The drones (male bees), queen bee, and workers (female bees) live in a colony in a hive or tree. Inside a hive are wooden “frames” with wax in them. The bees make six-sided wax cells forming combs and this is where they store their honey and their young live safe and warm.

Lifecycle of the HoneybeeBees are insects with a four stage life cycle: egg – larva – pupa – adult. It takes 21 days for a worker bee to emerge as an adult. Day 1 – The queen lays an egg in a cell of the comb.Day 4 – The egg hatches into a tiny white larva. The larva is fed on a mixture of pollen and nectar.Day 9 – The cell is sealed with wax and becomes a pupa, becoming more and more like an adult bee each day.Day 21 – The new adult worker bee emerges.

Busy BeesLife in the hive is very busy – there is much to do so the bees can be strong and do well. Here are some of the tasks the workers must do:First week: A new worker bee cleans and polishes cells ready for the queen to lay eggs in them. Then she works as a nurse bee making food and feeding the larvae.Second and third week: The worker bee produces flakes of wax from her underside which she uses to build new comb. A worker bee may also work to carry nectar from the hive entrance and make it into honey. She may carry pollen or water or even seal draughty holes with bee glue called propolis. Keeping the hive the right temperature or guarding against intruders are also duties for these bees.3 to 6 weeks old: worker bees begin to leave the hive to collect nectar and pollen for food, this is “foraging”. Some bees collect water or propolis. But first they make several short flights so they can remember where home is. Bees dance in the hive to tell other bees where the best food is. After about three weeks of foraging the worker bee will die with younger bees all ready to take her place.

The BeekeeperBeekeepers look after bees in hives, giving them a dry, safe home and ensuring they have enough food and are healthy. In return, the beekeeper sometimes takes extra honey and puts it in jars to eat or sell.

Why Bees are importantA honey bee is very small but also very important. She pollinates plants and trees with pollen carried from one plant to another on her hairy body so we can have fruit and seeds. Without bees fewer plants would grow and we would not have enough variety in our food to keep everyone healthy. Bees also make honey for us to eat and use in medicine. Beeswax can be used to make candles, beauty products and furniture polish. Grow bee friendly plants – bees like many varieties of flowers and trees as well as flowering fruits and vegetables. Show the leaflet Flowering Plants for Bees to your teacher and your parents or guardians. Even the flowers in a window box can help bees.

Heroic Honey Bees

Published and funded by the Welsh Beekeepers’ Association www.wbka.comwww.wbka.com

Mae’r gweithwyr gormes (gwenyn gwrywaidd), y frenhines, a’r gweithwyr (gwenyn benywaidd) yn byw mewn nythfa mewn cwch gwenyn neu goeden. Tu fewn i gwch gwenyn mae yna ‘fframiau’ pren gyda cwyr ynddyn nhw. Mae’r gwenyn yn gwneud celloedd chwech ochrog sydd yn ffurfio crwybrau a dyma lle maernt yn storio eu mêl a cadw’r ifanc yn ddiogel a chynnes. Cylch Bywyd y Wenynen FêlMae gan wenyn cylch bywyd gyda pedair cam – wŷ – larfa – chwiler – oedolyn. Mae’n cymeryd 21 diwrnod i wenynen weithgar ddod i’r amlwg fel oedolyn.Diwrnod 1 – Mae’r frenhines yn dodwy wŷ yn un o gelloedd y crwybrau.Diwrnod 4 – Mae’r wŷ yn deor i fewn i larfa bychain iawn. Mae’r larfa yn cael ei bwydo ar gymysgedd o baill a neithdar.Diwrnod 9 - Me’r cell yn cael ei selio gyda cwyr a trawsnewid i chwiler, gan ddod yn fwy debyg i wenynen bob dydd.Diwrnod 21 – Mae’r gwenynen weithgar newydd yn ymddangos allan o’r cell.

Gwenyn PrysurMae bywyd yn y cwch yn brysur iawn- mae llawer i’w wneud i sicrhau fod y gwenyn yn gryf ac yn ffynu. Dyma rhai o’r tasgau sydd angen i’r gweithwyr ei wneud:Wythnos Gyntaf: Mae gwenynen weithgar newydd yn glanhau a gloywi celloedd yn barod i’r frenhines ddodwy wyau ynddynt. Wedyn bydd rhaid iddi weithio fel nyrs yn gwneud bwyd a bwydo y larfâu.Ail a trydedd wythnos: Mae’r gwenyn gweithgar yn cynhyrchu naddion o gwyr yn rhan isaf ei cyrff ac mae hwn yn cael ei ddefnyddio i adeiladu crwybrau newydd. Gall gwenynen weithgar hefyd gludo paill neu ddŵr neu hyd yn oed gau tyllau drafftiog gyda glud gwenyn a elwir yn propolis. Mae cadw tymheredd y cwch yn gyson a gwarchod rhag dresmaswyr yn ddyletswyddau eraill y gwenyn yma.3-6 wythnos oed: mae’r gwenyn gweithgar yn dechrau gadael y cwch i gasglu neithder a paill ar gyfer bwyd, dyma yw “porthiant”. Mae rhai gwenyn yn casglu dŵr neu propolis. Ond gyntaf rhaid iddynt wneud sawl ehediad byr fel eu bod yn gallu cofio lleoliad eu cartref. Mae gwenynen yn dawnsio yn y cwch er mwyn dweud wrth y gwenyn eraill lle mae’r bwyd gorau. Ar ôl tua tair wythnos o borthi mae’r gwenynen weithgar yn marw gyda gwenyn ifanc yn barod i gymeryd ei lle.

Y GwenynwrMae gwenynwyr yn edrych ar ôl gwenyn mewn cychod, gan roi cartref diogel a sych a sicrhau eu bod yn iach a bod ganddynt ddigon o fwyd. Mae hyn yn golygu fod y gwenynwr weithiau yn gallu cymeryd mêl sydd yn weddill a’i roi mewn jariau i’w fwyta neu werthu.

Pam mae Gwenyn yn Bwysig?Mae gwenynen fêl yn fach iawn ond yn bwysig iawn. Mae hi yn peillio planhigion a choed gyda paill sydd yn cael ei symud o un planhigyn i’r nesaf ar ei chorff blewog fel bod ni yn gallu cael ffrwythau a hadau. Heb wenyn byddai llai o blanhigion yn gallu tyfu a ni fuasem gyda digon o amrywiaeth yn ein bwyd i gadw pawb yn iach.Mae gwenyn hefyd yn gwneud mêl i ni fwyta a defnyddio mewn meddyginiaeth. Mae cwyr gwenyn yn cael ei ddefnyddio i wneud canhwyllau, cynnyrch harddwch a pholish dodrefn.Tyfwch blanhigion gwenyn gyfeillgar – mae gwenyn yn hoffi amrywiaeth eang o flodau a choed yn ogystal a ffrwythau a llysiau. Dangoswch y daflen Planhigion Blodeuol ar Gyfer Gwenyn i’ch rhieni neu warchodiaid ac hefyd i’ch athro. Mae hyd yn oed blodau mewn bocs o flaen y ffenestr yn gallu helpu gwenyn.

Gwenyn Mêl Arwrol

Cyhoeddwyd ac ariannwyd gan Gymdeithas Gwenynwyr Cymru www.wbka.comwww.wbka.com