het nieuwe werken in vlaanderen - mobiel vlaanderen

1

Het Nieuwe Werken in VlaanderenRondetafel - Onderweg naar morgen

Dagvoorzitter ir. Filip Boelaertsecretaris-generaal MOW

Inleiding en programma

9h00 Onthaal

9h30 Welkomstwoord.

ir. Filip Boelaert, secretaris‐generaal Departement Mobiliteit en Openbare Werken

9h40 Concepten, definities, incidentie en toekomstperspectieven van het Nieuwe Werken.

Bart Cambré, Antwerp Management School, Universiteit Antwerpen

10h00 Wat kunnen we verwachten van het Nieuwe Werken?

• Wat als we nieuw gaan werken? Hendrik Delagrange, Stichting Innovatie & Arbeid , SERV

• Impact op mobiliteit en milieu. Tom Van Lier, Research groupMOBI, Vrije Universiteit Brussel

• Telewerken en reboundeffecten. Eef Delhaye, Transport & Mobility Leuven

11h00 Pauze.

11h20 Debat over kritische succesfactoren.

Het debat wordt gevoed door interventies uit de praktijk.

• PLATO, Ludwig Huybrecht, Programmamanager, KBC

• PRONTO, Hendrik Deroo, Programmamanager, Havenbedrijf Gent

12h50 Slottoespraak door Vlaams Minister van Mobiliteit en Openbare Werken Hilde Crevits.

13h00 Broodjeslunch.

Het Nieuwe Werken19 mei 2014 2

2

Concepten, definities, incidentie en toekomstperspectieven van HNW

Prof. Dr. Bart CambréAntwerp Management School, UA

HetNieuweWerken:Tussendwangendrang

Prof.dr.BartCambré

3

Dwang

VlaamseoverheidPact2020:

‘better quality ofwork for atleast 60%oftheemployeesinFlanders’

Omgevingverandert

Deomgevingverandert:

Afzetmarkt

Arbeidsmarkt

Langermetmeermet

goestingaanhetwerk

4

EISENVANUITDEAFZETMARKT

Efficiency Efficiency

Flexibiliteit+

FlexibiliteitFlexibiliteit

Innovativiteit+

ServiceDuurzaamheid+ Innovativiteit

Kwaliteit Kwaliteit Kwaliteit

1960

1970

1980

1990

2000

Efficiency Efficiency Efficiency

Kwaliteit+

Klant‐gestuurd

Vraag‐gestuurd

Klant‐vriendelijkheid

Aanbod‐gestuurd

7

SteunpuntWSE

5

CONCLUSIE

WARFORTALENT

Competitionbytalent

Pensioenenlevensverwachting

Ottovon Bismarck(1879)

Pensioen:70jaar(arbeiders)

Levensverwachting:45jaar

België1925

Pensioen:65jaar

Levensverwachting:58jaar

België2012:

Pensioen:65jaar(nuja:59)

Levensverwachting:80jaar(78man;83vrouw)

6

Decitroenloopbaan

WerkzaamheidsgraadVlaanderen(2012)

15‐24:zeerlaag(28,1%)

25‐49:zeerhoog(85,9%)

50‐64:laag(54,6%)

55‐64:zeerlaag(40,5%)

20‐64(2013/2)

VL:71,9

Br:57,2

Wal:62,2

B:67,2;D:77,0;Fr69,4;Nl76,9

Deolijfboomloopbaan

Groeitlangzaam,dikkestam,langewortels,veelvruchten

Blijftheellangvruchtbaar

Langermetmeermetgoesting

aanhetwerk

Actiefwerk:datbepalenorganisatieszelf!!

7

Actiefwerk(Karasek,1979;EWCS2010)

Zinloos werk(low strain)

A Stress risico's

Hoog

Laag

Laag

Hoog

Slopend werk(high strain)

Actief werk

Passief werk

WerkdrukR

egel

mog

elijk

hede

n(c

ontr

ole)

B Leermogelijkheden

22%

23% 25%

30%

Actiefwerk@60(Karasek,1979;EWCS2010)

Zinloos werk(low strain)

A Stress risico's

Hoog

Laag

Laag

Hoog

Slopend werk(high strain)

Actief werk

Passief werk

Werkdruk

Reg

elm

ogel

ijkhe

den

(con

trol

e)

B Leermogelijkheden

Job @60: 64%

Job @60: 46%Job @60: 57%

Job @60: 68%

8

Drang

HetNieuweWerken

HetNieuweWerken(Baane etal.,2010)

Flexibelearbeidsrelaties

HNW

Tijds‐ enplaats‐onafhankelijk

Vrijetoegangencirculatiekenniseninformatie

Zelfsturendwerken

9

Theorie

Progress principle

Alshetmaarvooruitgaat…

Social Exchangetheorie(vanwegewerknemer)

Flexibel werk (krijgen)inruil voor harderwerken (geven)(Kelliher &Anderson,2010)

Insitutional theory:

Druk (normatief enmimetisch)vanwege peersenverwachtingenvoor CEOenHRbepalen visie optelewerk (Peters&Heusinkveld,2010)

Socialdenialhypothese (verloopintentie):

Verloopintentiestijgtalsjenietaantelewerkkandoen(Caillier,2011)

EmpirieVerwachteffectopproductiviteit enengagement,kennisenkundevanmedewerkers

Empirie:kostenbeheersing(AMS‐SDWorx,2013)

Geeneenduidigbewijsinwetenschap

Positiefopcommitment(behalve100%thuiswerk(Hunton &Norman,2010)

Halfvolofhalfleeg?

HNWverklaart16%vanInnovatiefWerknemersgedragzoalsidee‐generatie(DeSpiegelaere etal.,2013)

Vooralautonomie,teamwerkenwerkoverleg=ArbeidsorganisatiemeerdanArbeidsvoorwaarden!

Thuiswerk!

Controlevariabelen(leeftijd,opleiding,beroep,sector,bedrijfsgrootte):17%

10

Voorwiedoenweheteigenlijk?

Topofonderaan?

Matteüs‐effect:voordehappyfewdiesowiesoalhappyzijn?

Nietvoor

Introverten?

Snifo’s?

Generaties(jong‐oud)?

Nietvoorallefuncties?

Nietvooralleorganisaties?

Enkelvoorservice?

Quartairesector?

Hetiseenkwestievan(anders)organiseren

11

Structuur:Architect

Valkuil:Binnenhuisarchitect

complete taakmet externe

toegevoegde waarde

terugkoppel-informatievoor leer-

mogelijkheden

Voorwaarden voor werk van betekenis

invloed, keuze-& regel-

mogelijkheid

verantwoordinggeven over

werk & resultaten

Bepaalddoor het

organiseren!!!

Voorwaardenvoorwerkvanbetekenis

12

FlexibiliteitenOrganisatiestructuur

MeestromendInnovatieve Arbeids‐

organisatie

Klassieke organisatie

Stroomsgewijs

Aspect Integraal

Flexibiliteit

Structuurverandering

Hoog

Laag

Hoe zie ik mezelf als leidinggevende?

doe ik wat ik zeg?

neem ik mijn verantwoordelijkheid?

ben ik het vertrouwen waard?

Leidinggevenden

13

Tot besluit: een organisatievertaling van HNW

Strategie om te bouwen op kennis en kunde van werknemers

Meer uit werknemers halen

Dwang en drang

De wetgeving volgt wel

Van vormgeving werkplek naar vormgeven van een actieve werkplek

Van controle van monotone taken naar het organiseren van uitdagend werk

Geen reductie tot furniture, fads & fashion

Vertrekken vanuit de organisatie: kwaliteit van de arbeid via integrale benadering

Gedaan!

[email protected]

14

Wat als we nieuw gaan werken?

Hendrik DelagrangeStichting Innovatie & Arbeid

SERV

Wat als we Nieuw gaan Werken?

Rondetafel Telewerken 19/05/2014

15

29

HNW – 19 mei 2014 – www.serv.be/stichting

Het Nieuwe Werken

Uitgebreide literatuurstudie, bevoorrechte getuigen

8 voorbeelden

Janssen

KBC

FOD Sociale Zaken

Haven Gent

VRT (De Redactie)

UNIZO

Getronics

Eneco

30


Spraakverwarring

HNW Het Nieuwe Werken

NWOW New World Of Work

TPOW Tijd- en PlaatsOnafhankelijk Werken

Telewerken, Telethuiswerken

16

31


Het Nieuwe Werken

Concept met evenwichten

Telewerken

Kantoorinrichting

Vertrouwen & autonomie, leiderschapsstijl

32


Telewerken

Sinds 1980

14% van de ondernemingen & organisaties (IOA 2011)

Vooral diensten en overheid/social profit

21% (EAK) à 17% (EWCS 2010) van de werknemers

Wens van veel werknemers

Werk-privébalans beter door winst pendeltijd; reële winst ook qua stress

Ontsnappen aan de storing en afleiding, zeker in HNW-kantoren

17

33


Telewerken

Interessante effecten voor de organisatie

Voordeel wordt gewaardeerd, verbetert extrinsieke binding

Aantrekkelijke werkgever

Plaats komt vrij

Maatschappelijke milieudoelstellingen

34


Telewerken

Maar ook nadelen:

Intrinsieke band met de onderneming neemt af

Communicatie is moelijker (dat is soms ook de bedoeling), ondanks technologische oplossingen

Effect op de ‘achterblijvende’ collega’s niet onderschatten

Vergt infrastructuur & paperless

Nadelen wegen door bij + ½ TW; in de praktijk vanaf 2 dagen per week

18

35


Telewerken

Overal mogelijk, maar ook met beperkingen

Voor meer functies mogelijk dan men oorspronkelijk dacht

Voor veel functies minder intens mogelijk dan gedacht

Vroeger: wat doet een TW-er als we hem/haar niet zien?

Nu: hoe beperken we overvloeien werk in de privé-sfeer?

Als TW beperkt wordt is dit vooral omwille van sociaal aspect

36


Open kantoren

SINDS 1900

Taylor Lean Production Human Relations HNW

Enorme besparing in kantooroppervlakte

Werkplekdelen ~ digitalisering vergroot de plaatswinst nog eens

Grote flexibiliteit – nooit meer verhuizen

Communicatievoordeel ~ kennisdelen voor bepaalde organisatietypes

19

37


Open kantoren

Bekend om zijn onaangename werkomstandigheden

Lawaai, afleiding, storing, drukte zijn wetenschappelijk ten overvloede aangetoond

Gebrek aan privacy is ernstig te nemen

Binding met de organisatie vermindert bij werkplekdelen –geen duidelijke plaats meer

Ruimtelijk ontwerp wordt altijd door sociaal gedrag uitgedaagd

Behoefte aan ‘vaste’ plaats

Informeel contact vs. stilte

38


Open kantoren

Geen vraag van werknemers

Werkplekdelen en bijhorende clean desk versterken zowel voor- als nadelen

Activity based biedt op een aantal aspecten een antwoord, de mate van totaaleffect is nog niet onderzocht

Aangename en luxueuze aankleding kan positief effect hebben

20

39


Open kantoren

In de meeste voorbeelden aanwezig

Gaat samen met belangrijke andere verandering, zoals verhuis

Inrichting verschilt sterk

Mate van activity based

Oplossingen voor leidinggevenden

Levert de meeste weerstand op, voornamelijk in combinatie met werkplekdelen

40


Leiderschap & management

Telewerken ~ vertrouwen ~ autonomie

Omstandigheden in veel bedrijven al gunstig

Functioneringsgesprekken in 55% ond. (86% in 200+, IOA 2011)

ICO: 37,6% competentiegericht (IOA 2011, 10+ wn)

Redelijke mate van autonomie & ondersteuning (EWCS 2010)

21

41


Leiderschap & management

Vertrouwen is geen proces of traject maar een beslissing

Opleiding leidinggevenden

42


HNW als concept

Telewerken

Open kantorenWerkplekdelen

PlaatsbesparingDigitalisering

Vertrouwen Autonomie

22

43


Conclusies kader mobiliteit

HNW zal waarschijnlijk geen brede, algemene trend worden

Als totaalconcept voornamelijk geschikt voor enkele types bedrijven

Telewerken:

Vraag van de werknemers, onder meer in kader van pendelen

Winsten te behalen voor bedrijf ifv maatschappelijke doelstellingen

Creatief denken leidt tot meer functies dan gedacht

Wordt door HNW-omgeving aangejaagd maar kan ook zonder

44


Wat als we nieuw gaan werken?

http://www.serv.be/stichting/publicatie/wat-als-we-nieuw-gaan-werken

23

Impact op Mobiliteit en Milieu

Tom Van Lier

MOBI – Vrije Universiteit Brussel

MOSI ‐ Transport & Logistics 46

Impact van telewerken in grote bedrijven in Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Tom van Lier & Cathy Macharis

Rondetafel Nieuwe Werken 19 mei 2014

24

MOBI presentation 47

Pag.

Achtergrond studie telewerken(in opdracht van Leefmilieu Brussel BIM)

48

Pendelaars naar Brussel: 371.700

Pendelaars uit Brussel: 61.140

# jobs in Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 741.110 (eind 2010)

=

TELEWERKEN?

Thuiswerken Satellietkantoor

Evolutie Brussel:% grote ondernemingen (>200) met telewerken in bedrijfsvervoerplannen:

fase 1: 25% fase 2: 36% (+11%)

Evolutie België:2003: 1 op 10 werknemers2010: 1 op 5 werknemers

POTENTIEEL: 64% toont interesse!!

25

Pag.

Mobiliteitsmaatregelen

49

Bron: MOBI (VUB), op basis van Bedrijfsvervoerplannen BIM, 2011

0% 20% 40% 60% 80% 100%

100% terugbetaling NMBS

100% terugbetaling MIVB

100% terugbetaling TEC

100% terugbetaling De Lijn

Fietsersvergoeding

Multimodaal toegangsplan

Fietsenstalling

Derdebetalerregeling NMBS

Info OV

Info fietsers

Info via Intranet

"Schone" wagens

Sensibilisatie OV

Sensibilisatie fietsers

Vestiaires / Douches

Niet-telewerkende onderneming Telewerkende onderneming

Pag.

Selectie bedrijven

Ondernemingen met bestaand telewerkbeleid

Personeel >100 werknemers

Uit het BHG Met diverse

bereikbaarheidszones

50

26

Pag.

Telewerken: enquêten= 1247 werknemers

51

48%

16%

32%

4%Niet‐telewerkers

Satellietwerkers

Thuiswerkers

Combinatie

Pag.

Telewerkers: Telewerkfrequentie

52

45%

30%

21%

4%1%< 1x per week1x per week2x per week3x per week> 3x per week

11%

6%

6%

77%

< 2u per dag

2u - 4u per dag

4u - 6u per dag

> 6u per dag

29%

32%

26%

6%7%

4%2%

1%

94%

Thuiswerkers Satellietwerkers

27

Pag.

Pendelafstand & -tijd

53

35

76

45

63

01020304050607080

Gemiddelde Pendelafstand (in km)

54

91

6483

020406080

100

Gemiddelde pendeltijd (in min)

Pag.

Telewerkers: Telewerktaken

23-5-2014 54Eindrapport Telework

Thuiswerkers

Satellietwerkers

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%

Lezen en beantwoorden van mails

Lezen van documenten

Schrijven en/of opmaken van documenten

Administratieve taken

Ontwerpen (software, websites, …)

Data invoer

Contact met anderen

Beter Even goed Minder goed

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%

Lezen en beantwoorden van mails

Lezen van documenten

Schrijven en/of opmaken van documenten

Administratieve taken

Ontwerpen (software, websites, …)

Data invoer

Contact met anderen

28

Pag.

Niet-telewerkers: Potentieel

55

71%

29%

Ja Nee

28%

5%67%

Combinatie Satellietwerk

Telethuiswerk

Zou u willen telewerken?

Pag.

Thuiswerkers


33

76

98

117

294

369

0 50 100 150 200 250 300 350 400

Andere

Flexibiliteit

Gezondheid

Work-life balance

Productiviteit

Reductie pendeltijd en -afstand

17

17

19

47

49

66

106

119

186

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Weinig draagvlak

Andere

Afleiding

Extra kosten

Vervaging scheiding werk/privé

Organisatorische problemen

Moeilijkere communicatie

Minder faciliteiten

Sociaal isolement

Voordelen

Nadelen

29

Pag.

4

6

6

15

16

29

46

47

62

0 10 20 30 40 50 60 70

Jobinhoud

Weinig draagvlak

Andere

Extra kosten

Mindere bereikbaarheid

Minder faciliteiten

Sociaal isolement

Organisatorische problemen

Moeilijkere communicatie

35

38

52

55

102

204

0 50 100 150 200 250

Gezondheid

Work-life balance

Flexibiliteit

Andere

Productiviteit


Satellietwerkers


Voordelen

Nadelen

Pag.7

31

32

63

64

109

144

172

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Geen reden

Familiale redenen

Geen interesse

Organisatorisch niet mogelijk

Geen voordeel

Contact met collega's/klanten

Geen mogelijkheid/toelating

Aard van het werk

18

34

52

61

81

160

355

0 50 100 150 200 250 300 350 400

Kosten besparen

Andere

Flexibiliteit

Work-life balance

Gezondheid

Productiviteit


Niet-telewerkers


Motieven

Hinderpalen

30

Pag.

Transportmodus

59

Auto Bus Fiets (Pre) Metro Motor /brommer Te voet Tram Trein

Satellietwerkers 27% 2% 0% 1% 2% 0% 2% 67%Thuiswerkers 52% 2% 2% 1% 3% 1% 2% 38%Combinatie 50% 0% 0% 2% 0% 0% 2% 46%Niet-telewerkers 53% 5% 4% 4% 1% 2% 4% 28%Totaal 48% 3% 3% 2% 1% 1% 3% 38%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Hoofdtransportmodus naar hoofdkantoor

Mobiliteit

Pag.

Pendelafstand

60

22

8 5 5

18

1,3 4

2934

4 48

36

1,5 4

68

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Satellietkantoor Hoofdkantoor

Mobiliteit

31

Pag.

Energieverbruik

61

Milieu

Thuiswerk

1%

43%

56%

VerwarmingDaling

Geen invloed

Stijging 42%

58%

Verlichting

+7%

28%

72%

Elektrische toestellen

+7%

+13%

Resultaten uit literatuur:

Meeste aandacht gericht naar transport

Energie-impact in kantoren is minimaal Daling 0,01% à 0,03% Daling mogelijk +/- 1% bij hoge telewerkfrequentie (4

dagen/week) en hoge penetratiegraad (50% kenniswerkers)

Energie-impact thuis is significant Meeste studies wijzen uit dat het vermeden transport

naar kantoor dit extra energieverbruik minstens opheft

Pag.

Duurzaamheid

62

Externe kosten

32

van Lier & Macharis, 201063Hasselt

Pag.

Voertuigkilometers

64

Externe kosten

Scenario Type brandstof voertuigkm # respondenten

hoofdkantoorBenzine 2.313 km 126Diesel 21.295 km 569

Totaal 23.608 km 695

satellietkantoorBenzine 482 km 29Diesel 3.186 km 131Totaal 3.668 km 160

thuiswerkenBenzine 30 km 9Diesel 303 km 50Totaal 333 km 59

Dagelijkse voertuigkilometers heenrit naar hoofdkantoor en satellietkantoor, en dagelijkse extra voertuigkilometers bij thuiswerken, opgedeeld naar brandstoftype

Bron: MOSI-T, 2011

33

Pag.

Congestie

65

Externe kosten

Verkeersdrukte 's ochtends Hoofdkantoor Satellietkantooraltijd vlot, zonder files 4,0% 29,8%meestal vlot, weinig files 16,8% 51,3%redelijk vlot, maar toch geregeld files 25,3% 15,3%meestal moeizaam, vaak files 28,3% 3,6%zeer moeizaam, bijna altijd files 25,5% 0,0%Totaal 100,0% 100,0%

Verkeersdrukte ’s ochtends op weg naar hoofdkantoor en satellietkantoor ingeschat door de respondenten

Bron: MOBI, 2011

Pag.

Extra mobiliteit

66

13%

87%

Gebruik wagen overdag bij thuiswerk?

Gebruikt de wagen Gebruikt GEEN wagen

Mobiliteit

6% van de thuiswerkers maakt extra private verplaatsingen +/- 14 km/telewerkdag 60% tijdens spitsuren

34

Pag.

Modal shift!

67

35%

24%

15%

7%

3%

2%2%

2% 9% Trein naar auto

Auto naar auto

Trein naar trein

Trein naar fiets

Trein naar te voet

Auto naar trein

Auto naar fiets

Trein naar bus

Andere

modale verschuiving HK naar satelliet

Pag.

Externe kosten: satellietkantoor vs thuiswerk

68

SATELLIETgewogen

Kli-maat Lucht Up- &

down Geluid TOT milieu

verschil tovSc 1

Ongeval Congestie

TOT inclCong

verschil tovSc 1

€/werknemer/wk

Scenario 1 (5d HK) 0,97 1,41 1,12 1,71 5,21 5,68 68,38 79,27

Scenario 2 (1d SK + 4d HK) 0,91 1,29 1,05 1,77 5,01

-0,20(-3,7%)

5,33 56,56 66,91-12,36

(-15,6%)Scenario 3 (2d SK + 3d HK) 0,85 1,17 0,98 1,82 4,82

-0,39(-7,4%)

4,99 44,74 54,54-24,72

(-31,2%)Scenario 4 (5d SK) 0,67 0,81 0,79 1,98 4,25

-0,96(-18,4%)

3,94 9,27 17,46-61,81

(-78,0%)

THUISgewogen

Kli-maat Lucht

Up- & down Geluid

TOT milieu

verschil tov Sc 1 Ongeval

Congestie

TOT inclCong

verschil tov Sc 1

€/werknemer/wkScenario 1 (5d HK) 1,04 1,50 1,19 1,83 5,56 6,07 73,03 84,65

Scenario 2 (1d TW + 4d HK) 0,83 1,21 0,96 1,47 4,47 -1,09

(-19,6%) 4,88 58,79 67,79 -16,87(-19,9%)

Scenario 3 (2d TW + 3d HK) 0,63 0,91 0,72 1,12 3,38 -2,18

(-39,1%) 3,68 44,54 50,92 -33,74(-39,9%)

Scenario 4 (5d TW) 0,02 0,02 0,02 0,06 0,12 -5,44

(-97,8%) 0,11 0,08 0,31 -84,34(-99,6%)

HK = hoofdkantoor / SK = Satellietkantoor / TW = telewerken

35

Pag.

SWOT telewerken

69

Sterktes

Reductie pendelafstand

Reductie pendeltijd

Lagere bezettingsgraad hoofdkantoor

Zwaktes

Extra mobiliteit bij thuiswerk

Kansen

Ontlasten van de spits bij thuiswerk of glijdende uren

Minder pendelverplaatsingen bij thuiswerk en satellietwerk

Besparen van parkeerruimte

Bedreigingen

Weinig gebruik van glijdende uren omdat het sociaal nog niet aanvaard wordt om later te

komen werken

Pendel naar satellietkantoor gebeurt vaak met auto door onaangepast OV abonnement

Mobiliteit

Sterktes

Reductie pendelafstand

Besparing energieverbruik hoofdkantoor

Zwaktes

Extra energieverbruik thuis

Kansen

Reductie externe kosten bij daling autokilometers

Milieubewust imago bedrijf

Positieve impact op milieu en klimaat bij duurzaam

energiegebruik

Bedreigingen

Landschapsbureaus verhinderen duurzaam energiegebruik op

kantoor

Milieu

http://mobi.vub.ac.be

Thank you for your attention!

36

Telewerken en reboundeffecten

Eef Delhaye

Transport & Mobility Leuven

TELEWERKEN – HET REBOUND EFFECT

Rondetafel nieuwe werken – 9 mei 2014

37

73

Inhoud presentatie

• Wat zijn rebound effecten • Situering studie• Telewerken

– Welke effecten verwachten we– Rekenmodel– Conclusies

Rebound effecten

74

Wat zijn rebound effecten?

Rebound effecten

38

75

Het rebound effect

Rebound effecten

76

Situering van de studie• Vlaamse overheid wenste

– Beter zicht op rebound effecten– Zijn ambtenaren attent te maken op rebound effect

• Vraagt aan TML-KU Leuven studie– Theoretisch begrip – literatuur studie

• Rebound is gevolg van reactie consument• Maar rebound op zich is niet negatief

– De efficiëntiewinst leidt tot een besparing voor de consument– De consument kan hierdoor extra energie en/of andere goederen kopen= welvaartsverhogend

• Maar hou wel rekening met rebound effecten– Bij het bepalen van doelstellingen– Gevaar van “backfire”

– Case studies: 1 van de studies = telewerken

http://www.tmleuven.be/project/reboundeffecten/index.htm

Rebound effecten

39

77

Telewerk

Rebound effecten

“telewerken is een arbeidsvorm waarbij werknemers hun activiteiten kunnen verrichten buiten de eigenlijke vestigingsplaats en dit doorgaans op flexibele tijdstippen”

78

Te verwachte effecten

• Direct effect: – 1 woon-werkverplaatsing per week vermeden

• Besparing in energie en tijd

• Rebound effecten:– Direct: extra verwarming thuis– Indirect:

• Extra transport met vrijgekomen budget• Verhuis en daarom extra transport• Tijdswinst voor niet-telewerkers dankzij minder files

– Beperkt wegens aanzuigeffect

– Niet in aanmerking: kleinere kantoren

Rebound effecten

40

79

Doorrekening met rekenmodel

• 4 stappen– Berekenen van het directe effect op aantal vkm

• Effect op energie• Effect op tijd

– Berekening meerverbruik thuis (directe rebound)– Berekening indirecte rebound op vkm

• Door inkomenseffect en locatiekeuze– Berekening direct effect op congestie

• Inclusief latente vraag

Rebound effecten

80

Belangrijke elementen

• Aantal dagen/week thuiswerken• Thuiswerken versus Satellietkantoren• Modale keuze om naar het werk te gaan

– Wagen: tijd- en energiewinst– OV: tijdswinst

• Snelheid van de verschillende modi

• Of er anders iemand thuis is• Veronderstellingen aanzuigeffect

Rebound effecten

41

81

Directe effect: tijdseffect

• Thuiswerker: 44 minuten winst/trip

• Satellietkantoor: 34 minuten winst/trip

Rebound effecten

Tabel 1: Tijdswinst per thuiswerker per trip

Normale pendelmodi aandeel bij

thuiswerkers

gemiddelde afstand

hoofdkantoor (km)

gemiddelde

snelheid (km/u)

tijdswinst

thuiswerken

(uur/trip)

auto 51.30% 40 57 0.71

trein 39.20% 62 80 0.78

motor/brommer 2.20% 31 57 0.55

tram 2.20% 11 17 0.65

metro 1.10% 28 29 0.97

te voet 0.40% 3 5 0.60

fiets 2.00% 14 18 0.78

bus 1.50% 26 30 0.87

Tabel 8: Tijdswinst per satellietwerkers per trip

Verandering van modi

aandeel

satellietwerkers

gemiddelde

afstand

hoofdkantoor (km)

gemiddelde afstand

satellietkantoor

(km)

gemiddelde snelheid

modi naar

hoofdkantoor (km/u)

gemiddelde

snelheid modi naar

satellietkantoor

tijdswinst

thuiswerken

(uur/trip)

van trein naar auto 34.60% 75 21 80 57 0.57

van auto naar auto 23.90% 73 28 57 57 0.79

trein naar trein 14.80% 83 26 80 80 0.71

trein naar zacht 9.90% 72 5 80 10 0.40

auto naar trein 2.50% 60 35 57 80 0.62

auto naar zacht 2.50% 48 10 57 10 ‐0.15

trein naar bus 2.50% 86 10 80 30 0.74

anderen 9.50% 0 0 0 0 0.00

82

Directe effect

• 1/week telewerken• 13 % telewerkers (sectorafhankelijk)

– 9% thuiswerkers; 4% satellietkantoor

Rebound effecten

Tabel 1: Resultaten direct effect voertuigkm (per thuiswerker)

Input: basisgegevens thuiswerker

frequentie (aantal per week) 1

aantal werkweken 40

modale aandeel auto 51.30%

gemiddelde afstand werk auto (km) 40

heen en terug (factor) 2

Winst: direct effect

vkm/werknemer/jaar 1642

energie wagen (kWh/werknemer/jaar) 1178

tijdswinst per jaar (uur/werknemer/jaar) 59

Tabel 1: Resultaten effect voertuigkm, energiegebruik en tijdswinst per satelli

Input: basisgegevens satellietwerker

frequentie (aantal per week) 1

aantal werkweken 40

van trein naar auto 35%

van auto naar auto 24%

auto naar trein 2%

auto naar zacht 2%

heen en terug (factor) 2

gemiddelde afstand werk 75

gemiddelde afstand satelliet 22

Winst: direct effect

vkm/werknemer/jaar 647

energie wagen (kWh/werknemer/jaar) 464

tijdswinst per jaar (uur/werknemer/jaar) 45

Totaal direct effect

totaal miljoen vkm/jaar 370

energie wagen ( miljoen kWh/jaar) 265

tijdswinst per jaar (miljoen uur/jaar) 15

42

83

Direct rebound effect: verwarming (top down)

70% voor verwarming

Rebound effecten

Totaal energieverbruik

residentiële sector230 PJ/jaar

33,0 vol40,2 gered

366 kWh/thuiswerker/

jaar

22,27 kWh/dag=489kWh/jaar

73,2 kWh/woning/dag

161 PJ/jaar= 44.722 mio kWh

16.112 kWh/woning/jaar

2.775.682 woongelegenheden

220 dagen

7 uur vol vermogen (22°)17 uur gereduceerd vermogen (15°)

9 uur extra aan vol ipv aan gered

Anderen in huis

Laag

84

Direct rebound effect: verwarming: bottomup• Vermogen om 1 of 2 kamers extra op te

warmen

Rebound effecten

Geïnstalleerd vermogen van 1000-5000W

8-40 kWh/dag extra8 uur extra verwarmen

Opwarmings-vermogen voor

40 m²1.76 kW

Om kamer van 3° te verwarmen

6.24-38.24 kWh/thuiswerkdag

extra

besparing

netto

43

85

Direct rebound effect: verwarming (conclusie)• Top down:22.27 kWh• Bottom up (1): 6.24-38.24• Bottom up (2): 19 kWh

• Gewerkt met 21.24 kWh/thuiswerkdag= 367 kWh/jaar/thuiswerker= 69 mio kWh/jaar Vlaanderen

Rebound effecten

86

Indirecte rebound: extra uitgaven en locatiekeuze• Met behulp van algemeen evenwichtsmodel

ISEEM• Schok van 20% in aantal pendeltrips

Rebound effecten

Variabele Variabele (%)

Totale bestedingen 0%

Andere consumptie -0,32%

Woon-werk verkeer -13,20%

Ander transport 2,271%

44

87

Indirect rebound effect: aanzuigeffect en effrect andere weggebruikers• Thuiswerken leid tot daling voertuigkm• Hoe minder verkeer, hoe korter de files (in

piek)• Berekend met behulp van congestiefuncties

• Gemiddeld 10.90 seconden per vkm=> 0.61 mio uur

Rebound effecten

Tabel 1: Effect (seconden) van een daling/stijging met een voertuigkm

Vlaams gewest

ochtend avond dag nacht ochtend avond dag nacht

hoofdwegennet Vlaamse ruit 7.46 10.82 7.04

hoofdwegennet 5.31 7.19 4.99 0.74 4.03 3.15

regionaal wegennet 10.90 12.57 7.09 2.36 9.45 4.73

stedelijk 18.62 21.47 7.09 4.18 14.19 7.09

werkdag niet‐werkdag

88

Indirect rebound effect: latente vraag

• Op basis van literatuur effect latente vraag=> 50% bijkomend verkeer op LT

Rebound effecten

Auteur Korte termijnLange termijn (na 3 jaar)

SACTRA* 50-100%Goodwin* 28% 57%Johnson & Ceerla* 60-90%Hansen & Hung* 90%Fulton ea* 10-40% 50-80%Marshall* 76-85%Noland* 20-50% 70-100%EC (2004) 25% 50%Schiffer ea (2005) 0-40% 50-100%

Tabel 6: Aandeel capaciteit opnieuw ingenomen op korte en lange termijn

45

89

Conclusie: Effect telewerken op vkm, energie en tijdswinst

Rebound effecten

miljoen vkm/jaar energie (miljoen kWh/jaar) tijdswinst (miljoen uur/jaar)

Direct effect

Telewerkers 370 265 15

Rebound 1

Energiegebruik thuis ‐69

Rebound 2 en 3

Inkomens en locatie‐effect ‐168 ‐120 ‐7

Rebound 4

Latente vraag ‐101 ‐72 ‐4

Congestie niet‐telewerkers 0.31

Totaal 101 4 4

Rebound Effect 73% 99% 71%

90

Redenen

• 50% gebruikte de trein vóór ze telewerkten• Telewerk vanuit vanuit een satellietkantoor.

– Om naar dat satellietkantoor te gaan gebruiken ze de auto. Voorheen gebruikten ze de trein voor een weliswaar langere verplaatsing.

• Het energieverbruik om zich te verplaatsen met een wagen is relatief laag vergeleken met het opwarmen van een huis gedurende de hele dag.

• MAAR meer vervuilende energie van wagengebruik wordt vervangen door minder vervuilende energie voor verwarming.

• MAAR werk/privéleven balans

Rebound effecten

46

Rebound effecten 91

BEDANKT


Pauze

47

PLATO - Case KBC

Ludwig Huybrecht

KBC

HNW@KBC

PLATOPLAats‐ en TijdsOnafhankelijk werken

…inmiddels Duurzaam Werken

23/05/2014 94onderweg naar morgen

Ludwig Huybrecht, Program Manager PLATOProgram Manager GRAaG

19 mei 2014

Onderweg naar morgen

48


PLATOWeerstanden eind 2010

Restart begin 2011 • Kostenbesparing ten koste van arbeidscomfort

medewerkers verkiezen ‘eigen stekje’ clean desk ergonomie & hygiëne: stoelen, burelen, klavieren, telefoon, schermen flexwork: digitaliseren & archiveren

• Focus lag op ‘organisatie’ en te weinig op ‘menselijke change’• 1° inrichtingsconcept voldeed niet: open space – cockpits – vergaderzalen / steriel en onpersoonlijk

• tijdens transitieperiode: gevoel meer lawaai, drukte, concentratieverlies…

• samenwerken op afstand moet je leren• nieuw gedrag aanleren kost energie

Wat & Waarom van PLATO focus op mens & gedrag: change & transparant communiceren PLATO‐verantwoordelijken / leidinggevenden als changemanager inspraak oa via user panels

kleur & variatie: Activity Inspired Workplacesaandacht voor de ‘centrale’ werker: Home@Work

Succesfacoren?

23/05/2014 onderweg naar morgen 96

PLATOWat & Waarom?

ArbeidstevredenheidAantrekkelijke werkgeverEcologische voetafdruk

Kostenbewust

49


Arbeidstevredenheid:• Opnieuw op hoogste niveau van voor 2008• 54.161 DWP‐dagen door 4.088 gebruikers• 86.031 telewerkdagen door 4.903 gebruikers • 140.192 keer niet tot minder in de file: woon‐werkverkeer wordt privétijd! • Gemiddeld 700 medewerkers/dag niet tot minder in de file• Activity InspiredWorkplaces = grote variatie in keuze ‘werkplaats’• home@work & regie over eigen leven en werken

Aantrekkelijke werkgever• 9° op rij: Werkgever van het jaar • 2013: Award The New World of Work (Vlerick)

Ecologische voetafdruk• Reductie ruimtegebruik ‐36.500 m² (los van Antwerpen en Mechelen)• Reductie woon‐werkverkeer ‐10,9 mio kms & ‐12,90% CO2 • Maximaal gebruik van gerecupereerdmateriaal

Kostenbewust• Maximaal gebruik van gerecupereerd materiaal

• Reductie 4 mio recurrente kosten huisvesting • Verkopen gebouwen & opzeggen huurcontracten

PLATO… wat brengt het op?

2013


Policy Telewerkuitgangspunten

…arbeidstevredenheid telewerker stijgt

…niet‐telewerker ervaart geen substantieel nadeel

…klant ervaart geen substantieel relatieverlies

…er is geen efficiëntieverlies bij telewerk

…bijwerkingen HNW vermijden

Verzakelijking

Solisme, vereenzaming

Sociale cohesie

Evenwicht Werk‐Privé

Nooit meer stoppen

maw: als je haast niet merkt dat er verschillen zijn

50

• lichte policy, maar wel sterke KBC‐beleidsvisie• instapbeslissing ligt bij directoraat

• gezond verstand & bedrijfswaarden PEARL• flexibiliteit & overlegcultuur MW/LG/team/klant• teams organiseren zelf• telewerken is een opportuniteit: geen recht, noch plicht

• verplicht gebruik van collaboration tools• aanbeveling: 3d/week op ‘een’ werkvloer

• juridisch van occasioneel ‐> structureel telewerken maar mét behoud van occasioneel telewerken

• eenvoudig proces HR4U & administratie

Telewerken wordt… Het Nieuwe Normaal


Policy Telewerk

DNA


home@work• Aangename werkplekken, kleur en veel variatie Meet & greet, drop downs, long table, high table… Loungeruimtes, crearooms, inspiration rooms, stille ruimtes… Vi‐Zit, atria’s en resto’s

• Privé‐faciliteiten Deli Marché Fox Cuisine Strijkatelier Stekelbees Open Leren: avondacademie Gezondheidsprogramma GRAaG

o Move, Feed, Mind, Care … your bodyo Fitness & wekelijks workshops

o Culturele wandelingeno S2W – S2R – Ventousiasten…

51


PRONTO - Case Havenbedrijf Gent

Hendrik Deroo

Havenbedrijf Gent

52

| pag.| pag.

PRONTO –Veranderingstraject door medewerkers

Studiedag Het Nieuwe Werken in Vlaanderen

Dept. Mobiliteit en Openbare Werken

19 mei 2014

23-5-2014 103

| pag.

Agenda

• Betere mobiliteit?

•Waarom Veranderen?

• Hoezo, door medewerkers ??

• Integraal veranderen dus!

23-5-2014 104

53

| pag.

PRONTO ??

• Organisatiecultuur van vertrouwen en duidelijkheid

• Tijd en plaats onafhankelijk werken

23-5-2014 105

| pag.

Doel: Cirkel van vertrouwen

23-5-2014 106

Dik Bijl, resultaatsgericht organiseren

54

| pag.

Bereikbaarheid Haven?

23-5-2014 107

| pag.23-5-2014 108

55

| pag.

Files om 16u30Touring Mobilis

23-5-2014 109

| pag.

Duurzame organisatie ?

23-5-2014 110

56

| pag.

Agenda





23-5-2014 111

| pag.

Leeftijdspiramide entoekomstige arbeidsmarkt

23-5-2014 112

Havenbedrijf 2015:

22% +60j

24% 55‐60 jaar

32% 45‐55 jaar

22% < 45 jaar

Belgische Arbeidsmarkt:

Slechts93% instroom tegen 2015

57

| pag.23-5-2014 113

| pag.

Nieuwe technologie

23-5-2014 114

58

| pag.

Toekomstige generatie

23-5-2014 115

| pag.23-5-2014 116

Welke organisaties willen we

voor onze kinderen ?

59

| pag.

Gemotiveerde en geëngageerde medewerkers

23-5-2014 117

| pag.

Agenda





23-5-2014 118

60

| pag.

Draagvlak

• Dat het gebeurt: beslissing DC (november 2011)

• Hoe = maximaal ‘bottom up’– Met en door medewerkers (maart 2012)

– Consequente opbouw van onderuit

– Na brede consultatie: opmaken producten met draagvlak

– Start formele consultatie. (maart 2013)

– Telkens inbouwen van keuzemogelijkheden voor de medewerkers

23-5-2014 119

| pag.

Draagvlak (1)

• Bevragen problematiek en problemen– Gewenste Leidinggeven

– Gewenste Organisatiecultuur

– Gewenste Werkomgeving

• Bevragen van sterktes van de huidige organisatie, via Appreciative Inquiry‐methode

23-5-2014 120

61

| pag.

Draagvlak (2)

• Opbouw programma met 6 trajecten– Toon je talent

– Behaal je resultaat

– Werken doe je samen

– Kies je eigen tijd

– Deel je informatie

– Kies je plek

23-5-2014 121

| pag.

Draagvlak (3)

• 6 projectgroepen– 6 interne projectleiders

– Op vrijwillige basis meewerken

– Aandacht voor evenwicht in groepen

> Elke afdeling

> Elke leeftijd

> Vele meningen

– Totaal aantal betrokkenen = 60 personen

> 1 stuurgroep: 6 personen

> 6 werkgroepen : 36 personen

> 4 testgroepen: 28 personen

23-5-2014 122

62

| pag.

Draagvlak (4)

•Werkgroepen bepalen snelheid en inhoud

Principes NTO: Team@Work

1. Subsidiariteit: teamniveau lost op, tenzij …

2. Duidelijkheid: heldere afspraken en prioriteit.

3. Zelfsturing: het team krijgt de controle.

>Medewerker beslist

>Medewerker geeft aan

– Virtueel Team@Work:

1. Telewerk voor iedereen vanaf januari 2014

2. Praktische afspraken (bereikbaarheid en ergonomie)

23-5-2014 123

| pag.

Draagvlak (5)

• Communicatie aan medewerkers

• Direct:

– Blog

– Intranet‐boodschappen

– Tentoonstelling

– 6‐maandelijks print over voortgang project

– Maandelijks open ‘infomoment’

– Nieuwjaarsreceptie, …

• Indirect:

– Via medewerkers werkgroepen

– Via testgroepen

– Via vakorganisaties

– Via Directie

23-5-2014 124

63

| pag.

Draagvlak (6)

• In overleg met vakorganisaties1. Mededeling dat we dit traject instappen

2. Open toelichting over doelstellingen

3. Vraag tot deelname aan proces (hoedanigheid medewerker)

4. Vraag tot advies over beslissingen directie obv voorstellen vanuit medewerkers

5. Toelichting aan regionale verantwoordelijken

6. Formele en informele communicatie

23-5-2014 125

| pag.

Agenda





23-5-2014 126

64

| pag.

Meer autonomie voor de medewerkers?

•Werkplaats wordt irrelevant– Mobiliteit volgens behoefte en op maat

•Medewerker kiest– Werkplek

– Werkinstrumenten

– Werkritme

•Medewerker geeft aan– Werkinhoud/duidelijke werkafspraken

– Goed kunnen + graag doen

– Ambitieniveau

– Interessegebieden ifv projecten

– Voorkeur verloningspakket

23-5-2014 127

| pag.

Betere mobiliteit voor de medewerkers?

•Werkplaats wordt irrelevant– Mobiliteit volgens behoefte en op maat

•Medewerker kiest– (elektrische) bedrijfsfiets

– Mobiel toestel (tablet of laptop)

• Duurzame mobiliteit– Laadpaal op terrein

– Elektrische voertuigen als het kan

– Hybride poolwagens

23-5-2014 128

65

| pag.

Conclusie: Veranderingen met draagvlak

• Principiële keuze voor – Bottom up benadering

> Betrokkenheid

> Veranderingen op maat van medewerkers

– Evolutie ipv Revolutie

– Integrale benadering

• Nieuwe Toekomstige Organisatie bouwen = maatwerk

23-5-2014 129

| pag.| pag.23-5-2014 130

[email protected]

www.havengent.be

Large enough to cope

small enough to care

66


Debat

•Zijn de voordelen van HNW (voor de maatschappij, de werknemers en de werkgevers) realistisch?

Voordelen?

•Zijn de aangehaalde nadelen reëel ?

•Zij deze te milderen?Nadelen?

•Om de mobiliteitseffecten te vergroten:

•Is een verruimde toepassing van HNW wenselijk?

•Is een verruimde toepassing ook mogelijk?Opschalen?

•Heeft de overheid hierin een rol te spelen?

•Zo ja, welke?Wie aan zet?

Het Nieuwe Werken

67

VOORDELEN MAATSCHAPPIJ:

•Minder woon‐werkverkeer

•Minder uitstoot van CO2

•Minder verkeersongevallen

• Efficiënter gebruik van de capaciteit

• Minder noodzaak voor uitbreiding capaciteit tijdens de spits zowel voor auto als OV

• Stimulans voor economie door innovatie

• Hogere arbeidsparticipatie vrouwen

• Betere balans werk en privé

•Minder kinderopvang nodig

• Lager ziekteverzuim

• …

VOORDELEN WERKNEMERS:

• Concentratie en productiviteit

• Betere balans werk‐gezin (zorgtaken)

• Autonomie

• Kansen voor mensen met verminderde mobiliteit

• Minder reistijd en reiskosten

•Minder kinderopvang nodig

• Hogere arbeidssatisfactie

• Bredere keuzemogelijkheden jobs (als gevolg van verbeterde bereikbaarheid)

• …

VOORDELEN WERKGEVERS:

• Flexibiliteit

• Efficiënte inzet medewerkers

• Hogere productiviteit

• Behoud personeel

• Attractiviteit als werkgever bij aanwerving

•Minder kosten kantoorruimten flexplekken

• Lagere kosten voor energie

• Lagere ziekteverzuim

• Innovatie van werkprocessen, ICT‐technologie

• Ruimere rekrutering werknemers

• Verbeterde bereikbaarheid

•Minder behoefte aan parkeren

• …

Zijn de voordelen van HNW realistisch?

Welke ontbreken?

Mobiliteit

NADELEN MAATSCHAPPIJ

•Minder accijnzen/inkomsten uit autoverkeer

•Rebound effecten op vlak van mobiliteit

•Meer energieverbruik in gebouwensector (woningverwarming)

•Minder sociale cohesie

•…

NADELEN WERKNEMERS

•Isolement, minder spontane ontmoetingen

•Inrichting werkplek van onvoldoende kwaliteit

•Grotere kans op stress door onduidelijke afspraken

•Menging werk en privé, geen geregelde werktijden

•(Idee dat) thuiswerken negatief is voor carrière

•…

NADELEN WERKGEVERS

•Kosten onderbezette werkplek (thuiswerken)

•Verlies betrokkenheid

•Informele contacten

•Opleiding thuiswerkers

•Nieuwe manier van leidinggeven

•Idee van niet e‐werkers dat zij overlast raken

•Additionele ICT en inrichtingskosten

•…

Zijn de aangehaalde nadelen reëel?Welke ontbreken?Zij deze nadelen te milderen?

Mobiliteit

68

Opschalen of niet omwille van positieve mobiliteitseffecten?

• Is een opschaling van HNW wenselijk/mogelijk?

• Welke belemmeringen staan opschaling in de weg?

• Zijn deze belemmeringen weg te werken?

• Is er voldoende draagvlak?

• Is flankerend beleid noodzakelijk?

REGULEREN

•Verplicht onderdeel bedrijfsvervoersplannen

•Koppeling met vergunningenbeleid of locatiebeleid

•“Recht” als werknemer op thuiswerk

•…

STIMULEREN

•Fiscale aftrek beroepskosten beperken of afschaffen

•Invoering rekening rijden (plaats‐ en tijd gedifferentieerde heffing)

•Invoering mobiliteitsbudget

•…

FACILITEREN

•Flexplekken beschikbaar stellen (bv. in/nabij stations) of voorzien (via ruimtelijk beleid)

•Goede bereikbaarheid flexplekken met OV en fiets

•Flexibele abonnementen

•Verruimen OV aanbod buiten de spits

•Informeren en sensibiliseren

•Tools (draaiboeken, …)

Heeft de overheid hierin een rol te spelen?Zo ja, welke?

69


Hilde Crevits,

Vlaams minister van

Mobiliteit en Openbare erken

het nieuwe werken in vlaanderen - mobiel vlaanderen

Documents