك بت، ئه و داوایانه جبه ج نه كه ن. لره دا پویسته ره خنه له خۆمان

و له نونه رانیشمان له به غدا بگرین كه رۆژانه و له په رله ماندا ئه م مه سه النه زوو ناخرنه وه به رباس و

گوڕوتینیان پناده ن و به دواداچوونیان بۆ ناكه ن.سه ر ده كه وته كه مته رخه میانه ئه و چه ندی له كه مته رخه میان چی خۆی و كورد به رپرسانی

چۆنیه تی داواكارییه كاندا نواندووه ؟ـ لره پویسته ره خنه له خۆمان و نونه رانیشمان له به غدا بگرین كه زوو زوو ئه م مه سه له یان له نو په رله ماندا نه وروژاندووه . ھه ر وه ك جارك ئیبراھیم به سه باره ت پشوو وه زیرانی سه رۆك جه عفه ری كورده كان و نونه ره گه ر وتبووی ؛ (١٤٠) ماده ی

ئه وان كابینه كه مدا له وه زیره كانیان

:سه الم عه بدو

به جئه وه ی له ده ستووردا ھاتووه جنه بت به عیراقه وه پابه ند نابین

سه الم عه بدو لپرسراوی لقی سلمانی پارتی دیموكراتی كوردستان، رای وایه كه به رپرسانی كوردیش له به غدا زوو زوو كشه ھه په ساردراوه كانی

نوان ھه رم و به غدایان نه وروژاندووه ، بۆیه ده بت ره خنه له خۆشمان بگرین. له دیمانه یه كی ھه فتانه دا سه الم عه بدو باسی له وه كرد؛ كه كورد له گه ڵ دواخستنی چاره سه ردا نییه . ئه وه شی وت كه ئه وانه ی ئه م چاره سه ركردنی

مه سه له كان به گۆڕینی سه رۆك وه زیرانه وه ده به ستنه وه ، بۆ ئه وه یه تاده توانن چاره سه ری كشه كان دوا بخه ن یان ئه گه ر بۆیان بكرت ھه رچاره سه ری نه كه ن.

18

دۆســ

شتمان زۆر لهرابردوودا ئمه دهكات ئهوه بۆبهم ئهنجامداوه، كاریشمان زۆر نهكردووهپی ئستا و نهكردووه سهره كییهكانمانخۆی كه ھهپهسردراوه كان. كشه دهوترت

خادا دهبینتهوه. پنج لهبۆ گرفتانه ئهم «ئهگهر وتیشی: زه ھاوی ئهوا ئۆتۆماتیكی دوابخهین، پهرلهمانی داھاتووپهرلهمانی له چونكه دهبت، دروست كشهنوێ ھزی و نوێ ھاوپهیمانی كۆمهك داھاتوو،و بهرژهوه ندی دواكاری كه ئه مانه دهبن دروستئستا. له زۆرجیاوازه كه ھهیه خۆیان تایبهتیكه مه. ھشتا بكرت چارهسهر زووتر ھه تا بۆیهئاماژه كوردستان ھاوپهیمانی لیستی بیاردهریلهوهتهی لهگهڵ مالكی نوری كه ئهوه دهكات بۆكورد به سهبارهت نزیكبۆتهوه، بهعسییهكاندا

تكردووه.» رووی ساردییهكپاراستنی ھزه كانی وتهبژی بارهیهوه لهم«بواناكهم دهت: یاوهر جهبار ھهرم سنووریبۆ بگهڕتهوه تاوانهكهی گوناھو سهرجهمگهورهی پشكی بهم عیراق، وه زیرانی سهرۆكیهك سهرۆكی مالكی چونكه بهردهكهوت، عیراقدا له كه لیژنهیه ی پنج له و لیژنهیه مالكی، له كه تهنفیزی ئهنجومه نی ھهیه.ھاشمی عهبدولمھدی و عادل تاهبانی، بارزانی ،سهركردهكهی وهك ھهردوو مالكیش پكھاتووه،ھهیه. ده سه تی تاهبانی و بارزانی كورددهكهوته تهرخهمییهكان كهم بهشكی كهواته

خۆمان.» ئهستۆی ئهكتیڤ لیژنانه ئهم «پویسته دهت: یاوهردهوری به ئهوهی ھهركهسه و بۆ بكرن، كارا و

«.ھهست خۆی

بهرپرسیاره مالكیتاوانی یهكهم پلهی به بهرزنجی سهعدی ئهستۆی دهخاته كشانه ئهم نهكردنی بهججھهر مالكی «نوری مالكی، نوری حكومه تهكهیو دهخات دوا گرفتهكان بیانوویهك به رۆژهدووهم پلهی به نایه ت. كشهكانهوه بهدهم و خاو كه خۆمانن بهرپرسانی و كورد سه رانی


كهمدهسهتن.»خۆی كورد «ھهرچهنده دهت: یاوهر جهباركهمتهرخهمیهدا، لهم بهردهكهوت پشكیله ھهمیشه كردووه، زۆریشمان كاری بهمفرهڕهگهزهكانیشمان ھزه و پهیوهندیدابووینئهم ھۆكاری بهم كردۆتهوه، ئاگادارپارهوه یانزهی مانگی له كه دواخستنهیرۆژك كه ئهوهیه بیانوویان كۆبووینهتهوه،دهن رۆژك و حهج مهراسیمی دهنوتانی سهفه ری رۆژك پارزگاكان و ھهبژاردنیكات ھهمووی ئهوانه بهرپرسهكان.» دهرهوهیدهستی له جیاتی یاوهر و جهبار بهسهربردنه

ناوزه دی دهكات. كهمتهرخهمی دهستی بهھهیه، كه ئستا قهیرانهی بوون لهم رزگار بۆكوردستان، ھاوپهیمانی لیستی بیاردهری بۆ كار كورد پویسته دهدات؛ بهوه ئاماژه مهجلیسی ئیسالمیو حزبی له كه بكات ئهوهجۆرك ئستا ھهرچهند نزیكبتهوه،» ئهعال

بكات.» زیاتری بهم نزیكبوونهوه ھهیه،دهرگای كورد ئیتر ئایا بهوهی كه سهبارهتدابخات عیراق وهزیرانی سهرۆك لهگهڵ گفتوگۆ«نهخر دهت: زه ھاوی لنهكاتهوه، الی ومالكی، نوری لهگهڵ زۆرماوه بواری ھشتالهگهیدا، دابخرت گفتوگۆ دهرگای نابتلیژنهكان بكرت و لهگهڵ دهبت قسهی بهكودیاری بۆ رۆی خۆی و كارو ھهركهسه بكهوته

بكرت.»

بوو النهدانی ھههنه كردووه، ئهوه تائستا كاری بۆ كورد ھهرچهندلهكار مالكی نوری عیراق وهزیرانی سهرۆك كهزۆربهی رابردوودا سای له كه لهكاتكدا بخات،ھهوی پشتیانبهرداو پهرله مان، ناو كوتلهكانیحزبه ته نانه ت كابینهیاندا. ئهم رووخانیھاوپهیمانهكانی و پهرله مان ناو شیعهكانیده ت: بهرزنجی سهعدی پشتیانبهردا. خۆشیپشتی كه كرد ھههمان رابردوودا له «ئمه ھشت نهمان ئه وكاته گرت، مالكیمان نوری پاشگهز ئاوا نهماندهزانی ، بهم بكهوت،

بهرزنجی سهعدی د.

زهھاوی سیروان

جهبار یاوهر

دهکات تاکهوانه رهفتار کارو کرداردا له مالکی

نهبوو باشتر لهو کهسی چونکه گرت، مالکی پشتی کورد بۆیه


به غدا و ھه رم نوان كشه كانی ئستا چاره سه ركردن و رووی له گه یشتوون به كوێ

به دواداچوونی به رپرسانی حكومه تی ھه رمه وه ؟ـ كشه كانمان زۆرن و به سه ریه كدا كه وتوون، ئه مه ش خۆیدا، له كاتی نه كردنیه تی چاره سه ر به ھۆی حكومه تی ئمه و به سه ر گران باركی بۆته بۆیه عیراقیشه وه . ئه گه ر بمانه وێ ئه م گرفتانه چاره سه ر بكه ین ده بت ھه م ئمه و ھه م ئه وان له ددا باوه ڕمان له ھه رچه نده به م ھه بت. چاره سه ركردنی به ده ستووریشدا ماده ی (١٤٠) ھاتووه كه چی الیه نی به رامبه ر ھه نگا و بۆ جبه جكردنی ھه ناگرن، بگره ھه ڕه شه شیان لكرد و ئستا داوای دواخستنی ده كه ن بۆماوه ی ده سای تر. بۆیه كشه كان تازوو چاره سه ر بكرت بۆ ھه مووالیه ك باشتره ، چونكه عیراق موكی ھه موو الیه كه به كورد و عه ره ب و سونه و شیعه وه ،

چونكه دوای رووخان ھه موو الیه ك پكه وه دروستمان كرده وه .

ئایا ئه وان ئستا له به نه كانی خۆیان كه كاتی خۆی دابوویان په شیمان بوونه ته وه ؟

ـ جگه له وه ی په شیمانبوونه ته وه بگه و ماده كانی ده ستووریش جبه ج ناكه ن، چونكه له ده ستووری دانراوه و گرفته كان ھه موو چاره سه ری عیراقیدا

دیاریكراوه .دوو ئه و دروستكردنی پشمه رگه و گرفته كانی فیرقه یه به كوێ گه یشت كه بیار بوو سای پار له

كوردستان دروست بكرت؟ـ وه كو ده زانن كه به نووسراوی فه رمی و به واژووی بۆ كرا، ئمه ئاراسته ی نووسراوك مالیكی نوری ھه ر سلمانی ، ھه ولر و له فیرقه دوو پكھنانی فیرقه یه ك له شانزه ھه زار سه رباز پك بت، به م

به داخه وه له سای پاره وه ده ستی ده ستی ده كه ن. ھه رچه نده له سه ره تادا زۆر په له یان له ئمه كرد و بیار بوو مانگی شه شی رابردوو ئه و كه سانه مووچه

وه ربگرن، به م به داخه وه ب ئه نجام بوو.ئه مه جگه له وه ی ئمه به شوه یه كی یاسایی ھه موو پله و كه سه كانمان به شوه ی لھاتوویی و بوانامه ته نانه ت لیواو به رپرسه كانی تا سه ربازكه وه له عه ریفیشمان دیاری كرد. ئه مه ش له پناو پاراستنی به رژه وه ندی عیراقدا كه موكی ھه موومانه . ئه مه ش له به رژه وه ندی عیراقیشدا نییه ، ده ستی ده ستییه كه شی

راسته وخۆ له ده ستی مالكی دایه .باشتره بكرت چاره سه ر گرفتانه ئه م ئستا ئایا

یان دوابخرت؟ــ به بوای من تازوو چاره سه ربكرت باشتره ، مانای چییه كه جبه جی ناكه ن. ئمه له وان زیاتر خۆمان به پشتیوانی ئه م عیراقه ده زانین، بۆیه با ھه مووالیه ك باش بزانن كشه ی كورد كشه یه كی زیندووه و نامرت

ئمه ته سلیمی سه دام نه بووین.ھه سوكه وته كانی مالیكی له گه ڵ ھه رمی كوردستاندا

چۆنه ؟ــ عیراق ھی ھه مووانه ، به م ئه و ھه سوكه وتانه ی لی زۆرمان گلله یه كی نییه ، قبوڵ شایانی مالكی ھه یه له خۆی و له به رنامه كه شی كه دایناوه بۆ عیراق. له بكات به شمان ب ئه گه ر نین، دژیشی به م ده سكه وته كانی عیراق ئمه بده نگ نابین له مافی

خۆمان.ئایا ده رگایه ك ماوه كورد لی بدات بۆ چاره سه ركردنی

گرفته كان؟ــ به ـ زۆرماوه خۆ ئمه ئستا نائومد نه بووین، به م تائستا ئه وان وه ك پویست به ده م كشه كانه وه

نه ھاتوون. ئمه ٩٩ ده رگامان داناوه بۆ

مسته فا چاوڕه ش: ھه سوكه وته كانی مالكی قابیلی قبوكردن نییه

مسته فا چاوڕه ش به رپرسی مه به ندی (پ.م) یه كتیی نیشتمانیی كوردستان، پیوایه ؛ مالكی خۆی وا نیشان ده دات كه له ناوچه كه دا شتك بۆ عه ره ب ده كات و ئه وه شی وه بیرھنایه وه كه با ھه موو الیه ك باش بزانن كشه ی كورد

كشه یه كی زیندووه و نامرت، كورد ته سلیمی سه دام نه بوو. له دیمانه یه كی ھه فتانه دا ئه و به رپرسه ی یه كتی تیشكی خسته سه ر زۆر الیه نی كشه ھه په سردراوه كانی نوان به غدا و ھه ولر.

20

دۆســ


بۆ من ئیدی نهكهن، باس مهسهلهیه ئهم خۆیانبیكهم.

بهرامبهر بهم ھهوستانهی، دهیهوت مالكی نوریئایا بدات، پیشان چۆن خۆی عهرهبی وتانی بهبكات؟ نمایش خۆی عروبه پاهوانی وهك دهیه وتئهمه بت، مالكی نوری تهنھا مهسه لهكه ناكهم بوا ـمالكی، نوری الی خودی تهنیا نهك بۆچوونكه بیروو شیعه به سیاسییهكان كیانه زۆربهی الی به كومافه به كورد نایانهوێ ئهوانه ھه یه. سوننهشهوهدهدات ساه قوربانی بۆ كه دهیان رهواكانی خۆیب دادهڕژین. پالنك ھهموو مهبهسته ئهو بۆ بگات،وا وتانی عهره ب الی مالكیش دهیهوێ نوری گومانیهكپارچه یی له داكۆكی ئهو كه بدات پیشان خۆیكه نتانه بسهلمو به و دهیهوێ و دهكات عیراقمهركهزی بهھزی حكومهتكی مهترسییه و فیدڕایهت

چارهسهره.دوا یان بكرن چاره سهر ئستا گرفتانه ئهم سهرۆك دهورانی و ھهبژاردنهكان دوای بۆ بخرت،

نوێ؟ وهزیرانكیئهم نین و چارهسه ردا دواخستنی لهگهڵ ئمه ـسهرۆك و ھهبژاردن به پهیوهندی مهسهلهیهدهستووردا له ئهم چاره سهرانه نییه. نووه وهزیرانیكشهی چارهسهری بۆ نموونه بۆ رژكراون، یاساقۆناغ س به كه ھهیه (١٤٠) مادهی كهركوكدووه م دانراوه. یهكهم ھوركردنه وه، چاره سهر بۆئهم ئه وانهی بهم ریفراندۆم. سیهم و سهرژمریسهرۆك گۆڕینی یان و ھهبژاردن به مهسهالنهئهو ئهوهیه بۆ ھهر ئهوهش دهبهستنهوه، وهزیرانهوهئهگهر یان دوا بخهن تاده توانن چارهسهری كشانه

ھهرنهیكهن. بكرێ بۆیانھهرمی الدایه كام بهرژهوهندی له كات تپهڕینینییه؟ كورد دژی كات ئایا عیراق، یان كوردستان

ئهو زووتره تا دهمانهوێ كورد وهكو ئمه ـچونكه بكرن، چارهسهر زوویی به مهسهالنهتدا دهستتوهردانی دوابخرت تا كشهیهك ھهربهم .دهب زهحمهتر چارهسه ری دهب و پهیدا بهغدا له عیراق ئهمۆی سیاسهتمه دارانی رهنگه بیانهوێ تادهتوانن و بیربكهنهوه جۆركی دیكه به

چارهسهرهكهمان. بهردهم بخهنه ئاستهنگسیاسییهكانه وه كوتله رگهی له كشانه ئهمیان سیاسیی ته وافوقكی وهك ده كرت چاره سهر

وه زیرانهوه؟ سهرۆك و حكومهت رگهی لهحكومهتی سهر كشانه خراونهته ئهو چارهسهری ـوتم وهك چونكه وهزیرانهكهی، سهرۆك و عیراقدهب ئهوی و دانراوه چارهسهر دهستووردا له

حكومهت خودی ئهوه بكات، بهجج دهستووریشیهكه م. پلهی به وهزیرانه سهرۆك و

توندكردنی له نییه دهستمان خۆمان ئایاوتاری رگهی له مالكی ، نوری ھهوستهكانی

توند؟ رهخنهگرتنی وروژنهرو توندو ب و راشكاوی به رهواكان مافه لهسهر داكۆكی ـگهلكه كشهی ئهمه نییه. توند وتاری موجامهله ،عیراقمان ئهنفالی بۆ داوه. قوربانی كردووه، خهباتیئمه كردووه ؟ عیراقمان ژهھربارانی ئمه كردووه ؟له دهستووردا كه دهكهین له مافهكانمان داكۆكیوهك ئهوان با چی؟ توندی وتاری ئیتر ھاتووه.دهست چارهسهرهكان دیاریكردووه، دهستوور ئهوهیبزانه كوردیش ئیدی بنونن، جدییهت پبكهن و

توند نییه. ھیچ من الی كه دهب توندی وتاری ھنانیكۆمپانیابیانییه كانوگربهستهنهوتییهكانتوندكردنی له سهر بووه، چی كاریگهرییانكهمتهرخهمی له عیراق، حكومهتی بهرپرسانی

كشه ھهپهسراوهكان؟ بهرامبهر به كردنیانو دهستوورن گربهستانهش، ھهموویان بهپی ئهو ـبهغدا ئهوان له بهم نیین، دهستوور ھیچیان دژی و بت مهركه زدا لهده ست شت ھهموو دهیانه وێوا ئهوان دهسهتكیان نهبت. ھیچ ھه رمهكهیانبكهین، بهجج گربهستانه ئهو ئمه ئهگهر دهزاننبهم سهربهخۆبوونه، بهرهو ھهنگاوه ئهو ئیتردهچته گربهستانه ئهو دهسكهوتی دهین ئمهدهسكهوتانه لهو ئمه ش و عیراقهوه خهزنهی

ده وت. ١٧٪مان رژهیبچته ھهولر كشانه، ئهم چاره سهركردنی بۆ

ھهولر؟ بته بهغدا یان بهغدائاساییه زۆر بۆیه بهغدایه، له فیدرای حكومهتی ـھهروهھا بكهن. بهغدا سهردانی ھهرم نونهرانی بۆ ده توانن كاربهدهستانیشی و فیدراڵ حكومهتی

ئاساییه. ئهوه دانوستاندا له ھهولر. بنه وتوژ

ھه یهتی كه بهھزهی پگه بهو كورد ئستا ئهگهرچییه، گرهنتی نهكات، چارهسهر گرفتانه ئهمبهھزه شوه بهم پگهیهی ئهم داھاتوودا لهدخوازی به كشهكانی داھاتوودا له تا بمنتهوه

بكات؟ چارهسهر خۆیخۆ ھهیه. دهستوور نییه . ھز مهسهلهكه لرهدا ـھهركاتك نانووسرت و دهستوور رۆژك ھهمووبكات، پشل دهستوور ئیدی بوو بهھز الیهك حكومهتی عیراقی فیدرایش و بۆ بۆ ئمه بهمبكرت. چاره سه ر ئهم كشانه زووتره تا واچاكترهئارامی بهرهو وت دهب و سهقامگیر عیراقدیموكراتی و بهره باش ھهنگاوی ده توانرێ دهڕوات،ھیچ ،دابت وت ئاژاوه ی بنرت. خۆشگوزهرانی و

ناچت. پشهوه بهرهو شتكئهم جبهجكردنی بۆ چییه كورد فشاری كارتی

دواكارییانه؟له ده ستوورهكه به غدا، بۆ سهر نییه گوشاری ـچهندین ئمه پاشان پداوه دهنگی عیراق ٨٠٪یلهدوای یه ك حكومهت گوشاری لهژر ساڵله دهسكهوتانهمان ئهم بووین و عیراقدا یهكهكانیو رژاوه خون الفاوك نهباریووه. بۆ ئاسمانهوهداوایهكی ئهمه داوه، قوربانی ھهزاران گهلهكهمانو به غدا ھاتووینه خۆمان ئمه ئمهیه. گه لی رهوایداوای ئمه عیراقدا، بنیاتنانهوهی له شهریكین ئمهدهكهین، پهرلهمانی فره یی، فیدرای، عیراقكیدهستووردا دیباجهی له كه نهب عیراقه ئهو ئهگهرعیراقهوه. به و نابین پابهند ئمهش ئهوا ھاتووه،

گوشارمانه. كارتی ئهوهچارهسهر كشانه ئه م ده یهوێ كورد راستی به ئایادهستی دهستی عیراقی حكومهتی ئایا بكرت،

چارهسهردا دهگهڕت؟ یان بهدوایی دهكاتكشانه ئهم دهمانهوێ بگومان كورد، ئمهی ـوهك رهنگه بهم بكرێ، چاره سهر تازووهعیراقی حكومهتی لهناو الیهن ھزو وتم، لهمهوپشرهنگه نایشارنهوه و ھهیه لهڕاستیدا كه ھهبت،

نهیانهوێ. و بگهڕن ئاسته نگدا بهدوای ئهوانهرابردوودا له كه له ھههی نهكردووه ئایا كوردنوری له متمانهی سهندنهوهی داوای پهرلهمانكوتله كانی له زۆرك لهكاتكدا نهكرد، مالكیپشتی كورد بهم وهستان، دژی پهرله مان، ناو

گرت؟له متمانه ده یانویست كاته ئه و ئه وانهی ره نگه ـخۆیان مهبهستكی بۆ بسهننهوه مالكی نوریئهو كاته، ئهو پهرلهماندا، له كورد بۆیه .بوببارودۆخ رهنگه ئستا بهم نه سهندهوه، متمانهیهی

ئهگهر دهزانت وا بهغدانهوتییه کان گربهسته کوردھه نگاوه ئهو بکات، بهجج

سهربهخۆبوونه بهرهو

23

ھهفته سهرهتای

١٠ دهقیقه لهگهڵ ئهحمهد تورك-ی سهرۆكی ماوهی بۆ ئۆباما، باراككۆبووهوه. ٢٠٠٩/٤/٦ له DTP دیموكراتی كۆمه گهی پارتیناوچه ل توركیایه، سهرانسهریی حزبكی ناو به DTP راستهتوركی له میدیای حزبهن. ئهو نفووزی ناوچه كوردنشینهكانی توركیا،و كورد ناسیۆنالیستی یان پرو-كورد، حزبكی به دهره كیشدا و

دهكرێ. ناوزهد پهكهكهی سیاسیی بای به جاریش ھهندێ ٢١) توركیایه پهرلهمهنتاریی حزبكی حزبه، ئهو ھهرچهنده شارهوانی (٥٤) ،٣/٢٩ ھهبژاردنی پش ھهیه)و پهرلهمهنتاریئهردۆگان، تهیب رهجهب وه زیران سهرۆك ل بووه، بهدهستهوهتهنانه ت و نهدهزانین دهماستی به كورد نونهرایهتیكردنی بۆئهوانه كه بووه ، ئهوه لهگهدا بكات. بیانووش تۆقه شیان ئامادهنه بووه٢٢ی له ھهبژاردنی پارتی ئاق دووه م و تیرۆریست پهكهكه نایهژن بهدهنگی زیاتر دهتهپه له كوردنشینهكاندا ناوچه ٢٠٠٧ له تهممووزینهك دهكهن ناوچهیه ئهو نونهرایهتی ئهوانن ئهوه ئیدی ھناوهو٣/٢٩دا، له شارهوانییهكان ھهبژاردنی ئه نجامهكانی بهم دهتهپه.دهرخست ھهمووانی بۆ كرده وهو پارتی ئاق دهست له بیانووانهی ئهو

.دهزان خۆی نونهری به دهتهپه توركیا له كورد خهكی كهبه دهنگیان كورد خهكی كه ده زانن ئهوه دنیاش و توركیا ئستاقۆناغهدا، لهم كه كوردبوون) (واته دا خۆیان نهته وهیی ناسنامهیكرده دهتهپهی دهنگدان، ئیدی سندووقی بهرجهستهبووه. ده تهپه لهكوردو كشهی چارهسهركردنی به سهبارهت دهبت كه الیهنك١٩٨٤-هوه له كه توركیا له شۆڕ شه ڕو و توندوتیژی باندنهوهی

بكرت.. لهگهدا وتووژی بهردهوامه،ئاشتی پهیامی توركیا بۆ سهردانهیدا لهو ئۆباما پهیامی بهگشتی له یهك بهم «خوب»، دهن: فارس وهكو ناوچهكه. بۆ بوو كارهسات و توندوتیژی كه ناوین رۆژھهتی مژینهكانی له كشهكشهی بت، چارهسه ر به پویستی لكهوتۆتهوهو ناسهقامگیری وبهشوه یهكی ئامادهبن كوردیش، سیاسیی نونهرانی دووهم كورده.خاكی یهكتیی چوارچوهی له كشهكانیان بهپ پ ئاشتییانهو

گرنگه پ بكهن، چارهسهر توركیا، لهوانه ناوچهكهدا، دهوهتهكانیخهكی ئهوه كه بگرێ ل گویان لهنزیكهوه ئهمهریكا سهرۆكی كه سه رهكیی توندوتیژییه زهرهرمهندی و قوربانیی یهكهم كورده،نادیاردا ھه لومهرجی له و دادگاییكردن بهب زتری كهس ١٧٠٠٠ناچاربوون خه كهكه ی گوندی كاولبوون، یان سهدان به و كوژراونكوردیش نهگرتهوه، ناوچهكه ئاشتیی پرۆسهی بكهن.. ئاخر چۆیانو نابین بهخۆوه پشكهوتن و داناكهوت ناوچهكه ناكامهوبھودهدا، ملمالنهیهكی له ناوچهكه گهالنی زۆری وزهیهكی تواناوبۆ ده تهپه له دۆس ئۆباما كه راستهوخۆ ھهروا ده ڕوا. بهھهدهرگرنگه زۆر ،بزان پی و وهربگرێ كورد كشهی چارهسه ركردنیئامادهنهبوون حزبه ئهو لهگهڵ ئهمهریكییهكان پشتر لهكاتكدائهو كه دادهنیشتن كورد تری خهكانكی لهگهڵ یان دابنیشندۆزی چاره سهركردنی بۆ نهبوو. جهماوه رییهیان قورساییه و سهنگتهرتیباتكی تا بكرێ ھه موار توركیا دهستووری دهخوازرێ وا كوردبهب چارهسهر توندوتیژی چونكه بكرێ، خۆئیدارهدان دهستووری بۆتوركیایه، كشه یهكی ناوخۆی یه كهم، پلهی به راسته ئهوه نابتهوه.و بهھهندێ ماف پوهندیی و تكهوتووه توندوتیژی بهم چونكهتوركیا ھهیه، سنووری دهرهوهی كوردی و مرۆڤ ئازادیی بنهڕه تییو پگه حوكمی به ئهمهریكا كه ھهیه نودهوهتیشی ره ھهندكیئهمهریكا چاوهڕوانییهی ئهو و توركیا لهگهڵ خۆی ھاوپهیمانتییپاراستنی بهرژهوهندییهكانی، بۆ و له ناوچهكهدا ھهیه توركیای لهبت. چارهسهر دۆزینهوهی باشی یارمهتیدهركی ھاوكارو دهكارێئهمهریكای دهورهی و رۆڵ ئهم پارتی-یش، ئاق حكومهتی دهچووه كو توركیا بۆ ئۆباما، سهردانی یهكهمین چونكه خۆشه، پحكومهتی واته » خۆی بۆ «تهزكیه» وهكو موسماننشین، وتكیو توركیا لهناو میانهوهكانی به ھایه و سیاسهت ربازو پارتی »و ئاق

وهربگرت. ل سوودی ھاوكشهكاندا له لكبداتهوهو ناوچهكهدا[email protected]

موكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

کـــهریــــم* ئاســۆ

!٣/٢٩ دوای گۆڕانك


22

دۆســ


وا ئهگهر دهڕژێ، لی كهپبوو جام به م گفتوگۆ،وا نادهین. حكومهتكی به دهنگ له داھاتوودا بواتدهستی دهستی رگهی له واز ده سهت ئومدهوارین

بھنن. خۆدزینهوه وگرفتهكانی چارهسهری بوای به مالكی وایه بواتانكورد حساب لهگهڵ تهسفیهی یان دهیهوێ نییه كورد

بكات؟نین عیراق ئستای دهسهتی و عیراق دژی ئمه ــنهبووین ئمه ھهر بكات. لهگهڵ حسابمان تهسفیه تاكه كاتكدا له وه زیران سهرۆك به كرد ئهومانبهلیستهكهی خۆشییهوه؟ بهردا ھهمووالیهك پشتیانپدهچت نه كهوێ . تا گرت ئه ومان پشتی بووین ئمهله بهدهستیھناوه كه سهركهوتنهی ئهو بهھۆیلهكاتكدا .بووب مه غروور پارزگاكاندا ھهبژاردنی كه سمان مافی و داوای شتی زیاد كورد وه ك ئمهگرفتك ئهمهش كورد، ئمهی به بدرت نهكردووه

نییه.رابردوودا له كه لهوهی نهكرد ھههی كورد ئایائهوهی مالكی گرت بۆ پشتی كاره ی كرد واته ئهم

نهكهوێ؟بكردایه ، چیمان ئهی نهكردووه. ھههی نهخر ــنهبوون، لهوباشتر تر ئهوانهی بدایه، بهك دهنگمانئهوان بهكو نین، خۆیان بهنی پابهندی ئهوان بهمگوناھی ئهوانه الیان داوه، عیراق مهسیری ھی له

ئمه. نهكسیاسیی ته وافوقی و دیالۆگ به پشتر نییه ھهقیاساییهكهی رووه ئهوهی پش بكرت چارهسهر

باسبكرت؟پهالماری ئمه باشه كاركی ئهوه وایه ـبه ــچارهسهر به گفتوگۆ شت نه داوه، ھهموو كهسمان

باشتره. بكرتبۆ رازیت بهرپرسهكانی كوردو ئهدایی له تاچهند

كشهكان؟ چوونی بهدهمهوهكورد و له گلهیی كه له وهی ویژدانه ب خهك ــبۆ نه كردووه چی كورد چونكه ده كات، بهرپرسانیبزانن ئهوانه ھهویداوه، با داواكارییانه ئهوپهڕی ئهمكوردا لهبهردهم ریحانه گوڵ و ئایا دهكهن، گلهی كهبهم بهگشتیی تهواون، ٪١٠٠ له نام من خۆ دانراوه؟

بوون. زۆرباش

عروبه پاهوانی وهك دهیه وت مالكی نوری ئایابخات؟ بهدیار خۆی لهناوچهكهدا

تائستا ئهوهتا چونكه ئهوهدام، لهگهڵ من به ــموسا عه مر و نزیكدهكاته وه بهعس و سوننه له خۆیكه بدات نیشان وا خۆی دهیهوت دهكات، دهعوهتئهوهشمان ناوچهكه دا، له دهكات عهرهب بۆ شتكلهناو عروبه و دهمارگیریی ئهوانه بیرنهچت، له

خونیاندایه.بكرت؟ چی دهبت كهواته

بكهین، ھهسوكهوت لزانییهوه پهڕی بهو دهبت ــگرفت تووشی میللهت خراپ بیاركی به نابت جاران كه جاران نهماوه، ئستا وهك چونكه بكهین،پهرلهمان ئستا بكات، قه ناعهت ئارد فهردهیهك بهبیارك به ناكرت ھهیه وهزاره تمان و حكومهت و

بدهین. لهدهست ھهمووی ئهمانه دهستپشخهری بهغدا كورد یان كامیان كاتهدا ئالهم

چاره سهر؟ بۆ بكهنبهم ئاساییه، بیكات الیهك ھهر من بوای به ــبهم باشتره، و بۆ خۆیان جوانتر بیكهن ئهوان ئهگهردهكرت چاوهڕوان وا ئهوهتا نابین، دهنگ ب ئمهشو بكاتهوه دروست لیژنهكه بارزانی مهسعود كاكبهغدا بواته ھهولر ھه م پویسته و بهغدا بواته بۆ ئمه ھهرچهنده ھهولر، بنه ئه وانیش ھهم وئره، دهڕۆین بین ھهركوێ ھهمووان بهرژهوهندی

ده رهوه. بهغدا،ھهبژاردنهكانی دوای كه وته گرفتانه ئهم ئهگهرچارهسهركردنی ئایا ده بت، چی عیراق ئهمسای

نابت؟ تر قورسالیه ك ھهموو چونكه نییه، باش من بوای به ــقۆناغهدا لهم دهكه م ئومد دهبت، زیاتری داواكاری

پاشتر. نهك بكرت چارهسهربكات؟ چارهسهر گرفتانه ئه م دهیهوت بهغدا ئایا

چارهسهری تائستا بیویستایه ئهگهر ناچت لهوه ــكوردستان فیرقه كانی بۆ دهیه وێ ئهگهر كردبوو،نه ناكات؟ بهجج (١٤٠) مادهی ناكات، بۆ دروستدهنت، (پ.م)دا به دان نه دهكات دروست فیرقهكانكه ئهوهی ھه پهساردووه چهكداریمان خهباتی ئمه دژی سنووره كانی، و عیراق له دیفاعه بۆ ھهشمانه

ئیرھابه.

توانای كوردستان (پ.م)ی ھزی ئایاھهیه؟ رووبهڕووبوونهوهی

بدرتهوه ، لك ھه ڕهشه وه ك قسهكانم ناكه م حهز ــتوانیمان نه بووه، شاریشمان رابردوودا له ئمه بهمو بچینه وه دوژمنانماندا و قاعیده و سهدام گژ به ھهرچهنده ئهم ئامادهبین دهبت بین، ناشب بدهنگتهبایی و ئاشتی بۆ بهكو نییه، شهڕ بۆ ئامادهكارییهپهالماریش ئهگهر بهم دروستدهكرت، و پكدتكهس ھهر ھهیه رووبهڕووبوونهوهمان ئامادهی بدرین

بت. الیهن وچهنده حزبه كان و خۆی كورد ریزه كانی یهكگرتوویی

دهكات؟ دروست عیراق حكومهتی له سهر كاریگهریتهنانه ت ھهیه، خۆی كاریگهری یهكهم پله ی به ــدۆسییه ئه م لهسهر كاریگهری یهكتی ناو ریزهكانیمانگانه بهغدا له بیر نهچ ئمه له ئهوهشمان ھهیه،له چی كه دهدهین، خهك زۆر ژمارهیهكی به مووچهدهنگ خۆرانه ئهو مووچه به ھندهی ھهبژاردنهكانداو بكهین چاره سهری دهبت گرفته ئهمهش ناھنین،و ئمه بهتایبهت بكهین لپرسینهوه و پداچوونهوه

بكۆینهوه. لهوه دهبت پارتیدهتوانت داھاتوودا ھهبژاردنهكانی له كورد ئایادهستی به ھهیهتی ئستا كه بهھزهی پگه ئهو

بھنتهوه؟دهستبھنین، به دهنگ دهتوانین بوای خۆم به ــخۆمان ھهیه ره وای كشهیهكی ئمه نهب ئهگهر واشدووباره بهم دهبت دهبت، ھهروا داھاتووشدا له وعیراق. له و لره سیاسیی تهوافوقی به ر ببرتهوه پهنابكهین و خۆمان بارودۆخی سهیری با بزانین با ئهوهش

نهكه ین. بوا خهك راپۆرتی و قسه بهماوه؟ كات یان ھشتا كار ترازاوه له كار ئایا

كاتی ھشتا خۆ ماوه، زۆر كات من بوای به ــنهخر دهكرت. چۆن و كهی دیارنییه، ھهبژاردنهكانكه ئهوهش بزانین دهبت بهم نهترازاوه، كار كار له

ئمه نابت. دی به ھهموو شتك(پ.م) ھزی عیراقدا سوپای پچهككردنی له ئایا

وهرگرتووه؟ ھیچتان و دراوه بهشیوهرنه گرتووه ، فیشهكمان یهك تائستا نهخر ــو چهك لهو بهشمان خۆمانه، مافی كه ھه رچهندهیهككه ئهمهش ده یكن. كه ھهبت تهقهمهنییانهعیراقیش پچهككردنی له ته نانهت گلهییهكانمان لهخه تای ئهمهریكا، ھزه كانی الی كردوو گلهییمان ئمهخۆمان ئه فسه رهكانی زۆربهی كه تیایه خۆشمانیبهم خۆمان ده یانهوێ، ئهوان كه شونانهی ئهو ناچنه ھهیه لیژنهیهكمان ھهولر لهگهڵ و دهزانین مهغدور به

كردووه . داوایهمان ئه م دهنگ یه ك به و

داناوه گفتوگۆکردن بۆ دهرگای ٩٩ کورد

بکهین گرفت تووشی میللهت خراپ بیارکی به نابت


خۆی ئاگایی ب ئیسالمی حزبی سهركردهكانی دهبیو نیشتمانی ئاشتهوایی پرۆژه ی ئهنجامی لهھهنگاوانهی ئهو حكومهت كردهوه، جهختیقهواره یاخود پهرله مان بهردهم نهخستۆته پیان پرۆژهكهوه بارهی له كه سیاسییهكانبهم ئاگان. ب لهوه الیهكیش ھهموو گهیشتوه،كه پرۆژه یهداین ئهو لهگهڵ ئمه وت: ئهوهشیپه سهندی پهرله مانیش كردو پشكهشی حكومهتھهر خول وه كو حكومهت دهكهین له داوا كردوه ،ھهنگاوانه ئهو لهبارهی راپۆرتك جارك مانگ س

گهیشتووه. پیان كه بكات پشكهشدیالۆگی بهرهی سهرۆكی موتهگ ساح لهگهڵ ئاشتبوونهوه له پشوازی نیشتمانیشلیستی ئهندامانی زۆربهی كرد. بهعسییهكاندهكات سهرۆكایهتی عهالوی ئهیاد كه عیراقییهلهگهڵ ئاشتبوونهوه بۆ خۆیان خۆشحایئهو بانگهوازه داواشیانكرد بهعسییهكان دهربی،

نه بت. سه رزارهكی ھهرھهویدا كه دهعوه حزبی ئهندامی سامی عهسكهریپدهچت كه بكاتهوه كه م كاردانهوانه ئه و سهقفیئهو رایگه یاند مالیكی ببنهوهو داواكهی رووبه ڕوویبه دهستیان كه كه سانه یه ئهو بۆ تهنھا بانگهوازه

نهبووه. سوور عیراقییه كان خونیحهكیم عهبدولعه زیز كاردانهوهكهی ھهرچهندهچهند پاش ئیسالمی بای ئهنجومه نی سهرۆكیكاردانهوهیكی بهم ھات، مالیكی داواكه له رۆژكسه رلهنوێ به رێ داوایكرد حهیكم بوو. دیار زۆرگۆڕهپانی لهسهر به عس حزبی دهركهوتنهوهیله سهر جهختی كاتدا لهھهمان نه درت، عیراقو ئهو گرنگی جیاوازی كردن لهنوان حزبی بهعسحزبهو ئهو نو چوونهته زۆر به كه كردهوه كهسانه

نهداوه. ئهنجام رۆه كانی گهل دژی تاوانیانپویسته كه كردهوه لهوه ته ئكیدی حهكیمبهعس كه بگات ت راستییه ئهو الیهك ھهمووبوكردبۆوه، وتدا له كاولكاری كوشتنو خراپهوعهرهبه، ئایینو عیراقییهكانو دوژمنی حزبه ئهوالنكهی ركخراوی بۆته بهعس ئستا وتی: ھهروهھاتیرۆریستیو ركخراوه تیرۆریستو قاعیدهی

تر. تاوانكارییهكانیلهگهڵ دیالۆگی سهدر رهوتی خۆشییهوه الیعیراقو لهگهلی خیانهتكردن به بهعسییه كانشهنشهل فهالح ناوبرد. رژمهكه ی قوربانییهكانیپویسته رایگهیاند سهدر قهوارهی ئهندامیبدات ئهو قوربانییانه به خزانی بایهخ حكومه تھهروه ھا به كۆمههكانهوه، گۆڕه نو خراونه ته كه

به كه بدات سیاسییهكان زیندانییه به بایه خیاسایی لهگهڵ لپچنهوهی دهبنو ھهزاران كهسگهلی ٣٥ ساڵ درژایی به كه بكات جه الدانهدا ئهو

دهچهوساندهوه. عیراقییاندهسه تانهی ئهو لهسهر پویسته وتی: شهنشهلبه بن پابهند بهتهواوی دهبهن بهڕوه وت كه كه یاسای یاسایانهوه ئهو دهستوورهو دهقو گیانیدادگهریان لپچینهوهو بهعسو كردنی ریشهكش

لكهوتۆتهوه.له زیاتر روونكردنه وهی داوای كاتدا لهھهمانلهو چییه مهبه ستی كه كرد وهزیران سهرۆكرۆشنی نا لدوانانهی ئهو چونكه بانگهوازانهی،

تدایه. زۆریان

ده ت؟ چی كوردھهر پشتگیری كه ئهوهیه كوردیش ھهوستیئاشتهوایی، بهرهو دهكهن جدی چوونهپشهوهیهكیكهسو لهو كام لهچوارچوهی ئهوهی ھیچ ئهویشدژی تاوانیان دهكرت لهگهڵ قسهیان الیه نانهیفریاد پهرلهمانتار نهدابت. ئهنجام عیراق گهلیكوردستان ھاوپهیمانی لیستی وتهبژی رواندزیدهرگاكان به رووی كه كرد مالیكی داوای له نوری

پویسته وتی ئاشتهواییدا بخاته سهرپشت، بهمتاوانی كه حزبی بهعس ئه ندامانهی پشووی ئهو

بدرن. گهوره یان ئهنجامداوه سزاجیاواز ئاینییهكانیش كهسایهتییه ھهوستیسهرۆكی جگری سومهیدهعی مهحمود بوو،كه كردهوه لهوه جهختی وهقفی سوننی دیوانیلهگهڵ ئاشتبوونهوه ھهنگاوكی ھهر له پشوازیبهم دهكهن. ئه وانیش غهیری بهعسییهكانوئایینی كهسایهتییه كی كه قهبانجی سهدرهدینئهنجومهنی سهركردهكانی له یهككه ناسراوورایهكی مهسهلهیه به و سهباره ت ئیسالمی بایكه ئاشتهوایی وابوو پی ئهو پچهوانهی ھهبوو،ناشهرعییه. ھهنگاوكی بهعسییهكاندا لهگهڵیهكهمی دوژمنی به عس حزبی وتی: ھهروهھا لهگه یدا كردنك ھاوپهیمانی ھهر عیراقهو گهلیدهستبهرداری جه ماوهریش ناشهرعییه، پیرۆزو ناھاوپهیمانی كه دهبت سیاسی قهواره یكی ھهرئمه وت: ئهوهشی قهبانجی بكات. به عسدا لهگهڵكه نابین یهكهمجارمان دروشمهكهی دهستبهردارینو بگهڕتهوه بهعس نابت لهوهی بوو بریتی

ئستا. رژمیھهفتانه

24

عیراق

پرۆژهی له بهشداری كردن له بهعسییهكان ھاندانی بۆ عیراق وهزیرانی سهرۆك مالیكی بانگهوازهی نوری ئهودروست به عس حزبی به سه ر ١٢ ركخستنی لهنو دژیه كی جیاوازو كاردانهوه ی چهندین كردی، نیشتمانی ئاشتهوایی

ئهو عراق سیاسی ناوهندی بهعس دهكات. حزبی نونهرایه تی كه دهكات بانگهشهی ئهوه یهكهیان ھه ر كه كردمامهه دهستوورییهكانه چین بۆ پوانه چییه، بهعس الیهنه كانی ھهوستی وهرگرت، شوهیهك چ به بانگهوازهی

دهیسهپنت؟ بهعسییهكاندا لهگهڵ كردن بۆ دیالۆگ كامانهن كه حوكمانهش ئهو حزبهو ئهو لهگهڵ كردن

ئۆپۆزسیۆنهكانی رژمی له مالیكی داوایپشووی رژمی ئهندامانهی ئهو ئستاو تاوانیان كه ئهوانهی كرد، دهرهوه له عیراقبۆ بگهڕنهوه نهداوه ئهنجام عیراقییهكان دژی ھاتوو ئهگهر كردهوه جهختی مالیكی عیراق، ئاراسته لۆمهیهكیان لپرسینهوهو ھیچ بگهڕنهوهبۆ دهیانه وت «ئه وانه ی وتی: ھهروهھا ناكرت.بگهڕنهوه، عیراق بنیادنانهوهی له بهشداریكردنلهگهیشیاندا كراوهیه و بۆیان دمان ئهوانهتهوهو تاكه به عیراق بهدواوه لهمۆ لبووردهین،

بهڕوهنابرت. حزب تاكه تائیفهو تاكهدهستپكردنی لهگهڵ بوو ھاوكات بانگهوازهكه عیراق بهرپرسانی نوان رهسمییه كانی وتووژهسهركردایهتی ركخستنی حزبی بهرپرسی لهگهڵبهعسی ده وترت پی كه به عس عیراق-ی قوتریدهكات. سهرۆكایهتی رازی شخ محهمهد سوریاو

سیاسییه چاكسازیی كاروباری بۆ دهوهت وهزیری حهكیم ئهكرهمدیالۆگو بای دهستهی نیشتمانیو دیالۆگیمهبهستی «به دهت: نیشتمانی ئاشتهوایی دهستكراوه حكومهت، بهرنامه ی جبهجكردنی وتووژی پهیوهندیو چهندین ئهنجامدانی بهچهندین لهگهڵ ناڕاستهوخۆ راستهوخۆوله بهشدارییان كه عیراقی الیهنی كهسایهتیوئۆپۆزسیۆننو یاخود نه كردووه سیاسییدا پرۆسهیئستا حكومهتی یاخود سیاسییهكه پرۆسه

رهتدهكهنهوه.شوازی باشترین بهوه دا ئاماژهی ھهروهھائهو جیاكردنهوهی مهسهلهی چارهسهركردنیلوهكراوه باسی بهعس حزبهی له و ركخستنه١٩٦٨-٢٠٠٣ فهرمانهوایهتی نوان سانی له كهقزهونترینو حزبه ی ئهو كردوه ، عیراقیانتری گهالنی عیراقو گهلی دژی تاوانی فراوانترین

خسته وتی سهربهخۆیی سهروهریو كردو ناوچه كهیهك لهبارهی وتووژیشمان ھهروهھا مهترسییهوه.بوونه وهی رووبهڕوو عیراقی و نیشتمانی ریزیی

كرد. الوهكییهكان ملمالن توندوتیژیو تیرۆروعیراق له بهعس حزبی ركخستنی ئاشكرایه رابردوو سهدهی شهستهكانی سانی لهسهرهتایپشتیوانی بهشكیان بهشهوه، دوو به بووسهرۆكایهتی به نهتهوهییهكهی سهركردایهتییهالیه نگری بهشكیشیان دهكردو عهفلهق میشل

به رپاكرد سیاسیی گه ردهلولی مالیكی


تۆمهتی به كه سوریا له دهكرد بهعسی حزبیبیار لهسدارهدانی حزب له بنهماكانی خیانهتكردن

دهركرد. عهفلهقیئهو پویسته كه كرا لهوه باس دهت حهكیمدهسهتی ریزهكانی له پشتر بهعسییانه یبه پهله بقۆزنهوهو ھهله ئهم پشوودا كاریانكردووهتاوانی كه جیابكهنهوه لهخۆیان تاوانبارانه ئهوداوه، ئهنجام گهلی عیراق بهرامبهر به قزهونیانئهوانه چونكه بووبن، پله یهكدا پۆستو لهھهر ئیترپهیوهندییان كهسانهی ئهو بۆ شهرمهزارین مایهیھهروهھا دهكهن. لهگهدا كاریان دهكهنو پوهكارهیان ئهو ئیدانهی فراوان ئاشكراو بهشوهیهكی

ئهو ھزرو بۆ گشتگیر پداچوونهوه یهكی بكهن وبكهن بهعس حزبی سیاسهتانهی ھهسوكهوتودهكرد، فه رمانهوایهتیان سهدامدا لهسهردهمی كهتوانی چۆن سهدام كه بچنهوه بهوهشدا ھهروه ھاتیرۆریستی پۆلیسی ركخراوكی بكاته حزبهكهھهوهھا ترساندنیان، نهیاره كانو بكوژی سیخوڕوبهرژهوهندی له سه ركوتكردن ئامرازكی ببوه

خانه وادهكهی. سهدامو دهسهتی

پكرد دهستی عهبدولمه ھدییهوه لهكۆماریش سهرۆك جگری عهبدولمهھدی عادلپشتیوانیكردنی مهسهلهی كۆبۆوهو رازیدا لهگهڵعیراقی دیموكراسی ژیانی سیاسیو پرۆسهی عیراقییهكان سهرچاوه كرد. تاووتوێ لهگهدائاشتهوایی بانگھشتی كه كرد بهوه ئاماژهیاندژی تاوانیان كه ناگرتهوه بهعسییانه ئهو ئهو كهسانهیه بۆ بهكو عیراقییهكان ئهنجامداوه،بچنه كراون ناچار ژیانهوه گوزهرانی به ھۆی كهكه بووه ئهوه بۆ یاخود حزبهوه، ئهو نوكه ئهوانهش بپارزن، ھهروهھا بهعس له خۆیاننوی بارودۆخی له گهڵ كارلككردنیان ویستی پرۆسهی نو بنه دهیانهوت ھهیهو عیراقدا

دیموكراتییهتهوه.عیراقیشدا حكومهتی سیاسیو پرۆسهی لهنوجی مالیكی بانگهوازه كهی كه دهردهكهوت وارهشید زاری لهسهر ئیسالمی مشتوم بت. حزبیپشوازی سه ركردهكانی، له یهككه كه عهزاویزۆر ئیسالمی حزبی پشتر كرد. ھهنگاوه لهوئاشته وایی پرۆژه ی كه دهكرد ئهوه ی داوایالیهك ھهموو بكرت بۆ ئهوه ی فراوان نیشتمانیحزبه سهرۆكی ئهو ھاشمی تاریق بهم بگرتهوه،ھهر ھه بوو، مالیكی ھهنگاوهی له و گومانی زۆرئاشته وایی دهستپشخهرییه كانی رایگه یاند بۆیهیهككه له كه سامه ڕائی ئهیاد نییه . جارێ جدی

لهگهڵ ئاشتهواییبهعسییهكاندا

ھهنگاوكی ناشهرعییه

27

یهكهمی بگهی له دهستهیهی ئهو ھهتا چوارهم-ھهنهوشنرتهوه، پكراوه ئاماژهی مادهیهدا ئهمئهم سی بگه ی باسكراوهكانی مهرجه به كاركردن

دهبت. بهردهوام مادهیه بهعسی حزبی له ئهندامبوون تهنھا پنجهم-دادگا، بۆ راپچكردن بۆ نییه بهس ھهوهشاوداپاراستندا، یاساو لهبه ردهم یهكسانه ئهندامهكه شئهو ریشهكشكردنی بهعس و ھاتوو بیارهكانی ئهگه ر

نهیگرتهوه. دهركراون، ھۆیهوه بهو زانیارییانهیئه ندامانی له لیژنه یهك نونه ران ئه نجومهنی شهشهم-پداچوونهوهی كردنو چاودری بۆ پكدهھنتباكهی لیژنه لهالیهن جبهجكردن روشونهكانیدهوهتیش دهزگاكانی بهعس، ریشهكشكردنیبكات، شهفافیهت بابهتیانهو زامنی ھهیه بۆیانبوونی رهزامهند ملكهچی لیژنه كهش بیاره كانی

دهكرت. نونهران ئهنجومه نیحزبی به سهر كهسانهی ئهو دووه م: ھهوستی

بهعسن.بوون به عس حزبی به سهر كه سانه ی ئهو أ: ئهو ھهموو تهواون، ئهھلییهتی خاوه ن ھاوتی

دكی له تر ھهیانه، ھاوتیانی كه مافانه یان ھهیهبهعس ئهندامی ١٣٥ دهت: مادهی پنجی بگهیھاتوو ئهگهر پاراستندا، یاساو لهبهردهم یهكسانهزانیارییانه ئهو بهعسو ریشهكشكردنی بیارهكانی

دهرچوون. ئهو یاسایه كه بهپی نهیگرته وهدهستووری ھهمیشهیی له كه لهو مافانهی بهشك

ئه مانهن: ھاتوون عیراقدایهكسانن، یاسادا له بهردهم عیراقییه كان :١٤ مادهیرهچه یان نه تهوه یان عیرق یان رهگهز بهھۆیبیروباوهڕ یان مهزھهب یان ئایین یان رهنگ یانكۆمهیهتی، یان ئابووری باری یان بۆچوون یان

ناكرت لهنوانیاندا. جیاوازیئاسایشو ژیانو مافی تاكك ھهر :١٥ مادهیبكرت بهش ب مافانه لهو نابت ھهیه، ئازادی بتو یاسا بهپی مهگه ر سهر بخرته قهیدی یاخودتایبهتمهندهوه دادوهری الیهنكی بیاری لهسهر

بت.مافی ژنهوه پیاوو به ھاوتیان :٢٠ مادهیگشتیدا ھهیه، كاروباری له بهشداری كردنیانلهنوانیشیاندا ھه یهو سیاسییهكانیشیان مافه


كــانــدیـدكــردن. دهنـگـدانو خـۆ مــافـــیمرۆڤ كهرامهتی ئازادیو یهكهم: :٣٧ مادهیلهھهر تاكهكان پاراستنی دهوه ت دووهم: پارزراوه.دهپارزت. ئاینیی سیاسیو ھزریو زۆرلكردنكیدهكات شتانه ئهو كهفالهتی دهوهت :٣٨ مادهییهكه م: نین: گشتی ئادابی یاساو پچهوانهی كهبت. دووم: شوازك ھهر به دهربین ئازادی راپروپاگه ندهو چاپكردنو رۆژنامه گهریو ئازادیكۆبوونهوهو ئازادی سیهم: راگهیاندنو بوكردنهوه.

یاسا. به ركخستنیان ھمنانهو خۆپیشاندانیكۆمههو پكھنانی ئازادی یهكهم: :٣٩ مادهینویانهوه پارزراوه، چوونه سیاسی، یاخود پارتینابت دووهم: ركده خرت. یاسایهك به ئهوهشحزبو نو ھیچ بچته بكرت كه سك ناچار ھیچبكرت ناچار یاخود سیاسییهوه، الیهنكی كۆمههو

بمنتهوه. نویدا لهبۆ پشووتر بوونی ئینتیما تهنھا دهستوور ب:كهسهی ئه و كه نازانت تاوانك به بهعس حزبی

بكرت. دادگا به ردهم راپچی پھهفتانه

داوای ئهوهیان بهیاننامهیهكدا له بهم كرد، عیراقگوتاركی نهكرته دهستپشخهرییه ئهو كه كردتر ئهوانی بهعسو باهكانی له باك نھنیئهو بهیاننامهیه بهپی بكرن، چونكه فهرامۆش

كه لهسهر كراوه تۆمهتبار بهوه سهرجهم باهكانیملمالنیانه. حزبی بهعس میراتییهكهی

زۆرینهی كه كردهوه لهوه جهختی ركخراوه ئهوھهونهی ئه و دهھنتو پك بهعسییهكان

لهو نهبوون. جدی نراون ئاشته وایی بۆ پشتر ھهرهزۆری زۆرینهی ئمه ھاتووه: بهیاننامهیهدابه پهیوهندییان كه پكده ھنین بهعسییانه ئهو ھیچ ئهحمهدو یونس دوریو عیزه ت باه كانیجهماوهریان ئهوه ی بهب كه نییه، ترهوه الیهكیسهركردایهتی كردنی بهعس ھهبت كبێ لهسهر

دهكهن.چۆنتی بۆ مهرج كۆمهك به یاننامهكهدا له ئاشتهوایی مهسهلهی لهگهڵ مامههكردنگرنگترینیان كه كراوه پشكهش نیشتمانیھزهكانی مانهوه ی به كۆتاییھنان له بریتییهموحاسهسهی نهھشتنی عیراقو له ئهمهریكاگشتی بهشوهیه كی ھهروهھا سیاسی، تائیفیوئهوه بهب بكرت، بهعسییهكاندا لهگهڵ مامهه

لهبهرچاوبگیرت. سهركردهكانییان باڵولهسهر دهرهوه ) (ركخستنی بهعس حزبیدهست كه رایگهیاند شاھرهوه فهیسهل زاریبه ئهوهی بوو، بۆ باش پشخهرییهكهی مالیكیپویستی بكرت لهگهدا مامههی ئیجابییه وهھهموو تاوهكو ھهیه، فراوان گهشهپدانكی بهپۆژهیهكی لهچوارچوهی عیراقییهكان ھزهئۆپۆزسیۆنی كاری عیراقدا، لهناو نیشتمانیداو

بكهن. خۆیانھهفتانه

26

عیراق

ده ستووری به پی به عس حزبی یه كه م: ھه میشه یی له عیراقدا یاساغه .

قه واره و ھه ر ده ت: ٧ ماده ی یه كه می بگه ی په یه وك كه ره گه زپه رستی یان تیرۆر یان ته كفیر یاخود بكات په یه و تائیفی پاكتاوكردنی یان بانگه شه یان رخۆشكه ری بۆ بكات یان به گه وره ی بۆ بیانووی یان بكات بۆ بانگه شه ی یان بزانت به عسی به تایبه تیش ده بت، یاساغ بھنته وه ، سه دامی و سه ركرده كانی له عیراقدا و له ژر ھه رناوكدا بن، نابت ئه وه بچته نو چوارچوه ی فره حزبی

سیاسییه وه ، ئه وه ش به یاسایه ك ركده خرت. ئاشكرایه كه ئه م ماده یه ی قه یدك بۆ ماده ی ٣٩ی ده ستوور داده نت كه له بگه ی یه كه میدا ده ت: ئازادی پكھنانی كۆمه ه و حزبی سیاسی پارزراوه ، به ئه وه ش پارزراوه ، ناویشییه وه چوونه یاخود حزبی پاراستنه ماف ئه و ركده خرت. یاسایه ك

به عس ناگرته وه .دووه م: ریشه كش كردنی به عس.

ده وه ت سیاسه تك په یه و ده كات پی ده وترت ١٣٥ی ماده ی له كه به عس» «ریشه كشكردنی

گواستراوه كان»دا «بیاره به شی له ده ستووردا به م شوه یه به درژی باسكراوه :

یه كه م- ده سته ی بای نیشتمانی به رده وام ده بت له كاره كانی بۆ ریشه كشكردنی به عس، به وپیه ی له گه ڵ ھه ماھه نگی به سه ربه خۆیه و ده سته یه كی جبه جكردن ده زگای دادوه ری و ده سه تی یاسایانه ی ئه و له چوارچوه ی ئه ویش كارده كات، بۆ ركخستنی كاره كانی دانراوه و په یوه ندیشی به

ئه نجومه نی نونه رانه وه ھه یه .ئه نجومه نی كاره كانی، ته واوبوونی پاش دووه م- ده سته كه ره ھا زۆرینه ی به ھه یه بۆی نونه ران

ھه بوه شنته وه .سیه م- به مه رج گیراوه ئه و كه سانه ی كه كاندیدن ئه ندامانی سه رۆك و كۆمار و سه رۆك پۆستی بۆ ئه نجومه نی وه زیران و سه رۆك و ئه ندامانی ئه نجومه نی نونه ران و سه رۆك و ئه ندامانی ئه نجومه نی ئیتیحادی و ئه ندامانی ھه رمه كان و له ھاوشوه كان پگه ده سته دادوه رییه كان و ئه و پۆستانه ی تر كه یاسای بیاره كانی ده یانگرته وه ، به عس ریشه كشكردنی

یاسای ریشه كشكردنی به عس نه یانگرته وه .


ریشه كشكردنی به عس له ده ستووردا

دوو شتی ده ستووری نزیك به یه ك له باره ی به عس و به عسییه كانه وه ھه یه و بیاری ده ستووریش ھه یه كه په یوه ندیان به یاساغكردنی حزبه كه و

ریشه كشكردنیانه وه ھه یه .

به عس حزبی له دووری عیزه ت بای چاوپكه وتن و له وه ی جه ختیكرده وه ته وافوق له گه ڵ حكومه تی عیراقدا ره تده كاته وه و عیراق سیاسی پرۆسه ی داواشیكرد به یاننامه یه كدا له باه ئه و ھه بوه شنرته وه . نزیكه كانیان ئه لكترۆنییه پگه له یه كك كه پیاوو به عس و حزبی ھاتووه : بویكرده وه ته وافوق دیالۆگ و چاوپكه وتن و موجاھیده كانی خیانه تكاره كاندا سیخوڕو به كرگیراوو له گه ڵ حزبی ناوی به كه ئه وانه ش ره تده كاته وه ، به عسه وه قسه ده كه ن، ته نھا ئه وه یه كه بانگه شه به عسن. به سه ر گوایه كه ده كه ن ئه وه بۆ ھه روه ھا به یاننامه كه ھۆشیاریشیدا له وه ی كه ئه و به ریه ك له ئامانجیان ئاشته وایی بانگه شه كانی

به عسییه كان، نه ك به عسده ستپشخه رییه كه ی مالیكی ئه وه ی ئاشكرا كرد كه وتووژكردن له گه ڵ

به عسدا ئه وه پویست ده كات كه وتووژ له گه ڵ چه ندین ركخراو و ئاراسته ی جیاوازو سه ركرده دا بكات كه له نو خۆیاندا ملمالنیانه .

ترازاندنی له یه ك به عس و حزبی ھه وه شاندنی ركخراوه كانی ناوه وه و ده ره وه ی عیراقه له یه كتر، حكومه تی ئامانجی كه كردووه به وه ئاماژه شی سه ركرده كانی ئاشكراكردنی له بریتییه عیراقه

به عس تاوه كو له ناویانبه رت.حزبی ئه حمه د-ی یونس محه مه د بای به م كه رایگه یاند به یاننامه یه كدا له به عس ھه ر مالیكی بانگھشته كه ی ئه وه ی سه ره ڕای ھه مه تكی راگه یاندنه ، به م به ھه ه داوان ناچن داناخه ن. روودا به ده رگاشی به ره وپیرییه وه و ئه و ھاتوو ئه گه ر ھاتووه : ئه وه ش ھه روه ھا نائاسایی كۆنگره یه بیاره كانی دژی بانگھشته له كه نه بت سه ركرده كانی به یاننامه ی قه ته رو چه ندین بۆنه دا سه باره ت به ئاشته وایی نیشتمانی

راسته قینه رایانگه یاندووه ، ئه وا ده رگای به روودا داناخه ین و به بابه تیانه مامه ه ی له گه دا ده كه ین و پش مه زنه كه مان گه له عیراق و به رژه وه ندی

ده خه ین.عیراق حكومه تی له ئه وه شیان داوای ھه روه ھا كردووه كه «به گرتنه به ری روشونی كرده یی و له پش ھه مووشییانه وه ھه وه شاندنه وه ی یاسای دادگای به عس و ریشه كشكردنی به ناو به دناوی عیراق و نیشتمانی سوپای گه ڕاندنه وه ی تاوان و ده زگا ئه منی و راگه یاندنه كانی پشوو، رێ بۆ ئه و بانگه شه یه خۆش بكات و ھه موو زیندانیكراوه كانی نو گرتووخانه كانی داگیركه ران و حكومه تی ئستا

ئازاد بكرن.»سوریا) (به عسی عیراق قوتری سه ركردایه تی ره شاد محه مه د راوی و فه وزی سه ركردایه تی به ئاشته واییه كه پۆژه له پشوازی رازیی شخ كرد و یه كه م ركخراوی به عسی بوو كه یه كك له سه ركرده كانی (محه مه د ره شاد شخ رازی) نارد تاوه كو چاوی به به رپرسانی عیراق بكه وت. ئه و ركخراوه ی به عس له سانی حه فتاكانی سه ده ی

رابردووه وه له حزبی به عس جیابۆته وه .ركخراوی كادیره سه ربه خۆكان و ئه و به عسییانه ی به به عسه وه ، بانه ی له و كام ھیچ نه چوونه ته حكومه تی ھه نگاوه ی له و پشوازیان شاراوه یی

29

دهستوهردانی گهندهیو تۆمهتی چهندیندارایی ئاستهنگی ناوخۆییو ناكۆكی سیاسیو

بۆوه.بهبهگهییكردن سهنتهركی ئهوهش پش ١٠ ساڵناحكومی ركخراوكی سهنتهره ئهو پكھنرا،نووسراوو بهگه ی كۆكردنهوهی ئهركی بوو،گرت ئهستۆ له ناسۆرانه به سهبارهت شهفهیی،خهمیره لهسهردهمی كهمبۆدییهكان كه بووتوانی سه نتهرهكه ببوون، دووچاری سوورهكانلهسهر ھاووتی ملیۆن نیو نزیكهی ئیمزای«ئمه نووسرابوو لی كه كۆبكاتهوه یاداشتكدهكه ین داوا كردووه، ئیمزامان خوارهوه له كهھهزاران مردنی ھۆكاری لهبارهی راستییهكانبكرت، ئاشكرا گوندهكانمان خهكی له كهسھیو یینگ ساریو پۆل پۆت و لهسهر دهستی كهلهدهستداوه.» گیانیان تاوانبارهوه سامگان-یدهت سهنتهرهكه بهڕوهبهری چانگ یۆكرابردوو یادهوهرییهكانی گانهوهی «مهبهستمانكه برینانه ی ئهو چارهسهركردنی بهكو نییه ،تائستاش بهم بووه، ساڕژ وادهرده كهوت ویستی كردنو مهزلومیهت به ھهست كینهو رقو

حهشارداوه.» لهناوخۆیدا سهندنه وهی توه

جه الدهكه مامۆستا(داتش) به ناسراو (٦٦ ساڵ) كاینگ گوك ئیافسهرهكییهی سهنتهره ئهو بهڕوهبردنی تۆمهتی بهدادگا رووبهڕووی پایتهخت پنهی فنۆم شاریسزادانی ده ستگیركردنو جگهی كه كرایهوه سووره كاندا. خهمیره سهرده می له بوو خهكیدانیشتنهی ئهم وتی دادگاكه سهرۆكی نون نیلئهو گهورهی دهستكهوتكی به دادگاكه یهكه میدادگایهكی دامه زراندنی بۆ كه دادهنرت ھهونهبه تایبهته دادگاكه نران، سهربهخۆ پاكوپشوودا رژمی له كهسانهی ئهو دادگاییكردنی

ھهبووه. بایان پۆستیده برد سلینگ-ی بهڕوه گرتووخانهی تول داتشگرتووخانهیه ئهو ناسرابوو، ٢١ ئس به كهقوتابخانه پشتر كه لكۆینهوه بۆ بوو بنكهیهكدواتریش دراوهو سزا تیدا كهسی ١٥ ھهزار بووهولهناوبراون. كوشتن»دا «كگه كانی لهنوھهمهتكی چوارچوه ی له كوشتوبه ئهوپۆت پۆل كه دراوه ئهنجام فراواندا پاكتاوكردنیئه نجامدانی به داتش-یش ده بردن. بهڕوهیئهشكه نجه دانو كاری مرۆڤایهتیو دژی تاوانی

دهست ئهنقهست تۆمهتباره. كوشتنی

«له وتی: داتش پارزهری روانه فرانسواله بوون لخۆش داوای كراوه كاندا دانیشتنه

دهكات.» كهمبۆدییهكان ھهمووبیركاری مامۆستای پشتر كه تۆمهتبارهكهلهنو زهردهوه رهنگ الوازو شوهیه كی به بووهشوشهیهكی پشت له تۆمهتبارییهكهو قهفهسیكه لۆمۆند مارسیل دهركهوت. فیشهكدا دژه وتی: فهرهنسییه لكۆینهوهی دادوه ركیئاشتهوای بهھزكردنی بۆ «دادگاییكردنهكهسهره كییه.» شتكی كهمبۆدیادا له نیشتمانی

سای له داتش-یان كه مبۆدیا دهسهتجارانیدهستگیركرد رۆژنامهنووسكهوه ری له ١٩٩٩داوزۆره سانكی كه ئاشكرایكرد بهڕكهوت كهمرۆیی كردنی كۆمهكی ركخراوكی له داتشبه گۆڕیوه خۆی دهكاتو كار ئهمهریكیدا سهركردهی یه كهم به داتش تر. كهسكیرادهستی كه دهكرت ئهژمار پشوو رژمیھه تایی زیندانی ھهتا كرابتو رووبهڕووی دادگادادهنرت، سزا توندترین به ئهمه ش بۆتهوه،البرد لهسدارهدانی سزای داداگاییهكه چونكه

بوو.دادگایی تر سهركردهی چوار دواتریش بیارهیانگ شاری، شیا، یانگ ئهوانیش: نون بكرن،له نوان تهمهنیشیان سامبان-ن، ھیو سیریس،ئهوهیان ترسی كه مبۆدییهكان ٧٠–٨٠ سایدایه وله دهست بكرن گیان دادگایی به رله وهی ھهیه

بدهن.گهورهترینو خهمیره سوورهكان ئاماژهیه جیسهدهی له كۆمه كوژیان كردهوهی فراوانترینسای چوار میانی له ئهنجامداو بیسته مدالهدوای قوربانییان دوو ملیۆن فهرمانهوایهتیاندابرسیكردنو سزادان و سداره دانو له به خۆیانبهجھشت. ھاووتیان، ناموسی ھهتكردنیدانیشتوانی چواری لهسهر یهك ژمارهیهش ئهو

زۆریان ناڕهحهتییهكی پكدهھنا و كهمبۆدیایانخهمیره سهركردهی پۆت پۆل بهدهست-١٩٧٥ نوان سانی له چهشت كه سووره كانهوهلهالیهن دواتر دهستو گرتبوه دهسهتی ١٩٧٩ده سهت تهختی لهسهر ڤتنامییه وه ھزكی

البرا.

مردن كۆمۆناتیئهوهی دوای ساهداو چهند ئهو لهماوهیبه كرد دهستی سهركوتكهرهكه دهسهتهشاری ببوه وت ھاووتیان، راگواستنی كه ناچاركران ھاوتییانه ئهو خوهكان،بیست رۆژانه كشتوكاییهكاندا كۆمۆنته لهسروته لهوهی كران رگری بكهنو كار سهعاتكارهباییهكانی ئامره بخوننو ئاینییهكانیانبهكاربھننو تهلهفزیۆن سهالجهو جلشۆرو وهكھهروهھا فرببن، بیانی زمانی نهشیاندهھشترهزامهندی بهب خزانك ھیچ نهیاندهھشتیهكهم ببت. مندایان كۆمونتهكه بهڕوهبهرایهتیرووخانی دوای توانی ونهگر رۆژنامهنووسی شاری ناو بچته سوورهكان خهمیره رژمی بگرت كه چۆنه شه قامه ئهو ونه پنهوه فنۆمسهالجهو جلشۆری چهندین شۆستهكانی لهسهرھهر كردنی ئاشكرا ببوون. كهكه كارهباییبینای له بوو بریتی رۆژنامهنووسه ئهو گهوره یئامادهیی خوندنگایهی كه پۆل پۆت قۆناغی ئهوخوندنگهكهدا پۆلهكانی له كردبوو، تهواو تدالهگهڵ بۆگهنكردووی بوو كههكه تهرمی چهندینبینییهوه، سووتنراوی بهگهنامهی ژمارهیهكخوندنگایهی ئه و پۆت كه دهركهوت دواتركوشت تدا ١٤ كهسی گرتووخانهیهكو كردبووه

ببوو. رزگاریان بهڕكه وت تریش ١٢ی بوودسهنی لهژر ١٩٧٠ تا سای پشتر كه مبۆدیاسای له كۆماریو بووه پاشان بوو پادشایهتیداكودهتایهكی ری له شیوعییهكان ١٩٧٥دابه خۆیان گرتهدهستو دهسهتیان خوناوییه وهچوار ماوهی ئه مانیش ناوبرد. سوورهكان خهمیرهسوورهكان خه میره دواتر كرد. حوكمیان ساڵشیوعییه ڤتنامییهكانو ھزه دهستی لهسهرسوورهكانهوه خهمیره بهرھهستكارهكانیكاتی حكومهتكی دهرپهڕنرانو حوكم لهسه رپكھنراو یهكگرتووه كان نهتهوه بهسهرپهرشتیئهوهش دوای دانا، وت نویان بۆ دهستووركی

بهڕوهبرد. گشتیان ھهبژاردنكیھهفتانه


گهورهترین سوورهکان خهمیرهکۆمهکوژی ترسناکترین و

داوه ئهنجام بیسته میان سهده ی

28

نودهوهتی

كه پوت پۆل لهنویشیاندا مردوون، سوورهكانله دهستدا. گیانی ١٩٩٨دا سای له

ھهر له كه كۆتاییھات بهوه ناكۆكییه كان پارزهر دوو داوهرو دوو لكۆهرو دوو دۆسیهكدابیانیی ئهویتریان كهمبۆدی و یهككیان كه ھهبتدهربكهن. كۆدهنگی به بیارهكانیش بتونوان سهختی دانوستانكی دوای دادگاییهكهسهن حكومهتهكهی ھۆن نهته وه یهكگرتووهكانوپكھنرا، دادگاییهكه رووبهڕووی ٢٠٠٦د سای له

تۆمهتبار ب گرتووخانهیهكی كهمبۆدیا،لهم پرسیارهكه دی؟ بته دادگهریی ٣٠ ساڵ دوای بهوهی توندوتیژییهكان رازین قوربانییهكانی پاكتاوكردنو ئایائهنجامدانی به كه كهسانهی ئهو دادگاییكردنی دهستپكردنی دوای ئهویش گۆڕێ، كهوته رابروودا ھهفته یهی چهندوتی له لهالیهن رژمی شیوعییهتهوه ساڵ پش ئستا ٣٠ له به ر كه تۆمهتبارن، توندوتیژی پاكتاوكردنو تاوانی

دهكرت. چاودری یهكگرتووهكانهوه نهتهوه ركخراوی لهالیهن دادگاییكردنهكهش روویاندا، كهمبۆدیاداكاوكرچو دادگه رییهكی پیانوایه ھهندكدادگهرییهكه لهوهی باشتره دواكهوتوو،ژمارهی له ناكۆكییهكه بهم دی! نه یهته ھهردۆسكهدا بهسهر كه نییه سانهدا ئهودوورودرژه ساه ھهموو لهو بهكو تپهڕوه،نوان بهتاهكانی له گفتوگۆ كه بهفیۆدراوهدایهیهكگرتووهكاندا نهتهوه ناوخۆییو حكومهتیدادگاییه ئه و تاوهكو سروشتو كاری بهسهربران،له كه بكهن ده ستنیشان تایبهته ئیستسنائییه

ئهویش دهكۆتهوه، سوورهكان خهمیره تاوانیلهسهر مكوڕبوون ھهردووالیان ئه وهی دوایبتو خۆی بۆ ده بت كۆتایی قسهی كه ئهوهی

دابنت. دادگاكه ناوخۆی پهیهوی خۆیھه ردووالیان كه ھات كۆتایی به وه گفتوگۆكهدژ ھهوسته ئهوهی لهسهر رككهوتنرخۆشكهر بوه ئهمهش كۆبكهنهوهو یهكهكانیانكشهكه بهم داگاكهدا. كردنهوهی لهبهردهمخهمیره سهركردهكانی زۆربهی لهوهدایه


31

خراپترینهدهنگدهران واپدهچت جهماوه رتییهوه، رژه ی لهچاوبدهنه خراپترین به یۆشینكۆ گروپهكهدا ھهموو لهناوھیوا ب ھاوپهیمانهكانی نزیكترین تهنانهت قهه م، ئابووری پشووی وهزیری كه تیریۆخین سرگی بوون.كه دتهوه بهبیری سهرۆكه درینی ھاوڕیهكی بووبه سهبارهت قسهیان كاتژمر چهندین درژایی به چۆندیموكراسی بوكردنه وهی و كردن چاكسازیی چۆنتیلهسهر به ردهوامبوون لهجیاتی بهم دهكرد، ئۆكرانیا لهناكۆكییهوه كهوته یۆشینكۆ ٢٠٠٥ سای كاروانهكه،ھهوهشاندهوه. حكومهتهكه ی و تیمۆشینكۆدا لهگهڵلهجیاتی یۆشینكۆ، كه پیانوایه زۆرك ئستابه رژهوهندییه پاراستنی كاتهكانی له وت، بهڕوهبردنیدهت: تیریۆخین دهباتهسهر. ھاوڕكانیدا ئابوورییهكانینهھاتنهدی». كۆنه كانمان خهونه له كامك «ھیچئهو بهڕوهبردنهوه ، خراپی لهبارهی نموونه چاكترینداھاتهكانی بهڕوهبردنی له یۆشینكۆ كه بوو شوازهداھاتهی ئه و بهر، گرتبوویه سروشتی گازی له وتهكهیدائۆكرانیا پویستییهكانی ٧٠٪ی دهستهبهركردنی له كه«نافتۆغاز»ی كۆمپانیای بهكاردهبرت. سووتهمهنی لهبه بازاڕ نزخی له كهمتر به غاز ئۆكرانی حكومیدهوهت جیاوازییهكهی بهم دهفرۆشت، بهكارھنهرانی لهسهر گه وره بارگرانییه كی بووهته ئه مه بۆیه دهدات،له فانتۆگاز كۆمپانیای قهرزهكانی دهوهت. بودجهیئهمساڵ دهكرت پشبینیش زیاتره، دۆالر ملیار ٣,٥رابردوو مانگی لهدهستبدات. دیكهش ملیاری ٣,٥مافی دانی بۆ توانی پاره كۆبكاتهوه بهزهحمهت نافتۆغازدهگهڕتهوه موكدارتی كه وزه كۆمپانیای»غازپرۆم»ی

روسیا. دهوهتی بۆبۆ و سیاسییه لكۆیاركی كه بۆگربنسكی میكائیلكاردهكات یۆشینكۆ ركابهرهكانی له یهكك بهرژهوهندیئۆكهر برۆس به پشتبهستنی پالنی «یۆشینكۆ وتی:و كرد لهگهڵ ھهموواندا درۆی بهم داھنا، ئهنرجۆی

بوو.» درۆكانی نوقمی

گۆڕاوه ئهوروپاناو كشهكانی له سهر زۆرانهی به گه ئهو بهپیكه نییه كتووپ شتكی ھهن، ئۆكرانیا سهركردایه تیتوانینیئستایئهوروپابۆئۆكرانیابهالیدژایه تیكردنیداداراییه بهنه له پ تۆماركی كیڤ دهردهكه وت.برۆكسل وایكردووه ئهوهش ھهیه، سهرنهگرتووهكانی بكات، ده ستهبهر بۆ زیاتری یارمه تی وریاییهوه بهئه وهیه كردووه خهست قووڕهكه ی زیاتریش ئهوهشتایبهتیی ئابووری خاوهنی خۆی ئهوروپا یهكتی كهبكات. تدا چاكسازییان لهسهریهتی و پاشهكشهكردووه

زڕاوه، غاز پهڕینه وهی خاكی وهكو ئۆكرانیا ناوبانگی غازپرۆم و نافتۆغاز نوان ناكۆكییهكانی كه ئه وهی دوایبووه ھۆی ئهوهش غاز، سهرچاوهكانی بینی بووه ھۆیئهوروپای دانیشتوانی بۆ مهینهتییه كان دروستبوونی بوون سهرمای گورچكبدا. لهژر كاریگهری خۆرھهتله مهسهلهیهكه ھنانهدی ئهوروپادا له یهكتی ئهندام بهقوورسه، ئستاشواپدهچت كاتهكاندا كاركی باشتریندوورتره. دیكه كاتكی ھهر له ھیوایه ھنانهدی ئهوله بهگومان بوون بهردهوامی به كه فهڕهنسا ئهمانیا وھهوستكی ئستا كیڤ له ناتۆ، وهرگرتنی ئهگهریوازھنان مهترسییهكانی بهم گرتووهتهبهر، تووندتریاندراوی زیاتر ھهرهسھنانی گهورهن، چونكه ئۆكرانیا لهله به ھاكهی رابردوهوه ئۆكتۆبهری له ھه ر كه ئۆكرانیاسیستمی و دابهزیووه ٪٥٠ رژهی به دۆالردا بهرامبهركارهساتیان كاریگهرییهكی ئهمانه ھناوه، بانكیشكستی و مامناوهندییهكان بچووك دامودهزگا بازرگانییه لهسهربه پشتبهستنی راگرتنی بۆ وت چونكه دهبت،زۆر ھهیه. پیان پویستی كانزاكان ھهناردهكردنیببته بكاری رژهی بهرزبوونهوهی تدهچت رگهی شهپۆلك روودانی و كۆمهیهتی ناسهقامگیری ھۆیدراوسكانی ئابووری لهرزینی ئهنجامی له كۆچكردنئهوروپا. ئهندام له یهكتی ئهوانهی كه بوونهته ئۆكرانیاھه ودهدات كه دهدات روسیا یارمهتی ئه وه ھهروهھاله پگهكهی گانهوهی بۆ بكات قۆرخ قهیرانهكهخۆرئاواییهكان دیپلۆماتكاره گهوره له یهكك ئۆكرانیا.الیهنگری یهكتی زۆر كه «دهوهتك دهت: مۆسكۆ له

به پویستی به ھۆی كه لیدهگهڕن ناتۆیه و ئهوروپادوودی سهره ڕای بوخت. دۆالر ملیارك چهندو ده ربازكردن له ئهوروپا وتهكانی گهوره له ھهندكئهوروپا یهكتی واپدهچت دراوسكانیاندا، فریاكهوتنیسندوقی سهر قهرزهكانی زیاتر بخهنه پارهی ھهندكئهگهر ملیار دۆالر (١٦,٤) دهگاته كه نودهوهتی دراویئهوروپی بانكی ھهروهھا رككهوتننامه یهك. بگهنه و بتكه رایگهیاند گهشهپدان و بنیاتنانهوه سهرلهنوێ بۆ

وهبهردهھنت. یۆرۆ ملیار یهك ئهمساڵبه خۆیهوه توندهی ئابوورییه داڕووخانه ئه و سهرباریبهشوهیهكی كیڤ خۆپیشاندانهكانی دهبینین بینیووه،له دنیاییشهوه به بوون، پچپچ و بچووك گشتییخۆپیشاندانانه شهپۆلی ئهو ھاوشوهی چوارچوهداحای ھهژاند. وتهكهیان ٢٠٠٤دا سای له كه نییهپشتگیری له ئمه دهن ی ئۆكرانییهكان ٪٨٠ حازرپدهچت واش دهكهین، بهھز سه ركردهیهكی بوونیراپرسییهكاندایه، ئهنجامی پشهوهی له كه تیمۆشینكۆ

پۆستهكه بهدهست دهھنت.بهوهفا تیمۆشینكۆ وتهكهی، ھاووتیانی لهسهر شوهیشۆڕشی پرته قای كه دیموكراسییانهی ئهو بهھا بۆ بووو كۆیدا له رهوهكهی به م دهكردن، بۆ بانگهشه یخۆی جاران وهك نهمایهوه جهماوهری خواستكی وهكخۆی بهكو قه هم، پرتهقای ناداته سیاسهتوانكی بهلهسهر جه ختكردن بۆ دادهنت سپی دڵ كهسكی به

گهندهی. بهگژداچوونهوهی بۆ بهنهكانیھهفتانه


بۆ جارك و بهرژهوهندی روسیا بۆ جارك سه ربهخۆیی ئۆكرانیا، لهدهستدانی سهرهكی لهپشت ھۆكاریئۆكرانیادا نهتهوایهتی له ھهستی وتهكه مان. خراپهكهی سیاسییه چینه بۆ دهگهڕتهوه پۆهندا، بهرژهوهندیی بۆچوون بیروو سهرجهم به كرملین ئهندامانی ھهموو چونكه ھهیه، روسیادا له كه ئه وهی پچهوانهی به نییه،جۆرجیاش له دهكهن. سهركوت وتهكهدا له جوداخوازی ھهوكی ھهموو دژی جیاوازهكانییانهوه ئاراسته وچاالكییهكانی ھهموو ساكاشفیلی، جۆرجی سهرۆكی ئۆپۆزسیۆنی جهنگدابوو، له وتهكهیان كه كاتكھهنگاوهی ئهم وتهكهیان. سهربه خۆیی پاراستنی مهبهستی به ئهمهش راگرت. كاتی به شوه یهكی خۆیانیان

بهرزبوو. جۆرجی ھهوستكی نیشتمانی ئۆپۆزسیۆنیجۆرجیا سیاسییه بهرھهستكارهكانی ھهوستی ھه مان ئۆكرانیا، كه سیاسییهكانی دهزانرت بهدوور بهمبه ئاماژه بۆچوونهكانیش زۆربهی ھاوشوهوه، جهنگكی بكهوته ئۆكرانیاش كه لهكاتكدا بگرنهبهر،لهو تا ھهیه، نوێ سیاسیی چینكی به زۆرمان پویستییهكی ئستادا له ئمه دهدهن. خراپ ئاراستهیهكیله پیاوانی كه ھهیه نوێ سیاسیی چینكی به پویستمان تیكهوتووین، كه بت رزگارمان بارودۆخه سیاسییه ئهوه بۆ كار نویه سیاسییه چینه ئه م پویستیشه پكھاتبت، لھاتوو كهسانی شارهزا، یاسایی، كار، خاوهن

خۆیاندا. وتهكهی له بژین سهربهرزانه و باش ژیانكی رۆهكانیان و منداهكان كه بكهنسۆبۆلیڤ ئیگۆرئۆكرانیاییهوه (كوریسبۆندت)ی رۆژنامه ی له سیاسی شرۆڤهكاری

نویه سیاسیی چینكی به پویستی ئۆكرانیا

30

نودهوهتی

ئۆكرانیا، خهونهكانیبوون "خهون" بهڕاستی ھهر

یۆلیا ڤیكتۆر یۆشینكۆ و ،٢٠٠٤ سای نۆڤهمبهری مانگی بهفراوی شه وكی لهجلوبهرگی كه وهستابوون ھاووتیانهدا ئهو ئاپۆڕهی بهردهم له تیمۆشینكۆ

به به نیان ئهوان كیڤ. شاری سهربهخۆی گۆڕهپانی له پۆشیبوو پرته قایانیۆشینكۆ ئه نجامبدهن. وتدا له بنه ڕهتی گۆڕانكارییهكی كه دابوو الیهنگرهكان

نه وهك كرد، ئهوروپای یهكتی ھاوپهیمانی نوی ئۆكرانیایهكی دروستبوونی باسیگهشهدار خاوهن سهرمایهدارییهكی ئۆكرانیایهك مۆسكۆ بت. ھاوپهیمانی ئۆكرانییهك

ئه نجامبدرت. تدا ئازادی ھه بژاردنی و كاربكات ئازاد میدیایه كی تیایدا كه

بهنهكانی دهبینین ساڵ (٥) لهدوایدنیاییهوه ئهنجامن، به ی بپرتهقا شۆڕشیچهسپاندنی جیاتی له بهم بوبۆوه، دیموكراسی شۆڕشی واپده چت بووژانهوه، ھنانهدی و سهقامگیریپاشاگهردانی جگه له بهھا خۆرئاواییهكانی و پرتهقاینهھنابت. خۆیدا بهدوای دیكه ی ھیچی كارهساته كان وھاتن یۆشینكۆدا وتاره مژووییهكهی بهدوای ئهو سانهیكشكردنی یهكتر و ناسهقامگیر سیاسیی پكھاتنی بهو وت) سهرۆكی بووه (كه یۆشینكۆ نوان بهردهوامیناسراون، وهزیران) بووه سهرۆك (كه تیمۆشینكۆ نوان٪٢,٧ له كه یۆشینكۆ كارهكانی لهسهر رهزامهندی رژه یجگهی و سهركردهكانی جیھاندا ئۆكرانیا له تناپهڕت.نین، چاوهڕوانكراوه كان ئهوروپاییه ھاوپهیمانه متمانهیخۆرھهتییهكهشیان گه وره دراوس متمانهی جگهیخۆسهپنهوه ئیمپریالیانه ی چاوكی به ھشتا كه نینئازاد بازاڕی ماوه یهدا، ئهو ھهمان له ئۆكرانیا. دهڕوانتهله ئۆكرانیا، ته واوهتی نیمچه داڕووخانكی ھۆی بووه ئۆكرانیا سانهی تكای گهشهكردنی ٢٠٠٠ سای دوایئابوورییهكهی كه دهكرت واچاوه ڕوان بهم ،٪٧ گهیشتهبۆچوونی به پی بپووكتهوه ٪٢٠ رژهی ٢٠٠٩دا سای لهوادهكات ئهوهش بورز). ئاند (ستاندهرد كۆمپانیای ھهموویان له پشكهوتوودا دهوهتانی لهنوان ئۆكرانیاله ھهندك داتهپینهوه. كاریگهرییهكانی ژر بكهوته زیاترشلوشاوی بانكی سیستمی دهترسن له له وه لكۆهره وانسهرجهم ئهوه ش بھنت. ھهره س تهواوهتی به وته ئهوتپهڕاندنی به و شوهیه ش و ناھت پاشهكهوتهكانترهوه لهالیه كی دهبت. قوورس كاركی قهیرانهكهخراپهكانی و ھهه به پهیوهندی ئۆكرانیا داڕووخانیپشت ئابووری ٤٠٪ی له زیاتر چونكه نییه ، حكومهتهوهئهوهش دهبهستت. پۆ و ئهلهمنیۆم ھهناردهی بهله مهركهزیهی ركخستنه ئهو بۆ دهگهڕتهوه میراتكهپووكانهوهی بهھۆی ھهبوو. جاراندا سۆڤتی سهردهمیبه كانزاكان نرخی لهسهر خواست جیھانهوه، ئابووریگهورهی زۆر زیانكی ئهوهش كهمبووه تهوه. ٪٥٠ رژهی

گهیاندووه. ئۆكرانیا ھهناردهكانی كهرتی بهله ئیقلیمییه لكۆیاركی كه كۆشیناس، بۆلیۆسدهت: كاردهكات، بیزنس» «ئۆكسفۆرد گروپیئهو پباوه، دیموكراسی جۆرهكانی خراپترین «ئۆكرانیابازرگانییهكان و میللی بهرژهوهندییه كه دیموكراسییهیسیاسییه سهركرده راستیدا ھهموو له بهخشیویانه.»ئۆلیگارشییهكانی لهگهڵ گوماناویان پهیوهندی گهورهكانكه دهردهكهوت وا زۆرجاریش ھهیه، ئۆكرانیاداچارهسهرهكان دۆزینهوهی لهجیاتی سهركردهكان،ئاراستهكردنی به زیاتر گرنگی وت، كشهكانی بۆ

دهدهن. یهكتری خۆبهخۆی گهندهی تۆمهتهكانی


33

ئهندۆنیسیا، بهنگالدیش، ھیند، نموونه: بۆ بهرزه،ئهفریقا. ناوهڕاستی وتانی

ناچاركردووه خزانهكانی بژوی، دابینكردنی ٣ـخوار مندانی به تایبهت بكهن، مندان به كار

ساڵ . (١٥) تهمهندیاردهی ببوونهوهی و سكسی بازرگانی ٤ـمهبهستی به مرۆڤهوه به بازرگانی لهشفرۆشی وله بهتایبهت لهشفرۆشی، لهكاری بهكارھنانی

سهندووه. پهرهی زۆر ھهژارهكاندا، وته

وای باسكراون گرفتوكشانهی ئهو ھهموو ٥ـزۆر دۆخكی له مرۆڤایه تی كۆمهگهی كردووه،و بهره كشهكان رۆژ به رۆژ بژیو مه ترسیداردا

دهچت. ھهوسان و گهوره بوونبۆ یهكگرتووه كان نهتهوه پالنهكانی بگومانئاستی له دانیشتوان گهشه كردنی كهمكردنهوهیلهبهر نهھناوه، بهدهست پویستدا سهركهوتنی ھهموو ئهوهیه، گرنگترینیان كه ھۆكارك چهندزاووزێ بۆ سنوورك كه به وهنییه باوه ڕیان وتان

جیھانی و عهرهب وتانی به تایبهت دابنن، بهرنامهیان كه وتانه ش ئهو ھه روه ھا ئیسالمی،سهركهوتوو زۆر زاووزێ كهمكردنهوه ی بۆ ھهبووهپرۆسهكانی قۆناغو ئهوهی لهبهر نهبوون،ژمارهی (كه مكردنهوهی زاووزێ سنوورداركردنیزۆر چوارچوه خزانكدا، مهسهلهیهكی له منداڵكۆمهیهتی، دهروونی، فاكتهری چهندین و ئاۆزه

تدهكات). كاری ئابووری و رۆشنبیریدانیشتوانی ژماره ی كه نییه لهوه دا تهنھا كشهكهكردووه زیادی ھنده بیستهمدا سهدهی له جیھان،دانیشتوان، تهقینهوهی سهدهی ناوبنرت كهكشهیه ئهم كه لهوهدایه گهوره گرفتی بهكوبهردهوامهو ھهر یهكیشدا بیستو لهسهدهیزیادبوونی له سانه جیھان دانیشتوانی ژمارهیكهم سانه بهالنی بهردهوامه. خۆی وهكو خزانداكهم بهالیهنی واته دهكات، زیاد كهس ملیۆن (٦٠)(١) ده بت، له دایك كهس (٣) چركهیهكدا لهچركهیه كدا له ئهنجامدا له ده مرت، كهس یهكو كهس (١٢٠) خولهككدا له و كهس دوورۆژكدا له و كهس (٧٢٠٠) كاتژمركدا له(٦٣) نزیكهی ساكدا له و كهس (١٧٢٨٠٠)

دهكات. زیاد كهس ملیۆنبكات، زیاد كهس ملیۆن (٦٣) ساك ئهگهر ئهو بهشی سانه لهسهریهتی زهوی گۆی كهواتهرگهوبان، پاك، ئاوی خۆراك، ملیۆنه (٦٢)حهوانهوه، جگهی و پارك نیشتهجبوون، دابین تاد، ته ندرووستی... په روهردهییو دهزگایده كهینهوه، گهورهیه ژماره له و بیر كه بكاتكه راستیش دهركهوتووه، دهردهكهوت به بۆمانكۆمهیهتییهوه، و سیستهمیسیاسی به مرۆڤایهتیبه نوده وهتییهكانهوه، ركخراوه و وتان به وته لهالیه ن ھه ژارهكان وته ھاوكاری كۆمه كوله یهكسانی كهمترین نهتوانراوه دهوهمهندهكان،بژوی بۆ سهرجهمی دابینكردنی و فهراھهمكردنیبرستی تادت بكرت، مسۆگهر دانیشتوانوه ك خۆراك، نرخی گرانبوونی ھه ژاری و وخزان ملیۆن سهدان ژیانی جیھانی پهتایهكی

دۆزهخ. دهكاته زۆربوونی قه یرانی بین راستر یان ژیان، كشهیپشكهوتوو وتانی كه لهوهدایه دانیشتوان، زیادبوونهكهیان له بهردهكهوێ پشكیان كهمترینئهوروپا، كیشوهری نموونهی ناكهن، زیاد ھهردواكهوتوهكان ھهژار و كیشوهره یان وتان بهمروودهدات، تیایاندا دانیشتوان گهشهی زۆرترین

پشكهوتنی ھشتا ئهوهی لهبهر


32

ئــابــووری

له میتۆلۆژیا و ئه فسانه كۆنه كاندا باس له جیھانكی دوو جه مسه ری ده كرت، خه یر و شه ڕ، كه له نوان ئه و دوو جه مسه ره دا خای ناوه ند نییه ، داتاكان ئه وه ده خه نه ڕوو جیھان له ٤٠ سای ئاینده دا دابه ش ده بت له نوان جیھانی برسی و ده وه مه نده كاندا، دوو جیھان دته كایه وه ، له ھه موو شتكدا جیاواز ته نانه ت له و

ھه وایه ش كه ھه یده مژن، جیاواز ده بن.

كاتك كه له ناوه ڕاستی سای (١٩٩٩)دا، گه یشته زه وی گۆی دانیشتوانی ژماره ی بواری پسپۆڕانی چاودران و كه س، ملیار (٦)مه ترسییه كانی زه نگی تر، ھنده ی دیمۆگرافیا دانیشتوانی له راده به ده ری خرا گه شه كردنی چونكه گفتوگۆ، به رباس و ھنایه جیھانیان سیه مدا سه ده ی ماوه ی له ته نھا ده ركه وت دانیشتوانی گۆی زه وی نزیكه ی (٤,٥) ملیار كه س زیادی كردووه . ئه م زیاد كردنه خرایه له كاتكدا

دت كه له سه ده ی بیسته م دوو جه نگی جیھانی گه وره روویداوه و تیدا ده یان ملیۆن كه س بوونه قوربانی ، كاریگه ری جه نگیش له سه ر كه مكردنه وه ی گه شه ی دانیشتوان، به كه مبوونه وه ی ده یان ملیۆن

كه سی دیكه خه منراوه .ئه م زیادبوونه و گه شه كردنه خرایه ی دانیشتوانی كرد ناچار یه كگرتووه كانی نه ته وه جیھان، دابژت، زانستی درژخایه ن و پالنی به رنامه و كه م دانیشتوان بوونی زۆر مه ترسی ئه وه ی بۆ

مه ترسییه كان بزانین پشتر با به م بكرته وه ، له كوێ دایه :

تادت خۆراك، دابینكردنی ئاستی له سه ر ١ـ زیادبوونه ، له روو ھه ژاره كان برسی و ژماره ی به راده یه ك كه له كوێ حه وت كه س له سه ر گۆی زه وی ، یه ك كه س ھه ژار و برسییه و رۆژانه كه ی له

دوو دۆالر كه متره .ده كات، گه شه جیھاندا له بكاری تادت ٢ـ به تایبه ت له و وتانه ی كه گه شه ی دانیشتوانیان

جیھان له چل سای ئاینده دا


35

،٢٠ گروپی لوتكه ی ئابووریی، چاودرانی به پكھنانه وه ی سه رده مكی نوێ ده زانن، دیارده و گرنگترین له ئابووریدا. سیستمی له ئه نجامه كانیشی، دانانی چاره سه ر بوو بۆ گه وره ترین له بۆته وه ، جیھان رووبه ڕووی كه ئابووری گرفتی

دوای كاره ساتی ئابووریی سای ١٩٢٩.دانیشتنی لوتكه ی گروپی ٢٠، چه ند ته وه ركی گرنگی له خۆگرت، كه گرنگترین ته وه ره كانی بریتی بوو له :

كرد داوایان بریتانیا و ئه مه ریكا دارایی: ھاندانی وتان كاری زیاتر بكه ن، تاوه كو ئابووری ببوژته وه و ھاوكاری دارایی دامه زراوه كان بكه ن و ئه و كۆمپانیا گه ورانه ی كه به ره و ئیفالس بوون ده چن، ھاوكاریان له الیه ن بریتانیا و ئه مه ریكا پالنه ی ئه م بكرت. چه ند ھه رچه نده په سه ندكرا، وتانه وه زۆرینه ی

وتكی ئه وروپی، وه كو ئه مانیا دژی وه ستانه وه .چاكسازی بانكی: زیادكردن یارمه تی و ھاوكارییه كانی بتوانت تاوه كو نوده وه تی، نه ختی سه ندوقی یارمه تی زیاتری ئه و حكومه تانه بدات، كه تووشی

ته نگژه ی دارایی ھاتوون.خسته ڕوو: ئه وه یان ئابووری چاودركی چه ند

گروپی ٢٠، ئاسووده یی ھنا؟

«لوتكه ی گروپی ٢٠، یه كه م كاردانه وه ی پراكتیكییه ، بۆ ئه و ھه ونه ی كه كار بۆ كه مكردنه وه ی ، پاشماوه

خراپه كانی ته نگژه ئابوورییه كه ده كرت.»٨٥٪ی وتانه ئه و له وه دایه ، لوتكه كه گرنگی ئابووری جیھانیان به ده سته ، ھه موانیش كۆكن له وه ی

چاره سه رك بۆ ته نگژه كه بدۆزنه وه .٢٠یشدا، وتانی گروپی كۆبوونه وه ی كۆتایی له به یاننامه یه ك راگه یه نرا كه ناوه ڕۆك و رككه وتنه كانی به شداربوانی كۆنگره كه ی تیاخرابووه روو، گرنگترین

بیاره كانی گروپی ٢٠:سندوقی بۆ دۆالر ملیار (٥٠٠) ته رخانكردنی ١ـ نه ختی نوده وه تی به ئامانجی پشكه شكردنی قه رز به ئابووری ئه و وتانه ی كه داڕماوه ، له گه ڵ (٢٥٠)

ملیار دۆالر وه ك جۆرك له گره نتی پدانی پاره .٢ـ ته رخانكردنی (٢٥٠) ملیار دۆالر، بۆ پاره داركردنی پالن و روشونه كانی چاالككردنی، جوه ی بازرگانی

نوده وه تی .به ھاوكاری وه ك دۆالر، ملیار (١٠٠) پدانی -٣بانكه كانی گه شه پدان له جیھاندا، بۆ پدانی قه رز

به وته ھه ژاره كان.

خاوه نی مووچه ی بۆ نوێ رسایه كی دانانی -٤كۆمپانیاكان.

(١) به ھای به نوده وه تی نه ختی سندوقی ٥ـ بۆ بفرۆشت، ئاتون یه ده گی دۆالر ترلیۆن بۆ كاركردن له گه ڵ ھه ژار، وتانی ھاریكاریكردنی به خرا ده ستپكردنه وه و ته واوكردنی خولی ده وحه

بۆ ئازادكردنی پرۆسه ی بازرگانی نوده وه تی .دامه زراوه سه رجه م كه نوێ رسایه كی دانانی ٦ـ داراییه كان و بازاڕ بگرته وه ، له گه ڵ پابه ندكردنیان به یاسایه كی نوده وه تی ، بۆ باشتركردنی ئه دای كاریان به رژه وه ندی لدانی له كۆتاییھنانی مه به ستی به

یه كتر.٧ـ خه رجكردنی (٥) ترلیۆن دۆالر تا كۆتایی سای

(٢٠١٠)، به ئامانجی تپه ڕاندنی قه یرانی ئابووری .تارۆ ئاسۆ سه رۆك وه زیرانی ژاپۆن، كه چاوه ڕوانی وتی: وته كه یه وه ، له الیه ن ده كرت زیاتر ھه وی گه یاند، گرنگی په یامكی ، گروپی٢٠ «لوتكه ی جوندنه وه ی و جیھان ئابووری بوژاندنه وه ی بۆ

بازاڕه كان.»ھه فتانه

بۆ دواجار گروپی بیست دانیشتن، دانیشتنك ھه رچه نده گۆچانی سیحری پ نابت، به م گفتوگۆی ئه و وتانه ی ٨٥٪ی ئابووری جیھانیان به ده سته بۆ چاره سه ری ته نگژه ئابوورییه كه ، تروسكایی ھیواو ئاسووده یی ھنایه كایه وه ،

بازاڕه كان جوه و بانكه كانیش بوایان بۆ گه ڕایه وه .


34

ئــابــووری

ئهو نهگهیشتوه ته كۆمهیهتییان و شارستانیمنداكیان ئه گهر له وهبكهنهوه، بیر كه ئاستهیده رزهنه ئهو بۆچی بهخوناكرت، بۆ بهباشیو مهینه تی به و دنیاوه دهھنیته منداه

دهمرن. له برسان ده ژین یان دهردهسهریئهفریقایانهمان ژنه ئهو ونه ی میدیاكان، رۆژانهدهورهی منداڵ شهش حهوت كه دهدهن، نیشانگهورهكهیان و خۆرهیه شیره بچوكهكهیان كه داوهھنده كاتدا لهھهمان بهرخوندن، نهچوهته ھشتابتوان كه نییه خۆراك تر و تهندروست لهشی

بكات. شیر تر كۆرپه كهیسای بۆ جیھانی دانیشتوانی ژمارهی پشبینییهكگرتووهكان: نهته وه داتاكانی بهپی (٢٠٥٠)

به (٢٠٠٠) له سای دانیشتوان ژماره كیشوهر له دانیشتوان ژمارهی كهس ملیۆنپشبینی كه س ملیۆن به (٢٠٠٧) ساینوان جیاوازی سای (٢٠٥٠) (un) بۆسهدی رژهی ملیۆن به (٢٠٥٠ (٢٠٠٠ـ

بووندا جیاوازهكان له زیاد ٥٢١٧,٢ ٣٩٩٥,٧ ٣٦٨٢,٦ ئاسیا

٪٥٠,٨ ١٥٣٤,٦ ١٩٣٧ ٩٤٥,٣ ٧٨٤,٤ ئهفریقا

٪٣٨,١ ١١٥٢,٦

٦٥٣,٣ ٧٢٧,٣ ٧٢٨,٩ ئهوروپاـ٢,٥٪ ٧٥,٦

٥٧٦,٥ ٥٩٩,١ التین ئهمه ریكای٪٨٠٧ ٢٦٣,٨ ٧٨٢,٩

٣٣٦,٨ ٣٠٩,٦ باكوور ئهمهریكای٪٤,٣ ١٢٨,٤ ٤٣٨

٣٠,٤ (ئوسترالیا) ئۆقیانووس٪٠,٦ ١٧,٢ ٤٧,٦ ٣٣,٩

٦٦١٥,٩ ٦٠٥٥ ھهموو جیھان٪١٠٠ ٣٠٢٠,٩ ٩٠٧٥,٩

دهركهوتووه سهره وهدا خشته یهی لهو وهك(١٣) نزیكهی سهدهیه ئهم یهكهمی لهنیوهی زهوی، گۆی دانیشتوانی بۆ ده بت زیاد كهسنه بووه دابه ش به یهكسانی زیادبوونه ئه م بهم(٩٧٪)ی له زیاتر بهكو كیشوهرهكاندا، بهسه رھه ژار كیشوهری س ده كهوته بوونهكه زیادئاسیا و ئهوانیش كه جیھان، دواكهوتوهكهی وو ھهژاری زۆرترین كه التینن، و ئهمریكای ئه فریقاتیایاندا سیاسی و نائارامی دواكه وتویی و برستی

ھهیه.(٩٧٪)ی كه ئهو لهكوێ لهوهدایه ترسناكییهكهی دهبن ھهژار یهك له سهر س یان دهكات، زیادكهوتوونهته چونكه دهبن، لهدایك ھهژاری به و

له ژر و خراپه بژوییان باری كه ده وهتانهی ئهونزیكهی سانی ئاینده له كهواته ھه ژاریدان، ھیئهو سه ر دته دیكه برسی و ھه ژار ملیار (١٢)جیھاندا. له ھهیه ئستا كه ھهژارهی ملیار (١)

سای (٢٠٥٠) (٩) ملیارهی ئهو له كۆی پیه بهمبۆیه دهبن. برسی ھهژارو ملیار س له زیاتردانیشتوانی ره وشی ئایندهی ده كرت چاوهڕواندواكه وتوهكاندا وته له بهتایبهت زهوی، گۆی

بوات. خراپی بهرهو تر ھندهیپشكهوتووی كیشوهری ھهرس له لهبهرامبهرداباكوور) ئهمریكای ئوسترالیا، (ئهوروپا، جیھان،بهردهكهوت، بوونیان زیاد (٪٣) رژهی تهنھالهكۆی دهكات، كهس ملیۆن (٣٣٤) نزیكهی كهناوچانهی له و كه واته كهس. ملیار (٣) زیاتر لهبه رزه بژوی ئاستی و زۆره كار ھهلی كه جیھاندابینكراوه دانیشتوان پداویستییهكانی ھهموو وزیاد كهمی به زۆر دانیشتوان بهزیادیشه وه، وكه ئهورپا نموونهی دهكات، كهم یان دهكات،كهس ملیۆن (٧٥) نزیكهی دهكرت چاوهڕوان

.٢٠٥٠ سای بكات تا كهمبداتهوه، ناتوان وهمی كه كهس پرسیارهی ئهوجیھانی ره وشی ئهوهی بۆ بكرت چی كه ئهوهیه كه لهالیهن ھهژارهكان جیھانی به نهبت ئاینده،تر له الیهكی دهوهمهندهكان جیھانی و زۆرینهن

كهمینهن.دهبت دابه ش بهوشوهیه جیھان راستی به ئایابنهمایهكی یان تریدا برسی و وتانی لهنوانكه دهدۆزتهوه، ئاكاریانهی مرۆڤدۆستانهوبدهن، ھهژارهكان یارمهتی دهوهمهندهكانبۆ ھهرزان كاری دهستی ھهژارهكانیشنییه واباشتر ئه ی بكه ن، دابین دهوه مهندهكانزیادبوونك له رگه ھهژار وتانی كیشوهری كهھهژاری به مرۆڤهكان كه بگرن، (زاووزیه ك)

بمرن. به برستی ببنو لهدایك

سهرچاوانه لهم وتاره ئهم ژماره كانی داتاووهرگیراون:

e of world populationـunfpa. Stall ١ـ lives a log ether worlds apart .٢٠٠٠ men and women in a lime change.

.Newyowrkالسكان صالة للسكان، املتحدة االمم صندوق ٢ـالنمواحلضري، املكانات انطالق ،٢٠٠٧ عام

.٢٠٠٨ نیویورك،محهمهد جاسم ـ سلمانی


جیھان دانیشتووانیدهژین شارهكاندا له جیھان دانیشتووانی نیوهی له زیاتر بهدواوه، ٢٠٠٨ سای له

(٪) شارهكاندا دانیشتووان له رژهی

ئاسیائهمریكایئهوروپا

باكوور

ئهفریقیا

التینیو ئهمریكایكاریبی جیھان

ئۆقیانیا

پرس:(ئاسۆ) UNFPA فرانس سهرچاوه:

٢٠٣٠٢٠٠٧١٩٥٠

٥٥٤١

١٥

٨٠٧٤

٥١

٥٠٪٦١٢٩

٥٤٤١

١٥

٨٧٨١

٦٤

٨٥٧٨

٤٢

٧٥٧٣٦١

37

باسوخواس

خهكه، زۆرینهی ده سهتداری مافی نونهرایهتی دیموكراسیبهومهرجهی چهند كهسك، یان، مافهشه بهكه سك ئهو سپاردنیھهبت سنووركیش و بكات دیاری پهیوهندییه ئهم پرۆتۆكۆكبه پهیمان دهدۆڕنن و كه بسهنرتهوه، دهسهت لهوانه تیدا،

نابن. پهیوهست گشتییهوه بهرژه وهندیپۆست لهكاتكدا ده بوو، بهرجهسته ده وهتدا له خۆرئاوا نوگه ریبهردهمی به گرفتی نهتهوایهتی، شووناسی دهوهت و مۆدرنه،

له قههم ده دات. خۆیمیللهته، دهسهتی ونایكردووه، (ڕۆسو)، وهكو دیموكراسی،لهسهر جولیار)، (جاك دیموكراسییهوه كشهكانی بهشوندیموكراسییه بگره خۆرئاواو وتانی دهنگدانی ئهزموونیسهرنجك خوارهوه واتایهی بهم ئهم و رادهوهستت تازهكان

تۆماردهكات:دهكرت، بهدی دیموكراسییهكاندا ئهزموونه له ئستا ئهوهیھه بژاردنهكان مافی دهسه تداریه تی، له پشت میللهت كه ئهوهیه

دهكات. ئافهرۆزبهشداریكردنی رژهی كهمبوونهوهی دیاردهی لهبهرئهوهی سیستمی ھه موو لهسهر پرسیار ھهبژاردنهكاندا، له دهنگدهران،دهیان لهگهڵ كه نییه بھوده بۆیه ده كات، دروست دیموكراسیبه پهرلهمانی سیستمی پسپۆڕدا، و ستراتیجمان بیرمهندو

ناودردهكات. (نهخۆش)به شداری ھاووتیان كه ئهوهی بۆ زۆره ھۆكاری بگوماننونهرهكانیان، به نائومدی رهنگه نهكهن، ھهبژاردندا له

بت. ھۆكارهكان ئه و سهرهكیترینوهستاون، له سهری رۆشنبیران بیرمهندو له زۆر وهكو لهڕاستیشدابازاڕو بهرژهوهندی به ئاوتهبوونی، (پاش سیاسی دهسهتیدهسته قۆرغی و راگهیاندن) ئامازهكانی پهیوهندی كۆنترۆكردنی

خستۆته پناوی دیموكراسییان پرۆسه ی كه بژركی حوكمانه،دوورخستۆتهوه. میللهت حكومهتیان له تایبهته وه و بهرژهوهندیدادوهرییه، رهوتهكهش راستكردنهوهی بۆ ھهوك، كهمترینالیهنگری برهو پهیدادهكات، تزی دهوهتی یاسا كه لرهشهوه یه

پهیدادهبت. بۆ(بهوتهی خراپك باشترین دیموكراسی، وهك نموونهی بایهخیمتمانهی زۆرترین و بهشداریكردن زۆرترین لهوهدایه ،(چهرچمافی به زۆر منهتی دهچت، بهرهوئه وهش پهیدادهكات، میللی و ئاشتبوونهوه ھهوی له توانا، تائهوپه ڕی و ده نگدهرانبت

بدات. قایلكردنیان و پهیوهندی دروستكردنیفهیلهسوفی مهزنه ئستا،(نچه )ی له بهر سهدهیهك له زیاترمافی له دهستبهردارییه (دیموكراسیهت وتویهتی جرمانیایی سهدهی له كهسانی تره) دهسهتی قبوكردنی دهسهتداریهتی،سهردهمی له ئستا بهم نهدهكرا، قبوڵ رهھهنده ئهم نۆزدهھهمدا،دیموكراسیهتهی كه به دیاردهیهكی ئهو بووه پۆست مۆدرنهدا،

دووچاری نهخۆشی ھاتووه.ئهو ئستای حای راستبوون، (نچه ) پشبینییهكانی له زۆرئهم راستی خهریكه ئایدۆلۆجیا، بووهته كه دیموكراسیهتهیكردنی بهشداری دیموكراسیهت چونكه بسهلمنت، گوزارشتهشیپداویستی كردنی فهرامۆش به میللهت و بمنهتی نهك میللهته،

خهونهكانی. بهرژهوهندی و ووردترین خوندنهوهی دیموكراسیدا، سیستمی له یهكهم وانهیدهنگدهران بۆ منهتباری له جگه دیموكراسی بگره كهمترینه، و

نییه. تر ھیچیدیكتاتۆریهتكه، سهرهتای وتوویهتی:(بمنهتی كیه نازانم

كوركردووه.) چاوی بوون، لهخۆبایینیم. دهزانم من

خهت عومهر

بمنهتی


ئابووری

36

ته ئكیدیان باشور، كۆریای كۆمپانیاكانی گربه سته به و پابه ندده بن كرده وه له وه نه وتیانه ی، له گه ڵ حكومه تی ھه رمی كوردستاندا

ئیمزایانكردووه .شه ھرستانی حسن لدوانه كانی به رامبه ر له ھۆشیاری پشتر كه عیراق، نه وتی وه زیری دابووه كۆمپانیاكانی كۆریای باشور، به راگرتنی به ئه ویش كوردستان، ھه رمی له كاره كانیان قه ده غه كردنی به شداریكردنیان له و ته نده رانه ی كه

به رپه رچی شه ھرستانیان دایه وه


ھه رمی حكومه تی سه رۆكی بارزانی نچیرڤان كوردستان ئاشكرایكرد، كشه ی داھاتی ده روازه سنوورییه كانی ھه رمی كوردستان، یه كك بوو له كشه كانی نوان ھه رم و به غدا و كشه كه ش

كۆتایی پھاتووه .ھه رمی حكومه تی سه رۆكی له لدوانكدا، داھاته «مه سه له ی رایگه یاند؛ كوردستان كوردستان، ھه رمی له گومرگییه كان سیاسی مه رامی بۆ الیه نه وه ھه ندك له الیه ن كه پیانوابوو ھه ندك ھه روه ھا به كارده ھنرا، داھاته كانی ھه رم له ری خاه سنوورییه كانه وه، ده گه یشته رژه یه كی زۆر له ڕاده به ر، به تایبه تی

له ده روازه ی ئیبراھیم خه لیل.»وتیشی: «داوامان له حكومه تی به غدا كرد، كه نردراو و پسپۆڕی تایبه تی خۆیان ره وانه ی ئه و زۆر بۆماوه یه كی بكه ن، سنوورییانه ده روازه

تاووتوی بۆئه وه ی بمننه وه، ناوچانه دا له و و ئه نجامدرا كاره ش ئه و بكه ن، بارودۆخه كه كرد، ناوچانه یان ئه و سه ردانی پسپۆڕه كان بۆیان ده ركه وت ئه و زانیارییانه ی كه حكومه تی

تایبه تن به ده رھنانی نه وت له عیراق.كۆمپانیای ره سمی وته بژكی رابردوو ھه فته ی KNOC كۆری (گروپی كۆمپانیاكانی نیشتمانی كۆری) به ئاژانسی ھه وای فرانس پرسی راگه یاند؛ سه ر كارناكاته به غدا، حكومه تی «بیاره كه ی كاره كانیان له ھه رمی كوردستان، بۆ دۆزینه وه و

ده رھنانی نه وت له كگه نه وتییه كان.»كۆمپانیای KNOC سه رپه رشتی ئه و كۆمپانیا كۆریانه ده كات، كه گربه ستی نه وتییان له گه ڵ

حكومه تی ھه رمدا ئیمزاكردووه . پشتر وه زیری كۆمپانیاكانی » رایگه یاندبوو؛ عیراق نه وتی له و به شداری نییه بۆیان باشور، كۆریای گربه ستانه دا بكه ن، كه حكومه تی عیراق له گه ڵ ئیمزایان پترۆڵ به بواری تایبه ت كۆمپانیاكانی له نه وت به رھه مھنانی مه به ستی به ده كات، عیراقدا، ئه ویش به ھۆی ئه و گربه سته نه وتیانه ی حكومه تی له گه ڵ كۆرییانه كۆمپانیا ئه و كه

ھه رمدا ئیمزایانكردووه .»

"داھاته سنوورییه كان" چاره سه ر كرا

ھه مویان پشكه شیكردوون له وباره یه وه ھه رم راست و دروستن، ئه و بابه تانه شی ئه وروژندران بارودۆخه كه بۆ شواندنی ته نھا و نین راستی

بوو.»

39

لهمپهڕ بووهته فهرمانبهراندا، مووچه ی لهھهرمی له به رھهمھنان و ئاوهدانی لهبهردهمھهرم حكومهتی ئستا ھهربۆیه كوردستاندا،وهزیران ئهنجومهنی له ھاوبهشی لیژنهیهكیبۆ و پكھناوه په یوهندیدارهكان وهزارهته و

بكهن. بارهیهوه له م لكۆینهوه ئهوهیئهم كاری ئهجندای لهبارهی قهره داغی ھاوبهشی به لیژنهیه «ئهم دهت: لیژنهیهوهپهیوهندیدارهكان وهزارهته و وهزیران ئهنجومهنیبهدواداچوون بهوردی ئهوهی بۆ پكھاتووه،

فهرمانبهران بكهن.» لهسهر سیستهمینهك لهوهی، نیشاندا خۆشی باوهڕی ئهوبكرت، بهكو زیاد فهرمانبهران ئهوهی ژمارهیپداچوونهوه، لهدوای دهكرت پشبینیش


كهمبكرتهوه. فهرمانبهران ژمارهیبهشی دهرچوویهكی كه عهلی ئهحمهد ھیوادخۆش «زۆر وتی: خۆی وهك كۆمهناسییه،مۆمی به ھنا كۆتاییم كه بهوهی بوومكه دهچووم بۆ وای خوندنم، سای شانزهرهنجی بهری ئیتر زانكۆ له دهرچوونم لهپاشبۆ وا بهم بخۆم، خوندنم ساه ی ١٦ ئهوو دامه زراندندام چاوهڕوانی له دهچت ساكله رووم بكاریشدا له و نییه دهنگكی ھیچوهك توژهری ئهوه ی بۆ كرد سهالم معهسكهرپناوهدا له و واستهشم كاربكهم، كۆمهیهتی

نهبوو.» ئاكامكی ھیچ بهم خهرجدا، بهكه ھهبوو لهوه گلهیی زانكۆ دهرچووهی ئهو كه نهیتوانیوه تایبهت كهرتی كوردستاندا، له

خاوهن له سوود بت، كراوه دهست ھندهھهندك بهداخیشه وه و وهربگرت بوانامه كانئیستیغالل بوانامهكان خاوهن بكاریی كاتلهبهرامبهر پدهكه ن زۆریان كاركی و دهكهن

كهمدا. مانگانهی مووچهیهكی

كهمتهرخهمن بۆخۆشیانلهو رهخنه لهالیهك ئابووریش، بواری پسپۆڕانیو دامهزراندن بۆ دهگرن رابردوو ببهرنامهیهیبوانامهكان له خاوهن تریشهوه رهخنه لهالیهكیخۆیان ھنده نهیانتوانیوه كه دهگرن، خۆیانئیعتیمادی و تایبهتدا كهرتی له بسهلمنن، گشتی. كهرتی سهر خستووهته تهواویاندهت: ئابووری پسپۆڕی محهمهد عوسمانتایبهت كهرتی لهالیهك كوردستاندا «لهخۆیان، گهنجان ترهوه لهالیهكی بهرپرسیاره،له توانیویانه بوانامهكان خاوهن نه چونكهئهم نه بسه لمنن، خۆیان تایبهتدا كهرتیگهنجانی كردووه ھاوكاریی و كهرتهش كارئاسانیله سوودوهرگرتن و كار ھهلی دابینكردنی بۆكهسك و ھه ن ئستا كه توانایانهی ئه و ھهموو

گهڕ.» بیانخاته نییهو زانكۆ خوندكاری زۆر ژمارهیهكی سانهكارهوه، بازاڕی دنه و دهردهچن پهیمانگاكاندهزگاكان ھهم و حكومهت تواناكانی ھهم بهمزۆرهی لشاوه ئهو ئاست له ناگرنهوه یهككه پیانوایه چاودران بۆیه خوندكاراندا،كاكردنهوهی له سهر كار حكومهت، لهمهودواو زانكۆ له ھهركهس كه دهكات كلتووره ئه ولهكهرتی دهبت كرد تهخهروجی پهیمانگاكان

دابمهزرت. گشتیدازاری لهسهر ھهفتانه، كه ئاماركیش بهپیئهنجومهنی دارایی لیژنه ی سهرۆكی جگریرژهی ھناوه، بهدهستی عیراقهوه نونهرانیھهرم پارزگاكهی ھهرس فهرمانبهرانیعیراق ھهموو فهرمانبهرانی كۆی (٣٤٪)یھهرم، حكومهتی لرهوه بۆیه دهھنن، پكلیژنهیهی ئهو رگهی له كه بهوهیه پویستیو نه ھت فائیزهكان ھناوه، پكی كه تر دهزگاكانی پداویستی رگهیهشهوه لهودامهزراندن بیاری ئهمهش دوای پبكاتهوه، ھهروهك و پداویستییهكان بهپی دهربكات، «له دامهزراندنیشدا داراییش، دهت: وهزیری

بوانامهكان.» خاوهن بدرته ئهولهویهتئهحمهد زانا حهمهخان، سالم ــ ھهفتانه

مههما

38

ئــاراسـتـه

بت، حزبایه تی و خزمایه تی و واسیته بنه مای له وباره وه محه مه د قه ره داغی سكرتری ئه نجومه نی ته ئكید كوردستان ھه رمی حكومه تی وه زیرانی ناوبه ناو ئستادا له كه ده كاته وه ئه وه له سه ر دامه زراندن ھه یه ، به م بۆ حاه تی زۆر پویست

وه ك مامۆستا و پزیشك و... ھتد.

ئه سی كشه كه ھه رم، حكومه تی رابردوودا سانی له ماوه ی زۆر ژماره یه كی به رنامه ب زۆر به شوازكی حكومییه كاندا جیاوازه داموده زگا له خه كی دامه زراندووه و ئه مه ش فشاركی زۆری له سه ر و كردووه دروست داھاته كه ی و حكومه ت زۆره پاره به ئه و سه رفكردنی زۆركات

دامه زراندن خه ونكی نموونه یی ھه ر گه نجكه ، تاوه كو له بری پشتبه ستن به دایك و باوك، پشت به خۆی ببه ستت، به م نه بوونی دامه زراندن له

كوردستان ته نگژه گه وره كه ی به رده م گه نجانه .له لشاوك ،٢٠٠٣ سای له دوای دامه زراندنی فه رمانبه ران له كه رتی گشتی و داموده زگا جۆراو جۆره كانی حكومه تی ھه رمی سه ره تایه ش ئه و پكرد، ده ستی كوردستان داموده زگاكانی سه رجه م و گران باركی بوویه خزمایه تی و واسیته بنه ڕه تی له سه ر حكومه تی پكرد له فه رمانبه ری بكار. جۆرك له (بكاری دامه زراندنی وای كایه وه ، ھاته رووپۆشكراو) بوانامه و ب ھه زاران بوانامه ، خاوه ن ھه زاران نو خزنرانه نه خونده واریش، ته نانه ت داموده زگاكانی مزی و كورسی فه رمانگه كان. تگه یشتنكی ئه مه ش پكرده وه ، حكومه تیان ھه ه ی له نو تاكه كانی ئه م كۆمه گایه دا دروست بن دامه زراندن چاوه ڕی ھه میشه كه كرد، كه كرد بوانامه یه ك خاوه ن ھه موو له وای و كه ناه كانی و رۆژنامه و میدیاكان له ھه میشه بكه ن، دامه زراندن ھه وای چاوه ڕی راگه یاندندا بۆیه ھه ر ھه واكی دامه زراندن بازاڕی ده زگاكانی بوانامه كانیش خاوه ن دی و گه رم راگه یاندنی و به رپرسان لدوانی به م ده كات، خۆش له باس ھه وانه ی ئه و ھه موو ره تكردنه وه ی دامه زراندنی فه رمانبه ران ده كه ن، نیگه رانی گه وره

به دوای خۆیدا ده ھنت.كاروباری بۆ ھه رم وه زیری تاه بانی بایز شخ ره تی كوردستان، ھه رمی حكومه تی دارایی ١٠ دامه زراندنی بیاری حكومه ت كه ده كاته وه لدوانه ئه و بۆ ده ركردبت، فه رمانبه ری ھه زار له زاری ره شید تاھیر ره سمییه ش كه میدیاكان ھه رمی حكومه تی دارایی وه زاره تی بریكاری وتی: بایز شخ كرده وه ، بویان كوردستانه وه ئمه چونكه بوكراوه ته وه ، ھه ه به «ئه وه میالكمان ھه زار ١٠ دامه زراندنی پشنیاری ئاماده كردووه ، بۆ ئه وه ی له دوای په سه ندكردنی

وه زیرانی ئه نجومه نی به پشكه ش بودجه وه ، بكه ین و دواتر ئه وانیش بیاری خۆیانی له باره وه نه ك پشنیاره ھه یه كه ئه وه ی واته بده ن،

بیار.»ئه وه له سه ر جه خت ھه رمیش دارایی وه زیری ته واوی به دامه زراندن مه سه له ی ده كاته وه ، په یوه ندیداره به په سه ندكردنی بودجه وه ، وتیشی: نازانرت نه كرت، په سه ند بودجه تا «چونكه توانای حكومه ت بۆ دامه زراندنی فه رمانبه ران له چ ئاستكدایه ، بۆیه ئمه ئه وه ستین تا بودجه ی بودجه ی به دوایشیدا و بكرت په سه ند عیراق ھه رم و له پاش ئه وه میالكی خه منراوی خۆمان

پشكه ش به ئه نجومه نی وه زیران ده كه ین.»

دامه زراندن به واسیته زانكۆ ده رچوانی به تایبه ت و گه نجان زۆركات حكومه ت پالنی ب له ره خنه په یمانگاكان، و ده كه ن تۆمه تبار حكومه ت ھه ندكیان ده گرن. به م ھه یه ، دامه زراندن ئستا كه به وه ی به ھزیان واسته ی كه ده گرته وه ئه وانه ته نھا بادا ئاستكی له ناگرته وه كه ئه وانه و ھه یه به رپرسان ناناسن و كاری جیدیان بۆ ناكرت تا

دابمه زرنرن.كۆلژی ده رچوویه كی كه حسن شیروان ساه دوو ماوه ی و سلمانییه زانكۆی یاسای دامه زراندنه ، چاوه ڕی و كردووه ته واو زانكۆی ده ت: «نازانم تاكه ی چاوه ڕی دامه زراندن بین به تایبه ت بۆ ئمه ومانان كه له ئاستكی حكومیی له وێ لره و چونكه نییه ، واسیته مان بادا و خه ك داده مه زرنرت و ئه وه ش له ژر ره حمه تی

واسیته دایه .»ره تی حكومیی به رپرسانی ئه مه شدا له به رامبه ر له سه ر دامه زراندن ئستادا له كه ده كه نه وه ،

خه ونی دامه زراندن


www.asiacell.com

43

مامناوهند و كهشوھهوای دهریا بوونی و ژینگهھهیه زۆریان كاریگهری جوان، سروشتی وروح و لهسهرخۆ و ھمن بهوه ی دانیشتوان لهسهركهلتوور ھۆكاره كه بۆ ھهن تریش به م رای سوكن،تاكهكان بهرزی رۆشنبیری و تگهیشتوویی وبه وته كه، بوونی تریشهوه لهالیهكی و لهالیهكخۆرھهت، و خۆرئاوا پكهوهبهستنهوهی ئهقهی

دهگنهوه.پكھاتهدا چهندین بهسهر بهیروت دانیشتوانیشیعه ،(٪٤٥) «سوننه جۆره : بهم دابهشبوون،رۆمی ،(٪١٠) ئهرسهدۆكس ئهرمهنی ،(٪١٦)كهمینهی ،(٪٦) مارۆنییهكان ،(٪٩) ئهرسهدۆكسسریانییهكان كاسۆلیك(٤٪)، رۆمی ،(٪٥) كریستیاندورزییهكان ،(٪٢) كاسۆلیك ئهرمهنی ،(٪٢)له تكه هیهك لهخۆیدا خۆی ئهمهش ،«(٪١)و كهلتووری و سیاسی ھه مهڕهنگی و ھه مهچهشنه یی

بهخشیووه. بهو شاره نهریتی و دابشۆفری چهندین شاره دا، لهم مانهوهم لهماوه یمامۆستای و كاشر و سوپهرماركت خاوهنی و تاكسیو چشتخانه و سرڤسمانی رۆژنامهنووس و زانكۆفراوان رۆشنبیرییهكی دواندووه، ئاساییم خهكیبوانامهیهك له زیاتر زۆرجار و بهرز بوانامهی وبۆ توانیان به گشتیش بووه، كۆكهرهوهیان خای

بهیروت..گهشتیاران پایتهختی

و به حهریری رهفیق نودهوه تی فۆكهخانهی نو پدهنیته ھهر كهمامههی له كهلوپهلدا تدهپه ڕی، پاسپۆرت و چككردنی خاهكانیلوبنان لهسهر توانینت یهكهم ئهمنییهكانهوه كارمهنده و ئهفسهرساتهوه لهو ده بت. دروست ال له پایتهختی به یروتی گشتی و به

له لهفزشیرین، و گفتوگۆدا لهسه رخۆ شاره له ئهم خهكی تده گهیتئهمهش دفراوانن، بهرامبه ردا یارمهتیدانی له و سهنگین ھهسوكه وتداو دانیشتوانهكهی رۆشنبیر ھهرهزۆری زۆربهی كاتك نامۆ نییه شتكیو (فهرهنسی ئهوروپی فهرھه نگی گۆشكراوی و بهرز بوانامهی خاوهنیمیوانداریكردنی و گهشتوگوزار وتهكهشیان، و ئابووری بن ئینگلیزی)و ئیدارهدان بۆ سهرهكی سهرچاوهیهكی كردبته ، بیانی گه شتیارانی

گهشهپدان.ساتهیه كه ئهو مرۆڤی كهس، «ھه موو ژیان ئهوهیه ژیانی بۆ ته نیا بیركردنهوهیان واته دهژی»، تیداچاالكانه زۆر ھهفته رۆژانی دهبینیت ئستایانه .پشووی بۆ دهكهن پاشهكهوت داھاتیان و كاردهكهندهڕژنه پشوویهك شه وی ھهموو ھهفته، كۆتاییشونهكانی و ئاھهنگگان ھۆهكانی و سهیرانگاكاندهبن، بدار بهرهبهیان تا و به سهربردن كات دیكهیبۆ ئیسرائیل ٢٠٠٦ی سای حوزهیرانی ھرشهكانی لهخه كی كه ده ركهوت، راستییه ئهو به یروتیش سهرماوهیهكی له كاتك نین، سبهینوه بهتهنگ شاره ئهمبارودۆخكی كهوتنه شارهكه، دانیشتوانی كورتدا زۆر

ھهدا. سه ری قاتوقیی و نه بوونی و نالهبارنییه، لهسهر قسهی لره كچان و ژنان ئازادینهبوونی له ئازادییهش، ئهو نیشانهی سادهترین دیاره، ژناندا جلوبهرگی لهسهر سانسۆری كۆمهیهتیشونه له دوودی ب و بهئاشكرا ئه وانیش ھهروهكدهكشن، «ئهرگیله» نرگهله و جگهره گشتییهكانداوهكو شونهكانی دیكه باڕ و له سهردانی ئازادیشن

پیاوان.

مژوو و جوانی شاریلهسهر و بگره بیانییهكانیش، لوبنانییهكان زۆربهی

ناوچهی دگیرترین كه كۆكن ئهوه


42

بناسه شونه ئهم


45

تهواوی به كه نابت، ل زهوهنده كانی زۆرو تهكسییه شهقامهكاندا به پیاسهیهك بۆ ئهگهر كردووه، داگیریانلهبهردهمتدا تاكسییه ك تاوك نا تاو بكهیت، رێداوا شوفرهكهی كردن ھهراسان دوای دهوه ستت،

بتگهیهنت. دهچیت كوێ بۆ دهكاتقهباره و بهرز مۆدلی ئۆتۆمبیلهكان زۆری بهشیھۆكار، س بۆ دهگهڕتهوه ئهوهش بچوكن،دوومیش قه رهباغی، له ده ربازبوونه زوو بۆ یهكهمیانلیتر یهك ته نیا نرخی كه خه رجییه كهمكردنهوهیسهرقای سیهم ھۆكاریش لهبهر سهنته، (٩٠) بهنزین

كاته . نهبوونی وسهرهكی ھۆكاری بوونهته بچووكهكانیش، ماتۆڕسكیلهداھات خزانه كاروباری كردنی رایی و ھاتوچۆ بۆ له گهنجهكان بهشك سنووردارهكان، ئهگهرچیگرانبه ھا و گهوره قهباره ماتۆڕسكیلی ئاره زوو و پۆزئهكزۆزهكانیان دهنگی ئهنقه ست به و بهكاردنن

بهرزدهكهنهوه.ھه بووه، بای دهستی ھاتوچۆ كری گرانی بگومانئهم سهردانیكارانی و دانیشتووان كردنی ناچار لهتایبهتی ھۆكاركی ھهر یان ئۆتۆمبل كه شاره،گرانییهكی ھهروهك ھهبت. گواستنهوهیان دیكهی«تهلهفۆن» ھهستی پهیوهندیكردن كریی بهرچاو لهپهیوهندی تۆڕی دوو ئهوهی لهگه ڵ پدهكرت،«ئهلفا» له گهڵ تۆڕكی و تی سی» گهوره «ئمكاریان لهو شاره دا كارد»، گشتی «تیلی پهیوهندی

پدهكرت.بیانی وهبه رھنانی به پشت بهگشتی لوبنان ئابووریله بارزگانی ھهرچهنده دهبهستت، گه شتیاری ووتی ئابووری گرنگی بهشكی بهندهره كانهوه ریبۆ گهوره و بهربو كردنی ریكم و داگیركردووه بودجهی وته كهدا له باشی شتك كهلنكی ھهمووبهسهر ته واوی به فاكتهرهش ئه م پكردۆته وه.

داوهتهوه. رهنگی بهیروتیدا كۆمهگهیئاساییهكه)، (خهكه بهیروتییه كان بم ناتوانمبهم دهكهن، و پهیه سكھهگوشین سیاسهتیپویست به پی كه لكبده ینهوه وای دهكرت رۆژانه پداویستی و كهلوپهل و خواردهمهنیخواردنكی كه سك نابینیت ھه رگیز بهكاردهھنن.له بدات، فێ تر پداویستییهكی ھهر یان زیادهپه یهو پوهگرتن دهست بنهمای شتكدا ھهموودیكهی وتانی له الوه كییان و زیاده خهرجی دهكه ن،و بهرھهمھنان له كهمتره. زۆر كهنداو و عه ربیبهھهمان بازرگانییهكانیشدا كهلوپهله دروستكردنی

پهیهوكراوه. بنهمایه ئهو زۆر رادهیهكی تا شوه،عهلی سۆران ــ بهیروت


44

بناسه شونه ئهم

بازرگانییهكان شونه بهڕوه بهری و ھهسوڕنهرالفیتهیهكت بهرچاو لهوێ لرهو و ژنانن و كچان له

للعمل». انسه «مگلوب نووسراوه تیدا دهكهوتمامناوهنده نرخیان بهگشتی خواردهمهنییهكانیش شونه له تهنیا بژوی، سهر بۆ بارگرانی نابنه وئهوانهش كه نهبت، ئهسترهییهكاندا پنج گهشتیارییه

تده كهن. روویان بهرز داھات كهسانی زیاتربهتایبهتی، شاره ئهم و به گشتی وتهكه خهكیبهتایبهتی ماسی ساردهكان خواردنه زۆرتر ئارهزوویوتانی دیكهی كهمتر له و سوری شیرینی و دهكهنھهیه خواردنیشیان كهم بهكاردهھنن، خۆرھهت

نه بت. تدا سیری

مهرگ یان خۆشهویستی بهردیبه ردی و كردبت بهیروتی سهردانی نییه كهسگهشتیاری شونكی بهرده ئهم نهبینیبت. رهوشهیناوچهی كهناری نزیك دهكهوته و به یروته دیاریبهرد دوو له بهیروت، خۆرئاوای ده ریای له رهوشه كونكی ناوهڕاستیدا له یهككیان كه پكھاتووهبهرزییهكهشی و مهتره (٧٠) لوتكهكهی تا تدایه،گهورهی بهردكی لهبهرامبهریشیدا مهتره، (٢٦)لهسهر كاریگهری كهشوھهوا كه ھهیه، تیژ نوكبه ردهكان وایه باوهڕیان زهویناسی زانایانی داناوه.بووبن، دروست بوومهلهرزهیهكهوه چهند ئهنجامی لهخۆرئاوای دهریای كهناری سیانزهیه مدا سهدهی له كه

گرتۆتهوه. بهیروتیرهوشهی بهیروت كهناری له روو و دداران عاشقاننایاب دیمهنكی و لیه بهرده ی ئهم كه دهكهن،و خۆیان نیازی و راز تا ھهیه ، سهرنجاكشی وھهر بگۆڕنهوه، تدا خۆشهویستی و ئهوین وشهی خۆشهویستی». «به ردی نراوه ناو ئهوه شه لهبهرنزیك دانیشتوانی وتهی و گانهوه بهپی بهمبهسهردا خۆكوشتن»یشی «بهردی ناوی بهردهكه،نائومد گهنجهكان كاتك ئه وهی لهبهر ئهویش باوه،خۆكوشتن دهدهن، ھهوی ناوچهیه له و له ژیان دهبنله و دهگمه نن خۆكوشتن حاهكانی ئهگهرچی

روودهدهن. بهردهكه ش بهرامبهر كهنداوهكه یلهوه خۆشیان ناوچهكه خهكی ئهوانهشدا لهگهڵ خۆكوشتن» «بهردی به رهوشه بهردی نایهخۆشهویستی و عه شق رهمزی به زیاتر و ناوببرتحهمام»ی «بهردی لهوانهش جگه دهده ن. قهه م لهبهكاردت. كهمتر ئهم ناوه یان ئهگه رچی پدهوترت،

سكھهگوشین و جهنجایبهتایبهتی ئۆتۆمبیل ھۆڕنی شه و به و رۆژ به شاره ئهم

گهورهترین كه پایتهخته ئه م چونكه بهیروته، لوبنانتدا كهسی دوو ملیۆن زیاتر له شاری وتهكهیه وكهناری دهكهوته وایه ھهكهوتهی نیشتهجیه،خۆرئاوا له و ناوهڕاست سپی دهریای خۆرھهتیدهكهوته و دهریایه ھاوسنووری باكووریشیه وه ودیمهنكی كه مامناوهندهوه، كهشوھهوا ھهرمكی

بهخشیووه. پ سهرنجاكشی سروشتیو پیشهسازی گرنگه ناوهنده زۆربهی شاره ئه مبه خۆگرتووه، له خزمه تگوزارییهكانی و بازرگانیجیھانی و لوبنان پبایهخی رووناكبیری سهنتهركیخانهی زانكۆ و زۆر ژمارهیهكی كه عهرهبیش دادهنرت،پشانگای و شانۆ و ئازاد میدیای و بوكردنه وهلهوهش بارهگای جگه تدایه، و موزهخانهی ھونهریو پهرلهمان وهك سیاسییهكانی ناوهنده زۆربهیتدایه وهزارهتهكانی زۆربهی و كۆمار سهرۆكایهتیئابووری جموجوی له ھهیه سهرهكی رۆی و

وتهكهشدا.لهپاڵ زۆربهیان شاره ئهم جیاجیاكانی ناوچهشونی ھهیه، ئابووری گهورهیان بایهخكی ئهوهیھهموو له كه جیھاندا، له دهگمهنیشن گهشتیاری

تدهكهن. رووی وتكهوه به سه بارهت بۆچوونكیان چه ند مژوونووسانله ناوهكه دهن ھهیانه ھهیه ، «بهیروت» ناوی مانای كه وهرگیراوه ئارامییهوه «بیرۆتا»ی وشهی«سنهوبهر»ه،ھهشیانهپیوایهلهوشهی«بیئروت»ی

ده گهیهنت، «بیر» كۆی كه ھاتووه عیبرییهوهكاتك راستییهوه، له نزیكن بۆچوونهكهش ھهردووناوبانگی بیرهكانی و سنه وبهر داری به شارهكهسهدهی شارهكهش بۆ ناوھنانی دهركردبت. یهكهم«تل نامهكانی له كه دهگهڕتهوه، زایین پش پانزهی

دۆزراوهتهوه. بزماریدا العمارنه»یرۆمانییهكان و ھیلینییهكان و فینیقییهكان له ھهریهكهئهم جیاجیاكاندا، سهردهمه له عوسمانییهكان وزایینیشدا (١١٨٧)ی سای له داگیركردووه، شارهیانخاچپهرستهكان دهستی له ئه یوبی سهحهدینیزایینیش (١٥١٦)ی سای دوای و كردووه ئازادی عوسمانییهكانهوه. ركڤی ژر كهوتۆته ناوچهكهجیھاندا، یهكهمی جه نگی له (١٩١٨)ش سای دوایبارودۆخه ئهم و فهرهنسا ئینتیدابی ژر كهوته شارهكهسهربهخۆیی لوبنان ١٩٤٣ كه سای تا بوو بهردهوام

وهرگرت.

جیاوازی نیشانهكانیپارزگاكهی (٦) له ئهم شاره یهكهم به پلهی ئهوه یله پیهتی ئهوهیه جیادهكاتهوه، لوبنان دیكه یچهند ھهر بهسهربردن، كات و پشوودان جگاییان گازینۆیهك یان گهشتیاری ئوتلكی و مهتركله جگه ئهمه سوپهرماركتك، یان ریستۆرانتكو شهقام ھهر كه خرا، خواردهمهنی شونهكانیزۆری ھهره ببهش نهبووه. زۆربهی ل كۆنكیان


بــیــانــیــیـــهکـــانه پـشـــوودانـــی جــــگــــای بـــهیـــروت،دادهنــــن خــۆشـــهویـســـتـی رهمـــزی بـــه بــهردهکــه

47

دهچن ئهوه بۆ كۆمهناسییهكان لكدانهوه وبهرامبهر، له ترسه دهرئهنجامی توندوتیژیپهروهردهی به تهواوی پهیوهندییهكی ھهروهھامندایدا ھهمیشه ئهو مرۆڤانهی له مرۆڤهوه ھهیه،ھه ستدهكهن ترسانیان، ھۆی بووته توندوتیژیترس توندوتیژی ھهمان ئستادا بهكارھنانی لهئهو ھهروهھا دهكات، دروست بهرامبهرهكهی الیبتوانت بهرامبهرهكهی لهوهی ھهیه خۆی ترسهیدیارترین بین دهكرت كه بكات، كۆنترۆی ئهگهر ترسه، توندوتیژی كهسی سیفهتهكانینوان دهروونییهكانی حاهته ته ماشای بتله زۆرك له دهبینین بكهین، توڕه یی و ترسمرۆڤی ھهروهھا دهچن، لهیهك سیفهته كانیاندا

درۆ بۆ پهنا ھهمیشه تترسنۆك با ه دخهشهكانی شاردنهوه ی بۆگهورهی ترسكی كه خۆی،ھهیه، راستی دهربینی لهدهبته ترس ھهمیشهسایكۆلۆژی حاهتكیكارهكتهری بۆ نگهتیڤییانه نهتوان كه مرۆیی،ژیاندا له خۆی رۆیتهندروست بهشوهیه كیبكات، ئهدا دروست وترسهی ئهو ھهمووحاهته له ھهیهتی رسا له و نائاسییبهتای بهدهرهكانداكهواته دهكاتهوه،جۆركه ترسنهخۆشی لهبهم دهروونی،به مرۆڤ ئهوهیماه وریاییهوهو ژیان له گهڵ ا د ر به و ر و ه دئه ویان بكات،

چته نای نه خا، ه و ترسهن میا ئهڤك ۆ مر

په ڕی بهودهدات ھهوڵ خۆیهوه ئیرادهی

ئه ویتریان بهم بكات، ژیان لهگهڵ مامهه

نھنییهكی كه ساتانهی لهو بریتییه ژیان ھهمیشهحه شارداوه. ئه م بۆ خراپی

دهكات، ھهموو نوكته له باس شونكدا نووسهر لهبهب نوكته، نییه كهلتوركی كۆمهیهتی دهزانینبت، دهبت ھهرچییهك دهروونی رای زانایانی جائهده بی یان زارهكی ئهدهبی له بهشك وهكوهك و بكهین ته ماشای كۆمهیهتی كۆمیدی كۆمهیهتییهكان فشاره كهمكردنهوهی ھۆكاریبهشك به فرۆید جائهگهر بكهین، تهماشی چهسپاندنی له

ئه وهی ناكاته ئهمه بكات، ته ماشای سكسیشد.سابیر بت. نزم بهھایهكی خاوهنی ئهدهبه ئهملهم پسپۆڕان له ھهندك لهرای باسی بۆكانیخۆشی تایبهتی رای ھهروهھا كردووه، بارهیهوهله باس دواتر ھهرلهبهرئهوهیه كردووه، بهیانحاهته له بهشك وهك پكهنین سایكۆلۆژیایھهموو لهو مرۆڤ بهتاكردنهوهی و دهروونییهكانكههكه دهبت، دهروونی لهسهر فشارهی رۆژانهئهگهر مرۆڤ، ده روونی له بهشكه پكهنین بت، بهردهوام ژیان ئهستهمه نهبت پكهنینھه یه پكهنین به پویستی مرۆڤ چۆن وهكدهروونییهكان تهوژمه بهتاكردنهوهی بۆھهیه، بهگریان پویستی ھهرئاوھاشله بهرئهوهی ده روونی، ھاوسهنگی بۆمرۆیین حاهتی دوو گریان و پكهنینته ندروستی ھۆكارهكانی له بهشكن وبه پویستی چۆن مرۆڤ دهروونی،

گریانه. به پویستی ئاواش پكهنینهچهمكانه دهوهستت ئهو كتبه لهسهر ئهمكهمترین ئمهدا ئهدهبیاتی لهناو كهزهمهنی چهمكه كانی وهك پدراوه، گرنگیو گۆرانی و سیحر و جنۆكه و سایكۆلۆژی خودیهتی ھهروهھا سایكۆلۆژییهكان، پانهرهخودیانه، ھهسوكهوتی چۆنیهتی و مرۆڤكه توندوتیژی، سایكۆلۆژیهتی دتهسهر دواترمرۆڤی كاره كتهری پكھاتهی له گرنگه بهشكی وهك تری چهمكگهلكی بهم كۆمه گانه، ئهم لكدانهوهی به پویستی ھشتا خۆشهویستیسه رهكیدا بهشی دوو بهسهر كتبه ئه م زیاتره،ترسن، دهربارهی وتارانهی ئهو دابهشبووه،ئهوانهی بهم ھاتوون، كتبهكهدا لهسهرهتایكتبهكهدا لهسهرهتای خۆشهویستین، دهربارهیدوو ئهم لكدانهوهی بین دهتوانین كه ھاتوون،پكھاتهكانی له تگهیشتنمان ھۆی دهبته چهمكه

ناو ژیانمان. تریمحهمهد ئاوات

و خۆشهویستی كتب: ترس ناویبۆكانی د.سابیر نووسهر:

٢٠٠٨ سلمانی چاپ: سای و شون


پدراوه گرنگی ئمهدا كهمترین دهوهستت كهلهناو ئهدهبیاتی ئهو چهمكانه لهسهر كتبه ئهم

ترسه توندوتیژ دیارترین سیفهتهكانی كهسی بین دهكرت

مرۆڤ سه رهكییهكانی پكھاته له یهككدهبته ترسه ی ئهو ترس، له بریتییهكۆمهیه تی بوونیاده و سیستم پكھنانی ھۆیسهرهكی ھۆكاری ترس ئایدۆلۆژییهكان، وھهموو بیركردنهوه میتافیزیكییهكانه، سهرھهدانیو خۆشهویستی لهنوان پهیوهندییهكی چ بهمتهواوكهرانهیه پهیوهندییهكه ئایا ھهیه؟ ترسدالهم ئهوهی پچهوانهیه؟ پهیوهندییهكه یانتكستانهی لهو بریتییه دهیخونینهوه كتبهدادیارده ی ھه ندك بۆ خوندنهوه دهیانهوت كهبكات، سایكۆلۆژیانه توانینكی به كۆمهیهتیپهیوهندی خوندنهوهی بۆ كتبهكه له بهشكله یهكتری، ھهیانه ترسهی ئهو و و مرد ژن نوانكه پیاوان ده دات ترسانه به و ئاماژه لرهدا نووسهرلكدانهوه ی ھه روهھا دهترسن، چۆن ژنان لهبهكو نییه، یهكتریییهوه له ئاگابوون له ترسھهیه دووانه وه ئهم پهیوهندی بهشوهی پهیوهندی

46

رونـاکـبـیـری

دهترست، تهنھایی له ھهمیشه پیاو كه پكهوه،لهبه رئهوهیه والكبدهینهوه، ئهمه دهكرت كهلهبهرئه وهی ژنییه، فره له حهزی ئمه پیاویكه دهترست، ترسناكه تهنھاییه لهو ھهمیشهببتهوه، رووی بهرهو رۆژان له رۆژك لهوانهیه خۆی ژیانی ھاوسهنگی نهتوانت وابكات ئهمه شگرنگهوه چهمكه لهو نووسه ر سهرهتا رابگرت،ھهودراوه ھهمیشه ئازادییه، كه دهستپدهكاتزۆرك بیركردنهوهی بنهمای ببته ئازادی له ترسخۆی بۆ ئازادی چهمكی لهبهرئهوهی بیرمهندان، لهمرۆییهكان كۆمهگا له زۆرك ترسناكه، چهمككیله بهرئهوهی دهكهن، بۆ ھه مهجۆری لكدانهوهیدهبته دهسهتپارزییه، و ملكهچی دژی ئازادیژردهست، و بادهست نوان پكدادانی ھۆكاریكه والكدراوهتهوه ، ھهمیشه دهسهت الی ئازدیبهم پداوه، رگهی ئهو شتانهی ئهو ئهوهیهژمارهی كه به بهرفراوانه ئازادی ئهوهنده خودی

فرۆید چۆن وهك بكهین، ئازادی بۆ پناسه دهتوانین مرۆڤهكان بهژمارهی كه بهرفراوانه ئهوهنده ئازادی خودیالیهنه بۆ دهگته وه مرۆڤهكان الی ئازادی نووسهر ھه یه، دهروونیمان ژمارهی مرۆڤهكان لكدانهوهی ھندهی دهت

دهكرت، ئازادانه ئازادانه پهروروهرده مرۆڤهی ئهو كراوه ، پهروهرده لهسهر پهروه ردهییهكهی تاكی سایكۆلۆژی ولدهكات كاری شونانهی ئهو له ھهموو ھهمیشه دهبت، گهوره ژردهستانه مرۆڤهی ئهو دهبت، گهوره و دهژی

كهسهكانهوه، وهك بهتاكه پهیوهسته دهروونییهكهیدا چهمكه له ئازادی كهواته دهدات، نیشان جۆرك لهژردهستییچهمكه. ئهم بۆ فهلسهفیانه لكدانهوهی و بهسستم پهیوهسته كۆمهیهتی لهراستای چۆن

وهك بكه ین، ئازادی بۆ پناسه دهتوانین مرۆڤه كانمرۆڤهكان ژمارهی ھندهی دهت فرۆید چۆنئازادی نووسهر ھهیه، ده روونیمان لكدانهوهیسایكۆلۆژی الیهنه بۆ دهگتهوه مرۆڤه كان الیكراوه، پهروهرده لهسهر تاكی پهروه دهییهكهی وئازادانه دهكرت پهروه رده ئازادانه مرۆڤه ی ئهوژردهستانه مرۆڤه ی ئه و دهبت، گهوره و دهژیشونانهی ئهو ھهموو له ھهمیشه دهبت، گهورهنیشان ژردهستیی له جۆرك لدهكات كاریدهروونییه كهیدا چهمكه له ئازادی كهواته دهدات،چۆن وهك كهسهكانهوه ، تاكه به پهیوهستهو بهسستم پهیوهسته كۆمهیهتی لهراستای

چهمكه. بۆ ئهم لكدانهوهی فه لسهفییانهترس لهنوان په یوه ندی كه تردا چهمككی لهلهوه ئاگامان دهبت دهكات، باس توندوتیژیدا وترس لهنوان راستهوخۆ پهیوهندییهكی بت، دهروونی بنه ما ھه موو كه ھهیه، توندوتیژیدا و

كهستیمان بوونیادی و ترس

کهستیماندا له خۆشهویستی ... و ترس


49

ھه ولر شاری له بارزانی ) (مه سعود كوردستان ھه رمی سه رۆكی ئاماده بوونی به پشوو ھه فته ی پشانگای نوده وه تی ھه ولر بۆ كتب كرایه وه كه سانه ده زگای ئه لمه دا سازی ده كات، ئه مسایش ئه م پشانگایه ده بته چواره مین پشانگای نوده وه تی ، له م مه راسیمه دا وه زیری رۆشنبیری حكومه تی ھه رمی كوردستان ( فه له كه دین كاكه یی ) ئاماده ی كردنه وه ی ئه م روڕه سمه بوو، ھه روه ھا (فه خری پشانگا له م بوو.. ئاماده ئه لمه دا ده زگای سه رۆكی و عیراق سه رۆكی راوژكاری گه وره كه ریم)ی جیا ناونیشانه به به شداربوون بیانی و كوردی بوكردنه وه و چاپ ده زگای چه ندین نوده وه تییه جیاكانیانی كتبه كانیان، به شوه یه كی به رچاو بوكراوه كانیان به ده وه مه ندی بینران و نمایش كران.. ھاوكاتیش چه ندین بواری چاالكی رۆشنبیری و ھونه ریی له میانی ئه م پشانگایه دا نمایش ده كرن و بۆ

چه ند رۆژی ئاینده ش به رده وامه .

كۆڕكی شیعریی له رۆژی جیھانیی شیعردا

ھه ولر کتبباران کرا

له رۆژی جیھانیی شیعردا، ھه ریه ك له شاعیران عیرفان كه مال، كۆسار ھه مه ت و (له تیف جوندیانی ، ئازاد ھه ه بجه یی ، رۆژ ئه حمه د، دشاد عه بدولكه ریم، عومه ر تاھیر، شیرین عه بدو، ھه ه پنجونی ، غه مگین كۆساری ،

له بواری ره خنه ی ئه ده بیدا بۆ سای ٢٠٠٩ تایبه ت كرد، پشكه شی لكۆینه وه یه ی ئه و له سه ر شاعیری مه غریبی (عه بدولله تیف ئه لوراری) خه تی به لكۆینه وه كه شی به ده ستھنا.. (ئه لشارقه )ی ناوی (گۆڕانی مانا له شیعری عه ره بی )یدا. له موه وه (ئه لوراری ) وتی : «ئه م سه ركه وتنه له كاتی خۆیدا بووه ، به گه شه بۆ ئه و ته ندروستییه ی ھه یه له بواری ره خنه ی ئه ده بی و به تایبه ت ره خنه ی شیعری كه له جگای ونه ». سانكه مه غریبدا وتی ئاینده ی باسه ئه مه خولی یانزه ھه می خه تی (ئه لشارقه )یه

كه ھانده ره بۆ ئه و داھنه رانه ی ئه دبییه كه دان بواره له بۆ پانه ركه و مادی پشتگیرییه كی و مه عنه وی و

به شداریكردنه له سه رخستنی

بزاوتی بوكراوه ی

عه ره بی.

خه تی ئه لشارقه


به شدار شیعریدا كۆڕكی له زامدار) فه رید بوون، كه بنكه ی ئه ده بی و رووناكبیری گه الوژ له یادی رۆژی جیھانیی شیعردا سازی كردبوو، قه سیده كانیان ئه ده بیدا كه شكی له شاعیران و سه رسامی جگای بوونه و خونده وه

چژبه خشین به ئاماده بوونی جه ماوه ر..ئه مه ش ھه وكی تری ئه م بنكه یه یه كه ھه میشه به رچاوو ئاماده ییه كی یاده وه رییه كاندا بۆنه و له چاالكی ھه یه و به رده وامی له ھه وی سه رخستنی

زۆرك له و ژانره گرنگانه ی نو دنیای ئه ده به .

فه رید زامدار کۆسار که مال له تیف ھه مه ت

48

رونـاکـبـیـری

دیوانكی نوی ده رویششاعیری دیوانی زۆر چاوه ڕوانییه كی پاش ده رویش مه حمود عه ره ب كۆچكردووی بوكرایه وه ، سه رجه م ئه و ده قانه ی له خۆ گرتووه كه پش واده ی كۆچی دوایی ئه و شاعیره وه بووه ، له م دیوانه دا چیرۆكنووسی لوبنانی (ئلیاس خوری ) باس له چیرۆكی گه ڕان و دۆزینه وه ی ئه م شیعرانه ده كات و چۆنیه تی ركخستنیان و گه یاندنیان به

قۆناغی كۆتایی . خونه ر له بچووكی قه باره ی دیوانه كه راده من و ھه روه ھا له ھه ندك له و ورده كارییه شی كه تیدایه ، به پی گانه وه كه ی (ئلیاس خوری ) كۆمه ك له ھاوڕیانی ده رویش ده چنه ماه كه ی له عه ممان به پاش ده رویش، مه حمود برای ئه حمه دی یاوه ری یه كه مجاره ئه مه ش كه كۆچیدا به سه ر ماوه یه ك مه حمود كه ئه وه ی دوای ده كرته وه ماه كه ی ده رویش بۆ دوواجار ده رگای ماه كه ی خۆی كۆم دا و سه فه ری كرد بۆ (ھیوستن) به مه به ستی ئه و نه شته رگه رییه ی كه كۆتاییه كه ی كوشنده بوو. له ركه وتن دۆزرانه وه و شیعر كۆمه ك ماه كه یدا ئه لره یس)ی (ریاز به م بوكردنه وه ی ، له سه ر سه رپه رشتیاری بوكردنه وه ی شیعره كانی مه حمود ركه وتبوون پشتر كه راگه یاند ئه وه ی ده رویش ناكۆكی بۆیه شیعرانه ، ئه م بوكردنه وه ی له سه ر

كه وته نوان (ئه لره یس) و (خوری).گرتووه ، خۆ له شیعری پارچه ٣١ دیوانه ئه م له و ده قانه ی كه شاعیر خۆی خوندبونییه وه یان

ئه وانه ی كه فریای خوندنه وه ی نه كه وتبوو. دیوانه كه ، بۆ س به ش دابه شكراوه و ھه ر به شكیش ناوكی ھه یه ، یه كه م به ش به ناوی (العب ئه لنه رد) و


كه ٦ ده قی له خۆ گرتووه ، شاعیر خوندبوونییه وه و له رۆژنامه كاندا ھه لی بوكردنه وه ی ھه بووه ، به م نه بووه ، پشوویدا دیوانه كانی له یه كك ھیچ له ئاماده ی درژه و قه سیده یه كی دووه میشی به شی سیه میشه ٢٦ به شی ھه رچی بووه ، بوبوونه وه

قه سیده ی له خۆ گرتووه .

فاروق حوسنی وه زیری رۆشنبیری میسری له لدوانكدا (محه مه د كۆشكی له دزراو تابلۆی ٩ كه رایگه یاند سه رقای وه زاره ته كه ی ئستاش گه ڕنرایه وه ، عه لی ) تابلۆیانه یه ئه و خۆی وه ك كتومت له به رگرتنه وه ی نوسخه بتوانرت تا ئۆرجیناه كه وه نوسخه له بپارزن. وه زاره تدا مه خه زنه كانی له ناو ئۆرجیناه كان به ڕوه به ری مسته فا ئه حمه د دكتۆر له مباره یشه وه لدوانكدا له ئاسه وار بای ئه نجومه نی له كارگی كردۆته وه ؟» بۆچی مۆزه خانه مان ئمه «باشه وتی : ھه روه ھا ئاماژه ی به وه دا كه له ھه موو جیھاندا له مجۆره چاره سه ر رگایه به م به م روودات، تدا دزیانه ی ناكرت، ئه و وا ده بینت كه نرخی مژوویی و ستاتیكی ھه ر مۆزه خانه یه ك به پارچه ئۆرجیناڵ و ره سه نه كانی

یه وه یه تی .

تابلۆ دزراوه كانی كۆشكی محه مه د عه لی

51

سهركهوتوو. سینهمایی فیلمكی كردهجینۆساید و جهنگ باسی فیلمانهی ئهوھۆتل وا دهكات فیلمی بهم ئه وهی زۆرن، دهكه ندهرھنهر ئهوهیه بمنته وه، یادهوهریماندا له روانداچركهسات دهبت كه خزانكهوه به دهمانبهستتهوهچركهساتهكانی له بژین، له گهیاندا چركهسات لهدوایله چاوهڕوانیدا... له نهھامهتیدا... و حهسرهتلهدوای پاهوان سات (پۆڵ)ی رهشبینیدا... لهگهڵدهمانهوت دهژین.. ئومدهكانیدا و ئازار لهگهڵ ساتكه دهرهوه، جیھانی به بگات دهنگی زوو بتوانتئهم ئهم قهسابخانهیه دهكات، دوورهوه تهماشای لهھۆتل رواندا له اله، فیلمهكه باس كهڕ و جیھانه وهك كه پایتهختهوه ، كیغالی دهكهوته كه دهكات،كه دهپاراست، توتسییه كانی وابوو رۆحی قهیهك

لهدهست تاكو دهھنن، پك وته ئه و كهمینهیو زۆرینهن كه بت، رزگایان ھۆتۆییهكان ستهمكاری

بهده ستهوهیه. وته كهشیان دهسهتیبهڕوهبهری كه ھۆتۆییهیه پیاوه ئهو (پۆڵ)ھۆتلهكهیه، ھهست دهكات ئاگری جهنگ گهیشتووهتهخزانهكهی ئهندامانی ھهوده دات و گهڕهكهكهیانله رۆژك نهدهكرد بوای ھهرگیز كه بكات، رزگارپۆڵ ھاوسهرهكهی ئاسته ، ئهو بگاته كارهكه رۆژانمهسهلهیه ئهم دهبت لهبهرئهوه توتسییه، ئافرهتكیدهتوانت پۆڵ بكات.. رزگاریان و بشارتهوه بكات رزگار تۆتسی خزانكی چهند و خزانهكهی ئاسایشی نھنی به م ھۆتلهكه، بیانگه نته ناو وھه موو ئهوهیه ھۆكارهكهی لهچیدایه، ئوتله ئهمئه وروپییه و ئهمهریكی له ھۆتله ئه م میوانانی

وهك جا ئهم وته، ھاتوونهته پستهكانن، كه سپیوهك یان بت، خرخوازییهكان ركخراوه نونه ری ئرلهندی سینارستی و دهرھنه ر رۆژنامهنووس،كارهساتهكهمان ونهكانی له ھهندك جۆرج)، (تریتۆتسییهكان له دژی ھۆتۆییهكان كه دهدات، نیشاننادات بینهر به رگه فیلمه ئهم داوه، ئهنجامیانله بدات، ھهناسه و بت غاف چركهش یهك بۆدهكهین پۆڵ خهمی بهشداری فیلمهكهوه سهرهتای بكات، رزگار تر تۆتسییهكانی و خزانهكهی چۆن كهرووداوهكانی فیلمهكهدا له گهڵ به لھاتوویی زۆر ئهورزگاركردنی دهكات بۆ سهركشی دهكات و مامههلهژر ئستا كه تر، تۆتسییهكانی و خزانهكانیھۆتۆ میلیشیایهی ھهموو لهو چۆن ئهمدان، رهحمهتی

ھهموو بكات، رزگاریان توندڕهوهكان


50

سینهما

زهنـگـــی روانــدا.. ھــۆتــــلــیئاگــاداركــردنــهوه

ھناون، بهرھهمی تهكنۆلۆژیا دوا داھنانی نویانه ی و ئهكشن ھهموو فیلمه ئهو لهناو و ھۆلیوددا جیھانی لهئهگهرچی بپاورت، ئهكادیمی خهتی كۆمه ك بۆ و بینه ران سهرنجی جگهی رواندا) ببته (ھۆتل فیلمی

و لھاتوویی سینارست بهم لبكات، حهزیان ئستا بینهری كه نییه تدا توخمانهی ئهو فیلمه ئهمچیرۆكهیان ئهم دهرھنهر،



پهنجهره

كوردیی حزبی ھهشت رابردوو، شوباتی مانگی ٢٨ی بهرواریله لكردن داوایان كردو جهماوهر ئاراستهی بانگه وازكیان سوریابدهنگی به ١٠ خولهك سوریادا، لهسهرتاپای ركداو ١١ی سهعاتمهرسومی دژی ده ربین ناڕهزایی مه بهستی به ئهویش بوهستن،ئستا دهرچووهو پش چهند مانگك كه ،٤٩ ژماره سهرۆكایهتیدوكانه كشتوكایو بوونو نیشته ج زهوی فرۆشتنی كینوكوردی كه ده كات قهدهغه شونانه دا ئهو ھهموو له بازرگانییه كانوهزارهتهكانی له یاسایی مۆهتی وهرگرتنی دوای مهگهر لیه،له تهنھا تهنھاو مۆهتهش ئه و نهبت، بهرگری ناوخۆو كشتوكاڵوسهرلهبه ری ئهوهیه بیانوهكهشیان دهبت. ئهمنییهكانهوه لقه ریتوركیایه، ھاوسنووری سنوورییهو ناوچه یهكی سوریا كوردستانیكورد ھاوتییهكی ھیچ ئهستهمه كه ده گهیهنت ئهوه ئهمهش

وهربگرت. مۆهته ئهو بتوانتله بریتییه شوومه، ئامانج لهو مهرسومه كه نییه لهوهدا گومانگونده شارۆچكهو شار و له ناو ئابووری جوه ی كردنی ئیفلیجدهرهوهی لهناوهوهو دانیشتوانهكهی ئهوهی بۆ كوردییهكاندا،دیمۆگرافی گۆڕینی ئامادهكارییهكیش بۆ بكات، وهك ئاواره وتدادوای بكاتو خای دانیشتوانهكهی له شونانه ئهو ناوچه كه،ھهشت بانگهوازی بۆیه دهستپبكات. رهگهزی پاكتاوی ئهوهش

ھات. لره وه حزبه كهئهو بهدهنگ ھاتن بهرفراوان ئاستكی لهسهر جهماوهریش خهكو بۆ بوو بۆسهدا له دهسهت بهم بانگهوازهوه ،بدهنگهكه خهكه رووبه ڕووی ونه ب بهسهركوتكردنكینو زیندانهوهو كهسی لخستنه كه دهیان وهستایهوه، بهجۆركپكرد، بوه ھز بهكارھنانی به تریشی بده نگه كانی كۆمههله تهنانه ت داپۆسنهرهكانی دهزگا رژمو دهردهكهوت وا چونكهبدهنگهكانیش كه لۆژیككه چ ئهمه باشه دهترسن، بدهنگیشبۆ پویسته كه كامه یه شوازه ئهو ئهی دهكات؟ سهركوتبدهنگی ئایا بگیرتهبهر؟ چهوسانهوه بهرهنگاربوونهوهی داواكردنولپرسرتهوهو سزای بت خهكی لهسهر پویست كه بۆته تاوانك

قهدهغه كردن قسه كه لهكاتكدا باشه بدرت، ئهنجامدهرهكه شیچی بكات؟ پیاو دهبت بت، بتو بدهنگیش تاوان

سوریا له پیاو به دواوه لره بووهو تكهڵ دۆشاو دۆو بۆیهقسهكردن، چونكه یان بدهنگی ھهبژرت، رگهیه ك نازانت چحزبی كه بهجۆرك، قهده غهیه ، سوریا رژمی الی ھهردووكیانرووی له ئیتر نییه، بهرامبهر رای به باوهڕی دهسهتدار بهعسیبهرامبهر ئهوهی ئهگهر تهنانهت ئهتنییهوه، یان بت رۆشنبیرییهوهفره كه لهوهی ئاگا ب نییه، قبوی ھهر ئهم بت بدهنگیش وتكه، گهلو ھهر بهرگری ھزو سهرچاوهی رۆشنبیری ئهتنیومرۆڤو دارو بهرد بهعس، ھزری ئایدۆلۆژیاو بهم وهك دهزانرتپهیامهی ئهو خۆیهوه، نهمرهكهی په یامه بۆتهی نو فدهداته ئهم كردوه. به دبهختی تووشی تر خهكی پش بهعسی كهتا زهریاوه له عهرهبچتیی سهلماندووه و خۆی شكستی پهیامهبهو بهعس دهنانت. بهدهستییهوه تر خهكی پش كهنداووتانه ئهو گهالنی كوشتنی چهوساندنهوهو ھونهرهكانی پهیامه ئینجا كردوونی، یان دهكات فهرمانهوایهتیان كه بهكاردهھنتلوبنانی یان كوهیتی یان كورد یان بووبن عهره ب گهالنه ئه و ئیتررهعییهتدا لهنوان جیاوازی رووهوه لهم تر، گهلكی ھهر یان

نییه.بهبدهنگی ئهوانهی بدهنگهكان، خهكه سهركوتكردنی بهڕاستیكه دهكهن پیالنگییه ئهو رهتكردنهوهی له خۆیان گوزارشتیسهردهمهدا له م ھهیانكهنت، ریشهوه له ده یهوت دهكرت و دژیانلهسهر كه سه ردهمك دادهنرت، ونهیی ب سهركوتكردنكی بهمافه كانی له بهرگریكردن له په گهل، گروپ یان بت تاك ئاستیبه پچهوانهی رۆیشتن له به ردهوامه سوریا بهم رژمی مرۆڤ.نودهوهتییهكانی دادگا جیھان كه ئهمهشله كاتكدایه شهپۆلهكهوه،ئهوانهی دادگاییكرنی بن شونكدا ھهر له سهركوتكهران تدایهودهرهوهی له واده ردهكه وت رژمه ئهو بهم گرتووه، ئامانج بهئهو جۆرك بهھیچ بژیو نودهوهتییهكهیدا ھهرمیو دهورووبهره

دهگوزهرن. ده وروبهریدا له كه نهبینت شتانه

كهدۆ شهالل

بدهنگی تۆمهتی

52

سینهما

جگهره و پدان دهھنت، به بهرتیل به كار شوزاكمهی ببووه و بهم پدانی جگهره درۆكردن، و پداندوورخستنهوهی لهپناو ئهویش رۆژانهی ، كاركیزۆر جهنگ ئاگری بهم لهو ناوچهیهدا، شه ڕ ئاگریببتهوه... خامۆش شتانه بهم كه كپهتره به لهوهھواش ھواش مهترسی دهكهین ھهست لهبهرئهوه پهناگهیهكی بووه ته كه دهبتهوه، نزیك ھۆتلهكه له

تۆتسی. دهیهھا بۆ ئارامبهرز دهنگی به ھۆتۆكانه رادیۆییهكانی له گومان ھشتا گۆڕهكان بكوژن.. (بكوژن.. دهكات ھاواردهنگانه و بانگهواز ئهم تۆتسییهكان نهبوون!!) پتووشی ئهوهی بهم دهزانن، گه وره مه ترسی بهنودهوهتییه بدهنگییه دهڕاوكیتهواویكردوونئهوھهیه، قهسابخانهیه و جینۆساید ئهم لهبهرامبهر كهتۆتسییهكان دهكرت، مرۆیی رهگهزی بهرامبه ر كهدابهزت، له ئاسمانهوه موعجیزهیهك دهكهن چاوهڕیھۆتلهكه وه لهنزیك كۆپتهرك دهبینن كاتهی لهوواھهست خۆشده بت، دیان زۆر دهنیشتهوهب بهم زوو ئهمان، یارمهتیدانی بۆ ھاتوون ده كهنبۆ رزگاركردنی ھاتوون ئهوان دهبن، ده بینن ئومدكچه به رگه تهنانهت سپیپستهكان، ئهوروپییهدهزگایهكی كه لهگهڵ رهش پست رۆژنامهنووسكی

بت. پاسهكان سواری كاردهكات نودهوهتییهداده چت بكات.. كارك ده بت دهكات ھه ست پۆڵ،پاره یهكی ھۆتۆییهكان.. چهكداره سهركردهی الی بۆله یهكك له گهڕانهوهدا لهكاتی ..دهدات زۆری دیمهنهكانه و قهساوهتترین جوانترین كه دیمهنهكانداتپهڕ رووبارهكه دا كهناری به دهبینین ئۆتۆمبلكئۆتۆمبلك تهنھا تهماوییه، كه شكی دهبت..تووشی پۆڵ دهكات، دابهز و ھهبهز دهبینین،

بزانت و الدهدات ئۆتۆمبلهكه دهبت، سهرسوڕمانتهمهكه ھدی ھدی روودهدات، ئۆتۆمبلهدا لهو چیدهبینت، كارهساته كه قویی پۆڵ و دهڕهوتهوهشهقامهكانهوه ئهوالی لهمالو جهسته ھهزارهھامرۆڤهكاندا بهجه ستهی پ ئهو، فدراون..تابلۆیهكی له دیمهنهكه كارهساتكه.. چ دهنت،ئهم دهگهین لهوه بینهر ئمهی دهچت... سریالیشوهكاری ھونهرمهندكی فچهی سریالییه تابلۆو راستهقینهیه قهسابخانهیهكی بهكو نه یكشاوه،

دهدات. پیشانمان سینهمای دیمهنكیكوشتن دیمهنی به پشتی ده رھنه ر ئهوهی لهگهڵكارهساتهی ئهو قهبارهی بهم نهبه ستووه، بین ودیوارهكانی لهپشت چی دهزانیت و دهردهكهوت بۆبینهر نییه دیمهنك روودهدات.. ھۆتلهوه ئهو

له بهردهوام و دهدات تدا پشووییهكی بكات ھهستشینهكانی جل دیمهندا ھه ندك له ده ژی ، دنیایداچۆن دهبینین یه كگرتووهكان نهتهوه فهرمانبهرانیو دن ھهبت كاردانهوهیهكیان ھیچ ئهوهی به بو چهقۆ رهحمهتی لهژر قوربانییهكان كه ده چن،

بهجده ھن. جهلالدهكاندا قیمه كشی و شمشرچۆن گرنگه له وهدا فیلمه ئه م سیاسی رهھهندیخۆیان دهدات كه نیشان كۆمهگای نودهوهتیمانلهبهردهم ئهویش دهدزنهوه، بهرپرسیاریهتی له٨٠٠ ھهزار نزیكهی قوربانییهكانی كه جینۆسایدكداقوربانی، كرانه ١٠٠ رۆژدا ماوهی و له بووه مرۆڤرۆی تهنھا نودهوه تی كۆمهگای كارهساتهدا لهمباشیان وهك دهرفهتكی بینییوه، بهكو بینهركیو فرۆشتووه تدا خۆیان چهكهكانی تیدا داناوه

ساغكردووتهوه.فیلمهكانی بهپچهوانهی كارهساتبارهدا، فیلمه لهمھهمیشه كه نییه، تدا نموونهیی پاهوانی ھۆلیودهوه،تهنھا كه رهشپستكه، پاهوانهكه سپیپستهكانن،

ده كاتهوه. جیای كهسایهتی خۆی و رۆشنبیریرۆهی ئهم لھاتوانه زۆر ئهكتهرهی ئهو كیداڵ) (دۆنئهوهیه ئهویش بهجھشتین، بۆ پهیامكی بینی،ھهوڵ دهبت بدهینه دهستهوه، بهكو خۆمان نابتدهرهوه، جیھانی بگهیهنینه خۆمان دهنگی بدهینخۆی گوی و كۆمه گای نودهوهتیش چاو دهبتپاوراو ئۆسكار خهتی بۆ كه ئهم ئهكتهره بكاتهوه ،رۆژنامهوانییهكانیدا ئاماژه ی چاوپكهوتنه یهكك له لهو كردووه سودانی رووداوهكانی باسی و داوه به وهدهبتهوه، دووباره تر رواندایهكی «لهوێ دهت:

بۆ دهستتوهردان.» درهنگ نییه كات ھشتامستهفا شخ بهختیار ــ ھهفتانه

.Hotel Rwanda :ناوی فیلم بهرھهمھنان: ٢٠٠٤. سایخولهك. فیلم: ١٢١ ماوهی

جۆرج. بیرسۆن ـ تری كیر سیناریۆ:ئۆسكار: خه تی بۆ پاوتنی

سهركی رۆی ئهكتهری باشترین ـ سیناریۆپاپشت. ئهكتهری كچه باشترین ـ

Don Cheadle :نواندنیSophie Okonedo


55

تهكنینكی ھۆكاركی چهند لهبهر كلیپهكهش بهكاری لوبنان له وتی كه بوو كرایهوه، ئهوه دووبارهجوانی كاركی كهمال ئامانج بهڕز بۆكرا، ونهگرتنیبهر كهوته ئهم كلیپه لهكاتی گهڕانهوهماندا كرد، بهمبیارماندا كلیپهكه بۆیه سوتا و موگناتیسی فۆكهجوانتر». به شوهیهكی بكهینهوه دووباره سهرلهنوێلهگهڵ گۆرانی بۆچی كه كرد لهوه باسی ھهروهھاكاتهی «ئهو وتی: تۆماركردووه (باخان) ھونهرمه ندھونهرمهند بووم سیدی دروستكردنی سهرقای منھونهرییهوه، بواری ناو ده چووه (باخان)تازهدهنگی سهرسامی كه لهوانهی بووم یهكك منیشیهك لهالیهن ھه روهھا بووم، بهڕزه خاتونه ئهو بوو پمخۆش بۆیه دهكرا، بۆ كارمان ئاوازدانهرهوهزۆر بكهین، تۆمار ھاوبهش گۆرانییهكی لهگهیدا كهوالهگهڵ كارهی ئهو من بوو رازی كه دهكهم سوپاسی

ئهنجام بدهم».ناڕازین كلیپ له وه دهكرێ كه زۆركهس له باس زۆرجارئهم بۆ دهگیرێ ئستا كلیپی له زۆریش رهخنه یهكی ودروستكردنی كلیپدا، «له وتی: پرسیاره (ھهدر)دواتر و ئامادهبكرت بۆ سیناریۆیهكی ده ب پشترئهوهشی گۆرانییه كهوه، تكستی به ھهبت پهیوهندی ئاگای دهبت گرنگه و زۆر دهرھنهر كه كردهوه روونچونكه پشی، كشهكان بت كه دته وردترین له

كلیپهكه». تكدانی ھۆی دهبته ھه ه بچوكترینئایا كه (ھهدر)دا لهگه ڵ گفتۆگۆكردن درژه ی لهھه یه كراو دیاری كهسكی دهیكات كه كارانهی ئهودنیاییهوه «به وتی: له وهمدا پبكات؟ راوژی كهچهند دهكه م، به ھاوڕكانم پرس دهكه م ھهركاركھاوكاری بهم ھهن، منهوه لهپشت كهسكیش (ھهكهوت مامۆستا بۆ دهگهڕنمهوه سهرهكیمچ كردووم ھاریكاری زۆر راستی به بهڕز زاھیر)یھاوڕێ ده روونییهوه : لهالیهنی چ ئاوازهوه رووی لهپشتگیریان زۆر و داوم یارمهتیان زۆر موزیكژهنه كانمھونه ره كهی به پهره زیاتر كردووه وایان و كردوومپیه ی بهو بمنمهوه ھونهرهدا ئهو لهناو و بدهم خۆمسوپاسی زۆر و موزیكژهنن ھاوڕكانم زۆربه ی منكه دهكهم پیرداود) (بوا خۆشه ویستم ھاوڕیمنی ھانی ھهمیشه و كالرنته ئامری موزیكژهنی ماهوه به پرس بكه م كارك ھهر من ھه روه ھا داوه،(بهفرین)خان، گه ورهم خوشكی بهتایبهتی دهكهمكردووم بهخوی ئهو و كردووم پهروهردهی ئهو چونكهمن چونكه كردووم، به جج بۆ پداویستییهكانی وپرسهكانم بۆیه باوك سۆزی دایك و له دوورم كهسكم

ئهوده بت». بۆ زیاترــ دیار نه قشبهندی ھهفتانه


54

ھونــهر

له بهشداریكردنی دواتر دهنت، دا ھونهریی دهرگایخۆی كرد وای كه ئهستران ستۆدیۆی بهرنامهیھهدر ھونهرمهند بدۆزتهوه ، ھونهریدا بواركی لهكاری توانیویه تی رابردوودا سای چهند لهماوهیئه نجام ھونهرمهندك چهند بۆ دابهشكردن و ئاوازله زۆرك ئستا بهو پرسیارهی كه سهبارهت بدات.الوازه لهالیان نیشتمانپهروهری ھهستی ھونهرمهندانبه سه بارهت بهم ھهدر، نادهن، پ گوی زۆر وھهستی ھهمیشه «من وتی: نیشتمانپه روه ری ھهستینیشتمانه، ئهم ھهردهم ناخمدایهو له نیشتمانپهروهری دهبت، منیش شونی دوا بووه من شونی یهكهمتۆمار (كۆتهڵ)م گۆرانی كه ین، بیری له نابت بۆیهدهكات كورد نهھامهتییهكانی له باس كه كردووه پاش گۆرانییه ئهم دروستبوونی شهنگال، بهتایبهتیبه رویدا كه لهشهنگالدا خۆكوژی ئهوهی تهقینهوهیهكیخهكی زۆربهی وایكرد بوو دتهزن روداوكی راستیھه ستم و خهكه لهو تاككم منیش بن، دته نگ پیكاره ساته ئهم باسی بۆیه زۆركرد، تهنگییهكی دڵ بهتكستهكهی عهبدولكهریم) (د.ئاراس بهڕز كراوزاھیر) (ھه كهوت مامۆستا بهڕز دواتر نووسیوئهوه پرسیاری زۆرجار دانا». بۆ زۆرجوانی ئاوازكییهكهم وتم) پت (كه گۆرانی بۆچی كراوه ، ھهدر لهسهرلهنوێ موزیكی و كلیپ ئهوبووه ، بهم بهرھهمی

كراوهتهوه؟ دووباره بۆوتم) پت (كه گۆرانی «بهرھه می وتی: ھهدر له گۆرانییهكانی بوو یهكك كه بوو گۆرانی من یهكهمكوردستاندا له موزیكم كهكاری دونیا) (ھهموو سیدیئمه ئهوهی نهبوو، تهواو كاركی بهم كرد، بۆبكهینهوه بوی ئمه تاكو دهرنه چوو ئهوه دهمانویستده ستخۆشی نییه، موزیسیانی باشمان ئمه نام منجوانیان كاری دهكهم كوردستانیش موزیسیانی لهله الوازین كه مك ستۆدیۆوه رووی له بهم كردووه،كاری یهكهم گۆرانییه ئهم چونكه دهرهوه، وتانی چاودواتر الوازبت موزیكه وه رووی له نهده بوو بوو منیشئه نجامدا سهبارهت كاری موزیكم بۆ وتی توركیا له

ستۆدیۆی بهرنامهی بۆ لهدوای ریكالمكردنبه زاگرۆس ئاسمانی كهنای له ئهسترانرگهیهكی به ھونهرمهندان پگهیاندنی مهبهستیپسپۆڕی و مامۆستا چه ندین ده ستی له سهر زانستیكه بهنیاندابوو و مۆسیقاوگۆرانیدا لهبواری شاره زائهوا ،نبھ بهدهست یهكهم پله ی بهھرهمه ندك ھهرگهنجی چه ندین ئیتر ،دهب سیدییهك خهتهكهی ٦ دواتر بهرنامهیهو ئهو كرده روویان بهھره مهندبهھرهمهند و كۆتایی قۆناغی گه یشتنه بهھرهمهندبن لهدوای بهدهست یهكهم پلهی (ھهدر) توانی لهالیهن پبهخشی ھونهرمهندیان نازناوی ئهوهیبۆ سیدییهكی ئهسترانهوه ستۆدیۆی بهرنامهیناوی به گرتبوو لهخۆ (٩)گۆرانی كه دروستكراھونه رمهند لهالیه ن ئاوازهكانی سهرجه م دنیا)، (ھهموو(٧) دابهشكردنی كاری و دانراوه زاھیر) (ھهكهوتبۆ كراوه حسن) (ھمن ھونه رمهند لهالیهن گۆرانی ھونهرمهند لهالیهن گۆرانیش (٢) دابهشكردنی كاری

توركیا وتی له و بۆكراوه كامیل)هوه (گۆران خهكییهوه الیهن و ئه نجامدراوه بۆ موزیكی كاری

لكرا. باشی پشوازییهكه یرۆشنبیر خزانكی له ھه ولر شاری له ھهدر، منداییهوه له ھهر دونیاوه، ھاتۆته ھونهردۆست ودهچته دواتر و دهبت مۆسیقا و گۆرانی عهشقیمامۆستایهكی چهند ھاوكاری به قوتابخانهكان چاالكی(عود)و ئامری ژهنینی به ده كات دهست بهڕزئهندامی ماوه یهك لدهردهچت، باشی زۆر ژهنیاركی دواتر بووه، كوردستان پهپوله كانی مۆسیقای تیپینهوجهوانان مۆسیقای تیپی بۆ دهكرت بانگھشتناوهندی تهواوكردنی قۆناغی ھهولر، دوای شاری لهپهیمانگای دهچته تر ئارهزوومهندانی له زۆرك وهكو(٢٠٠٨/٢٠٠٧) سای ھهولر شاری ھونهره جوانهكانیبه شوهیهكی ئهوهی دهكات، بۆ ته واو موزیك بهشیبكات مۆسیقادا و گۆرانی لهگهڵ مامهه زانستیبه یهكهم جوانهكان ھونهره پهیمانگای چوونیشی بۆ

بـاخـانـم ســهرســامــی ھــهـدـر:بهس بوكردنهوهی ، وادهی تا رانهگهیاند زۆری وردهكاری بهم سیدییهكه ، دروستكردنی خهریكی ئستا ھهدرزاھیر)و چهند (ھهكهوت ئاوازدانه ر لهگهڵ سیدییهكه دروستكردنی سهرقای ئستا كه كرد لهوه تهنھا باسی

كردووه. ھاوكارییان شاعیركیش


57

Festival seibs) فیستیڤایكه فیستیڤانهی لهو یهككه (Bildئهمانی (كۆن)ی شاری له سانهھونهری به تایبه ت كه سازدهكرتفیستیڤاه ئه م سازدانی ژنان،رۆشنبیری بهڕوهبهرایهتی بهچاودریئهمساڵ دهدرت. ئهنجام كۆن شاریكارهكانی ١٣-٢٠٠٩/٣/٢١ رۆژانی لهكاری تیایدا كه بوو بهردهوام فیستیڤاڵشانۆ، (پیشانگه، بواره كانی له ھونهریبهشداریان ئهدهب) میوزیك، فیلم،بوو تایبهت ئهمساڵ ھهرچهنده كردبوو،بهم بۆ ئران، ژنانی ھونهرمهندانی به چهند كلتووری پهیوهندی دروستكردنیجیاواز وتانی تری ھونهرمهندكی ئهمانییهكان له جگه كرابوون بانگھشتشوهكاری ژنه نوهندهدا لهو خۆیان،وهكو (عهبدو (ئاشنا سلمانی شاریكرابوو تایبه تی بانگھشتی شوهكاركبهشداری فیستیڤاهكهی ١٢ تابلۆ به كهشوهكاره ژنه ژمارهی ھهروهھا كردبوو، ٢٦ فیستیڤاهدا لهم بهشدارهكان

بووه. شوهكارزۆر ژماره یهكی فیستیڤادا رۆژانی له

ئامادهی كۆن شاری ھاوتیانی لهكه بوو، فیستیڤاه كه چاالكییهكانیخاوهن و ھونهری رهخنهگری چهندیانبوون، دۆستان ھونهر و گهلهرییهكان(٥)ی كاتژمر فیستیڤاڵ چاالكییهكانی

دهستیپكرد. ئوارهھۆی له فیستیڤاهكه سهره تای لهالیهن ئۆپیا پارچهیهك به پیشانگهكه(Mona Buraann)وه خاتووھونهرمهندی ھاوكاری به پشكهشكرا،جۆزفینه ریسكهو (مارگرت شانۆییكرد، بهشداریان نواندن به ئوتیكال)

بهڕوه بهرایهتی لپرسراوی وتاری دواتر(یۆھانس لهالیهن كۆن شاریركخهری دواتر خوندرایهوه، بونك)هوه ھونهرییه ركخراوكی كه فیستیڤاهكهلهالیهن (oo.k.k.D.D) بهناویبلهنكنبیرگ)هوه (مۆنیكا خاتووكاتژمر ئواره ھهمان خوندرایهوه.فیلمك و خوندنهوهیهك ئواره ٧/٣٠ی(لهیال ئرانی نووسهری لهالیه ن(گهڕانهوهی رۆمانی لهسهر سادقی)

پشكهشكرا. داستانهكان)(جیابوونهوه ٢٠٠٩/٣/١٤ شانۆگهری ـ

ئه كتهرهوه شهش له الیهن كه ئاسمان) لهتداگاوه. رۆیان

(city walls)ی فیلمی ٢٠٠٩/٣/١٥ -سۆنیا (ئهفسهر ئرانی دهرھنهریفیلمی ھهروهھا نمایشكرا، شافی)دونیاكان)ی یان زهوییهكان (لهنوانكهریمی) (پهریزا ئران دهرھنهری

نمایشكرا.(نیگا)ی فیلمی نمایشكردنی ـ(سهفیدهیی ئرانی دهرھنهری(بهردی فیلمی نمایشكردنی فارسی)،(mekihg of)ی فیلمی پاك)وكینانی) (نهوژین ئرانی دهرھنه ری

نمایشكرا.به فیستیڤاهكه ٢٠٠٩/٣/٢١ كۆتایی ـ(گودرون ھونهرمهندان لهالیهن میوزیكسانۆڤا- (ئیلینا گیتارژه ن)، برگمان-

ماندۆلینا).ژنه بهشدارییهی بهم باسه شایانی ٤٣ به (عه بدو (ئاشنا ھونهرمهنددهژمردرت ھاوبهش پیشانگهی ھهمینكوردستان دهرهوهی لهناوهو پیشانگهی بهشداریكردووه لهگهڵ یهك

تایبهتی.

کۆن فیستیڤای له عهبدو ئاشنا

ھونهرمهندی كتبی دواترینقهرهداغی) (زۆزك میوزیسیانبه میوزیكییه كتبكیخهیاڵ)، (یهكهمین ناونیشانی بهرھه مه ئهو كتبه سكۆری ئهموهك زۆزك كه میوزیكییانهیه یهكهم له لھاتوو، میوزكاركیڤییهنادا له نودهوهتی فیستڤایله بریتین كه پكرد بهشداریلهسهر یهككیان و سكۆر سفۆلكلۆری گۆرانی میلۆدییهكی

له دنم) كه (بۆی ناوی كوردییه بهئۆركستراییدا كاركی چوارچوهیله ڤییهنا) كوردی ناوی (سه مای بهئۆركسترای لهگهڵ كرد نمایشیان

كورددا.. ژداری(ئینستیوتی ئهركی لهسهر كتبه ئهمو چاپدراوه له كورد) كه لهپوری

بوكراوهتهوه..بهشكی له زۆزك ھونهرمهندس «ئهم دهت: پشه كییهكهیداپشكهشكراون، لرهدا كه بهرھهمه

تمی سهرجه میاندهتوانرت كهلهپورین وبكرنو نمایش جیا بهوهك دهشكرتسكۆره، ئه م ریزبهندییهكدا دوای به ھهرسكیان(خرا، بكرن پشكهش تا خرا)و ناوهندی، مام ئامرو بابهتهكانو رادهیهكپهیوهندیدارن پهیژهكانیان،

بهیهكهوه».

خهیاڵ یهكهمین


56

ھونهر

ھونهرمهندی نوی گۆرانییهكی رۆتانا كهنای لهمۆژانهدا(بس به ناونیشانی دا نیشان (رۆال سهعد)ی گۆرانیبژ(وسام االمیر) ئاوازی و یونس) (دانی شیعری بستللو) لهدهرھنانی له و خوری) (روجیه میوزیك دابهشكردنی وكه نای و سه عد رۆال لهنوان بۆندهكهش حداد).. (فادیو ته نھا به ماوهیهك بۆ كلیپه ئه م كه بوو وه ھا رۆتانادابهزنرت، مۆسیقا رۆتانا كهنای شاشهی له تایبهت

زانراوه ئهوه رۆالوه كارهكانی بهڕوهبهری رگای له بهمئهوه ی بهھۆی راگیراوه سعودیه وتی له ئهم گۆرانییه كه(ماچ) واته (بوسه) وشهی شیعرهكهدا به شكی له

ھاتووه..ئهو ب سهعدی رۆال ئهلبومهكهی كۆمپانیایه كه، بۆیه سهرجهم بۆ بهم بودهكاتهوه، سعودیه له گۆرانییه

بودهكرتهوه. تهواوی به ئهلبومهكه تر وتهكانی

دهگرت گۆرانییهك بوبوونهوهی له رێ ماچك

لدوانكیدا له قهرهداغی دنیاتازهكهی ئهلبومه رایگهیانددهبت، كوڕك) (بۆ ناوی بهگۆرانی، (٨) له پكدت كهداھاتوودا گۆرانییهك بهنیازیشه لهكهركوك شاری و ھهولر یانهی بۆھونه رمهند بكات. كلیپ و تۆمار«ئهلبومكی بارهیه وه وتی: لهمكه كردووه، ئاماده گۆرانییمتراكی گۆرانی (٨) له پكھاتووهچونكه كوڕك)، (بۆ لناوه ناومئهو رهنگدانهوهی سیدییهمدا لهوكه دهكرت، بهدی گۆرانییانهبه رامبهرم ره گهزی بۆ ئهویشناوهم ئهو بۆیه وتووه، گۆرانییمدهمهوێ راستیدا له چونكه لناوه،ئافرهتانی ئمهی بم ئهوهئهوه كاتی كورد، گۆرانیبژھهبژاردنی چۆنیهتی له ھاتووهو بكهین گۆڕانكاری گۆرانییهكانمان

بین». گۆرانی ئافرهتانهئایندهی كاری به سهبارهت له ھهیه دیكه بواری «زۆر وتی:تۆمار بۆ گۆرانی بهرنامهمدایه، شاری بۆ گۆرانییهك لهوانه بكهم،پویستی به چونكه كهركوك، بۆ جۆره لهو كاركی دهزانمو كوردستانی شاره جهماوهری ئهوبكهم، تۆمار شاره ئهو بوونیھهروهھا بكه م، بۆ كاری بهنیازمكردنی كلیپ و كردن تۆمار

ھهولر». یانهی بۆ گۆرانییهك

كوڕك بۆ


59

رهنگدانهوهی جلوبهرگهكانیشت دهب ھهروهھاباقبوون. دهپهڕیتهوه كه بداتهوه قۆناغه ئهمجلوبهرگی لهگهڵ دخۆش جوانو رهنگیتكهوبكه. پۆشته چاكهتكی وهك رهسمییپوی زیوینو خشی ئهمانهشدا لهگهڵ

بهكاربنه. پاژنهبهرز

تهمهنتدا چلهكانی سییهكانو لهرووخسارت تهمهنتدا، سییهكانی قۆناغی لهزۆرجار ده بت. گۆڕانكاری له ھهندێ تووشیبۆیه پهیداده بن، لهوێ لرهو باریك ھی(C)و ڤیتامین له زۆر بكی پویستهكوالجینه، ھاندهری كه بیبیتید، پكھاتهكانیپاراستنی له یارمهتیدهرن دووانه ئهم بخۆی.

كهمتر. لۆچكی چرچو تووندو رووخساركیژنكی ھشتا سییهكاندا لهتهمهنیله ئهمهش دهبت سهرنجاكشیتورهنگ جلوبهرگی رهنگبداتهوه. جلوبهرگهكانتدا تۆخو كاڵ نوان رهنگی لهگهڵ دیار ھهبژرهو سهوزی ئاتوونیو ره نگ جلی بكه. تكهویان

سهرنجاكشت شوهیهكی كاڵپدهبهخشت.

چرچو لۆچهكانی تهمهنتدا، قۆناغی چلهكانی لهرووخسارت

دهبنهوه، قووتریش دیارو راستییهكی دهبنه كه كۆالجین بی كهمبوونهوهی بهھۆی ئهمهشبابهتهكانی قۆناغهدا، لهم بهرھهمیدنت. لهشكه بهكاربنه پست به تایبهت لۆشنی كرم وبه دهموچاوت تیادایهو ریتینۆلی پكھاتهینهكات كهف كه بشۆ شامپۆیهك یان سابونك

وشك نهكاتهوه. رووخساره ھهستیارهكهت تادرژو تهنورهی لهنوان جلوبهرگهكانت باوهك ئكسسواراتی پۆشتهو چاكهتی فراوانوتا بت رازاوه بهرد به پوی درژو گوارهی

پببهخشت. سهرنجاكشت شوهیهكی

تهمهنتدا شهسته كانی پهنجاكانو لهھهنگاو روخسارت ھهكشاندا، تهمهن لهگهڵپهنجاكاندا قۆناغی له .ده ب وشكتر بهھهنگاوپاراستنی بۆ بده خۆت ھه وی ھهمووكهرمه ئهو دهبت نهرم. تهڕو رووخساركیسهرهكی بهشوهیهكی بهكاریدنیت كه تهڕهیئهوهی بۆ تیادابت ھیالۆرونیكی ترشیبهده ستبھنیت. تهڕتر توندو رووخساركیئهوهیه دهمنتهوه لهسهرت ئهوهی دوایی

ماددهی بدهیتو گه ورهكان ھه به گرنگیپكردنهوهیان. بۆ بهكاربنه ریستیالن

چاكهتو زیاتر بپۆشهو پۆشته جلوبهرگی رهنگه لهسهر جه خت بهكاربنهو قهمیسھیچ بكه. سپی، ره شو وهك كالسیكییهكان،پكھاتووه كه نییه سهرنجاكشتر جله لهورهشو قهمیسكی لهگهڵ بج چاكهتكی له

پاژنه. ب پوكی ئكسسواراتی ئاتوونیو

تهمهنتدا حهفتاكانی لهدهڕواو زیاتر وشكبوونهوهی بهره و رووخسارت بۆ تهڕ كرمكی دهكات. خوراندنت دووچاریشتنی بۆ بهكاربنهو خوراندنهكه كهمكردنهوهی

بۆ بهكاربنه. نهرم شامپۆیهكی دهموچاویشتكرمو لهرووخسارتدا، كۆالجین پاپشتیكردنیریتینۆلیان پكھاتهی كه بهكاربنه دی بابهتی

تیادایه.وهك ره نگی كه بپۆشه كالسیكی جلوبهرگیبۆ تیادایه. تۆخییان شینی سپیو رهشولهگهڵ كالسیكی چاكهتكی دهتوانی نموونه،له ھهندك ئینجا بپۆشیت، پۆشته تهنورهیهكیلهبهردهم به مجۆره ركبخهو لهگهیان گهوھهرتهمهن كه دهردهكهوی وا كهسك ھهموو

.نقناخو بۆ ئهوتۆن گیروگرفتكی

رواندزی ــ ھڤی ھهفتانه


58

خانمـان

سای بیست تهمهنیتهمه نتدا بیسته كانی قۆناغی له كاتكزۆر دهروونی، پاهپهستۆی ھاوشانی دهبی،دهبنهھۆی پكهوه كه دهبینیت گۆڕانكاری له

ھهراسانكردنت.زیپكهیه. گیروگرفتانه، ئهو لهدیارترین

به شوهیهكی سادهیهو زۆر چارهسهریشرووخسار خاونكردنهوهی له سهرهكی ماندووبیت، ھهرچهند لرهدا چدهبتهوه .ماكیاژ له دهموچاوت خاونكردنهوهی بهبچونكه نونهكات، ناو مهخهره خۆتلهسهر شهو بهدرژیی ماكیاژ ھشتنهوهی

بهھار ھهمیشهچلهكان... تهمهنی له پست نهرمیی لهدهستدانی بهرهوژوور... و سای بیست تهمهنی له گۆڕانكاریی

شهستهكان، یان بیت بیستهكان تهمهنی له دێ. لهگهدا خۆی تایبهتی گیروگرفتی ته مهن، قۆناغكی ھهرلهگهڵ گیروگرفتت ھیچ كه بسهپنیت كهسك ھهموو بۆ دهربكهوی و پهرداخ پۆشتهو بهشوهیهكی دهتوانیت

نییه. تهمهندازهیت قهتیسبوونی دهبتهھۆی رووخسارتجدت. ناساز شونهواری كونیلهكانو لهناوب تهڕی كرمكی بشۆو باش دهموچاوت كرمكی بهیانیدا، لهكاتی تھهسووه. كحولیدژه كه به كاربنه رووخسار به تایبهت تهنكی

تیادایه. خۆری تیشكی


مۆدیــل

بووكنی و كراسی به و خهون خۆیانن سوارچاكی له چاوهڕوانی كچانه ی ئهو بۆ ھهموونوترین ریشا رۆنی لوبنانی دیزاینهری دهبینن، بهھاوسهربوون ئاھهنگی زینی شهوی

دهخاتهڕوو. ٢٠٠٩ بووكانی خۆی بۆ دیزاینیو عاجی ره نگی به ئاوته سپی و ساف سپی له ریشا بووكنی جلی ره نگهكانیگرانبهھا پۆشته و قوماشی لهگهڵ كه پاكیزهیی رهنگكی كاڵ پكھاتووه. شهكهریدیرایكراوه كاته بهو ژیانئاسا جموجۆی له جۆرك سهرنجاكش، تیفتیفهی و

گواستنهوهكه. بووك كاتی دهدات...تازهبابهت، و سهردهمی بووككی بۆ ئه وهتا نهوه ستاوه، بهمهش ریشا بهمله كه بووكه كانی بۆ جلی ئاتوونی و زیوین زیادكردنی ره نگی به ھهساوه جۆری چهندین شیفۆن و و ئاوریشم و موسلین و ئۆرگانزا تافتا و جۆرهكانیبهنرخهكان بهرده و جوان ئیكسسواراتی له گهڵ شیكن، و گرانبهھا قوماشی

جوانیی له جگه تر، جوانییهكی پكهوه ھهموویان كه ركوپك درومانی وكه كچكه ھهموو لهبه ردهم ئهفسووناوییهی شهوه بهو دهبهخشن خۆی، بووكهكه

خۆیهتی. سوارچاكهكهی چاوهڕوانی لهرواندزی ڤینیار ــ ھهفتانه

بوكی ٢٠٠٩

60Haftana-issue 42/ 12 Apr - 18 Apr 2009

63

٧- كارامه یی بریتییه له گه یشتن به په یوه ندییه كی باش و ئیجابی، له نوان ئه ندامه كانی خزانه كه تدا،

ھه ودان بۆ پاریزگاری له و په یوه ندییه .. أ= به

ب= ھه وی بۆ ده ده م.٨- بك پاره ده ده یت به منداه كه ت، به م ونی

ده كات، چی ده كه یت؟تاوه كو ده كه مه وه ، راست بۆ ھه ه كه ی أ=

دووباره ی نه كاته وه .ب= به توندی سزای ده ده م.

ده چته ھاوڕكانیدا له گه ڵ منداه كه ت -٩كاتژمرك چه ند دوای یاریكردن، بۆ ده ره وه پیاوكی غه ریب ده یگه ڕنته وه ، چی ده كه یت؟

أ= ئه بت سزای بده م.ب= رگه ی چوونه ده ره وه ی لده گرم.

له سه ر كار له وه ی ، راھناوه منداه كانت -١٠ گرنگترین، دواتر گرنگ بكه ن؟

أ= به سووده بۆ خوندن و ژیانیان.ب= تاڕاده یه ك.

١١- تاچه ند له و شتانه ده دوی بۆ منداه كه ت، كه تایبه ته به ژیانی رۆژانه ی وه كو سكس.أ= ده بت ئه و شتانه ی بۆ روون بكه مه وه .

ب= ناتوانم، چونكه ھه ست به جۆرك له شه رم ده كه م.

گوێ كه وا تدایه ، ئه وه ت توانای ئایا -١٢ به ب بگه یت لی و بگریت تر له وی

ھه چوون؟أ= تا راده یه ك.

ب= ھه موو كاتك ناتوانم.١٣- رز له ھاوكارییه كانی

ئه وی تر ده گریت و به شوه یه كی شیاو

له باره وه رای خۆتی ده رده بی؟

أ= تا راده یه ك.بارودۆخ ئه گه ر یارمه تیده ر بت.ب=

١٤- ئه توانی زانیاری كۆبكه یته وه و له ئه نجامه كان له كشه بۆ گونجاو چاره سه ری بگه یت،

ناكاوه كان بدۆزیته وه ؟أ= تا راده یه ك.

ب= ته نھا له چوارچوه ی كاردا.به سه ر ھه یه زابوونت توانای ئایا -١٥له گه ڵ بكه یت مامه ه ده توانی كشه كانتدا،

رووداوه ناخۆشه كاندا؟أ= تا راده یه كی باش.

ب= ھه وده ده م.١٦- ئایاھونه ری به ڕوه بردنی كاتت ھه یه ؟

. أ= بهب= زۆرجار.

١٧= باوه ڕ به خۆبوون خود، له ریزگرتن سیفاتكه له ناخی

ئه وانی سه ر بۆ ره نگده داته وه دواتر مرۆڤدایه ، تر.

. أ= بهب= زۆرجار.

پشكه ش پشنیاركت یه كك كاتك -١٨ده كات، ئایا به باشی ھه یده سه نگنی و گرنگی

پده ده یت؟أ= مافی ھه موو كه س ده ده م.

ب= زۆرجار.گوشارانه ی، ئه و به سه ر زایت ئایا -١٩

رۆژانه دته به رده مت؟. ویست بهی پأ= به پ

ب= زۆرجار.٢٠- لھاتوویی له ژیاندا، واته زیره كی و

ئاسانكاری، له قسه و كرداردا.. أ= به

ب= نه خر.٢١- لھاتوویی به ھۆشیاری خودی، له الوازییه و ھز ناوه ندی زانینی له یه كه می، ھه نگاوكی وه كو ناختدا

رووبه ڕوبوونه وه ی ته نگژه دا.. أ= بهب= نازانم.ئه نجامه كان:

ئه گه ر زیاتر له پانزه وه مت (أ) بوو ئه وا تۆ، ئه م سیفه تانه ت تدایه :

كه سایه تییه كی خاوه ن تۆ وه مه كانت به پی ده بیت تكه ڵ كارا به شوه یه كی كۆمه یه تیت، له گه ڵ خه كی و كۆمه گه و دامه زراوه كاندا، به

بوا به خۆبوونه وه ده جویته وه .و خۆت ده توانی و بیاریت خاوه نی تۆ كشانه ی له و بكه یت ده رباز ده وروبه ره كه ت،

دته پشتان.ئه گه ر وه مه كانت به لقی (ب) ١٢ وه م زیاتر

بت، ئه وا:و بنه ما یه كه م: بژارده یت، دوو به رده م له تۆ ژیاندا له كارامه یی به ده ستھنانی یاساكانی

ده زانیت، به م جبه جی ناكه یت.دووه م: له بنه ڕه ته وه ئه وه نازانیت كه وا كارامه یی

بۆ ئه وه یه ، به كاری بھنیت.له ھه ردوو باره كه شدا زۆر شت ده دۆڕنی.

كارامه یی و بیاردانی راست، ده قك نییه لی نه گه یت، پی نییه رگه یه ك یاخود النه ده ی له گوگرتنه به خۆو ھه ستكردنه به كو

به رامبه ره كه ت و تگه یشتنه لی.


62

ژیـانـدۆســتـی

كاره كان به جھنانی بیروڕا، خستنه ڕووی -٥ له گه ڵ خۆگونجاندن له گه ڵ كارامه یی، به

ده وروبه ردا، كارامه یی و تواناییه .. أ= به

ب= نازانم.٦- كارامه یی بریتییه ، له ده ربینی ھه سته كانت

به روونی.. أ= به

ب= نه خر.

خـــۆمـــــه بـــه بــوام ئایا ئه و تواناییه ت ھه یه ، كه به باوه ڕ به خۆبوونه وه ، له گه ڵ ده وروبه ره كه تدا مامه ه بكه یت؟ ئایا دنیایت له

تواناییه كانت؟ به راستی وه می ئه و پرسیارانه بده ره وه و تاوه كو كه سایه تی خۆتت بۆ ده ربكه وت.به ھز كه سایه تی خاوه ن مرۆڤی -١

باشتره له مرۆڤی الواز.أ= باوه ڕم پیه تی و كاری پده كه م.

ب= تا راده یه ك، باوه ڕم پیه تی.ھه ه یه ك بچوكه كه ت، برا یان منداه كه ت -٢

ده كات مایه ی سزایه ، چی ده كه یت؟پاشتر ده كه مه وه ، ئاگاداری ھه ه كه ی له أ=

سزای ده ده م.ب= گرنگ ئه وه یه سزای بده م.

توانایی له : بریتییه ژیاندا، له كارامه یی -٣گونجاو، چاره سه ری به گه یشتن بیارداندا، له

له كاتی گونجاودا.أ= كۆمه ك سیفاتی ئه رییه .

ب= ھه موو كه س ئه و سیفاتانه ی نییه .٤- كارامه یی بریتییه : له به رده وامبوونی گفتوگۆ،

له گه ڵ ئه وی تردا.. أ= به

ب= نازانم.


65

چارهسهركردنی كلینیككی له شاراوهیه یاسا ئهمكاردهكات، و دهڕوات تردا رگهیه كی به نهزۆكیدانهزۆكی چارهسهری كه ئافره تانهی ئهو زۆرینهی بهكارھنانی بهھۆی دهبت، زیاتر دووانهیان دهكهنھلكهدان دهكات كهوا ھلكهدان بهھزكردنی مادهیدهربدات، مانگانهدا سوڕی یهك له ھلكهیهك له زیاترمندانی له ھلكهیهك له زیاتر پیتاندنی بهھۆی یان

شوشه دا. ناو

باشه یان خراپ؟خوای كه وایه ئایه ته ئهو وهكو دووانه راستیدا لهدهفه رموت: كحولیدا خواردنهوهی باسی له گهورهخهكی تدایه: بۆ سوودیشی و «تاوانكی گهوره یه

سووده كهی». له زۆرتره زیانه كهی بهمسكپیدا له كاتی نارهحهتی و كشه ھهندككاریگهری و زیان زهرهر و ھیچ ئهگه ر چی روودهدهن،رژهیهكی سكپیدا كاتی له دایك نهبت، الوهكیشیبهخشینی لهپناو دهدات لهده ست ئاسن له زۆرپكھنانی خون بۆ كۆرپهلهكه به ئاسنی پوسیتجار ھهندێ بۆیه رژنه كان، له زۆرك و ماسولكه وچۆن ھه روهك دهبت، كه مخونی تووشی دایك له كه دهدات لهدهست كلس له زۆریش بكیخانهكان و دیواری ئسكی كۆرپهلهكه دروستبوونی

ئیسكهكانی دایك ئهمهوه بهھۆی دهكات، سهرفیپرۆتینهكان لهگهڵ ھهروهھا دهبن. الوازی تووشیبۆ گهشه كردنی كه تر ماده پویستهكانی باقی وسهرهكییه ماده ئهمانه ش و پویستن كۆرپهلهكه ئهگهر كۆرپه له یهك. ئامادهكردنی بۆ پویستییهكانندهست دایكهوه خۆراكی له خواردنهكانی كۆرپهلهماسولكهكانیهوه و ئسقان و خون له ئهوا نهكهوت،

ده گرت. وهریزیاد ماددانه ئه و بهكاربردنی دووانه به سكپبوون لهزیاد دهكات، گه رمی وزهی به و پویستیش دهكاتئهوا نه بوو، خۆراكهوه ئهوه دهستهبهر ری له ئهگهرتا وهربگرت زیاتر پشووی رۆژانه دایك پویسته

نهكات. سهرف زۆر وزه خۆیو بچووكه قهبارهیان دووانه ئاساییدا حاهتی لهدووانهكان ژمارهی كاتكیش ھه ر كه مه، كشیشیانئهوا كشی چواره، و سیانه به بوو واته زیاتر بوونكیلۆ دوو له كهمتر و دهبت كهمتر ھهریهكه یان مندای بچووكی كه نییه تدا گومانیشی دهبت، و گهشهكردن و ھهناسهدان كشهی لهدایكبوو تازه

لدهكهوتهوه. بهدخۆراكی

الیهنه باشهكانھلكه وه ھاوشوهن «له یهك كه تهواو دووانانهی ئهو

ھهیه، باشیان قازانجكی سوودو دروستبوون»ژیانی خۆیه تی. یهكك بۆ ئهو سووده ھهندك جاردهربازكردنی باوه و ناسراو كه میللییانه ی سووده لهوبهكارھنانی به ئهمهش پویستدا، لهكاتی یهكترهژمارهیهك پزیشكیدا بواری له بهم یهكتر. پناسی

لهوانه: ھهیه سوودییان بوو كارهساتك تووشی یهككیان ئهگهربراكهی ئه وا بوو، خون و نه شتهرگهری به پویستیبه پویست ئهوهی بهب بدات خونی دهتوانتخونی جۆری خونهكهی بكات، چونكه پشكنینی

جۆره. ھهمان ھهردووكیانبوو قوڵ سووتانكی تووشی یهككیان ئهگهربراكهی ئه وا پستهكه ی، رزینی ھۆی بووه وتا پببهخشت خۆی پستی له بهشك دهتوانتویستییهكهی پپ جوانكارییهكهیدا له نهشتهرگهری

بكاتهوه.ب بوو، وه ستانی گورچیله یهككیان تووشی ئهگهرتری براكهی له گورچیله یهك دهتوانت ئهوا كشه پش بئه وهی بكرت، رزگار ژیانی و وهربگرتشانهكهی ھاوكۆلكی پشكنینی گورچیلهكه چاندنیشانه ی بهكارھنانی به پوست ھهروهھا بكرت، بۆبهكاربھنرت. بۆی چاندنی دوای تا ناكات بهرگریبهشوهیهكی ژیانی درژایی به گورچیلهیه ئهمگورچیله یهكی پچه وانهی به دهمنتهوه، ئاساییله جهستهدا وهرگیرابت كه له كهسكی تر كه تر

دهمنتهوه. ساك چهند ماوه ی بۆ تهنھاجا خون بوو شرپهنجهی تووشی ئهگهر یهككیانلهناوبردنی به ده توانرت ئهوا بت، جۆركیان ھهرو ئسك مۆخی شرپهنجهییهكانی خانه سه رجهمبراكهی ئسكی له ھاوشوهكانیان به گۆڕینیان

بكرت. چارهسهرتووشی یهككیان و بن كچ دوانه یه ئهو ئهگهررهحمی له كۆرپهلهكهی دهتوانت ھات، نهزۆكی له ھلكهیهك یان دابنت تری خوشكهكهییهككیان یان وه رگرت، خوشكهكهی ھلكهدانی تریان به وی ببهخشت خۆی رهحمی یان ھلكهدان

پویستیدا. حاهتی لهگریمانهییه باشانه زیاتر الیهنه لهم ھهندك بهملكچوو دوانهی چونكه بت، واقعی كه لهوهی ئهگهری كرۆمۆسۆمهكانیان» ھاوجۆری «بهھۆیباری له ھهیه نهخۆشی یهك به تووشبوونیانیهككیان سهالمهتی ئهگهری ئهمهش ھاوشوهدا.بۆماوهیی نهخۆشییهكی به تووشنهبوونی و

دووردهخاتهوه.مهشكور فهخری ــ ھهفتانه


64

تهندروستی

ئینگلیز گه ورهی نووسهری شكسپیری ولیهمله یه كك تا ھهبژاردووه دووانهی بیرۆكهیبنت بونیاد لهسهر خۆی شانۆییهكانی ناودارتریندروستبوو سهرنجاكشی رووداوی له پاوپه كهله ھهریهكیان كه دوانهكهوه ھهردوو رهفتاری لهتا دهبینت تری براكهی رۆی حاه تدا ھهندكبگرت له ئه ستۆ ئهو نا رهحهتییهكانی و بارگرانیدوربخاتهوه. ل مهترسی كرد پویستی ئهگهر یان

سهبارهت تر ھهوستكی پزیشكیدا زانستی لهبه بایهخ پزیشكی زانستی ھهیه، دووانه بهدهدات چارهسهركردنی و دیاریكردن و شیكردنه وهھهروه ھا لهدایكبوونیش، پاش و لهدایكبوون پشئهگهر لهكاتكدا و پویست لهكاتی ھهودهداتئهندامی یهككیان یهكچوون سوود له دووانهكه له

تر. چارهسه ری ئهوی وهربگرت بۆ

دهزانت؟ چۆن دایكئه وهیه پدهكات، ھهستی دایك كه شت یهكهمسكپییهكهیدا ماوه ی لهگهڵ سكی قهبارهی كهكه لدت ئهوهی وهك چواردا مانگی له ناگونجت،گومانه ئهوهی مایهی شهشی سكپیدابت، مانگی له

دهبت. پزیشكی پشكنینی به پویستی وپشكنینی به پشت پهیدابت سۆنار لهوهی بهردهنگی پشكنیندا پزیشك لهكاتی دهبهسترا، ئاساییرهحمدا لهناوچهی كه دهكهوت بهرگوێ دی دووپهنادهباته لهكاتی گومانیشدا پزیشك دهدا، لیانله رگهی ونهگرتنی تیشكه وه و تیشكی سینی بهرزیاتر یان كه لله سهر دوو یان پشت ببهی دوولهگهڵ پشكنین شوازانهی ئهو بهم دهبینت.بۆ سۆنار چوون، نه مان به رهو سۆناردا پهیدابوونی

تیشكی ئاسانتره، و باشتر كۆرپه لهكهشی و دایكهكهدهری ئاسانی به زۆر له مۆدا «سۆنار» دهنگی نا؟ یان له سكدایه دووانهی دایكهكه ئایا كه دهخات

دروست دهبت؟ دووانه چۆنرۆژ ده پاش واته مانگانهدا سوڕی ناوه ڕاستی لهدهردات ھیلكهیه ك ھیلكهدان سوڕهكه، كۆتایی لهرهحم بهره و رهحمهوه ریهوی ری له ئهویش وئهوا بینی سپرمكی ریدا لهسهره ئهگهر دهچت،كاتهش ئهو دهبته كۆرپهله. دهگرت و یهك لهگهیدابهند دیوارهكهیهوه به و رهحم بۆ دهچت كۆرپهلهكهپویست خۆراكی پهتكهوه ناوكه رگهی له و دهبتحاه تی له ئهمه گهشهبكات. تا وه ردهگرت رهحم له

روودهدات. باودا و ئاساییلهم یهكك دووانهدا دروستبوونی حاهتی له بهم

روودهدات: حاهته دووزیاتر یان ھلكه دوو ھلكهدان یه كهم: حاهتیسپرمك لهگهڵ ھلكهیهك ھهر بهمهش دهردهدات،له كه دهبت جووت سپرمدا ملیۆن سهدان لهناوئهنجامی رهحمهوه، دهچته سكسیدا پۆسهی كاتی

دت. پك زیاتری ل یان دوو كۆرپهله ئهمهشدهردهدات، ھلكهیهك ھلكهدان دووه م: حاهتیگه یشته پیتاو كه ئهوه ی دوای ھلكهیه ئه م بهمبۆ گهشهدهكات و ده بته دوو كهرت رهحم رهوهیدهڕۆن تا تهواو لهیهك چوو، بهرهو رهحم دوو بهشی

دڕكهپهتكهوه یهكدهگرن. له رگای لهودابهھۆی دووهمدا_ حاه تی له دووانه مندانیپكھاتهی له ھلكهوه _ یهك له دروستبوونیانرووی له چۆن ھهروه ك دهچن، لك بۆماوهییدایان كوڕن ھه ردووكیان ده چن، یان لك رهگهزیشهوه

تریشدا، شتی و خون جۆری له ھهروهھا كچن،بۆیه كرۆمۆسۆمن، یهك ھهگری ئهمان چونكه ھهرواش و دهچن لك تهواو تهمهنیان كۆتایی تاگران جیاكردنهوهیان كه بهجۆرك دهمننهوه،له كه سیش لیانهوه . نزیكترین الی تهنانهت دهبتیهكهمدا- بهھۆی حاهتی له دوانه مندانی كاتكداجیاواز ھلكهی جیاوازه وه- دوو له دروستبوونیانو خون جۆری و بۆماوهیی پكھاتهی له ده بنلك رهگهزیشهوه رووی له لهوانهشه و رووخساردوو ھندهی ھهر گشتییهكاندا سیفهته له جودابن،دروستبوونیان له بهھۆی دهچن، لك برای ئاسایی

باوككه وه. و دایك

سكپن؟ دوانه به ئافره ت ھهندێ بۆچیله ھهیه گهورهی كاریگهریهكی بۆماوهیی ھۆكاریزیاتر تهمه نی ئافرهت ھهتا تهمه نیشدا، بوونی پاڵبهتایبهت دهبت، زیاتر دوانهی بوونی ئهگهری بتدوا كهوت، سای سی تهمهنی تا ئهگهر مندابوونبوونی تازهدا ژیانی شوهی له حاهتهش ئهمبۆ كاركردن ئافرهت دهرهوهی چوونه زیاتره، به ھۆیسكپی، و ھاوسهرگیری پۆسهی دواكه وتنی وبیهوت ھهبت شاراوه یاسایه كی ئهوهی ھهروهك بهم ئهم حاهته بكاتهوه بهبوونی دووانه، قهرهبووی


تهمهنی بۆماوهیی، دووانه...نهزۆكی چارهسهری دایك،پغه مبهران خهونی به شاعیرهكان خهونی دهیهوت عیراقی شاعیركی

ده ت ھهردوو كه نهبت ئهوه تهنھا نادۆزتهوه، لكچوونك بچونت، ھیچوشهی تر بهجۆركی بیناسازییه ئهندازیاری ئهم بهم دووانهن، خهونهكه

به دایناون، نه خشهدا لهیه ك كه ھاوسیه ژینگه دوو ئه و بهكاردنت، دووانهدهچونت. دووانهیهك

67

لهوه ئران تهئكید ئیسالمی كۆماری زانایانیگهرم زۆر چای خواردنهوه ی كه دهكهنهوهسهرھهدانی و دروستبوون ھۆی دهبتهتوژینهوهیهكیاندا له قوڕگ. شرپهنجهیتاران پزیشكی زانكۆی توژهری ژمارهیهكگهرم چای خواردنهوهی كه كرد ئاشكرایانبه توشبوون ئهگهری سهدیدا پله ی ٧٠ لهمالیك رهزا دهكات. زیاد قوڕگ شرپهنجهیزانكۆی توژهرهكانی له یهككه كه زادهلهسهر «توژینهوه كه دهت: تاران پزیشكیقورگ شرپهنجهی نهخۆشی به توشبوو ٣٠٠و دراوه ئهنجام لهشساغ پیاوی و ٥٧١ ژن ونهخۆشی به توشبوون ھۆكاری كه دهركهوتووه چای خواردنهوهی لهناویاندا گورگ شرپهنجهیكهسانه ئهو ئامۆژگاری ھهروهك گهرمه.» زۆرو بگرن دهخۆنهوه، ئارام چا زۆر كه ده كاتنهیخۆنهوه ، نهبتهوه سار كهمك چاكه تا

ھهیه. زۆری مهترسی چونكه

قـــوڕگ شرپهنجهی "چا"و

كۆمپانیاكان جیھانییهوه، دارایی قهیرانی بهھۆیشتی و خۆیان بگۆڕن ھهودهدهن بهرھهمهكانیكۆمپیوته ری كۆمپانیای بكهن، پشكهش نوێنوی جۆركی بیاریدا دواییه بهم DELLئهم بهرھهم بھنت. بۆ كۆمپانیاكان كۆمپیوتهرنهوهی یانزهھهمی DELL له نویهی بهرھهمه

«پاوهر جۆری له و كۆمپیوته رهكانییهتیمایكل و «بریشزۆن» و ئایدج» كه رتی سهرۆكی جگری بیلیسهبارهت زهبهالحهكان كۆمپانیا«ئهو دهت: نویه بهرھهمه بهوو بهرنامه چهندین كۆمپیوتهرانه

لهخۆ نوێ تایبهتمهندیریهوه له و دهگرنتوانای دهتوانن كۆمپانیاكانكاروباره كانیاندا له خۆیانپارهیهكی به پهرهپبده ن

كۆمپانیاكان بۆ كۆمپیوتهر

به ئامرهكانی تایبهت كه رهسته و به رھهمھنانی بۆ خۆی بایهخی چین بهشوهیهكی بهرچاو حكومهتیپاكی پاراستنی ھۆیهشهوه دهیه وت ئامانجی بهو و زیادكردووه وزهی خۆرهوه له ری كارهبا دروستكردنیراگهیاندنی پیهی كهناهكانی بهو بۆ چینییهكان بپكت. زیاتر كاری دهستهبهركردنی ھهلی و ژینگهچین حكومهتی ھهمهالیهن، ئابووری و تهكنۆلۆجی پالنكی به پی ئستا دهكهن، بۆ ئاماژهی چینو خۆر وزهی وهرگرتنی ئامری دروستكردنی كارگهی تایبهت به چهندین كردنهوهی ری له ده یهوتسهرچاوهكانی وهزی به پشتبهستن ھاوكاتیش و كه مبكاتهوه كاری ب رژهی كاره بایی وزهی گۆڕینی بۆ٣ جی» «ئای دامهزراوهی بهرپرسی مۆرگان جینیڤر لهوبارهیهوه كهمبكاته وه. نهوت وهك دیكهی

په رهپدهدات». پاكیش تهكنۆلۆجیای و دهڕهخسنت نوێ كاركردنی ھهلی ھه نگاوه «ئهو دهت:پلهی له ئیسپانیا ئستا زیادكردووه ، خۆر وزهی بۆ خۆیان بایه خی جیھان دیكه ی وتانی چین له جگه

٩,٥٠ ملیار لهو رگهیهوه رابردوو سای كاره با. بهرھهمھنانی تهكنۆلۆجیای رووی یهكهمدایه لهدهستكهوتووه. دۆالری

دوای و خۆر وزه ی لهئهویش ئهمانیا پلهیو ھهیه دووهمی

رابردوو سایرگهیه وه لهوملیار ٩,٥٠

دۆالریدهستكهوتووه.

بهكاردهھنت خۆر چین

ده گته وه». بۆ زۆرتریشیان كاتی و كهمترجۆری كۆمپانیاكه، بهرپرسانی وتهی بهپی DELL كۆمپیوتهری ٧١٠»ی ئار ئایدج «پاوهركاری زۆر بۆ و بای ھهیه ته كنۆلۆجی توانایهكی

بهكاردت. گهوره و ھهمهچهشن


66

تی ئای

بهكاردنن، فۆن ئای جۆری مۆبایلی كهسانه ی ئهوخزمهتگوزاری له سوودوهرگرتن ری له دهتوانن ئستائهوهی بكهن ب یهكتر لهگهڵ بهخۆڕایی قسه «Skype»

بدهن. پارهكۆمپانیای كه بویكردهوه بریتانی تایمزی رۆژنامهی خزمهتگوزاری فۆن ئای مۆبایلی دروستكه ری «ئهپ»یئهوهش و كردووه زیاد فۆن ئای بۆ «Skype»بهكارھنهرهكانی بۆ خۆڕایی تهلهفۆنی پهیوهندیكردنی

دهكات. دهستهبهرئی سایتی به بوو تایبهت «Skype» خزمهتگوزاریبه ده توانت سایته وه ئه و ری له كه سك ھهمو و بایئستا بهم بكات، كهسانی تر قسه لهگهڵ كۆمپیوتهرهكهیئای مۆبایلی بۆ گواستووهتهوه خزمهتگوزارییهی ئهو ئهپقسهكردن له جگه پبت فۆنی ئای كهسك ئهگهر فۆن،دهتوانت فۆن، ئای خاوهنی تری كهسانی لهگه ڵ بهخۆڕاییبكات، ئاساییه وه مۆبایلی دیكهی تۆڕهكانی به پهیوه ندی

ئاسایی. نرخی بهنرخكی ھهرزانتر له بهم

بكه تهلهفۆن بهخۆڕایی

دهدرن، له ئهنجام ئینتهرنتهوه ری له ئهو تاوانانه یئه مهریكا یهكگرتووهكانی وته له رابردوودا سای چاوراپۆرتی بهپی كردووه. زیادیان ٪٣٣ رژهی بهپهیوهست سكاكانی چاودری تایبهت سهنتهركیرژه ی ٢٠٠٨دا سای له ئینتهرنت، تاوانهكان بهو كردووه ٣٣٥ زیادی ئینتهرنتی تاوانی ئهنجامدانیبهرزبۆته وه داراییهكانیش زیانه ئاستی ھۆیهشهوه بهوو لكه وتۆته وه زیانیان دۆالر ملیۆن ٢٦٥ تاوانانه ئهو وتاوانهكان قوربانی بوونه ته كه كهسانهش له و ھهریهكژمارهی بوون، زهرهرمهند دۆالریان ٩٣١ بهبیلهو .سكا ٢٧٥٢٨٤ گهیشتووهته سكاكانیشله بهشی كۆمپیوتهر بهرپرسی شۆن ھنری باره یهوه(FBI) ئه مهریكی فیدرای به دواداچوونی نوسینگهیئهنجامدانی ئامرازه كانی راپۆرته ئهو «بهپی وتی:بهردهوام ئینتهرنت لهسهر فریودان و ف و فرتو دزی لهرگهشیانهوه گهشهپداندان، و له زیادبوونبهكارھنهرانی داوا له خنالب دهكرت». ساختهكاریبهوپهڕی بت و لهخۆیان ئاگایان ئینتهرنتیش دهكاتقوربانی نه بنه تا بهكاربنن، ئینته رنت ھۆشیارییهوهتاوانكاری مهبهستی بۆ كهسانهی ئهو دهستی

بهكاردنن. ئینتهرنتپشكهوتوو وتانی له زۆرك لهئهنجامدانی بهھۆیری له دارایی مامه هیچهتهكانی ئینتهرنته وه،پولی و پاره ئینته رنتن ا ر ھنه ر كا بهو ده دزن

زۆرجاریشتاوانی

و سكسی ئهنجام ناوزڕاندن

دهدهن.

تاوانهكانیئینتهرنتئهمهریكا له


69

گۆڕهپانهکهنموونهکان به

رازندراوهتهوه.

ئهوهیهتهندور. باشترین

ۆمن.

ھاوکاری گهنجانیشدهکهن. دروستکردنی

ـ ١٨ نیسان ٢٠٠٩ ١٢ نیسان / ٤٢ ژماره ههفتانه ـ

فــۆتـــۆستــۆری

ھهموویانتیدهڕوانن

ماوه، ھهر تهندور سهرده مینان ناژین. چونکه ب

به دهستی خۆمکردوون. درووستم

68Haftana-issue 42/ 12 Apr - 18 Apr 2009

و که لتوور ته ندور،کهرکوک له ژیان سهرچاوهی

عهدنان ژولی فۆتۆ:

71

كه تاتوویهكهوه رگه ی له دهژمردرت، جیھانپابهندبوونی كشاویهتی، چهپی شانی لهسهرلهكاتكدا دهردهبت، ئایینهكهیهوه به خۆیمانچستهر بۆ یانهی چوونی له پش یاریزانه ئهملهسهر بوو تاتوو نهخشاندنی یونایتید زۆر دژی

جهستهی.

و مارادۆنا گیڤارانهخشاندووه، تاتوویهكی لهسهر الشهی مارادۆناالتینی بهناوبانگی شۆڕشگی ونهی كهئهمهریكا ھهواگریی دهزگای كه (گیڤارایه) لهم و ناشت الشهكهی نادیاردا لهشونكی لهو و پروسكهكانی دۆزرانهوه، ئسك دواییانهداكوبا له نوان به رده وامی به مارادۆنا كاتهشهوهبهشوهیهك دهكات، ھاتووچۆ ئهرجهنتیندا ودوونھۆمدا ماكی لهنوان وایه ئهوه وهكو كهلهگهڵ خۆشیشی په یوهندییهكی بكات، چۆ ھاتووھهیه، بهتایبهتی التیندا ئهمهریكایی سهرۆكهكانی ئهمهریكادا له گهڵ پهیوهندیان كه ئهوانهدا لهگهڵ

چافیز. و كاسترۆ وهكو ئهوانیش نییه ، باشھرشبهری كین رۆبی چهپی قۆی سه ر تاتوویئینگلیزی ھۆتسبیری تۆتنھام یانهی و ئیرلهندا له كه كهوت بهده ر ٢٠٠٢دا جیھانی مۆندیالی لهله بهدیاریكراویی تاتوویهی ئهم سازكرا، یابانھهبژاردهی و ئیرلهندا ھهبژاردهی نوان یارییكۆتایی له كاتك كهوت، به دهر سعودیهداتاتووكهی به رزكردهوهو درسهكهی یاریهكهدا

دا. ھهبژاردهكهی ھاندهرانی پیشانی خۆییریاڵ و یانهی ئیسپانیا رامۆسی یاریزانی سیرجیۆبچوكی تهمهنكی كه ئهوه ی لهگهڵ مهدرید،به خۆی كه لهوهی پداگریكرد بهم ھهیه، قۆڵ له سهر تاتوو گه ورهكان بشوبھنت و یاریزانهبویه ھۆیه شهوه بهم بنهخشنت، پشتی و شان وراگهیاندنی ئیسپانی، دهزگاكانی بۆ بابهتكی چهورئهم ھهسووكهوتهكانی زۆریی چاودریهكی كه

دهكرد. یاریزانهیانھه رچهنده ئیبراھیمۆڤیچ، سویدی یاریزانیئیتایادا وتی له و نازانت عه رهبیش زمانیئهو ونهی رۆژنامهنووسان كامرای بهم دهژی،قۆی لهسهر عه رهبی به كه گرت، تاتوویهیانبوو شته ئهو ئهمهش (ئیبراھیمۆڤیچ، نوسرابوویاریزانكی بۆچی مایهوه، لكدانهوه بهب كهلهسهر جهستهی تاتوو عهرهبی به زمانی سویدی

دهنهخشنت.ھهفتانه


70

وهرزش

ونهیهكی كه ئهوهیه تاتوو له مهبهستمانتایبهتهوه حیبركی رگهی له دیاریكراوالشهمان له سهر پستهوه ژر دهخرته كهئهو دواتردا له بیهوت ھهركهسكیش بنهخشنین،و ناڕهحهتی تووشی الببات، الشهی لهسهر ونهیهئاسان دهبت، چونكه البردنی ھنده زۆر ئازاركیزۆربهی كه ئهوهیه ، تامانه جگهی ئه وهی نییه،الشه لهسهر تاتووهوه رگهی له ونانهی ئهو جارنییهو ھهڕهمهكیی شتكی تهنھا دهنهخشنرن،دهكات، كهسهكه بیركردنهوهی ئایدۆلۆژیاو بۆ ھماسۆزداریی ژیانی كاردانهوهی تاتوو زۆرجاریشئهم دواییانهشدا لهم كهسهكهیه ، تایبهتی وبهڕژهیهكی پدا تۆپی یاریزانانی لهنو دیاردهیهدیڤید ھهمووشیانهوه لهپش سهریھهدا، بهرچاوبۆ كه بوو پی بریتانی ئه سترهی تۆپی بكھامی به ناوبانگترین دهستی لهبهر سه عات شهش ماوهی

چهندین تاوهكو دانیشت، تاتوودا نهخشهسازییبۆ بكشت. جهستهی لهسهر و نووسینی تاتوو

دیڤید بریتانی ئهسترهی دهردهكه وت وهكونزیكبوونه وهی له ھهبووه زیاتری چانسكی بكھامچونكه رۆژنامهنووسان، كامرایی زومی زۆرترین لهسهر رۆژنامهكاندا و گۆڤار له بهردهوامی بهلهسهر كه دهكرت، قسه الشه ی تاتووی تازهتریندیڤید دهشزانین وه كوو دهیكشت، جهسته یپ تۆپی بهناوبانگی یاریزانی یه كهم بكھامدنیایشهوه و به جیھانهیه عاشقی ئهم كه نییه،تاتوو ده شزانرت وه كوو نابت، یاریزان دوایین كۆنهكان رۆمانه بهپی ھهیهو كۆنی مژوویهكیئهم دیاردهیه لهنو ٥ ھهزار ساه بت، زیاتر له

ھهیه. مرۆڤایه تیداخۆیدا الشهی له شونكی ھیچ بكھاملهشی ھهموو لهسهر تاتووی نهھشتۆتهوهو

قۆڵ و سنگ و مل تاتووهكان و نهخشاندووه داپۆشیوه، پشتیان و دهست و شان و قاچ وبهتاتوویهك نهخشاند. سمتیشی تهنانهت دواجار

مه عشوق ونه ی و منداڵ ناویتاتوویان، دیكهش یاریزانی چهندین بكھام له جگهیاریزانی لهوانهش نهخشاندووه، له شیان لهسهرلهسهر تاتوویهكی كه ئهلڤس) (دانیال بهڕازیلیخۆشهویستهكهیهتی ونهی نهخشاندووهو قۆیبهھزی له دهاللهت كه مودینا، بهناوییچهندین دهكات، نوانیان پهیوهندییهكانیئهندامهكانی ونه ی كه ھهیه دیكهش ئهسترهیمنداهكانیان یان بت ژنهكانیان جا خزانیان،

دهكشن. لهسهر الشهیهنمانچستهر یانهی و ئینگلیز ھرشبهری رۆنی واینباشترینهكانی له یهكك به ئهمۆ كه یونایتید،

نهخشاندنی ئهویش كه ھهداوه، سهری نوێ دیاردهیهكی ئهوروپادا، یاریگاكانی نو له رابردوودا ساهی چهند لهمتۆبیی گرتۆتهوه، بچوكی گهورهو دیاردهكه پدا. له یاریی تۆپی بهتایبهتیش یاریزانهكان، لهسهر الشهی (تاتوو)یه

بت؟ لهپشت پهیامكی یان بت نمایشك تهنھا تاتوو


تاتوو، نمایشپهیام؟ یان


ره عد حه مودی، به دووه م سه رۆكی لیژنه ی له دوای ھه بژردرا، عیراق ئۆۆمپی

پرۆسه ی ئازادكردنی عیراقه وه .جار چه ندین له دوای پشوو ھه فته ی له الیه ن زۆر كبكیه كی و دواخستن حكومه ته وه ، كه ده یویست ھه یمه نه بكات، به سه ر لیژنه ی ئۆۆمپیدا، له ھه بژاردنكدا كه تیدا چه ند چاودركی لیژنه ی ئۆۆمپی سه رۆكی حه مودی ره عد ئاماده بوو، ئاسیا لیژنه ی نوی سه رۆكی به شورته ، یانه ی

ئۆۆمپی عیراقی ھه بژردرا.حه مودی له حه فتاكان و ھه شتاكانی سه ده ی ھه بژارده ی گۆچی و كاپتن پشوودا، باشترین له بووه یه كك بووه ، عیراق حه مودی ئاسیا. گۆچییه كانی

ئۆۆمپی عیراق، حه مودی ھه بژارد

،١٩٨٠ مۆسكۆ ئۆۆمپیادی ھه ردوو له جیھانی جامی و ١٩٨٤ ئه نجلۆس لۆس بوانامه ی خاوه نی به شداریكردووه . ١٩٨٦

ماجستره له به ڕوه بردندا.و سه رۆكك له لیژنه كه نوی پكھاته ی س جگر پكھاتووه ، كه جگری یه كه م و

دووه می، به شار مسته فا و سامی سه عید كوردن.

عیراق باسه شایانی له به رچاوی به شدارییه کی ئۆۆمپییه کاندا پاه وانتییه

ھه بووه و له سای به شداری چه ندین ١٩٨٠وه

له و ھه بووه به رچاوی پاه وانتیانه دا.

له كاتكدا ھه موو ئاماژه كان بۆ ئه وه ده چوون، كه وا جه ماله دین مۆسۆڤیچ ده بته راھنه ری رایگه یاند؛ عیراقه وه ، پی تۆپی یه كتی له نزیك سه رچاوه یه كی عیراق، ھه بژارده ی نوی

«له گه ڵ فلیپ ترۆسیه ی فه ره نسیدا گفتوگۆمان كردووه .»سه رچاوه كه وتیشی: «ترۆسیه به ھه موو مه رجه كانی یه كتییه كه رازیبوه ، راھنه رایه تی ھه بژارده ی عیراق

له ئه ستۆده گرت، بۆ ماوه ی چوارمانگ، به گربه ستك به بی ٢٠٠ ھه زار دۆالر.»فیلیپ ترۆسیه ، پشتر راھنه رایه تی ھه بژارده كانی یابان و قه ته ری كردووه ، له كیشوه ری ئاسیادا، شاره زاییه كی باشی

له شوازی یاریكردنی ناوچه كه دا ھه یه .

راھنه رك بۆ عیراق

گۆڤاری فرانس فوتبۆی فه ره نسی، رایگه یاند؛ «كه ریم بنزیمه ی ھرشبه ری لیۆن و ھه بژارده ی مه دریدی ریاڵ یانه ی ده چته فه ره نسا،

ئیسپانی.»فرانس فوتبۆڵ له چه ند سه رچاوه یه كی نزیكه وه سه رۆكی پرز فلۆرنتینۆ ئاشكرایكردوه ،

بنزیمه و پرز رككه وتنكاندید خۆی كه شاھانه ، یانه ی پشووی بنزیمه دا له گه ڵ پۆست. ھه مان بۆ كردۆته وه په یوه سته رككه وتنه كه به م رككه وتوون، ھه بژاردنی یه كه م: ئه گه ركه وه ، چه ند به یانه ی رازیبوونی دووه م: پیرز. فلۆرنتینۆ

لیۆن.

وه رزش

72

بیالڕوسی، تنسكاری كچه ئازارنیكا، ڤیكتۆریا ئه مه ریكا. له میامی خولی پاه وانی ببته توانی توانی پاه وانتیه كه دا كۆتایی یاری له ئازارنیكا سه ربكه وت به سه ر سیرینا ولیامزی پاه وانی دوو

وه رزی پشوی خوله كه دا به ٦-٣، ٦-١.به ماسته رز. خوله كانی له یه ككه میامی خه تكی ئازارنیكا نازناوه ، ئه و به ده ستھنانی ولیامز سیرینا وه رگرت. دۆالر ھه زار ٧٠٠ به بی دووه می خوله كه ، پنج ساه پاه وانی خوله كه یه ، یارییه كه دا تووشی ھات، له به ھۆی ئه و پكانه وه

نه یتوانی سه ركه وتن به ده ست بھنت.ھه مان بۆ کوڕان ئاستی له سه ر تره وه له الیه کی مۆرای ئه ندری بریتانی یاریزانی پاه وانتی سه رکه وتنی به توانی جیھان ریزبه ندی چواره می ببته ـ ٥) ـ ٢، ٧ نۆفاک دیوکۆفیچ (٦ به سه ر

پاه وانی خوله که .

سیرینیا، به ئازارنیكا دۆڕا


به پی ھشتا ئه نجامه كان، ئه وه ی سه ره ڕای پویست نین، به م به رپرسانی یانه ی ئه ی سی میالنی ئیتای ئه وه یان دووپاتكرده وه ، كه وه رزی

تیپه كه دا له ریشه یی، گۆڕانكاری داھاتوو ئه نجام ناده ن.

گالیانی سه رۆكی یانه كه ، رایگه یاند؛ میالن، ئستای «پكھاته ی

گۆڕانكاریی به پویستی كشه ی نییه و ریشه یی به ھۆی ته نھا ئه مسامان، بووه .» پكانه كانه وه وه رزی «بۆ وتیشی: داھاتوو، گربه ست له گه ڵ الودا یاریزانكی چه ند مۆرده كه ین، به گه ڕانه وه ی پكراوه كانیش، ده توانین

كبك بكه ین.»

میالنسته كه س به ڕوه نییه

75

خراپ ئابووری بارودۆخكی ئهوه ی لهگه ڵنیسان دهسبه رداری بهم كۆمپانیای ھهیه،بهرھهمھنه ری به كه نابت خۆی نازناوهی ئهوژاپۆندا. له ناسراوه وهرزشییهكان ئۆتۆمبیله باشترینبه GT-R بونهی ئۆتۆمبیلی ئهوهی لهپاشئۆتۆمبیله له دیكهی ونهیهكی بهخشی، جیھانژنف له ئۆتۆمبیل پشانگای له وهرزشییه كانی(Essence (ئیسینس ناوی به كرد، نمایشبه مانای ناوهش ئهم ئینفینیتییه. ماركهی له كه

(گهوھهر)دت.ئینفینیتیئۆتۆمبیلی (ئیسینس)ی وهكویادكردنهوهیبازاڕه وه، خستۆته دامهزراندنیدا سه ر به ساڵ ٢٠كۆمپانیای كهشخهكانی ماركه له یهكك وهكوباوهڕپكراوه كهی بزونهره ئۆتۆمبیله ئهم نیسان،بزونهركی و پاتریهك بهستراوهو له سهر ئینفینیتی ٥٩٢ بۆ ئۆتۆمبیلهكهی كه ھزی لهسهره كارهبایشی

بهرز كردۆتهوه. ئهسپبۆ خۆی وسیتی حه زو ئینفینیتی تائستابه كه بهھز وهرزشی ئۆتۆمبیلی بهرھهمھنانی

نهشاردۆتهوه. كاردهكات دووڕهگ پانهری سیستمیخۆی ئهو ئاراستهیهی بهرھهمھنانی (ئیسینس) بهكه لهكاتكدایه چونكه سهلماند، چاونهترسییهكهی وئۆتۆمبیل به رھهمھینانی بواری كۆمپانیاكانی زۆربهیداراییهوه كشهی و بازاڕ كه مبوونهوه ی دهست بهئینفینیتیش نویهی ئۆتۆمبیله ئهم دهنانن.شهقامهكانی بۆ كه بهرھهمھنراوه بهجۆركدیزلی بزونهری به بهوپیهی بت. گونجاو ئهوروپارینۆیه. لهبهرھهمھنانی كه V٦ كاردهكات ٣,٠یدیزڵ بزونهریی پشكهشكردنی به ئۆتۆمبیله ئهمو خۆی لهنوان جیاوازیهكی دووڕهگ پانه ری وبازاڕهكانی له دروستكردووه دیكهدا ئۆتۆمبیلهكانیخهككی سهرنجی ئهوهی ھۆی بۆته كه ئهوروپادا.

رابكشت. خۆیی بۆالی زۆربهڕوهبهریی كه ناكامورا شیرو لدوانهكانی بهپیئۆتۆمبیلی (نیسان)، كۆمپانیای له نهخشهسازییهكردووه ژاپۆنییه قسه لهو پهیهوی (ئیسینس) سروشتدا شوازهكانی لهگه ڵ خۆت دهت: كهئۆتۆمبیلهش ئهم راستهقینهی شوازیی بگونجنه.

كه ئۆتۆمبیلهكهش گۆپی وهرگیراوه. دهریاوه لهئهوه كه دهیهوت L دروستكراوه، شوازیی لهسهررهسهنترین له یهككه ئۆتۆمبیله ش ئهم بسهلمنتو جوانی ئهو ھهموو لهگهڵ ئنفینیتی، ئۆتۆمبیله كانی كارگانی ئهم ئۆتۆمبیله ھهیهتی، بهم بهھزییهیناكامورا ئهوهتا نییه، بهدیان ھشتا كۆمپانیاكهكۆمپانیاكهیه كارگی ئهندامانی له یهكك كهنموونه یهكی تهنھا ئۆتۆمبیله «ئهم دهت:له ئایندهیهكی بتوانین كه كارهكانمانهو ھیواخوازینبهرین، باشتر شوازكی بهره و كارهكانمان نزیكدائیسینسیش نهخشهسازی كاری جوانی و بهھزیلهبواری ھیواكانمان دهتوانین كه پدهت ئهوهمان

بخهین.» بهگه ڕ ئۆتۆمبیلدا پیشهسازیرهگهكانهوه، دوو پانهره ھهموو بهپچهوانهیدهكات پشكه ش جیاواز نموونهیهكی ئنفینیتیپشتهوه، پانهری به پشتدهبه ستت تهنھا كهباشتر ئۆتومبیله كه ته نھا ئهوهیه كه لهمه مهبهستیشو جوه وهرزشییهوه و ئۆتۆمبیلی ناو دنیای بچته

ھهبت. بهھزی رۆشتنكی


74

ئۆتۆمبل

یاده بیستهمین Essence... گهوھهریی ئینفینیتیئینفینیتی) (ماركهی نیساندا ماركهكانی كۆمپانیای بهناوبانگترین له دامهزراندنی یهكك یادی بیستهمین جهژنی لهھزكی دهگرت. لهخۆ گونجاو وه رزشی شوازكی و بهرچاو پشكهوتنكی كه بازاڕهوه دته نووه بهشوازكی

زۆریشی ھهیه.


بـورجــه کـــانوشــه ی شــاراوه

ئه نجامی ژماره ی پشوو

له و خشته یه ی سه ره وه دا پیته كانی ئه م ھۆنراوه یه بكوژنه وه تا ناوی شاعیركی كوردت بۆ ده رده چت كه له نۆ (٩) پیت پكھاتووه و خاوه نی ھۆنراوه كه یه :

یه كه م نیگا.... عاشقانه سه یرتكردم، ھه ر به و سه یره .... سه یره به ره و من په یكه رێ ، وه ك رامابوی لم خۆت جی له تۆ بردم، عه شقت

خه ریك بوو دڵ له سینه م بته ده رێ .

ئه نجامی وشه ی شاراوه : ھیوا قادر .

ئاسۆیی :١ـ مه حمود عوسمان. ٢ـ زه كه ریا، ھرۆ. ٣ـ ج م، شا، سمس. ٤ـ ی ن ن، تل، ھار. ٥ـ د م ی ، یو، قوه . ٦ـ ھاڤ، ه خ، زه د. ٧ـ رما. ٨ـ شنۆ، مل، نانسی. ٩ـ ما، زێ ، وازی .

١٠ـ ی د خ، در، سۆنده . ١١ـ را، ئه وسا. ١٢ـ ھیند حه ریری .

ستونی :١ـ ماجیده ڕۆمی . ٢ـ ھمن مام نادر. ٣ـ ح ر، شاڤین، ناخ. ٤ـمه . ٥ـ ھۆالكۆ، مزراح. ٦ـ ده شتی خالید. ٧ـ ع ز. ٨ـ سه قز، نیسان. ٩ـ سه ماوه ، ا ز و س ر. ١٠ـ ده رسیم،

یونان. ١١ـ را، سۆده . ١٢ـ نور سه بری ، ه ئ و.

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

ده گات پ دیاریه كتان كه سكه وه له کـــاوڕ: بیر ته واو دارایدا بواری له به تایبه ت كاروباره كانتان

كردنه وه تان داگیر.ھه ندك كردنه وه ی پ بۆ ده كرن ھاوكاری گـــــــا: زیانی ماددی ھه ست به جموجوڵ و چوست و چاالكی

زیاتر ده كه ن.دووانه : خۆ به دوور بگرن له ھه چوون و ھه ه شه یی ھزو ئه و نیشاندانی له رگرده بت ماندوتیتان

تواناییه ی كه ھه تانه .قــــرژاڵ: دارایتان سه رقاتان ده كات ھه لكی باش له ماددیانه ی زیانه ئه و كردنه وه ی پ بۆ به رده ستدایه

لتان كه وتوون.بده ن ده سكه وته كانتان پاراستنی ھه وی شــر: ئه مۆتان زۆر گونجاوه بۆ گانه وه ی به رژه وه ندیه كانتان

كه له ده ستتان داون.فـه ریـک: ھه وڵ بده ن نه خۆشی و ماندوو بوونتان ڕگر ڕه چاوی پۆژه كانتاندا سه رخستنی له به رده م نه بت

باری ته ندروستیتان بكه ن.باشه ڕۆژكی ده بت باشتان ده سسكه وتی تـه رازوو: گرژیان پشتر كه په یوه ندیانه ی ئه و گردانه وه ی بۆ

تدا ھه بووه .بۆ ھاوڕكانتان داوای له گه ڵ ده بن ھاوڕا دووپشک: ھاوبه شی كردن له كاركدا كه سوودكی ماددی زۆرتان

پده گه یه نت.له تایبه ت به پش دته بۆ ئاسانیتان كار که وان: باری ڕه چاوی دارایتاندا و ماڵ ڕكخستنه وه ی ڕوی

ته ندروستیتان بكه ن.گیسک: سه باره ت به كاركی تازه چاوه ڕوانی ھه واكی خۆش به ئه مۆتان له باره بۆ توندوتۆكردنی تكای

په یوه ندیه خزانیه كانتان.سه تـ: خۆتان ئاماده ی سه فه رك ده كه ن كه پشتر بیرۆكه ی ئه م سه فه ره تان له خه یادا نه بووه به شداری

كۆبوونه وه یه كی گرنگ ده كه ن.نه ھه نگ: دیداری كه سه نزیكه كانتان ھۆكار ده بت بۆ به شداری ھاوڕكانت له گه ڵ خۆشحایتان گانه وه ی

ئاھه نگك ده كه یت.


وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

چوار گۆشه به تاه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پ بكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی حسابی ھه میشه

له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.

ئه م چوارگۆشه یه له ٩ چوارگۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوارگۆشه یه كی پكردنه وه ی چوارگۆشه یارییه دا له و كراوه .ئامانج دابه ش بچووكتر خانه ی بۆ ٩ بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله

ھه ر چوارگۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

١ـ ھونه رمه ندكی كۆچكردووی كورده . ٢ـ یاریزانكی تۆپی پی كوردییه + و. ٣ـ دادی ب سه ر، ته نیشت (پ). ٤ـ فرمان به عه ره بی ، ھه وا.

پیتكی (پ)، شله یه كه جۆره ٦ـ (پ). كچان به تایبه ته خواس، ٥ـ یه كه ، نیوه ی تكۆشان، په یكه ر (پ)، رێ. ٩ـ ئومد، ئینگلیزییه . ٧ـ. ٨ـ شونی وه رزشكاران (پ). ١٠ـ شكور (ت)، به رگ، جۆره ده نگكه بۆ بانگكردنی به یداخ (پ). ١٢ـ یه ك، له دوان ١١ـ دووره وه (پ). له كاردت به كه س

چیرۆك نوسكی كورده .

ھۆكار، ٣ـ ژماره یه كه . حاشا، نیوه ی ٢ـ فه له ستینییه . گه وره ی نوسه ركی ١ـ رجا ئاغا، له سیان واتا، نیوه ی ٤ـ ڕۆژھه ته (پ). كوردستانی شاركی لۆ، ماركه یه كی بوو، كوردی قه یه كی ٦ـ گفتوگۆ (پ). ره ز، له دوان ٥ـ (ت). كاره باییه (پ). ٧ـ ئاوی ت ده كرێ (پ)، شاركی سووریه (پ). ٨ـ ئمه . ٩ـ سه رۆككی جیھانییه (پ)، خواردنكی كورده وارییه (پ). ١٠ـ ئاسمانه ی ناو ده م، له ھالنه دایه . ١١ـ ئه ندامكی له شه (پ)، كه سیك كه ڕه شه وخ بله وه ڕن . ١٢ـ

سه رۆك وه زیرانی عراق بوو (پ).

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

زاخاوی مشک

76Haftanaـissue 42/ 12 Apr 18 ـ Apr 2009

78

دواوـســتـگـه

میلیشیای حهرهس سای ھرشی ژمارهیهی سهره وه مهبهست لهمتهڕو كه نییه، كوردستان سهر بۆ به عس بهدناوه كانی قهومییهكوردانهی كچه ئهو ژماره ی بهكو سووتاند، پكه وه وشكیانئه و ئازادكران. ئادار مانگی ١٨ی رۆژی له كه پشدهره ناوچهیباوكیان، دایكو باوهشی له بهكو نهكران، ئازاد زیندان له كچانهئازادكردن به پویستیان كهچی خزانهكانیاندابوون، كۆشی لهبهبچوك)ی (گهوره نهریتی كه ئهوه ی بهھۆی ئهمهش ھهبوو،میللهتهكهمانهو دواكهوتوویی رۆژگاری پاشماوهی كه كوردهواری،ژمارهیهكی ماوهته وه، ئستامان سهردهمهی ئهم بۆ ئاسهواریكردۆته دهڤه ریتریشی چهندین رهنگه دهڤه رهو ئهم كچانی زۆریله كچك دهب كه ئهنجامدراو، بهناھهق (مارهیی)یهكی دیلی سهربشكهشدا، تهمهنی له ھهندجار تهنانهت مندایداو تهمهنیسووتهمهنیی دهكرته خزانه كهیو (نرینه )یهكی قوربانیی ببته

نرینهیهی خزانهكهی. ئهو ژنھنانی جبهجكردنی پرۆسهی ٧٠ نزیكهی گهیشتۆته ئستا ئازادكراوانه كچه ئهم ژمارهی رۆژنامه وانیی كاركی بۆ دهگهڕتهوه ئازادكردنهكهیان كه كچ،چوار دیكۆمنتاریی فیلمكی كه محهمهد، ھهوراز رۆژنامهنووسكردبوو وتهكهمان له ژنان كۆمهیهتیی لهسهر دۆخی ئهقهییتیایدا كه بوو، بهبچوك گهوره لهسه ر ئه قهكانیش له یهكك ونهریتی دهستی دیلی مارهكراو و زۆر به كچانی، ژانی ئازارولهسهر روونیو به پشدهری ناوچهی بهبچوكی گهوره بۆگهنی له كه دیكۆمنتارییهكهیدا، رۆژنامه وانییه فیلمه له خۆیان زاری

گهلی سهتهالیتی له شوباتدا مانگی شهممهی دووهمین شهوی دابوو. ئهو تهلهفزیۆنه بینهرانی پهخشكرا. نیشانی كوردستاندا

بینهره ئهو بۆ دیالنه دهگهڕتهوه كچه ئهو ئازادكردنی ھهروهھاكچه ئهو ئازاربه خشی دیمهنی بینینی دیار به كه خهمخۆرهی دهستخۆشی رۆژبوهوه، سهرهڕای كه ستراوانهوه بیاریدا به بهختمحهمهد ھهوراز و كوردستان گهلی سهتهالیتی بهڕوهبهری لهدیكهش، جاركی كه راسپرت ھهورازیش فیلمهكه، دهرھنه ریباسی فیلمهكهدا له دیالنهی كچه ئه و ناونووسكردنی مهبهستی به

بكاتهوه. پشدهر ناوچهی سهردانی كردبوون،مهال ئهو بۆ دهگه ڕتهوه دیالنه كچه ئهو ئازادكردنی ھهروهھابینهره خهمخۆرهی لهسهرهوه ئهو لهسهر داوای رۆشنفكرانهی كه(ی. درینه كانی پشمهرگه له یهككه كه پكرد، ئاماژهمانلۆجستیو ھاوكاریی بیاریدا پشمهرگانهوه بهگیانی ن.ك)ولیژنهیهكیان بكات، دیالنه كچه ئهو ئازادكردنی پرۆسه ی ماددییناوچهكهو جوامری مهالی ھهندێ ھه ورازو لهگهڵ پكھناوتا كرد پشدهر له دهڤهره روویان ریشسپییانی ئهو بهپشتیوانیی

دیلهكان. ئازادكردنی بۆ بخهنهگهڕ ھهوهكانیانئازادكراون، نهریتی گهوره بهبچوك دیلی ٧٠ كچی نزیكهی ئستاداخهوه به دیلنو ھهر ھشتا كه بت كچانهش له و نوخشهكۆچیان ئهوروپا بۆ كه نرینانه ن ئهو مارهیی دیلی ھهندكیاننین ئاماده جاڕداوهو خۆیان ملھوڕیی تهلهفۆن به له ووه كردووهو

بكهن. ئازادیان

یاسین حهسه ن ٦٣


www.asiacell.com

heftane issue 42

Documents