hiligaynon mtb-mle gr-3-lminsidepagesq1only

0

Grade 3

Yunit 1

Mother Tongue-Based

Multi-lingual Education

Kagamitan ng Mag-aaral

Hiligaynon

1

Yunit 1

Pagkilala sa Akon Kaugalingon kag

Pamilya

2

Leksyon 1: Ako kag ang Akon Pamilya

Basaha ang istoryahanay sang duha ka eskwela.

Ano ang ginhambal nila sa isa kag isa?

Kon kamo ang mga bata sa istoryahanay, ano pa nga mga

impormasyon ang imo ihatag?

Magkuha sang pares kag pangilalaha ang isa kag isa paagi

sa paghambal sang pareho nga mga impormasyon.

Ihambal kag Hibalu-a Ini!

Kamusta? Ako si Rosita. Walo

ka tuig na ako. Pwede mo

ako tawgon nga Rose.

Kamusta? Ako si

Albert. Walo man ako

ka tuig. Pwede mo

ako tawgon nga Bert.

3

Hilikuton 1

Ang istorya (story) ginalakipan sang nagkalainlain nga mga

elemento.

Maghimo sang mapa paagi sa pagbutang sang

impormasyon para sa istorya “Ang Hinuptanan”.

Mapa sang Halamtangan

Mapa sang Katawhan


Tig-ulo sang Istorya

Diin natabo ang

istorya?

San-o natabo ang

istorya?

Ano ang hitsura

sang lugar kon

diin ini natabo?


Sanday sin-o ang

importante nga

katawhan sa

istorya?

Magsugid parte

sa kada tawo sa

istorya.

Sin-o ang

pinakanagustuhan

mo nga tawo sa

istorya?

4

Ang istorya may tatlo ka elemento.

Halamtangan (Setting), Katawhan (Character) kag

Hinabo (Plot) ang mga elemento sang istorya.

Ang halamtangan nagasugid parte sa tion kag

lugar kon diin natabo ang istorya.

Ang katawhan nagasugid parte sa importante nga

mga tawo sa istorya.

Ang Hinabo nagasugid parte sa mga hitabo

nagkalatabo sa istorya. Nagalakip ini sang

ginaatubang nga problema kag kon paano ini

nasabat o nasolusyunan sang mga katawhan sa

istorya.

Mapa sang Hinabo


Ano ang importante nga

mga hitabo sa istorya?

Ano ang problema sang

mga katawhan sa istorya?

Ano ang solusyon o sabat sa

problema?

Panumduma Ini!

5

Ang pangalan (noun) nagasugid o nagatumod sa

ngalan sang tawo, lugar o butang.

Hilikuton 2

Basaha ang masunod nga mga dinalan nga ginkuha sa

salaysay “Ang Hinuptanan”.

A. Makadto sa baybayon ang pamilya.

B. Nakit-an ni Tatay ang kuring sa may hilamunan.

C. Nalipay si Greg sa pagtulok sa mga tumbak-

tumbak sa palibot.

D. May mga maduagon nga alibangbang sa hardin.

E. Nag-agi ang bata nga lalaki nga dala ang daku

nga kuring.

Makilala mo bala ang mga pangalan sa mga dinalan?

Kopyaha kag isulat ang mga ini nga imo notebook.

Ano ang pangalan?

Panumduma Ini!


6

Hilikuton 3

Kada dinalan nagalaragway sang pangalan. Basaha

sing maayo ang kada isa kag isulat sa blangko nga linya

ang pangalan nga ginalaragway.

1. Pareho ang amon iloy kag amay. Nagaistar kami sa isa

ka balay. Sia akon __________________.

2. Ginakaon namon ini. May palikpik kag himbis ini.

Nagalangoy ini sa tubig. Ini isa ka ____________.

3. Pwede man, asul ukon iban nga duag. Ini nga butang

nagaumpok. Ini isa ka _________.

4. Ginagamit ini sa pagpaninlo sang balay. Ginagamit

man ini sa pagkuha sang mga lawa. Ini isa ka________.

5. Ginadala ko ini sa eskwelahan. Ginabasa ko ini kag

nagatudlo sa akon sing madamo nga butang.

Nagakuha ako sing madamo nga mga ideya halin diri.

Isa ini ka ________.

Hilikuton 4 – A

Basaha ang istorya.

Paghulat kay Sol

ni Nelia Bamba Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson

“Maabot si Sol subong nga adlaw!” hambal ni Nanay.

“Sugaton naton sia sa terminal.” Nag-upod sanday Tatay kag

Ben kay mabulig sa paghakwat sang dala ni Sol. Nagpabilin

naman sa balay si Tiyay Rosa para magpreparar sang

Basaha kag Hibalu-a Ini!

Tinguha-i Ini!

7

manamit nga pagkaon. Lutuon niya ang paborito ni Sol nga

bukayo kag ibos.

“Nalangkag na gid ko, Nay! Pagkatapos sang duha ka

bulan niya nga pag-obra mapauli na sia,” hambal ni Ben.

“Ano ayhan ang pasalubong niya sa akon?”

“Nag-abot kag naglakat na ang mga bus. Diin si Sol?”

pamangkot ni Tatay.

“Malapit na magtunod ang adlaw. Hulaton naton and

sunod nga bus. Basi ara da si Sol,” hambal ni Nanay nga may

pagkabalaka ang tingog.

Nag-inom sang tubig si Ben kag ginpunggan niya ang

pagtulo sang iya luha sang naghambal, “Nay sigurado ako

nga sa sunod sia nga bus. Indi ka magkabalaka.”

“Ari na ang katapusan nga bus halin sa syudad!”

hambal ni Tatay. “Lauman naton nga ara si Sol.” Sang

pagbukas sang bus nagdalagan si Sol sa iya pamilya nga

nagayuhum kag nagasinggit, “Nay, Tay, nakaabot gid man

ako!”

“Ginpakabalaka mo gid kami,” hambal ni Tatay.

“Dali, nagahulat ang paborito mo nga pagkaon sa

balay,” hambal ni Nanay.

Ginbuligan hakwat nanday Tatay kag Ben si Sol sang iya

mga bag. “Ben, ginbaklan ko ikaw sang tatlo ka kamiseta kag

back pack,” hambal ni Sol.

“Salamat gid Manang Sol,” sabat ni Ben. “Pero ang mas

importante, updanay naman kita liwat.”

Sabti ang masunod nga mga pamangkot.

1. Sin-o ang nagpauli?

2. Sin-o ang masugat sa iya sa terminal?

3. Ano ayhan ang nabatyagan sang pamilya?

4. Ano man ayhan ang mabatyagan ni Sol?

5. Ngaa nagtinir lang sa balay si Tiyay Rosa?

6. Ngaa nagkabalaka gid si Nanay?

7. Ano ang nabatyagan sang pamilya? Iarte ini.

8. Ano ang nabatyagan ni Ben? Iarte ini.

8

Hilikuton 4-B

Basaha ang kada paktakon. Pili-a ang husto nga sabat

sa sulod sang kahon.

1. Isa ini ka hinuptanan. May apat ka tiil kag isa ka ikog.

2. Pwede ini bilog o kwadrado. Manamit kag matam-is

ini. Ginahimo ini ni Nanay sa akon kaadlawan.

3. May apat ini ka tiil kag duha ka malaba nga sungay.

Nagabulig ini sa mangunguma sa talamnanan sa bilog

nga adlaw.

4. Madamo ako sang nagkalainlain nga duag. Makit-an

mo ako sa kalangitan pagkatapos sang ulan.

5. Madamo ako sang mga pulungkuan. Pwede

ka kasakay kon gusto mo magkadto sa iban nga

lugar.

subay kuring pispis

bag cake dulse

baka karabaw kabayo

balangaw panganod duag

lapis bus eskwelahan

9

Hilikuton 1

Basaha ang istorya “Paghulat kay Sol”. Magkopya halin

sa istorya sang lima (5) ka mga dinalan nga may pangalan.

Kuriti sa idalum ang pangalan kag ihambal kon ini ngalan

sang tawo, lugar, o butang.

Halimbawa:

tawo 1. “Maabot si Sol subong nga adlaw!” hambal ni Nanay.

_______2. _______________________________________

_______3. _______________________________________

_______4. _______________________________________

_______5. _______________________________________

Hilikuton 2

Basaha ang mga dinalan. Isulat ang ginlinyahan nga

pangalan sa husto nga inidas. Himu-a ini sa imo notebook.

a. Naglibot sa kamalig si Joy kag nakita niya ang mga

manok.

b. Nakit-an niya ang kuring nga nagadalagan upod ang

mga ido.

c. Ginhampangan sang mga bata ang mga holen.

d. Puno sang maduagon nga mga payong ang

baybayon.

e. Malapad ang katre sa sulod sang kwarto.

f. Ara sa salas ang kahon kag ang mga banga nga

ginbabakal ni Jun.

Pangalan

Isahon Kadamuon

10

Leksyon 3: Ako Kag Ang Akon Pamilya:

Mga panggawi para sa Ikaayong Lawas

Hilikuton 1

Basaha ang mga dinalan. Kopyaha ang mga pangalan sa

kada dinalan. Pagkatapos ihambal kon ini count noun o

mass noun. Isulat ang imo sabat sa husto nga inidas.

1. Matugnaw kag matinlo ang tubig halin sa busay.

2. Nagasuksok si Ana sang pula nga laso sa iya buhok.

3. Kinahanglan ni Tiyay Sally ang isa ka botelya nga

mantika para sa iya lulutuon.

4. Nagbakal si Tatay sang mga utan kag prutas.

5. Nagabitbit si Nanay sang isa ka lata nga gatas kag isa

ka yahong nga oatmeal.

Count Nouns Mass Nouns

___________________ _______________________

___________________ _______________________

___________________ _______________________

___________________ _______________________


11

Hilikuton 2

Magtulok sa palibot. Makahatag ka bala sang mga

halimbawa sang count nouns kag mass nouns?


Hilikuton 3

Basaha sing maayo ang kada dinalan. Pili-a ang

tinaga sa sulod sang kahon nga makakumpleto sang

dinalan. Ihambal kon ang tinaga nga ini count noun o mass

noun. Isulat ang imo sabat sa blangko nga linya.

Tinguha-i Ini!

Panumduma Ini!

Ang pangalan pwede matunga sa duha ka grupo:

COUNT nouns kag MASS nouns.

Ang mga pangalan nga pwede maisip ginatawag

nga count nouns. Pwede man ini mangin

kadamuon. Mahimo ini paagi sa pagdugang sang

“mga” sa unahan sang ngalan isahon.

Halimbawa: ang laso - ang mga laso

Ang MASS nouns amo mga butang nga indi maisip

sing tag-isa-isa. Ari ang pila ka kinaandan nga mass

nouns: bugas, harina, mantika, kalamay.

12

mass noun 1. Indi ka makatulog kon mag-inom ka sang

madamo nga kape.

___________2. Magamit ako sang _____ para indi magmala

ang akon panit.

___________3. Nagakaon kami gamit ang _____

kag tinidor.

___________4. Maayo sa imo tul-an ang pag-inom sang isa

ka baso nga ______ kada adlaw.

___________5. Ginahambal sang mga doktor nga

kinahanglan naton mag-inom sang walo ka

baso nga _______.

___________6. Kinahanglan ni Nanay ang lima ka _____para

sa iya lulutuon.

kamatis lotion kutsara

paho kape gatas

tubig

13

Basaha sing matunog.

Ang Prutas Maayo sa Lawas

ni Nelia Bamba Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson

“Poot, Poot, poot!” Ari na ang trisikad!”

nagginual ang tatlo ka bata kag ginkuha nila ang ila

mga bag.

“Mapuli na kita. Salamat kay Biyernes na!”

hambal sang tatlo ka bata.

“Sige na mga bata, tanan sakay na,” hambal

ni Manong Poldo.

“Dali lang,” pangabay ni Miko. “Nalipatan ko

ang akon tubig.” “Nauhaw na gid ko sa akon

paghanas sa Arnis.”

“Abaw,tan-awa ninyo! Kadamo sang baligya

sa kilid sang dalan! Tan-awa ang mga preska nga

prutas kasubong sang melon, kabugaw, pinya kag

bayabas,” hambal ni Marie.

“Wala pa ina dira kahapon,” sabat ni Vic.

“Tion sang mga prutas nga ina subong,”

hambal ni Manong Poldo. “Produkto ina sa uma sang

mga mangunguma.”

“Tani nakit-an ni Nanay ang mga ini. Sigurado

mabakal gid sia,” tugda ni Miko. “Gusto ko gid

magkaon sang mga prutas. Hambal ni Nanay maayo

ang mga ini sa lawas.”

“Ay, abaw! Prutas nga manamit, duga niya

matam-is.


14

Dugay-dugay gintapik nila ang ila sabak. Nag-

umpisa sila himo sang ritmo dungan sa ila

pagpalakpak.

“Melon, Melon, prutas nga manamit,

Melon, Melon, duga niya matam-is

Melon ang gusto ko, sa lawas ini maayo

Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!”

“Kabugaw, Kabugaw, prutas nga manamit,

Kabugaw, kabugaw, duga niya matam-is

Kabugaw ang gusto ko, sa lawas ini maayo


“Pinya, Pinya, prutas nga manamit,

Pinya, Pinya, duga niya matam-is

Pinya ang gusto ko, sa lawas ini maayo


“Bayabas, Bayabas, prutas nga manamit,

Bayabas, Bayabas, duga niya matam-is

Bayabas ang gusto ko, sa lawas ini maayo


Tanan sila naga-rap nga ginahingalanan ang tanan nga

prutas nga ila nakit-an sa baligyaan. Wala sila

nakatalupangod nga nagalakat na gali ang sikad nga

magdul-ong sa ila puluy-an.


1. Sanday sin-o ang katawhan sa istorya?

2. Ano ang nakit-an nila sa dalan?

3. Ano ang gin-obra nila samtang gasakay sila sa traysikad?

Ngaa?

Paminsara Ini!

15

Hilikuton 4

Isulat ang kada pangalan sa nagakaigo nga kahon.

a. mantika

b. suman

c. mansanas

d. kalamay

e. paho

f. mantikilya

g. saging

h. asin

i. tubig

j. suha

Hilikuton 5

Magpili sang lima ka tinaga halin sa listahan sa Hilikuton 4.

Gamita ang mga ini sa pagsulat sang mga dinalan.

1. _______________________________________

2. _______________________________________

3. _______________________________________

4. _______________________________________

5. _______________________________________


P

a

n

g

a

l

a

n

Count Noun

Mass Noun

16

Ang halamtangan (setting) sang istorya nagasugid sang:

lugar kon diin (where) natabo ang istorya kag,

tion kon san-o (when) natabo ang istorya

Ang halamtangan nagasabat sa mga pamangkot nga

diin kag san-o.

Basaha ang parapo halin sa istorya Up, Up, and Away.

Sabado nga adlaw. Nagaupdanay sanday Tatay kag

Marlon bilog nga adlaw. Nag-agi sila sa talamnan kag sa

batuhon nga dalan antes nila nalab-ot ang patag. Bug-os

ang kakunyag ni Marlon!

Diin natabo ang istorya?

San-o natabo ang istorya?

Ano ang halamtangan sang istorya?

Ano nga parte sang istorya ang nagasugid kon san-o kag

diin natabo ang istorya?

Panumduma Inir!


17

Hilikuton 6

Pili-a ang husto nga halamtangan para sa klase sang istorya

sa idalum. Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo

papel.

1. Istorya sa Pagpasalamat

Diin ini matabo? ________________

a. sa balay

b. sa kantina

c. sa dagat

San-o ini matabo? ______________

a. Adlaw sang Paskwa

b. Adlaw sang Patay

c. Adlaw sang Mamumugon

2. Matalinhaga nga Istorya

Diin ini matabo?_________________

a. eskwelahan

b. palasyo

c. zoo

San-o ini matabo? _______________

a. nagligad

b. subong

c. palaabuton

3. Makahaladlok nga Istorya

Diin ini matabo?_______________

a. sa kinasadya

b. mahagnop nga balay

c. palasyo

San-o ini matabo? _____________________________

a. gab-i

b. udto

c. kaagahon

18

Hilikuton 7

Pun-a ang puzzle sang mga tinaga halin sa istoya, “Ang

Prutas Maayo sa Lawas” nga imo ginbasa.

Basaha ang istorya kag sabti ang masunod nga mga

pamangkot.

Nagdalagan si Rolly sa tiangge. Mabakal sia sang asin

para sa iya iloy nga nagaluto para sa panyaga. Nakit-an

niya sa tiangge si Cris nga iya abyan. Ginpakita sa iya ni Cris

ang hampanganan sini nga robot. Nakunyag gid si Rolly sa

hampanganan. Hinali lang ginpamangkot sia ni Tiyay Maria.

“May baklon ka bala?” Gintulok ni Rolly si Tiyay Maria nga

blangko ang paminsaron. Nalipatan niya ang ginpabakal sa


Tinguha-i Ini!

u a

g k

y

s

s r

y

h

19

iya sang nanay niya. Ginpamangkot sia ni Tiyay Maria kon

ano ang ginaobra sang iya iloy. Nagyuhum si Rolly kag

nagsabat, “Nagaluto sia sang amon panyaga. Kinahanglan

ko magbakal sang asin para sa iya.” Sa paglakat ni Rolly,

nagpasalamat sia kay Tiyay Maria kay ginbuligan sia sa

pagpanumdom.

Ano ang problema ni Rolly?

Paano niya nasolusyunan ang iya problema?

Ano ang tawag mo sa bahin sang istorya nga nagasugid

sang problema sang katawhan kag kon paano niya ini

nasolusyunan?

Hilikuton 8

Basaha ang istorya sa idalum. Tinguha-i nga makit-an ang

problema sa istorya kag ang iya solusyon.

Panumduma Ini!

Ang hinabo(plot) isa ka elemento sang istorya.

Ginalakipan ini sang problema kag iya solusyon.

Ang problema nagasugid sang sitwasyon nga

ginaatubang sang katawhan sa istorya.

Ang solusyon nagasugid kon paano sang katawhan

gin-atubang ang problema kag kon paano niya ini

nasolusyunan.

20

Parapo A

Nagbisita sa uma ni Lolo sanday Jen kag Joy.

“Naluyagan ko gid ini nga lugar,” hambal ni Jen.

“Makakulunyag ang mga kahoy!” sabat ni Joy. “Puno sila

sang bunga. Dali, kadtuan naton ang paborito ko nga

kahoy,” dugang niya. “Madamo ini sang bunga! Gusto ko

magkuha sang pila sini ugaling indi ko malab-ot.”

Ano ang problema?

Ano ang solusyon?

Parapo B

“Ari, kuha-a ang singit,” hambal ni Jen. Isa, duha, ara

nahulog na ang paho. “Duha ang nakuha ko!” hambal ni

Joyce.

“Tan-awa ang mga pato sa sapa. Tuluka kon ano sila

katahum,” hambal ni Jen. Nagpalapit pa gid sia. Nawigit

ang isa niya ka tsinelas kag naglutaw palayo. “Ay, ang

tsinelas ko!” singgit niya.

“Pabay-i na lang ina,” hambal ni Joy.” May ari ako pares

nga tsinelas sa bag,” dugang niya.

Ano ang problema?

Ano ang solusyon?

21

Hilikuton 10

Paano mo makilala ang imo kaugalingon? Sabti ang mga

pamangkot sang nagakaigo nga impormasyon. Isulat ang

sabat sa kumpleto nga dinalan.

Dali Kag Kilalaha Ako!!!!!

Ano ang kumpleto mo nga ngalan?

Ano ang paborito mo nga duag?

Pila ang utod mo nga babaye kag lalaki:

Ano ang mga paborito mo?

Ano ang masami nga ginakaon mo kon pamahaw?

Ano ang naluyagan mo kaunon kon panyaga?

Ano ang pinakamanamit mo nga panyapon?

Pahanumdom: Isulat Ang Sabat sa Kumpleto nga Dinalan

22

Katapusan nga Pagtilaw

Hilikuton # 1

Pun-i sang husto nga pangalan ang mga kahon.

1. catsup

2. itlog

3. harina

4. karne

5. mantikilya

6. talong

7. langaw

8. mansanas

9. kamote

10. suha

Mga Dinalan:

1. ___________________________________________________

2. ___________________________________________________

3. ___________________________________________________

4. ___________________________________________________

5. ___________________________________________________

P

A

N

G

A

L

A

N

Count Nouns

Mass Nouns

23

Leksyon 3: Mga Butang nga Makapalipay sa

Akon kag mga Tawo nga Akon Nagustuhan

Hilikuton 1

Basaha ang istorya. Sabti ang masunod nga mga

pamangkot.

Ang gutom nga ido nagsulod sa ganhaan. Nakit-an

niya ang kaki nga munga nga may lima ka pisu nga

nagapangaykay sang duta. Manamit kaunon ang mga

pisu. Hinayhinay sia nga nagpalapit sa mga pisu nga

nagagwa ang matalum niya nga mga ngipon. Nakit-an

sang mangunguma ang ido kag gilayon nagkuha sia sang

lipak. Nakit-an sang ido ang mangunguma kag nagdalagan

ini.

Mga Pamangkot:

1. Ngaa nagsulod ang ido sa ganhaan?

2. Ano ang gusto sang ido? Ngaa?

3. Paano sang mangunguma ginluwas ang munga kag ang

iya mga pisu?

Butangi sang numero ang mga dinalan suno sa husto sini

nga pagpasunod. Isulat ang numero 1-5 sa blangko nga

linya.

__________Nagkuha ang mangunguma sang lipak.

__________Nagdalagan ang ido.

__________Nakit-an sang gutom nga ido ang munga kag

ang iya mga pisu.

__________Nagsulod ang ido sa ganhaan.

__________Hinayhinay sia nga naglakat pakadto sa mga

manok.

Ihambal kag Hibalu-a ini!

24

May husto nga pagpasunod ang mga hitabo sa

binalaybay o istorya.

Kon magpasunod sang hitabo, ginapasunod ini suno sa

natabo sa binalaybay o istorya.

Hilikuton 2

Ang mga dinalan nga ginkuha sa istorya wala sa husto nga

pagpasunod. Kopyaha ang mga dinalan kag pasunura

suno sa natabo sa istorya. Himu-a ini sa imo papel.

Una nga Istorya:

Sina nga gab-i, nagsakit ang akon tyan.

Nagdala si Nanay sang isa ka basket nga prutas halin

sa uma.

Nagkaon ako sang hilaw nga paho, iba kag sambag

sang wala nagatulok si Nanay.

Ginhambalan niya ako nga indi pagdulunganon kaon

ang prutas nga maaslum.

Nabusog gid ako.

Ikaduha nga Istorya:

Nagkadto kami sa plasa sang Roxas kag sa daku nga

lingganay sa Pan-ay.

Indi ko gid malipatan ang pagbisita ko sa akon pakaisa

sa Capiz sang nagligad nga bakasyon.

Makadto liwat ako kag ang akon utod sa Capiz sa

sunod nga bakasyon.

Sa plasa, naghampang kami sang seesaw kag

nagdalus-os sa slide.

Nagkadto man kami sa simbahan sang Pan-ay.

Panumduma Ini!

25

Count nouns ang tawag sa mga pangalan nga pwede

maisip sing tag-isa-isa.

Mass nouns ang tawag sa mga pangalan nga indi

pwede maisip sing tag-isa-isa.

Hilikuton 3

Basaha ang mga dinalan halin sa salaysay.

a. Nag-umpisa si Nanay sa pagpanghugas sang

mga pinggan, kalaha kag kaldero.

b. Ginbutang ni Luis sa lamesa ang baso nga may

gatas.

Diin sini ang count nouns kag mass nouns sa kada dinalan?

Diin sini nga pangalan ang pwede maisip? Diin sini nga

pangalan ang indi pwede maisip?

Diin sini ang mass nouns? Diin sini ang count nouns?

Ano ang mass nouns? Ano ang count nouns?

Hilikuton 4

Makadto si Nanay sa tindahan para magbakal sang

mga panakot para sa iya lulutuon. Butangi sang tsek

() ang mga butang nga iya baklon nga ginagamitan sang

husto nga numero. Butangi sang bituon kon ang iya

baklon nagagamit sang iban nga paagi nga pag-isip.

Panumduma Ini!


26

Halimbawa: _______ asin

_______ dahon sang petsay

Hilikuton 5

Tun-i ang mga tinaga sa Hilikuton 4. Kilalaha ang count

nouns kag mass nouns base sa imo ginsulat nga sabat.


mantika harina suha tsinelas

paho langgaw asin

kamatis bombay kape

coffee

27

Hilikuton 6

Iangot sang linya ang husto nga pagtakus sang mga

butang nga makita sa laragway.

isa ka hakop

isa ka botelya

isa ka baso

isa ka bilog

isa ka yahong

isa ka kilo

isa ka putos

isa ka bag

isa ka kahon

28

Hilikuton 7

Pasunura ang ginahimo ni Gina pagkatapos sang klase.

Butangi sang numero ang hitabo sa iya husto nga

pagpasunod.

Ginsugid ni Gina kay Annie kon ano ang iya ginaobra

pagkatapos sang klase.

________Sunod, nagkadto sia sa kusina para buligan si

Nanay sa paghugas sang mga pinggan.

________Pagtapos niya obrahon ang iya homework,

nagpungko sia sa sala para magtan-aw sang

paborito niya nga talan-awon upod ni Nanay.

________Sunod, ginkuha niya ang iya assignment

notebook kag gin-obra ang iya homework.

________Sa katapusan, ginhalukan niya si Nanay kag

nagderetso sa iya hiligdaan.

_______Sa pag-abot niya sa balay, nagderetso sia sa

kusina kag magkaon sang iya meryenda.

Tinguha-i Ini!

29

Hilikuton 8

Gamita ang husto nga pagtakus sang mass nouns. Pili-a ang

sabat sa sulod sang kahon.

sang sopas sang pasas sang juice

Tinguha-i Ini!

Panunduma Ini!

Ang mga hitabo (events)sa istorya may husto nga

pagpasunod.

Ginapangita naton ang mga patimaan nga tinaga para

makabulig sa husto nga pagpasunod sang istorya

kasubong sang una, sunod, antes, pagkatapos o sa

katapusan.

May mga tinaga man nga pwede magamit nga

makagiya sa paghibalo sang pasunod sang istorya

depende sa imo nahibaluan kag pag-intindi.

isa ka balde isa ka tulo isa ka kahon isa ka yahong

sa ka yahong isa ka basket isa ka botelya isa ka bag

isa ka garapon isa ka hakop isa ka tasa isa ka baso

30

sang bulong sang jam sang kan-on

Hilikuton 9

Pasunura ang mga tikang sa pagkuha sang pagtilaw paagi

sa pagsulat sang numero sa kada linya.

_______ Basaha kag intindiha ang mga direksyon.

_______ Isulat ang impormasyon nga kinahanglan

kasubong sang imo ngalan, halintang kag

section.

_______ Hibalu-a ang kalabaon sang tion nga

ginahatag para sa pagtilaw .

_______ Tan-awa liwat ang imo mga sabat.

_______ Basaha sing maayo ang kada bahin sang

pagtilaw antes isulat ang imo sabat.

31

Pagtilaw

A. Panumduma nga makadto ka sa isa ka camping trip sa

sulod sang lima ka adlaw. Maglista sang 20 ka mga tawo,

lugar kag butang nga gusto mo makit-an sa camp.

B. Tun-i ang listahan nga imo ginhimo. Pagkatapos butangi

sang tsek () ang tupad sang tinaga kon ini count noun kag

bituon kon ini mass noun.

32

C. Pili-a ang husto nga paagi sa pag-isip para sa kada mass

noun.

Dinalan 1: _______________ Dinalan 4: _______________

Dinalan 2: ______________ Dinalan 5: _______________

Dinalan 3: ______________

________ tubig

________ jelly

_______kan-on

________cake

________ prutas

_________balas

________ raisins

garapon sang kinihad sang basket sang

pinggan sang botelya sang tasa sang

hakop sang tulo sang baso sang

33

Leksyon 4: Mga Paborito Ko nga Kasapatan kag Tanum

Sulati ang blangko nga linya sang tinaga nga nagalaum o

nagahandum para makumpleto ang dinalan.

1. _______ ako nga indi mag-ulan sa akon kaadlawan.

2. ________ sanday Maria kag Karla nga sila ang mga

kamalamalahan nga mga engkanto.

3. _______ ako nga mabisita sa amon subong sanday Lolo

kag Lola.

4. Ang akon utod nga lalaki _______nga masumalang ang

tinuga halin sa iban nga planeta.

5. ________si Norman nga madaug ang jackpot prize sa

paindis-indis.


Panumduma Ini!

Ang paglaum kag handum ginagamit sa pagsugid

nahanungod sa imo ginadamgo o mga butang nga gusto

mo matabo. Nagasugid man ini nahanungod sa kon ano

ang gusto mo.

Ang paglaum ginagamit sa pagsugid sang butang nga

gusto mo kag ginapanumdom mo nga posible gid ini.

Halimbawa:

Nagalaum ako nga maulan buas.

Ang handum ginagamit sa pagsugid sang butang nga imo

ginahandum pero wala mo ginapanumdom nga posible.

Ang handum ginagamit man sa pagpabutyag sang imo

kaluyag sa mga butang nga nangin tuhay sa kamatuoran

kag subong nga tinion.

34

Hilikuton 2

Tun-i sing maayo ang mga laragway. Ihambal ini kon

nagapakita sang paglaum o handum. Butangi sang tsek ()

ang nagakaigo nga linya.

Paglaum ___ Handum ___ Paglaum ___ Handum____

Paglaum ___ Handum ___ Paglaum ___ Handum ____

Paglaum ___ Handum ___

Halimbawa:

Ginahandum ko nga may mga pakpak ako.

Ginahandum ko nga wala ako diri subong.

Ang handum ginagamit man sa pagpabutyag sang maayo

nga kabubut-on kag pagtamyaw.

Halimbawa:

Ginahandum ko ang masadya nga Paskwa para sa

imo.

35

Hilikuton 3

Basaha ang mga pangalan nga ginkuha sa istorya “Let Me

Get In!”.

paghigugma hardin kalipay

kalakunyagan mag-ululutod katahum

kahadlok butigon kakahuyan

kahoy kapiutan paglapas

Diin sa mga pangalan ang nagasugid sang butang nga

makit-an, mabatian, makaptan, matilawan, o masimhutan?

Diin sa mga pangalan ang nagasugid sang butang nga indi

makit-an, mabatian, makaptan, matilawan, o masimhutan?

Ano ang tawag sa mga pangalan nga ini?

Ano ayhan ang mahatag sang gamay nga kuring?

Ano ang mabatyagan sang gamay nga kuring sa kada tion

nga makakita sia sang bag-o nga kahampang ?

Paminsara Ini!

Panumduma Ini!

Ang concrete noun nagahingalan sang butang nga

pwede makaptan, makit-an ukon maagihan gamit ang

nagkalainlain nga igbalatyag .

Ang abstract noun nagahingalan sang ideya,

paminsaron o balatyagon nga indi pwede makaptan,

makit-an ukon maagihan gamit ang nagkalainlain nga

igbalatyag.

36

Hilikuton 4

Pamati-i anay ang manunudlo samtang ginabasa ang

binalaybay.

Basaha ang binalaybay nga may nagakaigo nga kadasigon

kag tono.

Si Pusing

By Florita R. Matic Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson

Ako isa ka gamay nga kuring

Ginatawag nila ako kay Pusing

Sa akon paglagawlagaw

Madamo ang nagatamyaw.

Sa akon kagamay

Nagahatag sang tuod nga kalipay

Sa sulod sang balay

Ginakabig ako nga bugay.

Kasadya kag kakunyag

Ang akon ginabatyag

Sa tion nga ako may makita

Bag-o nga kahampang nga bata.

Basaha kag Hibalu-a Ini!!

37


1. Parte sa ano ang binalaybay?

2. Paano mo ilaragway ang gamay nga kuring sa

binalaybay?

3. Malipayon bala nga kuring si Pusing? Diin nga estropa

sang binalaybay makit-an ang sabat? Basaha ini.

4. Diin nga estropa nga nagasugid nga ang gamay nga

kuring isa ka bugay? Basaha ini.

5. Ano ayhan ang pinakamaayo nga butang nga

mahatag sang kuring sa iya agalon? Ipaathag ini.

Hilikuton 5

Mahambal mo bala ang tinagang-ugat (root word) sang

mga masunod?

1. butigon

2. makaon

3. malipayon

4. maduagon

5. malakat

Ano nga mga kunla ang gindugang sa tinagang-ugat?

Naglain bala ang kahulugan sang tinagang-ugat kon

dugangan ini sang ma-, -on.

Ano ang mga panapik?


Paminsara Ini!

38

Hilikuton 6

Basaha ang mga tinaga halin sa binalaybay nga “Si Pusing.”

Linyahi sa idalum ang panapik nga gingamit.

kalipay nagatamyaw nagahatag

kagamay ginabatyag

Basaha ang masunod nga mga tinaga.

karakter halamtangan hinabo

parapo estropa bersikulo

silinanto binalaybay istorya

Paano mo bahin-bahinon ang mga ginhatag nga tinaga?

Diin sa mga tinaga ang nagasugid parte sa istorya?

Diin sa mga tinaga ang nagasugid parte sa binalaybay?


Tinguha-i Ini!

Panumduma Ini!

Panapik (Affixes) - mga kunla nga ginadugang sa

tinagang-ugat para maglain ang kahulugan.

Pwede ini madugang antes sang tinagang-ugat

kasubong sang ma-

Halimbawa: ma + lakat = malakat

Pwede man ini madugang sa ulihi sang tinagang-ugat

kasubong sang –on

Halimbawa: butig + on = butigon

39

Hilikuton 7

Isulat ang I para sa istorya kag B para sa binalaybay.

1. Ang mga dinalan ginasulat para madihon ang parapo.

____________

2. Nagasilinanto ang mga tinaga sa katapusan sang mga

linya. ____________

3. Ang mga dinalan nasulat nga nakalinya. ______________

4. Ang ideya o inagihan nakasulat sa estropa. ___________

5. May indention sa una nga dinalan sang parapo. ________

Tinguha-i Ini!

Panumduma Ini!

Ang mga binalaybay(poem) kag mga istorya(story)

nagasugid nahanungod sa mga ideya, inagihan kag

balatyagon.

Ang istorya ginabug-usan sang mga parapo. May

mga elemento ini kasubong sang ang mga katawhan,

halamtangan kag hinabo sang istorya.

May ara indention ang una nga dinalan sang

parapo.

Ang binalaybay ginabug-usan sang mga estropa.

Kada estropa ginabug-usan sang mga dinalan nga

nakalinya. Ang kadam-an sang mga binalaybay

nagagamit sang mga tinaga nga nagasilinanto sa

katapusan sang mga linya.

40

Hilikuton 7-A

Magsulat sang isa ka estropa nga binalaybay parte sa imo

hinuptanan.

Sabti ang mga pamangkot bilang giya sa pagsulat sang imo

binalaybay. Tinguha-i nga ang mga katapusan nga tinaga

sa mga linya nagasilinanto.

Linya 1: Ano ang imo hinuptanan?

Linya 2: Paano mo tawgon ang imo

hinuptanan?

Linya 3: Ano ang mga kinaiya sang imo

hinuptanan?

Linya 4: Ano ang mga butang nga upod ninyo

ginaobra?

Linya 5: Ano ang nabatyagan mo sa imo

hinuptanan?

Hilikuton 7-B

Isulat ang una nga butang nga magsulod sa imo

paminsaron para sa mga masunod:

1. halamtangan – isa ka lugar

2. halamtangan – tion

3. mga katawhan – duha ka tawo

4. ilaragway ang kada katawhan nga imo

ginhingadlan – duha ka tinaga kada isa para

magsugid nahanungod sa mga katawhan.

5. hinabo – isa ka indi malipatan nga inagihan

Gamit ang imo mga sabat sa hilikuton, idihon ang

malip-ot nga istorya. Isulat ini sa mga linya sa idalum.

41

ma- ka- -an -on -hon

Hilikuton 8

Sa kada dinalan, linyahi sa idalum ang concrete nouns kag

bilugi ang abstract nouns.

1. Ginhambalan sang manunudlo ang tanan nga

estudyante nga panumdumon ang kaimportansya

sang pagkatampad.

2. Nagsulat ang mga estudyante sa ila manunudlo

para mapabutyag ang ila pagpalangga sa iya.

3. Gintulok ni Celso ang pagkaon sa lamesa nga may

tuman ka kagutom.

4. Gintulok ni Isabel ang iya proyekto nga may kalipay.

Hilikuton 9

Isulat ang husto nga panapik para madihon ang bag-o nga

tinaga.

Pili-a ang sabat sa sulod sang kahon.

1. ___daku

2. ____saot

3. kanta____

4. himu___

5. bulig___

Katapusan Nga Pagtilaw

Hilikuton 1-A:

Linyahi sa idalum ang tanan nga abstract nouns sa kada

dinalan.

1. Dapat indi magbinutig ang mga bata.

2. Ginpakigbahin niya sa klase ang iya mapuslanon nga

ideya.

3. Nauhaw gid sia.

4. Naluyag ako magpatukar sang ambahanon.

5. Tampad sia nga bata.

42

Hilikuton 1-B

Bilugi ang concrete nouns sa kada dinalan.

1. Katahum gid sang bayu.

2. Nagaistar kami sa gamay nga balay sa higad sang

suba.

3. Ginsira ni Gary nga nagalagabong ang pwertahan.

4. Naglagapok nga nahulog ni Sarah ang iya cellphone.

5. Nagsaylo sia sa lamesa nga ara sa tuo nga bahin sang

kwarto.

Hilikuton 2

Pun-i ang blangko nga linya sang panapik para madihon

ang bag-o nga tinaga.

1. parada___

2. ____kaon

3. _____grasya

4. simba____

5. kanta____

Hilikuton 3

Pili-a ang buot silingon sang kada tinaga.

Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo papel.

1. simbahan

a. magpangamuyo

b. lugar nga ginapangamuyuan

c. tawo nga ginapangamuyuan

2. paradahan

a. lugar kon diin nagaparada ang mga salakyan

b. malaba nga linya sang mga nagalakat

c. pista o okasyon

43

3. hampanganan

a. lugar nga ginahampangan

b. butang nga ginahampangan

c. hulag nga ginahimo

4. disgrasya

a. aksidente o indi maayo nga natabo

b. kaayuhan nga naagum

c. grasya nga wala naagum

5. kalubihan

a. prutas sang lubi

b. suludlan sang mga lubi

c. lugar nga madamo ang nagapamuhi nga lubi

44

Semana 5: Mga Butang nga Gusto ko Himu-on – Paborito

nga mga Hilikuton, Kalingawan, Sports

Mahambal mo bala ang pila ka bantog nga mga tawo,

lugar kag hitabo sa inyo komunidad?

Sin-o ang mga bantog nga tawo sa inyo komunidad?

Sa diin nga lugar sa inyo komunidad mo dal-on ang imo

mga abyan kon gusto nila magbisita sa imo? Sa ano nga

okasyon o kahiwatan sikat ang inyo nga lugar?


45

Hilikuton 1

Gamita ang graphic organizer para mapakita ang mga

bantog nga tawo, lugar, kag hitabo sa inyo komunidad.

Itapik ang mga litrato sa nagakaigo nga parte sang lawas:

ulo- bantog nga mga tawo,

kamot- bantog nga mga hitabo kag

tiil- bantog nga mga lugar.

Tinguha-i Ini!

Panumduma Ini!

Nagkalainlain ang mga bantog nga tawo, lugar, kag

hitabo sa mga komunidad.

Dapat tun-an naton nga tahuron sila.

46

Hilikuton 2

Basaha ang masunod nga mga tinaga nga ginkuha sa

istorya “A Birthday Wish”.

Ianggid ang mga tinaga sa inidas A sa mga tinaga sa

inidas B.

A B

kakunyag yuhum

sorpresa regalo

nasubuan luha

kapagsik tinilipon

matinguhaon pamilya

Sa diin nga grupo sang mga tinaga ang mabatyagan sang

aton igbalatyag?


Ano naman ang mga tinaga nga nagasugid sang butang

nga indi makit-an, mabatian, makaptan, matilawan o

masimhutan? Sa diin nga inidas sila makit-an?


Panumduma Ini


Concrete nouns - nagahingalan sang mga tinaga

nga mabatyagan sang aton igbalatyag. Bola, libro kag

abyan ang pila ka mga halimbawa.

Abstract nouns - mga tinaga nga nagasugid sang

butang nga indi makit-an, mabatian, makaptan,

matilawan o masimhutan. Gugma, akig kag pakig-abyan

ang pila ka mga halimbawa.

47

Hilikuton 3

Magamit mo bala ang concrete nouns para mapakita

ang abstract nouns? Isulat ang concrete nouns halin sa word

bank nga magrepresentar sang abstract nouns. Isulat ang

mga ini sa mga natalana nga linya.

Halimbawa:

paghigugma - bulak, tsokolate

1. pagtuo - ________ _________

2. hustisya -_________ _________

3. edukasyon -_________ _________

4. kultura -_________ _________

5. pag-uswag -_________ _________

May ara ka bala mga abyan?

Paano mo malaragway ang imo mga abyan?

Maanggid mo bala ang imo abyan sa mga butang sa imo

palibot?

Paminsara Ini!

Paminsara Ini!

tindahan hulot-palangadian pulis

eskwelahan saot libro

prisohan karsada bibliya

dinumaan nga gamit

48

Hilikuton 4

Basaha ang binalaybay kag hibalu-a kon paano ginlaraway

ang mga abyan.

Ang Abyan Kasubong sang Bulawan

by Florita R. Matic

Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson

Ikaw kag ako may mga abyan

Sila ang mga tawo nga aton masaligan

Kasubong sang bato nga tantanan

Sa tanan nga tion kita ila buligan.

Sa tion nga kita may problema

Mga abyan ara nagapalangga

Nagahatag sang ila suporta

Nga wala sing pangduha-duha.

Ang suod nga mga abyan

Pareho sang wala nagalubad nga bulawan

Wala sang manggad nga makaangay

Sa mag-abyan nga nagapalanggaanay.

Ang pag-abyanay indi matakus

Wala sang sin-o man makalampos

Pagpalanggaanay sang mag-abyanay

Brilyante kapag-on hasta san-o magapadayon.


49


1. Ngaa ginakumparar ang abyan sa tantanan nga

bato? Ano ang kinaiya sang tantanan nga bato

nga maanggid sa isa ka abyan?

2. Paano ipakita ang pagpalangga sang isa ka

abyan?

3. Ngaa ginakumparar ang abyan sa bulawan?

Paano sila magkaangay?

4. Sa ano nga butang mo pwede makumparar ang

imo suod nga abyan? Ngaa?

Hilikuton 5

Basaha liwat ang binalaybay.

Ano ang ginasugid sang binalaybay sa aton?

Isulat ang imo sabat sa sulod sang kahon.

Paminsara Ini!

50

Basaha kag usisa-a ang masunod nga mga dinalan nga

ginkuha sa binalaybay.

1. Ang mga abyan kasubong sang tantanan nga

bato sa tanan nga tion masaligan.

2. Ang suod nga abyan kaangay sang wala

nagalubad nga bulawan.

3. Mag-abyan nga nagapalanggaanay, wala sang

manggad nga makaangay

4. Pagpalanggaanay sang mag-abyanay

brilyante kapag-on hasta san-o magapadayon

5. Sa tion nga kita may problema

mga abyan ara nagapalangga.

Ano nga mga butang sa binalaybay ang

gingamit sa paglaragway sang isa ka abyan?

Pwede bala makumparar ang tawo sa mga

butang?

Ang mga tawo kag butang bala may pareho

nga kinaiya?

Ano ang tawag mo sa maathag nga

pagkumparar sang duha ka lain nga butang?

Ano nga mga tinaga ang ginagamit sa

pagkumparar?


51

Hilikuton 6

Linyahi sa idalum ang simile nga gingamit sa kada dinalan.

Halimbawa:

Ang pagpalangga ni Inday kasubong sang kalamay.

1. Nagasiga ang iya mga mata kasubong sang adlaw

kon aga.

2. Ang paglakat ni Lina pareho sang ulod sa sanga.

3. Naglangoy si Pangga kasubong sang isda sa sapa.

4. Ang duag sang panit ni Mara pareho sang gatas sa

tasa.

5. Ang bibig ni Aya kasubong sang gumamela nga pula.

Panumduma Ini!

Tinguha-i Ini!

Ang simile isa ka figure of speech kon sa diin ang

duha ka lain nga butang maathag nga ginakumparar.

Nagagamit ini sang mga tinaga nga kasubong o

pareho.

Halimbawa: Ang iya guya kasubong sang kamatis

nga mapulapula.

Ang mga bata pareho sang mga paka nga

nagakalakala.

52

Hilikuton 7

Maghimo sang dinalan nga may simile paagi sa maathag

nga pagkumparar sang duha ka lain nga butang. Isulat

sang imo sabat sa blangko nga linya.

1. kapayas kag kalamay

___________________________________________

2. bata kag kuneho

__________________________________________

3. mamumugon kag subay

__________________________________________

4. dulse kag bato

__________________________________________

5. nanay kag buyog

__________________________________________

Basaha ang friendly letter.

Tan-awa kon paano sulaton ang kaundan sang sulat.

Paminsara Ini!

18-B. Dalan Burgos Syudad sang Iloilo July 23, 2013

Pinalangga ko nga Ella,

Masaulog ang akon lola sang ika-65 niya nga kaadlawan sa Agosto 10. Nagaplano ako nga sopresahon sia sang paborito niya nga egg sandwich.

Pwede mo bala ako mabuligan sa pagpreparar sang egg sandwich? Palihog padal-i ako sang recipe kag direksyon nga akon kinahanglan sundon.

Salamat gid kag kabay nga makatambong ka sa pagsaulog ni Lola sang iya kaadlawan.

Ang imo abyan,

Erica

53

Sabti ang mga pamangkot.

1. Sin-o ang nagsulat?

2. Kay sin-o ipadala ang sulat?

3. Parte sa ano ang sulat?

Paano sulaton ang kaundan sang sulat?

1. Gin-indent bala ang una nga dinalan sa kada parapo?

2. Naga-umpisa bala sa daku nga letra ang dinalan?

3. May ara bala pintok kag iban pa nga tanda panulat

kon diin ini kinahanglan ibutang?

4. Husto bala ang pagpanigbato sang mga tinaga?

5. Nasunod bala ang nagakaigo nga margins o mga

latid sa duha ka kilid?

Hilikuton 8

Isulat liwat sa parapo ang mga direksyon sa pagpreparar

sang egg sandwich.

Sunda ang husto nga pagsulat sang parapo.

Pinalangga ko nga________,

.

Ang imo abyan,

54

Hilikuton 6

Wala nasulat sing husto ang parapo. Isulat ini liwat gamit

ang husto nga tanda panulat, gamit sang daku nga letra

kag ang nagakaigo nga pamaagi sa pagsulat sang parapo.

nagakalipay ako kag ang akon utod sa pag-updanay

namon sa pagluto kada Sabado, tudluan kami ni nanay kon

paano magluto subong nga adlaw tudluan niya kami

magluto sang pancit molo nalangkag gid kami sa amon

himuon

55


Hilikuton 1-A

Isulat ang mga tinaga sa husto nga inidas.

Hilikuton 1-B

Basaha ang mga dinalan kag sabti ang mga pamangkot.

Isulat ang letra sang imo sabat sa notebook.

Dinalan 1: Gindayaw niya ang iya katahum sa espeho.

1. Ano ang concrete noun sa dinalan?

a. sia b. gindayaw c. espeho

2. Ano ang abstract noun sa dinalan?

a. gindayaw b. katahum c. espeho

Dinalan 2: Indi matago ni Ernie ang iya kaakig sang naigo

sia sang bola sa guya.

1. Ano ang concrete noun sa dinalan?

a. indi b. akig c. bola

2. Ano ang abstract noun sa dinalan?

a. natago b. guya c. akig

kadalag-an medalya gugma

pasensya edukasyon libro

computer eskwelahan kalinong

hayahay

56

Hilikuton 2

Kumpletuha ang simile gamit ang mga tinaga sa sulod sang

kahon.

1. Nag-ilig ang iya luha pareho sang ______.

2. Ang iya buhok ______ kagab-ihon.

3. Nagahambal pareho sang ________.

4. Ang amon pag-abyanay _________kalamay.

5. Ang iya yuhum pareho sang _____ nga nagapasanag

sang kalibutan.

Hilikuton 3

Isulat liwat sa parapo ang mga masunod nga mga tikang sa

pagprito sang isda.

Sunda ang husto nga pagsulat sang parapo.

Una, tinlu-i ang isda.

Sunod, paligira ang isda sa harina nga natimpla sang

asin kag binukbok nga katumbal.

Sunod, ibutang ini sa mainit nga mantika.

Pagkatapos, prituha ang isda hasta nga magpula-

pula.

maitum kasubong sang matam-is kasubong sang

isa ka anghel isa ka adlaw isa ka suba

57

Leksyon 6: Pag-amlig Sang Palibot

May ara bala kamo hardin sa inyo balay?

Ano ang pwede mahatag sang isa ka hardin?

Hibalu-a ini sa imo pagbasa sang binalaybay.

Hardin nga Mapuslanon ni Florita Matic


Isa ka adlaw

Sa akon pagbugtaw

Maayo ang panahon

Nagapangganyat sa akon.

Gilayon ako naglakat

Para ang ulubrahon maamat-amat

Sa pag-obra, ako nagabakabaka

Para ang akon hardin mangin mapuslanon na.

Sa pagligad sang mga tinion

Daw kilat magdaku ang mga tanum

Ang hardin nga akon handum

Punu sang masustansya nga mga tanum.

Kon daw ginbayaan ang imo nabatyagan

Indi magkasubo sing tuman

Ang akon hardin nga matahum

Imo lang pirme panumdumon.


58

Ang hardin akon kabulig

Sa lawas nga maayo kag mapagsik

Gani ini akon gid ginaatipan

Para ang akon hardin mapuslan.


1. Ano ang ginahambalan sa binalaybay?

2. Sin-o ang nagahambal sa istorya?

3. Ngaa mapuslanon ang hardin?

4. Paano mo atipanon ang isa ka hardin?

Hilikuton 1

Pagkuha o pagkilala sang main idea sa kada estropa.

Ang main idea nagasugid kon parte sa ano ang

estropa. Basaha ang kada estropa. Pili-a ang dinalan nga

nagasugid sang main idea. Isulat ang letra sang husto nga

sabat sa imo notebook.

Paminsara Ini!

59

Sa pagligad sang mga tinion

Daw kilat magdaku ang mga tanum

Ang hardin nga akon handum

Punu sang masustansya nga mga tanum.

Main Idea:

a. May kilat sa hardin.

b. Madasig magdaku ang mga tanum.

c. Daw kilat ang mga tanum.

Gilayon ako naglakat

Para ang ulubrahon maamat-amat

Sa pag-obra, ako nagabakabaka

Para ang akon hardin mangin mapuslanon

na.

Main Idea:

a. May hinuptanan nga baka ang

nagahambal sa binalaybay.

b. Nagaobra sing todotodo ang

nagahambal sa binalaybay

c. May ara baka sa hardin

Kon daw ginbayaan ang imo nabatyagan

Indi magkasubo sing tuman

Ang akon hardin nga matahum

Imo lang pirme panumdumon

Main Idea:

a. Ginbayaan ang hardin.

b. Ang hardin makahatag sang kalipay.

c. Masubo kon ara ka sa hardin.

60

Hilikuton 2

Idrowing ang hardin nga gusto mo maagum.

Hilikuton 3

Basaha ang masunod nga mga dinalan.

1. Baka ang mangunguma kon mag-obra.

2. Bao ka kon maglakat sa talamnan.

3. Mabudlay pukawon ang mga bata kay mantika sila

kon magtulog.

4. Wala sang mga estudyante nabatian nga buhi na kay

mga paka sila nga nagaistorya.

Paano ginakumparar ang mga butang sa kada dinalan?

Ano nga klase sang pagkumparar ang gingamit sa mga

dinalan?

Ini nga pagkumparar ginatawag nga metaphor.

Basaha kag Hibalu-a Ini

61

Hilikuton 4

Idrowing ang bituon ( ) antes sang dinalan nga

nagagamit sang metaphor.

_____ 1. Tigre ang dagat nga nagangurob kon malain ang

panahon.

______2. Ang papel kasubong sang balahibo sang pispis

kamag-an.

______3. Nag-abot nga daw kilat ang iya ginapangayo nga

regalo .

______4. Ulod si Mara gani wala niya natapos ang iya

ginaobra.

______5. Baso nga mabuluk-on kon halungan si Mara sang

iya amay.

Hilikuton 4-A

Kumpletuha ang dinalan gamit ang metaphor nga ara sa

sulod sang kahon.

Tinguha-i Ini!

Panumduma Ini!

Ang metaphor isa ka figure of speech kon sa diin

ang tawo o butang ginakumparar sa kada isa nga wala

naggamit sang tinaga nga daw, kasubong o pareho.

mabug-at ang iya buli madulom nga kagab- ihon

bato nga tagipusuon perlas sa kadagatan

lukdo niya ang kalibutan

62

1. Masinulub-on si Bing.

Makit-an sa iya hitsura nga_________.

2. Wala sing balatyagon ang babaye.

May ara sia _______.

3. Tamad nga bata si Jimmy.

_______ kon may ulubrahon.

4. ______ ang imo mga ngipon, sa kaputi wala sing

tupong.

5. Ang buhok ni Mara ________ sa kaitum.

May ara ka bala sang journal?

Ano ang ginasulat mo sa imo journal?

Basaha ang journal ni Ronel kag hibalu-a kon ano ang

ginaobra niya adlaw-adlaw.

Ako si Ronel, walo ako ka tuig. Pananum ang akon

huyog. Maluyagon ako sang mga tanum sa palibot. Sa

kada tion nga may makita ako nga tanum, ginasulat ko ini

sa akon journal.

Lunes, July 22, 2013, 7:00 sang gab-i.

Upod sa akon mga kaeskwela, ginpantan-aw kami ni

Gining Santos sang mga tanum nga nagatubo sa hardin

sang amon eskwelahan. Nakunyag gid ako sa kadamuon

sang maduagon nga tanum sa hardin. Ginadayaw ko gid

ang amon hardinero sa pag-atipan sini nga mga tanum.

Martes, July 23, 2013, 7:30 sang gab-i.

Nakakuha ako sang tiempo nga maistorya si Manong

Karding nga amon hardinero. Ginsugid niya nga


63

ginaistorya niya ang mga tanum samtang ginabunyagan.

Miyerkules, July 24, 2013, sang gab-i.

Sa akon pagpauli, nasumalang ko si Manong

Karding. Nasorpresa gid ako sang gintagaan niya ako sing

nagkalainlain nga binhi sang tanum. Daku gid ang akon

pagpasalamat sa iya kay nahibaluan niya nga

mahuyugon ako magpananum.

Huwebes, July 25, 2013, sang gab-i.

Aga pa ako nagbugtaw kag ginhunol ang mga

binhi. Ginbunyagan ko ang mga ini kag ginbutang sa

lugar nga mainitan. Daw indi na ako kahulat sang ila

pagdaku.

Biyernes, July 26, 2013, sang gab-i.

Aga pa ako nagpauli kay bisitahan ko ang akon

hardin. Ginbunyagan ko liwat ang akon ginhunol kag

ginkuhaan sang mga hilamon sa palibot.

Sabado, July 27, 2013, sang gab-i.

Temprano pa ako nagbangon bisan wala kami

klase.Tungod indi mabug-at ang akon buli, nagdiretso ako

sa hardin pagkatapos ko himuson ang akon hilgdaan.

Daku gid ang akon kalipay sang nakit-an ko nga may

naga-ulhot nga dahon ang akon tanum!

Domingo, July 28, 2013, sang gab-i.

Gin-agda ko ang akon mga kaeskwela nga mabisita sa

akon hardin. Nakit-an nila nga nagtululubo na ang akon

mga tanum. Naganyat man sila nga maghimo sang ila

kaugalingon nga hardin.

64

Hilikuton 5

Sa diin nga parte sang journal ni Ronel ang imo gid

naluyagan?

Idrowing ini sa sulod sang kwadro.

Magsulat sang 2 hasta 3 ka parapo nga nagalaragway sa

imo gin-obra.

.

65

Hilikuton 6

Magsulat sang isa ka adlaw nga journal parte sa imo

inagihan.

Halimbawa: Ang pagpakigbahin sa pag-atipan sang

palibot.

Giyahan ka sang mga masunod nga pamangkot.

Sunda ang huluwaran sa pagsulat sang journal.

1. Paano mo ilaragway ang imo kaugalingon?

2. Ano nga makagalanyat nga inagihan ang gusto mo

ipaambit?

3. San-o kag diin ini natabo?

4. Ano ang natabo sa adlaw nga ina?

Mahilig ka bala magbasa sang mga libro?

Nahibaluan mo bala ang lainlain nga bahin sang libro?

Kilala mo bala ang lima ka bahin sini?

Linyahi ang mga ini.

Paminsara Ini

takop title page lawas sang libro

sports page bibliography tig-ulo

editoryal kaundan

66


Hilikuton 1

Ipares ang metaphor sa iya kahulugan. Isulat ang letra sang

husto nga sabat.

A B

_____ 1. palangga sang duta a. tamad

_____2. tinakluban sang langit b. wala kaluoy

_____3. bug-at ang buli c. masinulub-on

_____4. lukdo ang kalibutan d. putot o manubo

_____5. bato nga tagipusuon e. nagulpihan

Hilikuton 2

Linyahi ang mga bahin sang libro sa sulod sang kahon.

Panumduma Ini!

May nagkalainlain nga bahin ang libro. Nagalakip ini

sang takop, title page, copyright page, preface,

kaundan, lawas sang libro, index, glossary, bibliography,

kag spine.

takop sports page

copyright page index

glossary tig-ulo

title page kaundan

tables surface

preface lawas sang libro

67

Hilikuton 3

Pili-a ang letra nga tul-id nga nagalaragway sang main idea

sang binalaybay.

_____1. Si Rico kag iya pamilya nagaistar sa syudad. Wala

sia sing husto nga ihibalo sa pagpananum. Gintudluan sia

sang iya ginikanan sa pagtanum sang mga ulutanon

kasubong sang petsay, kamatis kag talong sa lata kag sa

plastik nga botelya.

a. Si Rico kag ang iya pamilya nagapananum

sang ulutanon.

b. Si Rico kag ang iya pamilya nagahandum nga

may mga kahoy sa ila likod-balay .

_____2. Nakigbahin si Ana kag iban pa nga girl scouts sa

Clean It Up nga proyekto sang baranggay. Nagapanilhig

sila sa kilid sang karsada kada adlaw pagkatapos sang

klase. Nagabulig man sila sa pagpananum sang mga

kahoy. Ginasigurado nila nga matinlo kag berde ang

palibot. Nagapati sila nga luwas sa mga masakit ang

matinlo nga baranggay.

a. Kada adlaw nagapanglimpyo sang palibot si

Ana kag iban pa nga girl scouts.

b. Nakigbahin si Ana kag iban pa nga girl scouts

para sa matinlo kag luwas sa masakit nga

komunidad.

c. Masadya ang mangin girlscout kay makaentra

sa mga proyekto sang komunidad.

68

Semana 7: Ang Akon Pamilya kag ang Amon

mga Katungdanan

Ang simile kag metaphor nagakumparar sang mga

tinaga sa dinalan. Ginahimo sini ang mga dinalan nga

makabibihag kag makagalanyat.

Halimbawa sang simile:

1. Kasubong sang dyamante ang bituon sa

kalangitan.

2. Maitum ang uling pareho sang kadulom

sang tungang gab-i.

3. Kasubong sang anghel ang iya katahum.

Halimbawa sang metaphor:

1. Anghel sa pamilya ang lapsag.

2. Ulod sia kon maglakat.

3. Bola sang kalayo ang adlaw.

o Paano ginlaragway ang ginahambalan sa kada

dinalan?

o Ang paglaragway bala nagasantu sa ginapakita

nga pagkumparar? Ngaa?

o Paano ang simile magkatuhay sa metaphor?

69

Hilikuton 1

May panulad kag halimsugid ang mga dinalan sa idalum.

Linyahi sa idalum ang duha ka tinaga nga ginakumparar.

Sunod isulat sa blangko nga linya ang P kon panulad kag H

kon halimsugid.

_______1. Algodon ang mga panganod nga nagalutaw sa

kalangitan.

_______2. Isda si Cindy kon maglangoy sa tubig.

_______3. Preska ang yuhum ni Pamela kasubong sang aga.

_______4. Kasubong ni Tom ang nagaumpok nga bola.

_______5. Mga bola sang kalayo ang iya mga mata.

Hilikuton 2:

Himu-a nga halimsugid ang tanan nga panulad. Isulat ang

imo sabat sa isa ka papel.

Halimbawa: Kasubong sang gutom nga kabayo si Barbara.

Sabat: Gutom nga kabayo si Barbara.

1. Kasubong sang algodon kaputi ang balahibo sang

kuring.

2. Kasubong sang mantika si Jose magtulog.

3. Kasubong sang kilat magdalagan ang atleta.

4. Mamag-an si Anita pareho sang balahibo.

5. Kaangay sang kuring kag ido mag-away ang mag-

utod.

Panumduma Ini!

70

Hilikuton 3: Palibuta ang Roleta

Ilaragway ang litrato sa roleta gamit ang simile o metaphor.

Basaha ang masunod nga mga dinalan.

a. Nagapanilhig sang ugsaran si Tina.

b. Nagapamunyag sang mga tanum si Berna.

c. Nagapahabok sang lupa sa palibot sang mga

tanum si Rose.

d. Nagahakwat sang mga laya nga dahon pakadto

sa basurahan si Manong Aris .

e. Nagapanghilamon si Mark.

f. Nagapang-abono sang tanum si Tatay Jose.

Sin-o ang ginaistoryahan sa kada dinalan?

Ano ang ginasugid sang dinalan nahanungod sa iya?

Paano gintapos ang dinalan?


71

Hilikuton1-A

Kilalaha ang tuluyuon kag ang panagsari sa mga dinalan.

Linyahi sa idalum ang tuluyuon kag bilugi ang panagsari.

1. Nagaistar ang akon pamilya sa gamay nga

balay.

2. Malipayon kami nga pamilya.

3. Ginatudluan kami nanday Tatay kag Nanay

kon paano mag-obra sang mga hilikuton sa

balay.

4. Nagabulig ang akon utod nga lalaki kay Tatay

sa likod sang balay.

5. Nagabulig ako kay Nanay sa pagluto sa

kusina.

Tinguha-i Ini!

Panumduma Ini!

May duha ka bahin ang dinalan, ang tuluyuon

(subject) kag ang panagsari (predicate).

Ang nagahimo sang aksyon ginatawag nga

tuluyuon.

Ang nagsugid nahanungod sa subject

ginatawag nga panagsari.

Ang simple nga dinalan nagasugid sang isa ka

kumpleto nga ideya. Nagatapos ini sa nagakaigo nga

pananda panulat kasubong sang pintok (.),

pamangkot (?) ukon panuaw (!)

72

Hilikuton 1-B

Kumpletuha ang mga masunod nga dinalan paagi sa

paghatag sang tuluyuon ukon subject.

1. Nag-obra sing todo si_______________sa hardin.

2. Nagatuon sang ila leksyon sanday __________ kag

_____________kada gab-i.

3. Ginatinluan___________ ang hulot-klasehan kada adlaw.

4. Gintudluan kami sang________________ kon paano

magbasa kag magsulat.

5. Nagkaon _______________ sang mga saging.

Hilikuton 1-C

Magsulat sang simple nga dinalan nahanugod sa kada

laragway.

1. __________________________

2. __________________________

3. __________________________

4. __________________________

73

5. __________________________

6. __________________________

7. __________________________

8. __________________________

Kapareho sang Subay

ni: Claire B. Barcelona


“Manong Aris tan-awa ang mga subay, ngaa masako

sila pirme?”pamangkot ni Berna.

“Nagabinuligay sila sa pagpangita sang ila pagkaon

para sa tion sang tag-ululan,” sabat ni Aris.


74

Samtang masako sila sa pagtan-aw sang mga subay

nga nagakamang sa duta, nabatian nila ang ila amay.

“Tina, Berna kag Rose, lakat kamo diri. Palihog buligi

ninyo ako sa pagpanglimpyo sang aton palibot,” pangabay

ni Tatay Jose.

Gilayon nagadalagan sa ila amay ang mag-ululutod.

Gulpi nangin masako ang tanan.

Nagapanilhig sang ugsaran si Tina. Nagapamunyag

sang mga tanum si Berna. Nagapanghukal sang lupa sa

palibot sang mga tanum si Rose. Nagapanghilamon si Mark.

Nagahakwat sang laya nga mga dahon pakadto sa

basurahan si Manong Aris. Nagapang-abono sang tanum si

Tatay Jose. Kada katapu sang pamilya nagabulig sa

pagpanglimpyo sang hardin kag palibot.

Kada katapu sang pamilya nagaobra sang iya

masarangan sa giya sang ila iloy kag amay. Mangin

mahapos kag madasig ang pag-obra kon tanan

nagabinuligay.

Nagyuhum si Nanay sa iya mga anak. “Pareho kamo

sang mga subay, tuman kasako sa pag-obra sang inyo

mga hilikuton,” hambal niya.

Sabti ang mga masunod:

Ano ang gin-obra sang kada katapu sang pamilya?

Ngaa ayhan ginkumparar sila ni Nanay sa mga subay?

Ano ang buot-silingon ni Aris sang paghambal niya nga

ang mga subay nagatipon sang pagkaon para sa tion

sang tag-ululan?

Ano nga leksyon ang ginatudlo sang istorya sa aton?

75

Hilikuton 2

Pangita-a ang main idea. Basaha sing maayo ang parapo

kag sabti ang mga masunod nga pamangkot.

Mga Pamangkot:

1. Ano ang ginasugid sang parapo?

2. Sa diin nga dinalan sa parapo ang nagasugid sini?

3. Ano ang tawag sa dinalan nga nagasugid sang main

idea?

4. Ano ang ginasugid sang iban nga mga dinalan

nahanungod sa pamilya?

5. Ano ang tawag mo sa mga dinalan nga nagahatag

sang dugang nga detalye o impormasyon

nahanungod sa main idea?

Ihambal kag Hibalu-a

Ini

Malipayon kami nga pamilya. Ginatudluan kami

nanday Nanay kag Tatay nga mangin mabuot nga

kabataan. Pirme namon ginapati kon ano ang

ginahambal ni Tatay. Nagabulig ako kag ang akon utod

nga babaye kay Nanay sa mga hilikuton sa balay.

Nagabulig naman kay Tatay sa hardin ang manghod

namon nga si Jose.

76

Hilikuton 3

Basaha ang mga masunod nga parapo. Linyahi sa idalum

ang key sentence nga nagahatag sang main idea sang

parapo.

1. Una nga sakay ni Carla sa eroplano. Temprano pa sia

nagbugtaw kag nag-ilis para sa byahe. Ginapaminsar na

niya ang mga panganod kag tanan nga mga butang

nga iya makit-an. Indi na sia makahulat nga makalab-ot

sa airport.

2. Gusto nanday Mario kag Carlo ang ila kaugalingon nga

hardin. Nakigkita sila kay Manong Jose, ang hardinero

sang eskwelahan. Ginpamangkot ni Mario si Manong

Jose kon pwede sia mahatagan sang mga binhi sang

tanum. Ginsugid sa iya ni Carlo ang hardin nga ila

himuon.

3. Si Sarah kag ang iya kaeskwela nagdala sang silhig kag

trapo sa eskwelahan. Ginhambalan sila ni Gining Toledo

nga temprano pa mag-abot. Kinahanglan nila magbulig.

Semana ato sang Brigada Eskwela.

Panumduma Ini!

Ang main idea pinakaimportante nga bahin sang

parapo. Nagasugid ini tanan nahanungod sa parapo.

Ang main idea pwede makit-an sa key sentence. Ang

key sentence pwede makit-an sa umpisa, tunga o

katapusan nga bahin sang parapo.

Tanan nga mga dinalan sa parapo nagadugang

sang mga impormasyon nga nagasuporta sa main idea.

77

Hilikuton 3-A

Basaha sing maayo ang parapo. Sunod pun-i sang

nagakaigo nga impormasyon ang graphic organizer sa

idalum.

Parapo 1

Nagabulig ang karabaw sa mangunguma sa

talamnan. Ginaarado nila ang talamnan para maghumok

ang duta. Ginadala nila ang mga mabug-at nga mga

basket sang prutas kag iban pa nga kararuton sa tion sang

tag-alani. Todo ang obra nila bilog nga adlaw.

Parapo 2

Suod nga mag-abyan sanday Leila kag Bebot. Tuparay

sila magpungko kon may klase. Kon tion sang recess,

nagahatagay sila sing pagkaon. Pirme sila nagabuligay.

Key sentence

Dinalan nga

nagasuporta sang

key sentence

Dinalan nga

nagasuporta sang

key sentence

Dinalan nga

nagasuporta sang

key sentence

Key sentence

Dinalan nga

nagasuporta sang

key sentence

Dinalan nga

nagasuporta sang

key sentence

Dinalan nga

nagasuporta sang

key sentence

78

Basaha ang infomercial sa pagwaragwag sa radyo.

ANCHOR 1: Mabalik ang nagapanguna nga balita sang

DCBB pagkatapos sini nga Infomercial.

Joseph: Mark, diin ka naghalin?

Mark: Nagkadto ako sa hulot-balasahan.

Ginsabtan ko didto ang akon homework

kag naghulam sang libro.

Joseph: Ngaa nagabasa ka pa sinang mga libro?

Dali, mahampang na kita sang computer.

Mark: Maayo nga hilikuton ang pagbasa hambal

ni Tata. Ari ipakita ko sa imo ang paborito ko

nga libro.

Joseph: Kabalo ka gid mangita sang paborito nga

bahin sini nga libro.

Mark: Syempre, nahibaluan ko na ang lainlain nga

bahin sang libro. Madasig ko makit-an ang

mga ini.

Joseph: Sa pamatyag ko kinahanglan ko mag-upod

sa imo basa sini nga libro.

Mark: Masadya ang magbasa!

ANCHOR 2: Ini ang mainabyanon nga pagpahanumdom

sang AKLAT Foundation kag sini nga istasyon.

o Parte sa ano ang infomercial?

o Paano nakumbinsi ni Mark si Joseph nga mag-upod sa

iya nahuyugan?

o Ngaa natingala gid si Joseph kon paano ni Mark makit-

an ang paborito niya nga bahin sang istorya?

Ihambal kag Ibalu-a Ini!

79

Hilikuton 4

Tun-i ang impormasyon sa idalum nahanungod sa lainlain

nga bahin sang libro.

Title Page

Makit-an ini sa

una nga bahin

sang libro kag

nagasugid

sang:

Tig-ulo

Tagsulat

Manuglaragw

ay

Manugbalhag

Lugar sang

Ginbalhagan

Table of

Contents

Makit-an man

ini sa una nga

bahin sang

libro. Nagalista

ini sang:

-Yunit, bahin o

istorya upod

sang numero

sang kada

pahina kon

diin ini makita

Glossary

Makit-an ini sa

likod nga

bahin sang

libro. Nagalista

ini sang

-bag-o nga

mga tinaga

nga gingamit

sa libro upod

ang ila

kahulugan.

Nakalista ang

mga tinaga sa

husto nga

pagpasunod

halin sa A to Z.

Index

Makit-an man

ini sa likod nga

bahin sang

libro

pagkatapos

sang glossary.

Nagalista ini

sang

ngalan, lugar,

kag topiko sa

libro upod

sang numero

sang kada

pahina kon

diin ini makita.

Nakalista ang

mga ini sa

husto nga

pagpasunod

halin sa A to Z.

Ano ang nagkalainlain nga bahin sang libro?

Ano nga impormasyon ang makita sa kada bahin

sang libro?

80

Hilikuton 5

Panghangkat

Ipares ang impormasyon sa bahin sang libro kon diin ini

makita. Isulat ang letra sang husto nga sabat.

Column A Column B

1. English for You and Me 3

Benita N. Miranda

2. Unit 1- Looking Around Me

3. Book Wise Publishing House, Inc.

4. Lesson 7- The Fireflies

5. village/vill’age (n.) community

6. animal kingdom 5

Antelope 9

7. Kiddie Goat…70

8. cats 24, 25

cheetahs 16

9. meadow/mead’ow (n.) piece of grassland

10. Antonio Basilla, illustrator

Tinguha-i Ini!

Glossary

Index

Title Page

Table of

Contents

81


A. Pamati-i ang malip-ot nga istorya kag sabti ang mga

pamangkot.

“Nay, diin ka?” singgit ni Mark. Ginlibot niya ang balay

pero wala sing bisan isa didto. Naggwa sia sa karsada.

Tanan masako!

Nagpanglimpyo si Tatay sang kanal. Ginhaboy ni

Manong Aris ang mga plastik nga botelya sa basurahan.

Nagpanilhig sang karsada sanday Nanay kag Tina.

Ginpangkolekta ni Rose ang mga plastic bag samtang

ginbahin-bahin ni Rose ang indi madunot nga basura.

Nagdalagan si Mark pakadto sa ila para man makabulig.

“Buas ang engrande nga parada. Halos handa na kita

sa aton preparasyon sa pista,” hambal sang baranggay

kapitan nga may kakunyag.

“Maghiliugyon sa kadalag-an kag magbahin sa

kapaslawan,” komentaryo ni Mark.

1. Ano ang maayo nga tig-ulo para sa istorya?

a. Ang Pista

b. Tion sa Pagpanglimpyo

c. Pakigbahin sang Pamilya

d. Preparasyon para sa Pista

2. Sa diin nga dinalan ang nagahatag sang kabilugan

nga ideya sang istorya?

a. Tanan masako sa pagpanglimpyo sang karsada.

b. Ginpangabay sang baranggay kapitan ang kada

pamilya sa pagpaninlo.

c. Nagbulig ang mga bata sa pagpadayon sang

katinluon sang komunidad.

d. Ginabuligan sang mga ginikanan nga mangin

responsable ang ila kabataan.

82

3. Sa diin nga dinalan sa idalum ang nagasuporta sang

ideya nga “Maghugpong para sa kadalag-an kag

magbahin para sa kapaslawan”?

a. Ginaengganyo ang mga bata nga magpaninlo

sang karsada.

b. Kinahanglan mga tigulang lang ang makigbahin

sa pagpreparar para sa pista.

c. Ginmando sang baranggay kapitan nga

magpaninlo sang karsada ang kada pamilya.

d. Nagbulig sa pagpreparar para sa pista ang kada

katapu sang pamilya.

B. Linyahi sa idalum ang figures of speech nga gingamit sa

kada dinalan. Isulat sa blangko nga linya ang S para sa

simile kag M para sa metaphor.

_____4. Sa sobra nga kagutom kasubong sia sang

baboy magkaon.

_____5. Tigre sia kon mangakig.

_____6. Daw kalamay katam-is ang atis.

_____7. Wala pahuway ang magunguma, karabaw sia

kon mag-obra.

C. Isulat ang letra sang husto nga sabat.

Sabado sang aga. Nagapreparar ang mga mag-

ululutod para magbisita sa ila lolo kag lola. Aga pa

nagbangon si Tina kag nagluto sang pancit molo. Nagluto si

Berna sang bingka para kay Lolo. Nanguha naman si Rose

sang bulak nga gumamela para kay Lola. Nagahanas sa

pagkanta si Mark para kanday Lolo kag Lola. Nagahanas

naman sanday Aris kag Joseph sang saot para sa

eskwelahan. Tanan sila nagakakunyag sa pagbisita sa ila

lolo kag lola sa uma.

83

8. Ano ang key sentence?

a. Isa ka Domingo sang aga.

b. Tanan sila nagakakunyag sa pagbisita sa ila

lolo kag lola sa uma.

c. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday

Lolo kag Lola.

d. Nagapreparar ang mga mag-ululutod para

magbisita sa ila lolo kag lola.

9. Sa diin nga dinalan ang wala nagasuporta sang

main idea?

a. Nagluto si Berna sang bingka para kay Lolo.

b. Nagahanas sanday Aris kag Joseph sang saot

para sa eskwelahan.

c. Nanguha naman si Rose sang bulak nga

gumamela para kay Lola.

d. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday

Lolo kag Lola.

10. Ano ang main idea sang parapo?

a. Masako ang mga bata

b. Semana upod kanday Lolo kag Lola

c. Kakunyag sa isa ka adlaw sa uma

d. Pagpreparar para magbisita kanday Lolo kag

Lola

11. Gusto ni Rose mahibaluan ang tagsulat,

manuglaragway kag manugbalhag sang isa ka

libro. Sa diin nga bahin niya ini pangitaon?

a. index

b. glossary

c. title page

d. table of contents

12. Tun-i ang grupo sang mga tinaga sa idalum.

Sa diin ang halimbawa sang isa ka simple nga

dinalan?

84

a. Nagbulig kay Nanay ang mga bata sa pagluto

sang panyaga.

b. Tatlo ka matahum nga alibangbang sa hardin

c. Nagkadto si Ramil sa Manila kag ginbisita niya

ang iya asawa.

d. Naghibi si Angie kay nadula niya sa

eskwelahan ang iya paborito nga libro.

D. Ilaragway ang litrato gamit ang nagakaigo nga

figures of speech.

Magsulat sang tatlo (3) ka simple nga dinalan

nahanungod diri. (13-15)

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

85

Leksyon 8: Mga Katapu Sang Pamilya, Bugal Sang

Akon Pamilya

Mata na mga bata

Imuklat ang inyo mga mata

Tindog kag magbangon

Diretso sa banyo kag paligo gilayon

Sa aton paglakat siguraduhon

Ang mga tindog naton kaayuhon.

Wala ka bala sing kalibutan

sa mga nagakatabo sa dalan?

Gani sa aton paglakat maghalong sing tuman

Kay ang kalibutan punu sang katalagman.

o Ano nga mga tinaga ang kaduha gingamit sa

binalaybay?

o Paano gingamit ang tinaga nga mata?

o Ano ang kahulugan sang mata sa una nga linya?sa

ikaduha nga linya?

Mata na mga bata

Imuklat ang inyo mga mata

o Pareho bala ang kahulugan sang tinaga nga may linya

sa idalum?

Tindog kag magbangon

Ang mga tindog naton kaayuhon

o Sa diin sini ang may kahulugan nga “wala sing

nahibaluan”?

Wala ka bala sing kalibutan sang nagakatabo?

Ang kalibutan puno sang katalagman.

o Ano ang nagabulig sa imo pagtumod sang husto nga

kahulugan?

Basaha kag Hibalu-a Ini

86

Mga Tinaga nga may Madamo nga Kahulugan

Usisa-a ang mga kahulugan sang tinaga sa tsart.

Tinaga Kahulugan

mata parte sang lawas bugtaw

tindog hitsura o porma

sang lawas

posisyon nga

nagatiso ang

duha ka tiil

kalibutan duta nga

ginaistaran

nahibaluan

Panumdumon Ini

Ihambal kag Hibalu-a!

Pwede nga ang mga tinaga may sobra sa isa nga

kahulugan. Ang kahulugan sang tinaga nagasandig

kon paano ini gamiton sa dinalan.

Ginagamit naton ang context clues para mahibaluan

kon diin ang husto nga kahulugan.

87

Tun-i ang mga dinalan kag iangot ini sa litrato nga

nagapakita sang iya kahulugan.

Paminsara Ini!

Manami ang gua sa telebisyon

Nagsaot ang bilog nga pamilya

sa plasa.

Nagaumpok kag bilog nga butang

ang regalo ko.

88

Hilikuton 3

Pagsat-um sang Kinaiya sang Karakter

May mga katawhan ang istorya. Sila ang nagahulag

kag nagahambal sa istorya. Mahambal naton kon ano sila

nga klase sang tawo sila paagi sa pag-intindi kon ano ang

ila ginhambal kag ginaobra sa istorya.

Basaha ang mga dinalan. Ihatag ang kinaiya sang

tawo base sa iya hulag o ginahimo. Magpili sa listahan sa

idalum.

maisog mabuot dalok tampad maalam

Dinalan Kinaiya

1. Nakit-an ni Anita ang pilason nga

pispis. Gindala niya ini sa ila balay

kag gin-atipan.

2. Nagapungpong sang bunga ang

paho ni Manong Jose ugaling wala

gid ini nagapanghatag sang bunga

sini kon kay sin-o.

3. May beinte pisos sa ibabaw sang

lamesa sa kantina. Nakita ini ni Janet

kag ginbalik niya ang kwarta sa

manunudlo.

4. Malapit na magdulom. Ginsugo ni

Nanay si Mark nga magkadto sa

botika kag magbakal sang bulong

para sa manghod niya. Wala pa sia

didto ka kadto nga isa lang pero

nahibal-an niya nga kinahanglan gid

ini sang manghod niya. Ginkuha niya


89

ang flashlight kag kwarta. Gilayon

nakabalik na sia nga may dala nga

bulong.

5. Nagtuon sing todo si Gracia para sa

pagtilaw. Gintun-an niya liwat sing

maayo ang tanan nga leksyon nga

gintudlo sa ila sang manunudlo.

Nakuha niya ang pinakamataas nga

marka sa klase.

Hilikuton 4

Halin sa listahan sang mga tinaga, butangi sang tsek √ ang

tinaga nga nagalaragway sang kinaiya sang karakter.

Butangi sang ekis X kon indi.

__________1. malipayon __________6. mabuot

__________2. matinahuron __________7. maalam

__________3. dulse __________8. mabinuligon

__________4. masinadyahon __________9. mapisan

__________5. tamad __________10. eskwelahan

Panumduma Ini!

Ang katawhan sang istorya pwede malaragway

gamit ang mga kinaiya sang karakter. Ang kinaiya sang

karakter nagasugid kon ano sia nga klase sang tawo.

Masugid mo ang kinaiya sang karakter suno sa iya

ginahambal kag ginahimo sa istorya.

90

Hilikuton 5

Basaha ang mga dinalan kag magpili halin sa listahan sa

Hilikuton 4 sang kinaiya sang karakter.

________1. Gintamyaw nanday Sandra kag Grace

ang ila manunudlo.

________ 2. Nag-obra si Tatay sa talamnanan bilog

nga adlaw.

________3. Ginatinguhaan pirme ni Maria nga

mapahalipay ang mga tawo nga iya

palangga. Nagalahog sia kag nagayuhum sa

tanan.

________4. Naugot maninlo ang gamay nga lalaki.

Ginalikawan niya magpaligo kag magsipilyo

sang ngipon. Hambal niya makapakapoy lang

ini.

________5. Nagapaninlo sang kwarto si Sarah kada adlaw.

Ginasiguro niya nga may matinlo nga pisara

kag pangtrapo si Gining Paz.

Hilikuton 6

Sinimpon nga mga Dinalan

Basaha ang mga dinalan. Simpuna ang mga simple nga

dinalan. Gamita ang panghiangot (connector)nga makit-an

antes sang kada numero para madihon ang sinimpon nga

dinalan.

(kag) 1. Nakunyag si Gining Dela Rosa. Nalipay si Gining

Dela Rosa.

Sabat: Nakunyag kag nalipay si Gining Dela Rosa.

(kag) 2. Ginapabugal ni Tatay ang ila mga kabataan.

Ginapabugal ni Nanay ang ila kabataan.

Sabat: _________________________

Basaha kag Ihambal Ini!

91

(kag) 3. Nagaobra sing todo si Josie para makakuha sang

maayo nga grado.

Nagmadinalag-on sia.

Sabat: _________________________

(ugaling) 4. Mapisan si Charito.

Tamad si Bryan.

Sabat: _________________________

(ugaling) 5. Nanawag sia.

Wala sang nagsabat.

Sabat: _________________________

Hilikuton 7

Diin ang Akon Pares? Isugpon ang duha ka mga dinalan

para makadihon sang sinimpon nga dinalan o compound

sentence. Gamita ang panghiangot nga kag sa pagsugpon

sang mga ideya.

A B

Maluyagon si Mark

magdrowing *

* Nagahanas sia sa alagyan

adlaw-adlaw.

Nagatukar si Joseph sang

gitara *

* Sia ang nagapanguna sa

cheering squad

Madasig maglangoy si Erick * * Ang banda ang nagakanta

sa kasadyahan.

Panumduma Ini!

Ang simple nga dinalan may isa ka ideya.

Nagatapos ini sa pintok.

Ang sinimpon nga dinalan may 2 ka ideya.

Ang sinimpon nga dinalan naagagamit sang

panghiangot(connector) kasubong sang kag o

ugaling.

92

Makawiwili magsaot si Rose * * Nagaentra sia sa poster

making.

Daw kabayo magdalagan si

Ramil *

* Nakabaton sia sang

medalya nga bulawan.

Hilikuton 8

Mga Kaundan

Tun-i ang listahan sang mga kaundan. Sabti ang mga

pamangkot.

o Pila ka mga leksyon ang ara sa libro?

o Ano ang tig-ulo sang pinakaulihi nga leksyon?

o Sa ano nga mga pahina mo makit-an ang

impormasyon parte sa pagtukib sang ikasarang?

o Ano nga impormasyon ang makita sa pahina 98?

o Ano nga leksyon ang dapat mo basahon kon gusto mo

mahibaluan ang katuyuan sang kalingawan?

o Sa diin nga leksyon ang nagahatag sang kabilugan

nga ideya sang kalingawan?

o Naluyag si Aris magpakig-ambit sang iya talento sa iya

mga utod, sa diin nga leksyon niya ini pwede

maangot?

o Sa diin nga leksyon ang nagasaysay nahanungod sa

pagpasubali kag kalingawan?

o Kon ikaw nagaumpisa sa pagtukib sang imo talento,

sa diin nga leksyon mo ini mabasa?

IKAW KAG ANG IMO KALINGAWAN

Leksyon1 Pag-istorya Nahanungod sa Kalingawan…… 1-7

Leksyon 2 Pagtukib sang Ikasarang……………........ 8-39

Leksyon 3 Pagpauswag sang Ikasarang…………….. 40-76

Leksyon 4 Pagpakig-ambit sa Iban………………… 77-99

Leksyon 5 Pagpasanyog sang Personalidad……… 100-124

Leksyon 6 Mga Kalingawan Batok sa mga

Pagpasulabi……. 125-150

93

Ano nga impormasyon ang makit-an sa table of

contents o mga kaundan?

Paano mo magamit ang impormasyon nga ara sa

table of contents o mga kaundan?


A. Pamati-i ang istorya.

Sabti ang masunod nga mga pamangkot. Pili-a ang letra

sang husto nga sabat.

Panumduma Ini!

Ang mga kaundan (table of contents) makit-an sa

unahan nga bahin sang libro.

Nakalista diri ang mga yunit, bahin, o istorya kaupod

ang pahina kag numero nga napasunod sing.

Ang kadamuon sang detalye nagadepende sa

kalabaon sang unod sang libro.

Kapid sanday Miko kag Mika. Nakabaton sila

sang regalo sang kaadlawan nila halin kay Tiyoy

Bobby. Ginapilit gid ni Miko nga ang bisikleta iya gid.

Bisan nagahampang sia sang iya basketball , indi sia

gusto nga gamiton ini ni Mika.

“Indi ako maggamit sang bisikleta mo. Pwede

bala ako makahampang sang volleyball mo?,”

pangabay ni Mika .

“Indi ko magpasugot,” singgit ni Miko.

“Akon ini nga bola. May ara ka man munyika.

Indi ka ya maghampang sini,” hambal niya nga

nagapangakig.

94

1. Paano mo malaragway si Miko?

a. may pagsalig b. dalok c. buang d. mainabyanon

2. Ano ang nabatyagan ni Mika sa ginhimo sang iya utod?

a. nakasala b. nasubuan c. naakig d.nagpasensya

3. Ano nga kinaiya ang masat-um mo kay Miko?

a. kadalukon c. kabuangon

b. mabinuligon d. mainabyanon

4. Sa diin nga dinalan ang nagapakita nga

makinaugalingon si Miko?

a. Indi ka pwede maghampang sini.

b. May ara ka man nga munyika.

c. Indi ako maggamit sang bisikleta mo.

d. Pwede bala ako makahampang sang bola

mo?

B. Isulat ang letra sang husto nga sabat.

_____ 5. Sa diin sini ang compound sentence?

a. Nangabay si Mika nga hulamon ang bag-o

nga basketball ni Miko.

b. Nakabaton sanday Miko kag Mika sang

regalo sang kaadlawan nila halin kay Tiyoy

Bobby.

c. Sang wala ni Miko ginpahulam si Mika

sang iya hampanganan, naglakat si Mika

nga may luha ang mga mata.

d. Nagpasalamat ang mga bata sa ila tiyo

kag gintagaan nila sang importansya ang

mga regalo.

6. Ako anay ang masulat sa pisara.

Ano ang buot silingon sang tinaga sa dinalan nga may

linya?

a. isa ka sahi nga insekto

b. mauna sa pagsulat

c. maulihi sa pagsulat

d. masunod sa pagsulat

95

7. Simpuna ang mga simple nga mga dinalan gamit ang

nagakaigo nga panghiangot.

Nagbinalaybay ang mga babaye. Nagsaot sing

maayo ang mga lalaki.

Sa diin nga dinalan ang husto?

a. Nagbinalaybay ang mga babaye gani

nagsaot sing maayo ang mga lalaki.

b. Nagbinalaybay ang mga babaye pero


c. Nagbinalaybay ang mga babaye kag


d. Nagbinalaybay ang mga babaye sang


8. Tun-i ang laragway.

Diin sini ang buot silingon sang tikang nga

ginamit sa dinalan?

a. Indi magtikang sa hilamon.

b. Maghalong sang imo tikang, basi

mahulog ka.

c. Nasadyahan gid ako sang mga

tikang sang hiphop nga saot.

d. Nagdalagan panaog si Tristan

sang pila ka tikang para sumalangon

ang iya iloy sa ganhaan.

9. Nakit-an ni Miguel nga nagakalayo ang kusina sang ila

kaingod. Nagdalagan sia sa barangay hall kag ginsugid sa

mga opisyales. Nagkuha sia sang balde sang tubig kag

nagbulig sa bumbero sa pagpatay sang kalayo.

Ano nga klase sang bata si Miguel?

a. maisog

b. wala nagapanumdon sang kaugalingon

c. mapasalamaton

d. mabinuligon

96

Tun-i ang listahan sang mga kaundan (table of contents).

10. Sa diin nga leksyon ang dapat mo basahon kon gusto

mo mahibaluan ang ehersisyo nga angay sa lawas?

a. Leksyon 1 b. Leksyon 2 c. Leksyon 3 d. Leksyon 4

11. Ano nga impormasyon ang makit-an sa pahina 32?

a. Pag-ehersisyo b. Giya sa husto nga kalan-on

c. Paghalong d. Pagpabulong

C. Basaha ang mga dinalan kag pili-a ang kahulugan sang

tinaga nga may linya sa sulod sang kahon. Isulat ang letra

sang husto nga sabat.

_____12. Ano nga adlaw ang paindis-indis sa

pagdalagan? .

_____13. Indi na sia magdalagan kay mainit na ang

silak sang adlaw.

D. Tun-i ang mga laragway. Magsulat sang duha (2) ka

compound sentences nahanungod diri.

Mauswagon nga Pagpangabuhi

Leksyon 1 Ano ang Maayo para sa Imo Lawas? ........... 1-18

Leksyon 2 Ang Paghalong Labaw sa Pagbulong …………. 19-36

Leksyon 3 Pag-ehersisyo:Ano ang suno sa Lawas mo?……… 37-54

Leksyon 4 Pagkaon: Ano ang Maayo sa Imo? …….…......... 55-75

a. tion sa semana kasubong sang Lunes

b. butang nga naggahatag sang kasanag kag kainit

c. sa tanan nga tion

d. klase sang paindis-indis

14._______________________________________________

15. _______________________________________________

97

Leksyon 9: Ang Akon Pamilya kag ang Amon

mga Responsibilidad

Pagpauswag sang Bokabularyo

Basaha sing maayo ang kada dinalan. Pihuha kon diin

nga sabat ang may pareho nga kahulugan sa tinaga nga

may linya sa una nga dinalan.

1. Batok ang sinugba nga saging gani wala nila nakaon.

a. Naglakat sia batok sa kagustuhan sang iya iloy.

b. Daw uling ang batok nga isda.

2. Kadamo sang abo ang dapog ni Lola.

a. Kanamit sang pinirito nga abo.

b. Nag-ubo sia kay ginpalid sang hangin ang abo.

3. Madamol ang habol ko kay malamig kagab-i.

a. Nagbakal si Nanay sang bag-o nga habol.

b. Indi ka kihad ang kutsilyo kay habol.

4. Palangga si Tiyay Lisa sang iya amo nga Arabo.

a. Amo ini ang gusto ko nga sapatos.

b. Mabuot kag manggaranon ang iya amo.

Paano mo mahibaluan ang kahulugan sang mga

tinaga nga may madamo nga kahulugan?

Panumduma Ini!


98

Hilikuton 1

Pagpangita sang Litrato:

Butangi sang tsek ang husto nga litrato para sa kada

dinalan.

1. Wala nagakalipat magpamunyag sang mga tanum si

Gina kada aga.

2. Nagbilin sang sulat si Mimi sa iya utod nga babaye.

3. Duha ka manughampang sang volleyball ang

nagtinguha sa pagsagang sang spike sang ila

kasumpong sa hampang.

Tinguha-i Ini!

Madamo nga mga tinaga ang may sobra sa isa nga

kahulugan.

Ang kahulugan sang tinaga nagasuno kon paano ini

gamiton sa dinalan.

Ginapaminsar sang manugbasa kon paano ang

tinaga ginagamit sa dinalan para mapiho ang husto

nga kahulugan.

99

4. Ihigot sing maayo ang laso.

5. Ginhampak sang manughampang ang bola gamit ang

bat.

Hilikuton 2 Hili Panumduma ang mga hitabo sa istorya. Pili-a ang kinaiya

sang tawo nga nagalaragway sa dinalan.

a. Ginbilin ni Monita ang kinan-an para hugasan ni Mona

pag-abaot sang gab-i . __________si Monita.

Maalwan Pasaway Tamad

b. Ginhugasan ni Mona ang kinan-an nga wala nagreklamo.

__________ si Mona.

Mabuot Mapaiway Mabinuligan


100

c. “Monita, ihatag naton ang aton balon sa makaluluoy nga

tigulang,” boluntad ni Mona. __________si Mona.

Masinulub-on Mainakigon Maalwan

d. “Hatag lang ang imo balon kay indi ko ya,” sabat ni

Monita. __________si Monita.

Dalok Madinumdumon Mainabyanon

e. Nabatyagan ni Monita ang __________.

kalipay kasubo kaugot

Panumduma Ini!

Panumduma:

Ang ginahambal, ginahimo, ginapanumdom, kag

ginabatyag sang isa ka tawo, nagapakilala kon ano

sia nga klase sang tawo.

Ang ginahambal sang iban nga katawhan sa istorya

makahatag man sa imo sang giya sang iya kinaiya.

101

Hilikuton 3

Basaha kag intindiha ang kada sitwasyon. Kumpletuha ang

Tsart sang Kinaiya.

“Missy! Dali diri!” Panawag ni Nanay nga nagaugot

ang tingog. “Diutayan na lang ako mahulog sa hagdan

kay natapakan ko ang imo mga munyika.”

“Nanay pasensya,” pagpangayo sang pasensya ni

Missy. “Pero si Mimi ang nagbilin sina dira.”

“Indi! Ikaw sina ang naggamit sini nga aga. Wala mo

gid ginatago ang imo mga hampanganan pagkatapos

gamit,” hambal ni Mimi.

“Husto na ina. Imbes nga magsuay kamo kuha-a na

kag tagu-a ang inyo hampanganan,” hambal ni Miko. “Sa

sunod ibutang ninyo pirme ang inyo mga gamit sa husto

nga lugar para malikawan ang disgrasya.”

“Huo, husto si Miko. Indi kita maghulat nga may

madisgrasya pa kag amo pag-umpisa sang

pagpanghimos ,” dugang ni Nanay.

Tsart sang Kinaiya

Sin-o? Kinaiya? Ebidensya?


102

HIlikuton 4

Basaha ang masunod nga mga simple nga dinalan. Impuna

ang mga ini gamit ang tinaga nga kay o samtang. Isulat

ang imo sabat sa imo notebook.

1. Nalipay ako. Nakapasar ako sa pagtilaw.

2. Nagpaninlo sang kwarto si Maria. Naghulat si Mario sa

gwa.

3. Nagkanta ang bata nga lalaki. Nagapamati sing maayo

ang iya kaeskwela.

4. Temprano kami nagpauli. Nagpatawag sang

pulongpulong ang prinsipal sa mga manunudlo.

5. Akig nga nagtaghol ang ido. May mga estranghero sa

likod sang balay.

Ano ang complex sentence?

Paano idihon ang complex sentences?

Panumduma Ini!

Basaha kag Hibalu-a ini!

Panumduma:

Ang complex sentence ginabug-usan sang duha

ka simple nga mga dinalan. Ginapabutyag sini

ang duha ka ideya nga ginasugpon sang

connectors.

kay kag samtang ang masami nga ginagamit nga

connector sa complex sentences.

103

Hilikuton 5

A. Basaha sing maayo ang kada dinalan. Ihambal kon ini

compound sentence o complex Sentence.

1. Nagbisita kami sang amon hardin pero wala man kami

sang gin-obra didto kahapon.

2. Nagmasakit si Alice gani nagtinir sia sa balay bilog nga

semana.

3. Nagkadto sa evacuation center ang pamilya

Montemayor kay gusto nila magbulig.

4. Indi sanday Lina kag Sara makahampang sang bisikleta

kay kupos sini ang goma.

5. Nagabasa sang magasin si Nanay samtang nagahulat

sang bus.

B. Kumpletuha ang masunod nga complex sentences sang

panghiangot nga kay o samtang.

1. Madamo nga lugar ang nakadtuan namon_____ ara kami

sa Cebu.

2. Kinahanglan ni Marta magsuksok sang tsinelas sa

eskwelahan ______ may pilas ang iya tudlo sa tiil.

3. Kilala ang pamilya Robles ________ honor roll sa

eskwelahan ang tanan nila nga kabataan.

4. Kinahanglan naton magbasa sing todo _______ bata pa

kita.

5. Nagtinir kami sa hulot-balasahan ______ nagpaninlo sang

hulot-klasehan ang mga lalaki.

Tinguha-i Ini!

!

104

Hilikuton 6

Basaha sing maayo ang journal. Sabti ang mga pamangkot.

Mga pamangkot:

1. Sin-o ang nagsulat sang journal?

2. Ano ang importante nga hitabo mga ginsulat niya sa

iya journal?

3. Ano ang ginasugid sang journal ni Bert?


Abril 25, 2012

Ginbaklan ako ni Tatay sang asul nga bisikleta.Gamiton

ko ang akon bakasyon sa pagtuon maneho sang

bisikleta. Nagakakunyag na ako.

Bert

Abril 27, 2012

Sagad na ako subong magmaneho sang akon

bisikleta. Gintudluan ako ni Tatay pero nakadanlog ako

sa basa nga dalan kahapon. Napilasan ang akon

tuhod. Masakit gid ang akon pilas.

Bert

105

PAGSULAT SANG JOURNAL

Sabti sa kumpleto nga dinalan ang kada pamangkot:

1. Ano ang mga importante nga butang ang natabo

sa imo sang Sabado kag Domingo? Magsulat sang

duha ka dinalan.

2. Ngaa natabo ang mga ini?

3. Ano ang nabatyagan parte sini?

Gamit ang sabat mo sa mga pamangkot, magsulat sang

imo journal.

Ang journal isa ka pamaagi para masulat ang parte

sa aton kaugalingon, balatyagon, mga butang sa palibot

naton nga nagustuhan o wala nagustuhan. Nagabulig ini

sa aton sa pagpanumdom sang mga importante nga

hitabo sa aton kabuhi.

Panumduma Ini!

Ang Akon Journal

_______________________

Petsa

_________________________________________________

______________________________________________________

_____________________________________________________.

106

Pasanyugon Naton

Magdrowing kag magduag. Ipakita ang imo journal paagi

sa drowing. Himu-a nga maduagon ang imo obra. Ipakita

kag iistorya ini sa klase.

Ipaambit kag Saulugon!

Basaha sing maayo ang imo journal. Butangi sang tsek ang

inidas nga nagalaragway sang imo journal.

Kaundan kag Organisasyon Puntos

1. Husto nga pagsulat sang mga

dinalan, kumpleto kag klaro nga

may husto nga tanda panulat.

2. Kumpleto kag klarado ang

mga dinalan.

3. Kumpleto ang mga dinalan

pero indi klaro.

Kalidad

1. Nagasugid sang detalyado

kag klarado nga inagihan.

2. Nagasugid sang diutay kag

may kaanggid nga detalye.

3. Nagasugid sang kulang nga

detalye.

Final Rating :

Excellent 6 stars

Very Good 5 stars

Good 4 stars

Fair 3 stars

hiligaynon mtb-mle gr-3-lminsidepagesq1only

Documents