Hilarisch Hollands koninginnendrama Growing up in public speelt lekker gek stuk Hofleveranciers van Daphne de Bruin door Growing up in public, in samenwerking met In Depen­dance, Het Amphitheater en De Utrechtse School. Spel: Daphne de Bruin, Els Lyesen, Susan Vis­ser. Decor: Catharina Scholten. Regie: Paul Feld. Gezien: vrijdag­avond (première), De Utrechtse School, Utrecht. Nog te zien: 5, 6, 7 en 8 maart: Oude Foyer, Schouwburg Arnhem; 29 maart: 042, Nijmegen; 12 april: Gruit̂ poort, Doetinchem.

Door Suzanne Hoenderdaal

Bijna een eeuw lang is Neder­land geregeerd door koningin­

nen. Drie generaties sterke vrou­wen, elk met hun eigen karakter en inbreng. De volgende koningin zal een koning zijn. Daar heeft met name Wilhelmina een hard hoofd in. Ze laat er haar hemelse golfvel-den voor in de steek om dochter Juliana en kleindochter Beatrix haar bezorgdheid kenbaar te ma­ken. Het gaat niet in de eerste plaats om de persoon van Willem Alexan-der, ook al heeft hij een kronings­toespraak voorbereid die bol staat van taalfouten, onnozelheden en militairistisch vertoon. Nee, het gaat erom dat de mannelyke Oran­jetelgen tot op heden weinig posi­tiefs wisten in te brengen. De vrou­wen wel. Daarom moet de troon bezet blijven door koninginnen. Helaas heeft Willem Alexander een stuk of acht troonpretendenten achter zich die allemaal jongens

Drie generaties Hollandse koninginnen. V.l.n.r.: Wilhelmina (Daphne de Bruin), Juliana (Susan Visser), Beatrix (Els Lyesen)

Foto: Reyn van Koolwijk

zijn. Het eerste meisje dat in aan­merking komt is Juliana, dochter

van Christina. Zy zou de Moeder des Vaderlands moeten worden, al­

dus Wilhelmina, want het Volk heeft een Moeder nodig. Daphne de Bruin heeft een hila­risch stuk geschreven, dat met iets teveel exacte feiten is doorspekt. Jaartallen en volledige namen vlie­gen je om de oren als een omgeval­len geschiedenis-boekenkast. Ze doen er niet toe en verstoren het ritme van de tekst. Daphne de Bruin speelt zelf Wil­helmina. In de gigantische bontjas is ze een vertoornde teddybeer die geen blad voor de mond neemt. Juliana (Susan Visser) ziet eruit als een boerin in kerkkleren en Beatrix (Els Lyesen) ontkomt na­tuurlijk niet aan het styve kapsel en dito mantelpak. Juliana is het naïeve, lieve, wat dommige moe-dertypje, dat evenwel ook uit haar slof kan schieten. Wilhelmina ma­nifesteert zich als feministe, com­pleet met haat tegen het manne-lyk ras en Beatrix heeft de intelli­gentie en ruggegraat van haar oma, maar is nou eenmaal ook de moeder van drie prachtige zonen. Dat botst allemaal. In hun spel hebben de drie vrou­wen hun eigen kracht, die ze let-terly'k tegen elkaar uit schreeu­wen. Soms een beetje te veel. Toch is Hofleveranciers een lekker gek stuk dat het Oranjehuis be­hoorlijk op de hak neemt, zonder republikeins te worden. Het is een komische strip, nogal tweedimen­sionaal, zoals meestal met kome­dies, je lacht je van tijd tot tyd ka­pot en verder gaat het niet écht er­gens over.

O ft

O ft_ a. ft 2_ Bf 3 CL ft "1

<s

K(

o\ O" 3 c fis • 1

Alex zou zich in travestie moeten laten kronen i 0 <

THEATER Hofleveranciers van Dapnne de Bruin door Gtowmg up in public. Re­gie; Paul fe ld. Spel: Daphoe de Bruin. Els Lijesen en Susan Visser. Decor: Cathanna Schonen. In Utrechtse School l/m 29 februari. Tournee.

Prins Hendriks geile strapatsen. De kwestie Greet Hofmans. De zaak Irene De Lockheed-aifaire De werkbezoeken aan Parijs. Het bui­tenechtelijke land. Het lidmaat­schap van de Httlerjugend. Het lid­

maatschap van de NSDAP. Hoewei het Nederlandse vorsten­

huis er alles aan doet geestig uit de hoek te komen, circuleren in Neder­land weinig moppen over de Oran­jes. Vreemd. Want wat is er giappi-ger dan een bak over W.A. van Buuren? In het café, welteverstaan. Of tijdens het boodschappen doen.

Op het toneel geiden andere wet­ten In De hollezteranciers buigen de ijzeren Wilhelmina, de bijgelovi­ge jutiana en de gereserveerde Bea­trix zich over het aanstaande ko­ningschap van Willem Alexander.

Wie het stuk leest en ziet. realiseert zich dal een toneelstuk vol grappen. of beter, grapjes, over ons vorsten­huis helemaal niet grappig is.

Toneel is drama Toneel is een broedplaats waarin verhalen, ge­schiedenissen en fobieën kunnen uitgroeien tol van vragen en ideeèr. wemelende bijeenkomsten. Een stuk over de Oranjes? Dat -wordt een scherp stuk over de Nederland­se geschiedenis, denkt de naïeve­ling Stom. De Hafltuerancitn hangt van teukigheidjes aan elkaar

"De onvervalste koninklijke

nachtmerrie' speelt zich af aan de vooravond van de kroning van Wil­lem Akxandri. Het paleis krijgt be­zoek van de 115 jaar oude Wilhel­mina. aoor Dapn:i£ ck umin rond­uit gespeeld, verborgen m een grote jas. wild zwaaiend rrici golfclubs.

Wat moet het vcik Jöei een man. na jarenlang aan de borst te hebben gelegen bij de moeders des vader­lands?, vraagt zij zich woest af. Wat volgt zijn koddige pesterijen, u-at stekelige opmerkingen over eikaars echtgenoten en uiteindelijk het gro­te compromis: Willem Alexander

moet zich in travestie laten kronen Waarom heelt De Bruin niet een

stuk geschreven over het lot om koninklijk geboren te zijn? Waarom negeert zij, als het toch lollig moei zijn. Juliana's beruchte toneela-vondjes op Soestdijk?

Ronald Ockhuysen

ïï

s

SI ON

5? o-~i e »

Utrechts Universiteitsblad, 29 februari 1996

Koninginnen vallen vorstelijk van hun troon Als Nederlanders moeten kie­zen tussen de tandarts terug in het ziekenfondspakket of het koningshuis, kiezen ze voor het laatste - aldus het joumalisten-panel in 'Hagens'. Opiniepei­lingen bevestigen dat. In weer­wil van incidenteel gemor over de financiële stortkoker die het zich vruchtbaar vermenigvuldi­gende koninklijke geslacht zou zijn, koesteren Nederlanders hun koningin als een verwor­venheid die, mocht zij niet ba­ten, zeker niet zal schaden. De monarchie mag dan ook reke­nen op een alleszins coulante houding van de pers; gerespec­teerde kranten proberen het is­sue zoveel mogelijk te mijden, en royaltywatchers bekomme­ren zich pnmair om de goede verstandhouding met hun sub­jecten.

Maar als een schenenschoppe-rig, politiek correct en niet van zwarte humor gespeend gezel­schap als 'Growing Up in Pu­blic' zich op het koninklijk huis durft te storten, zie je dat al bij voorbaat schudden op zijn grondvesten. Vooral als in het persmateriaal te lezen is dat Wilhelmina uit haar graf op­staat om de royale generatie­conflicten mei ha:ir dochter en ':.::[•: k'emJ. >.::;:e: ..:: :c v echten. tir is immers ecu vorstelijke hoeveelheid pek beschikbaar om elkaar mee ie besmeuren. Niets is echter minder waar. In navolging van de relatief keuri­ge Nederlandse pers komen de drie koninginnen er in 'Hofle­veranciers' meer dan goed van­af. Tekstschrijfster Daphne de Bruyn modelleerde drie man­haftige vrouwen die allemaal op hun eigen manier en met hun eigen - karikaturale - tekortko­mingen, hun leven in dienst stelden van Hei Nederlandse Volk. Politieke omstandigheden of de egocentrische levensstijl van hun echtgenoten frustreer­den dii streven. Voor zover dit nog nodig is. krijgen de dames volop kans zich grondig te reha­biliteren. Vooral de onafgebro­ken in enkellange nepbontjas gesloken Wilhelmina (een schitterende Daphne de Bruyn)

transformeert van een ridicule, ontoegankelijke karikatuur tot een gedreven macha die haar tijd ver vooruit was. Goedgeti-mede, absurde wendingen in het verhaal voorkomen dat deze wat al te krasse kenau uitgroeit tot een echte, integere hoedster van het vaderland. Want Wil­helmina heeft haar hemelse golfveJden in de steek gelaten om zich te komen bemoeien met de troonopvolging van Wil-lem-Alexander. de grote afwe­zige en het gedoodverfde zwar­te schaap.

Want Alex is een man. En dat kan nooit goed gaan. Zo'n man­nelijk ego is veel te groot voor een troon. Beatrix heeft het va­derland opgescheept met een corpsballerige troonopvolger die brokken maakt in het ver­keer, zijn handen bevuilt aan jachtpartijen, onderpresteert op de universiteit en, last bul nol least, zijn snor drukt bij officië­le ontvangsten om te racen op Zandvoort. Juliana is zo moge­lijk nog malicieuzer dan Wil­helmina, terwijl Beatrix (Els Lijesen) zich met raak gety­peerde ingetogenheid vooral verbaasd toont over de taalfou­ten in de megalomane troonop-volgingsspeech van haar wo^.. Lijesen eontinueeii die minza­me, vorstelijke afstandelijkheid tot het stuk zodanig groteske vormen aanneemt dat zelfs Beatrix gedwongen wordt haar zelfbeheersing te verliezen. Na ampele overwegingen besluit ze emotioneel te worden. En eigenlijk zou hei dan afgelopen moeten zijn. Als alle drie de ko­ninginnen op tili zijn geslagen, knappen de zorgvuldig uitge­legde lijrities mei de werkelijk­heid die Holleveranciers zo aantrekkelijk maken. Wat over­blijft zijn tien minuten ongein waarin geen koningin meer te herkennen is. En dat is tien mi­nuten ie veel voor een konings-gezindc republikein.

Maria Aarts

'Hofleveranciers' is op 29 februari te *ii'n in de Utrechtse School.

•

Reünie eindigt in koninklijke 'Growing up in public' binnenkort op de planken met 'Hofleveranciers' Wie schetst de verbazing van WÜ-hemina, wanneer zij ontdekt dat de kroningstoespraak van Wil-Iem-Alexander doorspekt is met taalfouten en nogal militaristisch van aard? Reden genoeg voor Wilhelmina een poging te wagen zijn kroning te verhinderen. Ook Juliana en Beatrix bemoeien zich ermee en een blauwbloedige con­frontatie barst los.

• Door Jacky Brakels 4 T T ofleveranciers' is volgens

i l Paul Feld een hedendaags koningsdrama. Hu' is de regisseur van het Utrechtse theatergezel­schap 'Growing up in Public'. Nu het steeds meer een vaststaand ge­geven lijkt te zyn dat Willem-Alexander koningin Beatrix als staatshoofd zal opvolgen vindt 'Growing up in Public' dat het tijd wordt deze kwestie eens onder de loep te nemen.

Paul Feld: „De verhaallijn van 'Hof­leveranciers' is tragisch en ko­misch tegelrjkertyd. Op de voora­vond van zijn kroning zit Willem-Alexander zich in zijn koninklijke vertrekken suf te studeren op zijn kroningstoespraak. Plotseling krijgt hij bezoek van de geest van Wilhelmina. Die schrikt zich een ongeluk, als blijkt dat Willems toe­spraak nogal militaristisch is en ze er de ene taalfout na de andere in ontdekt.

„Wilhelmina is er ondersteboven ' van en ziet .maar één ^oplossing voor het mogelijke gevaar dat Ne­derland bedreigt. Die kroning moet verhinderd worden. Zé probeert Juliana en Beatrix van haar stand­punt te pvertuigen."

Volgens Feld kan 'Hofleveranciers' met recht, een Shakespeariaans stuk worden genoemd, want het gaat om een koninklijk drama. Ko­misch, ontroerend en een thriller bovendien. . „Ja, wanneer je nagaat dat er eerst dertien prinsjes moeten sneuvelen voordat we weer een vrouwelijke troonopvolger tegenkomen De grote vraag die de koninginnen zich stellen is namelijk of een \TOUW het niet beter zal doen. De veertiende op de lijst is geloof ik het dochtertje Juliana van prinses Christina. Het sterven vari de eer­ste dertien is een van de mogelijke oplossingen waarmee in het stuk de draak wordt gestoken. Het is een komedie met een venijnig tra­gische achtergrond. Wat begint als een familiereünie eindigt in een koninklijke nachtmerrie. „Onder deze paraplu is 'Hofleve­ranciers' vooral een geschiedenis van drie generaties vrouwen en een familiedrama. Beatrix als kleinkind, Juliana als moeder en Wilhelmina als overgrootmoeder. En ondanks het feit dat het zeer komisch is, is het een hard femi­nistisch debat. Dat over het gevaar van mannenmacht gaat. En wat Nederland verliest als er een ko­ning komt en geen koningin. Alles verpakt in hilariteit."

• Openbaarheid Om een goed beeld te kunnen ge­ven van de vaak tragische gebeur­tenissen in het leven van de drie vorstinnen is Growing up in Public op zoek gegaan naar serieuze his­torische bronnen. Daarnaast werd een blik op de roddelpers niet ge-

• tó

schuwd. Feld: „Daphne de Bruin heeft de teksten voor haar reke­ning genomen. In het stuk wilden we onvervalste geschiedenis ver­werken en dan kun je niet lukraak wat opschrijven. Natuurlijk hebben we de roddelpers uitgemolken, Maar we hebben ook serieuzere bronnen aangeboord. Zo is er die oranje-biograaf, de historicus J.G. Kikkert. Hn' heeft veel onderzoek verricht naar de Oranjes. Zijn laat­ste boek, waarin hij nieuw licht werpt op de Greet Hofman-affaire, wil geen enkele uitgeverij publice­ren. Uit een soort van Oranje­vrees, zegt Kikkert. Feld: „Ik vind Wilhelmina, Juliana en Beatrix drie dijken van vrou­wen. Hun geschiedenissen zij boei­end en veelbewogen. Ook zijn ze drie verschillende types. Ieder met een eigen wyze om Nederland te

regeren. En de historie wvjst vaak op schrijnende feiten. .Alleen al wanneer je ziet dat ze de machtig-^ ste positie van het land bekleed­den en toch vaak onder druk van mannen bakzeil mosten halen." De Nederlandse koninginnen van de afgelopen decennia worden vaak gezien als sterke sprookjes­achtige vrouwen. De pracht en praal gaat gepaard met het idee dat een koningin emotioneel on­aantastbaar is. Toch blijkt het vaak een facade waarachter mensen van vlees en bloed schuilgaan. Feld: „Van Juliana weten we dat ze wijkverpleegster had willen wor­den en graag toneel speelde. Het hele hof moest komen kijken als ze 'optrad'. En moest natuurlijk en-, thousiast klappen. Het grappige is dat ze haar teksten niet kon ont­houden en daarom overal spiek-

'Hofleveran-ciers', een he­dendaags ko­ningsdrama in de uitvoering van 'Growing upu in public'.

Foto: Reyn van Koolwi)k

briefjes had. Een glimp van de mens achter de facade. „Nu is het tydvak van drie vrouwelijke staats­hoofden bijna ten einde. Een man neemt de scepter over. Het is een reden om stil te staan bij de in­vloed die Wilhelmina, Juliana en Beatrix hebben gehad op qnze na­tionale identiteit."Met lichte ironie in zijn stem en eèn grijns op zijn gezicht eindigt Paul Feld met: „In dié zin vind ik 'Hofleveranciers' een voorstelling van nationaal be­lang."

'Hofleveranciers' van Growing up in Public gaat vandaag in De Utrechtse School te Utrecht in première. Daarna is de voorstel­ling onder andere nog te zien 5, 6, 7 en 8 maart in de Schouwburg Arnhem en 12 april in het Gruit-poort t heat er Doetinchem.

" •• •* ' '''j-[ \~ï:. h' '•''• ^. 'c;J'..:.:-'ï- '• -•••: '•'••--

9 o n E n *T B ca­re

."«

9 er S ae 3. • > *

| Cv

Utrechts Nieuwsblad, 24 februari 1996

Geestig gekrakeel om 'koning' Alexander Utrecht

Scène uit Hofleverancier. (Foto Reyn van Koolwijk)

In het bijzonder koningin Wilhel-mina vindt het maar niks dat prins Willem-Alexander koning wordt. Nog met de golfstick in de hand is ze linea recta vanaf de golfbaan in

" het hiernamaals naar de slaapka­mer van Juliana neergedaald om zich tegenover haar in onparle­mentaire taal te beklagen over de nieuwe vorst. In haar ogen is hij in velerlei op­

zicht een 'gedoodverfde looser'. Beatrix wordt er eveneens bijge-

. haald in dit crisis-beraad aan de vooravond van de kroning.

De kneep zit hem echter in het feit dat na drie generaties vorstinnen kroon en scepter moeten worden overgedragen aan een man. N a een aaneengesloten periode van een matriarchaat-bewind is het straks weer de beurt aan het patriarchaat. Bij de drie vorstinnen spelen bo- • vendien eigen frustraties een be­langrijke rol waarom zij niet bijster gelukkig zijn met een koning der Nederlanden. Aan het slot komen ze tot een absurd compromis. Maar voor het zover is, zijn er tal van mo­menten waarop naar hartelust te lachen valt om de bezwaren en reacties van het drietal in het to­neelstuk Hofleveranciers van Daphne de Bruin, geregisseerd door Paul Feld bij Growing Up in Public.

Met name Susan Visser in de rol van de goedwillende Juliana be­schikt over een hoekige motoriek die zeer vermakelijk overkomt. Vooral wanneer ze verontwaar­digd is. Ook Els Lijesen, die de zakelijke

Beatrix speelt, en Daphne de Bruin als de onverzettelijke Wilhelmina geven aan de toch al geestige tekst extra brille. Hoewel er historische

feiten en karakteriseringen in Hof­leveranciers zijn verwerkt is het stuk, evenmin als de enscenering, bedoeld als een historisch verant­woorde portrettering van genoem­de personages.

Ongezouten Met een enkel attribuut wordt er naar hen verwezen. Wilhelmina stapt in een zware bontjas rond. Juliana heeft een vlinderbrilletje op en ze draagt een tuttige lange jurk. Het haar van Beatrix is stijl om­hoog gekapt. Een schilderij van een zeeslag uit

vroegere eeuwen als belangrijkste decorstuk verwijst naar de strijd­lust en eerzucht van het vroegere Holland.

Behalve dat de drie vorstinnen el­kaar regelmatig flink de waarheid zeggen, wordter zekerook ten aan­zien van Willem Alexander onge­zouten kritiek geleverd. Dubbel zo plezierig is het dat Hofleveranciers

meer is dan een aaneenrijging van cabareteske scherpzinnigheden over het koninklijk huis. Het stuk geeft tevens een tijdsbeeld van de regeringsperiode van elk van de vorstinnen. Daarbij stelt het vragen aan de or­

de als: wat gebeurt er met ons vor­stenhuis wanneer in de naaste toe­komst de Europese eenwording een vaststaand gegeven is en er ge­opteerd wordt voor een'president voor Europa, net zoals nu het geval is in Amerika? Maar het is de licht­voetige humordieoverheerst in de­ze aanbevelenswaardige Hofleve­ranciers.

M a x Smith

Hofleveranciers. Auteur: Daphne de Bruin. Vertolkers: Els Lijesen, Susan Visser en Daphne de Bruin. Regie: Paul Feld. Gezelschap: Growing up in Public. Premiere Utrechtse School 23/2. Reprise daan 24/2, en 27/2 t/m 29/2. Ook op reis.

Utrechts Nieuwsblad, 21 februari 1996

Bezorgdheid om Willem-Alexander als koning

MaxSmith

Het koningshuis is een geld­verslindende farce. Een

feodaal residu uit de middeleeu­wen'. Met de mannelijke tak van ons vorstenhuis is het nog slech­ter gesteld: Hendrik was een vrouwen jager met pedofiele voorkeuren en lijdend aan sifi-lis. Prins Claus was lid van de Hitlerjugend en tobt met zijn vermeende homoseksualiteit. En het uiterlijk van prins Wil-' lem-Alexander 'pleit niet in zijn voordeel.' Wat heeft Daphne de Bruin toch tegen het koningshuis dat zij de­ze diskwalificaties beurtelings in de mond legt van de vorstinnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix? Zij is de schrijfster van Hofleve­ranciers, waar deze passages in voorkomen. Het stuk wordt in een regie van Paul Feld door het vanuit Utrecht opererend gezel­schap Growing Up in Public op­gevoerd. Daphne de Bruin neemt de rol van Wilhelmina voor haar rekening. Susan Vis­ser vertolkt Juliana en Els Leij-sen speelt voor Beatrix.

Iet klem verklaart Daphne de Bruin dat ze grote sym­

pathie voor het vorstenhuis koestert en dat ze niet de boze opzet heeft om te schofferen. „Ik beweer niks anders dan wat eerder in de roddelbladen en sommige publikaties heeft ge­staan". Daar neemt klaarblijke­lijk bijna niemand aanstoot aan. Integendeel, de oplage van der­gelijke tijdschriften stijgen er juist door. Ook dit verschijnsel vindt ze vreemd genoeg om het indirect aan de orde te stellen. De bevreemding dat na drie ge­

neraties vorstinnen ons land naar alle waarschijnlijkheid straks in de persoon van prins Willem Alexander weer een ko­ning krijgt, heeft haar in belang­rijke mate aangezet tot het schrijven van Hofleveranciers. „Het is dan gedaan met drie­maal een soort van matriarchaat bewind. Het patriarchaat is bij

. wijze van spreken met Alexan­der als koning weer geheel aan de macht". Dat vindt Daphne de Bruin als geëmancipeerde vrouw geen al te prettige ge­dachte.

met de drie vorstinnen ken­schetst ze tevens drie op­

eenvolgende periodes uit dé, jongste geschiedenis van ons land. Wilhelmina representeert onder meer de tijd van streng­heid en enorm plichtsbesef. Juliana staat voor de zestiger ja-

. ren met de drang naar vernieu-» wing en openheid. Beatrix ver­tegenwoordigt de nieuwe zake­lijkheid van nu. Uit de menings­verschillen tussen de drie vor­stinnen spreekt bovendien de eeuwig weerkerende generatie­verschillen. Een van de kenmerken van Gro­wing Up in Public, waar Daph­ne de Bruin en haar partner Paul Feld deel van uitmaken, is dat de groep in haar voorstellingen zelden of nooit het realisme na­streeft. Bij voorkeur wordt er van het gegeven diverse beteke­nislagen blootgelegd en alsof het gezelschap het lachwekkende in tal van levenskwesties onder­kent, gebeurt dat dikwijls met ontregelende humor.

Hofleveranciers door Growing Up In Public in Utrechtse School Utrecht, 21t /m24febren27t /m28fobr .

«*»*.

Nieuw Israëlitisch Weekblad, 1 maart 1996

• ' • • •

Vorstelijk protest in Hofleveranciers

U.—u—Dooft DAPHNE MEIJER _

I n Nederland is het ongebruikelijk I om leden van de koninklijke familie I tot onderwerp van toneelstukken te maken. Daphne de Bruin trekt zich hier niets van aan. Zij schreef Hofleve­ranciers over drie generaties Oranjes en speelt zelf koningin Wilhelmina.

Hofleveranciers is een vrolijke ko­medie over drie sterke vrouwen, die bijeenkomen op de avond voor zij hun macht zullen overdragen aan kroonprins Wülem-Alexander. Prin­ses Juliana slaapt al en koningin Beatrix zit nog te werken, wanneer

T O N E E L

de rust wordt verstoord door de komst van een geest. De overleden koningin Wilhelmina keert terug uit het hiernamaals om haar dochter en kleindochter te waarschuwen. Neder­land heeft volgens Wilhelmina geen behoefte aan een man op de troon. Zij weet haar dochter snel te overtui­gen. Koningin Beatrix is echter net zö koppig als haar grootmoeder.

De Bruin weet de eigenaardige ontmoeting volstrekt geloofwaardig te maken, inclusief het bovennatuur­lijke bezoek van de oudste van de drie vrouwen. Zelf speelt zij de voor­malige vorstin als een wandelende zuil van bont, even onverzettelijk en

eigenwijs als de historische Wilhelmi­na. Wilhelmina foetert aan het begin van de ontmoeting Juliana uit, omdat zij het koninkrijk niet goed in de hand heeft gehouden: „Een samenle­ving waarin onze vlag een decoratief element is op een braderie, men het volkslied niet eens meer kent, verzet iets is dat men aantekent tegen alles waarmee men het niet eens is, een vorstin een vrouw die ook maar een

1 • • . • • • • « B ?

|118ÉI| 1

i •

Wilhelmina, Juliana en Beatrix in 'Hofleveranciers'

gewoon mens is, met de nadruk op maar en gewoon..." Het is haar een gruwel.

Kleindochter Beatrix heeft dezelf­de vorstelijke présence. Actrice Els Leijesen speelt haar met een allure alsof zij dagelijks in koninklijk gezel­schap verkeert. Ook de superbe-schaafde intonatie weet zij perfect te imiteren. Het typische Beatrix-man-telpak zorgt voor de rest. Susan Vis­ser heeft het moeilijk om als prinses Juliana staande te blijven. Zij heeft dan ook de moeilijkste rol: die van een slecht gekleed en geëxalteerd «ud dametje, dat niet geheel begrijpt

wat er om haar heen gebeurt. Aan De Bruins tekst is te horen dat

zij veel vooronderzoek heeft verricht naar de geschiedenis van de familie en de manier waarop de leden van het huis Van Oranje met elkaar omgaan. Geweldig is het 'Mamsie' waarmee prinses Juliana haar moeder aan­spreekt. Gaandeweg krijgen in de voorstelling de thriller-elementen echter de overhand. De Bruin laat

Beatrix schrikken en met haar het publiek: ,,U heeft het over moord met voorbe­dachten rade op uw bloedeigen achter­kleinkinderen? Ge­zonde volwassen mensen?" Uiteinde­lijk weten Beatrix en Juliana een oplossing te vinden die de geest van de voorma­lige koningin tevre­den stelt en het huis Van Oranje onge­deerd laat.

Daphne de Bruin schreef al eerder to­neelstukken waarin zij zelf te zien was. Zij is een van de vas­te regisseurs van het gezelschap Growing up in Public, een ben­de van regisseurs en spelers in het circuit van onafhankelijke toneelgezelschappen zonder geld. De voorstelling is ge­maakt met minimale middelen; dat is ook wel een beetje te zien. Growing up in

Public doet vooral de kleine achteraf -zalen in het derde circuit aan. Dat is jammer, zeker bij deze voorstelling, die een enthousiast publiek verdient dat werk van jonge toneelschrijvers weet te waarderen. •

'Hofleveranciers' door Growing up in Pu­blic. Regie Paul Feld. Vr 1 maart 20. IS uur: Bommersheuf, Zevenaar, di 5 t/m vr 8 maart 20.30 uur: Schouwburg. Arnhem; za 9 maart 20.30 uur De Meerse. Hoofddorp; di 12 t/m za 76 maart en di 19 t/m za 23 maart 21.00 uur: Amphitheater, Amster­dam en vervolgens tot eind april op tour-

tib£&feMut,uiiutui&.i.. . ., , tssammSÊmBOÊtSiA •

Wij Wilhelmina Alexandra bij gratie Gods Gezien: 'Growing Up In Public' Met: 'Hofleveranciers' Op: 9 maart 1996 In: Schouwburg Het Oude Raadhuis

Door: Jan Rijpkema

Hoe moet ons land nu verder na meer dan 100 jar vrouwen aan het roer van de Staat der Nederlanden? Deze vraag stelt zich het gezelschap 'Growing Up In Public'. Drie talentvolle vrouwen brengen de 'Hofleverancier', waarin zich de koninginnen Wilhel­mina, Juliana en Seatrix het gekroonde hoofd breken over de erfopvolging.

De dames maken zich terecht zorgen. De mannen het uit Koningshuis heb­ben het onze koninginnen nu niet be­paald makkelijk gemaakt. Hendrik lieD zijn pik achterna of het nu in het vrou-wenbordee! was of een deftige salon, waar frisse jongens werden geof­freerd. Daar heeft hij nog Couperus ontmoet. Commisaris 't Sant uit Den Haag moest speciaal worden aange­steld om een oogje voor Wilhelmina in het zeil te houden. Toen ze trouwden had 'varkens Heintje' syphilus. Bern-hardt vond drie dochters niet genoeg en verwekte er nog een bij een Franse maitresse. Het lidmaatschap van de Hitlers NDSAP nog op zijn trouwdag was uiteraard een jeugdzonde. Hij was het die een machtstrijd met Julia­na uitvocht tijdens de Greet Hofma­naffaire. Ciaus is nog het fatsoenlijk­ste van het Oranje trio. Maar hem ach­tervolgt de pech. Daphne de Bruin heeft 'Hofleveranciers' geschreven en vervult daarin met verve de rol van Wilhelmina. Een cynische, ongenaak­bare vrouw die bewondering heeft voor de wijze waarop Braxtrix de NV Nederland managet. Dé uitvinding is

Koninginnedag op 30 april als het Ne­derlandse volk zijn aanhankelijkheid toont. Zij is in de bekende outfit met bontmantel en dito muts. Zij beweegt zich scnuivelend, wat mij een beetje deed denken aan de kerkelijke mode­show in de film 'Roma' van Fellini. Su­san Visser speelt een tobberige Julia­na met permanent een overjarige bril. Onzeker houdt zij zich staande tussen twee ijzersterke vrouwen. Eis Lijesen is Beatrix met een kapsel, dat stijf on­der de haarlak staat. Haar gelaat lijkt daarvan een extra dot te hebben ge­had. Geen spiertje vertrekt zij. Trix spreekt bijna mechanisch alsof ze als­maar de troonrede declameert, ook als ze zich tot haar moeder richt. Toch krijgt haar masker een deuk als ze de toespraak van haar zoon Alex onder ogen krijgt. Die staat vol met spelfou­ten en de inhoud lijkt te zijn gebrou­wen door iemand met een IQ van een zwakbegaafde chimpansee. De da­mes hebben dus een probleem. Naar­stig gaan ze een rijtje van troonpreten­denten af om aan het eind toch weer bij Willem Alexander te belanden. Juliana krijgt een lumineus idee. Als

ze nu eens Willem Alexander een jurk aantrekken en een pruik opzetten. Met die bolle toet zal dat hem zeker snoezig staan. Het gaat per slot van rekening om het symbool van het ko­ningschap, de koningin. Thuis mag hij gewoon weer zijn dagelijkse kloffie aantrekken. De drie koninginnen heb­ben elkaar gevonden en barsten aan het slot in jubelzang uit. Ik heb met veel plezier naar de 'Hofle­veranciers' gekeken. De drie actrices waren goed op elkaar ingespeeld. Zij zetten typen neer die trekken krijgen van hun voorbeelden. Je hoort Beatrix spreken als Els Lijesen orakelt:" We zijn dan wel koninginnen, maar ten­slotte ook maar gewoon mensen die af en toe moeten poepen ( geaffec­teerd uitgesproken) of slapen." Toen lachtte ook die getistingeerde man, die heel oranjegezind moet zijn. De symboliek, die met grote ernst en bij tijden verheven werd geacteerd, werkte soms stevig op de lachspieren. Wilhelmina ziet miljoenen tongen lik­ken over de achterzijde van de beelte­nis van de koningin op de postzegel. De koninginnen zijn verenigd in een arie-koppig lichaam met miljoenen borsten, waarin het Nederlands volk zich laaft. Met Willem Alexander wordt dat wat problematisch. Zijn uitsteek­sel levert een ander soort zog. Wilhel­mina Alexandra, het Nederlandse volk wacht op U bij de gratie gods.

Zwolse Courant, 8 maart 1996

Koning Alexander moet in jurk

Z.C QlZfcjf-Growing up in Public met

Hofleveranciers. Papenstraat-theater Zwolle, vrijdag 7

maart.

Het is me wat met die Willem-Alexander van Oranje. Onze vriendelijk lachende en over-gewichtige troonpretendent zou volgens Growing up in Pu­blic maar in jurk moeten lo­pen. Als eerbetoon aan zijn drie voorgangsters. Niet altijd natuurlijk, maar af en toe toch wel. Bij officiële gelegenheden, staatsbezoeken en zo meer. In Hofleveranciers breken de drie koninginnen Wilhelmina (vooral bekend van de peper­munt), Juliana (vooral bekend van Bernhard) en Beatrix (vooral bekend van de postze­gels) zich het hoofd over het man-zijn van Beatrix nakome­ling. De vrouwen vinden het jammer dat na drie koningin­nen nu een man de troon zal bestijgen. Een dag voor zijn kroning komen ze bij elkaar, Wilhelmina doet als geest mee. De discussies temidden van een sober decor zijn vol van humor maar zeker niet alleen flauwekul. Het gaat wel dege­lijk om serieuze zaken. Het drietal Daphne de Bruin (Wil­helmina), Els Leysen (Beatrix) en Susan Visser (Juliana) slaagt er wonderwel in om op een boeiende wijze de dilem­ma's, valkuilen en zegeningen

van het moderne konings­schap te schetsen. Aan de tek­sten is goed te horen dat schrijfster De Bruin zich voor­af goed heeft gedocumenteerd. Vooral Beatrix' vooruitstre­vende voorkeur om het Vere­nigd Europa van een gekozen president te voorzien, geeft een buitengewone dimensie aan dit toneelstuk. Dat zal ver­stokte republikeinen bij het plakken van postzegels wel­licht een wat minder nare smaak in de mond geven. Helaas maakte het documen­taire karakter van sommige passages dat het bij tijden even inzakte. Dat was vooral de eer­ste helft het geval. Storend was het niet, maar met wat minder tekst en een dikker aangezette komedie-speelstijl zou het allemaal nog wat sme­uïger worden.

Dit toneelstuk van Growing up in Public is ruim twee jaar geleden geschreven door een mevrouw die zich dan wel niet feministe noemt, maar toch wel sympathieën in die rich­ting heeft. Je ziet het en je voelt het, ze vindt het echt jammer dat er een koning komt. Het rare compromis -Alex mag koning worden, maar moet in het openbaar een jurk aan - geeft een mooi ko­misch einde aan deze hele aar­dige voorstelling van de veel­belovende en creatieve thea­termaakster Daphne de Bruin.

HANS BROK

Nieuws van de Dag, 15 maart 1996

bbelende vorstinnen in

'Hofleveranciers'

Willem-Alexander

koning ivordt.,.

AMSTERDAM, vrijdag Idcr*rn kosten eer dubbcltj* per dojtj>,' heeft de Amerikaan­

se scenarioschrijver Wllliam Galaman ooit fezogd. Het gaat hij ceti film, een tonovlutuk, BM bock of oen gedicht dan ook niet om het uitgangspunt maar om Ju uitwerking. Daarin «huilt het meesterschap vau de kunstenaar, en niet In de briljante in­val die hem of baar ren seconde lang trof, fin daarmee hebben we dr 'fout' van 'Hofleveranciers', geapccM en bedacht duur Urowlng Cp in Public meteen hij do kladden.

Aan de vooravond van de zou, de humor moeten *ijn kroning vnn koning Willem* Alcxander komen de drie laat­ste vorstinnen samen In het paleis om het voortbestaan van de monarchie Ie bepraten. Weliswaar is Wilhelmlna dood, maar dat mag deze tank van een koningin er niet van weerhouden n»g even voet :e zetten tm de vaste bodem van Hollands dreven. Beatrix ziet haar In eerste instantie niet, omdat haar praktische geest zogt dat cm hiernamaals met kan bestaan. Maar Jullana heeft een rotsvast geloof in het ctnerisehe, du* voor haar Is de verschijning volledig nor-mm-J.

F.n daarna praten xij. En praten zij. Kn zeggen se tek­sten. En halen ze. herinnerin­gen op. Kn krijgt Prins Hen­drik natuurlijk een sneer. En muet BF weer even gameid worden dat Prins Derahard lid is geweest van de XSOAF, krijgen wr I'rins Claus' aan­vallen van depressiviteit rawr de kiezen, passeert Fniily de revue en nnjj zo'n honderdtal platitude* die geen enkele dubbele bodem, emotionele gelaagdheid, filosofische uit­leg of nnderc artistieke invul­ling krijgen.

Badinerend Wat i* deze voorstelling

daarmee meer dan een rodrl in­bind7 .Niets, eigenlijk, of bft

waarmee een en ander is ge­daan. En zelfs dat is een vm erg makkelijke en vooral zeer voor de hand liggende keuze. 0, we gaan leut oocn met het koningshuis, dut wurdt la­chen. Doen we Wilhelrnien in een lelijke bontjas, Juul ais on­handig* brildrsgende kluns op Trlxmet dat gesteven haar.

Wie tonen wil maken, nuwt zijn personages serieus ne­men. Ook ai ievert dat niel het meest eenvoudige succes op. De draak steken met de mo­narchie, dat is een gezel­schapsspel dat Iedereen mag beoefenen. Niemand in Ne­derland die daar nog aanstoot aan neemt. Er ziJngeen heilige huisjes meer. Maar doe dat RffU niet omdat ze het makke­lijkste slachtoffer in je omge-vingzijfi.

'Hofleveranciers' strandt daarmee in het aardige idee. De uitwerking levert geen en­kele verhelderende', nieuwe, sprankelende gedachte op. N'letgen moment kun cm vnn do figuren op het toneel do tüc ickuuwcr ontroeren. Alteen artriro Susan Visser - als Jullana onnavolgbaar - doet nug een poging authentiek te zijn, maar ze mist do tekst en uitleg om echt een standbeeld van haar karakter te maken.

'Hofleveranciers' «taal tot volgende weck zaterdag In bet Amohltheater.

Piek vau deuHuuvcl

De Groene Amsterdammer, 20 maart 1996

T FT e i c e r

Drie koniginnen en een corpsbal Koningin Wilhelmina had graag willen Teven in deze tijd. Met ac­tuele ethische kwesties zoals prenataal geslachtsonderzoek of het zogenaamde bemoedigings-beleid van onze abortusklinieken zou zij geen moeite hebben ge­had. Niet de koningin Wilhelmi­na uit Hofleveranciers, het nieu­we, sprankelende toneelstuk van Daphne de Bruin. Haar Wilhel­mina had deze moderne verwor­venheden al lang aangegrepen om de ramp te voorkomen waar Nederland op af wordt gestuurd. De ramp Willem-Alexander.

'Hij is een corpsbal, hij is rechts en hij is conservatief, beweert Wilhelmina in Hofleveranciers over haar achterkleinzoon. Aan de vooravond van zijn kroning is zij afgedaald uit haar hemelse golf-court voor een laatste po­ging om de kroning van Wille m-Alexander te voorkomen. Wil­helmina noemt hem 'een sportie­ve hobbyist' met een groot ge­brek aan daadkracht, aan stand­puntbepaling, aan engagement. En het ergste van alles: Willem-Alexander is een man.

Bijna een eeuw lang waakte er een vrouw over Nederland. 'Het begrip "vaderland" is in Neder­land onlosmakelijk verbonden meteen "moeder" ', aldus Daph­ne de Bruin. Die koninginnen hebben hun onderdanen aan hun boezem gekoesterd. Het zijn krachtige voorbeelden geweest voor de Nederlandse vrouw. Wil-

lem-Alexander maakt een einde aan deze traditie, en in Hofleve­ranciers wordt er door zijn vrou­welijke voorgangers stilgestaan bij de gevolgen van deze omwen­teling.

Het zijn er drie: Beatrix, Julia-na en Wilhelmina. Op het toneel herken je ze meteen. De gedron­gen Wilhelmina met vormeloze jas en onafscheidelijke dophoed, de flodderige Juliana met vlin-derbril en haarnetje, en de stijve Beatrix met het hoge-luchtkap-sel.

Toch staan hier geen natuur­getrouwe afbeeldingen van onze koninginnen op het toneel. Re­gisseur Paul Feld (die samen met Daphne de Bruin deel uitmaakt van het theatermakers-collectief Growing Up In Public) vervorm­de alledrie de majesteiten tot ko­mische typetjes, en de drie actri­ces gaan daar virtuoos mee aan de haal. De Beatrix van Els Leij-sen praat grotendeels in troonre­detaai, maar achter haar vorme­lijke pantser schuilt een ontroe­rende, aardse moeder. Susan Visser geeft Juliana een verknip­te, bijna angstige motoriek, die de tegenkant toont van de gewo­ne vrouw die zij stoer probeert te zijn. En Daphne de Bruin speelt Wilhelmina als een treiterige in­trigant, verscheurd door een­zaamheid en lijdend onder de schande van haar 'vlucht' naar Engeland tijdens de oorlog.

De drie koninginnen praten,

ruziën en zingen met elkaar tij­dens een lange nacht waarin al­lerlei paleiselijk leed de revue passeert én-verschillende kanten van 'de kwestie Willem-Alexan-der' worden belicht. Dat doen zij tegen het decor van een enorm schilderij (van vormgever Catha-rina Scholten) dat een woeste zeeslag suggereert. Een afbeel­ding die onwillekeurig het beeld oproept van een mannelijke ma­nier van regeren.

Het onderwerp van gesprek is afwezig: Willem-Alexander slaapt. Maar in een opzetje voor zijn troonrede, waarin Beatrix de spelfouten corrigeert, hoor je hem dromen over zeeslagen als die van zijn voorvaderen. 'We gaan er een groots en meeslepend spektakel van maken. We pom­pen niet voor niks een aantal slor­dige miljoentjes in dat leger van ons. Die prachtige apparatuur smeekt er gewoon om om ge­bruikt te worden. (...) Ik ga dit land eens goed verbouwen.'

Er is maar één oplossing, daar worden zijn twistende voormoe­deren het uiteindelijk over eens...

MARIJN VAN DER JAGT

Te zien tot en met 23 maart in Amster­dam (Amphitheater, tel. 020-6168942). Tournee tot half mei, onder andere in Haarlem, Amersfoort, Alkmaar en Alp­hen a/d Rijn. Inlichtingen: 030-2334026.

Gelderse Post, 10 april 1996

Troonswisseling in Gruitpoorttheater

Growing Up met Hofleveranciers

DOETINCHEM - Het gezel­schap Growing up in Public treedt vrijdag 12 april op in het Gruitpoorttheater in de Grutstraat. De voorstelling Hofleveranciers begint om 20.30 uur. Hieraan vooraf­gaand presenteert de theater­cursus van Ine te Rietstap zich met de voorstelling Wa­ter. Deze presentatie van in elkaar overlopende scènes en videobeelden begint om 20.00 uur.

In de Hofleveranciers buigen drie generaties Nederlandse koninginnen zich over het aanstaande koningschap van de kroonprins. Een voorstel­ling over royale generatiecon­flicten en de teloorgang van onze matriarchale monarchie. Daphne de Bruin schreef de tekst en is ook te zien als een van de drie koninginnen. Zij heeft de voorstelling gesi­tueerd in de nacht vooraf­gaand aan de kroning van Willem Alexander. De kroon­prins wordt dan bezocht door zijn drie voorgangsters, die in de afgelopen decennia aan het hoofd hebben gestaan van het Nederlandse volk. Wat begint als een onverwachte familie-reünie, mondt al snel uit in een onvervalste koninklijke nachtmerrie. Voor het gezelschap Growing

up in Publieks de komende troonswisseling, waarbij voor het eerst sinds lange tijd een man de scepter -Herneemt re-

Foto: Reyn van Koolwijk

den om stil te staan bij de in­vloed die Wilhelmina, Juliana en Beatrix hebben gehad op onze nationale identiteit.

Gay-Krant, 12 april 1996

De homoseksuele neigingen van ene Prins Claus 'Een hedendaags koningsdrama over dijken van vrouwen en een gezonde Hollandse jongen'. Zo om­schrijft de theatergroep Growing Up In Public haar voorstelling Hofleveranciers, gemaakt naar een idee van Daphne de Bruin, die ook een van de hoofdrol­

len speelt. "Bij Growing Up In Public beheer ik de afdeling 'public women'", vertelt De Bruin (32). "Ik maak dus stukken over publieke vrouwen. Publiek in de zin van bekend, het hoeven geen boeren te zijn. En zo kwam ik terecht bij onze koningin. Het is uniek dat we hier in Nederland drie koninginnen achterelkaar hebben gehad. Met Willem-Alexander krijgen we voor het eerst sinds lange tijd weer een koning en dat vind ik toch wel iets om even bij stil te staan. Wat heeft dat voor invloed op het imago van Nederland? Maakt het uit of een land door een koning of een door koningin wordt geregeerd? Rond die vragen heb ik het stuk gemaakt." Daphne de Bruin speelt de rol van Wilhelmina; Els Lijesen, niet wie De Bruijn al zo'n zes jaar intensief samenwerkt, is Beatrix. De rol van Juliana wordt gespeeld door Susan Visser, die grote bekendheid kreeg met de rol van Dirkje in de televisieserie In De Vlaamsche Pot. Hofleveranciers speelt zich af aan de vooravond van de kroning van Willem-Alexander. De geest van Wilhelmina brengt een be­zoekje aan Juliana om haar te laten weten dat ze geen man op de troon wil. Juliana weet niet wat ze daarmee aan moet en haalt Beatrix erbij. Dat leidt tot een confrontatie tussen de drie vrouwen. "Hofleveranciers is het beste te omschrijven als een zwarte komedie", zegt De Bruin. "Er zitten nare kantjes aan, het is niet alleen maar leve de lol. Het is ook een familiedrama over een conflict tussen drie generaties: grootmoeder, moeder en dochter.'' Problemen met de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD)

heelt Growing Up In Public (nog) met gehad. "Maar we hebben ons ook wel een beetje tegen hun kritiek proberen in te dekken. In onze folder staat het regeltje: 'ledere overeenkomst met bestaande fi­guren en/of situaties berust op louter toeval.' Wat er

in het stuk gebeurt is allemaal verzonnen. Ik pre­tendeer niet een historisch verantwoord toneelstuk te brengen en het is ook niet mijn bedoeling het ko­ningshuis te schofferen. Ik heb er wel over gedacht om Wilhelmina een relatie met een vrouw te laten beleven of om de vriendschap tussen Juliana en Greet Hofmans als een erotisch getinte relatie te brengen. Maar beide ideeën zijn uiteindelijk niet gebruikt. Wat wel aan de orde komt zijn de ver­meende homoseksuele neigingen van Claus, waar­over in 1982 het een en ander te doen was. Dat wordt ons niet door iedereen in dank afgenomen. Ik ontving onlangs een brief van iemand die vond dat de voorstelling verboden moest worden. Hofleveranciers was volgens hem een belediging voor het koningshuis. Belachelijk natuurlijk, want het stuk is gebaseerd op feiten die zowel zijn terug te vinden in de Story en de Privé alsook in officiële biografieën. De briefschrijver richt zijn boosheid te­gen de makers van de voorstelling, in plaats van te­gen de mensen over wie het gaat. Alsof het onze schuld is dal Hendrik, de vader van Juliana. aan sy­filis leed..."

•• Joke Biesheuvel

Hofleveranciers van Growing Up In Public is nog te zien in Doetinchem (12 april), Eindhoven

(13 april) en Amersfoort (25 april). Informatie: (030) 233 40 26.