Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 1

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 2

Hội Ái Hữu Trà Vinh nhiệm kỳ 2012-2016

Hội Đồng Điều Hành

Hội Trưởng. : Ông Văn Tường Phó H T Ngoại Vụ : Ông Nguyễn Văn Thành

: Ông Từ Phinh One Phó H T Nội Vụ : Ông Nguyễn Văn Vui,

: Ông Thạch Bông Tổng Thư Ký : Anh Dương Việt Văn Phó Tổng Thư Ký : Ô. Nguyễn Văn Nhựt Thủ Quỷ : Ô. Nguyễn Văn Thành Trưởng Ban Xã Hội : Ô. Ngô Thiết Hùng Đặc trách về Phụ Nữ : Bà Bùi T. Hải Đường. Trưởng Ban Thể Thao : Ô. Nguyễn Cao Thượng Trưởng Ban Tài Chánh : Ô. Trương Bạc Xuổl. Trưởng Ban Giáo dục : Ô. Nguyễn Văn Vui Trưởng Ban Y-Tế : Ô. Kiều Trương, Trưởng Ban Trật Tự : Ô. Hà Kim Danh Hỏa đầu Vụ : Ô. Thạch Tạo. Trưởng Ban Văn Nghệ : Ô. Huỳnh Trung Thomas

: Ô. Trần Sinh Trưởng Ban Báo Chí : Ông Võ Trung Tín Ban Quảng Cáo : Ô. Trương Bạc Xoủl

: Ô. Ngô Văn Thành : Anh Kiên Phi Bằng

Web Master : Ông Ngô Đế : Anh Dương Việt Văn

Hội Đồng Cố Vấn :

Các Cụ Hàng Công Thành, Nguyễn Văn Cung, Nguyễn Ánh Nhựt, Tăng Đông Sanh, Võ Trung Tín, Võ Văn Diệu,

Trần Hửu Quang, Nguyễn Lưu Viên, Huỳnh Văn Lang. Các Anh Huỳnh Kim Tiến, Trịnh Hảo Tâm, Chị Trần Thị Phụng

Hội Đồng Sáng Lập :

Cụ Trần Xiều, Các Anh Hà Kim Danh, Văn Tường, Huỳnh Kim Tiến, Võ Văn Diệu, Nguyễn Văn Vui, Lâm Vĩnh Hiếu, Nguyễn Văn Thành,

Nguyễn Tấn Tài, Thạch Tạo và Võ Trung Tín.

Đại Diện Các Nơi :

Phần Lan : Ông TRẦN MINH CẢNH Hòa Lan : Chị THÁI KIM NGUYỆT Australia : Ông TRẦN ANH KIỆT Norway : Ông PHẠM QUANG TRỨ Germany : Ông HÀ PHƯỚC THẢO Canada : Ông HUỲNH CÔNG ÂN San Diego : Ông TRẦN TRỌNG LÀNH Los Angeles : Ông NGÔ VĂN THÀNH Florida : Ông TRƯƠNG DƯỜNG Indoo : Ông HỒ VĂN PHONG Texas : Ông KIM HỮU PHƯƠNG Michigan : Chị LÊ THỊ DUNG Kansas : Ông HỒ VĂN MỪNG Georgia : Ông ĐOÀN LÝ ĐÁNG

: Ông LÊ NGỌC ĐIỆP, Oregan : Ông LÝ TUẤN HIỀN Ohio : Ông HUỲNH NGỌC CÔN Connecticut : Ông HUỲNH THÀNH BÁ. Missouri : Ông HỒ VĂN ẨN Newyork : Ông TIÊU NHƠN LẠC. Utah : Ông NGUYỄN V. XUÂN CẢNH.

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 3

BAN THỰC HIỆN ĐẶC SAN TRÀ-VINH 2015

XUÂN ẤT MÙI – THÀNH THẬT TRI ÂN Quý Học Giả, Văn Thi Hữu gởi tác phẩm tô điểm cho Đặc San Trà Vinh

SOÁ 15 - Xuân Ất Mùi - 2015 Quý Đọc Giả viết thư, điện thoại góp ý kiến và khuyến khích chúng tôi,

Quý Mạnh Thường Quân, Doanh Gia, Thân Chủ , đã và đang ủng hộ Đặc San Trà Vinh

Nhờ sự yểm trợ quý báu của tất cả quý vị trên, chúng tôi mới có đủ phương tiện và giữ vững tinh thần

để hình thành các quyển Đặc San nầy

Tòa soạn: 9242 Bolsa # B Westminster CA 92683 Tel: 714-856-9202

Trang Web: aihuutravinh.com or Travinhhaingoai.com Email: pvotin@gmail.com

Đặc san Trà-Vinh số 15 được phát hành tại California trong dịp mừng

Xuân Ất Mùi do Hội Ái Hữu Trà-Vinh chủ trương với các tiêu chuẩn như sau: * Đặc san Trà-Vinh chỉ lưu hành trong Hội Ái Hửu Trà-Vinh và

không bán ra ngoài. * Các tác giả chịu hoàn toàn trách nhiệm về bài viết của mình.

* Những bài không đăng, tòa soạn sẽ không gởi trả lại bản thảo.

* Các bài gởi đăng xin dùng Font Unicode hoặc VNI và gởi bằng

email về: Pvotin@gmail.com (không nhận bài gởi qua bưu điện) * Mỗi tác giả sẽ được chọn đăng hai bài trong mỗi số báo, ngoài ra

sẽ dành cho các số tới. * Tòa soạn sẽ dành ưu tiên cho quý đồng hương mới đến với Hội lần

đầu. * Những bài gởỉ cho Đặc San Trà-Vinh xin đừng gởi các nơi khác

đăng trước. * Tòa soạn dành quyền từ chối những bài vở ngoài chủ trương và

đường lối của Hội cũng như văn hoá nước nhà. * Nếu muốn trích đăng một đoạn hay toàn bài xin liên lạc với tác giả

hay tòa soạn và xin đề trích từ Đặc San Trà- Vinh

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 4

MUC LUC Đặc San Trà Vinh Năm Ất Mùi 2015

STT Tựa Bài Tác Giả Trang1 Câu đối TẾT Ban Báo Chí 1 2 Ban Chấp Hành Niên Khóa 2012- 2016 Hội AHTV 2 3 Điều Lệ ĐS Trà Vinh Ban Báo Chí 3 4 Mục Lục ĐSTV 2014 Ban Biên Tập 4 5 Thư đầu năm Hội Trưởng 6 6 Sớ Táo Quân Thần Táo Trà Vinh 7 7 Năm Mùi nói chuyện Dê Lucky Nguyễn 9 8 Mừng Xuân Mới (Nhạc) Nguyễn Châu 16 9 Thuở Ấy – Ao Vuông Steven Rem Kien 17

10 Ỹ Lan Thần Phi Vĩnh Trường 20 11 Gió Mây Ngậm Ngùi Huỳnh Tâm Hoài 31 12 Picnic Hè 2014 của ĐH Trà Vinh tại San José Nguyễn Minh Cần 38 13 Bora Bora (thơ) Nguyễn Minh Cần 40 14 Nhớ Hòn Thơm (Thơ) Nguyễn Minh Cần 40 15 Kỹ Niệm Tuổi học trò (Thơ) Kim Chung-Hoàng Vũ 41 16 Mời Em thăm nhà Anh (Thơ) Kim Chung-Hoàng Vũ 41 17 Trà Vinh Chơi Vơi nỗi buồn ( Thơ) Dạ Lan 41 18 Mưa Hoài (Thơ) Lưu Đức 42 19 Bạn Cùng Lớp (Thơ) Lưu Đức 42 20 Trà Vinh Quê Tôi - Nhớ Trà Vinh (Thơ) Ánh Dương 42 21 Một Chuyến Tây Du Huỳnh Công Ân 43 22 Kỳ Ngộ Thái Lai 46 23 Thư Đồng Hương BBC 48 24 Đầu Bạc - Bạc Đầu (Thơ xướng - hoạ ) Tú Rệu 49 25 Biết ai tâm sự về lời dạy của ... Mười lớn 50 26 Tình Thâm Huệ Tường 53 27 Tình Bạn Cũ (Thơ) Phạm Văn Mẫn 58 28 Lũ Ngựa Trời trên đèo biên giới Phạm Phong Dinh 59 29 Tù Trong Trứng Võ Vĩnh Kim 70 30 Thương Nhớ Trà Vinh (Thơ) Văn Nguyễn A 73 31 Cảm Xuân (Thơ) Chu Tiểu Trà 73 32 Có những dòng sông không trở lại Từ Văn Thọ 74 33 Vườn Thơ Xuân Ất Mùi 2015 Dương Chiêu Anh 87 34 Đố Vui (Thơ) Dương Chiêu Anh 88 35 Tình Thơ ( Hồi ức) Dương Chiêu Anh 89

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 5

36 Hội nghị Thành Đô - đâu là sự thật Huỳnh Khắc Sử 93 37 Vận Nước Lòng Dân (Thơ) Phương Nam 97 38 Đốm lửa trên sông Nguyên Nhung 98 39 Vượt Sóng Người Cầu Ngan 103 40 Người Lính Già tha hương Huynh Văn Luận 112 41 Tết Quê Chồng NINILÊ 113 42 Bản Tin Hè Trà Vinh 2014 BBC 120 43 Trò chơi Bingo – Lô Tô Tú Sinh 123 44 Đồng Hương Trà Vinh mừng xuân Giáp Ngọ David Nguyễn 128 45 Hình ảnh ngày xuân họp mặt Trà Vinh Nguyễn Văn Nhựt 129 46 Giòng trôi về phía mặt trời lặn (bình thơ HTH) Lưu Trần Nguyễn 130 47 Cám Ơn Đời (Thơ) Huỳnh Tâm Hoài 131 48 Mai nầy... (thơ HTH phổ nhạc) Kiên Thành 132 49 Giải Khuyến Học 2014 BTC Hè TV 133 50 Tâm Tình Người Trà Vinh Văn Tường 134 51 Samdach K’ Sattrey Angkeo Steven Rem Kiên 135 52 Bánh Ống Quê Em... (Bài Vọng Cổ) Trương Thái Hòa 138 53 Một Thời Để Nhớ Trương Dưỡng 139 54 Thế trận tại Biển Đông Vĩnh Thuận 152 55 Gỏi chuối cây trộn gà xé phay Lucky Nguyễn 164 56 Thầy Pháp Trị Bịnh Lục Tuần Xuân 166 57 Trà Vinh Một chuyến về thăm Tiền Lạc Quan 169 58 Ô Chử Tiền Anh Thư 176 59 Máu Việt tuôn theo dòng Lịch Sử (thơ) Phương Nam 177 60 Đồng Hương Trà Vinh Qui Tiên năm 2014 Hội AHTV 178 61 Tường trình tài chính Thủ Quỷ 181 62 Món quà chưa tới Ba Phước Hưng 183 63 Gặp lại Bạn Cũ Trần Thanh 183 64 Shoping kiểu KHỰA - Bệnh GOUT Tú Rệu 183 65 Danh Sách Đồng Hương Trà Vinh năm 2015 TTK 184 66 Trang Quảng Cáo Ban Tài Chánh 191 67 Ban Biên Tập ĐSTV 15 200

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 6

THƯ ĐẦU XUÂN ẤT M ÙI

Kính thưa quý đồng hương hội viên Trà Vinh Đầu thư, tôi xin thay mặt Hội Trà Vinh xin hân hoan, quý mến gởi lời thăm hỏi,

chào đón tất cả mọi người trong dịp Xuân về. Tết năm nay cầm tinh con dê, là Tết Ất Mùi. Nhớ Năm 2003 Báo Xuân số 3 Quý Mùi , Anh Trịnh Hảo Tâm làm hình bìa là

một tấm phim với cảnh con dê dẫn đầu với liên tiếp 7 cảnh hình của sinh hoạt người Trà Vinh. 12 năm sau, năm Ất Mùi nầy, Anh Võ Trung Tín sẽ cho bà con mình thưởng ngoạn hình gì đây hè?

Chớp nhoáng, Hội ta 15 tuổi, sắp vào tuổi “tin-tin” rồi. Nhà văn, nhà thơ, ban biên tập có nhiều kinh nghệm, nên chăng đặc san Trà Vinh được nhiều người nồng nhiệt đón nhận, và quý trọng, Âu đây cũng là phần thưởng tinh thần cho những người có đức tính chịu đựng và kiên nhẫn .

Những ngày Hè oi bức vừa qua nay nhường cho tiết trời sang xuân mát mẻ ấm áp thật vô cùng thoải mái, dễ chịu. Vạn vật đổi thay. Những cơn gió mát từ đâu thổi đến làm cho người vật hân hoan thích thú. Hoa lá thi đua đâm chồi nẩy lộc khoe sắc khoe hương. Chuyện của ngày qua là quá khứ, tương lai là huyền nhiệm, hiện tại là món quà của trần gian, vậy chúng ta hãy cùng nhau vui hưởng . Đây là mùa Xuân. Xuân của tuổi thơ, của tuổi trung niên, của lão niên, của nam phụ lão ấu. Chúng ta hãy cùng nhau đón Xuân vui tươi , hạnh phúc nhé! Gặp nhau đây, mừng bên nhau, kia là tiếng pháo, nọ là lân trống, tưng bừng của ngày Hội Tết Trà Vinh.Quên đi những nhọc nhằn,quên đi mọi ưu tư, hãy cùng nhau chào đón mùa Xuân mới, mùa Xuân của đất trời…Anh Nguyễn Văn Vui, phó hội trưởng, cũng là trưởng ban tổ chức sẽ cho chúng ta một chương trình vui Tết phong phú, đặc sắc…diễn đạt lại những nét văn hóa căn bản của dân tộc Việt Nam, những tập tục truyền thống của gia đình Việt Nam: Bàn thờ tổ Hùng Vương với cờ xí, nhang đèn hoa trái khói hương nghi ngút, nào là chúc thọ, vinh danh quý Cụ Ông Cụ Bà, lì xì cho trẻ em vui thích với những phong bì đỏ thắm, những màn ca múa đượm tình quê hương…

Và như hằng năm, Ban Báo Chí sẽ phát hành đặc san Trà Vinh số 15 Đây là món quà đặc biệt không thể không có được trong gia đình Trà Vinh để cùng nhau đọc, thưởng lãm trong ba ngày Xuân. Cuối thư, nhân dịp nầy, tôi xin kính chúc mọi người một năm An Khang Thịnh Vượng. Và trong ngày hôm nay buổi hội ngộ thật vui vẻ trọn vẹn .

CA, ngày 17 tháng 10 năm 2014

Hội Trưởng Văn Tường

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 7

Báo cáo của Táo Trà VinhMuôntâu Thánh thượng Thần chức Táo quân Coi sóc nhân dân Trà Vinh nước Việt. Gặp năm “mèo chết” (một chín bảy năm) Loạn đả xà ngầu Tai họa đâu đâu Bổ đầu dân chúng. Thần đâm lúng túng Chạy khắp mọi nơi Vắt cẳng lên trời Tìm đường tẩu thoát. Muôn tâu Thánhthượng Ngày tháng thoi đưa, Thoắt bốn mươi năm Gặp năm Ất Mùi Táo Thần lập tức Lật đật đăng trình Ðạp xe đạp ngựa Kịp ngày kịp bữa Lặn lội về chầu Quí mọp trình tâu Tung hô vạn tuế! Vạn tuế vạn tuế… Khải tấu Ngọc Hoàng Thần Táo Trà Vinh Tức tỉnh Vĩnh Bình Hiện đang tị nạn Tại Xứ Cờ Hoa Mười lăm năm qua Hễ khi Tết đến Thần được Hội nhà Ủy quyền công việc Viết sớ táo quân Tâu lên Thánh Thượng Mọi việc trần gian Cùng là việc Hội Thần Xin rắp bo, Cái quân con Trời, Cùng cháu nội ngoại,

Ở dưới trần gian, Thằng hô thằng ứng Quậy thôi hết biết. Cướp bể cướp thuyền Ngư dân khốn đốn Giàn khoan hạm đội, Dậy sóng Biển Đông Ngọc Hoàng dư biết, Đã mấy ngàn năm, Ở nơi trung thổ, Có một loại người, Tự xưng Thiên Tử, Tự động thế Trời, Ra oai thiên hạ, Chém giết chẳng tha, Những ai chẳng chịu, Dâng hiến đất đai, Gom về cho chúng, Thỏa tánh bá quyền. Ngay tại Việt Nam, Có bọn lai căn Tên Hồ Tập Chương, Chết rồi còn vươn, Một bầy cháu chắt, Danh xưng thúi hoắc: Xã Nghĩa ngoại lai, Thuộc loài cộng sản. Cướp giựt dã man, Tiền tài sinh mạng, Bất kể kiểu nào, Chúng giựt đi ráo, Mặc tiếng kêu gào, Toàn dân rên xiết Chúng ra lịnh giết, Cho tận cho tiệt. Những người hiểu biết Phản đối quyết liệt. Những tội chúng làm, Dân tình oán than, Khải tấu Ngọc Hoàng, Ngài có biết không ?

Chẳng nghe lên tiếng ? Thần xin Ngọc Đế, Ra lịnh Lôi Thần, Bảy tầng tầm sét, Chém tét đầu ra, Chẳng tha tên nào, Mỗi thằng một búa. Sang chuyện quốc tế Thời Sự trong năm Thế giới suy trầm Nhân tâm khủng hoảng Ukrana gặp nạn Pu Tin chuyên quyền Xua quân xâm lấn Bắc Hàn lấn xấn Nguyên tử ra uy Cảnh cáo tức thì Hoa Kỳ Nhật Bản Xi Ry loạn hoạn Nội chiến triền miên Dân chúng não phiền Đua nhau tị nạn Phi châu khủng hoảng Khủng bố gia tăng Islamic Iran Sát khí đằng đằng Kinh tâm thế giới Không khí ngột ngạt Trãi khắp Á Âu Tình hình trỉu nặng Kinh tế bất hạnh Lên xuống thất thường Chỉ làm dân khổ Kính bẩm Thượng Đế Táo thần xin kể Chuyện của nước non Bốn năm đã tròn Sắp bầu tổng thống Cộng hòa Dân chủ Hai đảng tranh thủ Vận động chính trường

Để lấy lòng dân Chiêu bày thế kỷ Dân chủ dân quyền Cho nên thình lình Mọi người thấy tin Một nhà đấu tranh Không ngừng ngơinghỉ Lại được đi Mỹ Chính là “Điếu Cày” Thật quá bất ngờ Dù là thờ ơ Cũng thấy là lạ Nói nhỏ với nhau Trò mới nữa hì? Xoa dịu cái gì? Chắc là có lẽ Thấy bên Hồng Kông Sinh viên học sinh Nhất quyết một lòng Xuống phố biểu tình Đòi hỏi quyền dân Cộng sản Việt gian Giật mình khiếp sợ Giở cái trò cũ Lấp liếm thả tù Cho đi qua Mỹ Hòng để tuyên truyền Xưa ơi là xưa Kính bẩm Thánh Hoàng Giờ thêm chuyện nữa Gốc ở Phi Châu Trên dòng sông nhỏ Tên gọi Bô la (Ebola) Khỉ, dơi ăn trái Nhả hột, xác chết Có loại vai rết (virus) Truyền cho loài người Chứng bịnh lạ đời Vô phương cứu chửa Đến nay thiệt mạng Tính hơn bảy ngàn

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 8

Loại dịch bệnh nầy Hiện đang tràn lan Du lịch rất sợ Khi nhiệt độ cao Là bị cách ly Tốn mất thì giờ Mất vui cái chắc! Khải tấu ThánhThượng Giờ đến chuyện nhà Giáp Ngọ vừa qua Ông Cố Vấn Trưởng Là Cụ Trần Xiều Nhận lệnh bề trên Về chầu Tiên Đế Bỏ lại trần gian Họ hàng thương mến Tiếp đến khắp nơi Bên Canada Hội viên Trần Mính Phờ lô Ri Da (Florida) Hội viên Thạch Nhâm Hùa nhau nối gót Buồn ơi là buồn Đó là chưa kể Sau hè Quý Tỵ Chị Đức qui Tiên Anh Thành ngơ ngẩn Thươngnhớ khônnguôi Bạn bè an ủi Rồi thời gian trôi Mùa Hè lại tới Thắm thoát tròn năm Anh Thành làm lễ Di dời tro cốt Tổ chức trang trọng Ở tại nghĩa trang Thânnhân quyếnthuộc Cùng bạn Trà Vinh Văn Tường, Văn Nhựt KiềuTrương,Th.Phẩm ChâuHùng,ThạchBông Nói lời cảm động Ai cũng mũi lòng Nhớ đến cảnh nầy Thần muốn rơi lệ.. Xin lỗi Thánh Hoàng

Thần xin kể tiếp Mùa Hè Picnic Địa điểm Euclid Góc đường Warner Chỗ nầy, chỗ cũ Bà con quen rồi Không cần đi kiếm Thế mà trục trặc Chủ nhựt tổ chức Ngay ngày World Cup Thi trận chung kết Hiềm vì một nỗi Bà con mê bóng Xúm nhau ở nhà Thì là chết chắc Anh Tín nghĩ kế Mình mang truyền hình Đem ra ngoài park Anh Trung, Anh Nhựt Lên tiếng thống nhứt Trung thì mang máy Nhựt lo điện đài Thế là thông báo Tin tức chạy nhanh Thật là kết quả Ngày hội đông đảo Vui quá là vui Vì đủ tầng lớp Nam phụ lão ấu Trẻ già lớn bé Thích gì cứ vui Theo từng khu vực Nước lèo đắc lắm Những món chấm điểm Để xếp nhứt nhì Một ban thu phiếu Làm việc hăng say Không dám ngừngnghỉ Nhiều người thích chí Khi quả bóng vô Vỗ tay cười lớn Đám trẻ đang thi Địa danh Trà Vinh Ngừng tay trố mắt Ngoáy cổ lại nhìn Anh Nguyễn Văn Vui Chị Bùi Hải Đường

Thuộc ban giám khảo Một phen vất vả Lớn tiếng la lên Các cháu nhanh lên Gần hết giờ rồi Nhiều lần như thế Đã khổ khu banh Còn khổ khu khác Khu nầy bạo hơn Vì quá đông người Trò chơi hấp dẫn Tiếng la, tiếng cười Lớn hơn World Cup Đó là Lô tô Chủ xị Trần Sinh Phát loa Anh Tín Trò chơi vui nầy Phát xuất nhiều năm Năm nào thiếu nó Chắc là không được Đó là chưa kể Cuộc thi nhảy bao Phi Bằng tổ chức Chọn em hạng nhứt Hạng nhì hạng ba Nhảy tới lằn mức Khi còi tu huýt Em nào chậm trễ Thì thi đợt sau Bà con lao sao Em kia thắng giải Nó là cháu tôi… Cuộc vui tới chiều Thì có một nhóm Khoảng hơn 10 mươi Vội vã chạy đến Nhập vào cuộc vui Hỏi ra mới biết Mới đến từ xa Đã mấy ngày qua Dừng chân miền Bắc (California) Thăm viếng bè bạn Anh TrịnhCôngNgàn Là cựu học sinh Của Trần Trung Tiên Trưởng đoàn nói vậy

Nay gặp đồng hương Đông đảo thế nầy May mắn biết bao !!! Kính bẩm Thánh Hoàng Đó là Picnic Còn về Tết nhứt Giáp Ngọ vừa qua Nhà hàng tuy xa Nhưng mà đẹp quá Văn Nghệ văn gừng Nhảy múa tưng bừng Sau màn Chúc Thọ Lì xì thiếu nhi Cùng phát hành báo Xổ số chen vào Cầm chưn cầm khách Đến ba giờ chiều Mọi người về hết Một số còn hăng Kéo nhau qua gian Bên cạnh nhà hàng Tiếp tục hàn huyên Cũng tới nửa đêm Mới xong hội ngộ. Báo cáo đến đây Là trang áp chót Còn trang sau cùng Muôn tâu Dear God Chỉ dám tâu nhanh Rằng thần chậm lụt Sang năm sẽ good Sẽ lại tâu thêm Chữ nghĩa kiêng khem Xin chúc ThánhHoàng Muôn năm muôn năm Hẹn mùa Xuân tới Thần xin cáo từ, Trở lại trần gian Quan sát sự tình Sang năm công bố Thần xin sang số Ðể kịp U tơn Good by Thượng đế. Thần Táo Trà Vinh California, Hai Ba Tháng Chạp Hai Không Một Bốn

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 9

Lucky Nguyễn

Trấn giữ tiết mục năm nào nói chuyện con thú năm đó trong Đặc San Trà Vinh, năm mới đến là năm Ất Mùi, nên lại phải viết bài "Năm Mùi Nói Chuyện Dê". Chúng tôi lại phải tìm tòi trên internet, những mẩu chuyện đặc biệt về loài dê, phân loại giống dê, cùng những sinh hoạt liên hệ và cá tính đặc biệt của loài dê. Chúng tôi lại phải tìm những câu chuyện liên quan mật thiết của con người và con dê khắp đó đây... qua những mẫu chuyện lưu truyền trong dân gian qua thơ văn, hay những sự việc xảy trong lịch sử nước nhà mà chúng ta không thể không nhắc đến vào những năm con dê. Chúng tôi lại tìm hiểu thêm câu chuyện người tuổi mùi trong năm mùi sao cho cho đươc chính xác hơn những năm trước. Đó là những điều chúng tôi ươc muốn gởi đến đọc giả có được phút giây thoải mái giải trí trong ba ngày xuân.

Nguồn gốc và Đặc Tính của Dê Theo nguồn tài liệu báo chí nhiều nơi cho

biết dê là loài thú có mặt trên quả đất nầy rất lâu, cách nay hơn 50 ngàn năm. Từ thời xa xưa, loài người đã biết săn bắt dê làm thực phẩm. Dê sống thành đàn trên đồi núi hoang dã, thức ăn của chúng chỉ ăn cỏ và lá cây non. Dê là loài vật được con người thuần hóa nuôi chúng thành gia súc rất lâu có thể trên chín ngàn năm. Dê là con vật đứng đầu trong sáu con vật được nuôi thông dụng: dê, gà, chó, heo, ngựa, trâu. Dê là loài động vật có vú, có 4 chân cao, thuộc bộ nhai lại. Những giống dê rừng thường ở vùng núi cao Á Châu, Ấu Châu, Phi Châu có sừng

dài và cong, so với dê được nuôi trong các trang trại, thì sừng ngắn và cong ít hơn, hoặc không có sừng, tai dài hay ngắn tùy giống. Dê được nuôi ở vùng Kashmir và vùng Turkey có bộ lông dài và mịn tốt nhất thế giới. Các loại sơn dương, linh dương là những con tương cận với dê, sống ở rặng Rocky Moutain ở Hoa Kỳ thường sống ở núi cao độ 4 ngàn thước trở lên. Thức ăn chính của dê là cây cỏ, các đọt cây non, lá non, lá dâu là món hấp dẫn nhất của dê. Ngày xưa các cung phi các nước Á Đông thường dùng lá dâu hay lá so đủa để dụ xe dê của vua đến phòng mình. Dê rất thích leo trèo, chúng có thể nhảy từ mỏm đá nầy sang chổ khác cao xa hơn. Chúng có thể nhịn khát lâu ngày của thời tiết nóng ở sa mạc và chúng cũng có sức chịu đựng dài lâu ở mưa nắng nóng lạnh với mọi thời tiết khắc nghiệt tuyết phủ. Từ lâu, dê đực có được danh ông thầy trong việc ân ái là chàng dê đực. Một chủ nông trại thường tiết lộ rằng: "Thật là thích thú khi theo dõi cuộc sống của con dê đực, càng quan sát, chúng tôi càng thán phục cho tài quan sát và khả năng sinh lý của nó". Dê đực có sức mạnh về sinh lý rất cao, một đàn dê 100 con, chỉ cần 4 con dê đực. Mỗi ngày, con dê đực phải làm "nhiệm vụ" trên 5 lần, nhưng vẫn chạy nhảy rất khỏe như thường, và lần lượt các con dê cái đến lứa đều mang bầu hết.

Giống Dê và lợi ích của Dê Hiện nay có rất nhiều giống dê đang sống trên quả địa cầu nầy, có rất nhiều giống đã tuyệt chủng, cũng có nhiều giống lai mới tự nhiên nhập bọn của dê rừng hoặc do con người cấy ghép trong trang trại hay ở phòng thí nghiệm. Mỗi con dê có đời sống trung bình từ 12 năm đến 14 năm. Tùy theo giống mà con dê cái có thể cho ta được nửa lít sửa hay một lít sửa mỗi ngày. So sánh với sửa bò, thì sửa dê tốt hơn nhiều. Mỗi cúp sửa dê gồm có: 168 calories, 8.9 gram protein, 10 gram mở, 10.8 gram chất sợi (carbohydrate), 326.9mg Calcium, 451.4mg Potassium, 451.4IU Vitamin A. Trong khi một cúp sửa bò có: 149 colories, 8.0gram protein, 8.1gram mở, 11.4gram chất sợi, 290mg Calcium, 307.4IU Vitamin A, tuy nhiên các vitamin khác như vitamin D, B12 thì trong sừa dê chỉ bằng một phần tư so với sửa bò hay ít hơn, vì

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 10

các loại vitamin nầy được các chủ nông trại cung cấp trong thức ăn cho bò.

Lợi ích của sửa dê được con người biết đến từ hằng ngàn năm về trước cho đến nay vẫn còn giá trị cao trong y học để điều trị bịnh đường tiêu hóa, trị bệnh loét bao tử, trị bệnh rối loạn tiêu hóa dường ruột...

Sửa dê không chỉ là loại thức ăn bổ dưởng hay để trị suy dinh dưởng cho trẻ con lẫn người già yếu rất hiệu nghiệm, mà còn dùng trong kỷ nghệ mỹ phẩm. Sửa dê có thể được dùng nguyên chất hay pha chế làm mỹ phẩm để dưởng da, bảo vệ da rất ưa chuộng trên thị trường ...

Trong các trang trại nuôi dê, có giống cao lớn đến cả thước tây, mỗi con nặng trung bình từ 40kg đến 60kg. Giống Nubian của Anh quốc nặng từ 80kg đến 120kg cho mỗi con, vì vậy nhiều nơi trên thế giới đều muốn có được giống dê nầy để được thâu hoạch tốt; tuy nhiên giống dê nầy chỉ thích hợp sống ở những nơi có thời tiết có khí hậu ôn đới mà thôi. Về phẩm chất của thịt dê là tốt hơn thịt bò thịt heo nhiều bởi thịt dê mềm hơn nhiều chất xơ hơn thịt bò, ít mở hơn thịt bò và nhất là rất ít mở so với thịt heo. Tuy nhiên chúng ta phải có thợ nấu ăn chuyên nghiệp biết cách loại trừ mùi hôi của nó thì món ăn mới được thưởng thức ngon miệng, nếu không biết cách khử mùi hôi nầy, nó sẽ còn lưu mãi trong món ăn không thể ăn được, mùi hôi dính trong thân người hay trong nhà chúng ta suốt cả tháng chưa dứt hết...

loài dê Angora ở Thổ Nhỉ Kỳ

Không tính các loại dê rừng và các giống dê nuôi trong các sở thú, hiện nay có sáu loài dê tiêu biểu được người ta thích nuôi nhiều nhất ở các nông trại, tùy theo phương tiện và nhu cầu cần yếu ở mỗi địa phương mà người ta chọn những giống khác nhau: Dê Nubian ở Anh, dê Alpines của Thụy

Sỉ, dê Saanen và dê Toggenbur ở Áo và bắc Âu, dê La Mancha ở nam Âu như: Span, Pháp và Ý Đại Lợi; dê Oberhasli cũng của Thụy sỉ, còn những giống khác đáng kể như: dê Dwarf Goat ở Camaroon Phi Châu, dê Boer ở Nam Phi, dê Kashmire ở nam Á Châu như Pakistan, Ấn Độ và Thổ Nhỉ Kỳ, và dê Angora chỉ ở Thổ Nhỉ Kỳ cho lông dài biến chế làm mền len, áo len rất dầy, bóng mượt và mịn màng.

giống dê Nubian to lớn

Riêng giống dê Nubian là được ưa chuộng nhiều nhất trên thị trường hiện nay, hầu như những trang trại nuôi dê ở nhiều nước trên thế giới đều thích chọn giống dê Nubian nầy, dáng vóc to con, nặng ký cho được nhiều thịt như con bò và đặc biệt là có rất nhiều mở đặm đặc (butterfat) trong sửa của nó rất cần để làm ra phó mát (cheese). Giống Nubian ngoài lợi điểm như vác dáng mà còn cho nhiều sửa nhiều và lông tốt đặc biệt, lông nó rất mịn một có được thu hoạch nhiều lần trong năm để làm chăn mền, áo len, nón và làm đồ trang sức hay gia dụng được nhiều người ưa thích. Dê Nubian nguyên thủy xuất xứ từ Anh quốc, nhưng hầu như có nuôi khắp nơi. Giống dê Boer nguyên gốc ở Nam Phi cũng được ưa chuộng nuôi rất nhiều ở Hoa Kỳ, nhưng phải qua thời gian nhập cảng vòng qua New Zealand một thời gian cho chúng thích nghi với thời tiết xứ lạnh, sau đó mới được đưa vào Hoa Kỳ. Giống dê nầy được ưa chuộng vì chúng cho nhiều thịt, thời gian nuôi chúng đến khi sản xuất thịt được rút ngắn lại phân nửa mà phẩm chất thịt của chúng không thua gì thịt của dê Nubian.

Thành ngữ "Dê Tế Thần" Trong thánh kinh cựu ước có câu chuyện, Chúa muốn thử lòng trung thành của Áp-bra-ham nên sai ông giết đứa con một của ông là Issac rồi

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 11

thiêu làm lễ vật dâng lên Thiên Chúa. Để chứng tỏ lòng trung thành vâng lời Thiên Chúa, ông Áp-Bra-Ham dẫn con lên núi, trói con lại và đặt lên bàn tế lễ, lúc ông giơ dao định sát tế Issac thì nghe trên cao có tiếng phán xuống: "Hảy ngưng giết con. Bởi vì Thiên Chúa đã cảm nhận được lòng thành của ngươi", và sai Thiên Sứ hướng dẫn ông đến một nơi cách xa chổ hành lễ, nơi đó có con dê đang mắc kẹt sừng trong bụi rậm. Ông bắt con dê đem giết làm lễ vật dâng lên Thiên Chúa thay Issac. Từ đó trong dân gian mới có câu "Dê tế thần". Ngày nay, giữa thời đại văn minh, loại dê tế thần bây giờ cũng được biến cải, thay vì dê phải có bốn chân, nhưng dê tế thần bây giờ là loại chỉ có hai chân. Có nghỉa là khi công cuộc làm ăn của các băng đảng trong giới giang hồ. Nếu không êm xuôi, khi đàn em bị bắt thì lảnh tội thế cho đàn anh, đó là một hình thức của "dê tế thần" nên có câu: "Khi anh thấy khó lòng trót lọt, Thì bắt em đem nhốt cho êm Nếu cần thịt ấy cũng mềm Dê kia cũng đủ qua đêm tế thần..." Ngay như ở nước Việt Nam ta, cả vụ Vinashin cũng bị xữ bọn tép riêu làm dê tế thần cho các quan lớn mà thôi. Còn vụ án đại tham nhủng với Huỳnh tấn Sĩ mới xì ra mối vị tướng tên Ngọ có dính líu đến tham ô, thì ông tướng tên Ngọ bị phải bệnh bịt khẩu và tắt thở trên giường bệnh chỉ trong vài tuần lể. Đáng thương cho ông tướng mới mang quân hàm chưa được nữa năm phải bị ra người thiên cổ, ông tướng có phước mà không có phần hưởng thụ, phải làm một con dê tế thần để vụ án đại tham nhủng sớm được kết thúc.

Nguồn gốc "Ông Thầy" hay "Sư Phụ" Các chủ trại nuôi dê thường chứng kiến mỗi sáng mở cửa chuồng, cảnh chàng dê đực đầu đàn nhảy ra trước chặn lối đi, khi nó nghiên cái sừng về con dê cái nào là nàng dê cái đó dừng lại cho nó làm "nhiệm vụ" xong rồi tiếp tục đi. Mỗi ngày, con dê đực phải làm "nhiệm vụ" trên năm lần, nhưng vẫn chạy nhảy rất khỏe như thường. Qua ngày khác thì con dê đực cũng như thế và nó biết tới phiên con cái nào thời nó nghiên đầu gọi những nàng dê cái biết được "mùi tình" thì đến cho nó "làm nhiệm vụ", bởi vậy các chủ trại nuôi dê đều gọi con dê đực là "Ông Thầy", bởi nó có biệt tài điểm danh những nàng dê cái hàng ngày, mà quanh năm suốt tháng "Ông thầy" nầy không bỏ sót một nàng dê nào!.. Cả đàn dê mấy chục con cái đều lần lượt được mang cả. Cũng vì dê đực có tài

điểm danh chính xác và có khả năng làm tình rất cao nên các cụ từ xưa đã tôn vinh những con dê đực là "Sư Phụ" của nam giới. Ngay cả các bậc vua chúa, những kẽ giàu sang quyền quí đều vẫn ham muốn cho mình có được khả năng làm tình mạnh mẽ như con dê đực nên thường lấy hơi hướm của dê để có khả năng làm tình hay được kéo dài ân ái với các cung phi mỹ nử nên thường dùng những sản phẩm của dê: mặc áo lông dê để cảm giác mịnh màng dể cảm xúc, đi xe do dê kéo v.v... Còn về ăn uống tẩm bổ thời có: uống sửa dê, thịt dê nấu thuốc, dê bảy món, ngọc dương nấu thuốc v.v... Ngoài ra còn có các món ăn thịt dê sống, dê tái, uống máu dê để tăng khả năng sinh lý hay kéo dài khoái cảm v.v... Nhưng có được kết quả hay không nào ai biết được! Dê cái mỗi lần có mang đến 105 ngày thì đẻ, thường chỉ đẻ một con, nhưng có khi cũng đẻ hai hay ba con một lần.

"Ông Thầy" điểm danh các ‘bà’ dê

Dê trong đời sống xã hội xưa và nay Trong những chuyện thần thoại Hy Lạp hay thần thoại La Mả từ xa xưa có ghi lại, mỗi khi lể tế các thần linh hay lễ về tôn giáo, người dân ở xứ Trời Âu nầy đều bắt dê sống hay giết dê dâng cúng thần linh. Còn ở Á Châu thì có Ấn Độ là nước dùng con dê làm đơn vị trao đổi hàng hóa đầu tiên. Còn ở Trung Hoa, theo sách Tấn thư, thì vua Tấn Vủ Vương (thời Chiến quốc) sống rất xa hoa, có rất nhiều cung tần mỹ nữ. Đêm đến, vua dùng xe do dê kéo đi trong hậu cung, nên có điển tích dương xa, mặc tình cho dê kéo đi đến đâu thì đến... Dê thích ăn lá dâu nên các cung nữ thấy vậy mới rắc lá dâu trước phòng mình cho dê dừng lại ăn và cung nữ ấy được cái may gặp gỡ "mặt rồng" và được vua ân sủng qua đêm hay nhiều đêm nữa... Trong tập Cung Oán Ngâm Khúc của tác giả Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều có ghi lại như sau: "...Phải duyên hương lửa cùng nhau

Xe dê lọ rắc lá dâu mới vào".

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 12

Còn ở nước ta, vào thời nhà Nguyễn thì có vua Minh Mạng, vị vua có rất nhiều cung phi mỹ nữ trong hậu cung, ông được nổi tiếng là "nghiêm khắc" với thần dân, nhứt là việc không cho dân được tiếp xúc người nước ngoài và việc cấm đạo Thiên Chúa. Ông cũng có làm bài thơ tự trào khen mình trong đó có câu: "Nhất dạ ngủ giao, tam hửu dụng". Có nghỉa là một đêm ngủ với năm bà, thì ba bà được mang thai, nên ông có tất cả 127 hoàng tử và công chúa. Vua Minh Mạng cũng là vua cho giết nhiều dê đực mỗi lần làm lể tế Đàn Nam Giao ở kinh đô Huế,tại đàn Thượng có món thịt dê ướp "Dương Hải" để dâng cho vua. Vua cũng khuyến khích dân chúng nuôi dê để dâng hiến dê đực cho triều đình. Vua Minh Mạng còn được nổi tiếng ở cả nước với toa thuốc bí truyền"Minh Mạng Hoàng Đế Toa" dành cho các đấng mài râu cố gìn giữ “để ông uông được bà khen!”. Chúng ta thường thấy các đấng nam tử hay tán tỉnh đàn bà con gái thì bị gọi người đó có tánh "dê", hay là "dê xồm" hoặc là "dê cụ". Ông nào hay cậu nào có hàm râu dưới càm hơi râm và cong thì gọi là "râu dê". Các anh chàng đụng đâu thả "dê" tham lam cả ổ đó những lời ca dao như sau: ..."đã dê con chị lại bồng con em"... hay như câu sau đây" "Phượng hoàng đậu nhánh sa kê Ông thần vật mấy thằng dê cho rồi"

cả bầy dê vắt vẻo trên ngọn cây

Sự Ích Lợi của Dê Đời sống loài dê rất hiền lành yếu đuối luôn luôn bị thiệt thòi, dê ở trong rừng thường bị các con thú dử khác như cọp báo sói chồn tấn công mãi mà đàn dê cứ kêu lên "be be" và cấm đầu chạy trốn cho đến khi bị thú dữ vật chết mà chẳng biết cách chống cự lại. Nuôi dê chỉ tốn công làm chuồng rồi lùa chúng ra đồng cỏ tự kiếm lấy thức ăn, thức uống... Dê đem lợi ích cho người từ cộng lông quí hiếm, hàng ngày nhiều lít sửa thơm ngon

để con người dùng hay biến chế sửa dê thành những miếng phó mát thơm ngon. Rồi khi làm thịt dê, người ta không loại bỏ những gì trong thân thể của con dê: từ sợi lông, từ giọt máu (dương huyết), dương thận, ngọc dương (dái dê), tất cả xương thịt của con dê đều là món ăn bổ dưởng cho con người...

Thế mà trước khi làm thịt, dê phải chịu trải qua trận cuộc hành xác khủng khiếp để bao mồ hôi tuôn ra hết, đến khi kiệt sức rồi mới bị cắt tiết làm thịt vui say chè chén cho được khoái khẩu, mà chẳng chừa bỏ những thứ gì trong con dê, và chẳng ai quan tâm gì với ác nghiệp tạo ra với chính bản thân họ!.. Đã vậy, trên đời có cái gì xấu nhất cũng đổ cho dòng họ nhà dê. Nơi trang trại, dê bị các gia súc tranh công hiếp đáp, dẫu cho dê là con vật phải hy sinh tánh mạng trước đem tế lễ để cầu cho sự an bình tốt lành hay hưng thịnh cho gia chủ hay cho đất nước. Trong "Lục Súc Tranh Công" gồm có sáu con vật nuôi trong nhà tranh cải nhau về công trạng cho mình. Sáu con vật ấy là: trâu, ngựa, chó, dê, gà, và heo. Trâu thì cho rằng phải làm việc vất vả, có công làm ra lúa, gạo, ngô, đậu; chó thì cho có công coi nhà giữ trộm; ngựa thì cho có công đem chủ đi quán về quê, đánh đông dẹp bắc; dê thì cho rằng có công trong việc tế lễ thần linh; gà thì rằng có công gáy sáng báo thức một ngày làm việc, xem giò gà bói quẻ; heo thì rằng có công trong việc cúng tế: quan, hôn, tang, tế... Sáu con vật cùng tranh luận, người chủ phải dàn hòa mới yên. Chúng ta hảy xem lời phân trần sau đây mà thương cảm cho kiếp sống của dê quá hiền lành mà phải chịu nhiều thiệt thòi:

..."Dầu đến việc làm đình làm thị Cũng đến dê trảm thảo bồi cơ Nhẫn đến ngày mang tướng xuất sư Cũng lấy dê khấn cầu tổ đạo Lễ Cốc sóc thánh nhân còn bảo Tử Cống sao dê sống bỏ đi"...

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 13

Ngay đến đức Khổng Phu Tử cũng phải thốt nên lời trách cứ với ông quan Tử Cống, khi ông quan nầy ra lệnh bải bỏ tục lệ giết dê trong dịp lễ Cốc sóc: "Ngươi tiếc con dê còn ta tiếc cái lễ", qua lời trách móc trên có ngụ ý nhà cầm quyền đương thời đã suy đồi, không còn biết đến lễ nghi đạo đức. Sau đó, Tử Cống lập lại tục nộp dê sống mà lễ Cốc Sốc vẫn còn tiếp tục bên Trung Hoa.

Nguồn gốc số 35 con Dê Vào thời nước Việt Nam còn bị thực dân Pháp cai trị trước năm 1954, thành phố Sài gòn lúc bấy giờ có hai khu cờ bạc Kim Chung và Đại Thế Giới, trong đó là những Casino, những sòng bài do người Hoa làm chủ, hoạt động hợp pháp cờ bạc đỏ đen suốt ngày đêm, để thu hút dân mê cờ bạc Việt Nam và khắp Á Châu. Chúng mặc kệ cho đời sống dân chúng đói khổ cơ cực, nhiều gia đình phải cảnh đổ nát vì có máu mê đen đỏ, bao nhiêu cảnh tội lỗi giết nhau vì mê cờ bạc mà táng gia bại sản... các sòng bài ngang nhiên hợp pháp hoạt động. Trong các sòng bạc có nhiều bàn đánh số đề. Có hai loại đề: đề bốn mươi con và đề mười hai con. Tại các khu cờ bạc họ tổ chức chơi đề bốn mươi con. Nghĩa là bốn mươi con số, từ số một đến bốn mươi và mỗi con số lại tượng trưng bằng một con vật chẳng khác nào mười hai con giáp để tính tuổi âm lịch. Thí dụ: Số 35 tượng trưng là con dê. Người đàn ông, con trai nào có máu dê gọi là máu 35. Con số 35 thực sự đi vào đời sống, sinh hoạt của người dân. Nói ra ai cũng biết, không cần giải thích dài dòng gì cả. Khi xổ ra con vật nào mà người ta có đặt vào con vật đó là người ấy trúng. Từ đó trong dân gian người ta luôn ghép con dê với số 35, khi thấy ông nào hay có máu "sư phụ" thì bị chụp ngay cho cái mủ có danh số 35. Khi ra đường anh chàng nào hơi sổ sàng với đàn bà con gái thì bị gán cho cái mủ dê xồm hay ông 35.

Tranh dân gian: Bịt mắt bắt dê

Trò chơi bịt mắt bắt dê Chúng ta thường có những trò chơi "Bịt mắt bắt dê" hồi còn niên thiếu. Một người bịt mắt lại đi tìm dê duổi bắt dê, một hay nhiều người chạy vòng vong giả làm dê kêu lên "be be" trốn, nếu người tìm dê chạm vào người giả làm dê thì phải thay thế vào đi bắt dê khác. Nhớ lại hồi thuở nào 1950, trước khi đất nước bị chia cắt, nơi xã Nhị Long, nhà của ông ngoại tôi ở gần chợ Dừa Đỏ, là một trong những căn nhà bị Việt Minh chiếm ngụ và đặt bộ chỉ huy của Tiểu đoàn 307 Sao Vàng. Có ông Trần Huy Liệu thường trực ở đó cùng với một nhóm từ mười lăm đến năm mươi người bộ đội luân phiên nhau đến ở trong nhà, hay trong mấy chòi lá làm chòi canh quanh sân nhà... Có điều chúng tôi còn nhớ là anh bộ đội Hai Tiếp, anh là người Bắc Kỳ rất giỏi văn nghệ, và anh thường dạy chúng trẻ trong xóm những bài hát kháng chiến gợi lên lòng ái quốc chống thực dân Pháp, như những bài: Trai đất Việt, Tự Túc, Dời Sống Mới , bài tiểu đoàn Sao Vàng 307, và tôi còn nhớ anh có dạy chúng tôi chơi trò chơi bịt mắt bắt dê. Về sau nầy, khi ra tình đi học lớp Nhì ở trường Tiểu Học Nam Trà Vinh, cô giáo Trần Thị Của cũng dạy cho chúng tôi chơi lại với trò chơi làm dê kêu "be be" nầy và chạy vòng vòng cho đứa bạn đang bị bịt mắt đuổi bắt chúng tôi... Và trong những trò chơi của trẻ con đồng quê đó, chúng tôi thường chơi nhà chòi cất tiếng vang với bài ca dao y như "Bắc Kỳ chín nút 1954" như sau:

Dung dăng dung dẻ Dắt trẻ đi chơi Đến cổng nhà trời Lạy cậu lạy mợ Cho cháu về quê Cho dê đi học Cho cóc ở nhà Cho gà bới bếp Ngồi xệp xuống đây

Một tục lệ lạ của mùa xuân: Thi đấu dê Trò chơi "Bịt mắt bắt dê" đầy thi vị mà

Việt Nam ta thường tổ chức vào dịp Tết đến, Xuân về. Song, có lẽ ít ai biết rằng một số quốc gia phương tây lại có một tục lệ đầu xuân khá lạ lùng: Thi đấu dê.

Tục thi đấu Dê vào dịp đầu năm mới ở một số quốc gia như Tây Ban Nha, Pháp…đã có từ lâu đời. Mọi người biết rằng từ xa xưa Dê là con vật được chọn là "vật hiến tế" các vị thần linh, đấng tối cao. Người dân xứ Basque thuộc vùng biên giới

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 14

Tây Ban Nha-Pháp thường hay tổ chức tục thi đấu Dê hơn cả.

Theo các nhà khảo cổ, từ thời Madilen (cách đây khoảng 12.000 năm), trên các hang động ở Pháp, Tây Ban Nha như hang Lassco, Antamira, từng xuất hiện nhiều hình vẽ Dê núi với những nghi lễ kỳ bí.

Theo truyền thống, Dê được chọn thi đấu phải là Dê đực và thường là những con Dê "chủ soái" trong đàn. Từng con Dê được đưa vào "sới" và trận đấu diễn ra hết sức sôi nổi, gay cấn. Cũng như các trò chơi đá gà, chọi trâu ở Việt Nam, mỗi cuộc thi đấu Dê ở Pháp, Tây Ban Nha… thu hút rất đông người xem và tất nhiên không thiếu những tay cá độ. Và, cũng gần giống với tục chọi trâu của ta, tục đấu Dê của các quốc gia trên cũng có "thể thức thi đấu" loại từng trận, cho đến khi con Dê nào "trụ" lại cuối cùng là giành thắng lợi.

Con Dê đoạt "chức vô địch" sẽ được tặng một mũ lông và được đeo 1 vòng hoa, cùng phần thưởng cho chủ nhân. Vì tính hấp dẫn của tục đấu Dê nên tục lệ này vẫn còn được người dân xứ Basque, Pháp, Tây Ban Nha duy trì đến bây giờ.

Thi đấu Dê ở Tây Ban Nha

Dê trong đời sống văn hóa Việt Nam Dê được thuần hóa thành gia súc trong gia đình người Việt chúng ta, chung đụng với con người rất sớm, bản tánh của dê rất hiền lành, nên không ít nhiều gì cũng dễ gieo cảm tình với con người chúng ta, nên dê cũng chiếm vị trí khá đặc biệt cảm tình trong đời sống văn hóa và nghệ thuật của dân Việt chúng ta. Dê còn gọi là Dương hay còn gọi Mùi, cũng là biểu tượng chi Mùi (chi thứ 8) của 12 con giáp, là kết hợp thiên can với địa chi để tính thời gian trong âm lịch, nên trong ca dao từ xưa "con tầm đỏ chín, con Dê đỏ Mùi". Về phương diện tâm linh, dê cũng có giá trị rất cao trong việc cúng tế, là vật hy sinh để tế lễ, nên hình tượng của

dê cũng được chạm trổ điêu khắc ở các mái đình làng cùng với các hình tượng trâu, gà, heo, ngựa chó v.v...Tháng Mùi là tháng Sáu âm lịch trong năm, là tháng có những ngày dài nhất trong năm, là tháng đem lại nhiều năng lực tăng trưởng nhất trong năm. Giờ Mùi là từ 13 giờ đến 15 giờ trong ngày. Người tuổi Mùi là con người nhiều mưu trí, nhiệt tình, năng động, tài giỏi nhiều hạnh phúc hơn người, vì vậy mới có câu: Người ta tuổi Ngọ tuổi Mùi,

Riêng tôi ngậm ngùi mang lấy tuổi Thân.

Trong ngôn ngữ Việt Nam, dê được dùng dưới nhiều hình thức khác nhau, dê còn gọi là dương, như trong sấm Trạng Trình có câu "Tin Dê nên phải mắc mồi đàn Dê", là có nói các vua nhà Nguyễn tin người Pháp, rước họ đến giúp Nguyễn phúc Ánh dựng nên cơ nghiệp để rồi người Pháp thừa cơ xâm chiếm nước Việt Nam. Trong các cuộc giao tiếp hàng ngày, dê được lấy làm đối tượng qua các ngôn từ hay cao dao , tục ngữ, ngạn ngữ trong dân gian đầy ý nghỉa thâm thúy để dạy con người có cách sống chơn chất lương thiện như "Bán bò mua dê về cày" là chỉ trích cách làm ăn không biết tính toán để chuốc lấy những sự việc chẳng tốt lành. Khi nói "Cà kê dê ngỗng" là nói huyên thuyên mà không vào chính đề của sự việc. "Giàu nuôi chó, khó nuôi dê, không nghề nuôi ngỗng" là ý khuyên chúng ta nên có kinh nghiêm trong việc chăn nuôi con vật gì cũng phải tùy theo điều kiện tài chánh, khả năng gia đình và thời tiết mà chọn cho hợp thời, hợp cảnh và phải lúc. Trong thi đàn văn học Việt Nam còn lưu truyền mãi áng thơ bất hủ của nử sĩ Hồ Xuân Hương, khi có bọn trẻ kéo nhau đến yêu cầu bà đề tựa cho bài thơ của chúng. Bà ứng khẩu đọc bốn câu thơ:

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 15

Khéo khéo đi đâu lũ ngẩn ngơ Lại đây cho chị dạy làm thơ Ong non ngứa nọc chăm hoa rữa Dê cỏn buồn sừng húc giậu thưa.

Các năm Mùi trong lịch sử đáng nhớ Năm Tân Mùi (791) Ông Phùng Hưng nổi lên, cùng anh em, khởi nghỉa đánh đuổi quân nhà Đường, chiếm đươc thành Tống Bình, rồi lên làm vua xưng là Bố Cái Đại Vương, đặt tên nước là Vạn Xuân. Tháng 10 năm Đinh Mùi (1427) Bình Định Vương Lê Lợi sai Lê Sát và Trần Lựu dẫn phục binh chém đầu tướng Liểu Thăng tại núi Đảo Mã Pha, bây giờ là Mãi Yên Sơn, và giết các tướng nhà Minh khác như Lương Minh, Lý Khánh tại trận Chi Lăng với hơn một vạn quân nhà Minh bị giết, và bắt sống dước Hoàng Phúc, Thôi Tự với hơn 3 vạn quân đang trên đường tiếp viện cho Vương Thông đang bị vây khổn ổ Đông Đô (Thành Thăng Long) nhiều năm, khiến cho Vương Thông hết còn hy vọng viện binh nên y phải ký giấy đầu hàng tại "Hội Thề Đồng Quan" xin thề không bao giờ xâm lăng Đại Việt nữa.

Người tuổi trong năm Mùi Những người tuổi mùi sanh vào những năm 1919, 1931, 1943, 1955, 1967, 1991, 2003, 2015. Tuổi Mùi ở vi trí thứ tám (8) của 12 con giáp. Người tuổi Mùi là những người thông minh, bình tĩnh, luôn được sự thu hút của tập thể quí trọng. Người tuổi mùi rất chú trọng diện mạo bên ngoài khi đi ra chổ đông người, là người yêu nghệ thuât, văn chương nên cuộc sống nội tâm rất trầm lặng yên tĩnh và an phận với cuộc sống an nhàn cho riêng mình.

Tuy nhiên năm Ất mùi nầy là năm rất năng động cho những người tuổi Mùi trong sự nghiệp và cuộc sống thường nhật như có chuyến đi xa hay quan trọng hơn trong việc sang nhượng tiền bạc, tài sản v.v... Thời gian vào cuối năm sẽ được dể chịu hơn về tài chánh cũng như tình cảm sẽ được hưng vượng hơn để bù đắp lại những khó khăn của đầu năm. Những khó khăn sẽ được tự hóa giải do bản năng điềm tĩnh và quyết định đúng lúc của người tuổi mùi.

Vì là năm có nhiều năng động nên người tuổi mùi năm nay phải thận trong khi di chuyển xa, phòng ngừa tai nạn xe cộ và trộm cấp, tránh chổ đông để ngừa tiểu nhân phiền phức. Người tuổi mùi có năng khiếu ăn nói nên rất được nhiều người hâm mộ quí trọng, vì thế người tuổi mùi có rất nhiều bạn bè để hàn huyên tâm sự. Trong dịp đầu xuân, chân thành kính chúc qúi đồng hương xa gần, năm mời tràn đầy sức khỏe, phúc lộc đầy nhà. Người người được vui xuân đoàn tựu, con cháu quây quần chúc thọ không ngớt trong ba ngày xuân. Hội Ái Hữu Trà Vinh đến nay được mười lăm năm, mong sao các cụ sống khỏe mãi để có dịp thấy được mùa xuân của dân tộc thật sự về trên quê hương Việt Nam thân yêu không còn bóng thù, không còn lủ Việt Cộng ác độc với dân mà lại hèn với giặc Tàu xâm lược.

Lucky Nguyễn

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 16

Lời Giới Thiệu: Nhạc Sĩ Nguyễn Châu tên thật là Nguyễn Văn Hiền quê ở Quận Tiểu Cần, sanh năm 1943, lúc còn trẻ theo gia đình học ở Trường Nguyễn Đình Chiểu, Mỹ Tho. Khi ra trường làm việc tại Sài Gòn. Sau khi CS cưởng chiếm miền Nam năm 1975 anh trở về sinh sống tại quê hương Tiểu Cần. Hiện tại Anh định cư tại thành phố Albany tiểu bang Oregon. Anh sáng tác bản nhạc "Tiểu Cần Quê Tôi” đăng vào Đặc San Xuân của Hội năm 2005.

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 17

Steven Rem Kien

" Cái thuở ban đầu lưu luyến ấy Ngàn năm chưa dễ đã ai quên "

Thế Lữ THUỞ ẤY, khoảng năm 1940-41 gì đó, Ao Vuông vẫn còn được coi là một nơi bí hiểm đối với mọi người. Không ai dám đi sâu vào chốn rừng thẳm âm u nầy một mình vì sợ ma nhát, thần linh ám hại. Ngoài ra, trong rừng thẳm rùng rợn như vậy, còn có một cái "am'' nhỏ, trong đó có những tảng đá bầu dục lớn nhỏ bóng nhẳn được chất lên nhau - Nghe nói, đó là hình tượng các "Ông Tà", thần phù hộ và cai quản Ao nầy!, Trước mặt các "Ông Tà" đó có một bình hương, không nhang khói, lạnh tanh đáng sợ ! Bên hông nhà "Ông Tà'' có một cây gừa, rể chằng chịt rũ xuống, và trên một nhánh gừa đó, có một mảnh giẻ rách, màu vàng nghệ, treo tòn ten, thấy dể sợ lắm !

Miếu thờ Ông Tà

Dưới Ao thì có nhiều rắn độc nữa ! Nghe nói, có một lần nọ, có một Ông Lục của Chùa Âng ở cạnh Ao- xuống hái bông sen dưới Ao và bị một con rắn hổ cắn chết ! Ao lại ban cho ta một loại "đặc sản" quí - đối với dân có máu đỏ đen !- đó là cá "lia thia"! Cá lia thia ở Ao Vuông nổi tiếng là đá độ hay lắm, luôn luôn ăn độ lớn ! Mỗi dịp lễ hội như lễ "Sen Đôn Tà" hay ''Tết Nguyên Đán", thì ngoài việc đánh bài, đá gà, thì cuộc đá cá "lia thia" được coi là hào hứng nhứt !, hể thấy Anh em bên "Ba Se" qua, thì thế nào cũng mang theo loại cá lia thia Ao Vuông đến đá độ và họ luôn luôn đoạt giải vô địch! Xin nói thêm là hồi... THUỞ ẤY, chúng tôi,Việt – Miên - Hoa, lúc nhỏ, không biết gì chuyện ngoài đời, chỉ thấy cảnh vui, rất là vui mỗi khi "Tết" đến hoặc lễ "Sen Đôn Tà" tới, ôi thôi Ông Việt, Ông Miên,

Ông Chệt, Ông nào Ông nấy nói lãi nhãi: "Ngộ" bữa nay "Sà quầng sra" (say rượu) !, vừa nói vừa đi cà xịt cà đụi, bỏ công ăn việc làm hết, ăn bữa giỗ lỗ bữa cày mà ! Chúng ta thường nghe câu: "Việt ăn Tết, Miên Sà quầng sra, Miên ăn Tết, Việt thua bài", có nghĩa là: " bất cứ là Tết của đàng nào, họ đều tham gia ăn nhậu vui chơi hết " ! Ai nấy nói cười rổn rảng, pha lẫn tiếng chó sủa rền vang... khắp làng trên xóm dưới !... Vui quá là vui !... À !... còn một điểm nữa mà ta không để ý, đó là: tại sao mình chỉ nói đến Tết Việt, Tết Miên, mà không nói đến Tết Hoa ?, xin thưa: Việt và Hoa ăn cùng một cái Tết, đó là Tết Nguyên Đán!... nói tóm lại,... ... ' Tôi thấy không có thời buổi nào mà 'an bình vui vẻ' bằng thời buổi của chúng tôi lúc còn trẻ cả ! Tiếc thay, ' ngày vui ngắn chẳng đầy gang ', rồi đến ' thuở Trời Đất nổi cơn gió bụi ', chúng ta mỗi đứa đi khắp phương trời, đoạn cuối cuộc đời, tìm về cố hương, kẻ mất người còn, kẻ bại người xuội, thế là kết thúc cuộc ' hí trường ' !... THUỞ ẤY, hai Trường " Ecole de Nguyet Hoa " và " Ecole de Luong Hoa ( Ba Se ) " thường xuyên tổ chức cuộc vui chơi ngoài trời ( như picnic bây giờ ) tại Ao Vuông nầy. Khi đến nơi, quí Thầy chọn một khoảng đất trống và thả chúng tôi chạy giỡn chơi thoãi mái, Thầy bảo đừng đứa nào xuống Ao hoặc đi sâu vào rừng thì nguy ! Một lác sau, chúng tôi thấy Thầy Hý cầm vài gói gì đó và đi vào một bụi cây um tùm phía sau nhà ' Ông Tà ', rồi Thầy đi ra và bảo chúng tôi vô tìm các gói đó về ! - Không đứa nào dám vô cả !, đợi lâu quá không ai dám đi tìm các gói đó, thầy Hý tự động vô lùm cây mang mấy gói đó về, mở ra và phát cho tụi tui ăn, đó là những bánh kẹo, cũng ngon lắm !...Quí Thầy bắt chúng tôi hát các bài hát lung tung mà tôi không nhớ hết, chỉ nhớ là chúng tôi có hát bài "Con Voi", đại khái các câu lặp đi lặp lại như sau:

" Trông kìa con voi, nó đứng rung rinh Nghiêng mình trông đám nhện đang vò tơ Anh chàng voi ta thích chí mê tơi Liền mời anh khác từ xa vào chơi..."

Rồi tới câu " trông kìa (hai) con voi,.. trông kìa (ba) con voi,... rồi (bốn) con voi, cho tới (năm) con voi, thì màng nhện đứt cái "rụp"...cả đám chúng tôi vỗ tay cười vui quá ! Tiếp theo đó, mấy Thầy bảo chúng tôi hát bài đó nhưng bằng tiếng Pháp, mà

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 18

tiếng Pháp của chúng tôi còn lụp chụp, nên chúng tôi chỉ vỗ tay đánh nhịp và hát hụ hợ theo Quí Thầy !, Un, deux, trois,... :

" Un elephant se balancait sur une toile d' araignee, il trouva ca si amusant qu' il appela un autre elephant..."

tới : " deux elephants,... trois elephants,... quatre elephants,...cinq elephants,...rồi, vì nặng quá, màng nhện đột nhiên đứt cái "rụp", Búm bùm bum !... Chúng tôi (trai và gái) chơi trò chơi 'mèo bắt chuột', chúng tôi phạt nhau lia lịa qua các trò chơi 'chim bay cò bay', trò chơi ' dấu khăn sau lưng '..., chúng tôi đổ lỗi cho nhau, cải nhau ơi ới, trách yêu nhau, thậm chí xưng tao gọi mầy với nhau, chọi cục đất vào nhau, bị Thầy rầy la,...Chúng ta thân thiết với nhau như vậy đó, khi tuổi chưa vào đời, nhưng, khi đã chớm yêu, thì, lúc ấy, trời ơi !:

..." Anh xa Em, Em mất Anh yêu Không ai coi xem ' lỗi nơi ai ' ? Anh ra đi, Anh đã ra đi Anh đi theo duyên mới xa xôi...! "

Thật vậy đó ! Bọn con trai mình " cù lần " lắm !, không thằng nào vớt được một em nào làm bạn đời cả !, tiếc hùi hụi !...

Ao Bà Om thắng cảnh Miền Tây

THUỞ ẤY, Quí Thầy của chúng tôi lúc đó là: Thầy Huỳnh văn Đông, Thầy Năm ( không biết Họ ), Thầy Hý ( không biết Họ ) và Thầy Lâm Trường Phát. Thầy Hý và Thầy Đông mặt rổ, mạnh khoẽ, "đô con" , Thầy Phát nhanh nhẹn, luôn luôn tươi cười và, nói chung, Thầy nào Thầy nấy, ai cũng đều " có duyên "! Thầy Đông thường mặc quần sọt ka ki trắng, áo sơ mi tay ngắn trắng, dây nịt đen, đeo kính trắng, mỗi khi có trò nào chào Thầy,Thầy thường đáp lại bằng tiếng " bonjour " ! Thầy Năm đẹp trai nhưng ốm yếu quá ! Ngày nào như ngày nấy, hể tới giờ ra chơi ( recreation ) thì thầy bắt một đứa ( gái ) ra sau bảng đen mà đấm lưng cho Thầy ! Thầy không bắt tụi tui con trai vì, có lẻ tay

của mấy Chị mềm mại, nhẹ nhàng hơn ! Thầy Năm của chúng tôi còn có hoa tay vẽ và viết chữ rất đẹp ! Tôi nhớ có lần có lệnh trên Tỉnh xuống biểu mỗi Trường phải viết khẩu hiệu: " Cần Lao, Gia Đình, Tổ Quốc " bằng hai thứ tiếng An Nam và tiếng Tây -" Travail, Famille, Patrie "- khi Thầy Năm viết xong rồi, treo lên tường, ai nấy tắm tắc khen nét chữ của Thầy ! Thầy vẽ kiểu chữ "Eau potable" ( nước uống ) trên " Citerne " nước trước khi cho thợ hồ khắc. Gia đình Thầy tại xóm Trà-Vi, một xóm nhỏ hiền hoà lân cận Ba-Se, bà con ở đây phần đông chuyên nghề làm " bánh tráng ", bánh tráng ở đây thơm ngon nổi tiếng, nếu ai có dịp đi ngang qua xóm Trà-Vi, thì không khỏi ghé lại mua vài chục chiếc bánh, không nhất thiết vì thèm ăn, mà chỉ thèm liếc vẽ đẹp hồn nhiên với dòng tóc buông lơi hửng hờ của các Cô gái, con chủ nhà, là đủ rồi ! Xin trở lại chuyện Quí Thầy của chúng tôi. Thưa Thầy !, các học trò của Quí Thầy, khi nhớ lại kỷ niệm xưa ấy, chắc không khỏi bùi ngùi thương tiếc và nhớ công ơn cũng như tấm lòng yêu trẻ của quí Thầy !, đừng nói chi những học trò của Thầy mà, cả Cha Mẹ và người lớn ở trong vùng, ai nấy đều kính mến quí Thầy - họ biết tên các Thầy hết ! - , những bậc mô phạm khã kính ! THUỞ ẤY, khoảng năm 1928-29 gì đó, Vua Cao-Miên lúc bấy giờ là Sisowath Monivong. Vua nầy là nhằm vai Ông Cố Ngoại của Vua Norodom Sihamoni hiện giờ. Có năm nọ, nhà Vua đến thăm "Khét Preah Tropeang" (Tỉnh Trà-Vinh). Đoàn tàu du ngoạn của Đức Vua được cặp tại bến Long Bình và địa điểm đống đô và tiếp tân của đoàn hộ giá được đặt tại Chùa Watt Kompong tức Chùa Ông Mẹt (tên Pali: Watt Bodhisalareach). Nói về phần dân chúng, ôi thôi !, Miên, Việt, Hoa, gần xa, nô nức rủ nhau đến "Chầu Hoàng Thượng Cao Miên"!... Ngày nào như ngày nấy đều có phái đoàn dân chúng nối đuôi nhau xin bái yết Nhà Vua, đồng thời dâng lễ vật - nông sản quí ở Trà-Vinh - như gạo lúa thơm, nếp than hạt dài, ngay cả nước mưa tinh khiết v.v... đến Đức Vua. Rồi có một ngày nọ, Nhà Vua tiếp kiến phái đoàn " Preah Sre " ( Ba-Se ). Đặc biệt trong cuộc tiếp xúc nầy, người ta nhận thấy cuộc trò chuyện giữa Đức Vua và phái đoàn " Ba Se " diễn ra vừa vui vẻ vừa nghiêm túc và kéo dài hơi lâu!, té ra là như thế nầy: Cô thanh nữ lên dâng hoa cho Đức Vua là một tuyệt sắc giai nhân - lộng lẩy trong trang phục xiêm-y truyền thống, sà-rông kim tuyến thướt tha-đã làm cho Đức Vua phải ngất ngây từ buổi đầu!... Khi thủ tục tiếp kiến xong, Đức Vua

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 19

quay sang nói về chuyện riêng tư của Ngài, đại khái Ngài ngỏ ý muốn cưới Cô Ba** ( người con gái đẹp ấy) làm "Mohesey (Ái Hậu)" của Ngài!... Nhưng, trái với sự ước đoán của nhiều người, gia đình cô Ba, cũng như cá nhân Cô, trước hết, xin đa tạ sự chiếu cố của nhà Vua và, xin được" khước từ" ,- một sự khước từ lễ độ - lời cầu hôn ấy, viện lẽ Cô Ba còn nhỏ dại và không thể sống xa Cha Mẹ, v.v...! Về phần nhà Vua, - sau một hồi lắng động đầy sự thông cảm và luyến tiếc - Ngài cũng vui vẻ " rút lại lời cầu hôn " đó !, Thế rồi,...kể từ...

Vua Sisowath Monivong (1875-1927-1941)

THUỞ ẤY, "Ba Se" được tiếng là một nơi trong Tỉnh Trà Vinh có nhiều gái đẹp thuộc gia đình " nốp "(noble) - đẹp người đẹp nết không màng danh vọng - làm xiêu lòng nhiều nhân vật danh giá, kể cả bậc Vương Tôn Thế Phiệt, mỗi khi vô vùng đó rồi, thì khó mà rút chân ra lắm !, "Ba Se" đi dễ, về vấn vương ?!... Rồi vào một dịp khác nửa, nhà Vua tiếp kiến phái đoàn P'nôdeach ( Cầu- Ngang ). Trong các Vị đến yết kiến Đức Vua hôm đó, có các Thân Hào Nhân Sĩ Việt và Hoa - có thể có gia đình của Thân Phụ của Tướng Nguyễn Khánh nữa (?) - Trong cuộc đàm thoại, hai bên cũng thường bật tiếng Pháp với nhau !. Trưởng phái đoàn là một Ông Đại Điền Chủ ( không rỏ tên, người ta gọi Ông là Ông Tổng ), Ông là một trong những người có tiếng tăm ở Trà -Vinh thời buổi đó ! Ông giàu, có địa vị, thích làm việc thiện và, đặc biệt, Ông có nhiều vợ, tám (8) bà ! Trong lúc hàn huyên vui vẻ, chợt nhà Vua cười và hỏi Ông Đại Điền Chủ ấy: " Trẫm nghe nói Khanh có nhiều Vợ, phải không ?" - Tâu Bệ Hạ, Hạ Thần có tám (8) bà ! - Thật vậy sao ? - Nhà Vua cười ngất - Khanh

có nhiều Vợ hơn Trẫm nữa, chứ ?! Cả phòng tiếp tân cười rộ lên !...

Vua Sisowath Monivong có Sáu (6) Vương Phi Chánh Thất và, dĩ nhiên, nhiều Thứ Thất khác ! Trong Sáu (6) Vưong Phi của Vua Sisowath Monivong, có một Bà là Chị Họ của lảnh tụ Khmer đỏ Pol Pot ! Nhà Vua, sau khi băng hà, để lại " Sáu Mươi Bốn (64) " người con, vừa Hoàng Tử vừa Công Chúa ! THUỞ ẤY, Đất Cao Miên, cũng như toàn Liên Bang Đông Dương Thuộc Pháp ( French Indochina- Việt-Miên-Lào ), lúc ấy đang là lãnh thổ do Pháp bảo hộ ( French Protectorate), Nhà Vua chỉ " Ngự " mà không " Trị " ( reign not govern ), riêng Nam Kỳ ( La Cochinchine ) là Thuộc Địa của Pháp ( French Colony ). Đất Trà Vinh ta đây là một trong các Tỉnh của Nam Kỳ.

Steven Rem Kien Florida, USA, 4/10/2014

Tham khảo: - Wikipedia, free encyclopedia. - " Somdach Preah Sisowath Monivong, Preah

Chao Krung Kampuchea ". - ... Les chansons enfantines... - * " Ao Vuông ", tức " Ao Bà Om " : - Từ xa xưa cho đến khoảng cuối nền Đệ Nhất Cộng Hoà Miền Nam Việt Nam (1961-'62), người Việt vẫn gọi Ao nầy là "Ao Vuông" ( vì Ao gần như vuông, kích thước khoảng 300m x 500m), người Khmer thì gọi là "Ku Watt Âng" ( Ao Chùa Âng ) vì Ao nầy ở sát Chùa Âng ( tên Pali: Watt Angkoreachborey, Chùa được xây vào khoảng cuối thế kỷ X CN, dưới Triều Đại Vua Jayavarman V, Đế Quốc Khmer) và thuộc quyền quản lý của Chùa. ( Ku=Ao; Watt Âng=Chùa Âng ). Bây giờ, người Việt ( lớn tuổi ) thì vẫn gọi là " Ao Vuông ", người nhỏ tuổi sau nầy gọi là " Ao Bà Om ", còn người Khmer - dĩ nhiên, lớn hay nhỏ tuổi, vẫn gọi Ao nầy là "Ku Watt Âng" . - ** Cô Ba "Ba-Se": Thưa Quí độc giả! tôi, người viết truyện nầy, xin cáo lỗi cùng quí Bạn, vì đã không nói hết chi tiết về " gia thế " của Cô Ba "Ba-Se", chẳng qua là : khi Mẹ tôi kể chuyện nầy cho tôi nghe, thì tôi ( lúc đó còn nhỏ ) mãi lo chơi mà không lo nghe nên - thật đáng tiếc - đã bỏ mất nhiều đoạn quan trọng của mẫu chuyện ! Nếu Bạn nào - nhứt là các Bạn già vùng Ba-Se/Ao-Vuông - còn nhớ các chi tiết liên quan đến Cô Ba " Ba-Se ", - người đẹp đã một lần lọt vào mắt xanh của Hoàng Đế Xứ Chùa Tháp Monivong thuở nào - xin vui lòng cống hiến cho bà con Trà-Vinh biết thêm, xin hoan nghinh !

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 20

Vĩnh Trường

Thông thường theo tập quán dân ta “Gái thì giữ việc trong nhà, khi vào canh cửi khi ra thêu thùa”. Người đàn bà chỉ quanh quẩn lo việc bếp núc, nuôi dưỡng con cái (phúc đức tại mẫu là lời thế gian- Gia Huấn Ca) … quản trị gia đình để cho người chồng ra gánh vác công việc quốc gia đại sự, gìn giữ biên cương… vì vậy có rất ít phụ nữ nổi bật trên chính trường. Đấy không phải vì phụ nữ nước ta không có tài làm chính trị, mà bởi vì ngày xưa phụ nữ luôn bị kềm kẹp trong cái câu “tam tòng tứ đức”, luôn sống trong cái cảnh “khuê môn bất xuất”.

Do đó, nhân vật nữ nào được nổi bật thì ất phải là kiệt xuất lắm. Lịch sử nước ta cũng đã ghi nhận nhiều bậc nữ lưu anh thư như Hai Bà Trưng, Bà Triệu… đã oanh liệt cầm quân đánh đuổi giặc ngoại xâm, bảo vệ bờ cỏi, nền độc lập, và tự chủ của quốc gia mà tổ tiên ta bao nhiêu đời đã gầy dựng được, như Ca Dao Tục ngữ cũng có nói đến: “Giặc đến nhà, đàn bà cũng phải đánh”. Và cách đây khoảng 1000 năm, lịch sử Đại Việt đã biết đến một phụ nữ kiệt xuất có tài kinh bang tế thế: đó là Thái Hậu Ỷ Lan.

Vào thời nhà Lý, một bậc nữ lưu danh tiếng vào bậc nhất với tài chính trị và quân sự không thua gì các đấng quân vương, đã hai phen đăng đàn nhiếp chính, tỏ rỏ tài trị quốc an bang ưu việt, làm rúng động cả thiên triều Trung Quốc thời bấy giờ phải nể mặt đàn bà nước Nam.

Hoàng Thái Hậu nhà Lý, vợ thứ của vua Lý Thánh Tông, mẹ của vua Lý Nhân Tông. Bà là một người đàn bà thông minh đảm lược đã có công ổn định triều chính, xây dựng đất nước giầu mạnh nhất là về Phật giáo. Bà đã góp sức cùng với Lý Thường Kiệt để lãnh đạo dân quân Đại Việt đánh tan tành quân nhà Tống vào thế kỷ 11 cách đây 1000 năm. Tuy nhiên, để có thể có quyền hành nhiếp chính đất nước, bà đã mưu kế phế truất và sát hại Thái hậu nhiếp chính tiền nhiệm là Thượng Dương Thái hậu. Việc làm này đã gây nên nhiều tranh cãi cho các nhà nghiên cứu lịch sử nước nhà.

Thân thế và sự nghiệp Theo truyền thuyết, bà có tên là Lê Thị

Khiết, sinh ngày 7/3 năm Giáp Thân (1044) tại hương Thổ Lỗi (sau đổi là Siêu Loại. Đời Nguyễn

thuộc phủ Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh; nay thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội). Thân phụ của bà là Lê Công Thiết làm một chức quan nhỏ ở kinh thành Thăng Long; và mẹ tên là Vũ Thị Tình, một người làm ruộng tại hương Thổ Lỗi. Từ nhỏ đã có tiếng là người con gái xinh đẹp, chăm ngoan, hiếu học và thông minh (được cha và sư chùa làng dạy chữ)

Đến năm bà được 10 tuổi, thì mẹ bị bịnh mất sớm; cha lấy mẹ kế họ Đồng, nhưng ít lâu sau ông cũng qua đời. Kể từ đó, bà chung sống với người mẹ kế.

Vào cung, được vua sủng ái Sử chép rằng, thời bấy giờ vua Lý Thánh

Tông đã 40 tuổi mà chưa có con trai nối ngôi, lòng lấy làm lo lắng, bèn đi cầu tự ở khắp nơi. Xa giá đi đến đâu, con trai con gái đổ xô đến xem không ngớt.

Mùa xuân năm Giáp Thìn 1064, vua Lý Thánh Tông đi cầu tự và mở hội tuyển cung nữ ở chùa Dâu (Thuận Thành, Bắc Ninh). Khi đi qua hương Thổ lỗi, ngài vén rèm nhìn ra, thấy thần dân đang sụp lạy, duy từ xa có người con gái ngồi tựa vào cây lan và vẫn điềm nhiên xem việc ngự giá của vua không có quan hệ gì đến mình. Lý Thánh Tông lấy làm lạ, bèn cho đòi người con gái có vẻ "kiêu căng" đang đứng kề gốc lan ấy đến trước kiệu rồng để hỏi. Cô gái ung dung nhẹ nhàng tới quỳ tâu: “Thiếp là con nhà nghèo hèn, phải làm lụng đầu tắt mặt tối, phụng dưỡng cha mẹ có đâu dám mong đi xem rước và nhìn mặt rồng".

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 21

Vua thấy cô gái tuy ăn mặc quê mùa, nhưng cử chỉ thì đoan trang dịu dàng, lời nói phong nhã, đối đáp phân minh, lễ nghĩa rành rành. Vua yêu vì sắc, trọng vì nết, nên cho cô gái theo long giá về kinh thành Thăng Long.

Nhà vua lấy ngay hình ảnh của kỷ niệm buổi đầu gặp gỡ ấy làm hiệu và phong cho nàng vào bậc Phu nhân, gọi là Ỷ Lan phu nhân, người đương thời cũng như người bao thế kỷ qua nhân đó mà gọi là Nguyên phi Ỷ Lan. Nhà Vua cho xây dựng một cung điện riêng để nàng ở (nay là đình Yên Thái, phường Hàng Gai, Hà Nội) đặt tên là cung Ỷ Lan.

Sinh con trai được phong làm nguyên phi Khi vào Cung, không lấy việc trau chuốt

nhan sắc mong chiếm được tình yêu của vua, mà chăm chỉ lo công việc, hướng dẫn các cung nữ, phi tần trong việc thêu thùa, dệt may; xếp đặt mọi việc trong cung nên chẳng bao lâu được mọi người trong cung và các triều thần tôn trọng, vị nể, nhà vua rất yêu mến. Ỷ Lan lại khổ công học hỏi, miệt mài đọc sách nên chỉ trong một thời gian ngắn, mọi người đều kinh ngạc trước sự hiểu biết uyên thâm về nhiều mặt của Ỷ Lan, triều thần bái phục người có tài.

Năm 1066, Ỷ Lan sinh hạ Hoàng Tử Càn Đức. Nhà vua rất mừng rỡ ngày hôm sau, lập làm Hoàng thái tử, phong Ỷ Lan làm Thần phi. Ít năm sau (1068), lại sinh thêm một người con trai nữa (không rõ tên, sau được phong tước Sùng Hiền hầu)... Ỷ Lan thần phi liền được phong làm Nguyên phi, đứng đầu hoàng phi trong cung, chỉ dưới Thượng Dương hoàng hậu.

Nhà vua vì đặc biệt quý trọng Nguyên phi Ỷ Lan, vào năm 1068 đã cho đổi gọi nguyên quán

của Ỷ Lan là làng Thổ Lỗi thành làng Siêu Loại (nghĩa là vượt lên trên đồng loại). Địa vị của Ỷ Lan trong hoàng tộc càng trở nên vững vàng.

Ỷ Lan không phải chỉ là cô gái đẹp mà còn là người tài cao, sắc sảo và rất có bản lĩnh. Hoàng đế Lý Thánh Tông quả đúng là người có con mắt nhìn người rất tinh tường. Tài làm chính trị của Thần Phi Ỷ Lan được thể hiện ngay cả khi bà còn là Nguyên Phi. Nhiếp chính lần thứ nhất

Tháng 2 năm Kỷ Dậu (1069), vua Lý Thánh Tông thân chinh cầm quân đi đánh Chiêm Thành ở phương Nam. Tin cậy, trước khi đi nhà vua trao quyền điều khiển chính sự ở triều đình cho Ỷ Lan nguyên phi (không phải cho Hoàng hậu Thượng Dương, cũng không phải cho Tể tướng Lý Đạo Thành) nghĩa là gần như cho bà làm vua khi vua vắng mặt.

Cũng ngay năm ấy, nước Đại Việt không may bị lụt lớn, mùa màng thất bát, dân đói khổ sinh nạn trộm cướp, nhiều nơi loạn lạc. Thử thách quá lớn đối với vị nữ nhiếp chính còn rất trẻ. Nhưng nhờ có kế sách trị nước đúng đắn, quyết đoán táo bạo, nguyên phi quyết định mở kho lấy thóc cấp cho dân bị nạn, qua đó dân đói đã được cứu sống hết trộm cướp, loạn lạc đã được dẹp yên, dân chúng ca ngợi công đức của Ỷ Lan coi như Phật bà Quan âm tái thế.

Vua đánh giặc lâu không thắng lại lo lắng tình hình trong nước, bèn giao binh quyền cho Lý Thường Kiệt, đem một cánh quân nhỏ quay về, dọc đường về đến châu Cư Liên (Tiên Lữ, Hưng Yên) nhà vua nghe quan lại và dân ca ngợi Nguyên phi có tài trị nước, lòng dân cảm hóa hòa hợp, trong cõi vững vàng, tôn sùng Phật giáo, dân gọi bà là Quan Âm, lòng lấy làm xấu hổ mà nói: " Nguyên phi là đàn bà mà còn làm được như thế, ta là nam nhi đi đánh Chiêm-thành không thành công, thế ra hèn lắm à?". Nói rồi quyết chí cho quân quay lại đánh Chiêm tiếp và thắng trận. Lần này ngài đã bắt được vua Chiêm là Chế Củ và 5 ngàn tù binh. Năm sau (1070), Chế Củ xin đem đất ba châu: Địa Lý, Ma Linh, Bố Chính (tức vùng Quảng Bình, Quảng Trị) để chuộc tội.

Mùa thu tháng 8 Năm Canh Tuất, vua Lý Thánh Tông, cho xây dựng Văn Miếu (còn tồn tại đến nay), đắp tượng Khổng Tử, Chu Công và vẽ tượng Thất thập nhị hiền, bốn mùa cúng tế và đưa Hoàng Thái Tử đến đấy học. Như vậy Văn miếu ngoài việc thờ các bậc Tiên hiền của đạo Nho, còn mang chức năng của một trường học Hoàng gia mà

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 22

học trò đầu tiên là Thái tử Lý Càn Đức, con trai vua Lý Thánh Tông với Nguyên phi Ỷ Lan, lúc đó mới 5 tuổi. Năm sau xây tháp và chùa Chùa Phật Tích còn gọi là chùa Vạn Phúc là một ngôi chùa nằm ở sườn phía Nam núi Phật Tích (còn gọi núi Lạn Kha, non Tiên), xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Trong chùa có tượng đức Phật bằng đá lớn nhất Việt Nam. Việc nầy được cho là có công sức lớn của Ỷ Lan vì bà không chỉ là người sùng đạo Phật mà cũng rất trọng Nho giáo và việc học hành.

Mưu đoạt quyền bính Tháng Giêng năm Nhâm Tý (1072), vua

Lý Thánh Tông lâm bệnh nặng rồi đột ngột qua đời, Thái Tử Càn Đức lên ngôi mới có 6 tuổi, tức là vua Lý Nhân Tông, tôn mẹ đẻ là Ỷ Lan nguyên phi làm Hoàng Thái Phi, tôn mẹ đích là Thượng Dương hoàng hậu, làm Hoàng thái hậu, và để cho Thái hậu Thượng Dương cùng dự việc triều chính, có Thái sư Lý Đạo Thành giúp đỡ công việc.

Trong khi vua còn nhỏ, tình hình trong nước không ổn định, Chiêm Thành đã mang quân chiếm lại 2 châu cũ; Vương An Thạch là tể tướng nhà Tống cho rằng nước ta đang suy yếu nên sai Thẩm Khởi và Lưu Gi tập hợp quân mã, đóng thuyền bè tại Quế Châu chuẩn bị sang xâm chiếm.

Trong triều Lý nảy sinh bè cánh: quyền hành nằm trong tay Thái sư Lý Đạo Thành và Thái hậu Thượng Dương. Mẹ đẻ của Nhân Tông là Nguyên phi Ỷ Lan không được dự vào việc triều đình, bèn dựa vào Lý Thường Kiệt để lấy lại quyền nhiếp chính.

Lý Thường Kiệt khi đó làm Thái uý, chức vụ ở dưới Lý Đạo Thành. Ông ngả theo Nguyên phi Ỷ Lan để chống lại phe Dương Thái Hậu dựa vào Lý Đạo Thành. Sử không chép rõ về diễn biến việc tranh chấp quyền lực giữa hai bên, nhưng tới tháng 6 năm 1072 tức là 4 tháng sau khi Nhân Tông lên ngôi, phe Ỷ Lan và Lý Thường Kiệt thắng thế, trong đó ngoài tác động của Ỷ Lan ở bên trong với vua Nhân Tông, còn có vai trò của võ tướng Lý Thường Kiệt.

Ỷ Lan muốn giành lại quyền chính, mới kêu với vua rằng: "Mẹ già khó nhọc mới có ngày nay, mà bây giờ phú quý người khác hưởng, thế thì sẽ để mẹ già vào đâu? Năm Quý Sửu (1073) Vua sai đem giam Dương Thái Hậu và 76 người thị nữ vào cung Thượng Dương, rồi bức phải chết chôn theo lăng Thánh Tông, sau đó Lý Đạo Thành bị giáng chức làm Tả gián nghị đại phu, ra trấn thủ

Nghệ An. Ỷ Lan được tôn làm Linh Nhân Hoàng Thái Hậu nắm quyền buông rèm nhiếp chính.

Việc xử chết Dương thái hậu và giáng chức Đạo Thành, một mình Ỷ Lan không thể thực hiện mà phải có vai trò của Lý Thường Kiệt, người nắm quân đội trong tay, trong khi Lý Đạo Thành vốn là quan văn và tuổi tác đã cao. Từ đó Lý Thường Kiệt giữ vai trò Thái úy, Tổng Chỉ Huy quân đội để đảm bảo an ninh đất nước. Nhiếp chính lần thứ hai

Đoạt được quyền nhiếp chính và trở thành Hoàng Thái Hậu, năm 1074, không nghĩ đến hiềm khích cũ, Ỷ Lan lại cho vời Lý Đạo Thành về triều rồi trao chức Thái Phó Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự, để cùng với Tướng Phụ Chính là Lý Thường Kiệt ra tài ổn định và phát triển đất nước. Nhờ vậy mà quân đội nhà Lý đủ sức “phá Tống, bình Chiêm”

Chưa hết, trước khi đánh quân Tống, Lý Thường Kiệt đã mang quân đánh Chiêm vào năm 1075 và giành được chiến thắng. Nên nhớ rằng, việc “Phá Tống, bình Chiêm” của Lý Thường Kiệt diễn ra thành công khi ấy vua Nhân Tông chỉ là một cậu bé lên mười. Và như thế, việc triều đình tất nhiên do Thái Hậu Ỷ Lan lãnh đạo. Ỷ Lan chỉ là một người đàn bà sống trong cái xã hội do đàn ông thống trị xưa kia, thì quả thật, nếu không có thực tài chính trị để điều hành đất nước, thì bà cũng không dễ gì lãnh đạo nổi hai nhân vật kiệt xuất như Lý Thường Kiệt và Lý Đạo Thành.

Sử còn chép rằng, ở địa vị tột đỉnh của hiển vinh, Thái Hậu Ỷ Lan cũng không quên nỗi đau khổ của nông dân. Khi Lý Thánh Tông mất, con bà lên ngôi, Vào mùa xuân năm Quý Mùi (1103) bà đã làm được nhiều việc có ích cho dân. Ở nông thôn bấy giờ có nhiều phụ nữ vì nghèo mà phải bán mình, đem thân thế nợ, không thể lấy chồng được, bà Ỷ Lan đã lấy tiền bạc trong quốc khố chuộc những người ấy và đứng ra dựng vợ gả chồng cho họ.

Thái Hậu Ỷ Lan rất hiểu rằng đối với người nông dân thì “con trâu là đầu cơ nghiệp”, nên đã nhiều lần nhắc nhở vua Nhân Tông phạt nặng những kẻ ăn trộm trâu và giết trâu.Tháng hai năm Ðinh Dậu (1117), giai đoạn trước khi bà mất, bà còn nhắc nhở vua một lần nữa: “Gần đây, người kinh thành và làng ấp có kẻ trốn đi chuyên nghề trộm trâu. Nông dân cùng quẫn, mấy nhà phải cày chung một trâu. Trước đây, ta đã từng mách việc ấy và nhà nước đã ra lệnh cấm. Nhưng nay việc giết trâu lại có nhiều hơn trước”.

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 23

Lời khuyên vua trên đây chứng tỏ Thái Hậu Ỷ Lan luôn quan tâm theo dõi và lo lắng đến đời sống nông dân. Không chỉ có thế, kinh tế Đại Việt bấy giờ cái chính vẫn là nông nghiệp, bởi vậy chăm lo cho nông dân cũng chính là chăm lo cho nền kinh tế đất nước. Tuy việc con trâu bề ngoài là chuyện nhỏ, nhưng lại có ý nghĩa chiến lược rất lớn vậy.

Vâng lời mẹ, vua Lý Nhân Tông hạ lệnh truy bắt và trừng trị những kẻ chuyên nghề ăn trộm trâu. Không những thế việc giết trâu ăn thịt những ngày giỗ đám cũng bị hạn chế. Chính quyền nhà Lý quy định ở Thăng Long cũng như tại các địa phương trong cả nước cứ ba nhà lập một “bảo” kiểm soát lẫn nhau và cùng liên đới chịu trách nhiệm về tội lạm giết trâu bò.

Ngoài những đóng góp nói trên, Thái Hậu Ỷ Lan còn có một đóng góp vô cùng quan trọng mà không thể nào không nhắc tới, đó là bà đã sinh ra và đào tạo được một minh quân cho đất nước như Lý Nhân Tông.

Các bộ sử đều ghi lại việc đất nước phát triển phồn thịnh về mọi mặt dưới thời Lý Nhân Tông. Đặc biệt về giáo dục, vào năm 1075, triều đình cho mở khoa thi tam trường để lấy người văn học ra làm quan. Đây là kỳ thi đầu tiên ở nước ta, chọn được hơn 10 người trong đó thủ khoa là Lê Văn Thịnh. Năm 1076, triều đình lập Quốc Tử Giám, được xem là trường đại học đầu tiên của nước ta. Nền giáo dục Nho Học của nước Việt bắt đầu từ đó.

Ta thấy trong giai đoạn này, vua Nhân Tông chỉ độ 10 tuổi, Lý Đạo Thành lo việc nội chính, Lý Thường Kiệt thì lo đánh giặc ngoại bang, trên thì có Thái Hậu Ỷ Lan lãnh đạo. Sử gia Trần Trọng Kim nhận định về giai đoạn này như sau: “…trong thì sửa sang được chính trị, ngoài thì đánh nhà Tống, phá quân Chiêm. Ấy cũng nhờ có tôi hiền tướng giỏi cho nên mới thành được công nghiệp như vậy”. Và lẽ dĩ nhiên, để có được cái “tôi hiền tướng giỏi” đó, thì người lãnh đạo tối cao là Thái Hậu nhiếp chính phải có thực tài lãnh đạo.

Ỷ Lan đã thi hành những biện pháp dựng nước, yên dân, khiến cho thế nước và sức dân mạnh hẳn lên. Bởi vậy, năm 1077 khi Tống triều cử Quách Quỳ, Triệu Tiết đem đại binh sang xâm lược, với toàn quyền điều khiển triều đình, Ỷ Lan đã huy động cả dân tộc cầm vũ khí đánh bại quân thù; không như bọn vong nô CS hiện tại hèn với giặc, ác với dân chỉ lo tham ô ich kỷ, bán nước cầu vinh.

Lý Thường Kiệt Phạt Tống: Từ nhà Đinh, nhà Lê trở đi, Tàu khựa vẫn

luôn lăm-le có ý muốn xâm-lược nuớc ta. Đến đời vua Thần-tông nhà Tống (1068-1078) quan Tể-tướng là Vương an Thạch cải-tổ việc chính-trị nước Tàu, đặt ra nhiều luật lệ mới trái với chế-độ và phong-tục cũ, sách nhiểu người dân, ai ai cũng đều oán hận. Nguyên do nhà Tống bấy giờ suy yếu bị nước Bắc-liêu và nước Tây-hạ ức hiếp, hằng năm phải đem vàng bạc và lụa vải sang cống hai nước ấy, mà trong nước thì không có đủ tiền để chi dụng. Vua Thần-tông mới dùng ông Vương an Thạch làm Tể-tướng để sửa-sang mọi việc. Vương an Thạch lại có ý muốn lập công ở ngoài biên, để tỏ cái công-hiệu việc cải-tổ của mình. Bấy giờ viên quan Tri Châu ở Ung-châu là Tiêu Chú biết ý Vương an Thạch, mới làm sớ tâu về triều rằng: nếu không đánh lấy đất Giao-Châu thì về sau thành một điều lo cho nước Tàu.

Vua nhà Tống nghe lời tâu ấy, bèn sai Lưu Gi làm Tri-châu Châu Quế ra sức chuẩn bị cho việc tấn công Đại Việt theo ý Vương an Thạch. Lưu Gi sai người vẻ họa đồ các khe ngòi, các đồn-lũy, chế tạo binh-khí, đóng thuyền bè, xây dựng đường giao thông, cơ sở chứa lương thực, huấn luyện binh sĩ, cho quân đóng trại sát biên giới Tống-Việt. Việc thứ hai là phủ dụ 52 động thuộc Ung Châu sung công các thuyền chở muối để tập thủy chiến. Sợ Đại Việt biết, ông cấm hẳn mọi việc buôn bán, giao dịch giữa các biên dân Việt-Trung.

Lý Thường Kiệt phạt Tống

Đặc biệt, nhà Tống đã biến Ung Châu thành một căn cứ xuất phát để đánh Đại Việt và giao cho Tô Giám, một viên tướng dày dặn kinh nghiệm trong cuộc chiến chống Nùng Trí Cao trước đây chỉ huy căn cứ này.

Mọi sự chuẩn bị chinh phạt của nhà Tống đều được cố gắng giữ bí mật. Tuy vậy tình báo của

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 24

Đại Việt vẫn sớm biết và nắm được ý đồ của quân Tống.

Ỹ Lan Thái Phi và Thái úy Đại Việt là Lý Thường Kiệt chủ trương thực hiện một chiến lược đánh đòn phủ đầu nên quyết định thực hiện một cuộc tấn công quân Tống vào cuối năm 1075 đầu năm 1076, phá hủy các căn cứ hậu cần chuẩn bị cho chiến tranh của nhà Tống.

Năm ất-mão (1075) Đại Việt đã huy động 10 vạn quân, bao gồm cả lực lượng chính quy của triều đình lẫn quân của các thủ lĩnh dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc Đại Việt. sang đánh phá căn cứ Ung Chau của Tống.

Lược đồ hành binh của quân Đại Việt

Đạo quân của triều đình ở phía Đông do đích thân Lý Thường Kiệt chỉ huy, gồm cả thủy lục quân xuất phát từ vùng Móng Cái tiến vào đất Tống nhằm tới châu Khâm.

Còn đạo quân của các thủ lĩnh dân tộc thiểu số ở phía Tây đặt dưới sự chỉ huy của Tôn Đản chia làm 4 mũi tiến vào đất Tống: Lưu Kỹ từ Quảng Nguyên, Cao Bằng; Hoàng Kim Mãn từ Môn Châu, Đông Khê; Thân Cảnh Phúc từ Lạng Sơn và Vi Thủ An từ Quảng Ninh đồng nhắm tới châu Ung. Đạo quân phía Tây sẽ "dương Tây" để đạo quân phía Đông bất ngờ "kích Đông".

Ngày 27 tháng 10 năm 1075, Vi Thủ An dẫn 700 quân từ Tô Mậu (Quảng Ninh) đánh vào Cổ Vạn, chiếm được trại. Tin tức nầy đến tận ngày 21 tháng 12 mới tới được triều đình nhà Tống. Tiếp theo, các mũi quân phía Tây lần lượt đánh chiếm trại Vĩnh Bình, Thái Bình, các châu Tây Bình, châu Lộc và trại Hoành Sơn.

Quân Tống bị thu hút vào phía Tây, nên lơ là phía Đông. Khi đạo quân phía Đông của Đại Việt tập kích, quân Tống đã không chống đỡ nổi. Ngày 30/12/1075, châu Khâm bị chiếm. Ngày 2/1/1076, châu Liêm thất thủ. Sau đó, Lý Thường Kiệt dẫn quân đến châu Ung cùng đạo quân phía Tây quyết tâm hạ thành châu Ung.

Từ ngày 10/12/1075, cánh quân đầu tiên do Tôn Đản chỉ huy đã kéo đến Ung Châu.. Ngày 18/1/1076, Các cánh quân của Lý Thường Kiệt cũng tới thành Ung Châu. Tướng giữ thành là Tô Giám thấy thế quân Đại Việt mạnh nên đã áp dụng triệt để chính sách cố thủ để chờ viện quân. Một lực lượng cứu viện của Tống do Trương Thủ Tiết chỉ huy đã đi vòng theo đường Quí Châu tới Tân Châu rồi đến ải Côn Lôn giữa châu Tân và châu Ung. Cách Ung 40 km thì lực lượng nầy bị Lý Thường Kiệt cho quân đón đánh. Trương Thủ Tiết, Nguyên Dụ, Trương Biện, Hứa Dự, Vương Trấn là các chỉ huy của lực lượng viện binh nhà Tống đều bị giết tại trận vào ngày 4 tháng Giêng âm lịch (tức 11 tháng 2 năm 1076).

Thành Ung kiên cố lại có Tô Giám là tướng giỏi, nên quân Đại Việt đánh phá hơn 40 ngày không hạ được. Sau, quân Đại Việt bắt dân Tống, sai lấy túi đất đắp vào chân thành để leo lên đánh. Ngày 1/3/1076, sau 42 ngày kiên cường kháng cự, thành Ung thất thủ. Tô Giám tự sát. Quân Đại Việt giết hết dân trong thành, tổng cộng 5 vạn người. Lý Thường Kiệt ra lệnh tiêu hủy thành lũy, phá kho tàng dự trữ trong vùng Tả Giang và lấy đá lấp sông chặn đường cứu viện của quân Tống

Quân nhà Lý đánh các châu Liêm, Khâm và Ung, thành công tiêu diệt khoảng 7-10 vạn quân và dân nhà Tống, và bắt được hàng ngàn người đem về Đại Việt cùng nhiều của cải. Sau khi hoàn thành mục tiêu phá hủy các căn cứ hậu cần của đối phương, quan quân nhà Lý rút về nước.

Chiến Tranh với Nhà Tống năm 1077 Tống-triều được tin quân nhà Lý sang

đánh-phá ở châu Khâm, châu Liêm và châu Ung, lấy làm tức-giận lắm, bèn sai Quách Quì làm Chiêu-thảo-sứ, Triệu Tiết làm phó, đem 9 tướng quân cùng hội với nước Chiêm-thành và Chân-lạp chia hai đường thủy bộ sang đánh nước Nam ta. Lần nầy họ điều động cả bộ binh lẫn thủy binh nhằm chuẩn bị đánh Đại Việt.

Tháng chạp năm bính-thìn (1076) quân nhà Tống khởi binh xâm lược Đại Việt. Ngày 8-1-1077 quân xâm lược Tống tiến vào nước ta theo hai ngả ở biên giới phía Bắc và một ngả theo đường biển Đông Bắc vào địa-hạt nước ta. Triều đình nhà Lý cử Tướng Lý Thường Kiệt đem binh đi cự địch. Lý Thường Kiệt quyết định chọn chiến lược phòng thủ: ông dùng các đội quân của các dân tộc thiểu số ở miền núi phía Bắc nhằm quấy rối hàng ngũ của quân Tống. Các tướng Lưu Kỹ, phò mã Thân

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 25

Cảnh Phúc, Vi Thủ An đem quân chặn đánh, vừa tiêu hao vừa làm trì hoãn bước tiến của chúng. Địch phải tiến quân vất vả, nhất là trước các cửa ải Quyết Lý, Chi Lăng ở Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, đồng thời Lý Kế Nguyên chặn đánh thủy binh nhà Tống do Dương Tùng Tiên chỉ huy trên sông Bạch Đằng nhằm ngăn chặn kế hoạch hội quân của nhà Tống từ Quảng Đông xuống... Sau kế hoạch ngăn chặn quân Tống tại vùng núi phía Bắc, Lý Thường Kiệt lui đại quân về phía Nam Sông Cầu. Được sự giúp sức của dân, Lý Thường Kiệt đã xây dựng một phòng tuyến trên sông Như Nguyệt (Một đoạn của khúc sông Cầu) để biến nơi đây là nơi diễn ra trận đánh quyết định của cả cuộc chiến. Lực lượng đôi bên:

Toàn bộ quân Tống huy động khoảng 30 vạn, trong đó có cả bộ binh, kỵ binh và thủy binh. Theo kế hoạch, bộ binh và kỵ binh tập trung ở Ung Châu, theo đường bộ đột nhập biên giới vùng Đông Bắc Đại Việt. Thủy binh sẽ từ cửa biển Khâm, Liêm vượt biển tiến vào cửa sông Bạch Đằng để phối hợp với bộ binh.

Quân Tống có khoảng 100.000 quân bộ chiến 10.000 kỵ binh, 200.000 dân phu, đồng thời có sự hỗ trợ từ lực lượng thủy binh. Quân đội có kinh nghiệm chiến đấu dày dạn trang bị tốt với máy bắn đá và hỏa tiễn. Chỉ huy là Quách Quỳ và phó chỉ huy là Triệu Tiết cùng với nhiều tướng khác được điều về từ miền Bắc Tống. Trong số này 4,5 vạn là quân rút từ miền biên giới Liêu Hạ, do 9 tướng chỉ huy. Số còn lại là trưng tập ở các lộ, đặc biệt là các lộ dọc đường từ kinh đô đến Ung Châu.

Về phía Đại Việt, sau chiến dịch đánh đòn phủ đầu và rút quân về nước, đoán biết ý đồ của Tống sẽ sang đánh trả thù, Triều đình đã ráo riết chuẩn bị để sẵn sàng đối phó với quân Tống. Một mặt rãi gián điệp giả dạng sư sãi dùng giấy tờ tu hành thu được ở Khâm, Liêm để hoạt động trong vùng đất địch. Mặt khác bố trí lực lượng quân đội ở những vị trí hiểm yếu nhất để bảo vệ lảnh thổ và chủ quyền Quốc Gia.

Lực lượng nghênh chiến của quân Đại Việt gồm đánh chặn từ xa và tuyến phòng thủ sâu trong nội địa được bố trí thành hai tuyến: một ngay biên giới do các lực lượng của những thủ lĩnh dân tộc thiểu số chỉ huy và một tuyến phòng thủ ở bờ Nam sông Như Nguyệt (sông Cầu) kéo dài khoảng 30 km suốt từ chân dãy núi Tam Đảo ngã ba sông Cà Lồ - sông Cầu tới Vạn Xuân (Phả Lại); lợi dụng tối đa các địa hình tự nhiên như bãi lầy, gò cao và cả các chiến lũy bằng đất, gỗ, rào tre. Đoạn sông

nầy được chọn lựa xây dựng phòng tuyến vì có vị trí chiến lược: núi cao ở cả hai bên bờ, đoạn sông có chiều ngang khá rộng hơn 100 mét, vắt ngang con đường giao thông quan trọng tiến vào Thăng Long và là con đường thuận lợi nhất để quân Tống vượt qua sông và tiến về Thăng Long. Vì địa thế quan trọng này, Lý Thường Kiệt quyết định lập một phòng tuyến chính tại đây nhằm đánh một trận chiến quyết định.

Đại bộ phận Thủy Binh có khoảng 400 chiến thuyền và hơn 20.000 quân, tất cả đặt dưới sự chỉ huy của hai Hoàng Tử Hoằng Chân và Chiêu Văn tập trung ở Vạn Xuân, tức là ở khu vực cực Đông của chiến tuyến sông Cầu. “Vạn Xuân là một vị trí chiến lược trọng yếu ở vào đầu mối của tất cả các đường thủy vùng Đông Bắc. Từ Vạn Xuân, thủy binh ta có thể vượt sông Lục Nam, sông Thương, sông Cầu tiến sâu vào địa bàn vùng Đông Bắc, có thể xuôi sông Bạch Dằng, sông Thái Bình ra biển, có thể theo sông Đuống về Thăng Long”.

Tướng Lý Kế Nguyên chỉ huy một lực lượng thủy binh tinh nhuệ khác đóng giữ ở vùng duyên hải Đông Bắc, canh phòng vùng biển phía Đông Bắc, với nhiệm vụ chận đánh đạo thủy quân của Dương Tùng Tiên, phá thế hợp vây của quân Tống và triệt bớt một phần lương thảo cung cấp cho quân Tống. Lý Thường Kiệt là tổng chỉ huy chung và trực tiếp chỉ huy đánh đạo quân bộ chiến của đối phương. Quân chủ lực của nhà Lý gồm thủy binh, bộ binh phòng thủ và chiến đấu tại sông Như Nguyệt có 60.000 quân và một số lực lượng không tham gia trực tiếp vào trận đánh dùng để hãm chân và quấy rối tiếp vận phía sau ước lượng khoảng trên 15.000.

Chiến trường Ngày 11 tháng Chạp năm Bính Thìn (nhằm

ngày 8/1/1077), Quách Quỳ và Triệu Tiết dẫn quân vượt qua ải Nam Quan tiến vào vùng Lạng Sơn và đánh xuống phía kinh đô Thăng Long.

Ngay từ đầu, quân Tống đã gặp phải sự chống cự hết sức mạnh mẽ của thổ binh do Thân Cảnh Phúc chỉ huy, quân Tống buộc phải tổ chức phá ải Quyết Lý. Tại đây Thân Cảnh Phúc đã bố trí mấy ngàn quân có cả voi chiến, để cố thủ cửa ải. Quân Tống cố sức công kích nhưng đều bị đẩy lùi. Quân Đại Việt dựa vào thế đất hiểm, có tổ chức phòng ngự vững chắc, đánh trả hết sức quyết liệt. Quách Quỳ buộc phải cử tướng Trương Thế Cự chỉ huy một đạo tinh binh lên tiếp ứng.

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 26

Thấy cầm cự lâu không có lợi, Thân Cảnh Phúc đã điều động lui quân về tuyến sau cố thủ cửa ải Chi Lăng. Biết ải Chi Lăng không những là đất hiểm mà còn được xây đắp kiên cố. Quân Tống cho một đội tiền quân tiến công vào chính diện. Còn hai đạo quân mạnh do Yên Đạt và Thế Cự chỉ huy đi vòng qua phía tây núi Cai Kinh, theo đường đất đánh bọc vào sau Chi Lăng, tạo nên thế hai mặt trước sau cùng đánh. Từ trên thành lũy và trên sườn núi cao, quân Đại Việt dùng nỏ, và máy bắn đá bắn vào đội hình xung phong của quân Tống, đồng thời Tượng binh xông ra phản kích. Quân Tống bị thương vong rất nhiều.

Nhưng vì lực lượng chênh lệch quá lớn, lợi dụng đêm tối Thân Cảnh Phúc đã chỉ huy quân rút theo đường tắt, lui về phòng giữ căn cứ Động Giáp, chuyển sang đánh du kích phía sau lưng quân Tống.

Trong lúc đại quân của Quách Quỳ đang tiến công sang, thì đạo quân do Nhâm Khởi chỉ huy từ Vĩnh An đánh ngược lên Tô Mậu. Vị thủ lĩnh trấn giữ tại đây, chống cự không nổi, đầu hàng quân Tống. Nhâm Khởi cho quân theo hữu ngạn sông Lục Nam đánh xuống núi Nham Biền để trực tiếp bảo vệ sườn cánh trái của đạo quân Quách Quỳ. Đạo hữu quân do Khúc Trân chỉ huy, từ

Quảng Nguyên đánh xuống Môn Châu. Hoàng Kim Mãn trấn giữ châu này đầu hàng quân Tống.

Đạo quân Triệu Tiết (phó tướng) là một lực lượng đột kích chiến lược trên hướng thứ yếu, có sự yểm trợ trực tiếp của hữu quân Khúc Trân phía sườn phải, nhanh chóng vượt biên giới xuống Bình Gia, Vạn Nhai. Tại những nơi này quân Đại Việt chỉ có những lực lượng nhỏ án ngữ bởi thế Triệu Tiết nhanh chóng vượt qua, tiến thẳng xuống Nhã Nam và bến Như Nguyệt

Đến ngày 18-1-1077 Quân Tống đến bờ Bắc sông Như Nguyệt, đối diện với tuyến phòng thủ chính của quân Đại Việt.. Quân Tống không đánh ngay mà đợi đạo thủy quân tới để phối hợp tác chiến vượt sông nên chia quân đóng dọc theo bờ sông, tập trung ở các vị trí quan trọng: phó tướng Triệu Tiết đóng tại khu vực thôn Mai Thượng, xã Mai Đình, Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang khoảng đối diện bến Như Nguyệt. Quân chủ lực do Quách Quỳ chỉ huy đóng tại phía Đông cách Triệu Tiết chừng 30 km khoảng đối diện với Thị Cầu. Các bộ phận khác đóng rải rát tại các vị trí quan yếu, trên các cao điểm như ngọn núi Phượng Hoàng và núi Tiên, phòng trường hợp bị quân nhà Lý tấn công hoặc có thể tổ chức vượt sông nếu hoàn cảnh thuận tiện.

Trận đánh trên sông Như Nguyệt

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 27

Trận thủy chiến Đông Kênh Đạo thủy quân Tống do Dương Tùng Tiên

chỉ huy, khoảng 5-6 vạn cùng vài trăm chiến thuyền loại lớn tiến vào hải phận Đại Việt để phối hợp với đạo quân của Quách Quỳ theo kế hoạch đã định trước.

Từ Khâm Châu Đạo quân nầy đi theo hướng Tây Nam một ngày đến Vĩnh An ở địa đầu nước ta. Từ Vĩnh An thuyền đi theo sông Đông Kênh vào cửa Bạch Đằng lên Vạn Xuân rồi đến Thăng Long.

Sông Đông Kênh là dãi nước khá rộng ven biển giữa đất liền và các hải đảo vùng biển Đông. Lực lượng thủy binh do Lý Kế Nguyên chỉ huy dựa vào thế hiểm của miền biển Vĩnh An lập thế trận mai phục dài tới hàng chục dặm.

Thủy quân Tống tiến theo đội hình hàng dọc. Đi đầu là quân trinh sát và tiên phong, sau đó là thuyền lương. Dương Tùng Tiên không phát hiện được quân ta mai phục ở sông Đông Kênh, nên ra lệnh cho quân tiến gấp vào sông Bạch Đằng.

Đợi cho hạm đội Tống đã lọt vào trận địa mai phục, Lý Kế Nguyên phát lệnh tấn công. Các thủy đội của ta đồng loạt tấn công mạnh vào đội hình hành quân của địch. Bị đánh bất ngờ, Dương Tùng Tiên chống đỡ không nổi. Các tướng thuộc hạ như Bùi Cảnh, Trương Thuật, Bành Tôn, vv… tuy rất hăng hái nhưng cũng không tiến lên được, lại bị tổn thương nhiều. Trận thủy chiến diễn ra quyết liệt, quân Tống thua to, dù hạm đội của họ tuy lớn, có nhiều thuyền chiến nhưng chỉ là loại thương thuyền nặng nề chậm chạp, thủy binh là quân ô hợp. Thủy binh của Đại Việt là những chiến binh thiện chiến, dùng thuyền nhỏ nhẹ, cơ động, lại dựa vào thế hiểm để lập thành thế trận mai phục dài tới vài chục dặm.

Quân Tống thua lớn hơn trăm chiến thuyền bị đánh chìm, hàng vạn quân bị giết và bị bắt. Từ Vĩnh An, giặc điên cuồng mở đường máu để tiến lên, nhưng cả mười trận liều lĩnh đều bị đánh bại cả mười. Dương Tùng Tiên phải ra lệnh cho các chiến thuyền còn lại chạy về phía Đông tập họp lại ở cửa sông Đông Kênh án binh bất động, rồi lui về Liêm Châu để khỏi bị tiêu diệt.

Thắng lợi của trận thủy chiến Đông Kênh đã làm thất bại hoàn toàn kế liên hợp thủy bộ chiến lược của Quách Quỳ, và đã khiến cho mưu đồ chung của Quách Quỳ và Triệu Tiết bị hoàn toàn sụp đổ. Đại binh của nhà Tống lâm vào thế bế tắc và khủng hoảng ngày càng nghiêm trọng. Kế hoạch vượt sông Cầu không sao thực hiện được.

Quân Tống tấn công lần thứ nhất: Chiến lũy của quân Đại Việt dọc bờ Nam

sông Như Nguyệt được xây dựng bằng đất có đóng cọc tre dày mấy tầng làm dậu. Dưới bãi sông được thiết đặt các hố chông ngầm tạo thành một tuyến phòng ngự dài 30km, tại các khu phòng ngự then chốt, bố trí binh lực thành các lực lượng "trú chiến" rất vững chắc. Quân của nhà Lý đóng thành từng trại trên suốt chiến tuyến ở Như Nguyệt, Thị Cầu, Phấn Động. Mỗi trại binh có thêm thủy binh phối hợp. Đại Quân do chính Lý Thường Kiệt chỉ huy đóng ở phủ Thiên Đức, một vị trí có thể điều động chi viện nhiều hướng và khống chế mọi ngả đường tiến về Thăng Long.

Quân Tống dưới sự chỉ huy của Quách Quỳ ở bờ Bắc sông Như Nguyệt, muốn thực hiện chiến lược đánh nhanh thắng nhanh mà vua Tống đã đề ra. Nhưng vì thủy binh chưa đến, Quách Quỳ cho quân đóng trại tại bờ Bắc sông Như Nguyệt đối diện với phòng tuyến của quân nhà Lý để chờ thủy binh hỗ trợ cho việc vượt sông.

Quách Quỳ đâu biết rằng cánh thủy quân do Dương Tùng Tiên chỉ huy đã bị thủy quân Đại Việt do Lý Kế Nguyên chỉ huy đã liên tục tập kích và thảm bại tại sông Đông Kênh, thủy quân Tống buộc phải rút lui về vùng biển Liêm Châu cố thủ.

Sau một khoảng thời gian chờ đợi không thấy thủy quân đến hội tập, khoảng đầu tháng 2 năm 1077, Quách Quỳ dự định tổ chức vượt sông mà không có sự hỗ trợ của thủy quân. Tuy nhiên vì trước trại của Quách Quỳ tại Thị Cầu có một trại quân mạnh của nhà Lý án ngữ khiến ông không dám cho quân vượt sông ở Thị Cầu. Cùng lúc, tướng Miêu Lý đóng tại Như Nguyệt báo với Quách Quỳ rằng quân Lý đã trốn đi và xin lệnh đem binh vượt sông.

Quách Quỳ chấp thuận và tướng Vương Tiến bắt cầu phao cho đội xung kích của Miêu Lý khoảng 2.000 người vượt sông. Lợi dụng được yếu tố bất ngờ, cuộc vượt sông đã thành công, đội xung kích của quân Tống đã chọc thủng được phòng tuyến của quân Lý. Sẵn đà thắng, Miêu Lý vội tiến nhanh về Thăng Long nhưng đến vùng Yên Phụ, Thụy Lôi, cách Thăng Long khoảng 8 km thì bị phục kích chặn đánh dữ dội, đồng thời một đội kỵ binh Đại Việt cũng tung quân đột kích cạnh sườn quân Tống tại cầu Gạo, núi Thất Diệu, địch bị rối loạn đội hình, một phần lớn bị tiêu diệt, phần còn lại vội vã tháo chạy về phía Bắc.

Miêu Lý cùng những binh sĩ còn sống chạy về phía Như Nguyệt nhưng đến nơi thì cầu phao đã

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 28

bị phá hủy và gặp quân nhà Lý đón đánh tiêu diệt gần hết, dù quân Tống đóng bên bờ kia có cố gắng cho bè sang hỗ trợ. Thất bại của Miêu Lý đã làm cho Quách Quỳ hết sức tức giận và định xử tử viên bại tướng này.

Quân Tống tấn công lần thứ hai: Vì thủy binh quân Tống khi ấy đã bị chặn lại ngoài biển nên không tiến vào được, buộc Quách Quỳ phải tổ chức đợt tấn công lần hai mà không có sự hỗ trợ của thủy binh. Lần này, quân Tống dùng một lực lượng mạnh hơn nhiều so với lần trước và đóng bè lớn với sức chưa khoảng 500 quân để vượt sông. Quân Tống ồ ạt đổ sang bờ Nam nhưng họ phải vừa ra sức chặt lớp chiến rào tre, vừa phải chống lại các đợt phản công mãnh liệt của quân nhà Lý bên bờ Nam, mà số binh tiếp viện lại không qua kịp nên quân bị vỡ trận và thiệt hại nặng. Đợt tấn công lần hai lại kết thúc với thất bại.

Việc này đã khiến Quách Quỳ thấy rằng, nếu không có thủy binh hỗ trợ sẽ không thể vượt sông được, buộc phải ra lệnh đưa quân về thế phòng thủ và tuyên bố rằng: "Ai bàn đánh sẽ chém!", bỏ hẳn ý định đánh nhanh thắng nhanh của nhà Tống. Họ chỉ dám thỉnh thoảng dùng máy bắn đá bắn sang bờ Nam.

Với tình thế này, cộng với nhiều khó khăn vì các lý do về tình hình nhà Tống, sự quấy rối của dân binh địa phương, và việc thiếu lương thực do các cơ sở tiếp vận đã bị phá hủy trong cuộc tấn công năm 1075 của Lý Thường Kiệt, và việc tiếp vận cho 10 vạn bộ binh và 1 vạn kỵ binh vốn dĩ cần ít nhất 40 vạn dân phu, quá sức 20 vạn dân phu mà quân Tống đang có; đã khiến họ trở nên bị động và suy giảm sức chiến đấu.

Quân nhà Lý phản công: Hai tháng sau đợt tấn công cuối cùng, quân Tống lâm vào tình cảnh tiến thoái lưỡng nan: họ ngày càng mệt mỏi, hoang mang vì tin tức chờ mãi không thấy thủy binh đâu. Và thêm sự không hợp khí hậu Đại Việt, dù đã có thầy thuốc đi theo nhưng dịch bệnh vẫn làm cho nhiều binh sĩ đau yếu và một số chết, nhưng lại không dám rút lui vì đó là một sự nhục nhã và tội lớn với triều đình nhà Tống. Dù vậy, thế của quân Tống vẫn còn mạnh, họ vẫn cố thủ ở bờ Bắc Như Nguyệt tìm cách dụ quân nhà Lý tấn công trước.

Lý thường Kiệt hết sức chống giữ quân giặc, nhưng sợ quân mình có ngã lòng chăng? Một đêm, Ông cho người vào đền thờ Trương Hống, Trương Hát (đền thờ 2 vị Tướng của Triệu Quang

Phục) ở phía Nam bờ sông Như Nguyệt, giả làm thần nhân đọc vang bài thơ "Nam quốc sơn hà"

Nam-quốc sơn-hà Nam đế cư Tiệt nhiên định phận tại thiên thư Như hà nghịch lỗ lai xâm-phạm Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư

Dịch: Sông núi nước Nam, vua Nam ở, Rành rạch định phận tại sách trời Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm Chúng bây sẽ bị đánh tơi bời Sau này, bài thơ nầy được coi như "Bản

tuyên ngôn độc lập đầu tiên" của Việt Nam. Nhờ thế tinh thần binh sĩ thêm hăng hái. Lý Thường Kiệt nhận ra đây là thời cơ tốt để tổ chức tấn công, ông nghiên cứu cách bố phòng của quân Tống và tổ chức các đợt tấn công theo kiểu tập kích chia cắt quân Tống.

Trước tiên, ông mở một đợt tấn công vào trại quân của Quách Quỳ đang đóng ở Thị Cầu nhằm kéo sự chú ý của toàn bộ quân Tống về hướng này, dù biết rằng Quách Quỳ có một khối quân khá lớn và bố phòng rất cẩn thận. Một đêm tháng 3 Ông lệnh cho hai Tướng là hai Hoàng Tử Hoàng Chân và Chiêu Văn (con của Vua Lý Thái Tông) dùng 400 chiến thuyền chở khoảng 2 vạn quân từ Vạn Xuân ngược dòng sông Cầu bất ngờ tập kích ào ạt vào trại quân của Quách Quỳ từ hướng Đông.

Thủy binh của ta vừa đánh vừa phô trương thanh thế, cốt tập trung sự chú ý của giặc. Thời gian đầu họ chiếm ưu thế, đẩy quân Tống vào sâu trong nội địa. Sau cơn hốt hoảng, Quách Quỳ dốc toàn lực để đánh trả. Khối quân của Triệu Tiết cũng vội vã dồn về để trợ chiến. Giặc rất hí hửng, bởi chúng muốn vượt sông Cầu để tìm diệt quân chủ lực của ta, nhưng không sao vượt được thì giờ đây, chính quân chủ lực của ta đã xuất hiện ngay ở bờ Bắc. Một trận ác chiến đã diễn ra.

Tất cả các thuộc tướng cao cấp của Quách Quỳ như Yên Đạt, Trương Thế Cự, Vương Mẫn, Lý Tường, Diên Chủng… đều có mặt trong chiến địa, quân Tống lấy lại hàng ngũ phản công, đẩy quân Lý yếu thế lên thuyền để rút đi. Đồng thời quân Tống còn cho máy bắn đá bắn với theo, đánh chìm một số chiến thuyền. Trận này quân Lý thiệt hại nhiều, hai vị Hoàng Tử Lý Hoằng Chân và Lý Chiêu Văn cùng mấy nghìn quân đều anh dũng hy sinh. Hai vị Hoàng Tử không còn nữa, nhưng cuộc chiến đấu của họ đã tạo điều kiện cho đại binh của Lý Thường Kiệt dễ dàng vượt sông Cầu.

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 29

Trong khi mọi sự chú ý của quân Tống đều đổ dồn về phía trại quân Quách Quỳ, thì Lý Thường Kiệt đích thân dẫn đại quân vượt sang bờ Bắc tấn công vào doanh trại của Triệu Tiết.

Danh Tướng Lý Thường Kiệt

Triệu Tiết đóng tại Bắc Như Nguyệt trên một khu vực tương đối rộng và quang đãng, chính giữa là trại quân chính gọi là Dinh, hai bên trái phải là khu đất Miễu và Trại, bố trí theo kiểu dã chiến không lũy tường, chỉ tổ chức phòng ngự tạm. Triệu Tiết có chừng 3 đến 4 vạn quân chiến đấu, nhưng một số đã được điều đi tiếp ứng cho trại quân Quách Quỳ đang bị tấn công. Chính vì vậy, khi cánh quân của Lý Thường Kiệt tập kích, quân của Triệu Tiết nhanh chóng bị đánh bại, thương vong trên một nửa quân số đến gần hết. Số quân Tống chết nằm la liệt tại gò đóng quân, về sau cư dân địa phương gọi đó là gò Xác hay cánh đồng Xác.

Chiến thắng Như Nguyệt lần thứ hai này vào cuối mùa xuân 1077 là trận quyết chiến chiến lược có ý nghĩa kết thúc chiến tranh. Lúc này, quân Tống đã ở vào tình cảnh thế cùng lực kiệt. Nếu còn đóng quân thì rõ ràng sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn. Nhưng rút lui thì mất thể diện của "thiên triều'. Biết rõ ý chí xâm lược của giặc đã bị đè bẹp, Lý Thường Kiệt liền chủ động đề nghị "giảng hòa", thực chất là mở một lối thoát cho quân Tống. Đó là chủ trương kết thúc chiến tranh mềm dẻo của Lý Thường Kiệt: "dùng biện sĩ bàn hòa, không nhọc tướng tá, khỏi tốn xương máu mà bảo toàn được tôn miếu”.

Vua Tống thấy quân mình không tiến lên được, mà lại đóng ở chỗ chướng-địa, quân-sĩ trước sang hơn 8 vạn, sau chết đến quá nửa, cho nên cũng thuận hoãn binh lui về. Quân Tống rút đến đâu, Lý Thường Kiệt cho quân theo sát lấy lại đất đai đến đấy. Quân ta nhanh chóng thu hồi các Châu Môn, Quang Lang, Tô Mậu, Tư Lang. Riêng

châu Quảng Nguyên (Cao Bằng) là miền đất có nhiều tài nguyên, nhất là mỏ vàng, nên nhà Tống có âm mưu chiếm đóng lâu dài. Nhưng rồi bằng những biện pháp đấu tranh kiên quyết, nhà Lý cũng lấy lại được vào năm 1079.

Bình Chiêm: Tháng 10, năm Quý Mùi (1103) Lý Giác -

một quan chức của nhà Lý người Diễn Châu nổi lên làm phản. Lý Giác cho đắp thành Châu Diễn chống lại triều đình. Trước tình hình đó nhà Lý cử Lý Thường Kiệt đem quân đi dẹp loạn. Quân của Lý Giác thua chạy trốn vào Chiêm Thành.

Lý Giác đã đầu hàng vua Chiêm là Chế Ma Na và xúi giục Chiêm Thành đem quân cướp phá, lấy lại ba châu do Chế Củ đã dâng trước đây.

Trước tình hình đó, Lý Thường Kiệt lại một lần nữa xin Triều đình được xuất quân đánh Chiêm Thành, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, mặc dù lúc này ông đã 84 tuổi. Với tài thao lược của một vị Tướng đã từng nhiều lần đánh Tống, bình Chiêm, chỉ trong một thời gian ngắn Lý Thường Kiệt đã đánh tan quân Chiêm buộc vua nước ấy là Chế Ma Na phải nộp lại đất Quảng Bình, Quảng Trị (xưa Chế Củ đã dâng nộp cho ta); từ đấy đất nước mới trở lại thái bình.

Mất Và trước khi mất mấy tháng (tháng 2 năm

Đinh Dậu, 1117), Ý Lan Thần Phi còn đề xuất lệnh cấm trộm trâu và giết trâu bừa bãi. Vốn là người sùng đạo Phật, và là "người tu tại gia"; về già, Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan càng để tâm làm việc thiện, xây chùa và nghiên cứu về đạo Phật. Tính đến năm 1115, bà đã cho xây cất 150 ngôi chùa, đền, trong đó có chùa Từ Phúc ở quê hương Dương Xá, Gia Lâm.

Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan qua đời vào ngày 25 tháng 7 năm Đinh Dậu (1117), thọ khoảng 73 tuổi. Sau đó, triều đình làm lễ hỏa táng, và dâng tên thụy là Phù thánh Linh Nhân Hoàng Thái Hậu. Mùa thu, tháng 8 (âm lịch), chôn Linh Nhân Hoàng Thái Hậu ở Thọ lăng, thuộc phủ Thiên Đức (nay là đất huyện Tiên Sơn, thuộc Bắc Ninh). Tài Đức của Ỷ Lan Thần Phi

Có thể nói rằng, dù trong sự nghiệp của bà đã có một vết đen và vụ bức tử Thượng Dương và hơn 70 cung nữ, thế nhưng dân gian vẫn xem bà như “Quan Âm tái thế”, hay là “Cô Tấm” trong truyện cổ tích. Huống chi câu chuyện bức tử nói trên chỉ được sử sách chép lại có mấy dòng, hoàn toàn không nói rõ bối cảnh và nguyên nhân sâu xa

Đặc San Trà Vinh 2015 – năm Ất Mùi trang 30

thật sự của vụ việc. Thái Hậu Ỷ Lan xuất thân chỉ là một thôn nữ nhà nghèo mà lại tự rèn luyện có được một kiến thức hết sức uyên thâm, đó là một tấm gương tự học lớn. Bà không chỉ giỏi việc nước, mà còn đảm việc nhà khi đã đào tạo cho vạn dân một vị minh quân như vua Lý Nhân Tông.

Bài học lớn nhất rút ra từ sự nghiệp chính trị của Thái Hậu Ỷ Lan có lẽ là việc: Vì lợi ích chung, bà đã biết gác lại hiềm khích cá nhân để huy động mọi lực lượng nhằm chống kẻ thù xâm lược. Khi giặc Tống xâm lăng, vua Nhân Tông chỉ mới lên 10 tuổi, Thái Hậu Ỷ Lan phải thay vua lãnh đạo quân dân chiến đấu chống kẻ thù.

Bà đã gác lại tư thù để dùng người có thực tài như Lý Đạo Thành làm Bình Chương Quân Quốc lo chuyện nội chính. Chiến công hiển hách của Lý Thường Kiệt ngoài mặt trận sẽ không thể có được nếu như không có một hậu phương vững chắc và thống nhất, mà cái hậu phương vững chắc và thống nhất đó đã có được nhờ vào tài điều hành của Thái Hậu Ỷ Lan và tài trị nước của ông Lý Đạo Thành.

Ai dám nghĩ một cô gái hái dâu quê mùa mà có được cái tài chính trị đến như vậy? Cái tài chính trị đó có thể tóm lược qua câu trả lời của bà khi được vua Thánh Tông hỏi về việc trị quốc, được sử sách chép lại như sau: “Muốn nước giàu dân mạnh, điều quan trọng là phải biết nghe lời can gián của đấng trung thần. Lời nói ngay nghe chướng tai nhưng có lợi cho việc làm. Thuốc đắng khó uống nhưng chữa được bệnh”.

Tài năng đó, đức độ đó đã góp phần khẳng định bản lĩnh của phụ nữ Việt nam, đã đưa Thái Hậu Ỷ Lan vào hàng ngũ những nhà lãnh đạo chính trị kiệt xuất trong lịch sử phong kiến Việt Nam, và đặc biệt là đã để lại cho hậu thế một bài học quý giá về việc biết sử dụng hiền tài, và khi cần thiết thì biết gác lại hiềm khích riêng tư để phục vụ cho lợi ích chung của đất nước.

Ngoài việc xây dựng chùa chiền, Ỷ Lan Thái Phi còn có công đóng góp quan trọng trong việc tìm hiểu, xác định nguồn gốc đạo Phật ở nước ta. Theo Thiền Uyển Tập Anh, cuốn sách cổ về đạo Phật nước ta, nêu rõ qua cuộc đàm đạo giữa Thái Phi Ỷ Lan với các vị quốc sư thời Lý Nhân Tông tại chùa Trấn Quốc đã tạo cơ sở cho việc hình thành cuốn sách nói về đạo Phật thời Lý và các thời trước nữa. Sách còn ghi sau khi đàm đạo với quốc sư Thông Biện về những tôn chỉ của đạo Thiền, Ỷ Lan đã viết bài kệ, còn gọi là Kệ Sắc Không.

BÀI KỆ SẮC KHÔNG Sắc thị không, không tức sắc, Không thị sắc, sắc tức không Sắc không quân bất quản, Phương đắc khế chân tông.

Bản dịch: Sắc là không, không tức sắc, Không là sắc, sắc tức không. Sắc không đều chẳng quản, Mới được hợp chân tông.

Với bài kệ trên, Thái Phi Ỷ Lan đã được các nhà nghiên cứu văn học Việt xếp vào hàng tác gia văn học thời Lý-Trần. Được tôn thờ

Đền thờ Linh Nhân Hoàng Thái Hậu

Cảm ơn đức cao dày của Hoàng thái hậu Ỷ Lan, nhân dân đã tôn vinh bà như là "Quan Âm bồ tát" tái hiện, hoặc đồng hóa với "cô Tấm" trong truyện cổ tích, hoặc với "Phật mẫu Man Nương"

Bà được tôn thờ ở một số nơi, nhưng đáng kể hơn cả là "di tích Chùa Bà Tấm" ở quê hương bà (Dương xá, Gia Lâm, Hà Nội). Ngôi chùa có tên là "Linh Nhân Từ Phúc Tự" (dân gian thường gọi là "chùa Bà Tấm"), được bà cho xây dựng vào năm 1115. Đến khi bà qua đời (1117), ngôi đền thờ bà cũng được xây dựng tại đây. Từ đó đến nay, khu đền chùa này là nơi thờ Phật, và cũng là nơi tưởng niệm bà.

Sách tham khảo Ngô Sĩ Liên, Đại Việt sử ký toàn thư Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất

bản Tân Việt, Sài Gòn, 1968. Nguyễn Khắc Thuần, Việt sử giai thoại (tập 2,

"Lược truyện về Ỷ Lan"). Thái Hậu Ỷ Lan: Nữ chính trị gia kiệt xuất Việt

Nam - Lê Phước trong Tạp Chí Văn Hóa.

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 31

Huỳnh Tâm Hoài

Hồi đó Thu Hiền là một cô gái khá đẹp. Má Thu Hiền là vợ thứ của một quan viên hoàng tộc trong triều đình nhà Nguyễn nên nàng có họ tên theo như dòng họ nhà Nguyễn: Tôn Nữ Thu Hiền. Sau khi học xong trung học, Thu Hiền có một việc làm ở Nha Thuế Vụ tỉnh. Ngoài giờ làm việc Thu Hiền phụ giúp mạ ở tiệm cơm của má nàng. Tiệm cơm rất ngon, giá lại rẻ nên hầu hết các chàng độc thân đều đến đây ăn, có cả một số sĩ quan trẻ. Mỗi lần Thu Hiền xuất hiện với chiếc áo dài màu hoàng anh ra vào phụ giúp mạ như đưa thức ăn hoặc tính tiền cho thực khách, các chàng trai trẻ đều hướng mắt về nàng.

Có người nhìn len lén, có người đuối mắt thẩn thờ … tất cả hàm ý một lời xưng tụng với vẻ đẹp quí phái mà dịu dàng của nàng. Trong những ánh mắt đó, Thu Hiền nhận ra có một ánh mắt…đôi lúc cúi gập khi vô tình nàng hướng về chỗ người đó. Một chàng sĩ quan trẻ với cấp bậc chuẩn úy, trông anh có vẻ như là người lính mới ra trường. Tóc còn ba phân ngắn và bộ đồ nhà binh còn thẳng nếp. Anh mới xuất hiện ở quán cơm của mạ cách nay vài ngày. Hôm có dịp đến bàn cơm anh đang ăn trong một buổi chiều.Thu Hiền bạo miệng hỏi anh: - Chắc Chuẩn úy mới đổi về đây hỉ...?

Chàng cười nhẹ và hơi lộ vẻ ngở ngàng. - Sao cô biết…? Vâng tôi mới ra trường Khóa… trường Bộ Binh Thủ Đức và được nhận nhiệm sở ở - Rứa anh không có bà con ở đây hỉ…?

Vừa hỏi xong, Thu Hiền tự nói trong đầu “Răng mầy hỏi chi lạ…có người nhà làm gì ra

quán mà ăn”. Nghĩ như vậy đâm ra nàng hơi thẹn và đôi má ửng hồng. Chàng cười như không để ý vì sự thẹn thùng bất chợt hiện lên trên gương mặt của Thu Hiền. Tuy nhiên chàng thẩn thờ nghĩ “Người đâu mà dể thương quá…giọng nói thật nhẹ nhàng và êm như rót mật”. Chàng hơi cúi đầu xuống nhìn vào bàn ăn. Chừng chàng ngước lên muốn trả lời thì nàng đã quay lưng đi vào bên trong. Chàng nhìn theo tà áo màu hoàng anh còn một vạt xoắn phía ngoài của cánh cửa vào nhà sau.

Chàng đến quán ăn được vài lần cũng chỉ ngồi ở một góc bàn cũ nhưng rồi sau đó Hiền không thấy chàng ghé quán vì bận đi hành quân. Thu Hiền mỗi ngày giúp mạ vẫn không quên ngó về góc bàn mà chàng chuẩn úy đó ngồi ăn buổi trước. Một buổi nọ khi tan việc ở sở làm về, Thu Hiền bất chợt gặp lại chàng đang đi ngược lại hướng mình. Bộ quân phục của chàng lúc nầy ngó phong trần vì mưa nắng. Hai người găp nhau. Chàng vội vã bước đến Thu Hiền chào hỏi, nàng dạ thưa e ấp trả lời. Hai người cùng đi về hướng quán ăn của mạ. Hôm nay chàng không còn là khách lạ nữa mà dường như là người khách thân quen đặc biệt của Thu Hiền. Nàng tiếp chuyện với chàng nhiều lần khiến mạ nàng để ý. Con gái lớn rồi mạ cũng muốn nó thương chỗ nào để mạ gả nó… nó cứ im lìm hoài. Bây giờ mới ló hình. Lúc vơi khách. Chàng ấy cũng đã về. Mạ hỏi: - Mi ưng thằng đó hỉ…? Nó coi cũng hiền và nhân hậu… Mi ưng tao gả mi để kiếm cháu ẳm hỉ…? - Mạ thấy răng mà hỏi như rứa…?

Mạ cười lộ hàm răng nhuộm đen: - Tao thấy mi ưa cái thằng đó … Nếu không… răng mi quanh quẩn với hắn…?

Chuyện tình của Thu Hiền và Lộc nẩy nở dần theo tháng ngày. Chàng mời cha mẹ từ Sài Gòn ra ngoài nầy nhờ người mai mối và làm đám hỏi trong mùa hè năm 1969. Mùa hè tang thương đối với nàng. Sau ngày đám hỏi, Lộc ra chiến trường và không bao giờ trở lại. Thu Hiền đã dâng hiến cuộc đời con gái của nàng cho chàng trong đêm đám hỏi. Nàng chít khăn tang như một thiếu phụ thờ chồng. Xác Lộc được trực thăng chuyển về Tổng Y Viện Cộng Hòa tẩn liệm và được ba má Lộc đưa về chôn cất ở Nghĩa Trang

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 32

“Anh Lộc ơi! Bây giờ em như là thiếu phụ thờ chồng vì em là của anh trong đêm tình nồng cháy…. Tình ta sao quá ngắn ngủi…! Ngày anh đi, buổi sáng sao quá vội, em chưa kịp hôn anh thì chiếc xe Zeep đã chuyển bánh vì lệnh hành quân khẩn. Em đứng ngay ngạch cửa đưa tay vẫy… Anh nói vói lại: Anh sẽ về khi hành quân xong… Bây giờ thì anh ra đi vỉnh viễn rồi!

Từ khi Lộc chết, Thu Hiền ít ra quán ăn giúp mạ. Sau khi từ sở làm về, nàng thu mình trong căn phòng vắng ở nhà. Nàng u sầu buồn bã. Thỉnh thoảng nàng mới ra quán giúp mạ. Bao gã say mê nàng vẫn còn đeo đuổi. Thu Hiền một mực chẳng ngó ngàng đến ai.

Sau Tết năm 1970, nàng tình nguyện đi dự 2 tuần hội thảo về thuế vụ ở Sài Gòn. Thu Hiền muốn dịp nầy để đi tìm mộ của Lộc. Nàng hứa với lòng là khi viếng được mộ chàng, thắp cho chàng một nén nhang thì lúc đó nàng mới nghĩ đến một điều gì đó cho mình … như đón nhận một tình yêu của ai đó….?

Do sự sắp xếp của Lan, người bạn gái quen biết thuở xưa ở Đà Nẵng có chồng ở Sài Gòn, Thu Hiền được người bạn của chồng Lan chở nàng lên nghĩa trang Biên Hòa vào cuối tuần. Lân là một Thiếu úy đang học khóa hành chánh quân y thường lui tới nhà vợ chồng Lan chơi, anh chàng còn độc thân nên hai vợ chồng Lan muốn nhân cơ hội nầy giới thiệu với Thu Hiền. Vã lại chiếc Vespa chỉ hai vợ chồng sử dụng còn thêm Thu Hiền thì phải có người đưa mới ổn. Lần đầu gặp Lân, Thu Hiền hơi ngỡ ngàng vì trông Lân ăn mặc quân phục với dáng người thanh thanh làm nàng mường tượng nhớ đến Lộc. Mặc dù chưa lần gặp nhau nhưng Thu Hiền dễ tự nhiên khi chạm mặt Lân trong cái nhìn rất vô tư của chàng thanh niên miền Nam nói chuyện sang sảng với nàng. Nàng nghĩ cũng có thể Lan có nói sơ qua về thân thế của Lân cho nàng nghe chăng? Hay vì anh chàng nầy vui tính làm sự e ấp của cô con gái Huế rặt như nàng hết

Đường phố Sài Gòn xe cộ tấp nập, ngồi phía sau chiếc Honda cho Lân chở mà thân người của nàng cứ từng chập va đôi ngực của nàng vào lưng chàng. Nàng bối rối và hơi ngượng khi Lân căn dặn nhớ giữ chặt nha… không thôi rớt xuống đường đó… Nếu không ngại cứ ôm eo ếch của tôi cho khỏi vuột… Thu - Dị òm … mới quen mà bắt người ta ôm eo. - Ôm eo để khỏi té ra đường. Người ta lo cho Hiền chứ bộ!

Vừa nói xong, Lân vói tay kéo tay Hiền choàng qua eo mình. Hiền lúng túng… nhưng rồi phải chịu ôm eo Lân vì mấy cái thắng của xe chàng do các xe khác lấn đường. Ra khỏi thành phố, đường rộng thênh thanh… xe chạy có hàng thẳng lối, Hiền muốn rụt tay lại… nhưng vì tốc độ ra ngoài nầy xe chạy càng nhanh làm Hiền càng sợ hơn và giữ vòng tay sát hơn. Một cảm giác nôn nao khi đôi ngực nàng kề sát lưng Lân. Đang chạy ở phía sau, vợ chồng Lan nhấn ga chạy nhanh qua mặt xe Lân. Chồng Lan đưa tay vẫy… còn Lan thì nheo mắt cười với Hiền. Hiền hơi ngượng vì cái ôm quá gần cơ thể của Lân…

“Anh ngồi đó ngàn năm thao diễn nghĩ…” Cổng vào Nghĩa Trang là một dốc bậc cao

thoai thoải dẩn lên ngôi nhà xây gạch tứ trụ với mái cong. Sau khi được người hướng dẫn dò danh sách các ngôi mộ trong khu nghĩa trang, Thu Hiền cùng hai vợ chồng Lan và Lân dò tìm các dãy mộ hàng hàng… Vô đây mới thấy sao mộ nhiều quá. Chiến tranh đã cướp đi mạng sống không biết bao nhiêu người. Có những ngôi mộ mới, người vợ trẻ và đàn con thơ chít khăn tang đứng quanh ngôi mộ vừa lấp đất khóc sụt sùi… có những lỗ đào đất bới lên còn vẹt ngang loang ướt… Thu Hiền nhìn bao quát khu đồi với những hàng mộ đá nằm dưới những tàn cây xanh. Lòng nàng thấy buồn buồn rớm khóc.

Khi tìm được ngôi mộ của Lộc, nàng lấy từ trong chiếc giỏ mang theo nhang đèn và bó hoa đặt trước mộ. Hai vợ chồng Lan và Lân tách rời đi quanh quẩn để nàng tự nhiên cúng vái. Khói lên nghi ngút từ nắm nhang cắm trước mộ Lộc. Thu Hiền chấp tay khấn vái đôi điều rồi ngồi xuống ôm ngôi mộ khóc mùi mẫn. Nắng đã xế trên đồi. Mấy cánh chim bay về khung trời mờ mịt. Tiếng chuông chiều đâu đây dội lại.Tiếng đọc kinh, tiếng mõ, tiếng chuông leng keng trong khu nhà quàn vang vang lẫn trong tiếng nấc:

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 33

Anh ơi…! Anh ơi…! Ba ơi…Ba ơi..! Con ơi…! Con ơi…!

“Em hỏi anh, Em hỏi anh … Bao giờ trở lại? Anh trả lời, Mai mốt anh về… Anh trở về… Có thể là hòm gỗ cài hoa…”

(Từ bài thơ Em Hỏi Anh) Chiều nghiêng nghiêng bóng trên các

hàng cây xanh. Bốn người rời nghĩa trang. Mỗi người mang một tâm trạng. Chắc chẳng ai vui…?

Hai vợ chồng Lan chạy trước ra cổng trại. Thu Hiền còn nấn ná ngoái nhìn về phía bên trong, hướng ngôi mộ Lộc. Lân nói với Thu Hiền: - Thôi chúng ta cùng về… Hiền còn ở Sài Gòn cả tuần nữa... nếu muốn lên đây thăm mộ Lộc, tôi sẽ chở Hiền vào cuối tuần nầy trước ngày Hiền trở về ngoài ấy.

Thu Hiền dạ một tiếng nhẹ và leo lên ngồi phía sau yên xe của Lân. Buổi chiều gió mát dịu, dòng xe trên đường cũng ít đi. Lân lái chầm chậm và giới thiệu với Hiền cảnh trí xung quanh và dọc theo hai bên đường xa lộ mà khi đi vì muốn đến nơi sớm để Hiền thăm mộ, Lân không có dịp để nói…Khi vào đến bên trong nội thành thì ánh đèn đường đã soi bóng. Lân thấy hơi đói nên đề nghị với Hiền cùng đi ăn. Lân - Chắc hai người ấy về đến nhà rồi. Hiền có đói không? Chúng mình cùng đi ăn rồi tôi chở Hiền về.

Trong suốt chặng đường đi về, bây giờ hai người có vẻ thân mật hơn.Thu Hiền cũng nghĩ là nên ăn cái gì một ít. Nàng cũng thấy đói rồi, nên nàng gật đầu.

Sau khi dùng cơm ở một nhà hàng xong, Lân chở Hiền về nhà vợ chồng Lan. Nàng ngủ lại nhà bạn thay vì về nhà của người dì cũng không xa đây mấy.

Đêm đó, hai người bạn gái mặc sức tâm tình. Có lúc Lan chọc ghẹo nàng với Lân. Hiền phủi chối, nhưng trong lòng có một niềm vui gì đó hơi mông lung… Nàng đã thỏa nguyền với linh hồn Lộc là Hiền phải viếng mộ chàng và thắp cho chàng một nén nhang rồi sau đó có thể tiến thêm một bước nữa nếu gặp được người vừa ý. Nàng còn trẻ, còn hưng phấn để gieo mình vào một người khác trong tình yêu.

Thật ra, tự xét lòng mình trong lúc nầy thì chưa có đối tượng thật sự để yêu. Với Lân nàng nghĩ có thể là một người bạn tốt đáng tin cậy. Mặc dù Lan muốn gán ghép nàng tìm hiểu Lân… nhưng đó chỉ là một sự giới thiệu đối tượng để nàng xem có thể yêu được không…? Tình yêu là tiếng nói

của con tim. Con tim có rung động- tình yêu mới bén lém tâm hồn. Từ tâm hồn tơ tưởng mới đến luyến nhớ yêu thương - Từ sự luyến nhớ yêu thương mới đến trao lòng cho nhau ái ân nồng thấm. Con đường tình yêu dài lòng thòng theo nàng nghĩ như vậy… đối với Lân thì còn hơi lâu…! Hiền thiếp đi sau cơn nghĩ ngợi.

Thu Hiền đã trải qua gần cả tuần đi họp ở Sở Thuế Vụ. Những bài thuyết trình thườn thượt, những con số qua cách thiết kế sổ sách theo chường trình mã số mới và các lập trình theo điện toán mà chánh phủ Hoa Kỳ vừa cài đặt vào hệ thống thuế vụ Việt Nam rập theo như cách lập trình của hệ thống thuế vụ Mỹ. Thu Hiền bù đầu với những bài học về hệ thống điều hành mới về thuế vụ. Còn tuần lễ kế là tuần thực hành và tổng kết khóa tu nghiệp, nàng nghĩ có lẻ sẽ được thư thả hơn.

Hiền ghé thăm vợ chồng Lan sau buổi học cũng là lúc Lan về nhà từ sở làm. Hai người bạn cùng ra tay nấu nướng và cùng ăn uống vui vẻ với gia đình chồng của Lan. Sau khi ăn xong và dọn dẹp bàn ăn, Lan kề tai nói với Thu Hiền. - Mấy bửa ni… mi có gặp lại Lân không? - Học túi bụi có thời giờ mô mà gặp. Ông ấy cũng đi học mà.

Lan cười và thúc cùi chỏ vào bụng Thu Hiền: - Lân ghé đây chiều hôm qua… có ý muốn tìm mi đó.

Thu Hiền đẩy tay bạn ra và nói: - Ông ấy hẹn cuối tuần chở tao đi thăm mộ anh Lộc trước khi về lại ngoài nớ. Tao có cho Lân địa chỉ tìm

Lan cười nheo mắt: - Hẹn hò riêng tư rồi hỉ … - Thì đâu dám làm phiền vợ chồng bạn thêm … - Lân là bạn thân của chồng tao… bay bướm thì có bay bướm nhưng chưa có bạn gái đó. Tao ưa mi bắt được Lân để tao về ngoài nớ ăn cưới … - Tào lao nè… chưa chi mà mi nói phóng như rứa… người ta biết được… cười chết! - Hồi trước tao biết mi là cục nam châm… biết bao người bị mi hút vào mà không dính… chỉ có Lộc được mi cho dính thôi. Lần nầy mi ra tay xem có dính Lân không?

Hai bạn đang bông đùa thì chồng Lan về nên ngưng câu chuyện. Lan xin phép về nhà để Lan lo cho chồng buổi cơm. Chồng Lan nói Thu Hiền nên ở lại chơi nhưng Thu Hiền từ chối. Nàng chia tay vợ chồng Lan và chào từ giã ba má chồng

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 34

Lan. Trời bên ngoài tối đậm, con hẽm mù mù với ánh đèn vàng hiu hắt. Thu Hiền đi về hướng nhà bà dì cách đó chừng trăm mét. Thu Hiền nghĩ ngợi: “Ngày mai là thứ Bảy, Thu Hiền phải có mặt ở nhà bà dì để tiếp Lân. Nàng nghĩ chắc không đi thăm Lộc nữa vì nàng cần đi mua sắm một ít đồ dùng luôn thể nhờ Lân chở đi một vòng cho biết Sài Gòn. Một nén hương trước mộ Lộc là thực hiện được lời nguyện ước với linh hồn chàng. Có đến cũng chị khóc buồn mà thôi…! Người đi…đã đi rồi…tiếc thương cũng vậy thôi!”

Sáng thứ Bảy, Lân đến nhà bà dì của Thu Hiền với bộ quân phục thẳng nếp trông chàng đẹp và hào hùng. Thu Hiền mời Lân vào nhà ngồi. Bà dì đi vắng. Đứa em con bà dì cũng đưa chồng vào bệnh viện để khám bệnh.Thu Hiền rót nước từ ấm trà pha sẳn mời Lân và nói: - Hiền xin lỗi anh Lân vì cứ tưởng anh không tới sớm.

Lân nhìn đồng hồ trên tường, kim chỉ giờ mới 8 giờ sáng. Lân cười không trả lời nhưng đôi mắt của chàng chới với vì những đường nét kiều diễm nhẹ nhàng của Thu Hiền thoáng hiện ra trong bộ đồ ngủ màu xanh lơ. Biết Lân nhìn mình, nàng đỏ mặt bối rối: “.Anh ngồi uống trà… để Hiền vào trong thay đồ…

Nàng đi nhanh về phía bên trong. Lân nhìn theo… chàng nghĩ mình đang nhìn một bức tranh tố nữ đang biến mất vào màn sương khói bên trong.

Cũng với chiếc áo màu hoàng anh, Thu Hiền trở ra với nụ cười e ấp. Lân đứng lên và nói: - Hôm nay tôi làm tài xế, Hiền kêu đi đâu thì tôi chở đi.

Thu Hiền đi theo sau Lân và nói: - Em đổi ý… không đi Thủ Đức nữa… nhờ anh Lân chở đi mua một ít đồ và đi một vòng cho biết Sài Gòn. Lân đi hẳn ra ngoài lại gần chiếc Honda và nói: - Sẵn sàng đưa Hiền đi khắp nơi mà - đừng ngại.

Hôm đó, Lân đưa Thu Hiền ra chợ Bến Thành mua một it đồ trong chợ. Sau đó hai người đi dọc theo hai bên đường Bonard. Các địa điểm bán hàng dọc theo hai lề đường, nào sách báo, nào các đồ trang sức, giày dép… Ghé khu nước mía Viễn Đông ăn khô bò cháy trộn đu đủ bào, bò bía… Chạy xe vào sở thú đi bộ lòng vòng.

Mỏi chân, hai người ngồi dưới bóng mát của một cây cổ thụ tàn lá xum xuê. Hai người ngồi tựa nhẹ bên nhau với những mẫu chuyện vui buồn. Bầy trẻ bán dạo đến quấy rầy hỏi mua các món

hàng bán trên các xịa nhỏ, có đứa bạo dạn đưa mấy tờ giấy số ra, kéo tay Lân và Hiền nói: “Số nầy hên lắm anh chị mua đi, chiều nay xổ trúng liền”. Lân bực bội nói với Hiền: Thôi mình đi chỗ khác nha… Lân nắm tay Hiền. Hai người tay trong tay đi dạo tiếp về hướng sông Thị Nghè.Trời đã xế chiều, nắng nghiêng nghiêng trên dãy nhà ven sông. Dòng sông nước đục một màu đen sánh. Cây cổ thụ dưới dốc chân cầu tỏa tàn lá và những rễ tua từ thân nhánh xuống như một màn trúc đẹp. Hai người đi lên chiếc cầu và dừng lại nơi giữa cầu nhìn phía bên kia xóm Thị Nghè nhà cửa san sát. Lân nhớ cái quán cà phê của họa sĩ Vị Ý cũng gần đâu đó bên kia cầu, nên đề nghị Hiền đi về hướng đó để vào quán thưởng thức cà phê đồng thời ngắm nhiều bức tranh rất nghệ thuật bên trong. Tiếng nhạc về Huế qua giọng của Duy Khánh quá ngọt

“Ai ra xứ Huế thì ra, Ai về núi Ngự, Ai về sông Hương… Nước sông Hương, Còn thương chưa cạn… Trăng núi Ngự còn vẹn câu thề…” (Ai Ra Xứ Huế của Duy Khánh)

Dưới ánh đèn mờ ảo của căn phòng -với những âm thanh tiếp nối cũa những dòng nhạc tình dìu dặt. Lân say sưa nhìn Hiền và chiếc bóng nàng in trên bức tranh lụa to treo phía sau lưng nàng.

Sau khi uống cà phê xong, Lân chở Hiền về. Trên đường về chàng ghé khu vườn Tao Đàn. Lân chỉ chạy lòng vòng cho Hiền ngắm cảnh và sau đó đưa nàng về lại nhà bà dì. Lân hẹn ngày mai sẽ đến đưa Hiền đi chơi một ngày nữa. Hiền sẽ về lại ngoài kia vào ngày thứ ba.

Hôm sau Lân lại đến đón Hiền cũng vào buổi sáng. Dường như buổi đi chơi hôm qua đã ghi vào Hiền một ấn tượng ấm cúng và thân mật với Lân một cách vô tình mau chóng. Ngồi sau yên xe của Lân nàng không còn e dè như hôm đầu tiên mà tựa sát chàng hơn. Nàng ngửi được mùi da thịt của chàng từ phía sau lưng. Vòng tay nàng ôm chặt hơn. Hiền cảm nhận được hơi ấm từ da thịt của chàng từ vòng bụng chuyển qua từng ngón tay muốn bấu chặt thêm. Một niềm rung cảm dâng lên trong lòng ngực Hiền. Nàng chới với trong một trạng thái bềnh bồng trong từng cái xốc nhẹ của chiếc bánh xe lăn. Nàng nhắm mắt như người đang trong cơn mộng du.

Lân đưa nàng đi dạo phố - Lân đưa nàng vào quán ăn- Lân dìu nàng vào xem phim. Bóng tối của rạp hát đồng lõa với sự bạo dạn hơn của đôi môi chàng - bóng tối làm nàng cũng ưng chìu theo

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 35

vòng tay của chàng. Hiền ngây ngất-mềm lòng không còn giử gìn ý tứ mà thường ngày nàng có. Nàng quấn quít bên chàng mặc những đoạn phim trên màn ảnh đang xôn xao di động.

Chiều xuống mờ tối. Lân đưa nàng về phòng trọ của chàng. Hiền ngoan ngoãn đi vào. Nàng ngồi trên chiếc gường nhà binh của chàng nhìn bâng quơ căn phòng. Lân ngồi cạnh nàng và đưa tay đẩy nhẹ Hiền nằm ngã ra. Hiền xụi lơ không phản ứng. Nàng ưng chìu theo Lân như một tín đồ ngoan đạo. Nàng nhấm mắt-xuôi tay.

Hôm nay là ngày cuối của một sự bất chợt - Ngày cuối của một dun rủi Hiền gặp chàng. Nàng mở ra tất cả những cánh cửa của lòng nàng - Mở toang toát không ngại ngùng. Rồi mọi thứ trôi qua. Hiền nằm yên. Bổng nhiên đôi mắt nàng ứa trào nước mắt… Buổi tối lan đầy ngoài trời một màu đen thẫm.

Thu Hiền về lại Quảng Tín. Lân ra trường Quân Y và đổi về Bạc Liêu. Từ đó Thu Hiền và Lân không liên lạc nhau bởi lẽ khi Lân hỏi về chuyện thầm kín của Hiền sau phút mặn nồng ở phòng trọ của chàng, Hiền buồn buồn kể lại chuyện của nàng với Lộc. Nàng là vợ của Lộc sau ngày đám hỏi. Nàng là đàn bà từ sau đêm đó. Lân nói với nàng một điều gì đó mà Hiền nghe như muốn vỡ toát trong hồn đau…!

Chàng xin lổi nàng vì sự quá trớn của chàng. Lân bị ám ảnh bởi cái lối suy nghĩ của Khổng Giáo, sự trinh tiết như là một điều kiện cần thiết đối với tiền hôn nhân. Lân mong rằng hai người sẽ là bạn với nhau thôi.

Ngày tháng trôi qua Lân như quên đi hình bóng của Hiền, người con gái dòng họ hoàng tộc đẹp, dịu dàng mà từ lúc đầu chàng thực sự thương yêu và muốn có ngày hạnh phúc chồng vợ bên nhau suốt đời. Có lần chàng làm bài thơ để tặng nàng.

Tôn nữ vô Nam Ai xui Tôn Nữ vô Nam Ai xui Tôn Nữ dễ thương Cho trai xứ nắng đem lòng tơ vương Tóc vai một nửa nghiêng dường xoắn anh Dạ thưa cái miệng trái xoan Anh nầy… lạ rứa… mần răng… dị òm… Em đem cả một dòng Hương Rót câu mái đẩy…chẻ đường tình si Trở vô xứ nắng…tôi ghì ở luôn “Không mô…! Ốt dột…nói năng? Người dưng chưa cưới mần răng ôm ghì?” Bỗng dưng từ đó nhớ hoài em ơi…!

Em về ngoài nớ …có khi Cái duyên Tôn Nữ xuân thì… Bổng dưng từ đó nhớ hoài em ơi…! Riêng Hiền về lại ngoài đó bận rộn với

công việc suốt ngày nên nàng cũng không có thời gian để nghĩ ngợi về chuyện buồn vừa qua. Trong lúc đêm về thao thức, nàng cũng còn nghĩ đến Lộc, nhưng còn gì để mà mong mõi…! Nàng cố quên đi những tình cảm mặn nồng với Lân trong những ngày ở Sài Gòn.

Nàng cố quên những mơ ước về một tương lai vừa mở ra trong tâm hồn khép lại sau ngày Lộc mất. Một hôm đang làm việc ở sở, Hiền thấy chóng mặt và muốn nôn ói. Hiền cố gắng làm cho xong việc tại văn phòng. Khi về đến nhà thì nàng lả người hoa mắt. Cơn nôn ẹo cào cổ xoáy bụng. Nàng vội đến nhìn mình từ chiếc gương soi. Nơi vòng cổ của Hiền những đường gân vỗ phập phồng. Hiền thẩn thờ…Nàng ngồi thu mình trên chiếc gường nhỏ. Hiền lo sợ miên man. Hiền biết triệu chứng như vậy là có thai từ một đứa bạn làm cùng sở nói. Nàng lấy tay xoa xoa vùng bụng. Hiền ứa nước mắt. Ôi trời! Đừng là vậy… chẳng lẽ lần ấy với Lân lại… Nàng nằm úp mặt khóc nức nở.

Mọi sự che đậy không còn được nữa. Mạ Hiền biết được. Mạ đánh Hiền một trận nhừ tử. Bà khóc: “Hiền ơi! Mi làm tan nát tông môn nhà nầy rồi…mi dại với ai…mi nói ra… tao bắt nó phải lạy thú tội và cưới mi ngay…”. Hiền cắn răng chịu đòn roi của mạ. Mạ đuổi Hiền ra khỏi nhà. Hiền đành đem một mớ đồ cần thiết ra mướn phòng trọ ở sau khi cúi lạy mạ xin tha lỗi.

Trong một tỉnh nhỏ nên mọi chuyện cứ loang đi rất nhanh.Người ta đồn đoán đủ điều. Hiền âm thầm không hé môi. Nàng âm thầm đi về từ sở làm như chiếc bóng. Nàng cũng chẳng viết thư cho Lân biết sự việc buồn đau mà nàng đang gánh chịu. Đứa con của nàng và Lân chào đời. Lan trong một dịp về quê ở Đà Nẵng biết được sự việc. Lan vào Quảng Tín đế thăm nàng. Trong một căn phòng nhỏ với khói bay mù vì các mẻ thang đốt hơ nóng. Lan bước vô phòng. Hiền đang ngồi cho con bú chợt ngước lên thấy Lan. Nàng sững sờ cúi mặt khóc. Lan cũng khóc theo và nói: - Xin tha lỗi cho tao vì đã giới thiệu mầy cho Lân… mầy có cho hắn biết không? Hiền lắc đầu. Lan tức - Khi về lại Sài Gòn tao sẽ gởi thư cho hắn biết … xem hắn lo liệu thế nào? Con của hắn mà!

Thu Hiền xua tay:

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 36

- Không… mầy đừng nói gì hết. Lân không hoàn toàn có lỗi vì một phần cũng do lỗi của tao.Tao yếu đuối…không gìn giữ - Tao chịu. Mầy thấy không…? Thằng con tao coi dễ thương quá. Tao mang nó được, đẻ nó được thì sẽ nuôi nó được mà. Hiền cười gượng. Khi Lan về rồi Hiền nhìn thằng bé: ”Lân ơi!

Nó giống anh hệt khuôn, nó giống nhất là cái mũi nở rộng. Em không trách anh đâu, vì anh đã không ưng cưới em làm vợ từ hôm ở phòng trọ nhà anh rồi. Bây giờ em có con. Nó là cái bóng của anh. Con trai em sẽ ở bên em mãi. Em sẽ nuôi nó trưởng thành. Nó sẽ trở thành người tốt sau nầy, để có khi anh biết được nó. Anh sẽ hãnh diện vì nó...”

Khi Lan về lại Sài Gòn, nàng đem chuyện Hiền ra nói với Ngọc, chồng nàng. Ngọc trố mắt ngạc nhiên. Sau đó Ngọc nói với vợ: Anh sẽ kêu nó lên và anh cùng với nó ra ngoài ấy liền… Bạn anh không tệ đâu…

Ngọc viết bức thư báo tin về sự việc Hiền có con cho Lân biết, có đoạn Ngọc viết: “…Ít nhất mầy cũng phải ra đó để tận mắt nhìn thằng bé…”

Lân sắp xếp công việc ở bệnh viện và xin nghỉ phép 2 tuần. Được sự chấp thuận của thượng cấp, Lân cầm tờ phép lên Sài Gòn. Ngọc đã chuẩn bị vé bay xong. Hai người đáp chuyến bay Hàng Không Việt Nam ra Quảng Tín. Ngọc có một thời làm việc ở đây nên việc đi tìm nơi Hiền ở không khó, nhất là có cậu em của Hiền ra đón tận phi trường. Khi gặp lại Lân nàng không cầm được nước mắt buồn tủi và òa khóc nức nở. Lân buồn buồn thương cảm khi nhìn hai mẹ con Hiền trong căn phòng nhỏ. Hiền ẳm đứa bé lên đưa cho Lân. Ngọc bước tới nhìn thằng bé rồi Ah! lên một tiếng: “Cái thằng con … lỗ mũi bự giống mầy như khuôn”.

Qua sự sắp xếp của Lan với một bà dì của Hiền ở Quảng Tín, mạ Hiền đồng ý gặp mặt Lân. Mạ làm một con heo quay chặt ra từng vuông nhỏ bắt Lân phải chạy khắp phố để biếu cho bà con hai họ nội, ngoại hình thức như là thú phạt. Lân che dấu mọi việc qua lời xin lỗi bà con vì bận hành quân liên miên nên không về được sớm. Mọi người thân không hẳn tin, nhưng khi có mặt của chàng với quà biếu đều xem Hiền đã có chồng thực sự. Mạ nói: “Mạ cần danh dự …trả lại danh dự cho mạ là mạ vui!

Chiều hôm đó một buổi tiệc nhỏ mừng đầy tháng bé Nam Trung - tên do Lân đặt cho con được tổ chức đơn sơ nhưng rất nồng ấm vì hầu hết là bạn của Hiền. Trong buổi tiệc có một anh bạn không

biết có phải làm chung với Hiền ở Thuế vụ không, hỏi khó Lân: “Ở miền Nam có món ăn gì làm từ con gà mà người ta làm không cần cắt cổ nhổ lông? Câu hỏi có phần trách cứ - Như một cách tạt rượu vào mặt Lân vì ăn ở với Hiền có con mà chưa qua hôn phối lễ nghi. Lân chưa trả lời thì Ngọc đứng lên nói: “Cách làm món ăn tùy theo mỗi miền có cách làm khác nhau…tựu chung cũng là chỉ món ăn… món ăn đó làm ra khi ăn ngon miệng mới là cần thiết… Còn nếu đem món ăn mà so sánh với lễ nghi tập tục mỗi miền thì hoàn toàn sai. Một bên là văn hoá ẩm thực. Một bên là văn hóa tập tục. Tập tục thì ở đâu cũng giống nhau”.

Gã đàn ông ngồi yên. Buổi tiệc tàn trong không khí không vui. Mọi người ra về trong lặng lẽ. Tối hôm đó Lân hỏi Hiền ông ấy là ai mà cay cú với anh như vậy? Hiền nói: “Có nhiều người thích hay châm chọc người khác… anh đừng để ý.”

Cơn bão thình lình đổ ập xuống các tỉnh miền Trung từ Tam Quan vào đến các tỉnh từ Đà Nẵng xuống Quảng Tín… Cơn bão như trút nước ào ào…gió thổi tốc những miếng tôn từ các nóc nhà bay vút lên không, quay vòng đi mút tận xa. Lân nhìn cơn bão bên ngoài như cơn bão lo âu trong lòng. Mình phải làm gì đây? Đem Hiền và con về Nam…? Làm sao nói với ba má và họ hàng nhà mình? Mình muốn gánh cái gánh mà mình chưa nghĩ tới và chưa có một chuẩn bị gì cả thì sẽ ra sao? Còn tình cảm thực sự của mình đối với Hiền thì sao? Mình thương yêu nàng hay là thương hại? Thương hại đâu phải là tình yêu!

Mình nhận trách nhiệm với đứa con… nhưng đời sống của mình với Hiền có suông sẽ không? Cái tâm lý không chấp nhận nàng khi biết nàng gần như có một đời chồng, có làm rạn nứt mọi cố gắng với trách nhiệm của mình không? Không biết bao nhiêu câu hỏi dồn nén trong tâm não chàng như cơn gió bão xoấy ngoài trời.

Còn lại hai ngày phép, Lân về lại quê nhà nói với ba má về việc chàng đã làm. Ba má buồn vì chàng là đứa con lớn nhất trong nhà, được ba má tin yêu nhất lại làm chuyện không tốt đó. Gia đình có một buổi họp có bà nội, ông cậu và ba má. Bà nội ngồi buồn xo, tay quẹt môi trầu nói: “Cháu là đứa cháu đích tôn của Nội…sao cháu làm chuyện dại dột như vậy…? Nội chờ uống rượu cưới của cháu…bây giờ…”. Nội không nói nữa lấy tay quẹt nước mắt. Ông Cậu nói dứt khoát với ba má Lân: “Nó không được bỏ con của nó, nó phải có trách nhiệm với việc làm của nó… Nhưng từ nay xem nó như người ngoài gia đình. Ông quay sang nói với

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 37

ba Lân: Giúp nó một số tiền để lo cho vợ con nó và từ nay xem nó như người ngoài…”

Sau ngày trở về đơn vị, Lân nhận được bì thư của Hiền chỉ vỏn vẹn một bức ảnh của con chàng. Hiền không viết một câu nào. Lân nhìn hình con và suy nghĩ rất nhiều. Một bên là gia đình - Một bên là trách nhiệm với đứa con. Phải làm sao cho tròn đây? Cuối cùng chàng chọn quyết định là không rước nàng và con về Nam như trước đây chàng muốn làm. Chàng e sợ chỉ với trách nhiệm với con… nhưng tình cảm với Hiền thì sao? Vết hằn trong tư tưởng về Hiền sẽ làm cuộc sống với nhau là một cực hình và đau xót chứ không là hạnh phúc. Con chàng lớn lên trong hoàn cảnh vợ chồng sống tẻ lạnh với nhau thì sao? Chàng xót xa viết thư cho Hiền:

Anh không thể đem em và con về Nam ở với anh được. Trách nhiệm anh có… nhưng sự chung đụng với nhau về lâu về dài có làm hai đứa mình được hạnh phúc không? Thôi đành xa nhau từ bây giờ để khỏi làm khổ cho nhau vì lý do mà anh đã nói với em. Em xem anh như người đã chết. Anh mong rằng sau nầy em sẽ tìm được một ai đó có lòng quảng đại và yêu em thật lòng thì em sẽ có được hạnh phúc trọn vẹn khi sống với người ấy… Xin tha lỗi cho anh.

Bạc Liêu, ngày…tháng…năm 1971 Hoàng Lân

Sau bức thư đó thì mọi liên lạc với Thu Hiền chấm dứt. Chiến tranh mỗi lúc mỗi khốc liệt, Lân bận rộn với quân vụ mỗi lúc một nhiều hơn. Chàng cũng viết thư nói với ba má với quyết định của mình.

Ba má nói: “Con không được làm như vậy… nhưng tùy con… ba má không can dự vào chuyện của con nữa…! Cuối cùng chàng lập gia đình khi hay tin sức khoẻ của bà nội một ngày một kém. Chàng muốn dâng lên nội ly rượu trong ngày cưới như sự mong ước của nội. Một sự chọn lựa mà chàng thấy không công bằng với mạ của Hiền, nhưng biết làm sao…?

Mãi về sau nầy, Lân nghĩ lại cái quan niệm về hôn nhân hồi đó của chàng quá lạc hậu. Chàng đã làm Hiền khổ sở, đau buồn. Chàng đã bỏ trách nhiệm với giọt máu của chàng thật đáng bị khiển trách.

Hôn nhân phát xuất từ hai người yêu nhau chân thật, hai tâm hồn cùng nhìn về một hướng và cạn chén giao bôi trong tinh thần giao ước cùng sẻ chia với nhau ngọt bùi trong tình nghĩa vợ chồng từ đó…

Khổng Giáo là một giáo điều ràng buộc phụ nữ như là một nô lệ cho người đàn ông từ thể xác đến tinh thần…! Tất cả là do lỗi của chàng từ sự suy tôn giáo điều nầy.

Thế rồi ngày 30 tháng Tư năm 1975 tới. Lân bị bắt đi tù “cải tạo” chung với các sĩ quan khác của chánh quyền miền Nam. Chàng đi không biết bao giờ trở lại? Một khoảng trời sẽ mù mịt tương lai của đời

Cởi chiếc áo bao năm ta làm lính Ôi! Bất ngờ như một giấc chiêm bao Nghe hơi thở bung trong lòng ngực nhói Như ta rơi vào vực thẩm âm sâu Cuối năm 19… chàng được thả về. Có dịp

lên Sài Gòn, Ngọc cho Lân biết Hiền đã có chồng và hiện đang sống ở quê chồng ngoài Quảng Trị và có thêm mấy đứa con nữa.

Chàng có những con sau nầy. Các con của chàng được nuôi nấng trong môi trường tốt và đầy đủ. Nhiều khi chợt nhớ đến đứa con đang sống với Hiền, chàng lo lắng không biết thế nào? Bây giờ Hiền có đời sống thực sự bên người chồng mà chàng nghĩ chắc là người phải có tấm lòng độ lượng và yêu thương Hiền thực lòng. Với người chồng như vậy chắc con chàng cũng được nuôi dưỡng đàng hoàng. Chàng tin Hiền đủ lòng để bảo bọc cho con chàng. Tuy nhiên chàng luôn né tránh mọi liên lạc với Hiền vì sợ làm buồn lòng người chồng của Hiền và nhất là không muốn khơi lại chuyện lòng giữa hai người khi thực tế đã an bày. Mỗi người có một gia đình.

Đời người có nhiều cuộc tình. Có những cuộc tình trôi qua đời trong vội vã - Rồi qua đi. Có những cuộc tình gieo vào lòng buồn nhớ miên man-nuối tiếc ngỡ ngàng. Có những mối tình hụt hẫng, dở dang bởi cảnh đời trôi dạt, không nối kết được. Có những mối tình với hệ lụy bất chợt. Hậu quả của hệ lụy làm vướng mắc trong tâm não khó giãi bày khi bị bứt rời vì cảnh ngộ của đời sống, như sợi rong rêu chìm trong biển khơi, như gió mây ngậm ngùi.

Đâu bóng trăng xưa? Mơ khúc nghê thường Cung đàn nhỏ lệ Tầm Dương Xa đưa gió mây ngậm ngùi…! (Nhạc của Dương Thiệu Tước)

Cali đầu năm Giáp Ngọ 2014 Huỳnh Tâm Hoài

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 38

PICNIC HÈ 2014 TẠI SAN-JOSÉ CỦA ĐÔNG-HƯƠNG TRẢ -VINH Ngày 12/07/2014

Bài Du Ký Của Cụ Nguyễn Minh Cần

Nhân chuyến sang Tahiti tháng 6 năm 2014, tôi có nói với con trai trưởng chúng tôi mua vé máy bay sao có thể ghé Cali khoảng 10 ngày trong chuyến về vào tháng 07 để tham dự được Picnic Hè Trà Vinh tại San José vào ngày Thứ Bảy 12 /07/2014.

Picnic Hè TV 2014 tại Thung Lũng Hoa Vàng

NGÀY PICNIC 12/07/2014 tại San José: Do đó, sau khi thăm con chúng tôi tại

Tahiti từ 01/06/14, chúng tôi đã trở về Los Angeles ngày 07/07/14 và đến 1O/07 chúng tôi lấy xe đò Hoàng lên San José. Một cựu học sinh TrânTung Tiên, chú Từ Văn Thọ đã đến đón chúng tôi vào xế trưa và đưa đến nhà của Vợ chồng chú Hứa Minh Phan. Chú Từ Văn Thọ có mời chúng tôi đến nhà của Chú nhưng vì đã hứa với Chú Hứa Minh Phan và Cô Ngọc Anh là chúng tôi sẽ đến ở tại nhà như lần trước năm 2007, nên rất cám ơn lòng tôt của Chú Thọ.

Đến sáng 12/06/2014, Chú Thọ từ nhà đến nhà Chú Phan-Ngọc Anh, lại có Cô Tăng Lành cũng từ nhà chú Tăng Bé đến rồi cùng nhau trực chỉ lên Park Cunhingham, ở góc đường Tully và White.

Picnic Hè Trà Vinh tại San Jose 2014

Đậu xe xong, xuống gặp bạn bè, tay bắt mặt mừng rồi đến bàn lấy nước uống, thức ăn, mỗi nhóm một bàn hoặc một góc để chuyện trò vui vẻ, vì hàng năm mới được gặp gỡ một lần tại PICNIC này.

Thức uống thì được để trong thùng đá: hộp bia, nước ngot, nước suối chai, còn thức ăn thì bày biện trên bàn: càri gà, càri dê, bánh mặn và nhiều món khác cùng với chè... trái cây đầy đũ....

Ăn rất ngon nhưng niềm vui là hàn huyên khi được gặp gỡ nhứt là nhiều bạn đông hương từ xa đến, và chúng tôi thì từ Paris sang.

MỪNG VUI GẶP-GỠ: Từ lâu nay rất mong mỏi được có dịp

dự hè Trà Vinh để gặp lại các đông hưong mà cả hơn mấy mươi năm qua tức là từ khi tôi rời Trà Vinh năm 1956 đến naychưa hề được gặp lại.

Tôi có đến gặp Ông Huệ Phong (chủ tiệm Trà tại Trà Vinh khi xưa) là người đã tổ chức PICNIC từ nhiêu năm qua? Ông ngồi trên xe lăn vui vẻ, và tôi cám ơn ông đã có công duy-trì tổ chức PICNIC hàng năm để đồng hương Trà Vinh có dịp gặp nhau.

Tình cờ tôi gặp được người con út của Ông Bang Trường Đông Thăng mà tôi cũng đã quen biết thời 1952-1956, thật là một cuộc hội ngộ bất ngờ sau gân 60 năm qua.

Đồng hưong Trầ Vinh rất vui vẻ ăn uông, hàn huyên dưới ánh nắng hè của San José, trong một Park có cây cối và rộng-rãi.

Năm nay, không thấy phái doàn của Nam Cali đến vì năm 2013 Ô. Văn Tường Chủ Tịch Ái Hữu Trà Vinh và chú Võ Trung Tín đã từ Santa Ana đã có đến San José tham dư. Chúng tôi có mua ủng hộ 4 quyển Đặc San Trà Vinh mà 2 quyển có ảnh bià Cầu Long Binh đang được quay lên nửa chừng để những chiêc ghe chài to có thê qua đươc dưới cầu, mà bức ảnh Câu Long Binh đươc quay lên đã do tôi tình cờ chụp được năm 1956 khi một chiều đạp xe định sang khu ruộng bên kia cầu (đường đi Đâu Bờ để ngồi nhìn đồng ruộng lúa xanh những chiều hè nóng nực, và khi vừà tơi chân câu, sẵn máy ảnh tôi liền chụp ngay.

Môi lân xem tấm ảnh này, tôi nhớ TràVinh vô cũng vì tòi còn thiếu niên tôi thường lên khu cầu Long Bình hứng gió chiều, và thường đến tàu

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 39

hoặc đò máy để đi BếnTre hoặc Vĩnh Long, và năm 1947 gia đinh Cha tôi khi thuyên chuyên về Sài Gòn cũng chở bàn ghế... bằng tàu Nguyễn Văn Kiệu từ Trà Vinh đi Sài Gòn qua ngả Bến Tre và Mỹ Tho, vì thời đó đường bộ rất khó khăn, nhứt là kẹt ở Đò Mỹ Thuận.

Năm nay, ngày 12/07/2014, tôi rất vui, vì ở tuổi thượng thọ 85 âm lịch mà có được gặp gỡ lại quý đồng hương Trà Vinh tại nơi đất khách (San José) thì không gì quý bằng. Nhưng cũng buồn nhớ lai những người xưa mà nay không còn nữa để hiện diện hôm ấy.

Những cựu học sinh thời 1955 - 1956 Tôi cũng vui gặp được con cháu của những

người xưa và nhứt là mấy cô chú cựu học sinh Tiểu học Trà Vinh và Trung học Trần Trung Tiên mà tôiđã có dạy môn Thanh NIên, Thể Dục nữa niên họcđầu tiên 1955 - 1956.

Những cựu học sinh này, thời đó chỉ có từ 12 đến 13 tuổi nay đã là giâ hoặc trên 70, đã thành danh tại Cali mà tôi rât vui được gặp lại. Xin kể tên sau đây: Chú Từ Văn Thọ, người đã đón tôi khi tôi và Nhà tôi từ vùng Los lên San José bằng Xe Đò Hoàng, và cũng là người tiễn tôi ngày 14/7 từ San José để về lại vùng Los Angeles - Chú Hứa Mình Phan và vợ là Cô Ngọc Anh là gia đình đã tiếp chúng tôi ở tại nhà mỗi lần chúng tôi từ Pháp đến San José ( năm 2007, 2008 và 2014 ).

Lưu Niệm buổi họp mặt

Hàn huyên dưới bóng mát

Bắc California, Phong cảnh hữu tình

Ông Bà Cụ Cần trong chuyến du hành Hè 2014

NGÀY ĐI ROSEVLLE 13/07/14: Chú Thọ và Chú Phan lại tổ chức cho

chúng tôi đi từ San José lên Roseville đến nhà Cô Tuyết Mai, môt cựu nữ sinh Trần Trung Tiên và các con cháu đã tử tế mời lên đãi một bữa ăn trưa (Phở và chè).

Ngày đi Roseville, có chú Đàm Hữu Huy, một học sinh đàn em của chú Phan và vợ của Chú Huy cũng đã tử tế lấy Xe 8 chỗ ngồi để đưa chúng tôi lên nhà của Cô Tuyêt Mai. Đường đi xa nhưng rât vui vẻ khi các đông hương được dịp gặp nhau nơi đất khách quê người. chúng tôi ở chơi tại Roseville cả môt ngày, xin thành thật cám ơn Chú và Thim.

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 40

Chú Đàm Hữu Huy quê Ba Động mà có thể Cha Mẹ của Chú cũng biết Cha tôi vì tòi 1952-54 Cha tôi ở Quận Cầu Ngan, và Cha tôi cũng có đến Ba Động, thường quen biết nhiều người tại vùng này.

Đường đi xa nhưng rất vui vẻ khi các đônghương được dịp gặp nhau nơi đất khách quê người. Năm 2014 này, thật tôi rất vui được có chuyến đi rất vui vẻ vi đã được tham dự Pícníc Đồng Hương Trà Vinh mà còn gặp lại những ngươi mà tôi đã quen biết thời năm 1952-56 lúc tôi 22 và 26 tuôi, còn các cô chú ây thì từ 12 đên 13 mà này thì đều là những cụ già 70, hoặc trên 80 cả rồi, mà tinh đồng hương rât đậm đà.

Chú Thim Nguyễn Thai Lại đã mời chúng tôi đến nhà của người anh của Thím và gia đình người anh này đã đãi chúng tôi một bữa cơm chay rất ngon. Nhà tôi cùng tôi xin cám ơn tất cả quý Chú Cô cựu học sinh Trà Vinh và gia quyến đã có lòng tử tế tiếp đón chúng tôi thời gian 4 ngày tai San José và Roseville.

Minh Cần và Liên Ngoc.

Ông Bà Cụ Cần tại đảo Bora Bora

BORA BORA (1)

Bora hòn đảo tuyệt xinh, Ba màu xanh biển Thái Binh đại dương. (2)

Bora xa vạn nẻo đương, Bora vương-vấn, vấn vương bao ngày.

Mênh-mông biển-cả trời mây, Dưà xanh lớp lớp tràn đầy mộng-mơ.

Điểm-tô eo biển nên thơ, Nhằm đêm lê-hội bên bờ nhộn vui. (3)

Trống vang nhịp khúc từng hồi, Vũ đoàn nam, nữ không thôi diễn-trình.

Hàng trăm mái tóc dài xinh, Múa mông uyển-chuyển luyến tình, hữu duyên.

Lá, hoa , trang-phục cỗ-truyền, Chim đua nhau hót trên cành,

Bora trăng sáng gio thanh ngày ngày. Môi lân du-khách về đây,

Vòng hoa choàng cô tràn-đầy niềm vui. Hân-hoan tiếp đón, chào mời,

Bora trâm-lặng dòng đơi ấm êm. Kiki bạch khuyển có thêm (4)

Vanille bên cạnh ngày đêm chằng rời. Hai " nàng Công-Chúa "thảnh-thơi . Đươc theo gia chủ suôt đơi âm êm.

NGUYÊN-MINH-CÂN ( Ky niêm 5 ngày đêm tai Bora Bora )

tháng 6/2014 . Ghi Chú: (1) Bora Bora là mộttrong những hòn đảo đẹp của vùngPolynésie Française. (2) Nươc biên ơ Bora Bora co nơi 3 màu: xanh saphir, verte et bleu marine. (3) Tai Tahiti Lë hội tường được tổ chức vào tháng 6 dl hàng năm . (4) Kiki và Vanille là 2 chó cái được chủ cưng và đem từ Đảo La Réunion sang.

NHỚ HÒN THƠM Của NGUYỄN MINH-CẦN

Mênh-mông, biển cả thật mênh-mông, Mảnh đất xa khỏi nước khắp vòng. Cuối xóm nhà tranh năm bảy chiếc, Đâu ghềnh ngư-phủ một vài ông. Dưà xanh phủ xuống bờ hoang-vẳng, Sóng nươc tràn lên bãi trống không. Thắng cảnh Miền Nam vùng hải-đào, Hòn Thơm chạnh nớ một chiều Đông.

Hòn Thơm 1969 (1 hòn đảo nhỏ ngoài khơi An-Thơi, Phu Quôc )

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 41

KỶ NIỆM TUỔI HỌC TRÒ Thân tặng Lê Thị Dung

Đệ thất 1956 Tôi có người bạn ở Thánh Gioan Mổi ngày cắp sách gặp nhau luôn Em ở bàn trên, Anh bàn dưới Mái tóc phủ dài mặt trái xoan

Mổi lần trao đổi chấm “Đít tê” Anh cố tìm bài Em đem về Dù có viết sai, Anh sữa lại Mười điễm trên mười, Em giỏi ghê !

Bài tập đem về chỉ một hôm Toán đố nan giải, Em mất hồn Anh cho mượn tập Em sao chép Hai đứa cùng nhau “mười trên mười”

Đến giờ sinh ngử học Anh văn Em đọc và viết không ai bằng Anh chỉ thuộc lòng “I love you” Để nói với Em mối tình câm !

Rồi đến hè về hoa phượng rơi Ba tháng bải trường, Em xa rồi Anh ép cánh phượng làm quà tặng Kẹp vào lưu bút tặng Em thôi

Trao đổi cho nhau lưu bút xinh Nắn nót từng trang gữi mối tình Nhìn hình và chử như ngây dại Ôm ấp trong tim một bóng hình !

Bây giờ hai đứa ở hai nơi Em ở quê người vui với đời Nữa vòng trái đất Anh lưu lạc Kỷ niệm ngày xưa đã xa rồi ! ! ! Kim Chung Huỳnh Trinh Tiên

MỜI EM THĂM NHÀ ANH

Có khi nào Em về thăm quê Mẹ Xin mời Em dời gót ngọc đến thăm Nhà đơn sơ nhưng tươi mát quanh năm Sống thanh thản với hai mùa mưa nắng

Anh đang sống dưới căn nhà hanh nắng Trước sân nhà hoa lá đủ sắc đủ sắc màu Con rạch nhỏ uốn mình sát ngỏ sau Thả cần câu nướng vài con cá lóc

Vui mây nước lánh xa đời ô trọc Mấy mươi năm nay dừng bước đăng trình Nhà đơn sơ lợp mái lá xinh xinh Bên con đường ngoằn ngoèo trong xóm nhỏ

Giàn thiên lý đang đong đưa trước ngỏ Như lã lơi chờ đợi đón khách quen Anh sẻ ra đứng đón Em bên thềm Mời Em vào thăm căn nhà Hoàng Vủ

Kim Chung Hoàng Vủ

TRÀ VINH CHƠI VƠI NỔI BUỒN

Thời gian lặng lẽ trôi qua Lần tay tính đã bốn mươi năm dài

Xa Trà Vinh đó đến nay Lòng tôi ghi khắc tháng ngày khó quên

Có những nổi buồn không tên Nhớ đến Trường Trần Trung Tiên ngày nào

Nhớ Hoà Thuận thăm vườn đào Cùng Anh dạo Ao Bà Om tâm tình Bên nhau ôn chuyện chúng mình Bấy giờ là bóng với hình mà thôi

Một người ở tận xa xôi Một người gối chiếc đơn côi khóc thầm

Giờ chỉ còn lại tình câm Trà Vinh tình lỡ khóc thầm tơ duyên

Một người ôm mối sầu riêng Tình yêu cao quý thiêng liêng trong đời

Thôi thì tình lỡ người ơi ! Xót thương tình cũ suốt đời trong tôi

Nhớ Trà Vinh nước mắt rơi Thương về quê cũ chơi vơi nổi buồn

Dạ Lan MƯA HOÀI

Cơn mưa dầm thành phố Seattle Nơi tôi lưu ngụ gần nửa đới người Vì bởi chưng nghìn hạt mưa rơi Và bổng dưng xao xác bồi hồi Ngày đổ xuống đêm sâu ngập lối

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 42

Ngồi mơ gí quê cũ xa xôi Con đường vắng người hoang vu Dư vọng âm thầm ngày tháng buông trôi Tôi chợt hiểu ra; à, đời mình đã… Tiếc mà níu lại chẳng thể nào đâu Thời gian, số phận mưa bay lận đận Hoàng hôn bạc tóc, rượu dả cơn sầu Ngồi mà nhớ Nắng ở đâu? Trà Vinh ư hử! Nắng ngập đường, nắng đổ mồ hôi Ngôi trường bạn cũ đứa còn đứa mất Chinh chiến ngang trời giờ một mình tôi Cà phê giọt nhỏ hồn hoang bỏ ngỏ Hẹn có một ngày về lại Xuân chơi.

Lưu Đức

BẠN CÙNG LỚP

Ông ơi ông đã già chưa? Sao còn thơ thẩn đong đưa gật gù, Tôi ơi thì cũng cho dù Chiến chinh từ thuở ngục tù thiên lao Xứ quê Vĩnh Bình những hàng cây sao Thuở trời còn trẻ nhớ đó năm nào Khoác màu áo trận lăn thân lữa đạn Cũng là nghiệp chí cũng thể lao đao Bạn bè cùng lớp phiêu bạt phương nào Còn đây năm đứa quay quanh bàn nhậu Mũ áo xênh xang quan thầy thật quạu Cứa đứt thiên bôi rượu đắng ngọt ngào Minh Bùi cảnh trấn, Đức Nhuận nhảy dù Châu Ngọc Sanh lừng danh Trinh Sát Bầu Toàn uống như ngàn sao kết tụ Tôi có ngày nào không nhảy trực thăng Đất Vĩnh Bình bảy quận nhảy tung tăng Sình lầy bom đạn mìn bẩy giăng giăng Mấy khi để được ngày vui tri kỷ Để rượu tiễn hồn hai thằng yên nghỉ Thế đó hởi trời trời cao vời vợi Chinh chiến tàn đời chết trẻ thế sao Mẹ tổ chúng mầy gây cơn mưa máu Cho quê hương mình ngập ứ khổ đau.

LƯU ĐỨC

Về Nữ sĩ Ánh Dương: tên thật là Dương Thị Nguyệt Ánh là cựu học Sinh Trần Trung Tiên; quê ờ Ba Se (Trà Vinh) tác giả Tập Thơ về Trà Vinh gồm nhiều bài, có bài dài đến 40 câu. Nay trích ra đây 2 bài " TRÀ VINH QUÊ TÔI" và " NHỚ TRÀ VINH" gởi đến qúi đồng hương thưởng thức:.

Xinh xinh nhỏ bé quê hương tôi Ruộng đất phì nhiêu sông rạch bồi Vườn tược, sông ngòi nhiều tôm cá Trà Vinh tỉnh cuối Việt Nam tôi

Dáng người nho nhỏ nhưng khỏe mạnh Học hành chăm chỉ thăng tiến nhanh Làm việc cần cù nhiều huy hoạch Khôn ngoan học hỏi tạo công danh Trai khỏe, gái hiền gìn đức hạnh Hàng xóm láng giềng như Chị, Anh Thương yêu giúp đở chẳng tranh giành Nhân từ chất phát trọng thanh danh Xa quê vẫn nhớ người xứ Vĩnh Con đường thuở nhỏ tỏ tâm tình Hàng me lá rụng xinh xinh quá Vĩnh Bình hởi! Thương nhớ Trà Vinh !!

Ánh Dương

Trà Vinh ơi! Tôi vẫn nhớ người Hàng me đưa lối đến trường tôi Trần Trung Tiên, Thầy hiền Cô giỏi Tìm đâu ra thi vị xinh tươi! Trà Vinh ơi! Bao giờ gặp lại Trường xưa xa cách bao năm dài Xa quê hương, đời còn bưong chảy Vì lo hoài cuộc sống tương lai! Nhớ Trà Vinh, nhớ cây nhớ cảnh Nhớ sân trường cùng bao hình ảnh Bạn thân yêu,mấy chị,mấy anh! Thầy thương kính như đấng sanh thành Trà Vinh hởi! Phố phường yêu mến! Dù đã xa, mà chẳng sao quên Tôi xa Người, cuộc sống buồn tênh Thương nhớ mãi những người thương mến! Trà Vinh hỏi! Lâu rồi xa vắng Bạn bè tôi còn đấy hay chăng? Hay đã đi tứ tán, tan hoang Thế giói buồn,vạn nẽo quan san !1?

Ánh Dương

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 43

Huỳnh Công Ân Sài Gòn-Mỹ Tho-Cao Lãnh-Châu Đốc

Sáng sớm thứ ba 9-4-2013, hai vợ chồng tôi và Nguyễn Quang Hưng được Trần Tuấn Kiệt chở bằng chiếc xe Fiat làm một chuyến du lịch các tỉnh Miền Tây. Chúng tôi ghé Mỹ Tho uống café trên nhà hàng nổi và ăn sáng ở nhà hàng Trung Lương rồi trực chỉ Cao Lãnh. Chúng tôi dùng con đường từ ngã ba quốc lộ 4 (nay gọi là QL 1A) và đường vào quân Giáo Đức ngày trước nay, là quốc lộ 30 để đi Cao Lãnh. Thành phố Cao Lãnh mà trước 75 qua các bạn đồng nghiệp dạy tại trường trung học Kiến Phong kể lại hàng năm đến mùa nước nổi thầy trò phải lội nước đến đầu gối để vào trường, nay được sửa sang lại với những con đường nhiều lane thẳng tấp.

Ngã ba Trung Lương - M ỹ Tho

Từ Cao Lãnh chúng tôi đi qua Hồng Ngự cũng bằng quốc lộ 30. Chúng tôi ghé vào thị xã Hồng Ngự để Kiệt bấm vài pô hình và bà xã tôi làm công tác "hậu cần"mua xôi và bánh mì.

Từ Hồng Ngự chúng tôi đi tỉnh lộ 841 để đến bến phà Tân Châu. Chiêc phà đưa qua sông ở đây rất nhỏ, chứa được hai xe hơi và chi có một đầu (họ gọi là mõ phà) để xe hơi lên xuống. Vì bờ bên này rộng nên người ta bắt buộc xe hơi phải quay xe lại và lùi xe lên phà. Lát nữa qua bên kia phà là Thị Xã Tân Châu, chật chội hơn nên xe hơi lên thẳng trên bờ. Kiệt, người học trò cũ ở Trà Vinh của tôi cách nay gần 50 năm, nói chưa bao giờ thấy một chiếc phà kỳ cục như vậy, lên phà bằng cách đi lùi quá nguy hiểm.

Qua khỏi thị xã Tân Châu, chúng tôi theo tỉnh lộ 953 đi về hướng Châu Đốc. Chúng tôi phải qua phà Châu Giang để vào thị xã Châu Đốc. Trời đã về chiều, chúng tôi đi thẳng lên núi Sam để viếng miễu Bà. Kiệt đòi đi tiếp xuống Hà Tiên nhưng vợ chồng tôi và Hưng cản lại nói đi luôn

như vậy tới Hà Tiên tối lắm. Chúng tôi trở lại chợ Châu Đốc. Kiệt nhờ một người quen, buôn bán ở gần chợ kiếm cho một khách sạn sạch sẽ mướn hai phòng, phòng nhỏ một giường đôi cho hai vợ chồng tôi và phòng lớn hai giường cho Kiệt và Hưng..

Sau khi nhận phòng, chúng tôi tắm rửa rồi đi ăn mì tại một tiệm mà người quen của Kiệt cho biết là ngon và đông khách. Xong, chúng tôi thả bộ đến tiệm tạp hóa của anh ta và mời anh ta đi xuống bờ sông uống nước. Chúng tôi ngồi ở terrasse của một khách sạn khá sang trọng, đối diện một chiếc du thuyền đang neo ở cầu jeté mà trên đó chúng tôi thấy có nhiều du khách ngoại quốc lên xuống.

Sáng sớm, chúng tôi đến từ giã người quen của Kiệt để lên đường đi Hà Tiên. Người nhà của anh này gởi biếu chúng tôi một ổ bánh bông lan và vài cái bánh bía để ăn dọc đường. Chúng tôi tìm một quán hủ tiếu để ăn sáng rồi ra đường Nguyễn Văn Thoại, mà qua đường Hoàng Diệu trở thành đường Tân Lộ Kiều Lương, rồi lên núi Sam đi đường Vòng núi Sam để váo quốc lộ 91, đi dọc kinh Vĩnh Tế và biên giới Việt Miên tới thị trấn Tịnh Biên. Chúng tôi vào chọ trời Tịnh Biên, Ở đây đủ thứ hàng hóa đến từ Thái Lan qua ngã Miên mà cổng biên giói cách chợ không xa. Kiệt vào bên trong lồng chợ mua một cái thắt lưng, một cái bình thủy mà tôi và Hưng đoán chắc Kiệt đã bị hớ. Riêng bà xã tôi vá Hưng tìm mua cá khô về làm quà cho bà con…

Hà Tiên trong nắng sớm

Ra khỏi Tịnh Biên chúng tôi lấy tỉnh lộ 955A đi Hà Tiên, khi đến gần bờ biển thì chúng tôi gặp quốc lộ 80 đó là ngã ba Cây Bàng, chúng tôi rẽ phải để vào thị. xã Hà Tiên.

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 44

Chúng tôi đi ngang qua lăng Mạc Cửu trước khi lên cầu Tô Châu để vào thị xã Hà Tiên. Từ trên cầu nhìn xuống phía tay phải chúng tôi có thể nhìn thấy toàn cảnh Hà Tiên. Bến phà Hà Tiên đi Phú Quốc nằm phía bên này bờ phía lăng Mạc Cửu. Thấy đã quá trưa, chúng tôi vào trung tâm thị xã tìm một quán sạch sẽ để ăn trưa.

Xong chúng tôi tìm khách sạn để tắm rửa, nghỉ ngơi .Khoảng 2 giờ chiều chúng tôi đi theo quốc lộ 80 hướng biên giới Việt Miên để viếng thăm Thạch Động, nỏi xãy ra truyên thuyết Thạch Sanh, Lý Thông. Có một em bé dẫn chúng tôi đến một vách động chỉ những dấu lồi lõm trên vách đá nói là hình chim đại bàng, con chim khổng lồ đã cắp công chúa bay về hang động này giao nàng cho chằng tinh.

Rời Thạch Động, chúng tôi quay lại đi về hướng biển để đến khu du lịch Mũi Nai. Giờ này, khu du lịch vắng vẻ, một cô gái làm việc tại đây khuyên chúng tôi trở lại vào buổi chiều đông đảo và vui hơn.

Chúng tôi trở ra và Kiệt đề nghị đi thăm Hòn Phụ Tử, gân Hòn Chông, Rạch Giá. Chúng tôi đi ngươc lại quốc lộ 80 hướng Rạch Giá, tới ngã ba Kiên Lương quẹo mặt để đi Hòn Chông. Chúng tôi mất 120 km đi về để phó nhòm Kiệt chụp vài pô ảnh Hòn Phụ Tử. Khi trỏ lại Hà Tiên, chúng tôi ra khu du lịch Mũi Nai thì trời quá tối, chẳng còn ai nên phải về khách sạn. Nghỉ một lát chúng tôi đi ăn tối. Xong chúng tôi ra công viên gần chợ ăn chè và nghe đàn ca tài tử từ một xe bán mì dạo.

Bãi Biển Hà Tiên

Hà Tiên - Rạch Giá - Vị Thanh - Sóc Trăng - Bạc Liêu - Trà Vinh

Sáng ngày thứ ba của cuộc hành trình, chúng tôi rời thị xã Hà Tiên theo quốc lộ 80 như chuyến đi Hòn Chông. Chúng tôi đi ngang thị xã Kiên Lương, thị trấn Hòn Đất trước khi đến thành phố Rạch Giá khoảng 10 giờ sáng. Chúng tôi vào một quán cà phê Trung Nguyên có bán thức ăn ở trung tâm thành phố để uống cà phê.

Xong chúng tôi dùng quốc lộ lộ 61 đi đến thành phố Vị Thanh. Chúng tôi chạy trên con

đường Trần Hưng Đạo rộng thênh thang và thật dài như là cột sống của thành phố này. Chúng tôi dừng xe trước chợ Vị Thanh, hỏi thăm một anh xe lôi tiệm thuốc tây của Khai , một người bạn cũ thời đại học. Anh ta chỉ tiệm thuốc xéo bên kia đường. Tôi gọi số phone của tiệm thuốc nhưng không có ai trả lời. Anh xe lôi thấy thế nói với tôi rằng giờ này tiệm thuốc nghỉ trưa, không có ai trong đó, anh lại hỏi tôi có phải tìm dược sĩ Khai không, Tôi trả lời phải. Anh ta chỉ một ngôi nhà trên con đường bên hông tiệm thuốc tây mà phia trước có một cây to.

Tôi để mọi người ngồi lại trên xe, băng qua đường và đến ngôi nhà đó. Cửa sắt ngôi nhà mở rộng, bên trong có một người đàn ông trạc tuổi tôi, vóc dáng nhỏ thó đang ngồi đọc báo ở bộ salon. Tôi đoán đó là Khai nhưng tôi cẩn thận hỏi thăm muốn gặp người bạn cũ tên Khai. Người đàn ông trả lời :”Khai là tôi đây”. Gân 50 năm không gặp, chúng tôi làm sao nhận được nhau nếu không nhắc lại những kỷ niệm cũ.

Khai mời chúng tôi đến một quán nước. Sau khi hỏi thăm hoàn cảnh gia đình của nhau, tin tức của những người bạn chung của chúng tôi, Khai hỏi tôi có nhận xét gì về thành phố Vị Thanh. Tôi trả lời rằng tuy Vị Thanh nhỏ và ít dân nhưng cấu trúc thành phố giống như các thành phố tây phương, thành phố không có đường hẽm, nhà cửa đều ở mặt đường . Khai đồng ý với tôi và cho biết chính kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, khôi nguyên La Mã, người vẻ đồ án dinh Độc Lập đã thiết kế thành phố Vị Thanh nầy (?).

Sau khi từ giả Khai, chúng tôi tiếp tục đi theo quốc lộ 61 một đoạn rồi rẻ sang tỉnh lộ 927 để đi về hướng Phụng Hiệp ngang qua thị trấn Cây Dương. Đến Phụng Hiềp, chúng tôi lấy quốc lộ 1 (quốc lộ 4 cũ) để đi Sóc Trăng. Đén Sóc Trăng, chúng tôi lo mướn khách sạn để tắm rửa trước khi đến nhà Thủy, bạn gái của Kiệt. Chúng tôi mời Thủy đi ăn tối ở một nhà hàng khá khang trang của thành phố Sóc Trăng. Trước khi chia tay với Thủy, năm người đi bách bộ vòng quanh hồ Nước Ngọt Sáng sớm ngày thứ tư của cuộc hành trình, chúng tôi lên xe và Thủy hướng dẫn chúng tôi đi ăn ở một tiệm mì ngon trong thành phố Sóc Trăng. Xong chúng tôi trực chỉ thành phô Bạc Liêu. Từ Sóc Trăng đi Bạc Liêu chỉ độ 50km theo quốc lộ 1A (tức quốc lộ 4 cũ).

Dưới sông cá chốt, trên bờ Triều Châu” Thật vậy, Bạc Liêu nổi tiếng là có đông

người Tiều sống, đa phần về thương mại, nhưng

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 45

Bạc Liêu còn là quê hương của bài ca Dạ Cổ Hoài Lang, tiền thân của bài vọng cổ sau này, do nhạc sĩ Sáu Lầu sáng tác.

Nhưng đặc biệt hơn nữa, nơi đây là quê hương của một nhân vật rất nổi tiếng thời Pháp thuộc: Hắc công tử hay còn có tên là công tử Bạc Liêu. Cậu công tử này được người đời nhắc nhở đến qua những giai thoại chơi ngông như đốt tờ giấy bạc 20 đồng để tìm tờ bạc 5 đồng mà người đẹp đánh rơi hay dùng giấy bạc để nấu trứng.

Di tích Công tử Bạc Liêu

Ngôi nhà của công tử Bạc. Liêu sơn màu trắng nằm ở một con đường chạy dọc bờ sông. Kiến trúc kiểu Pháp rất bề thế. Nghe nói hiện nay nhà thuộc chủ quyền của nhà nước và đang nhà được tu bổ lại để làm khách sạn nên không cho viếng thăm, chúng tôi đành chụp vài pô hình kỷ niệm phia ngòai. Phân đất phía sau căn nhà được công ty du lịch Bạc Liêu làm thành nhà hàng”Công Tử Bạc Liêu”. Chúng tôi ghé nhà hàng đó gọi nước giải khát. Người ta chỉ cho chúng tôi thấy một người đàn ông trạc lục tuần đang ngồi nói chuyện với một nữ phóng viên đài truyền hình và cho biết đó là con trai của công tử Bạc Liêu.

Người ta còn cho biết ông ta đang hành nghề xe ôm ở Sài Gòn thì được công ty du lịch Bạc Liêu mời về làm công việc kể lại cuộc đời của cha mình cho du khách nghe. Nghe xong câu chuyện chúng tôi không khỏi ngậm ngúi cho một đời bể dâu của gia đỉnh công tử Bạc Liêu.

Chúng tôi định tiện đường đi Cà Mau nhưng ví gia đình Thủy mời chúng tôi ăn trưa nên chúng tôi phải trở lại Sóc Trăng. Sau khi dùng một bữa trưa ngon miệng với canh chua, cá kho ở nhà Thủy, chúng tôi từ giả gia đình Thủy lên đường đi Trà Vinh. Chúng tôi dùng quốc lộ 60 đi bến phà Đại Ngãi. Hai chiếc phà băng qua sông Trân Đế và Định An nối hai đầu con đường xuyên ngang cù lao Dung vừa được lập không lâu giúp chúng tôi

rút ngắn quảng đường Sóc Trăng Trà Vinh rất nhiều. Chiếc phà thứ hai đưa chúng tôi đến thị trấn Cầu Quan còn gọi là Mặc Bắc nơi mà cách nay 46 năm, tôi và các bạn dạy học chung ở trường công lập Vĩnh Bình đă đi đến đây, ngồi trong một quán nước uống bia nhìn ra sông Định An.

Chúng tôi đi ngang thị trấn Tiểu Cần trước khi tới thành phố Trà Vinh. Trên xe tôi gọi phone cho Huỳnh Bá Lạc, mời vợ chồng bạn ăn tối với chúng tôi ở nhà hàng sinh thái Mỹ Khánh, một nhà hàng khá sang .

Đêm ở lại Trà Vinh, vợ chồng tôi ở một phòng đôi, còn Hưng ở một phòng chiếc của khách sạn Tấn Hằng, đối diện chợ Trà Vinh còn Kiệt về nhà người cô gân rạp hát ngủ. Buổi sáng, chúng tôi và anh Lạc (chị Lạc đau chân nên không đi) đến ăn sáng ở tiệm hủ tiếu phia sau khách sạn. Xong chúng tôi kéo đến tiệm cà phê của Lai Mỹ Huống, học trò cũ của tôi, không quên phone cho Huỳnh Đạt Bửu đến. Ngoài các học trò cũ, lần nào xuống Trà Vinh tôi đều tìm gặp hai người bạn thân cùng dạy chung trường khi cả ba còn độc thân.

Đén 11 giờ trưa, vợ chồng tôi và Hưng trả khách sạn cùng Kiệt và một cô bạn gái khác của Kiệt là Loan khởi hành trở lại Sài Gòn. Chúng tôi đi ngã Bình Phú đến phà Cổ Chiên rồi tiếp tục lấy quốc lộ 60 đi qua thị trấn Mõ Cày, cầu Hàm Luông, đi vòng ngoài thành phố Bến Tre để đến cầu Rạch Miễu. Chúng tôi dừng xe bên này cầu ăn phở, Qua cầu Rach Miễu chúng tôi đi ngang thành phố Mỹ Tho và đi thẳng ra ngả ba Trung Lương. Từ đây, chúng tôi sử dụng đường cao tốc để về Sài Gòn. Khi chúng tôi còn ở trên đường cao tốc thì trời đổ mưa to. Kiệt đổ vợ chồng tôi xuống góc đường Tôn Đản và Đòan Văn Bơ, chúng tôi phải lấy xe ôm đi về nhà vì trời còn mưa lớn và từ đây vào nhà em vợ tôi (nơi chúng tôi ở khi về Việt Nam) có một cái chợ chồm hổm choáng cả mặt đường nên ban ngày xe hơi không vào được.

Sau năm ngày làm một chuyến tây du, tôi có dịp đi qua hầu hết các tỉnh miền tây mà thời chiến tranh vì lý do an ninh tôi không thể nào thực hiện được. Cám ơn hai người học trò cũ của tôi cũng là hai người bạn đồng hành thật ăn ý với tôi. Đặc biệt cám ơn Trần Tuấn Kiệt, người lái xe không biết mệt đã chở tôi đi trên những nẻo đường miền Tây giống như mùa xuân năm 2012, Nguyễn Quang Hưng đã chở tôi đi khám phá kinh thành ánh sáng Paris.

Huỳnh Công Ân

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 46

Nguyễn Thái Lai

- Danh ơi , mầy có tin gì thằng Thanh không? Tao không liên lạc được? - Nó còn ở Việt Nam không có đi đâu được hết! - Nghe đâu có một lần nó đi vượt biên gì đó bị gạt, may là không bị bắt. Có lẻ nó sợ hay là không có tiền đi tiêp nên chịu ở lại - Mầy có biêt nó đi tù cải tạo bao lâu không ? - Thanh… hả ? Nó đi tù 2 năm 6, 7 tháng gi` đó, không đủ 3 năm nên H.Ọ cũng không đi được. - Tao biết nó có một em trai và một em gái ở Úc . - Hình như, nó có 2, 3 anh em ở Mỹ . - Em nó ở Úc tao có găp. Tao cũng có biết hia H… anh của Thanh ở San Diego. - Nó có anh, em ở ngoại quốc mà sao Nó còn ở Việt Nam mầy có biết lý do không vậy Danh.? - Tao không có trực tiếp nói chuyên, em gái tao là em dâu của Thanh mà tao cũng không biết lý do. - Hay là nó không thích đi ? - Không phải vậy đâu, ai mà không muốn đi. Tao có nghe Quý nói lại là lần về Việt Nam có nghe ai đó có thể giúp cho Thanh đi Mỹ nhưng nó không có khả năng tài chánh, Quy có đứng ra bảo lảnh tài chánh. Rồi cùng không có kết quả.

Bạn Bè thuở trước nay còn mấy… Trên đây là nhừng câu mà Danh. Quý và

tôi (Lai) nói chuyện qua điện thoại để biết tình trạng của Thanh người bạn thân của của chúng tôi từ lúc còn học ở trường Tiểu học Trà Vinh. Tôi dùng chữ Chúng tôi để nói tất cả bạn cùng học, cùng làm việc chung với Thanh. Khi còn đi học dù là Tiểu Học hay Trung Học, Thanh luôn là học sinh giỏi. Vỏ Trung Tín, Vỏ văn Diệu cùng là bạn thân của Thanh.

Tôi học dở, nhà nghèo nên thi vào Sư phạm để kiếm cơm không nói gì, Thanh nhà khá

giả học giỏi mà cùng thi vào Sư Phạm một lươt với tôi khiến tôi thắc mắc. Một lần ở nhà trọ học ở Vĩnh Long tôi nói thắc mắc của tôi còn kèm thêm góp ý: - Sao mầy không học thêm lên Đại học hay thi Sỉ quan Cảnh Sát mà lại làm thầy giáo vườn chi vẩy? - Mấy bạn nầy nghe tôi thắc mắc đều cho là đúng vì Thanh học giỏi, thông minh, tốt bụng có lẻ nghề khác khá hơn nên cũng muốn nghe Thanh nói.

Thanh trả lời: Má tao thich nghề Thầy giáo, bà chê Cảnh Sát hay kiếm chuyện nên tao chọn cho má tao vui, hồi sao phân giải .

Nghe Thanh trả lời chúng tôi tạm chấp nhân. Còn sớm nên tôi hỏi nhỏ thằng Nhã: Tụi mầy còn bị ăn cơm nguội hết ? Tôi không có ở chung nhà trọ với Thanh, với Nhã nên chỉ nghe bạn mình bị bà chủ nhà trọ cho ăn cơm nguội nên hỏi cho biết. Mấy bạn kia ra hiệu cho tôi nỏi nhỏ. Mầy kêu thằng Thanh nó truyền bí quyết cho để đề phòng khi hữu sự. Thanh tưởng tôi cũng bị ăn cơm nguội như tụi nó nên nói: Tụi tao bị bà chủ nhà cho ăn cơm nguội hoài. Định nói rồi đi kiếm nhà khác. Không muốn mích lòng nên đặt chuyện. - Tụi mình nói với nhau (Giả đò nói lén đủ cho bà Chủ nhà nghe) là tụi mình nhờ hôm rày ăn cơm nguội mà thằng nhỏ nó có ý kiến hoài, ngủ không đươc. Ăn cơm nóng nó xụi lơ, tao tưởng là tao bị binh. May quá. Sau vụ nói lén, tụi tao chắc bà nghe được nên phần cơm nguội bà để dành cho ông ăn, Tụi tao hết ăn cơm nguôi. Cùng gần ra trường Sư phạm nên không dọn nhà, ở lâu chắc bể mánh. Cả bọn bụm miệng sợ lộ tẩy. Nhắc chuyện xưa mà nhớ thưở học trò già… Sau khi ra trường, Thanh đổi đi Chương Thiện, còn tôi về Vĩnh Bình. Chúng tôi gặp nhau vào dịp Tết hay khi bạn về quê. Rồi kẻ trước người sau giả từ nghề giáo vào quân đội như bao người trai khác nên không còn gặp nhau. Cho đến khi có lệnh cho biệt phái về giáo chưc. Thanh về Nha Thanh Niên Học Đường ở Sài gòn. Nơi đây là môi trường thuận tiện cho bạn học tiếp tục, Thành đậu Cử Nhân, cải ngạch Giáo Sư Đệ nhị cấp. Tôi nghe Vỏ Văn Diệu nói Thanh đươc Bộ Giáo Dục dự định cho về Vinh Bình làm Trưởng Ty Giáo Dục, Thanh từ chối. Khi ở Sài gòn, Thanh đã giúp rất nhiều cho bạn bè Trà Vinh đi học tiếp ở Đại Hoc; từ viêc ghi danh, lấy bài, gởi bài về tỉnh, lo nơi ăn, chổ ở cho bạn nào không có người quen…

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 47

Một số bạn nhờ Thành mà học xong Đại học. Còn tôi không biết học môn gì nên chọn môn Nhân Văn. Đoc qua sách thấy chán. Cuối năm chuẩn bị đi thi nhằm lúc sức khỏe của con không tốt nên có lý do bỏ thi. Chiến cuộc leo thang tôi nghĩ, chuyện biệt phái không ổn. Nếu trở lại nhà binh thì nên học Luật (Theo lời khuyên của người bạn). Ghi danh học luật, gần cuối năm là 30 tháng 4. Không có chứng chỉ nào. Tuy vậy tôi luôn nhớ công của Thanh tận tình giúp đở bạn bè, mong bạn thoát khỏi Việt Nam cộng sản nên khi bạn bè gặp nhau chúng tôi thường nói chuyện về người bạn tôt bụng mà lận - đận nầy.

Ngày nay trong đám thanh xuân ấy…

- Lai ơi, mầy có liên lạc với hia H… , anh của Thành không ? - Tao có gặp Tr. H… một lần, tao nghe y than là Mỹ buồn quá. Về Việt Nam sợ cộng sản, ở Mỹ thì chán nên anh ta không có ý kiến gì cả mầy ơi - Tôi trả lời Danh như vậy. - Tao vừa có tia hy vọng, nên mới gọi mầy đây. - Có tin gì về thằng Thành hả ? - Có mà Khộng. - Mầy làm tao sốt ruột quá. - Đừng nóng, từ từ tao nói cho mầy nghe (Đoàn Công Danh lúc nào cũng từ từ …) - Bây giờ còn một cách chót là tìm thằng con của Thành xem sao ? - Tao có nghe Thành có hai thằng con trai: Tao gặp một đứa ở Úc, nghe nói còn một đứa ở Việt Nam. Đứa ở Úc, Cô nó mới lảnh cho đi hoc. Còn đứa nào nữa ? - Vụ này ít đứa biết lắm, tao kể cho mầy nghe coi tụi mình có làm được gì không ? - Nói lối hoài, ca 6 câu đi chớ! - Điện thoai hết pin, chờ chút gọi lai. Danh cho tôi chờ vài phút mới kể cho tôi nghe: Khoảng 1989, 90 gì đó, trước khi tao đi H.O, tao ra nhà Thành thì gặp cô bạn của Thành có dẩn theo đứa con trai, khoảng 12, 13 tuổi gì đó. Cô này tao

biết mà bây giờ quên mặt. Dân Huế, Tao thấy không ổn nên tao có đưa về nhà tao ở Tri Tân để cho cha con nhận nhau trước khi mẹ con cô này đi Mỹ. Thanh có vô gặp khoảng chừng 15 phút thì mẹ, con cồ này về Sai gòn. Từ đó tao không biêt gì hết,Thành cũng vậy. Khi Tao tới Mỹ bận lo đủ thứ cho đến lúc an bề gia thất, biết bạn mình không đi đâu được hết nên kêu, gọi bè bạn.

Tao có gọi hỏi Việt Nam coi con nó có liên lạc hay không thì cũng không có tin tức. Nghe nói có thấy thơ nó gởi về Trà Vinh mà không ai thèm chú ý. Tao có hỏi Tr. H… , y nói: Y có nhận môt cái thơ, hơn 10 năm rồi hia H… .không có trả lời. Bây giờ không biết nó ở đâu.

Danh còn cho tôi biết cô này làm chung ở Nha Thanh Niên với Thành, tên Th... Tin tức về con của bạn chỉ có vậy .

Mỗi lần có dịp đi hội gì đó, gặp người xứ Huế là tôi hỏi thăm. Hỏi cầu mạy. Cũng không có tin vui gì! Vừa rồi Tín cũng cho biết Thành cũng có nhờ tìm. Thời gian trôi qua chúng tôi cũng không tìm ra được con của Thành.

Cách nay gần một năm, vào một buổi sáng tôi nhận một điện thoại: - Anh Lai phải không ? Nghe tiếng người lạ tôi đang nghĩ coi là ai nên không trả lời liền. - Xin lỗi, cô tìm ai ? - Anh Lai, em là Nguyệt nè ! - Tôi không quen ai tên Nguyêt ở San Diego nên cùng chưa lên tiếng. Có lẻ biết tôi ngờ ngợ không nhận ra người quen nên cô nói tiếp: - Em là em của anh Thành nè, em ở Úc. Nhớ chưa? Em gặp anh chị đêm gây quỷ do anh Kiệt em ông Trần Xiều tổ chức cho đứa nhỏ ở Cầu Kè bị Ba nó đốt đó. - Xin lỗi nảy giờ, không biết ai, nên không dám lên tiếng. Em ở Úc hay Mỹ mà anh thấy số ở Mỹ? - Vợ chồng em, qua Mỹ tìm con anh Thanh. - Hay quá, có tin gì sao ? - Em nhờ mấy đưa cháu tìm được chút manh mối nên nhờ anh giúp nè. - Sẵn sàng, nói đi, đừng ngại. - Con anh Thành tên là: Tr. Tr. Kha…Mẹ tên là bà Thi…nhà số 7009 tên đường Jensen… 95829. Không có số điên thoại. Em thấy số chót 95829 giống địa chỉ của nhà anh nên gọi anh cầu may. Ngày mai em lên San Francisco nhờ bạn em, con của tiệm bánh Minh Lợi, ở Trà Vinh, chở vợ chồng em lên anh chị.

Tôi nóng lòng quá nên không chờ, Nguyệt cúp điện thoại, tôi cúp trước. Bâm vào máy chỉ

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 48

đường có đúng địa chỉ rồi, mừng quá. Vợ chồng tôi tới nơi theo địa chỉ là khu nhà mới, tới gần đúng địa chỉ, chung tôi đậu hơi xa xa quan sát. Độ 10 phút không thấy ai ra vô hết nên không biết người trong nhà là Mỹ, Mễ hay Viêt. Chúng tôi tới đậu ngay phía trước nhà. Sân cỏ mọc cao lâu ngày không cắt…Sân cement trước nhà, dấu bánh xe chạy ngang, chạy dọc, không rỏ, dường như vừa dọn nhà … Chờ vài phút tôi xuống xe bấm chuông. Không ai mở cựa, bấm them nhiều lần cũng không ai ra. Chúng tôi ra về rồi gọi điện thoại nói cho Nguyệt nghe. Chiều tối chúng tôi trở lại. Cùng nhấn chuông nhiều lần không ai trả lời . Chúng tôi đành để lại cái thư như sau:

Tôi tên là: Ng Th Lai địa chi…, số điên thoại, là bạn của ông Tr. Thanh… Cô Nguyệt là em của Thanh, có nhờ tôi tìm người con của anh cô tên là Tr. Kha… ở địa chỉ 7009 ng… Nếu phải thi` liên lạc điên thoại tôi là… hay cô Nguyệt sô… Nếu không phải xin thứ lỗi cho. Xin cám ợn. Tối đó chúng tôi chờ tin mà không có.

Trần Thanh tại Santa Ana 10/2014

Sáng sớm Nguyệt cho biết trên đường tới thăm chúng tội. Hơn 10 giờ gì đó, Nguyệt gọi lại cho biết Khâm gọi lai. Đúng nó rồi. mừng quá. Khâm gọi tôi hẹn gặp lúc 5 giờ ở nhà tôi.

Khâm rất giống Thành, cao , trắng, dáng khỏe manh. Khaâm rất vui khi gặp chúng tôi. Khâm đang là kỷ sư cho hảng Intel... Cậu ta có vợ, đươc đứa con gái 3, 4 tuổi . . Vợ chồng Nguyệt ngủ ở nhà Khâm đêm đó. Mẹ của Khâm, vợ chồng Nguyệt, vơ chồng tôi đươc Kha mời đi ăn. Chị Thành rất vui, khi gặp chúng tôi và còn cho biêt chi trùng tên với Thanh. Ngày hôm sau vợ chồng Nguyệt đi thăm Danh nên cơm trưa đó chỉ có Vợ chồng Nguyệt, vợ chồng tôi. Khâm vì bất ngờ không xin nghỉ được nhưng về sớm đưa cô nó về San Francisco.đi Seatle.

Quy được Danh báo tin nên gọi cho tôi là sẽ ghé Sacramento khi đi San Jose. Danh cũng tới

tôi khi Quy đến. Khâm có đến găp chúng tôi tại nhà Huỳnh văn Thì. Quý, Danh Thì và tôi còn gặp đươc nhau sau ngày mất nước.

Trở lai chuyện con của Thanh, chúng tôi biết, cháu dư điều kiên bảo lãnh cho cha cháu. Đây cũng là Hy Vọng của ban hữu của Trần Thanh.

Vì là chuyện về người bạn chúng tôi, nên có tên thật, tên viết tắt (vì không có xin phép). Rộng lòng bỏ qua cho.

Thái Lai

1. From: dieu vo dieuvanvo@yahoo.com Date: 8 /27/2014 10:40 AM

Mùa Hè rồi, Từ Văn Thọ có trao cho tôi Tập Thơ của Dương Thị Nguyệt Ánh, cựu học Sinh Trần Trung Tiên. Tập Thơ đánh máy và bỏ dấu bằng bút mực ( có lẻ computer không có chữ Việt), gồm nhiều bài, có bài cũng dài đến 40 câu. Nay tôi trích ra đây bài " TRÀ VINH QUÊ TÔI" và " NHỚ TRÀ VINH" gởi đến Ban Biên Tập tùy nghi. 2. From: tim tran goldenbell999@gmail.com Date: Fri, Aug 15, 2014 at 8:05 AM Re: Xin goi bài viết về DSTV 15

Tín Thân ! Cám ơn đả bỏ công kết nối những người dân Trà Vinh khắp thế giới lại với nhau qua Đặc san Trà Vinh để thương nhớ về quê hương đất Mẹ.

Sau đây mình gửi vài bài thơ và tài liệu viết về Trà Vinh để xem có thể đăng tải được xin tuỳ ý bạn

Thân chúc Tín, gia đình ,Văn Tường và ban quản trị hội Đồng Huơng Trà Vinh, và các bạn bè thân hửu đồng hương Trà Vinh thật nhiều sức khoẽ, may mắn và vạn sự an lành Kim Chung Huỳnh Trinh Tiên

Melbourne Australia 3. from: Thoai Pham ppdinh@shaw.ca date:: Thu, Aug 14, 2014 at 5:30 PM RE: Bài cho Đặc San Trà Vinh 2015

Kính anh Tín, Thời gian qua, tôi vẫn luôn nhận được nhiều tin

tức cập nhựt anh gởi đến bao gồm nhiều khía cạnh sốt dẽo và hữu ích, cám ơn anh rất nhiều.

Đấy là lỗi của tôi. Năm ngoái tôi đã mở thư kêu gọi đóng góp bài vở cho năm 2013 của anh, xong rồi tôi đóng lại, trong lòng cứ tưởng là đã gởi bài ngay sau đó rồi, yên chí tà...tà chờ đến Tết nhận báo Trà Vinh đọc cho khoái. Thật là phụ lòng đồng hương và độc giả Trà Vinh. Ngoài ra tôi còn có cái tình sách vở đậm đà với anh chị Văn Tường (nhà sách Văn Bút), và tình đồng

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 49

đội cũng như ngưỡng mộ những công trình biên khảo quân sử của huynh trưởng Tín nữa

Năm nay tôi xin "double", một truyện phiêu lưu đường rừng dài 16 trang, hy vọng BBT và quý đồng hương, độc giả TV được hài lòng. Nếu anh thấy truyện hơi dài thì "ngắt" ra làm hai, năm 2016 đăng tiếp nhé.

Kính huynh trưởng được rõ - Phạm Phong Dinh 4. From: nhut ng (nhutnguyen12@gmail.com) Date: Fri 8/01/14 2:33 AM - ĐẦU BẠC, BẠC ĐẦU Các bạn thân mến. Cám ơn sự lưu tâm và bỏ nhiều thì giờ để làm những bài THƠ Đường (Thất ngôn bát cu). Mới mấy hôm mà đã có một bài (Không phải xướng) mà có nhiều bài họa lại. Một nữa xin cám ơn và xin phép được đăng trong "Tuyển Tập Thơ " tới và cũng xin phép được đăng trong các Đặc San- Nếu được.

Thân mến

- ĐẦU BẠC, BẠC ĐẦU ( tặng anh Nhựt bạc đầu) Anh bạc đầu tôi cũng bạc đầu Bạc đầu, đầu bạc khác chi đâu Cứ vui thanh thản hồn son trẻ Chớ nghĩ lo chi mái bạc đầu Hoa thắm, hoa tàn: hoa đổi sắc Tóc đen, tóc bạc: tóc thay mầu Thực ra tóc bạc, đầu không bạc Bạc tóc, nhân gian gọi bạc đầu. Tú Rệu - Xin họa vận: Với tuổi nầy ai chẳng bạc đầu? Tóc đen là nhuộm khó gì đâu? Dù đen, dù bạc mà mình khỏe Khỏe cả trong tim lẫn ngoài đầu. Dù đời có bạc mình không bạc. Trắng đen anh thấy chỉ là mầu. Lo chi tóc bạc hay không bạc. Bạc nghĩa, nhân gian mới nhức đầu!!!

Nhựt

- Bạn Anh Nhựt xin Họa Vận:

Thế gian thường nói, hai mái đầu Hai mái đầu xanh, xưa đến đâu, Vẫn tình vẫn nghĩa còn muôn thuở Dù cho tiêu muối hay bạc đầu. Tình ngắn, tình dài, tình vừa gặp Đến nay chẳng nhớ, thật nhiệm mầu ? Muốn quên tình cũ, nhưng không dễ Anh hiễu cho em, mối tình đầu!

Vô Danh- Người tri kỷ của anh

- Anh Nhựt Trả lời: Nói với ai kia, mối tình đầu. Nhớ rồi chuyện cũ, xưa đến đâu Chút tình chút nghĩa còn vương vấn Chẳng ở trong tim, cũng trên đầu Đừng trách người anh dù bội bạc Tháng năm, gió bụi, áo phai mầu Anh cũng muốn quên, nhưng không dễ. Nhiều chuyện nhiêu khê, vẫn trong đầu.

Nhựt

Tôi trên sáu chục chẳng bạc đầu, Lơ-thơ mấy cọng, tóc đi đâu? Dâu biển trải qua thời trai trẻ, Tha-hương đợi tới lúc bạc đầu. Sống khỏe, sống vui: đời đáng sống, Đời đen, đời bạc: chẳng qua màu. Ai nói tuổi cao thời ghé bến? Thoải-mái, an vui giữ trong đầu.

Vanna Nguyen Trà Vinh

Để ý làm chi chuyện bạc đầu? Tóc đen hay bạc chết ai đâu? Nếu còn trong nước: giờ sao nhỉ? May ở bên nầy: sướng tới đầu! Gẩm ra nhân-quả từ lâu lắm! Ngẫm lại huyền-cơ khá nhiệm-mầu! Tu tâm, dưỡng tánh và buông-xã, Bận-bịu làm chi phải nhức đầu! Van Nguyễn A. Cựu Vĩnh-Bình (1969-1976)

- Anh Nhựt thân mến, Dù không được biết anh là ai, cũng xin góp vui thêm một bài họa thơ của Tú Rệu: "Đầu Bạc, Bạc Đầu"

Sống đã lâu nên phải bạc đầu Con đường "sinh lão..." lạ gì đâu! Ra đi lúc ấy còn xanh tóc Trở lại hôm nay đã bạc đầu! Trăng khuyết, trăng tròn: trăng đổi dạng Sóng xanh, sóng bạc: sóng thay màu

Đạc San Trà Vinh Năm Ất Mùi - 2015 trang 50

Chỉ mong tóc bạc, tình không bạc Gìn giữ cho nhau đến bạc đầu Xuân Nhan

- TA CHẲNG TIẾC THƯƠNG ĐỠ NHỨC ĐẦU Các cụ lo chi bạc cả đầu ? Lo nhiều mệt óc được gì đâu ? Ta nên vui vẻ khi xanh tóc . Để khỏi băn khoăn lúc hói đầu . Lắm bác bẩy mươi râu chửa bạc... Nhiều cô hai chục má phai mầu... Tóc mai (*) bạc trắng lòng thanh thản Chẳng nhớ tiếc thương đỡ nhức đầu !

(*)tóc mai sợi ngắn sợi dài Lấy nhau không được thương hoài ngàn năm

LTĐQB - Đào thãi !

Lớn tuổi đương nhiên phải trọc đầu Thiên nhiên đào thãi có sao đâu Thời gian mới đó nhìn đen tóc Phút chốc liền thay thấy trắng đầu Lén sướng mang bầu "đồ" đổi sắc Thầm buồn nở nhụy "bướm" thay mầu Mau mà hưởng thụ hong thôi trễ Lực bất tòng tâm "nó" gục đầu !

Tím * * * * *

5. From: Kien.steven@yahoo.com Date: Fri, 7 Feb 2014 11:56:14 -0500 To: vanbut@hotmail.com; votrungtin@hotmail.com Subject: Cám Ơn " Dương Chiêu Anh " Ban Báo Chí Hội AHTV kính, Vì không biết Email của Cô/Bà Dương Chiêu Anh, tôi - Kiên Rệm và Vợ - xin nhờ Quí Hội chuyễn lời cám ơn của tôi đến Nhà Văn Chiêu Anh - Cám Ơn Cô Chiêu Anh kính mến, Tôi, Kiên Rệm ( Steven Rem Kien ) và gia đình xin Cám Ơn Cô đã " chia sẻ nỗi lòng " của chúng tôi qua bài của Cô đăng trong Đặc San Trà Vinh Năm Giáp Ngọ 2014, tr. 57.- thành thật biết ơn Cô - Kiên Rệm và Vợ

6. From: Van A Nguyễn, VA. Anh Nhựt thân mến, Gới bài thơ Thương Nhớ Trà-Vinh nầy đến Anh nhờ "điểm xuyết" giùm để chuyển đến Anh Võ Trung Tín xem xét cho lên Đặc-San nhà năm 2015. Hẹn có dịp gặp-gỡ. Cám ơn và thân chào. Van A Nguyễn, VA.

Biết ai tâm sự Về “Năm Điều Bác Hồ Dạy”

Mười Lớn Sau ngày 30 tháng Tư năm 1975, trên mặt

tiền các trường tiểu học ở miền Nam Việt Nam thường có treo hình ông Hồ Chí Minh thật lớn với “5 Điều Bác Hồ Dạy” :

1-Yêu Tổ Quốc, yêu đồng bào 2- Học tập tốt, lao động tốt 3- Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt 4- Giữ gìn vệ sinh thật tốt 5- Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm Chúng tôi đã suy tư, trăn trở không ít về 5

điều dạy này.

Trước hết, xin nói về danh xưng “Bác” “Bác” là tiếng gọi người anh của cha mình,

hoặc một người bạn trọng tuổi của cha mình. Ông Hồ Chí Minh là một nhà chánh trị đã

giành quyền lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Pháp, nhằm chấm dứt chế độ thực dân Pháp ở Việt Nam. Ngày đầu kháng chiến, các chiến sĩ Việt Minh còn rất trẻ, kêu ông Hồ Chí Minh là “Cụ Hồ”, hoặc thân mật hơn là “Bác Hồ”, lúc ấy “Bác” đã 55 tuổi.

Cuộc kháng chiến kéo dài, nhiều anh Việt Minh lấy vợ, có con. Không biết ai dạy, con của các anh cũng kêu cụ Hồ là “Bác Hồ”. Về sau, cháu nội, cháu ngoại của họ cũng tiếp tục kêu bác của ông nội, ông ngoại chúng nó bằng “bác”, mà đúng lý ra chúng phải kêu là “ông cố” mới phải.

Chẳng lẽ về sau, những thế hệ nối tiếp cũng kêu ông Hồ Chí Minh là “Bác” ?

Tiếp theo đây, xin bàn về từ ngữ Chúng ta thường nghe “tiếng Việt rất

phong phú”, nhưng tại sao trong “5 Điều Bác Hồ Dạy” lại chỉ dùng mỗi một từ “tốt” cho năm hành động sau đây:

- Học tập tốt, lao động tốt - Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt - Giữ gìn vệ sinh thật tốt