Nguyễn Cảnh BìnhAlpha Books & VICC

1. Hiến pháp là đạo luật cơ bản của quốc gia; Hiến pháp Mỹ là bản hiên pháp lâu đời nhất trên thế giới, (so sánh với Pháp, Anh, Đức, Nga…)

2. Nền tảng cho một cường quốc của thế giới; cho sự phát triển bền vững, bất chấp thời gian & những biến động lịch sử. “Sự hùng mạnh của Mỹ không ở công nghệ, tài chính mà ở cấu

trúc xã hội và ở người dân, ở sự tự do suy nghĩ, tự do đóng góp cho cộng đồng. Không phải ai cũng là chính trị gia nhưng tất cả mọi người đều là chính trị gia…”

3. Những người soạn Tuyên ngôn Độc lập, cũng là thế hệ sáng lập nước Mỹ, và soạn Hiến pháp Mỹ , đặt nền tảng cho nhà nước Mỹ, các nhân vật kiệt xuất: George Washington, Thosmas Jeffferson, Benjamin Franklin, Alexander Hamilton, Jemas Madison…

4. Hồ Chủ Tịch học bản Tuyên ngôn Độc lập Mỹ khi viết Tuyên ngôn độc lập của VN năm 1945, vậy chúng ta có thể học hỏi gì từ bản Hiến pháp Mỹ trong việc xây dựng một nhà nước mạnh?

Nước Mỹ sau cuộc Cách mạng & giành độc lập:Thể chế đương đại yếu kém

Quốc hội không có thực quyềnKhông có quân đội,Không có tài chínhĐồng tiên mất giá, Dân chúng mất niềm tin

Nguy cơ nội chiến: mâu thuẫn bang lớn >< bang nhỏNguy cơ hình thành các nhà nước Bắc, Trung Nam…Nguy cơ rơi vào độc tài hoặc vô chính phủ…

Giành độc lập đã khó nhưng xây dựng nhà nước mạnh còn khó hơn…

Đại diện 13 tiểu bang để sửa đổi hiến pháp đương thời

Họp tại Philadenphia, Independent Hall Cách thức họp:

Giữ kín, bí mậtGhi chép đầy đủThảo luận & bỏ phiếu từng điều khoản

Mục tiêuCần chính quyền chung, đủ mạnh, hiệu quảMang lại sự thịnh vượng, hạnh phúc cho cả người

giàu & người nghèo; cho các tiểu bang…Mason: “việc giành độc lập từ nước Anh không là gì

khi so với công trình kỳ vĩ trước mắt cha…”

Xuất sắc nhất trong lịch sử nước MỹTrẻ, (20 người dưới 40 tuổi); giàu có, tinh hoa quí tộcKiến thức chính trị và luật pháp (Hy Lạp, La Mã cổ…Kiến thức lý thuyết: Montessquieu, John LockeKinh nghiệm hoạt động chính trị bang, họp bang2 tổng thống; 4 bộ trưởng, 19 TNS; 13 HNS; 8 thẩm

phán, 12 Thống đốc…Những nhân vật chủ chốt:

George Washington; Benjamin Franklin (uy tín)George Mason ; John Dickinson… (yêu nước, trong

sáng quyền của dân chúng)James Madison; A. Hamilton; (trẻ, tư duy, kiến thức)

Phương án Virginia, phương án liên bang:Ủng hộ bang lớnThiên về nhà nước liên bang, có chính quyền

mạnh/chungĐảm bảo quyền nhất định của các tiểu bang

Phương án New Jersey, phương án hợp bang:Ủng hộ bang nhỏThiên về liên minh giữa các quốc gia/các tiểu bảngKhông có chính quyền mạnh/chung

Phương án Hamilton, nhà nước thống nhấtChính quyền quốc gia mạnh, thống nhấtTheo mô hình nhà nước Anh

Bang lớn ≠ Bang nhỏ Bình đẳng hay không bình đẳng?Quyền Đại diện bình đẳng theo Bang hay theo Dân

số?Bình đẳng về con người hay bình đẳng về tiểu bang?Đông dân ≠ Ít dânCó nô lệ ≠ Không có nô lệ (1 da đen = 3/5 da trắng)…

Thương mại ≠ Đất đaiThuế thương mại >< thuế đất (20 năm nhập khẩu nô

lệ)…

Người giàu ≠ Người nghèo:Quyền bình đẳng theo người hay theo tài sản…

Trình bày các mô hình:Đưa ra các điểm chính yếuThống nhất nguyên tắc thảo luận

Thảo luận từng điểm cụ thể:Lập pháp: Hai viện; cách chọn, nhiệm kỳ, quyền hạnHành pháp: cách bầu chọn, nhiệm kỳ, quyền hạnTư pháp: cách chọn, nhiệm kỳ

Nguyên tức:Xem xét từng điểm, xét nhiều góc độ & xét về thời gian, Dự phòng trước những nguy cơ phát sinh…trong quá

trình vận hành

Các điểm cần tranh luận:3 người hay 1 người? (Tam đầu chế, Hai vua ở

Sparta)Quốc hội chọn hay dân chúng chọn?Dân chúng chọn hay Đại cử tri chọn?4 năm, 6 năm, 9 năm hay suốt đời?Có tái cử hay không tái cửCó hội đồng cố vấn hay không?Bị truất phế như thế nào?Quyền hạn ra sao? Có quyền tuyên bố chiến tranh

& hòa bình không?Khi bị luận tội thì ai xét xử?Lương bổng ra sao?

Hai viện hay một viện?Bình đẳng theo dân số hay theo bang?Bình đẳng theo đầu người hay theo tài sản?Da đen và phụ nữ không có quyền bỏ phiếuThượng viện do ai bầu? Dân chúng hay Quốc

hội bang, hay do Hạ việnHạ viện do ai bầu? Nhiệm kỳ 2, 3, 4 ,5 ,6 hy 9 năm?Có được tái cử hay không?Lương bổng như thế nào… Quyền hạn như thê nào

Gồm bao nhiêu người?Nhiệm kỳ ngắn hay dài, 7, 9 năm hay trọn đờiQuyền hạn như thế nào?Ai bầu chọn, lựa chọn thẩm phán? Dân chúng,

Quốc hội hay Tổng thống?Truất phế thẩm phán như thế nào?Chế độ lương bổng ra sao?…

“Mọi xã hội văn minh tất yếu đều chia thành những tầng lớp khác nhau với lợi ích khác nhau, tất yếu sẽ tạo ra những con nợ và chủ nợ, người giàu và người nghèo, nông dân, nhà buôn hay người thợ

sản xuất... Sự bình đẳng có nghĩa là các tầng lớp, phe phái và các nhóm lợi ích khác nhau đó phải có cơ hội và điều kiện tự bảo vệ mình và để kiểm soát lẫn nhau…Ước nguyện lớn lao nhất của một chính quyền là sự cân bằng đủ để trung lập những xung

đột đó, để kiểm soát bộ phận dân chúng này không chiếm dụng quyền và áp bức các bộ phận khác, và tự kiểm soát mình khỏi việc ban thành những đạo luật đi ngược lại lợi ích chung của toàn xã hội”.

 James Madison,

Người Liên bang, năm 1787.

Dân tộc, Xã hội:Nhu cầu cần thiết

Con người/Lãnh đạo: phẩm chất, tư duy, trí tuệkiến thức xã hội, chính trị

trung thực, thẳng thắn, trách nhiệm

thỏa hiệp; tôn trọng sự khác biệt

Luật pháp, thể chế, hiến pháp...do con người làm raChỉ có con người mới thay đổi nó

Vai trò của các nhóm/cá nhân tiêu biểu:James Madison:

Xây dựng một hiến pháp hiệu quả, khả thi và phù hợpAlexander Hamilton:

Có hiến pháp tốt/thể chế tốt chưa đủ, cần con người tốt, có tài năng & tầm nhìn để điều hành

Thomas Jefferson:Có hiến pháp tốt, có con người tốt tại một thời điểm chưa đủ, mà

cần có các thế hệ tài năng kế tiếp nhau, vai trò của giáo dục, của tính kế thừa, của tri thức...

…mỗi chính quyền phải phù

hợp với từng quốc gia, như thể mỗi chiếc áo hợp với mỗi cá nhân. Vì

thế, điều có thể là tốt đẹp ở

Philadelphia có thể sẽ là thứ tồi tệ

ở Paris, hay trở nên lố bịch ở

Saint Petersburgh.

 Hamilton, năm

1799.