het jaar van de verharding (hebdo. hypercacher. de vluchteling. bataclan)

9
Hebdo, Hypercacher, De Vluchteling en Bataclan HET JAAR VAN DE VERHARDING Door Johan van de Beek Er was niet een bepaald moment of een bepaald voorval waarop het besef dat ik een ander beeld van de werkelijkheid had gekregen in 2015 doordrong. Het was eerder een opeenstapeling van kleine en grote voorvallen. En vooral van de manier waarop mijn omgeving reageerde op die voorvallen. Dat zorgde voor wat in de wetenschap een paradigmaverschuiving wordt genoemd: geleidelijk passen ideeën en zekerheden die je lang koesterde niet meer en dient zich een nieuwe werkelijkheid aan. Het eerste moment deed zich voor tijdens Wie is Charlie?, een debat op de Universiteit van Maastricht op 12 januari van dit jaar. De avond vond plaats naar aanleiding van de terreuraanslagen in Parijs, een week eerder. De zaal zat vol met prominenten onder wie de burgemeester van Maastricht en kopstukken uit de wereld van politie en justitie. De moslimgemeenschap was ook vertegenwoordigd, onder andere door lokale politici en mensen van een minderhedenplatform. Afshin Ellian, de Perzisch-Nederlandse rechtsgeleerde, filosoof en dichter, zat in het panel waar ik ook deel van uitmaakte. Er was bewaking voor Ellian. Hij moest op het podium zelfs op een bepaalde stoel zitten, dicht bij een vluchtdeur, zodat hij in het geval van een aanslag of dreiging vanuit de zaal direct kon worden ontzet. In die zaal, hoorde ik veel later, zaten ook diverse politiemensen in burger tussen het publiek. Er werd die avond door sommigen een beetje lacherig gedaan over ‘die poppenkast’. ‘Parijs’ was toen, ondanks de horror bij Charlie Hebdo en de joodse Hypercacher in Porte de Vincennes, wel dichtbij maar nog niet zo naast de deur als nu, na het abattoir dat Bataclan heet. Dat Ellian bewaking nodig had en heeft is het gevolg van de vlijmscherpe blogs die hij voor Elsevier schrijft over de gevaren van moslimfundamentalisme. Daarnaast wordt hij door extremisten in Nederland (maar ook daarbuiten) gezien als een afvallige. Dat is geen sinecure binnen de islam. Op apostasie, de ergste vorm van ongeloof (kufr), staat de doodstraf (zie Hadith Al-Bukhaari: doodt degene die zijn religie verandert). Het is van belang om nog eens te benadrukken dat niet alleen Geert Wilders in Nederland in een zwaar beveiligingsregime zit.

Upload: johan-van-de-beek

Post on 14-Jan-2017

277 views

Category:

News & Politics


2 download

TRANSCRIPT

Page 1: Het jaar van de verharding (Hebdo. Hypercacher. De Vluchteling. Bataclan)

Hebdo, Hypercacher, De Vluchteling en Bataclan

HET JAAR VAN DE VERHARDINGDoor Johan van de Beek

Er was niet een bepaald moment of een bepaald voorval waarop het besef dat ik een ander beeld van de werkelijkheid had gekregen in 2015 doordrong. Het was eerder een opeenstapeling van kleine en grote voorvallen. En vooral van de manier waarop mijn omgeving reageerde op die voorvallen. Dat zorgde voor wat in de wetenschap een paradigmaverschuiving wordt genoemd: geleidelijk passen ideeën en zekerheden die je lang koesterde niet meer en dient zich een nieuwe werkelijkheid aan.

Het eerste moment deed zich voor tijdens Wie is Charlie?, een debat op de Universiteit van Maastricht op 12 januari van dit jaar. De avond vond plaats naar aanleiding van de terreuraanslagen in Parijs, een week eerder. De zaal zat vol met prominenten onder wie de burgemeester van Maastricht en kopstukken uit de wereld van politie en justitie. De moslimgemeenschap was ook vertegenwoordigd, onder andere door lokale politici en mensen van een minderhedenplatform.

Afshin Ellian, de Perzisch-Nederlandse rechtsgeleerde, filosoof en dichter, zat in het panel waar ik ook deel van uitmaakte. Er was bewaking voor Ellian. Hij moest op het podium zelfs op een bepaalde stoel zitten, dicht bij een vluchtdeur, zodat hij in het geval van een aanslag of dreiging vanuit de zaal direct kon worden ontzet. In die zaal, hoorde ik veel later, zaten ook diverse politiemensen in burger tussen het publiek. Er werd die avond door sommigen een beetje lacherig gedaan over ‘die poppenkast’. ‘Parijs’ was toen, ondanks de horror bij Charlie Hebdo en de joodse Hypercacher in Porte de Vincennes, wel dichtbij maar nog niet zo naast de deur als nu, na het abattoir dat Bataclan heet.

Dat Ellian bewaking nodig had en heeft is het gevolg van de vlijmscherpe blogs die hij voor Elsevier schrijft over de gevaren van moslimfundamentalisme. Daarnaast wordt hij door extremisten in Nederland (maar ook daarbuiten) gezien als een afvallige. Dat is geen sinecure binnen de islam. Op apostasie, de ergste vorm van ongeloof (kufr), staat de doodstraf (zie Hadith Al-Bukhaari: doodt degene die zijn religie verandert). Het is van belang om nog eens te benadrukken dat niet alleen Geert Wilders in Nederland in een zwaar beveiligingsregime zit. Ook mensen als de burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, vallen daaronder. En als een moslima en islamcriticus als Irshad Manji in Maastricht op de Universiteit van Maastricht dit jaar de Tans-lezing ( ) geeft is beveiliging₁ noodzakelijk. Niet alleen omdat Manji kritisch is op haar eigen geloof, maar ook omdat ze een uitgesproken feministe is. En lesbienne. De veelgehoorde opmerking van politici dat ‘’het probleem niet groter moet worden gemaakt dan het is’’ steekt schril af tegen deze treurige realiteit. Er zijn moslims die in dit land niet vrijuit kunnen spreken zonder bescherming tegen geloofsgenoten.

Van het debat in Maastricht zijn me een aantal dingen bij gebleven.

Page 2: Het jaar van de verharding (Hebdo. Hypercacher. De Vluchteling. Bataclan)

Uit de zaal kwam op een gegeven moment de opmerking dat Mohammed een vredelievende man was geweest. Dit natuurlijk ter illustratie van de bekende en steeds weer terugkerende mantra dat er geen relatie bestaat tussen ‘de echte islam’ en terreur. ‘’Welke Mohammed bedoelt u? Die van Mekka of die van Medina?’, vroeg Ellian. Er kwam geen antwoord uit de zaal. Er viel zelfs een licht verblufte stilte waar te nemen. Vervolgens deed Ellian, in een paar minuten en met zeer grote autoriteit, uit de doeken wat het verschil is tussen beide Mohammeds. De Mekkaanse Mohammed, die aan het begin staat van zijn missie als profeet, is redelijk vreedzaam. Door zijn omgeving wordt hij bespot en voor gek versleten, maar hij draagt zijn lot met een Jezus-achtige berusting. Die verdraagzaamheid wordt wel eens geïllustreerd met Soera 109 (al-Kafirun, De Ongelovigen): ‘’Nogmaals, gij wilt niet aanbidden wat ik aanbid. Derhalve voor u uw godsdienst en voor mij mijn godsdienst’’. Voilá. Mohammed was dus voor vrijheid van godsdienst.

Maar de Mohammed die, uit vrees voor een aanslag op zijn leven, naar Medina vertrekt, ontpopt zich na enige tijd tot een politicus en krijgsheer en begint, als opperbevelhebber van een moslimleger, een strijd tegen de ongelovigen van Mekka en uiteindelijk tegen iedereen die zich niet onderwerpt. Die Medinaanse Mohammed is, zou je kunnen zeggen, het begin van de politieke islam, van het islamisme. Ellian legt uit dat deze Medinaanse Mohammed heeft gedood. En heeft laten doden. Het blijft stil in de zaal. Later, als het debat voorbij is en de menigte zich richting bar begeeft, zegt een van de moslims die in de zaal zat tegen een ander: ‘’Wat moet je nou met zo’n Pers?’’.

Het is de eerste (maar niet de laatste) keer dat ik me in 2015 realiseer dat er zich in de discussies over de radicale islam en het terrorisme onophoudelijk situaties voordoen waarin mensen zich niet afvragen of het waar is wat iemand zegt, maar of het wenselijk is. Er is, zoals de atheïst Sam Harris in een discussie met Fareed Zakaria op CNN ( ) zei ‘’haarkloverij en interpretatieve acrobatiek’’ voor₂ nodig om gewelddadige passages zo te lezen dat ze niet-canoniek (niet volgens de wetten van de leer) zijn. Om, zoals de filosoof Paul Cliteur ( ) het omschrijft, mogelijk te maken dat oprechte ₃gelovigen kunnen leven in een democratische rechtsstaat, is de erkenning nodig dat je je als staatsburger niet oriënteert op religieuze teksten, maar op de nationale wet en algemeen aanvaarde internationale beginselen van recht en staat.

Seculiere of gematigde moslims zijn volgens Cliteur daarom gedwongen om ‘’bepaalde delen van de Schrift metaforisch te interpreteren, omdat een letterlijke lezing tot draconische consequenties zou voeren (jihad, amputaties om relatief lichte vergrijpen). Maar andere delen van de Schrift en overlevering nemen zij weer letterlijk. Waarom wordt de ene tekst metaforisch gelezen en de andere niet? Waarschijnlijk omdat de resultaten van de ene lezing moreel aanvaardbaar worden geacht en de andere niet. Maar dat vooronderstelt, met andere woorden, een autonome (in de zin van niet-religieuze) legitimatie van de moraal’’.

De keren dat gelovige moslims in Nederland dit discours in het openbaar of in de media voeren zijn redelijk zeldzaam. Opvallende uitzonderingen in 2015 waren de jonge Limburgse moslims Fanida Kadra en Zakaria Bouders die na ‘Bataclan’ in een uitvoerig interview met deze krant ( ) ingingen ₄op het bestaan (en noodzaak) van een menselijke moraliteit buiten de moraliteit van het geloof om. Over de vraag of het wenselijk is dat dit vaker en door meer moslims wordt gedaan lopen de meningen uiteen. Cliteur meent dat het nog maar zeer de vraag is of islamisten – die de Koran wél letterlijk interpreteren en de islam via shariawetgeving willen opleggen aan de maatschappij – een geseculariseerde versie van hun geloof überhaupt als een alternatief zien. De genadeloze, tribale aanvallen die PvdA-kamerlid Ahmed Marcouch te verduren heeft sinds hij een motie indiende om te onderzoeken of (strikt orthodoxe) salafistische organisaties kunnen worden verboden, lijken Cliteur

Page 3: Het jaar van de verharding (Hebdo. Hypercacher. De Vluchteling. Bataclan)

gelijk te geven. Gematigde moslims vinden alleen weerklank bij andere gematigde moslims, denkt hij. Dus niet bij de ‘harde kern’. In het geval van Marcouch zijn niet alleen de onverdunde agressie en onverdraagzaamheid die de aanvallen op hem kenmerken opvallend, maar ook het klaarblijkelijke onvermogen of de onwil van zijn tegenstanders om in te gaan op zijn argumenten ( ). De Pvda’er ₅ziet het salafisme, geheel in lijn met de AIVD overigens, als voorportaal van de jihad. Wat hij terugkrijgt is geloei over de vrijheid van godsdienst en de beschuldiging dat hij ‘een PVV’er’ is. Dieptepunt was ongetwijfeld de mededeling van Selçuk Öztürk, namens de partij DENK, dat Marcouch de toegang (₆) tot bijna honderd moskeeën in dit land is ontzegd. Is dit waar de Britse auteur Martin Amis op doelde ( )₇ toen hij schreef dat er een burgeroorlog woedt binnen de islam en dat het islamisme aan de winnende hand is?

‘’De gematigde islam is altijd bedrieglijk goed vertegenwoordigd op het niveau van de opiniepagina (…) elders is hij passief en onhoorbaar’’, aldus Amis. Vrees om, net zoals Marcouch, het doelwit te worden van georkestreerde en feitenvrije pogingen tot karaktermoord op sociale media, weerhoudt mogelijk veel gematigden om in het openbaar een standpunt in te nemen dat de meest orthodoxe elementen binnen de gemeenschap tegen de haren in zou kunnen strijken. De vrees om voor moslim light te worden uitgemaakt is reëel. En er is ook angst. De oogst van deze patstelling is, zoals arabist Hans Jansen opmerkte, een ‘’atmosfeer van intellectuele stagnatie’’. Tevens zorgt dit ervoor dat er voor de niet-moslim geen duidelijke demarcatielijn zichtbaar is tussen seculiere of gematigde moslims en hardliners. De neiging om ze dan maar ‘op een hoop te gooien’ ondervindt zo steeds minder weerstand.

Een paar dagen na het debat in Maastricht vond bij de Media Groep Limburg (Dagblad De Limburger/Limburgs Dagblad) een tweede debat plaats naar aanleiding van de aanslagen bij Charlie Hebdo. Het was op deze avond dat er vanuit de zaal, haast terloops, werd opgemerkt dat Israël mogelijk achter de aanslagen zat. Dat had degene die dit zei ‘’op internet gelezen’’. Het had iets weg van de flater waarmee justitieambtenaar Yasmina Haifi een half jaar eerder de nationale pers haalde toen ze op haar Twitter-account schreef dat ISIS niets te maken had met islam en dat het hier ging om ‘’een vooropgezet plan van de zionisten die bewust islam zwart willen maken’’.

Dit zijn, helaas, geen incidenten. Wie de Facebook-accounts van op salafistische leest geschoeide moskeeën, belangenverenigingen of koranclubjes in Nederland (ook Limburg) volgt, wordt overstelpt met dit soort complottheorieën. Die tieren overigens al welig sinds 9/11. Er zijn miljoenen moslims in het Midden-Oosten die geloven dat de aanslagen in New York en Washington niet zijn gepleegd door moslims maar door ‘de joden’ (of een combinatie van ‘de joden’ en ‘de Amerikanen’). ‘Bewijs’ hiervoor is het ridicule broodje aap-verhaal dat vierduizend joodse werknemers van bedrijven die in het WTC zaten niet kwamen opdagen voor hun werk op die fatale dag ( ). ₈

De commentator Mehdi Hasan schreef hierover dat er onder veel moslims – hoog en laag opgeleid - een neiging bestaat om een slachtofferrol aan te nemen en sinistere krachten van buiten de schuld te geven van problemen die een interne oorzaak hebben. Zoals extremisme, corruptie en despotisme. Ook na de meest recente aanslagen in Parijs verschenen er in Saudische en Egyptische kranten commentaren ( ) waarin werd gesteld dat Islamitische Staat (IS) een creatie is van ₉westerse geheime diensten. Journalisten zoals Ezra Levant ( ) en Alexandra Lavastine ( ) die de ₁₀ ₁₁

Page 4: Het jaar van de verharding (Hebdo. Hypercacher. De Vluchteling. Bataclan)

wijk Saint-Denis in gingen om ‘de man in de straat’ te vragen wat die dacht over de aanslagen, hoorden ook dat het ‘de zionisten’ waren die achter de bloedbaden zaten. Dat moest wel, want ‘moslims doen zoiets niet’. De man in de straat volgt natuurlijk geen ‘mainstream media’ omdat dat toch allemaal ‘westerse propaganda’ is. Zijn kennis komt van Facebook en activistische websites waar een levendige handel is in paranoia en samenzweringen.

De man die in Nederland een steunwebsite van de grond tilde om Yasmina Haifi eerherstel te geven – ze had immers alleen maar gebruik gemaakt van haar recht op vrije meningsuiting - kreeg ook in de kwaliteitskrant NRC ruim baan om zijn visie te geven. Later gaf ombudsman Sjoerd de Jong ( ) de eigen redactie een veeg uit de pan. ‘’Op Twitter doken (…) ₁₂duistere, schokkende teksten op van dezelfde man, die de krant waren ontgaan. Zo kon hij zich op de site dutchturks.nl, in juli „voorstellen” dat ook de vliegramp met MH17 een zionistisch complot was: de farmaceutische industrie en ‘topzionisten’ hadden er belang bij, en het was een straf voor de premier van Maleisië, die kritiek had geuit op „bepaalde joden (zionisten)”, die ,,vliegtuigen tegen torens in New York lieten aanvliegen’’... enzovoorts. Voor wie het nog niet begrijpt: de ‘zionisten’’ zijn ‘de vijanden van de gehele mensheid’. Hier opent zich de afgrond van obsessies en wanen’’.

Judeofobie en antiwesterse haat bij islamitische jongeren op Franse scholen werd in 2004 al geconstateerd in het zogeheten Obin-rapport ( ). In Nederland ( ) is het tegenwoordig zo dat in de₁₃ ₁₄ grote steden leraren en leraressen grote weerstand ervaren bij het ter sprake brengen van de Holocaust omdat moslimleerlingen ‘’daar moeite mee hebben’’. Anders gezegd: die leerlingen hebben thuis gehoord dat de concentratiekampen en de zes miljoen doden een verzinsel zijn. Of ze hebben, nadat ze die ‘kennis’ op internet hebben opgehaald, thuis weinig dempende tegenwerking gehad. Er rust in (vmbo)scholen, ook in Limburg, een groot taboe op het naar buiten brengen van problemen die leerkrachten ervaren als leerlingen behalve het ventileren van jodenhaat ook na aanslagen zoals die in Parijs de moordenaars uitroepen tot helden. Voor een deel is dat te wijten aan de angst voor reputatieverlies. Voor een ander deel is het ook te wijten aan een vorm van wat Duitsers omschrijven als Vorauseilende Unterwerfung. De neiging dus om mee te buigen voor wat in essentie hoogst verwerpelijke ideeën zijn heeft alles te maken met de vrees om als politiek incorrect over te komen. Of voor ‘racist’ of ‘PVV’er’ te worden uitgemaakt. En niemand wil het op zijn geweten hebben om beschuldigd te worden van discriminatie van mensen op basis van hun religie. Daarnaast bestaat er, aldus Cliteur, de neiging ( ) om dreiging en dreigementen uit radicale hoek te ₁₅beschouwen als iets dat het potentiële slachtoffer over zichzelf heeft afgeroepen. De redactie van Charlie Hebdo was het zelf schuld. Hadden ze maar niet de Profeet moeten beledigen. Of: de negentig doden die vielen bij het Eagles of Death Metal-concert in Bataclan zouden allemaal nog leven als Frankrijk geen straaljagers zou hebben ingezet boven het kalifaat. Volgens dezelfde logica: er zouden niet zoveel Marokkaanse jongeren zijn uitgereisd naar Islamitische Staat als er maar genoeg stageplekken voor hen waren geweest. De arabist Hans Jansen noemde dat ‘’de westerse neiging om er vanuit te gaan dat wie aangevallen wordt, niet vriendelijk genoeg is geweest tegen de degene die hem aanvalt’’.

In het afgelopen jaar ben ik bij diverse bijeenkomsten geweest waar zogeheten eerstelijnsmedewerkers werden voorgelicht over radicalisering. Deze mensen worden door Veiligheidshuizen gezien als radarposten die de eerste signalen van radicalisering moeten oppikken. Ook hier proefde ik de neiging om de aankomende jihadist niet te zien als een dader maar als een slachtoffer. Niet een slachtoffer van perfide radicalen die hem op straat of in koranclubjes gek hebben gemaakt, maar slachtoffer van uitsluiting. En van discriminatie. Als hij of zij uitreist om te

Page 5: Het jaar van de verharding (Hebdo. Hypercacher. De Vluchteling. Bataclan)

gaan strijden of nieuwe strijders te gaan baren in het kalifaat (of een massamoordenaar te worden zoals de Maastrichtenaar Sultan Berzel) is dat in essentie onze schuld. Om Jansen nog een keer aan te halen: misschien zijn we niet vriendelijk genoeg geweest. We hebben kennelijk iets verkeerds gedaan. Dat religie er iets mee te maken zou kunnen hebben, wordt nauwelijks onderkend.

Het is ook opvallend hoe gering de bereidheid is om in het debat over de vluchtelingproblematiek de religieuze achtergrond van het overgrote deel van de nieuwkomers te betrekken bij de analyse. Martin Sommer, politiek commentator van de Volkskrant, merkte onlangs ( ) over het WRR-₁₆rapport Geen tijd verliezen: van opvang naar integratie van asielmigranten dit op: ‘’Over de islam gaat het rapport niet. Wat religie betreft hoeft er kennelijk niet geïntegreerd te worden. Maar hoe je het wendt of keert, het is geen reclame voor nieuwkomers als hun godsdienst een zacht gezegd moeizame verhouding onderhoudt met vrouwen, homo’s en niet te vergeten joden’’.

Ik mocht onlangs spreken op een symposium over vluchtelingen in het Glaspaleis in Heerlen. Buiten denderde het feel good-geluid van Serious Request. Binnen zaten zestig mensen, van diverse pluimage. Ik legde uit hoe gemakkelijk het soms is om verkeerde denkbeelden te weerleggen. Vooral als het gaat om foto’s die bijvoorbeeld moeten ‘’bewijzen’ dat Europa wordt overspoeld door IS-strijders. Niet alleen in moslimkringen tieren complotten welig, ook in kringen van mensen die er baat bij hebben om angsten aan te wakkeren tegen alles wat ‘van buiten’ komt. Ik liet op een groot scherm de foto zien van Laith Al Saleh ( ). Al Saleh was ooit stukadoor in Aleppo. Toen de oorlog ₁₇uitbrak was hij de leider van een ongeveer 700 man sterke eenheid van het Vrije Syrische Leger. Dat leger vocht niet alleen tegen de troepen van Assad in Syrië maar ook tegen de terreurbewegingen Islamitische Staat en Jabath Al-Nusra. Het is van belang om te weten dat de foto’s van Al Saleh die hem framen als een IS-terrorist in de afgelopen maanden duizenden malen en wereldwijd zijn gepost op sociale netwerken als ‘bewijsstuk’ in een propagandaoorlog die zijn weerga niet kent. Nu is het zo dat zogeheten hoaxes met foto's relatief gemakkelijk zijn te weerleggen. Je hoeft er geen onderzoeker voor te zijn en het kost ook niet heel erg veel tijd. Dankzij Google Image kan iedereen binnen enkele seconden zien waar een foto eerder is gebruikt. Je googlet de term Google Image en plakt de foto in het scherm waarna Image alle momenten waarop het beeld eerder is gebruikt tevoorschijn tovert.

Er is echter geen Google Thought waar je gedachten kunt toetsen op waarheid.

Ik heb de laatste weken aan diverse discussies over de vluchtelingenstroom deelgenomen. Mijn voornaamste bezwaar tegen de manier waarop die debatten werden gevoerd werd perfect verwoord door een goede Marokkaanse bekende van me uit Maastricht die zei: de debatten worden vooral gevoerd door mensen die in dezelfde postcode wonen. Ook die mensen, een meestal roomblanke elite, willen niet graag praten over zaken die zij als niet wenselijk beschouwen. En zo komt het voor dat een hele avond over vluchtelingen wordt gesproken zonder dat ook maar één keer het woord islam valt. Maar als je debat ziet als zuurstof van de democratie, dan mag je niets taboe verklaren. Onder de kop ‘Laat meer vluchtelingen toe, zegt de elite’ citeerde de Volkskrant ( ) onlangs een enquête van TNS Nipo onder 400 invloedrijke Nederlanders. Van deze ₁₈elite vindt 67 procent dat het aantal nieuwkomers in dit land omhoog mag. Ik citeer: ‘’Met die mening wijkt de elite - bestuurders, CEO's, commissarissen, bankiers, burgemeesters, topambtenaren en andere prominenten - af de rest van de bevolking. Van alle Nederlanders wil volgens eerdere peilingen 47 procent de grenzen voor vluchtelingen sluiten, 51 procent een quotum. Slechts 36 procent wil alle vluchtelingen binnenlaten. Over die bijna zeventig procent van

Page 6: Het jaar van de verharding (Hebdo. Hypercacher. De Vluchteling. Bataclan)

de elite die geen barrières wil opwerpen zegt werkgeversvoorman en CDA-senator Niek Jan van Kesteren dat dit heel rationeel is. ‘’Zeker als je niet in de buurten woont waar al die nieuwkomers moeten wonen en geen concurrentie van ze ondervindt op de arbeidsmarkt’’.

Ik wil eindigen met een pleidooi. Sluit niemand uit van het debat. Ga het steekspel der argumenten niet uit de weg. Laat een onderwerp dat zo belangrijk is, niet over aan de hysterici op de vleugels, de schreeuwers en de loeiers, maar kies het midden en laat u horen. En luister. Ook naar mensen met wie u het niet eens bent.

Mensen buiten uw postcode.

• 1. Gematigde moslim is een lafaard. http://www.slideshare.net/JohanvandeBeek/irshad-manji-gematigde-moslim-is-een-lafaard De Limburger/Limburgs Dagblad 10-11-2015.

• 2. Sam Harris vs. Fareed Zakaria on Islam. https://www.youtube.com/watch?v=ar2IzZRCRoY

• 3. Paul Cliteur. Geen strijd der beschavingen maar de opkomst van een nieuwe ideologie. (Eindstrijd, Uitgeverij Van Praag)

• 4. Is dit de wereld waarin we leven? http://www.slideshare.net/JohanvandeBeek/is-dit-de-wereld-waarin-we-leven. De Limburger/Limburgs Dagblad, 21-11-2015.

• 5. Ahmed Marcouch: 'Salafisme is voorportaal tot jihad' http://www.zamanvandaag.nl/nieuws/binnenland-interviews/12700/marcouch-salafisme-voorportaal-tot-jihad

• 6. PvdA-kamerlid Ahmed Marcouch wordt vandaag de dag de toegang tot bijna 100 moskeeën ontzegd. https://www.facebook.com/DenkNL/videos/1672128999738553/?theater

• 7. Martin Amis. Terreur en verveling. (Het Tweede Vliegtuig, Uitgeverij Contact)

• 8. Mehdi Hasan. Inside jobs and Israeli stooges: why is the Muslim world in thrall to conspiracy theories? New Statesman. 5-9-2014. http://www.newstatesman.com/politics/2014/09/inside-jobs-and-israeli-stooges-why-muslim-world-thrall-conspiracy-theories

• 9. Conspiracy Theories In Arab World Following Paris Attacks: Foreign Intelligence Agencies Planned The Attacks; ISIS Only Carried Them Out. http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/8889.htm

• 10. Ezra Levant Show: Best of... Paris Muslims. https://www.youtube.com/watch?v=YLunrbHrn7A & feature=youtu.be & a= & app=desktop

• 11. Alexandra Lavastine. Das ist ein Komplott, gegen uns und den Islam. Die Welt. 22-11-2015. http://m.welt.de/politik/ausland/article149148428/Das-ist-ein-Komplott-gegen-uns-und-den-Islam.html

• 12. Sjoerd de Jong. Interviews en exegese: over God, Oranje en de ‘zionisten’. NRC. 30-8-2014. http://www.nrc.nl/nieuws/2014/08/30/interviews-en-exegese-over-god-oranje-en-de-zionisten

Page 7: Het jaar van de verharding (Hebdo. Hypercacher. De Vluchteling. Bataclan)

• 13. Les signes et manifestations d'appartenance religieuse dans les établissements scolaires. http://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/074000509.pdf

• 14. Moslimleerlingen hebben moeite met Holocaust-les. http://www.elsevier.nl/Nederland/nieuws/2010/4/Moslimleerlingen-hebben-moeite-met-Holocaust-les-ELSEVIER264091W/

• 15. Paul Cliteur. Geen strijd der beschavingen maar de opkomst van een nieuwe ideologie. (Eindstrijd, Uitgeverij Van Praag)

• 16. Martin Sommer. Het jaar van de vluchteling. De Volkskrant. 24-12-2015. http://www.volkskrant.nl/opinie/het-jaar-van-de-vluchteling~a4213505/?utm_source=twitter

&

utm_content=free

&

utm_medium=social & hash=8f082abc5f1bd3ad651f5bca355a2172a07b61b5 & utm_campaign=shared%20content

• 17. This viral photo falsely claims to show an IS fighter posing as a refugee. BBC. http://www.bbc.com/news/blogs-trending-34176631

• 18. Nederlandse bestuurlijke elite: laat meer vluchtelingen toe. De Volkskrant. 19-12-2015. http://www.volkskrant.nl/binnenland/nederlandse-bestuurlijke-elite-laat-meer-vluchtelingen-toe~a4210711/

Gedeelten van dit essay werden gebruikt bij een presentatie voor het Migratiesymposium (20-12-20215) in SCHUNCK* Glaspaleis, Heerlen en bij een lezing voor Lions Parkstad (21-12-2015) in Kasteel Hoensbroek.