heist - vliz · knokke-heist 1 fonteintjes 2 baai van heist 3 sashul 4 vuurtorenweiden 5 kleiputten...

2
N Koen Maréchal, Natuurwachter GSM: (0479) 89 01 05 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap AFDELING NATUUR Cel Kustzone Zandstraat 255 8200 Sint-Andries (Brugge) tel.: (050) 45 41 76 fax: (050) 45 41 75 De afdeling Natuur van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap staat in voor de voorbereiding en de uitvoe- ring van het Vlaamse natuurbeleid en voor het beheren van de natuurreservaten die in eigendom zijn van het Vlaamse Gewest. De afdeling Natuur zorgt ook voor financiële onder- steuning bij de aankoop en het beheer van natuurterreinen door de erkende terreinbeherende natuurverenigingen. Welkom IN HET NATUURRESERVAAT DE KLEIPUTTEN VAN HEIST Welkom IN HET NATUURRESERVAAT DE KLEIPUTTEN VAN HEIST BLANKENBERGE ZEEBRUGGE RAMSKAPELLE WESTKAPELLE HEIST KNOKKE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 16 15 RETRANCHEMENT Nederland België Noordzee CADZAND CADZAND-BAD NIEUWVLIET-BAD KNOKKE- HEIST 1 Fonteintjes 2 Baai van Heist 3 Sashul 4 Vuurtorenweiden 5 Kleiputten van Heist 6 Palingpotweiden 7 Willemspark 8 Park 58 9 Golfterrein (Brabantse Panne) 10 Blinkaartbos 11 Binnenduinen van de oud Hazegraspolder 12 Zwinbosjes 13 Zwin 14 Dievegat 15 Reygaertsvliet (De Vrede) 16 Verdronken zwarte polder DUIN- EN ANDERE NATUURGEBIEDEN TUSSEN BLANKENBERGE EN BRESKENS ‘De Kleiputten van Heist’ hebben hun naam niet gestolen. Relatief recente ontginningen (jaren 1950-70) gaven vorm aan de talrijke ondiepe en met Riet begroeide plassen. Het historische landschap van microreliëfrijke polderweiden waarvan het deel uitmaakt ontstond echter reeds in de Middeleeuwen door ontginning van turf en klei. Van dit streekeigen landschap bleven door de uitbouw van de achterhaven van Zeebrugge helaas slechts relicten over: de vlakte van ‘Ter Doest’ rond Lissewege, de ‘Dudzeelse polder’ tussen het Boudewijnkanaal en de opgehoog- de terreinen van het havengebied, ‘De Vuurtorenweiden’, de ‘Lage weiden van Ramskapelle’ en ‘De Kleiputten van Heist’. Plaatselijk kwelt brak grondwater uit de on- derliggende turfpaketten, wat leidt tot de ontwikkeling van een zeldza- me zoutminnende plantengroei. Het gebied wordt doorsneden door de Isabellavaart, die in de 17de eeuw werd uitgegraven en sinds het midden van de 19de eeuw het water van de Zwinpolder afvoert naar het Leopoldkanaal. De spoor- wegverbinding Heist-Brugge, die SITUERING VOORSCHRIFTEN NATUURRESERVAAT DE KLEIPUTTEN VAN HEIST Het statuut ‘Vlaams natuurreservaat’ houdt in dat het o.a. verboden is de rust te verstoren, spelen of sporten te beoefe- nen, dieren te vangen of te doden (inclusief vissen) of nesten te vernietigen. Het natuurreservaat wordt door AMINAL, afdeling Natuur beheerd overeenkomstig de Vlaamse en Europese wetgeving op het natuurbehoud. De belangrijkste toegangsbepalingen zijn aangegeven bij de ingangen tot het reservaat. De planten- en dierenwereld in het natuurreser- vaat De Kleiputten van Heist is heel erg kwetsbaar. Om deze waarden te beschermen, vragen we de bezoekers zich te hou- den aan de gedragsregels: PLUK OF BESCHADIG GEEN PLANTEN VERSTOOR GEEN DIEREN BLIJF OP DE PADEN MAAK GEEN VUUR LAAT GEEN AFVAL ACHTER HONDEN AAN DE LEIBAND RESPECTEER DE STILTE GEMOTORISEERD VERKEER IS NIET TOEGELATEN De centrale plas en omliggende rietvelden zijn goed te obser- veren vanuit de permanent toegankelijke vogelkijkhut, bereikbaar vanaf de Moerstraat. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap afdeling Natuur SCHILDERSPALET AAN GRASLANDEN Bij een eerste aanblik springen vooral de uitgestrekte rietvel- den in het oog. Ze scheiden de centraal gelegen plassen van de weiden. Deze Riet-moerassen zijn niet alleen een paradijs voor heel wat vogels (zie verder). Ze bieden tevens een groei- plaats aan soorten als Moeraszegge, Moerasandoorn en Poelruit. Minstens even waardevol zijn de bultige, vochtige weilanden met veel greppels en poelen. Het microreliëf van deze weiden wordt gekenmerkt door de afwisseling tussen droge rugge- tjes en vochtige laagten. In de vochtige laagten - vooral dan waar de zode door het vee is stuk getrapt tot bulten en slen- ken - staan her en der zoutverdragende vegetaties met o.a. Zilte schijnspurrie, Zeeaster, Aardbeiklaver en Stomp kwel- dergras. De fraaiste en meest uitgesproken zoutminnende vegetaties worden aangetroffen in het deelgebied naast het jaagpad van het Leopoldkanaal; hier gedijen pioniervegeta- ties met benevens de bovenvermelde soorten ook Zeekraal, Fraai duizendguldenkruid, Sierlijke vetmuur, Zeebies en MEER I NLICHTINGEN Rupsen St. Jacobsvlinder Kamgras Duinsterretje Duindoorn in 1982 voor de bouw van de zeesluis werd verlegd, verdeelt thans ‘De Kleiputten van Heist’ in twee. Het deel gelegen tus- sen de spoorweg en de Heistlaan (22 ha) werd tussen 1996 en 2002 systematisch aangekocht door de AMINAL-afdeling Natuur van het Vlaams Gewest. Het gedeelte tussen het Leopoldkanaal en de spoorweg (14 ha) is eigendom van het Vlaams Gewest, AWZ-afdeling Waterwegen Kust, maar in beheer van de AMINAL-afdeling Natuur. ‘De Kleiputten van Heist’ zijn door het gewestplan bestemd als ‘Natuurgebied’ en ‘Buffergebied’ en hebben grotendeels het statuut van Vlaams natuurreservaat. Bovendien zijn ‘De Kleiputten van Heist’ door de Vlaamse regering voorgedragen als kandidaat- speciale beschermingszone in uitvoering van de Europese Habitatrichtlijn. Zilte rus. De drogere bulten zijn begroeid door Kamgras- weide-vegetaties met o.a. Kamgras, Veldgerst, Madeliefje en Knolboterbloem. In de ruigere, grazige begroeiing langs kanaal- en oude spoorwegbermen staat tussen Peen, Rode klaver, Duizend- blad, Glanshaver en Kropaar geregeld Bijenorchis. Op plek- ken waar de grond verstoord - lees opgehoogd - werd voor de aanleg van ondergrondse gas- en waterleidingen, ontwik- kelde zich spontaan kalkminnend Duindoornstruweel. Op de grens tussen het natuurreservaat en de aanpalende kampeer- terreinen legde AMINAL-Natuur in 2000 een aarden talud aan met een beplanting van inheems struweel (met o.a. Sleedoorn, Eenstijlige meidoorn, Zwarte els en Gewone es). Kleine karekiet Aardbeiklaver Zilte schijnspurrie Zoutverdragende vegetatie met Zeeaster en Zeekraal Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap afdeling Natuur VLIZ foto’s: Michel Decleer

Upload: others

Post on 29-Jul-2020

11 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: HEIST - VLIZ · KNOKKE-HEIST 1 Fonteintjes 2 Baai van Heist 3 Sashul 4 Vuurtorenweiden 5 Kleiputten van Heist 6 Palingpotweiden 7 Willemspark 8 Park 58 9 Golfterrein (Brabantse Panne)

N

Koen Maréchal, NatuurwachterGSM: (0479) 89 01 05

Ministerie van de Vlaamse GemeenschapAFDELING NATUURCel KustzoneZandstraat 2558200 Sint-Andries (Brugge)tel.: (050) 45 41 76fax: (050) 45 41 75

De afdeling Natuur van het Ministerie van de VlaamseGemeenschap staat in voor de voorbereiding en de uitvoe-ring van het Vlaamse natuurbeleid en voor het beheren vande natuurreservaten die in eigendom zijn van het VlaamseGewest. De afdeling Natuur zorgt ook voor financiële onder-steuning bij de aankoop en het beheer van natuurterreinendoor de erkende terreinbeherende natuurverenigingen.

WelkomIN HET NATUURRESERVAATDE KLEIPUTTENVANHEIST

WelkomIN HET NATUURRESERVAATDE KLEIPUTTENVANHEIST

BLANKENBERGE

ZEEBRUGGE

RAMSKAPELLEWESTKAPELLE

HEIST

KNOKKE

1

2

34

5

6

78

910

11

12

13

14

16

15

RETRANCHEMENT

Nederland

België

Noordzee

CADZAND

CADZAND-BADNIEUWVLIET-BAD

KNOKKE-HEIST

1Fonteintjes2Baai van Heist3Sashul4Vuurtorenweiden5Kleiputten van Heist6Palingpotweiden7Willemspark8Park 589Golfterrein

(Brabantse Panne)

10Blinkaartbos11Binnenduinen van

de oud Hazegraspolder12Zwinbosjes13Zwin14Dievegat15Reygaertsvliet (De Vrede)16Verdronken zwarte

polder

DUIN- EN ANDERE NATUURGEBIEDEN TUSSEN BLANKENBERGE EN BRESKENS

‘De Kleiputten van Heist’ hebben hun naam niet gestolen.Relatief recente ontginningen (jaren 1950-70) gaven vormaan de talrijke ondiepe en met Rietbegroeide plassen. Hethistorische landschap van microreliëfrijke polderweidenwaarvan het deel uitmaakt ontstond echter reeds in deMiddeleeuwen door ontginning van turf en klei. Van ditstreekeigen landschap bleven door de uitbouw van de

achterhaven van Zeebrugge helaasslechts relicten over: de vlakte van‘Ter Doest’ rond Lissewege, de‘Dudzeelse polder’ tussen hetBoudewijnkanaal en de opgehoog-de terreinen van het havengebied,‘De Vuurtorenweiden’, de ‘Lageweiden van Ramskapelle’ en ‘DeKleiputten van Heist’. Plaatselijkkwelt brak grondwater uit de on-derliggende turfpaketten, wat leidttot de ontwikkeling van een zeldza-me zoutminnende plantengroei.

Het gebied wordt doorsneden doorde Isabellavaart, die in de 17deeeuw werd uitgegraven en sindshet midden van de 19de eeuw hetwater van de Zwinpolder afvoertnaar het Leopoldkanaal. De spoor-wegverbinding Heist-Brugge, die

SITUERING

VOORSCHRIFTEN

NATUURRESERVAATDE KLEIPUTTEN VAN HEIST

Het statuut ‘Vlaams natuurreservaat’ houdt in dat het o.a.verboden is de rust te verstoren, spelen of sporten te beoefe-nen, dieren te vangen of te doden (inclusief vissen) of nestente vernietigen. Het natuurreservaat wordt door AMINAL,afdeling Natuur beheerd overeenkomstig de Vlaamse enEuropese wetgeving op het natuurbehoud. De belangrijkstetoegangsbepalingen zijn aangegeven bij de ingangen tot hetreservaat. De planten- en dierenwereld in het natuurreser-vaat De Kleiputten van Heistis heel erg kwetsbaar. Om dezewaarden te beschermen, vragen we de bezoekers zich te hou-den aan de gedragsregels:

•PLUK OF BESCHADIG GEEN PLANTEN•VERSTOOR GEEN DIEREN•BLIJF OP DE PADEN•MAAK GEEN VUUR•LAAT GEEN AFVAL ACHTER•HONDEN AAN DE LEIBAND•RESPECTEER DE STILTE•GEMOTORISEERD VERKEER IS NIET TOEGELATEN

De centrale plas en omliggende rietvelden zijn goed te obser-veren vanuit de permanent toegankelijke vogelkijkhut,bereikbaar vanaf de Moerstraat.

Ministerie van deVlaamse Gemeenschapafdeling Natuur

SCHILDERSPALET AAN GRASLANDENBij een eerste aanblik springen vooral de uitgestrekte rietvel-denin het oog. Ze scheiden de centraal gelegen plassen vande weiden. Deze Riet-moerassen zijn niet alleen een paradijsvoor heel wat vogels (zie verder). Ze bieden tevens een groei-plaats aan soorten als Moeraszegge, MoerasandoornenPoelruit.

Minstens even waardevol zijn de bultige, vochtige weilandenmet veel greppels en poelen. Het microreliëf van deze weidenwordt gekenmerkt door de afwisseling tussen droge rugge-tjes en vochtige laagten. In de vochtige laagten - vooral danwaar de zode door het vee is stuk getrapt tot bulten en slen-ken - staan her en der zoutverdragende vegetaties met o.a.Zilte schijnspurrie, Zeeaster, Aardbeiklaveren Stomp kwel-dergras.De fraaiste en meest uitgesproken zoutminnendevegetaties worden aangetroffen in het deelgebied naast hetjaagpad van het Leopoldkanaal; hier gedijen pioniervegeta-ties met benevens de bovenvermelde soorten ook Zeekraal,Fraai duizendguldenkruid,Sierlijkevetmuur,Zeebiesen

MEER INLICHTINGEN

Rupsen St. JacobsvlinderKamgras Duinsterretje Duindoorn

in 1982 voor de bouw van de zeesluis werd verlegd, verdeeltthans ‘De Kleiputten van Heist’ in twee. Het deel gelegen tus-sen de spoorweg en de Heistlaan (22 ha) werd tussen 1996 en2002 systematisch aangekocht door de AMINAL-afdelingNatuur van het Vlaams Gewest. Het gedeelte tussen hetLeopoldkanaal en de spoorweg (14 ha) is eigendom van hetVlaams Gewest, AWZ-afdeling Waterwegen Kust, maar inbeheer van de AMINAL-afdeling Natuur. ‘De Kleiputten vanHeist’ zijn door het gewestplan bestemd als ‘Natuurgebied’en ‘Buffergebied’ en hebben grotendeels het statuut vanVlaams natuurreservaat. Bovendien zijn ‘De Kleiputten vanHeist’ door de Vlaamse regering voorgedragen als kandidaat-speciale beschermingszone in uitvoering van de EuropeseHabitatrichtlijn.

Zilte rus. De drogere bulten zijn begroeid door Kamgras-weide-vegetaties met o.a. Kamgras, Veldgerst, Madeliefje enKnolboterbloem.

In de ruigere, grazige begroeiing langs kanaal- en oudespoorwegbermen staat tussen Peen, Rode klaver, Duizend-blad, Glanshaver en Kropaar geregeld Bijenorchis. Op plek-ken waar de grond verstoord - lees opgehoogd - werd voorde aanleg van ondergrondse gas- en waterleidingen, ontwik-kelde zich spontaan kalkminnend Duindoornstruweel. Op degrens tussen het natuurreservaat en de aanpalende kampeer-terreinen legde AMINAL-Natuur in 2000 een aarden taludaan met een beplanting van inheems struweel (met o.a.Sleedoorn, Eenstijlige meidoorn, Zwarte els en Gewone es).

Kleine karekietAardbeiklaverZilte schijnspurrie

Zoutverdragende vegetatie met Zeeaster en Zeekraal

Ministerie van deVlaamse Gemeenschapafdeling NatuurVLIZ

foto’s: Michel Decleer

Page 2: HEIST - VLIZ · KNOKKE-HEIST 1 Fonteintjes 2 Baai van Heist 3 Sashul 4 Vuurtorenweiden 5 Kleiputten van Heist 6 Palingpotweiden 7 Willemspark 8 Park 58 9 Golfterrein (Brabantse Panne)

Natuurdomeinde Sashul

Gustave Van Nieuwenhuysest

raat

Heistlaan

Moerstraat

Isabellavaart

Isabellavaart

Leopoldkanaal

Schipdonkkanaal

Verbindingsdok

Oude spoorwegbrug

Oude spoorwegberm

Oude spoorwegberm

spoorweg Heist-Brugge

Sluis

Camping

N

0 100 m 200 m

tijdelijke plas

rietmoeras

grasland met plassen

dijkbegroeing

water

struweel/bos

ruig grasland

bebouwd gebied

droog grasland

Wandelpad

Hoofdweg

Weg

Grens reservaat / domein

Ingang/informatie

Parkeergelegenheid

Observatiehut

Spoorweg

Taluds

LEGENDE

AANTREKKINGSPOOLVOOR VOGELSDe reliëfrijke, vochtige weiden vormen het uitgelezen broed-biotoop van heel wat kustvogels (zoals Bergeend, Kluut,Tureluur en Scholekster) en weidevogels (zoals Kievit, Gruttoen Slobeend). Op een in 2000 tot reliëfrijk weiland omgegra-ven voormalige akker, vestigde zich in 2002 een broedkolonieKokmeeuw. Langs de waterlopen en in de uitgestrekte riet-moerassen en moerasruigten broeden dan weer heel watkarakteristieke watervogels als Dodaars, Waterral, Water-hoen, Meerkoet, Grauwe gans, Wilde eend, Krakeend,Wintertaling, Zomertaling en Kuifeend. De Bruine kiekendief,een sierlijke roofvogel die houdt van rietlanden, vindt hierzijn gading in het gezelschap van een hele schare aan zang-vogels (Rietgors, Baardmannetje, Kleine karekiet, Rietzanger,Snor, Blauwborst). Bij deze laatste horen zo nu en dan de zichnoordwaarts uitbreidende zuidelijke soorten Cetti’s zangeren Graszanger, en de super-zeldzaam geworden Paap. Instruwelen is het uitkijken voor o.a. Fitis, Sprinkhaanzangeren Roodborsttapuit.

OOK VLEERMUIZEN, KIKKERS,PADDEN, EN SALAMANDERSVAN DE PARTIJMysterieuze verschijningen zijn de bij valavond boven deKleiputten jagende Watervleermuis en Snorvleermuis. In deweiden zorgen Hazen voor spektakel op het einde van dewinter en in de prille lente, wanneer ze zich volledig latengaan in hun liefdesspel.

De meest opvallende amfibiesoort van ‘De Kleiputten vanHeist’ is de Groene kikker. Deze meesterlijke kwaker vindt inde permanent waterhoudende plassen, poelen en sloten zijnoptimaal biotoop. Heel wat stiller aan doen het zijn verwan-ten, de Gewone pad, de Bruine kikker en de Kleine watersa-lamander.

Maar niet alleen broedvogels komen in ‘De Kleiputten vanHeist’ aan hun trekken. Gedurende de zomer en de voor- ennajaartrekperioden pleisteren langs de natte greppels en poe-len heel wat kleine en grotere steltlopers zoalsGroenpootruiter, Zwarte ruiter, Bosruiter, Witgat, Oeverloper,Kleine zilverreiger en Lepelaar. En wanneer het water op zijnlaagste peil staat, komen steltlopers maar al te graag hunkostje bijeenzoeken in het voedselrijke slib van de centraalgelegen, grote plassen. De waterstand hier is immers afhan-kelijk van het getij: wanneer het polderwater uit deIsabellavaart bij laag tij geloosd wordt in het Leopoldkanaal,kan de slibbodem van de kleiputten komen droog te staan,terwijl - wanneer het water in de Isabellavaart bij hoog tijwordt opgestuwd - de plassen blank staan. Tijdens hetwinterhalfjaar worden de plassen vooral door grote aantallenWintertaling, Wilde eend en Slobeend opgezocht.

De weiden bieden een prima foerageergelegenheid aan over-winterende troepen Kemphanen, Wulpen en Goudplevieren.Ook de Watersnip vindt dan haar gading in de vochtige wei-den en langs de rietmoerassen. De honderden permanentaanwezige Grauwe ganzen krijgen op het einde van de win-ter in deze weiden nu ook het gezelschap van vrij grote troe-pen Kolgans, afkomstig uit het hoge noorden. De grote con-centraties vogels (en tijdens de zomer: vooral hun jongen)trekken het hele jaar door ook geregeld roofvogels aan:Bruine kiekendief, Blauwe kiekendief, Buizerd, Slechtvalk,Boomvalk, Torenvalk en Sperwer. Dat er regelmatig pendel-verkeer optreedt van vogels tussen enerzijds ‘De Kleiputtenvan Heist’ en anderzijds de in vogelvlucht dichtbijgelegen‘Baai van Heist’, ‘Sashul en Vuurtorenweiden’, ‘Dudzeelse pol-der’ en ‘Vlakte van Ter Doest’ hoeft niet te verwonderen.

BEHEERHet beheer van ‘De Kleiputten van Heist’ is erop gericht hetlandschap van microreliëfrijke, vochtige weilanden te vrijwa-ren en te versterken. Zo krijgt dit waardevolle biotoop, datelders in de polderstreek al te vaak moet plaats ruimen voorsteriele akkers of industrieterreinen, hier absolute voorrang.Meer nog, door natuurtechnische milieubouw werden eenpaar akkers in dit gebied omgezet in reliëfrijke weiden. Ookworden de graslanden in het reservaat onderworpen aan sei-zoenbegrazing door runderen en paarden. Om door verschra-ling nog soortenrijkere graslandtypes te bekomen, wordt elkevorm van bemesting - ook onrechtstreeks door bijvoederingvan het vee - gemeden. Deze botanische rijkdom is ook voorde vogels belangrijk: de jonge nestverlaters zijn doorgaansinsecteneters en vinden in de bloemenrijke graslanden eengedekte tafel. Bovendien is een goede waterkwaliteit in vol-doende hoeveelheid een must voor amfibieën. Té lage water-standen en overbemesting dragen overal elders immers bijtot het steeds schaarser worden van de Groene kikker en zijnkompanen. Rietlanden die de neiging vertonen te verruigen(met o.a. Harig Wilgenroosje en Duinriet) worden nieuwleven ingeblazen door wintermaaibeurten. Hooilandjes wor-den daarentegen tijdens de nazomer gemaaid.

NATUURRESERVAATDE KLEIPUTTEN

VAN HEIST

Blauwborst

Bruine kiekendief

Kluut Wintertaling

Groene kikker