אליהו דוב־ היילפעריך 1־טע ה ע פ ט. הועתק והוכנס לאינטרנט

www.hebrewbooks.org ע״י חיים תשס״ט

ד־זימעל רעוואלוציעד־־יע ר מיט זיין פ^מי ע ט א * דיסקוסיע פון א פ >

אים שבת ביים טיש, איבער די רעוואלוציע.

, ן ע צ ע ז ע ע ג ש י ל מ י י ה ט ד ר ע ל ה ר ט ע ר ע ו י ו י ב ר ע ד ׳

. ן ן לעבע ע ש י ד ו ן י י יםט א ן א גי ע ג נ ע ר ב ו צ נ י י ר א

יי' V ־׳־ ל יוליף יילחקי^ן.•

ארויסגעגעבען דורך דעם מחבר ,חמדת ישראל/

. ך י ל צ ר ן קי ע ב י י ש ר ן ע ע ט פ ע ע ה ג י ד ר ע ט י י ו י ו ד

. ג ״ פ ר 9 1 כע< ת 2 א כ» 3 ש ר א ו ו

£. B. Halpern Warszawa, S״to Jerska 36/30• P R I N T E D IN P O L A N D .

ORUK. G. PIMttiT WORSZAWQ. SIWAKOWSKA 4

׳ ׳ ע י צ ו ל א ו ו ע י ר ן ד ו ג פ נ ו ר ע ל ק ר ע . י ד

,ושבח אני את המתים שכבר שתו. םן החיים אשי* המה חיים עדנה* (קהלת ד).

ד^ם שבת, האס איך האב גזןהאט יאהרצלט, נאך מלן םוטער עה״ש, זאבת איך: איהר לולסט, הללנט האב אלך יאהרצלט נאך מיין מוט^ר, א ללכטלנלן גז ע

ן ,איך וועל אלך קלאדר םאכען, וועד זלא אלז מןמעך. ' ע ב ^ א ד י ' ז ל א ן

אז1י ויי א יוד הלט אלזן טאג צי ללמןן תפלללן, אזוי פלזןגט זי היטל(, דורך לל^נען' $p שבת, דל סדרה ״צאינה וראינה׳, גלויבט מלר אז אםדימ 5לעגין זיך שעמען פאר איהר, זיא איז פול גץווען, אין אסך מאמרים פון די חכמים׳ איהר גאנצע 'ארבלט אלז כעמען, פלהרן דל הויז, און ץרצלהזןן דל קינדער יורלש,

(זזבמת נשימ בנתה ביתה), פון פייה מארגון, 5לעגט זלא אבנלםין דל קלענער^ קלנדזןד :עגיל מאס^ר.ל אמף יןךער האנד, זל פלעגט זאגין מלט זין ברבה: אלךיוו^ל פאלגען ה א י מ ד ו

וואט דער טאט?ן הלםט, וואם דל מאמע הלםט, מאס אלע טטע פרומע ללט היייסין מיר צו טטין טאן, אברכה הצלחה, אויף מלן קזןפזןלע אמן סלה.

פלעגט אונז ברלנגען אלן חדר עסזןן, פארן שלאף האט זי נללל^נט ' י ״ זך בלל, זל האט פון אונז, דל אוינ ניט עראב ר קריאת שמע, ח ע ד נ י \ ק ט ד י ט

ניייומע{ נוי מיין זוייב זאל דלר נלט §ארדרלםין, דו בלםט דאך שרן אויך כיהו אייאהר פונפצלג, גיבסטו דז$ן אמך אזוי אכטונג א־ויף דל קלנד?ר, מל מללל י ר ו י א

צו לאנגע יאהר • ר' טאטע ?" דיי אויך אזוי כשר טלט דל האר ווי דלן מאמע ? לאטלר׳ ע ט ד ם ו ו . י ך, י, ןיאראטאן אךין, דויהאםט א םך מעהר הנאה פון *מעשה בלביל, פו זיד ניט נ

ו?ר \ ' (ר^:ה[ ווי וולבער זאל נלט אייםגלרזךט זלן, הלנט ו ה נ ; [י ־ ־ יי«יט נאד"מעגעי די יוזקס מלט די העלעענס, w קלן מארט יודלש לערינט טעןן מוז ע זאך ווייס דל םוטער צו לערנ^ן דזןם קלנד, צום ^ ט ' ש ד ' צ ניט ד, מל יאלד אז שאפק? דאלוי, אלז שוין שפעטעי ע על ט י ^ *, ה ט ׳ י 1 ן א * י

* * ^ און י ן אברכה א הצלחה אייפ׳ן׳ ק ע ^ ° { ? פ ל י א ר

. ך ^ ע ק ל אמף ד ן לי י I דער ל^בטקי p האט

מלל:? קלנדער ^נטפערן אמת נאך די_ץ גאנג בלסטי גערי^נט, דו וואלסט #ב?ר לעזען דל בלןןטער •ואלשטו מיםען מאס עס טהוט זלך אלן דער וו^לט,

? זאג אלך קלניעי שאפט טלר ו א בלל א יצר הרע האב איך ראך אייך, נ א בלאט, אלך ap לל^נען, עס איז פול טיט •אשי תיבתן, קינדער פר^ג אלך, ווית? פפים, ם״ם, ם״ד, ם״ר, לןד, דאס איז פארטיעם זאגין זלי, — מאס י טאבט רל ד אלז דאם אזוינס פארטיעס ? ראם איז הברה׳ש — אז חברה׳ס פרענ אלך, דאדף דאך זללן רביים, דל קלנרער גלבין א קוק אלנע אייף דל אנדערע ן) מי אלנער דעדט: דאס אלזא בלםיל א אלדיאט! םלנער האט דאס אננעםערקט, קלנד^ר זאג אלך, אלהר מלנט טאקי אז דער טאטע אלז אזא נאר, םלנע שונאים טענען דאס &ארקרלנקען, וואפ דל אלטע פארשטעהען נאך, ניר ויל מןןן זאנט, א אקס האט

. ן א לאננען צוננ און קאן נלט רלדי ?ס אלז דא זאג^ן זל, אבער נלט טלט רעם נאמען רבייס. נור אנלטאטןך און אראטער, אנלטאטער הלןסין דל וועלכע ארגעניזלרין ח$ם נאראד. אראט^ר הייסץ •דל מעלבע האלטץן רעחגס פ$$ר חןמ נאראר, בלז ד^ר נאראר ווזךנז ארג^נלזלרט,

און עם גלט אריים א רזןוואלוציע אלן פארשלדענ^ פארטי^ס.

— וואס אלז דער צלעל £ון רל ר^וואלוציע פרעג אלך ?. — דאם אלז אנטק^גלן דל רעגלרוננ, וואר זלער ענטפ^ר.

— וואס פערלאנמןן זלל? — דאס קאן טען נלט ?רקלןןרלן אלן צוויי ווערט^ר. צו רעם דארף מען זיין

. ן ל ז ^ ״מי^ר פלל ב — אבער זאגט טלר קלנחך וול אזוי אלז דאס ארויס טלט אלן טאהל אדןלכ? זואם האבןןן גאר נלט גךואוסט וואס אלז ראם אזוינס רךולוציןן. #דל$ טלט 'איין

ל ד^וולוציע! רזןמלוציזן ! קו פארשטלסטו פאטזןר. דל ר^וולוצין אלז א אנשטןןקלנדלקע סראנקלט זל גלט פון איין טרלנה צו דל צוולטץ, פון שטאט צו שטאט, פון שטץטיל צו שטעטיל פון הזיז צו הוי?, און פון אלנעם צוט צוולטק, געוויינללך נלט אזוי גלך ררל זןס רעדט זיך טוהט זלך. דל אנפלר^ר פון ד^ם, זץנען י דל געבללד^טע קליאסע, און

עם מזןרט דורך ג^פירט טלט דל קלזןנזןר^.ך די ארץט? קליאםע, קאנ?ן קלן אנפלחך אלן דל רעוואלוציע ניט זלן, חר קד^ט^ר. ^ ר ך א ך אר^ט^ר ארבלטןך, ח זענגערלקער קאן נלט גלן טאנצץן, חן י לאסט, ער האט ךי דער אתןםער פי־לקאשצלק, וועלכזך ללנט אונט^ר זלן שרז נאד קלן קלאהיען קאפ נלט צו דעם, ?ר קלעהרט נאד, וול אזיי פרלער צו טאכען

זלן יאך, ווי גרלנגער צו מאכען זלן חיונה. דל גרויסע האבען נעוואוםט, אז טלט קאפ אללן מאכט מ?ן דאס ניט, טעי דארף צו רעם האב$ האנד ארבלט אייך. האבק זל מ$זוכט עצה׳ס וול אזוין זוכט מן*לנט •אילן צו ברלננען רץם קלענ^רין עולם אין דל רעוואלוציע, איין אז טז •מען, האב?ן זל אי־גאנלזלרט דל ארבלט^ר, צו סטרלקין, טץן האטי זל ^רקלןךם,

ווי

— יז). 1) מיו תלעג ?1אב, ותנוו ליקהת אפ (משלי ל

מי זיי זענען געדרלקט פון ד; נעלי גתים, מל א־וי דער איבייטער, די ארביימאייד ארבדטלן, און עס גיםט זלך £ון זלל עזדים ווי באב, און רעד בעל הבית שטעהט׳ אלמןרן קארק, און שרי״יט, אזא יאהר זאל דיר זיין, וואם £אר א ארבייט דיינער אלי׳ י דער £דער האט געקלדעט בד דל ארבדטער, בלז ס׳איז א־ויס~א£ין, צו״סטרדק^ן t מלט די בעלי בתים, פארטאטערי; זלל, אבשטעלין די געשע£טין, אבהאלטע! יל

פאברלקלן, בלז זד האבען אויםגע£להרט׳ זלל האבען זיך 'אויםגיבעסערט ןיי״ר לאגע׳ וידנלגער צו ארבדטען און מעה־ געלר צו נעמען, ווי באלד V זיי האיען גער-אטשע נאמי עקי י ' ר 3 p ן ו איבעדיגע צי_יט׳ האבען זד זלך איינלגע טאםען' געבילדעט, א םטרליקלן, אלז ארויפ אייף פאללטישע סטרדל,ין,'ביז פ׳איז געקומעז V א אפענע

• י י רעמאלוציע. • — אבער זאגט טלר קלנדער. אז זד האבען ז:ך שאה; זייער לאגע אויסגיבעםזךט

ולאס האבק זד הללנט צו דל גבלרלם? — פי״ האנין שיין דיר וול£לל מאהלי געזאגט, זאגט ניט גבירים מר בורשאזיוא,

און אייך• אדבייטער זאג פ־אללטאריאט. — איך בלן גאר ניט אייפין מלט רעם זאג אלך, נור מיר איז עפעם אלעס בעליבט^ר מאס עלטער איז, אפללי צי יעיל! אייך, אלך האב איין כלל, אז ט״ילויליאנזעצין״

מאנט מען אלב7ןר דעם נאמען...

״קאמונע׳;

.(f< מכלי) גיריך תפיל בתוכ ו כים אחד יהיה יבואנו וכר

ע^ז ו — פארשעהסטי £אטעי, פון דל בורשאזיוא, וויל מען זיי ווי פטור ו מעי וליל מאבק, ארעם רייך אללע גלייך, ם׳זאל ניט זיין קיץ רייכער, קיין ארעמער׳

קיי; ששי, קיין מ£טיר, איים מורינופ. — דא רוף איך זלך אן, מיין מוח נעמט דאפ נלט, אויף פראפט נירעדט, הייפט ראך דאפ אלבערגיקערט דל וועלט, פריהער דארף׳ן דאך דל גבירים, וועלעז

אדיין געבען זי_ייך פארמעגען אלן חברה? — ראפ דידפצ זאגט מדן טאבטעי, לד דא״פען ויעללן, וזע• מעט פרעגען

בד דו — זזאפ הללשט זאג אלך, מען וועט 5ון זד w נעסען׳ ייעללן זד זלך דאך שטעללן אנטקעגן, וועט ראך זלין ״חרב אלש ברעהו״, אייף פ־אפט גלרעדט, מען וועט ןלך שטעבן אין דל גאפלן', אט מל ווענלג זד וועלען זלין, אבער זלןער באמבע אלז דאך ארך א באמב?• י — עפ וועט גאר קדן גבירים נלט זי.י;׳ מען יועט זד אויפהאבען מלט דלא

זאנאפטאיוקעפ, ענטפערט מדן מאטקע. — נוא! טיא וולא ווזןמ זלך פלדרן דל יוןלט כור מיט קבצנם? פרעג איך-

איך

י 1 —אלך מעל דיר 5אטער ערקלעהרען, וול אזויי דאס קאן זיין, צו י » בעשטלמטע צלט, לוי די וועלט וועט זיך צו זאמען רלדין, וועט מען אללע געלטין פארניכטען^ און אללע פרל*אסען, מאס עם וועט זיך נע5ינען ביי יערער אלנציגען, וועט מען צו זאמען בריינגען אלן אללן ארט, און דארטען מעט זיין א קאמיטעט טיט אקאנטאר, און פון דארטען מעט מען ארויסגעבען י אלעטען׳ ווי 5יל יעדערער ברייכט 5אר זלן 5אמיליע, מען וועטיאלעמען גלייך ארלן שטעללן מעבלל, אללע

וועללן גלליך שפלללן פארטאפיאן, אלע מעללן גלייך געהען אלן טעאטער. —עם וועט זיין אנשטאלטלן 5אר א־בלטער, לואר יערערער מעט ארבלטלן זיין §אך, ס׳מעט זיין נלמנאזיעס, אלנווערזלטעטלן, וואו מ׳וועט *טטאדלרען, יערער

אלנצלגער מעט זלך לערנען, נאך זלן 5ערשטאנד נאך. —אבער וואו מעט מען נעמען נדן 5אר דל טאכטער? £אלט ארלן מלן רחל, מלא איאווען אלן סוכה. בהמה דו׳ רוף אלך זלך אן\אלן קאמלטעט זועט זיין א^יסגעשרלבען אגאנצער צעטלל, 5ון בחורים מלט מלדלעך, אלן' יערער וועט

געמען אוץ דארט אוולב.א חכם מלנער, £רעגט וולדער רחל, ריעט דאך יעדערער וועללן אוים• —י

קאיבין די שענערע און דל בעםערע און דל קאמלטעטנלקעם, געמלם ? —איודלנע בללבט א יודלנע, 5אר וואט אלז הלגט דא שענערע און בעםערע, וולל זל לעבט* בעסער, זל נלט שענער אן גיטאן, זל אלז 'מעהר געבללדעט אבער אז עם מעט זלן אללע גללך, טאכט דאך נלט אויס מעלכע ט׳וועט

—פאטער רופט זלך אב טלן טאטעל, ענטשולדלג דאס אלז נלט ליאגע#, אלל? נאד גללך קאן דאך נלט זלן, דער אטת אלז ס׳וועט זלן וולא הלנט, וועמען זי

וועט וועללן, רעם מעט זל נעטען. —מלן־ רחל איז אבער א אלנגעשפארטע, מיילע זאנט זיא, דו האסט מידק געטאכט 5אר אלעס אין דער וועלט, 'און אלך זאג דיר, דו מאכסט זלך א # נארלש, דו בלסט גאר א באלעטוט, אללע וועללן דאך בעסער וועללן ז5ין דאקטי׳ירלס,

יורלסטלן, אלדער בעל טלאכות. —6ארשטעהסטו טוטער זאגט טלן זאהן, §אר וואס וולל טען זלן א דאקטער,ל טלאכה, וולל עס געט מעהר פרל5לט, מ׳האט טעהר ע ב איוריםט, אלדער א

כבוד, 3$ער אז" עס וועט זלן אללע גללך, מאכט דאך ווידער נלט איים. —אבער דל גראבע ארבלט, וועט דאך געמלס קלנער נלט וועללן טאן,

6יענט ןולדעריטלן רחלי —נעכטלן, האט עקסטרא דער אראטער געהאלטען ארעדע. וועגען

'האט עד אמםגעבראכט, אז אויף צו פאש£ יעדערלן זלן ארבלט, מעט שמן קאטלטעפז.: אייטגללבלן, האבען זלך אב גערופען בלרע קלנדער מלט א טאהל.

—5רעגט ווידער רחל טיט וואס,וועט דאס קאטלטעט קאנען אנוולזלן *עדערלן ייאם צי טאן. י , יי: י ׳. .—די זאך אלז. אז1י. זאגט מלן טאטעל, אייף 'גלווענליבע ארבייט\ מעט־ י יי . קאטלטעט אלן ארדנען, און גאר פךאםטע ארבלט וועללן אללע, גללך ט$• .E ־ . ״ מללז

ft? מיין אלטע לאזט זיך אבער נלט נארלן, זאגט וואס אלהר ווללט, אלך— ראם בשום אופן ניט נלויבלן, אז דער דאקטער טלטין יורלסט, זאלען ראםען אי!

גאס דל מיסט,6 —נוא! זאג איך, ולעללן טיר שאהן אן נעמען וויא אלהד זאגט אז ס׳מע יא אויםגלפלהרט ווערלן, ם׳וועט ראך אבער אראב פאללן, א סאך םצוהים פון דעי תירה, איז ראך שוין דער גאנג נלט פאר יודלן, צביש אז עם איז דא געלד, אל* דא נטילת חסד ס׳אלז דא צדקה, אבער אז קלן געלד וועט' נלט זלן,' נלט ס׳מעט זלן וועד ס׳זאל נעבלן צדקה, נלט ס׳ויעט זלן וועד ם׳זאל נעטען צדקה ,—אלד פארשטעה אפללו אז אלהר וועט לאכלן' פון רעם,' אבער אלך אלעס יוד, וועלנע

ביי אונז איז פארהלללגט אלעס מאם שטלט אלן סידור, &רעג איך? —אלבער רל ברכות, האט זלך אפילו געקרלגט עשו מלט אונזער פאטער יעקב״ זאגט טלר רואו מעט אהלן קוטען דער גאנצער טי שברך, מאס טען זאגט שבת אלן דאוונען, אז קלן נדבות וועט ניט זלן, מעט נלט זלן קלן פת לאורחים, וצדקה

לעניס', ס׳מעט בללבען פוןיגאנצעז טי שברך, כל טחלה... —און אלבערהויפט פארשטעה אלך נלט, וועט מען דאס מאכען אהן פרעמדע נאציאנען, וועלין זל ראך שטערין, מעט מען דאס טאכען טלט זל, הלסט ראך ראם אויסגעםלשט מלט דלא פעלקער (אםעמולאציע), סלדלן מ׳זאל פויעלין ז* זאלען ווערין יודין 1) למאי זאלען זל ראם טאהן, אויף וועמען וועלין זל מאבען

פאנראמען. —א בלל קלידער, וויא אלך זעה אלן, קרלכט איהר אויף אללע פיער, אויף די גבירים, מיט די רענלרונג און אויף רעד תירה, טלטלן בורא, פאר די גבירים איט טיד גאנץ מלנלג, זל ארט פאר טלר אויך נלט, און פאר די רעגירונג ארט מיד אייך נלט, זיא אלז נלט קלן יתום־קטן, זלא האט א טאבעק פלשקע, מאס גלט צי שמעקלן, אגב זאגט מען איז יעצט דא אזא כלי, וואס מארפש ארויס 365 קויללן. יויא פלל אדערלן עסי אלז דא אלן מענשען, און געגלן דל טעג פון יאהר, בעהלט

זאל טען ווערין רבש״ע, מיר ארט נור פאר די תורה, מלט די אמונה. —מיינע קינרער זענען ארזים טיט א געשרעה וואס טיר תורה מאס

מי- אמונה,-קינרער קאנט זיך ניט איך זועל אייך באלד וולזלן און דערלאנגען אין האנר די הורה מלט דל אמונת הבורא מלט דל ריכטלגקלט י פון יוד (ישראל ואורייתא וקכ״ה כולה חדא)-זאג מיד מלן זאהן פאר מאס רופסטו מיך טאטע און מלנע פדוי מאטא, יו* אלך בין געשטאנען מלט אלהר אונטער דער חופה, האסטו ניט גיזעהען נור מלי, אהן א פאטער י און סוטער קאן קלן קינד נלט קומען, און רערצו זאגלן מענשען מעלבע זענען דערבל גיווען ןדאפלר דארף מען טאקי האבען עדותן אלז בלרלרבעשטלמט אז ראס איז דלן פאטער, דאם איז דלן מוטער אזוי וול דו וואלםט גלזעהען מיט דלגע אויגען, דל זעלבע אלז טלט אמונת הבורא פון זלך טאנט זיך קלן שלך קלן קללד זלל אזוי אלז ראפ געזוארן אזא נרויםע

וועלט

1) א״ל קיסר לר׳ תנחום. תא ליה:י בוי; יעמא חד, אמר י־חיי, אבן דמהלינן לא מציק רםיהוי כוותייכו, אתו; םהי״יתו יהוו בוותן, (סנהדרין לע ע׳ ב)•

| וועלט, מוז ראך זלן אלנער מאס האט אלעס נעשאפלן און רעגלרט עמלג, צו דעס אלו , נאך דא עדות מעלכע* האבק קלנע פניות געהאט, מעלבע זלער נאטק אלז פארהללללגט בל אלע *נאציאנען אויף עוולג. ארם, נח, דל אבות, טשה ואהרן, דוד און שלטה,און אלע נביאלם, און צמליא האלב טלליאן טענשען האבעןגלזעעהן דל וולנדער פין םצרים טלט קנלת התורה און שפעטער האבק גלזעהען דל גאנצעק פונקט אלן דער צללט י א ו ק זיעלט וול דל נביאה פון יערער נביא אלז טקוים נ אלן דער מאס .(שאל אביך* מגרך זקניך ויאמרו לך) דארום שטעהט נלט אלץ דל אני מאםינ׳ס אלך גלויב אז עם אלז דא א נאט, מליל בלי דעם פאסט נלט דער ווארטן י גלויבען נור וולסען אזיי מל עם פאםט נלט צו זאגעץ אלך גלויב אז דאס אלז מ

פאטער• \

יעצט וועל אלך אללך מללזען מלט׳ן האנט דל תורה. ווען מען קללבט זלך אלבער פון אללן דלרה אלן דל צוולמע טוז טען האבען אשאדלן, יודלן קללבלן זלך טייזענטער יאהר, און דל תורה שרלבט אארעטער יוד נלט קלן געבללדיטעד און נלט נלשנלרעמעטער טלט אקאזאנעט פעצאט און זי איז דל זעלבע תורד. יועלכע טשה האט געשרלבלן, טלט טייזענטער יאהר צוריק, עם פעלט נלט קלן אלן אות. אט ראם זאגט טען אלן דאוולנען קלקט יודען וזאת התורה דאס אי> 'דל זעלבע תורה וואס טשה האט געשרלבען טלט טויזענטער יאהר פרלער פאר מאס אלז זל אזמ דלן און עם פעלט אלן אלהר נלט א אות ימלל (על פי ה׳ וביד משה) משה האט נור אהאנד צו געללנט אבער דאס גלט פון גאטדאס מיל איז זל אאייבלגע זאך אזיי מל נאט אלז א נצחי און אזיי אלז אמך טלטק יוד

&לע מאש. ווללען אלם אלנשללננען ווערען טלט אלם דערמארגק.

אלזא קלנדעד אלך מעל אלך פיתר*חלום זלן, אלד וועט נלט אויספירען, דאס יא, דיא וועלט מעט אלהר חרוב טאכען טלט דעם גאנג, דעם בעשטאנך פון דער וועלט אלז ענערגיע, אלנער ארבלט ער וולל רלך מערק, אצוולטער

דער מלל רייך מערק מאכטער אפאברלק אלנער מללען.' האז ארבלט אלבער כבו האבק כבוד ארבלט ער אלן חבטה אבער אז קלן רלבקלט־ וועט דאס ניט געבען און קלן כבוד אייך נלט לטאי זאל יער ארבלטק אוטזאנסט מטילא מעט די .ץעלט אלנשלאפען און אז אלהר וועט אבטרעטן 'פון דער אמונה מעט, אלד זלך

' # ער ו צומלשען צמולשק אלע נאציאנען און אלעד נאטען יוד מעטיאייםגימעלןט וty'rd .און דעד אייבערשטער מעט נלט באנקראטלרען. עט אלז אריים א וועלט פון '>6אלק יודען' איז אריים פון אברהס׳ן מעט אלעס בלל*ען 8 תירה &ל%*

אםזנת הבירא מלט א פאלק יודען וועלכע זענען נצחים.

; ׳ ד ו ר י ע ג י ו ו ר ע ע ד ״

כי אני ה׳ לא עניתי ואתם בני יעקב לא בליתש, (מלאכי ג).

איך ורעל מלט אללך קלנדער, נלט ארללן קרלבען אלן קליל גרויסע ויכוחים, איך וועל אללך ניר ווללזען פאקטעש, אז אלע אומערע צרות קוכט אתים, מר וואס מלר האבען אבגעטרעטען פון דל אמונה, אזוי זאגט אונז דל גאנצע יודלשע בלוטלגע הלםטאריע 1). און יעצטלגע צללט אויך, לאמלר טאקע קלערען, פארויאס שלאגט מען אונז הללנט, דוכט זלך בלל דאס מעהרסטע פון יוגענר, איז שוין דל אטונה אלן גאנצען אונטערגע* גאנגען, אלזא דל זאך אלז גאר פשוט, םלכותא ררקיע כמלכותא דארעא, אזוי וולא 'אז עם גליט אתים א רעוואלוציע, געגען דל רעגירוננ, לאזט דל רעגירונג ניט, די זעלבע ווען עם גי_יט ארוים א רעוואלוציע געגען באשעפער לאזט ער

ניט 2), זעהט מען טאקע וויא עם איז מקוים געווארען דל גאנצע תוכחה.

עם שטייט אין רער תוכחה, ,יהי חייך הלואים לך מנגד/ דיה, דילן לעבען וועט זללן א אויפגעהאנגענער, פאר דללנע אויגען. אלז דען נלט רלכטלג ? אז יערער יודענם לעבען איז א אויפגעהאנגענער פון דל אללע הרוגים, פון זללער טוידט, זעהט מען אז אונזזך לעבען, אלז אייך א אייפגעהאנגענער. אט אזוי אלז מקוים געמארען דל נאנצע תוכחה, נוא י האבען מלר שאהן ו ואם צו האבען ויכוחים, מלר דובט אז אללע אפיקורסים דארף׳ן מודה זללן, ווארום רואם מען זעהט טלט

דל אויגען דאס קאן מען ניט לללקענען.

— אמת ראם קאן מען נלט לללקענען, אז דער יוד לללדעט אלמעדום, מעהר פאר אללע נאציאנען אבער פאר ולאס אלז אזוי ? אלז ער דעןיטיט אאנדער נאז, דוכט זלך י דער זעלביגעי מענטש וולא אללע, מוזען טיר זאנען אז ער 'לללרעט מעהר נלט פאר זללן שווערען גלויבען, וועלכער ער שטאלצלרט נאך ימלט אלהס, צו זאמען עסען מלט אנדערע טאר ער נלט, א שלרוך טאן מלט אגדערע טאר ער נלט, דער כלל מאס ער מלל, און מען ער מלל, און מאי עד מלל, און מלט וועמען ער וולל, טאר ער אלעס נלט, אט פון רעם רער וועקט זלך אלן אלע צליטען

ךלעך• י ר נ י ? ק נ ל ע ל נ - י מ ל די שנאה׳ ערקלעריי־ע: מ

א אלטע, 3) אבער נלט זאנען או — ראס אלז אמת אז די שנאה אלז ״

1) הן לא קצרה דגו׳ כי אס עונותיכם היו מבדילים״ (׳כפיה גט). 2) והעוגה על תחבם היו לא תהי׳ וגו׳ אם לא ביד חזקה ובזרוע נטזיה ובחמה שפוכה

אמייזך עליכם. (יחזקאל כ). 3) למה נקרא שמו סיני שידרה שנאה לעויס.

מען מאלט זלך מקרב זללן צו זלי, וואלט זלין בעםער, ווען דל פראקנזיקע זאגט ארגז פארקערט, וואם מען רוקט זלך צו זלל מעה־, שטופק זלל אב אלעס מעהי, דוכט זלך מאם קאן שאן זללן נעהנטער, וולא מען אלז מלט זלל הלינט, מען גלט אלם אב אסך מעהר כבורי וול דל אללגענע עלטערען, טאמער האב אלך דלר א נאמען נעגעבען, נאך מלין זלירע ר׳ כדרכי, א גאון און א צדיק, א חכם א בא־ימטער מענטש אלן דער וועלט, געפעלט דלר בעסער מאקס, ער אלז שענער, און דארע איז שענער פאר דל באבע דלנה׳ן, זללן פנלם אלז שע־ נער פאר מללנעם, זללנע מאנםעס אלז שענער פאר מלין בארד, זללנע מאכלים גע£עלט ראך שאהן אויך בעםער פאריאונזעיע, און גאר אפען גערעדט, מען מאלט א שידוך אויך טאן מלט אלהם, נוי ער וולל נלט ״ניר איהר ווארט שאהן אויף דל מזלרלנע שעה, אלהר זאלט קאנען מערק פון שונאים מחותנים״ עם פעלט אויך םעהר נלט דאוונק מלט אלהם גללן זלין נוסח, און הלטען זללן שבת, מען האט שאן ב״ה געפתבט הלטעי זללן שבת אריך, און ער לאזט זלך אלעם נלט צו, מוז מען דאך'מודה זללן, אז ראם איז השגחת הבורא, כדי ׳ מלר זאלען זלך נלט צו םישין טלט זלל, לללען דורך דל יודלשע הלסטאריע וועסטו זעהען, אז מען דער יוד וולל זלך צו רוהלן צו זלל, בעקומט ער רעם ניויםען שטוים, אז ער ברעכט האלדז אלן גענלג, אלך זאג אליך נלט מלמ פלללזאפיע, נור אזעלכעס וואס טלטען האנד אן"צו טאפען, זעה אלן גאנין תנ׳׳ך, און רער נס פון פורים, און פון חנוכה, און אזוי אלן אלע צללטען, און הללנט אויך, דאס אלז כדי מלר זאלען זעהען, וועד זלל זענען, נלט צו כענקען נאך זלל, נלט טקנה זללן זללערע גללקען, און טלט רעם מאס זלל עםען אונז זענען" ז~ ניט שענער פאר אונז, דער וואלף בלללבט א וואלף, און דע־ שאף בלללט א שאף, און

טלר מעלען זלך נאך טלט זלל נלט בילטען (טוישעי).

דל שנאה אלז דאך א אלטע, יעקב טלט עשו׳ן האבען זלך פלןנד געהאט, און מלר זענען זללערע קלנדער, האבען טלר זלך אויך פללנד, נור אונזער שנאה אלז נאד א שנאת חנם, יעקב מלט עשו׳ן זעינען געווען בלירע דלכטלגע ברודער, פון איזן פאטער און טוטער, מלר זענען רלכטלגע יעקב׳ם* אייניקליך, םלר' האבק אונזערע *יחוס* בריעף, זאלען י זלל מלזען אז זלל זענען אטתה בשרה אללנלקלעך עשו׳ס, מעלען טלר

^זלך לאזען ׳עלאגען פון זלי נאד אהן א שום דלן און טשפט.

פאר מאם'האבען מלר טעהר קיום פאר זלל, טעהר גלט מלט אונזער מורה, מיט׳ן אב הלטען טהרת טשפחה.

דיו-דשע ענטוויקלונג•ן ! גאך אלן רייד, אלז קיין צווללפעל, דאס יוק אונזערע יוגץנד וועאןן וילס ריכטלג דל אטתיקללט פון רער תורה און פון חןר יודלשער אמונה, ווי אזוי און דורך * מעלבע וועגען ס׳אלז ענטוולקעלט געווארען, אויב רער פונק פון יוד אלז נ^ד ג-5־ז- -

ניט א1יסגעלאשען, וועלען זלל זלך נעטען צורלק און געהן אויף דל אלטע יודישע מעג•I ״ פ נ אלזא גלבען טלר ארויס אלן קורצען וול אזיי עס האט זלך בלל אונז יווץן ?V • " י וויקעלט ד תורה טלט די אטונה. י

$ Vftv דיא תוךה. האןען ^עזעהען איערך לריי m?m 9ק לאט "* ער דור איז ךאןזאלם ^עיוען, יויפיל ט#ה לאט זיי /׳ $ע^ען, איץ נןלו

סי$הים״ אוב זיי לא$ען איהס אללעס ^עפיובטי, זיי הא;ען געהאט עייט ן ע ן ע אוט־^עדיכט לאט $ק זיי די תוךה ניט ^ך;ער א^עזא^ט . א1 קען ;ועט דוךך צי טראנ^ען די זאך. לק טשה האט זיי ?

!יי ^עןען א תוךה.

ז $עויען אביתלטקלש איז ?עוואוטט.-אז ^לטה לאט ^עבייןגמ ״עס אי *ז דעם ,על^ען בית סטקל* ייייסין אויף אלי^ע. ־ ?לטה איז ^עעען פיר הוג־ לעלט »ן:ןניג :אהד {אך לץיאת יזץריט אונ _ק3לת ליתייה• 8חיאפאךלויף פי|

ן ׳ י • ־־ קןלמל לאט ;ילעליןטיגיי י ת י ע T P 9 ° *זיי אקיקןע זנייט פאלט ד׳ ויערער לאט *ילעוץט ביי ^טו»ל'ה?כיא.'^מואל 3יי »לי/1׳ ף & י ל י ה ע ^ »לי ביי פןלס $ ז$ל,עזר בן אה״! ל3לן< אונ 9?לס האט לאף אללעם ליקסינ'

$עזעהק אונ ^עלעלט.

לעךמ מויוע^ד סאן אויקער פרוי^ן ביי _ק$לת לתולה זיי$ען $עווען זעקט הו אונ.קץךער. יועל^ע די 8ללע ןא^ען.מדות אויף דער תולה.

תולה 3#?מב, ךאס איז די ס$ר תורה. אונ חורה #$by §ה. לאס ןניו די נייד פון די ס^טי מ$לטוד וואס 1גל78עלין די ס«ןד תולה.

ביי קוילת לתורה איז ?אף (ואס לאןק .עדות ןעןא^ט אויף ך׳ ספורים אוב ;סים פון לער תולה• י

ק .ןעןוארען/ דוךך, ןן^יה. $ ע ?עי ^ י $ון ?לטודס צייט איז מילמי *ץ ל,אןען 1/יי3עיי?נווח״ י ווע^ע ! י י י פ*ילאזא£ען, ןעגאיבטע לייט אדוי ?אף »K*&^r?עי לי^יי׳ 1יי ׳, י יי א ק 5 ג ך 1 מ י נ ע ^ 9אכען _קיין געלד |י ^ , ־ ? * ם ? , ד «יינק ןעווק ךער ריינער אהת,.&אר א ^ ן ס ^

ען !יי רעפ לעבען געא^פעלט״ רא3

פין .?יי איי ^עווען בכירים טיט איי^עגע ?.ע^עפ^עז, אנדערע זיי^ען נעויען ךא^ר וועךקער.

א איז נאד פךיער א האלץ העקער ?.עווען י י ךער תנא הילל דער ^ ד׳ יוחנן הסנדלר, ר׳ .יצחק נ$חא. ר׳ יו$י בן הלפר.א איז וידוען א $על אי3יי" טער <) . א{א חלקיזה וועלכער ךי חןםים זיינען .געקוממען צו איהם, ..ער זאלל. א!יא 3ר ןטי;א איי ( $עטין אויף ךענין, איז..ער $אר א £אנ־לוי.נער ^עווען יא א(§עלד>טער *) . רב . אבא אוקן ( ?עייען א *צנייךער . ר׳ אבין א ק^אלער י

אדא א^ערד־קעס^ער * . אונטער ךי חלטיט .זיינען {עווען וועלט גבירים. ר׳ אל;עזר בן חרפום, ר׳ אלעזר 3ן :עזךיה י ר׳ :.עקילא. - גיי ר׳ רי?זא 3ן הך3י3ס איז גע^טאנעןא איז ;ע?אךין אין א ?אלךע^ע .קאךעטע 0 • - {אללענע 9ע>ייל . - רב הו £םואל איז $עווען א ךאקןזאי, אויך א גרויסער אסטךא^אמלקער , אונ האט

אגריי^ע [#ny ^עפיי־ט. ךי יעךק1טע איןערגעניער פון דת, איז ^עווען פון 1" מלכים אונ נכיאים, ליד > ^לטה < אונ ;אף י י- אנךערע זיינען געווען גכיאים אונ טיניסטארץ. - ל;יאל איז $עווען אמיניסטער ביי גבוכך^צר. - 3יי־ם 3עךסי#ין .קיסר איז ןעווען׳ נחטיה א הייפס־טיניס^ער, - ןןךךכי איז נעווען ביי א אח#ור# , א §עלד* מאי^אל • אלכסנדר מיקרון וועל^ער די וועלט האט פאר איהם ^עצינזעךט, איז. - ר׳ ןהושע בן ךונגןא איז געווען א נאדיל־ ( ן$י ?עפאלען פאר שיגעון הצדיק י כ׳אקער *) אונ ךער _קי9ר האט איהם גערו^ען ךער קלינסטער פון אידין. - לבי טיט אנטונינום ךער .קיסר פון רום האבען !:עלעכט ווי בריךער. - ר׳ אבהי פלע^ט אדיין 3יין צום .קי^ר אללס הויז־^ענש. אונ .מען איז איהפ פון .קיןןר

אנ^קעגין ^ע3אנ3ען.אים ואמוראים׳ ניט טיט דעם דארום אין ךער טיטול פון אונזערע רןחןטים, מייל זץער םסידות אונ ״קדו#ה {א^ען צדיקים ׳ הסירים, ,קדוחים. גור :

איז ^עבוי״עט אויף חכןןה. אין די >ןז§ע$!עלע צייט, איז ;עווען ר׳ #מואל ה^גיד אמ׳^ה למלף אין ?5אג;ען. - ךער רמב״ם אקי;זעךליכער ךאקיןאר אין טצדלם - דער א3רכ?אל^ער פי;אנס אין 9#אג;עןי נא?הער אין איטליא, אונ ,זיי י נ איז געיוען אמי האןען .געהיט 9עסט ךעם דת, ווי ^ען זעהט פון ד;ערע םנידים . אי^ערהויבט זעהט $ען ארוים פון רמב״ם אז ״ער ©אךפעליט דם אין 1יץ 5פר .קיץ שום

אירע^ין מנהג.

ו ר ת י

אגבי ה אלהיך ( ה כ

ךיא מצות עשה איז, ךער ,גלוי^ען אז .עם איז ךא איין ;אט אויף דעין ^ער האט בע^א?ען היקעל אונ ״עךד, אונ יטיס• וועלט, או: אויף א%.ע וךלטי די וועלט או: אלע וועלטין, או: אלעס וואט אין זיי, פון קלעגסטין שטויב 3יז

.# דעם ט־עםטין מלאך פון כסא ה?בור, או: די לעצ^ע כלןה ךער םע;

ער איז, או: מעט ו.אט איז ;עויען ?ע האר .עי האט אללעס בעשא5ען, ילק, רען ..ער העךשט איבעי -יין ״עוויג, או: קיץ •אך וועךט ניט אהן זיין מי אללעם מאם .עם י גע9יגט !יך אין אללע וועלטין, .ער איז ס#גידז אויף אללעס י פון ךאש קלעגסטע בין ךאם ע־עםטע- לעבעליגע או: ;יט לעבעדי^ע בףאים׳ עד ווייסט אללעם ^אךאוים, אי: .קיין טךאבט איז פון איהם ניט >!ערבאח:ין, פון איהם איז .קיין גנעהאלטו;:, דעי 3ע^טא;ד פון די וועלט או: אלע נוע^טי!, וזיי^ט אן זיין מילין ״ מען ;נר ןאלל ח?ילה י או: וואט .עם געפיגט זיף אין ך

אכ?1אהן .זיין ה^גדזה איין ר;ע מוז קטל ווערין. אונ cyv מעךט אויס. , ךער מעףט דאךף זיף פאר^טעלען ביי ;ערער זאך מאם $ען טוהט אלער ן1ען טי־אבט, ךאס ךער בורא זעהט או: הערט, או: ווייס' אללעם, מער יעסער א כופר בע;קר, אונ ל.אט .גלויבט ליט ווי דער חוב איז צו ?.לויבען הייסט 7

3יט _קיין חלק או: זבות טיט איךין.* עאר ן ד א: אויף ךעם זיינען טיר מחרב טיט מקיבת {tip אוג טיט ךעם ;

?זאג זיף צו א?פעךין. רער ע;קר איז, ךאס מען דאךף זיף ?עסט סאלטין אז דער אמת איי

, או: .עס זקאן אנךעךש ניט זיין בשום אמין אדי

יט .קיין גוף, או: האט גיט .קיץ קערןערלי?.ען גע^טאלט, ראם ער איז ; וואס .עם שטייט אין ךער הורה די האגד פון גאט ארער די פוס אדער די אויג י אדער ווי די נביאים דופק אז לעם בורא, טיט פעך#ילע;ע ;עמען, איז דאס גור צו יעבען פאר^עהען דעפ מעגשען׳ .:יייל אנדעיש זקאן דער 5עלט ניט

£אר£טעהק סיירין אז כןען..ערר^עהךט איהם אין דע־ אךט.ר ךאר$ין גלוי^ען ראם מיר זיי;ען גאר 3יט ךאוי צו פאר^טעהען זיין י ם "

ער זקאן זיף זעלבק׳ט. ^רמסקייט. נור ; איז דעס 'בלל פון ךער מצוד. איז. צו גלויבען לאס דער בורא ראט או^ז

$ןרויפגע4הךט פין מצרים ירט גי־ויס וואונךער, אונ ;ע^עבען די תוךה.

י מצו־ איז אזייי איין מצור. וואס מען איז איהר מקעם מיט לעםנעדאנק, . :או: אז $!ען טנ־אבט אין רעם איממער איז טען ?ןקי״יס א מץוה. וועלכע רער

־שכר פון ךעם איז גאר אהן א בךעג. אויף דער מצוד. פון אמונת הבוךא זיייען מחרב מאנםלייט או: ?רויענ־

ע. צי3!ער יערער ך;

( ג - כ ) י נ ל פ ם ע י י ח ם א י ה ל ך א ה ל י ה * י כי) 6

יט ארויף בריי».ען אויף ךעםגידאנק, די מצות לא תעשה איז- מען טאר ; טייגען אז..עט איז ךא אזוי אקלאפט וואט זקאן..עטוואם טאן אויסעי־ רעם ווילין פון בורא. אך״ער אז.עם איז ךא איין מיט העלפער צום בורא 0 , ארעי אז ;;ס איז

ךא איין 0ן#2ות אין ךער עכורה זךה, נור ;אט אליין איזט איינער.

אויף ךער מצוה זיינען סיר מחוזיב מיט מסירת נפש אונ סיט רעם גאנצין פאר^ואג, דער וואס דיינקט חלילה אויף איינע פון די דליי ;אכין - הייסט ,ער

א 3ו§ר בעיקר אונ האט ניט קיין חלק וןכות מיט אילין אויף רעם לאו זיי;.ען מחוןב מאנסלייט אונ פרויענצימער ;ערער רגע .

מען נ$אר ;יט אויסריילין חלילה .קיין דבור וואט יאל אויטזעהען ווי איין ןיפיךה אין דת •

9ען ךאךף זיין אלנעהיט ניט צו זאגין אפילו צו קיין געטליהען מאן טיט לעפ לשון ווי דער דךך העולם איז צו זאגען: פר;ער ;אט דער ;אך רער £ע;ש

;;.אט מיד ןעהאלפין,

ם י (טו-לי.) ה י ך ג : פ : ג ל ב ת ע י צ ם צ ה ו ל ש ע } ג ז פ ע

די מ.צ.ות ע׳צ}ד, אי:, צו טראנען ציצת אי־ז פ;ער ןגקין ב^ד. ליא ¥יצת ראךף זיין נע^£ו.נען אינ געךי״מ ל^ןזה, רארום דארף נגען זאגען פאר רעם #«ינען אונ פאר רעם דלי:ען, איך טוא ךעס אךבייט לשם

• {\r\Vi די כנפות דאךף זיין פיער .קאנהיג.

ךיא בזגךים ייאס האבעל פיער בךעגעס , דהיינו א ךאק טיט א #פאלט

1) •!זזי וויא יעצטיגע צייט איז דא אין דער וועלט 9אבריקין פון .ציצית דארפין דיא כאנרי^אנטי; אויף היטין דאס , אויב ניט זיינען זייא דא־ מכשיל את הרבים .

ג ז י ח ן לארף איין ירענ טא3ען .קאלעכלינ, ווארום אויב :ים איז *׳ע! ? בציצית.

ין ?$לאף . ן י « 4 י י מיד זעגען זיך נוהג ךעם גא:צען קזאג ?\ין אין א 5לי. ל ו ר אונ צופ לאווינען אה; טאהן א טלית ;

די ליינג פון טלית זקק!ן דאךף זיין צו ךךיי ^ערטיל אייל אין א זייט.ע נייטען טעהר וויא צו נייף י ו ב״ י ף ז-ייז $??1 פ ך א לער ארבע 3:פות לז ו געגייט, לארוב איז גלייך צו מאינען רעם אי־כע כנפות היט בעגדיעך פ

בי;דע ]ייטען אוגטער די אךעטם .ציצת, ךאךף מען זאגען איך מאך איין לשם ציצה. פארךעם איינםא^ען ךי די לעכלעך אין יואט 3ען מאכט איין די ציצת, דארף זיין ניט ניךעריגער

י אונטין׳ י פון ^ךעג כ:נ>*ה לוי די ליינג פון ,עלשטין גליד פון גךא3ען פינגער, סa ן ךךיי פי^ער ו ט פ י פה לוי די בךי סיי פון ךער זייט . אוג ;יט ז^עכער אין ני^ י י ׳ פון אונטין אונ פון ךער זייט, אויב טען היט גיט אב ריכטיג דיא $אם ר

?ס געגאעען אין פסולה ציצת.י* דיא ג.עווע?טע ביים כלעג טלית זקטן אלעי ביים טלית גדול א ז וי •ו

פךענךןליך, דאךף טען אךאכ נעמען פאר דעם איי:טא2ען!) . לער איינמאב.ען דיא ציצת איז אזוי. מען נעמט פלער פעדעם, איינעי זאל זיין לייגגער, רער £אךעם תפט ז.יך #$ש, אונ טען לי^ט צו נויף אין צווייען וועךט .עם אכט, אוג מען ציהט אדיין אין די כ;פות, אוג טען םאכנ*

קני9לעך. צווייא : די ציצה דאךף הענ^ען אין זייט פון 3נ?ה,• גיט אראב נלייך מימי: טלית

ל, דו קיןן אךער ^יטין טלית ; טיט ךעס >ןאדעם וואט רופט זיך tiQti < וו;קעלט ^ען ארום זיבען מאהלך ״ :אכהער אכט ?ואהל, ;איהער..עלף טאהל, דעי ע ^ ן ל אונ טען מא?ט צוייי . נאך ךרייצען מאהל, הייסט /עס איין ג.עסאכט פי;ער 5ף?יות, ביי ;ערער קןאה^

קגי?לעך פאי*קגי?ען. מוז מען טיט צעיי :אכט. פ טען י ניי טאנ א3ער ניט ביי ; ז י א כךכה אויף 7ציל »

ךי ?יצה האט אין ,*־ פיי;ע ךםזים צו צו האלטען דעם יודיד אין דת, אין איין מא^ען דיא ציצה איז מרומז דאם דער יוד טיט ייא הורה טיט לעס בורא•

זענען צו זאטען ;עבונךען ווי אייגם. די ז\ןע• ?.עדעם איז נעגין דיא -י3ען ד׳ימלען, דער אכטער ,פארעם לער #מ«! איז 2עגין די .ערד, ךאס ?עלייט ךאם ךי יועלט איז גור כע#א?.ען געיואךען צו בעליגען לעגע ויעלם. ודיל ךאיט איז ךער אמת׳ר תכליה, מען מאכט איין2 ר ליי^ען, צו רער »א;עי .זיך אז ךיא הפגיזה פון בוי־א איז אין אי ע ו ^,. י £

9יער זייטען וועלמ׳

0 םפ. *= :חשב האריג עתי או ערב לכד . ס׳־א ס״קיז . » 5 \\

ץ לעם ; ע אין די נ»לער ציץת איז ךא ץוויי אונ דךייסיג 5עלעם, איז לאם ; ?עטלאף פון ״לב״ ךיא הארץ״ צום מ#וע?:ד זיין ד הארץ צו ;אט 3יוך הוא,

אייך איז ךא צוויי אונ לךייסינ ויעיין פון דזל^ה, חבטת הא?ה. ךיא .עךשטע הרשה איז זי3ען, איז ךאס .געגץ דיא זי^על ^ענ פון וואף

טיטין שבת. די צווייטע פרשה איי אבט . איז ךאם 3עגין אכט ?זאג פון גע^ארין 3יז

וד. ?עקוסען לעם /יגיל' פון א יעלף, איז ךאש נעגץ דיא פינך• חוסכים תורה א ללי^ע 5ל#ה איז ׳ י ד •3#.ב_תב טיט די זעכ/ס סדרים גןולא תורה 3£עי פה, וועלכע ךאם אי; אוגזער

תירה וואט איז ?ע3ע3ין אויף רעם כאךג סיגי. דיא פילטע 5ל?ה איז דרייץען, איז ךאם ;עגען לעם כאטךעף פון אלןד, איז ךאס טרוןןן אז ךער יוד אויף רעד וועלט אין !יין צייט לאךף ער זיין צו ןעבוגדין צום בירא אוג צו דיא הוךה, אויך איז אךמז לאס צו ךרייןוין יאהר

ןועךט ער א יוד •ן ךעס ע «>5ע פלשיות £עז_אטען 3אטלעפץ ניין אוג ךרייסיג, איז דאם ^

.*עטלעף פון ה׳ אלד. דארוס ״קאן §ען זא^ען איז ךא שבת ניין אונ ךרייסינ םלאבית וועל^ע אויב טען טוהט פון זייא אום #$ת איז טען העב טילגה, נוייל 3#ת איז ךער

ר יסיד צו וויםין אז ה׳ אןזד. ע ^ ן ^ ־ דיא ליי;ג פין ריא ציץה לאךף זיין פון ץוועלף גוךלין אין רער ברייט ךאס >\

לייסט יויא *וועלף ^יא^ע פי^ער, איין ךדיטיל לאךף פאף3ע$ען ךער ארוטל *ייקלען״ ץמיי #לי# דאךף 5אל^ען!ען די ^עדעם • ' אז צטייא $עדים הא3ץ זיף צו נוןןען פון זי;ער צוגויף ךרייאו^ג איז דיא יI .ץה 9םול י * \ t אז..עט ריי^מ זיףאי^ער א ?אדים פון. ציץה אץ ךעט אלם וואו טעןץיהט f; K .אדיין די ?יץה איז די ציןיה $סול >. . t עס רייםט זיף אי?עי איין ?אדים פץ צי$ה, איז דיא צי?ה ? אז י,עט דיי$ט זיף איין די 3גפה מאג טען אתיף ריקץ ריא ציצה אונ צו ׳!:' אז% . אויב דיא »$ה איז אי$ער *עדיטין אץ גאןןען ב$אר 9ען.;ימ' < ה ^ *יי.מן די 3^ ; ז ו מ ' ק י 9 י , נ P י C ר * א W 5 ך;ער אדיין זעןוץ די ץי.צה אוג דעי$ י yל. . . .' י - ן נמא3י י י ה א ? י א צ ר פאו£י;ען ךיא גג^ה דער ?אף ד ^ b ה, מוז יזען 3א?ד איים ?)אהן אוג ן י אז קען ןעך^עהט ביי .זיף א^סלה ? טען $אר .ניט £יץ אין מלית ,ק9ן איין מעוט. אויב ןןען ךערזעהט ךאס אץ•:" ןן 2יץ אהייט 'אוג 3אלד אומ1#אהן>;^ ע ז ן ף ר נודיציוי^ען ?<ע?#ין לאף ע ך 0והל *

W שיתי* #?ת אז דיא צי^ה איז $סול אונ V* ת י ל ט *V ט ? י «ויב 5יען $עה^ ; ר י א ׳ ס ^ ׳ ך 4עקו?זמ'גיט .קיין אנךער מלית ןןאג קען דאלו^ען אץ זעו^ען טלית.

: •י ' .אלעם % י

7 ־ דל*, יט $.עמאולט פו: דעס. אבער לןיין 5 אלעס גירעלט אז .;ער האט פאר י^יה ; אייף רעם טליה טאר מען ניט מאנין.

ת י מען אין זיף נוהג אויף ךעס טלית ^טן צו ייא^ין _על מצות צי¥ !.אויב ..ער האלט ךעם שיעור וויפיל דער לאלף האלטין] אונ אויף רעם טליי^ ;רול מאקט מען להתעטף בציצית 1) , ניר מייל מען טוהט אן דעם טלית קטןם #יעור < י ; u ך , j אומ;עוואשין, אויך ךאס קעהךס^ע טליתים ־קט:ים האלי£ין ךארום זאגין דיא פוסקים, כ.עת מען מאכט ךיא ברכה אויף ךעם טלית גדול

ןאל ?ןען האבין אין לנען צו פטדין רעם טלית קטן אויך ,ת י ע פיל מענ^ען זיינען פאךגךייןט, .?ייא 2א.כען אבך,כה .על מצות ציה אונ יאלד מאכין יייא א כךכה אויף רעם טלית גדול, איז איין ברקה א כה? שאינה ?ודייה, ךאס הייסט זיא איז א איבעלינע ברןה מארוס טיטי! טלית גדיי*

ך,אן מען פטךן רעם טלית קטן.י לער אג^אן רעם טלית גדול ךא־ף ;יין אזוי, בעת מען נ.עמט אן מיט י ד.ע;ד צום אן טאן זזאל ..ע־ ש^יין א וויילע אוג טיאטטין אז ׳.ער וויקילט זיך ארוס מיט דיא ציצית צו דעי מאגען זיף דיא מצות פון בורא, אונ מא;ין לי*ל ) אוג ^עמק י ן א מ י ז ך י ת 3 י ל ירכה, דעי־נאף אריבער רעקי; זיף מיט ךעם כe י " j דיא צמיי ציצית פון רעכטין זייט אונ אריבער לייגין אויף ךעם לינקען

אוג שטיין אזוי ווי..,עם גירויעךמ דער גאגג פון פלער איילין. איןער ליא צייט פון ךאוונען ךארף זיין צוןיי ציצית פון הינטין אונ צמיי פון פאךינט. ליא מאס פארשטעקין אלע פ;ער ציצית פון קאליגט אין !;ארטיי׳ איז ךאם א:רייז ווארום ךער ו.ויל;ער גאון מיל האןנין אז אפילו צו קריאת שפע

ןאל מען אויר מער ;יט דאלטין די פאדעי־ששע צמיי ציציה.2) פאר רעם ;זאכען ךיא כך^ר. לאלף ןןען בורק 1יין ך י ציצית. ריא $עריסעמע הייעען אךאב, או: וועלבע אויף דער כ;נ»ה וואו מען •>יהט <ןךיין ליא ו י

פעלים אונ וואו .עס איז ארום געוויקילט.ק נייט אריים אין טיטין דאמגען. דאךף מען ;יט מאנין ;אך איזאהל אז 9

א ירכה אויף לעס טלית. א $םלה צי?ה גןואר §ען גיט אוועק יוארפין בחזיון.

דיא םץות ציצית מאם א יוד טךאןנט איז גלייף וויא רעד זעלנער' טראנט 9אלעטין איהם צו דעךמאנען אז .ער האט אויף זיף רעם שיעבור מלכות 13 . אןןי ךעךטאגט א יודין ךיא מצות ציצית אז ער איז א יוד, אונ פערהיט אידם פון שלעכטעס, ראם ךערטאנט איהם אלע מצות, וויא דיא נמלא .זאנט ציצית נעטיעפט זעקס הו;דערט. ךי ציצה איז אכט פעלים טיט פינף קניפ. איז לאם

זעקם

11 מיט א פתת אעטעי־ין בית, די י-יה דארר• נ־ען מאבי! עט־ענדיג , *׳)ובן היי4•, an ׳ ד־ד. ד,זcm מגחזת ם״ג {:i ,נירנשלמי

זעקס הונדעןט ךרייצין, ;ע5.ען ךיא הרי״ג מצות, ראם דערקאנט ךעס יוךין צו לייטין זייא בןקעם צו .זיין. ודא ,עם שטייט אין $סוק 1וךאיתש אותו וזיךותם את

?ל מצות הי]. אויך פאר היט איהם ךיא מצות ציצית פין זנות אוב פון אפיקוךםת,דת פאר זאנט ךער לאו פון ״ולא ?תורו אדזרי ךארוט איז באלד בייא מצןת צי

לבבכם ואחרי עיניכם״. דיא נמךא בךיינגט א נעשיכטע פאקטיש וויא ךיא ציצית האנין איינעם <* תלמיד חזכם אב געהיט פון .זנות וואס ._ער איז דורך נעפאלין, ךען דוךכפאלין לןאן טי־עפין רעם גךעסטין, אבער רעם גיצול וועיין ךער ביי ךאךף סען האןנין

ס?5שיס טיבים. ךיא זאך איז ;י£עהען אזויא, .ער האט ניהערט אז אין א שטאט ביים $אךט י.ס איז ךא א גרויסע שוינסייט, האט דער איהר געשיהט פאלאויס פיער

הונדעךט לענללעך אונ איז געקומען צו איחד. זיא האט נעלאזט צו קלייכין רעם ציממער טיט זילבעךנע אונ ;אלרענ״ע 9ע3יל מיט נאלדע.נע שטיגין ארויף צו ביין צו איהר, אונ זיא האט זיך ;יזעצט׳ 1^קעט איויף א גארךענע בעטיל, ..ער האט זיך אויך :.ץעץט ;עגין איהר טיטין *על3ין שטאנר, זי:?ען געקומען דיא $;ער ציצית מיט זייער הייליגען ;,עלאנק אונ איהם נעקלאפט אויף דין ^עןיבט , איז ,ער יאלד איאב אונ זיך גע;עצט אויף ךער .עךר. אויף איהם קוקענליג איז זיא אויך א־::פ אונ זיך נעזעצט אויף

לער ,עךד•! -דלד •לעי , , זיא זאןנם צו איהם איך קיווער דיר ביי ךעם יעבין בין' צ 9לך 9לם, ראם איך וועד ריר ניט אי יאזין בי ז דוא מוזט מיר זאנין וואס פאר א פעהרער דוא ד.אשט אין מיר נעזעהע• ־ .עןבפערט .ער, איך #ווער דיר אז איך האלט דיר פיר איין שוינ־ייט אין .לער וועלט, יוד מיר ל׳אבין א מצוד, טיט דעם נאמען ציצית, בייא רעם ששייט צווייא באהל אני ה׳ אלסיקם. איך #$ראף רעם פעךברעכער אונ בעץאהל גו.טעם וועד .עם .פעךלינט. אט דיא פיער ציצית האבין זיך מיד פאךגיש:;עלט וויא פיער ..ערות אונ קלאפין מיד אויף־

. טיין ןעזיכמ אונ לאזץ מיר ךעט פעךברעך ניט ?א; ךא זאנט זיא איך לאז ליד ניט אב ביז דוא זאלםט מיר זאנין ריין נאמען אונ,לעם ,נא^ען פון דיין דבי מיט לי ץשיבה וואי דיא האםט ךאךט ;ילעלינטער האט איהר אלעם ךיבטינ אויבגע^ליבין אונ איז אויעק. זיא דיא הורה, י דזאט בא^ד איהר 4י#עפט אב נעלאזין, אונ האט איהר גוטעם צו טהיילט. איץ ךריטיל האט זיא אב ני,גע3ין צו דיא מלו;ר. מען זאל איהר ארויס לאזיץ פוןל האט י ט ד ער טלי;ה, איין ךליטיל האט זיא צוןןהיילט פאר אי־עטע, אוני א י י זיא טיט ^ענו^וען, אויסער ליא ?עביל וועל3ע !־א ל.אט געהאט צו;יקליבין ךאס י!אט זיא ?ילאזין, אונ זיא ךאט 1יך ^עלאלט גיץ צו ל3י מאיר׳ן אין ז.יין י^יקת

זיא

*?KJ אוג זאגט ך3״ איך וויל ?ןיך 5;ייר ן.יין ׳ t n q י י ךא איז געקי5ען צי ר בבי 5איר, מיין טאבטער פילייבט האסטו געוואי־פען דיין אויג אויף איינעם פוו •

ם ע לי תלמידים, איז ראך ךאס ניט מיט איין אקר., האט זיא ארויסגעניסק ו אויסשליפט פון זיין תלמיד. ךא זא:ט לבי מאיר אויב אזוי ^יי פךיי ;יך ןןימ ליין אייגקויף > לי $עביל וואט דוא האסט צו געקליבען באיסור זאל זיין פאי אייך בהיתר, לבי מאיר דואט איהר כינער ג.עייען< אונ ךער תלמיד האט איד׳י

פאר א $רוי גענומען • זעדזען מיר ווי גרויס לי מצות ציצת איז. ךעם תלמיד ראט דאם אבנעהאלנ&יז פון ךעם פאלברעך, או: זיא איז ארויס פון איהר שיעבטע לועג, או: נאך מ.לן3

;עיוען ךעם דת יהודית . ;אך ליא אללע ^ערקלערוגג דאךף יערער יוד מהרי .זיין אין מצות ציצת

א פיינעם טלית ,קטן א (ואלעגעפ ..ער זאל האילטען ךעם שיעור ווי ליטיג איז. ךי קי־נךער דאךף ןןען איץנעוואהנען אין דער מצוד. פון ציצת.

מיר זאלען זיבה 1יזן לי מצוה ?.קיים צו זיין אין גא:צען ודא ״עס שטייט אין דער תורה ה^ף פתיל הגלת לה:ה לבם לציצת, לויא לי ג?ןרא זאנם ר־.כלת

לער $א;ט ךעם ?עג£ען צו לי;ען ךעפ בורא וואס ךץט .מל יסא בבורו 1) .

#פח1:וא* תתורו אז־ךי ליבכם ואחרי:>יני?ם . וטי־יט׳ לי מץנת לא תע£ה איז, גיט צו טיאבטין אזעלקע ^עלא:.קען, וועל^נ 3ליי^ען צו אפיקוןסת, אייך גיט וועלין ךער 2יץ רעם נרו:ד פון הבסת אלהות,יט מאבען ;אהענדע .ען :אך זנות, לאס הייסט ; אונ גיט נאך וואגללין לי אוי

אויף טלאגע מיט פרו;ע;צי5!ער.עס בלל איז!, ניט :אך צו ןאגין זיף ;אך א^דערע תענכים אונ תאית אין ן

עולם הזה. ךער סע^ש דאךף זיין זעהער געהיט פון ?'לעבטע .;עלאנקען ךען איגךעס

ווע^ד זיך אלעס.י " לער וואט איז עובר או: טךאבט פאלשע *.עלא$ען אין דת, ארער . טלא3ט וועגין זנות ארעי..ער יא:גט זיך <אך, נאך לי.יקעל§עללי3ע תענונים, איזעביךה איז זעהר הארב ״עס פאלפילט איהפ ןנר עי3י איממער לעם לאן אוג לי; פון^יעגע וועלט, או: .עס איז איהם מטמא -ייגע רמייה א^דים או: שס״ה ;יליס׳

גןעך^עךליבע אוג נייסטלי3ע. לי נמךא זאגט ךי האלץ אי: לי אוי5ע; זייגען לי סלסריס פון ע3יךה׳ יי3עלי3ע אללע אירים פון ^ןעך^עי י 1.וינ זעהט או: ליא האך״ן געלוסט • ליא א

יע צייט צי פאל;ען וו• לינער לעם הארץ. קןטעהען פארטיג צו א ד ארי ם

6, •ם דומה לרקיע , רקיע ייכשא הכניר . י 1) תכית דומה ל

דארום איז באמת די מצוה אגר1יי9ער .יסוד אין דה- ליי די ח?טים זא^ק נטןעה מרית מצוד,, .ע^יךה נ1ךןת לעבירה ו, ךאס הייקוט איין מץוה ציהט דיא , ציויי^זע מצוה, אוג •איין..עבירה ציהט דיא ץווייטע .עבירה, ויען טען זאל מר איין ?!אהל גאף געניען רעם ^עךאנק צו.עןפילען די עלעבטע תאוה, וןעט #וין {אף ציליען איטמער, ביז $ען איז #וין אויף .זיך זעלבסט .קיין בעל דעה דט אב

י {.יען •9ק [אל זיף איינטאהל ^טארקען 3יט טךאיטען אונ פאר. ע ׳ ן ׳ ^ י סאל?£י צ

טאלען די אויגען פון זעהען ו\אם טען טאר ניט, וועט עוין .זיין נךץג אב צו ס*ל§ק זיף פון #לעבמעס אונ ן2אן מטעם, ךען ךי האוה ציהט לעם 9ע^עןער טליגקט טעהר וויל , וואס י ן אזיי ווי רעם זויפער ציהט צו טיינקען ךעם ודיער זאל אבער אין סיטין אב האל^יען פארלע^ט איהם ךער ברען ער >$עהר, ויען י פון לער תאוה צו טרינלןען - אונ איז וןאד צו פרירען פון רעם< די זעיבע איז איז אללע סאות מאס קזען טהוט מעהר נעלוקט מען מעהר , אןער ויען 9קי

נזאלט זיף אייגמאל אב האלט ךאס איהם אב אייף טיי^ער.

דיא מצות לא תע^יה איז״ גימ נאף צו 2יין {אף דיא מנהגים פון דיא 2עצי:גדיגער< אפילו גיט 9עלגליי3ען זיף צו זיי ניט אין זייעי גא;ג גיט אין ךי

>£?יירער, אלעד ארוס {אלין ךי זקא$ף אונ אין מיטין לא;ען האר • מען >$אר ניט ?.עךכיי גיין אין לי פיער איילין פון די נ.עץיגבילדער אונס ל׳עלין .זי;ער זינ^ען אונ ש§ילין, אונ 8 §^יטא־ ;יט אדיין ;יין אין לי קילכץ י *

די נעציגדינער. רער $לל איז, ךער יוד ךאךף זיין אויקןנאמונ אין זיין גא?נ אונ אין אלעס ׳עץ יודין אויסג.עלייזט ^עווארין פאר לעי צייט דיא {יןךא זאגט , אין מצרים זיי יוען אויף די זייגען ^עיוען ניט פיל בע^ער פאר די מצךלם, נור טיט לעם מאסט פאךביטין די 3ע$ען אוג די ש?לאף אוג ד ,קליידער, טייל לאפ 1יי הא;ען רר ;יט פאר ; הייןוט אצאם פאר ר/לם יוד אז אין אלע צייטין אוםעדום זאל ; ! לאךין ניין אוג אויס מייןןין זיף צווישין אגלערע, א;ער ד וועילןע ?רעכץ אויס

לעם ץאם פעךךאךבין זיי ךעם בךם לשלאל ״

) לא תקיפו 9את ר**קזבם (יט-רל) ג רנ

די מצנת לא תע^ה איז, $ען ן1אר ניט אלאב נעמען ךיא פאות, פאות הייסט , די האר וועל5ע וואקסט ביי די ^לייפין פון שטעלין, ^אר מען !יי ^־ט אךאב געסען ביז אז,עם זאל אויםקד$זען גלייף טיט די האר פון וואס נואקסט

עם מוז בלייביז כןאנטיג פאות. 9ער -די אויהערין, ^אר ז אי אז

י > :י.י מען ;עמט אראפ די פאות איז מען עייר צןויי לאוין, פיר ;עלע §$ר if *זלאגיעדין לאד, אונ קען שלאגט איהם דאפעלע מלקות.

אר גיט אי גאלין די קאדר. די מץות לא העשה איז, ?ןען ג פאר גאלין די בארד איז מען עויר פינף יאוין, או: ^ען שלאנט אידים

י >ן**ף קאהי* מלקות. —א י י פינך• ?אל מלקות, טייל ד ך א דארוט #לא:ט ?ען פאר גאייין רעם ;ארד צו טהיילט זיף אויף פי:ף אכטהיילוננ, צו״ויי פון ךער ךעבטער ז.ייט באיו ;

או: צוויי פון לי יינקע זייט כאלו • איינע אין טיטין קארדע, לאט רו*ט זיר י ('שיכולתי י

, או: לעי ;אל׳ני ן די פי:ר• לאוין איז עוכר ךער וואט לאיט ז.יך ;אלי ^עואנרער •

פרויענצימער טאלין אויך קיין מא^סעךזאן :יט אלאב :עמע; ר0: פא1ת. ד ר א אךער אב נאלץ לי י

ךעי־ רטב׳יט ךעכי;ט לי ייעלכע :אלין אב ךיא באל־ר אדער נע^ען א־אכ:סצ פאות יפאר איי;ע פון לי ^עצי:רי:

ער אזויא, אין ספד ;דחי ישראל פין מהבר ם§ר ״הפין הליט" שרייבט יא פיל מע:#ען יועל;ע ביי די איז הפקר געווארען לער בעונותינו הלכים איז י איסור או: מילין נאד :יט פאלשטעהן אז כיי די עגילה •םטעלען זיי איין ךעס

ן געטאהן הונךעלטער .עיירות ׳ י ע א ; ה y v לעכין ויארום אין א קוךצע צייט ״קאן 1 או: אין א עיימ פון ;אהלין קלייכט זיף צונויף טויזינלער עבירות, פון ;עלער, צו לעד צייט ווען מען איז דעם מע;שען דן\שטעלען עכילה וןעךט אי$טרג זיף ליא מקטליגים ?עורר לין זיין אויף איהם, אויף לער וועלט, אויםעי לעיעון איז :אף נךעהער פאר אגלערע ..עגירות, ווייל #טלאף פון יע;.ע וועלט ךעדז ער טייזט כפךי׳סנא פא* אלעם אז .ער האט נאר _קיין מוךא פאר גאטט ב״ה,

או: איהם אךט ;יט פא־ !יין רצון. ויען אויך א מולד כמלכות אפילו כעהאלטץ איז זיין שטלאף נחים, נאף נךע5ער איז אז .ער איז א מורד במלכות כפלהס;א אונ טלא;ט נאף אויף •יף

ן צו ווייזין לי וועלט אז .ער האט נאד .קיץ מולא ניט, י א ציי י ךי זעלכע איז ראם אויך, לער מע^יצ מראגמ א צייכץ כפרהק;א ווייזץ

אז .ער איז מורד אין נאט אונ אין זיין תורה. אויך איז לי .עיילה התנער פא־ אלע .מכירות, טייל אנרערע ..עכירות איזארד עביךה לאן איז ,.עד עיץנר, אבער לי לעיירה פון ; י טען ..ער טהוט לי : ו י או: «אות טלאנט ..ער אימעי , טאנ או: ;אבט, טאכענליג אי: שלאפענליג, טייל ןואו גייט וראו _עי־ ש^ייט גייט זיא מיט איהם טימ׳ זיא איז אימע• אין

ךאס איז ,נאד די פי;?טערע קאדע וועל^ע איינער קוןןט אויף לעט זעיימיןיט ךאם אי! יט ךאס איז #יין ; (.יעל^ע $ען טוהט ךאם ^אר אהן ארע3ענו;ג, ; ^עזונד, אין 3עגענ?1הייל ,עם איז ;אד אומנעזוןד צו ךי ציין, ווי זגס איז י\ו_ע. #יין איז ךאם גיט, דען טיר זעהען פרינצין , מלכים טלא^ין ג^עלד, אונ ;אמתז י־עסליף צו זעהן ווי ^ווארץ אונ בלאה .,עם ןץערין לי גאקין נאף רעם ;אלין י א

פלאסט אעקיל צוקוקק.ערלוי;ט זעלנער צו טלאנין בערד. פון מלו;ה איזי

ווי אזוי איז מען ךאם אזוי אונ פאךשעמט אויםצורייסען פינף לאדן פון,לעיעס v הזךה וואס השי״ת האט פעלזאנט, לאם איז ;אר ליא פינצטערע ?ארע, אונ פאלין אדיין אין ךעם פייער .עהךלי^ע יונגע מע;#ין ביז.עס איז עארקפבייט גיןץארץ

אין דער וועלט אונ ךאס פלייצט ווי א שטךאם, ווייטער אונ נוייטער. 3א?!ת איז לאס א פארפירוננ, וויא .עם פאךפירט לעם פןלינכןער ליא וץיין׳,

:אבער לער וואט שטייט לערביי זעהט ווי טיאום אוג שעךליף לאם איז.קאן ראם 3ליי?גען> דער גא;ץער בא?!ת לאם יגיד זעהן וואס פיר אנוץז 3וצין איז ךאך נור ;יפעלין צו וועדי ן לי וועלט, ווי אנלעלע זיי^ען (|עךנאךט אונ זאגין,עם מאלט יו;נער לי 3עזי3ט. גע^ען לי נאטור האט _קיינער _קיץ גןרא§ט,ט פאר־ י ארד ר,ען ;אד ; •די ןאהרין זא.נין אויס לעט געזיבט, אונ לער ;אלין לי ;

• ׳שטעליץ לי יאהלין י ךער כלל , אויף לעס איז ;אר _קיין זבות צו געפי^ען, רען מיד זאלען ?ע?ז5*אכ§1ען ווי פיל לי הורה לואט פעךתיט ךעם סעננן^ין, דער לין איז לי ו\אנ9עןעי!ען, ?א: 9ען די אךאב ^עטען, ל{י״ בארד א;ער טוט. *יייל .!יי ש^עלען צוט י ?ןיין ^אלין, טאר מען ניט אראב נעמען, טוהט ?ען היינט _תקא פאתן^רט, ךעם .קאדר מוז ^וען אב ^אלין אונ. עוכר זיין פי;ף לאדן, אונ .עס איז ןאף ניט ^ענונ טיטין שעדין וואם ךער ביי איז ןןען ניט עובר.קיין ?ינף ?:אוץ, ;אד אב ג,אלין

׳כיז גרו;ד, אונ וואגסען טךא;ט 9ען וואס ליי;נ)גר ״ 3עטלא;ט נור לוי נךוים ךער חילול השם׳ פון דעם איז צמי^ין יולין, אונxi 3יי אלע .נץציאנען קוטט ארויס פון,לעם ;אף ג^רע^ער לער ךזילול׳השט, רען: ,•;!יי איז ךאף ארף בעוואוסט דער איסור פון ;לער הורה, אונ זיי זעהען וויא יולין

״יטלעטין לאס או?£ער לי פיס. 'םיר האפין ךאס או;זעלע לי^טיגע,עלקלערוגנ זאל מאיץ איין איץךרוק 'ן3יין וועל^ע די יודי#_קייט לאט ;אף 3יי זיי אגויךלע, ווען זיי ןאלין י :לי יו;^ע מעני די אלע לייד אין ,געלאנק אדיין נעטען וועט אויף די נעווים גויךקין צו;נפענעזידיי

ך,עךצער. אוני קומען צום אטיז׳ן פעלי^טאנד.

ווען, אויף לער עונש פון ליא לייט וואם ^אלין איז גרוים/, ודא טיי• למונעןז ^ פון $אלער ןואט 'טא^ט לאס &יריא3י#ע$ט איז{אן ו ־?יקלעךט, א;ער, ךער ע

גרעסער, מארוס ן״ויפיל לאוץ יעלער איז עוכר.פאר. זיף, איז לעי גאלמל׳ עיהר,י . געגעז \ "

} *r ,עי3ר פי^ף לאוין yv1 ארד מאס ..ער {איש איז ןז#ען אלע^ען, פיר לעלע ; דין לע;ע{ס־פעךלויף ל.אט %ר אויף זיף טיליאנען לאוין, ,,ער איז א פערפאלע9גיער האש גאל .קיין הא^ענוננ צי קיק1ען ויען צוךיל, צום בונד פי! אויף ״עוויג, י

^לל ל#ראל אויב ,ער ןואך^ט ניט *וועק.

ה ח ג ש ה ה ו נ ו מ א

כי ע*םותי מאמינה ד.׳ םי כמין •

. א

אין איות לאלף ןאר דער קעג0 נוייט ;יט זו?ען ;?לאות הבורא. ״ערקעךפער. ,ער זזאלל נור ארוס טראבטין פון וואנען י זיף אין זיין י י ןע9ינט ךאס ; !יין ^טאס^וע קוטמט ארויס. אמב ,עם איז ,גאר {לוי3ליף דער פון זאל אזר

ן ;ללה טיט ךעם נאמםען ^ענש ארוים־קומןןען. אמי

לער 9ענש קוקןט ארוים פון איין קראפט מעל?ע 9ק ג^עקויןט ךאס פון 8£ייז. לי זןלשטע קוןעלע פון אללע #«ייז איז לי ,געוואו־קם ״ציטה״ וואס ךאטער סי לער עךד, ״דוטם״. אונ רער פון קוטטט ארויס ן קוממט ארוים פון דער ע

ר דעי 9עג#. וועל;ער זזאט א $ט#לה אין לי מעלט י $ל;

בעטלא;ט נור לעם ;ע3יי פון ;אנ^ען ,קעך^ער. איגעלליף אוג אויסעלליף׳- י ׳ ,#יי?ען׳ מי טען מי W " 3 ווי rעם איז ^עשלאסין טען זאל !יך ,קאנק ,

ה. ; 3ו אונ מי ,עם איז ?.עבויט יערער 1אף ;

לי א;לים זיינען לאס קעהךקטע בעי&אפען לא§עלע. זיי זאלין איהסעס טלעפט ^אלכןאס נוצין, אונ פלי איינע זאל ;ענוצין פאר לי ץומימע׳ מען י ןיך ;עוץ^ע ;אט איין או^ליק, - לער לוגנ, לער טוח, איז א1יף אין ץווילמן $ע#א$ען. לי אוינ איז טיף אריץ ;עזעצט׳ טען זאל זיף גיט נךץנ ל,אנען אב־לעט צו ;ילעקט־ מען זאלל קאגען פאףמאלץ מען 9ען ,קלאןען׳ אונ טיט א;י מאגץ' צום ף,א3ין. ־ י ? ׳ " f t M P ־ m י * יל. - לי םויל צום,ע5ין׳ י ו ןץ לין אונ #יל!ט אדיין אין לי ;ךעלעט אן ין צו ןןאלט לעם ,עסץ ; ךער קוא

?ייבט אי;ער. שי.קין אב לי ךארט וועלט לאס ווי טילף, די #טוץ וןאם ;. .ךער מילף זאגפט שפאלט דוךך. רודף לי המט פון ואן^ען $ךעלעם אתים צו ! ךי גךערעט אין לעבער אדיין. אין לע;ער וועךט לאס בלוט.- פון לע;ער ;ייטלוט צום האלץ. - די ל.אלץ א אךער צום האלץ, דולף דעם אלעד גייט לי ;ט פעךנאנךער אין ;אקיץ ,קערןער. דער פון נואקסין לי £לייש» לי לו #י,קט לי ;

י ;אנצער/קעלפער. פון הארץ ע 3יי3ער. די טאךף, אונ,עם וועלט ;עש״ייןם י גייט א ;ראבער אלעד אין לוןג אדיין.

לער גיוויינליקער ר!על9ער האט 30 פונט כלוט. די הלוט גייט חלך מ ליי^ען 48 ןזאהל אין אטינוט, אונ דורך די האךץ לויפט דולף לי בלוט נ־י1

ft9 ?.אהל אין א טינוטעס לויפט לער גאנצער״יכ־ןער^ער וואו,עס גייט דוךף די ע1פייז אונ וואו י ייךף די בלוט דוךך די אדעלץ, איז צו נ.עלילט ווי דע^קעלעך, ווי ךי עפיין

יט ששאךק. רי ?לוט *י;ען פאלמא^ען זיף ךי לעקעלעף׳״עס זאל צוךיק ;

עס איז צו ןעוואונךעךץ ווי ךייף ךי ;ריאה איי ^עםאכט. צי פאלהיםץ. ךער נ,אלניל איז איין לופט־פוטפע צום לונני לער ו_ו#ט ן איהר פון ^אדי טלא^ט אדיין ךי ?זפייז ׳ די ;.עטלאגק, אין ?!אנין אךיין. דעי ?אל4יל ^$עהט אין האללז פאר לעם ו#ט. לי שפייז לי זופ האט קיץ א^לער ויעג צו ן\ץ נור איןער לעם ?אלגיל. טען לער ;אלגיל זאל ןעקוממען ,עטויאס פון רעם• ויעלט

\סען לער שטיקט. לער ;אךניל האט אויף זיף א הייטיל - נור א גאנץ דינ.ער ק^עלטיל איז א$ען, אריץ צו פוקזפען אונ אויס צו פוט^ען לי לופט, דער #פאלט רופט זיך #טימ0ע שפאלט. ווייל ווי דער אויר קוטקזט איןער ךעם #פאלט ג.ייט ארוים למי ל^ל. אום צו פאר היםין פון אסיה ?\יט ארויס פון האלךז אי;ער רעם 9#אלט אךעקיל ןואס דעקט אב אוג לעקט צו בייא ;עלער 3יטץ וואם גייט אין יקןט. - אין רער צייט פון .ע^ען לאלף טען לאף אויף הא3ץ ליפט, נןאן לאף דוךף לעם דעקיל אדיין ;יין ;רעלןלעף פון שפייז אין שפאלט אדיין. איז ןעטאכט געוואלץ ביים האלךז ?וויי 9#אלטץ, אויב ,עס וועט פאך3לאנלזען א בלעקיל׳ זאל אדיין פאלען אין לי שפאלטץ, ךאךט איז לא א טין פייכטקייט

לואס .עם צו לאזט לי גנךעלןליף ״ אונ ,עס טאכט גלאט בי ז..עם פאלט ארויס.

דארום פארזאנען אונזעלע ךז;םים טען זאל ניט ריילץ אין עכןען, טייר רייללנליג,קאן .עם אריץ פאלץ אין שטימ^וע־שפאלט, לאן איז שאהן א ס^ה. ווי ןןען זעהט אפט ?אהל ריילינדיג אץ ,עסען פאננט קען אן צו הוסטין א.ינ £טי.קין זיף׳ טייל ,עם איז אריץ אכלעקיל אין שטימטע־^פאלט, שטיקט יעם לעם אויר אין די לונגען, הוסטינלינ פאלט 7עס ארויס. לאתם באלף טען זיך

עס זאל ניט קומען צו רעם י $עס9ער פאךל׳יטין י

זעה אויב רער .קעלפער איז ניט איין נעטיילט ווי א פיר2$ליבער הוימ

t ! י . . י ף אוג נ ־ י ו טיט אב ;יש^עלמע . , איינער וועלכער ?ךיץגט אךייי אין ה איניער צום צגיייטין ׳ •ל^ער צמייטער נעקט צו אונ האלט ביי זיף בין ,עם ייעלט ־• י י ! ו י ערער ;עטהיילט לער 3א;ץ.?ר הויף. לער ךליטער טהיילט פעמאנךער יר ^א;צעיל• ע ן ך ו . פ ד מ א ^ ו ן ך ן ף פ י ן ם ה ע £ ך נייטיג. דער פיךטער'רייניגט א

צייט.1 י ךאס איז לי פיר קיאפטין וואט מירכןען איממער אין 9ע?#ען . אי 2

נה / המו#ף״ ךאט איז ךער בדו וואט ציהט אדיין לי ^׳פייז איןימאגין אדיין. ב• ) •הטדזזיק״ רער ל)ראפט וואט האלט איין לי 5#ייז ;ערער אין לין בעשטימי^ען״ישל״ךער א«אראט מאם כןאבט- * ז י ׳ ארט, אין זיין אב^טעלטע צייט. ג< ״3ri כ א1יס ^עמתינע לי שפייז, פאר יערער אכד ןוי ,ער האט נייטיג. a ״בדו הריחה״ ןומס מאלפט אדמם לי פסולת פון כ,עך^ער״ צו ךער ציים מעז לי ש5ייז ליאנ*

אב נעטאהן איהר אלבייט

. ר

3עטראבט נור לי מאשיגען מאם איז אין 9ע;שען, דו נעפינסט אין ?זענשען. רעם לאקאמאטיף, זואסער-צאנג, ^עלעגיאף> טעלעפאן. פא^אגלאף.

$א1$אגלאף - טי^אגלאף •

ךער לונג איז א לאקאמאטיף וואס גיט פאהלע אונ ;עהייצט, ,ער דיםטא- ?ירט טאקער. לי >אטור ?אלטער ,עךלןלעלין ומפיל אדבייט לער לוגג טוהט אב. ךאךף טען אויף רעם ^טעל א מאשין :גרויס ווי אהויף פון צוואנציג פאמיללען ׳טיט §עלשילע3ע אינםטרומענטין, אוג לער לו:ג איז ;רוים &רום צו נעןןען ווי

טיט ^יידע הענד.

לי האך״ן טךי$ט אן .קי;סטליף טיט בלוט לעם גאג^ען י1על#עי• זיא אךבייט טעהר אונ ;עם^ער ווי לער גלעסטער מאסעד־צ,אנג פול די גלעסטע

#?£אט אין דער וועלט.

דזנ:מת מוןיק געפינט טען אין אויהער. .עד היום איז העןיןאך ניט לער־ נא^גען אין גאנצען לי דולםה מאם ליגט אין אויהער, ךער אויהער איז אטעלע־

^אן, ווי טען ךעדט לא, לער העלט דעד מוח לאךט.

לי אויג איז א£א?:אגלאפ;ע ןואש חאפט אלאפ אויף זיף פון מאם זיא דער־;עהט.

לי ,קא2 איז א פאנאגלאף אונ א טיי־אגראף ^עזאממען, אללעם מאס מען זעהמ אונ $ען העלט בלייבט לאס פון אינעווייניג אזוי ווי אב געלרוקט׳ אוג

טיט ךער טייל לעלט מען לאם אוים.

ר: און וואם בלי דלר אלן בויך טהוט זלך ווייסטויו און דו מאדאם, זאג מי יי? קומט דאם ץפעם די מאנאםליכע פליום צו רער צללט פונקט אלע מ$ל גלמ*״ו ייי אזויילעבטידאס קינד ביי דיר אלן בויך, עסט אוןטרלנקט פון דאס ז^לבע י א

זזא5 דו עסט און טרינקסט, און ווען דאם קלנד זאל נאד בלי דלר איין מאל שטוהל לאזען שטארבםטו וידסטו ? ער מאבט זלך בלי דלר א בעקיועמע רירה א דרלי־שטאק?־

* • 4 i t ^ b » . . . 1 .. ' י . . . . . . . 1 ז״יי _

, ,.. « ! . . : עי.׳-ו׳׳1# י ״jy ער ג^הט ם:ט ו מלטין פנים אראב א נקבה געהט מלט׳ן פנים ארויף, און פארוואס מןהט דל נקבה אנדערש פאר דעס זבד פערשטזןהםטו ? דל נקבה פאר׳ן ארויםגאגג מוז זלך אז רללן טאבטער טר^פט נלט אזוי גלך צו מאבען מ V איב^ררר^הען, לול א קונץ שמעקםטו שוין מלט׳ן ^וידט , נו! י זלל מלר א בדיה און פלהר דורך ראם יל

קינד פון דרלטען שטאק מלט דלימן הענד אלן בעסטען ארדנונג ייג$, אז דו ק$נםט נלט פערשט^גיהן דל וו^לט וועלמן דו ז^הסט מלט דלינ $ או אז די פערש^הסט נלשט וואס ביי דלר זעלבסט טהוט זלך, דו ווללםט פ^רשטןףץ s•'"' בלללכסט בלל׳ט וועלען ׳ ווי — ״י י״י״י ״ י«יי

*רעלע זאבען אז דל וואנ? אלז נלט ערמך פאר לין מלזנונג אלךאז^לכ? גללסטללכע א ד

יל טקוה ? אז דו פערשטעהסט נלשט ווי דער מענש ווערט ג^בויט, וול אזיי ןןר־־ ^ינסט דיך צו בוץכען דלי ג^טללכע געזעץ וואס האט פערארדענט אלן דעם ? ש1ין$ והןנלג • חכמה און טלה נאד' פויםפמןן־ פזךשט ז.הס:v נלשט אז צום בר^כען י דארף ט קראפט י וואס פלעל אלמשלנ^רען בויען יאהר^ין לאנג קומען אלינלג? באנדלט$ מלט ק׳ יל# אלן דל הענד און צוברעכען אלן אלזינלגע שטונד^ן... רל גליסטללכ^ ד*נללכקללט פץ יודלשען הויזיוואס זל האט זלף גץבויט טויז^נדער יאהר, ווללםטו קוםןןן מלט

?ז כאמבע אלן האגדיאון צובוץמנן אלן אלין ס^קונרע,\pp מלר דארפען גאר נלשט וו^לק פללאזאפלרען זלך אלן אז^למן זאכ?ן ראם העכעי פאר אונזער פערשטאנד, מלר דארפען נואר פאלנען רעם וועלט־פראפעםארד^ר י . קורלר^ן י י וו?סט דל קראנקהליט און זו!!סט אלהר מלטץואס צו ייעלנעי ?ך בירא איז ד^ר יוצר הנפשית ער וו.לסט וואס דל טומאת נדה בןךללט, וול ח^ א שר?קללכ? טומאה ׳ זגס אלז מטמא ה א ף m נ ן ^ ל א ן ^ ^ פ ; נ ר ת ן . צ ג א י# ו מנם גוף און רעם נפש פון מ^נשען און ם׳אלז נאך א קלעפיג? זאך אייך, 8ז וע־ מאן אלז מלט אלהר.אהן טבילה אלן א כשר׳ע מקוד. ג^הט אלבער דל טומאה ־ י' עליו) און ז^נען ביידזן חייב כרת, רער גוף וו^רט פ^ר־ ה צי אלהם אייך (ותהא נדתך ווןלט אהן א צליט איון,ד^ר גפש ווץרט אבג^שנלטי^ן פון צרור ן פון ח ע ט י נ ע

1החיים ווי ם׳אלז'געזאגט אלן דער תורה (ונכרתו הנפשית העושות) אץ' דאס קלנד

י?לכ:ןם'דארף ארויסקומען ווערט ג^שאפען פון א גלדערטרעכטלג^ן פערדארב?נ?ם ז

, בלליבט ן ?^ י ?ל?ט?נט (יסוד) וואם זןריקאן' צליט זיין לעכען נלט גערדנלגט יד היןםט בן הנדה, און נלשט ערי אללין נאד אויך זללנ קינר^ר אייבלגזןד פגום ?דך דו אי1 קלנדס קינר^ר,— ד^ר וו^לט־פר^פעםאר האט אונז פערארד^נט אז גארי

טכיליי אלן א פשר׳ע מקוה געהט אר^ב דל טומאה נאכדעס אז דל פדוי האט זלך *?הלט דל אונטערזוכונג (בדיקה זיבען טעג) נאך דעס פערהאלטען דל פליוס.

דאדום אלז רלכטיג חןר דין אז אפילו א עלטערע פדוי ולק זי קוטט נץסע!;׳ 9 טאן דארף אויך געהן פרלה^ר טבילה, ווללל פללילכט האט זי" זיך מןשיידט פן11

מאן מק זל האט גק־ארפט נעהן טבילה.

. ד ע ס א ו ה ח ק מ

ן י אבער מאם קאן אלך מלט דלר טאכק אז דו טלןנסט דאס דו פערשטןןהסט א דל זואגע'אלז אמך אזמ וו: א טקוה מאדום מזך מייסט ראם נלשט אז מאס^ר רי׳ינלנם 1

ז טא מאס איז דזןר אוגטזךשלעד פון א מאגז$ צו א מקוד., מעל אלך דלר מליזען * דאס מאם דו מייגסט דו פערשטעהסט פ^רשטעהסטו ערשט נלשט.

ק אלן א באד אלןדובעלן, בץ איך י ז ו ן אלך מעל דלר ד^רצ^הלק: אלך בלן גם א יוגגק־טאן מעלכען אלך האב פער״ : ^שטאנק קמארטלד צוזאטק טלט אליג שטאגק אז אלן דל זאכען אלז ער פעהללג. טען האט אונז בלידען גלליך פעראדדענ* י צו 30 ים־מןחןר.• אוגטעריחך צללט האב אלך אלהם *פארגץשלאגק מלי

זאלק מאבק "מאג^ס פון ים־מאסער. — עט, זאגטער, אלך מאלט דאסיאויף אלך :גען אזא דוטהללט, טהסתם אז טען ארדענט אלי? נלשט ג^גלזיבט אלהר זאלט זן באדק זלך אלן ים וולרקט דאס אנדזךש נישט סללדק בארק זלך אלן יט'גופא אלן ד

ך נלשט מק מען דללסם . זלאס^ר מ^למן אלז פון זלך זעלבסט אללנגקאם^לט אבז אב דל מאם^ר פון אלהר געבאר^נעם ארט י, אלהר זעהט ראך אז דל מאסזןר־קור אלז פ^רשלעדק", אנד^רע מאבק זיף קאלטע אליגרללבונג אלן גקהןהגללך מאסער ארעד שפדלצען זלך 'טלט קאלט^ מאםזך, אנדער^ לעגט מען קאמפרעסען פון, אגדעתנ באדק זלך צו הו־יזזן,' אגדערע שיקט מק אלן ים ך מ א גקזעהנללכץ מ

מ ; # ׳ באדק זיך # י און אלן ים גופא שיקטימק נלשט אלעמען אויף אלין שטעלע, י דאך דאס א ב^דללטוגג אלן קור לויט דל קראנקהללט אלן ארגאנלזם פון מ^נשק.

ק האט אוגז אללגמ$ארדענט באדק זלך אלן ים אלז דוקא אלן ים גופא . י און אז ט אזמ, זאג אלך, אלהר האט מורא צו שטזןלען אויף זיך צו מאבק וואנעס פין ים־מאס^ר חאטש ם׳אלז דל זעלבע מאםער גאר מללל זל אלז פון אלהי־ ערשטע קוו^לע אבמךלסק געייארק און אללגגעזאמעלט דורך אנ׳אנחך קראפט, אלהר האט רק:ט זאגאלך און אהן אדאקטאר קאן מען זלך דאס טאקליגלשט עראיבק - פערשט^הטק טאר זלך גלט זןדלויבק זאגען' אז א וואנע אלז אויך א מקוד, אוס= אלהר שמן אז ט

ינזןפר^גט בלי אגח$םזךק פון טלר ומןלמך מללםט און גאיבט. . י אלזא אויף דעם דמב״ם קאן מען זיך געמלס פערלאזען: אייםער זללן גרויםקללט אלן תורה און אלן פילאזאפיע מעלכעס זללן נאמק אלז פערכללבק פ^רה*ללגט אלן דער זהןלט אויף עמיג גלט נאד בלל אוגז יודען אפילו בלי פרעמדע אויך, אלז ער איילך גרעסטער פראפעסאר אלן זללן צללט, אלז זאגאר א קלידךללכער ד&ק״ געוו^ן ד טאר גןןווען אלן עגלפטק - זאגט ער ן אז ד^ר עגין פון טומאה אלז נלשט א שמוץ פין אויבען וו^לכ^ מאס מ^ן קאן דאם אבוואשק מלט מאסץר און זייף נאד דאם אלז א אוגעהרללםןר שמוץ ווי צום בללשפלעל א בללםונג ׳און נאד דל כשר׳ע מקוה מןמט דאם אראב. עם מ;ןג אפילו זללן גלשט אזוי פרלש די. מאסעד אוי אפילו מען פרמעו

>?ה?ן בעזאט?ן שאדט אויך נלשט (און אזוי האט אריך ג?שרלעב?ן א פראפ?םאר^ ןף ,ץ בלאט? פון אויסל?נדלש? באד וו?לבע ( D « Y ^ אלן {יין ןך^ךק: ־מלרקט אייף דעם בללסונג ם?הר וול אל? רלינ? וואסערן פון טליך, עטוואס קאנ?ןי דאס פ?רשט?הן פון דל נאטור פון ןץ נלל? "?רפלנדונג, דל ,ראריוס״, וו?לכ? מי האט אין זלך א אייג?ג?ם י קראפט זל אלז נלשט אבה?נגלג פון דער זון פון ד?ר לכנה און אגד?רע "פלאנעטען זל ווארפט פון זלך שטראהלען, מען'האפט מלט איחר ־» ה*ל?ן פ?רשיער?נ?* קראנקהליט?ן, זל לליכט דורך רל וואנד מען האפט טלטאון דל ראדיום האט אפערבלנרונג מיטץ גאנ־ אלהר צו' הליל?ן רעם קר?בס~(ראק),י צען ?רי־קוגעל, און וויבאלד אז דל ערד פערטאגט אז?לב? איעענשאפטק קאן מ?ן נלויבען אז אזא איידעלע זאך ווי ד?ר גליםט וו?לכ?ר אלז ב?שאפ?ן ג?וואר?ן פריה?ד' ער ווערט קראנק קאן ער אנד?רש נלשט גערלינלגט וו?ר?ן ן ? ו ו " ?לט, ו פאר ד?ר וו?לכן י אלז אויך פרלה?ר פאר אל?ס ב?שאפ'?ן, ו ז סללר?ן טיט די וואסער וו?לב?' זי אלז באה?פט צו ד?ר ערד וו?לב? פ?רט$נט אז?לכ? א?ג?נשאפט?ן, אכ?ר נישט

יי?ן דל וואסער ווערט אבג?ריס?ן פון אלהר ג?בארענעם ארט.??ל? קראנק פר?ג אלך דיר ווי ב דו וועסט פר?גען ווי וו?רט דאס דל ז אי 3?לעבט דאס די*ז??ל? דעם ק?רפער דו ז?הסט ראך אז אנדערש ל?בט נישט •דער ק?רפער סיידעןאז די ז??ל?'פונקציאנלרט אלן אלהר, דל ז?לב? האנד דל ז?לב? פוס ווען זייווערט פאראליזירט וו?רט זל וול אהאלץ און האט ק!ין ב?וו?גונג, איו ד*ך דא אזאך וועלכע ב?ל?בט דעם ק?רפ?ר ווארוס וואס ד?ן ?קז?סטלרט איןן אז נישט דער גייכט וועלכ? טלר רופען דל ז?על? מלר טאפ?ן דאם אין ע ש נ ע ° ט "רער גללםט ארבלימ אלן אל? גללדער פון ק?רפ?ר א - ך י יערער סעקונדע אין' ז און פילט איהטיאן טיט 'חבטה און גבורה,טדות און לשר. רער גללסט אלז ב?צויג?ן אלבעד דעם גאנצען קערפער פון האר בלז גאר, דארום טאר זלך אין ד?ר טבילה; ?ס טאר אויך פאר ד?ר טבילה גלשט זיין ר א ה נלשט ארויסועהן פון מאםיעד א ־*זאםענגעקלעבט צוו* האר ווייל די האר צלה?ן אויך ז*?רע חיות פון ק?דפ?ר זיעלכער ציהט פון גייסט און יעד?ר האר צלהט זללן יניקה פון א ב?זונד?ר גרלב?ל,

ייען עוויי האר יואלט?ן ארויס פון איךן גרלב?ל מוז דער ט?נש בללנד וו?ר?ן - *ט יר גייםט איז או״יך ד?ר וואס ארבללט אלן טוח. רער גללסט האט צו זאגעןאויסער* ? ד ־9*ז־ אייך ווי עס ווערט געברעגגט אין ספרטציאות הנפש פון החבםסלאנלמסקל.-אמענש מאן אין שלאף אבשלק?ן א חלום צו אצוול׳יטען אווי וול אלינ?ר י אז ט: אג ז ר ? זאגטג איך טאך דעס געשעפט נישט נאד אלך וו?לדלר ג?ב?ן אאנד?ר?ן אויף מללן סיד האט דאם אייך דערצ?הלט הרב ר׳ יהודא טרויב טווללנא אגעשלכ־י-דער טע פין זיין אפאמיליע: אין ווילבא וואר אקאזיאנער רב ר, לשראל גארדאן ז?לבער האט״וועניג געהאלט?ן פון חלוטות, דערפאר אברודער זלינ?ר טלטץ נא־?הראפט מיטיב חלום זללן. א?ן מאל פון פרלה־טארג?ן מ?ן משה 'פלעגט' זיך ז שטעהט זיין ברורער טשה אין שוהל און אלז זלך טיטיב חלום, ג?הט צו דער ברו־ ד?ר ד׳ ישראל און זאגט איהם, דיר האט זלך דאס און דאס גע׳חלים׳ט. אמת,נ מיד ברודער פון וואגען ווייסטו ? גאר אלינפאך,וואר זללן ענטפ?ר, א ז ״ ה ש זאגמ מי ז?לכ?ר חלוט אלז ג?קומען צו מלריהאב אלך געענטפערט אלך האלט פון ד?ם ? י

ר משה׳ן. .^״'"^-:•-~ ג!עט ג?ה צו מללן בהד?

I' "J ??ל? מאם מלר רופען דאס אויף יודלש נעמה, זרען עס זיגיזט.זלך3י אלזא אמ דל ז כלל ד?ד פדוי א שמוצלגער פליום פון דל מ?לכע ם׳אלז טמא,בעקומט רעד גליהם(יל:

נשמה) א בעצמג?נ?ס שמיץ אויף זלך און זל ז?הט שיין איים/אנין אנדערש, איך: קאן נלשט $בג?רי!ינלגט מ?ר?ן בלז דער ק?רפ?ר אלז זלך טובל אלן א טקוה פין ייי: ג?טללכ? נאטלרללבע מאםער מעלכע אלז אללנגעזאמעלט פון זלך אלן דל ז*בגעשטלמט?;: מאס פערצלג סאה דאס אלז צמעלף אלללען מאםער , אבער נלשט דלי וואפער אין! א מאמן אדער נאד אכלי מלט אנגעגאסענע מאסער. נישיט דורך י די געטליבע נאטוד::I י ־ ־ יי י . . י ( פון זלך. דאס ערקל?רט זלך נאד עטמאם צו ווליזען אשכל נישט צו לאזען כשר םא־> כ?ן ד?ם הזיר. ז? מליסען גאנץ נוט ,ז?ער פערכרעך מאס זיי טהוען, נאד אום דך ג?רעכ* ־•

צו מאכ?ן זוב?[ V א היתר און א מאנע הלוסט כלל זיו א מקוד.. י אלן אמת אלז דל זאך פון אונז פערשטעלט צו מלסען ד?םריכטיג?ן טעם פאר מאם׳;

ט אזיי3: א - ם א דוקא א מקוד. און נלשט קללןוואנע. מלר טארען גארנישט פרעגען פאר מKPfi הייסט ד?ר ב?ש?פ?ר פון ד?ר מעלט ייעד וואס האטי אונז ארויסגעצויגען מצרים און ג?ג?ב?ן אתורה, מלר דארפען און מיד מוזען איהס פאלגען"ווי עם אחי.;•V ג?שרלעב?ן אלן ד?ר הורה נאך ד?ר ?רקלעדונג פון די חכמים; אזוי איז די גאגצע תירה אין אזיי אויך דל מצוד. פון 'מקוה מיט דעם גאנצען צוגאנג ווי די פריי:

זו?רט גער*ניגט. י • ־ יי י מלין נלשט חכם אז דו כלםט דער ערשטער מאס האט געפונען אנללע ערפלנ=" זיוגנ אז אמאנ? אלז אייך אמקוה, מען דו מאלסט גאיבען אין תנ״ך מאלםטו זער׳ךץ חכמה . אלןיתנ״ך אלז ב?שריעכ'ען זול אליגער יא געמלםעד ־ אז דאס אלז נלשט חנעמך א פ?לדמארשאל מאד קרעצלג, געוועהנללך האט איהס נלשט געפעהלט קליך , ר און ק?ן׳ ד? מלטל?ן צי הליל?ן זלך, ?ס האט אלהס אבער נלשט געהאלפען קלין ב? קוראצי?ם, האט ער געהערמ אז ס׳אלז דא כלי יודען" א נביא מיט׳ן נאטען אלישע׳ וו?לכ?ר מליזט גדיים מאונד?ר, אלז ער געקומען צו אלהם. ליעגט 'אלהט אלישע

פאר ער זאל זלך טובל זללן אלן ירדן זועט ער געזונר וועדען. ער" האט זיך אויסגע=. לאכט. אלך האב,,ז$גט ער, אלן אונזער דמשק טליערע פלוםען אמנה און' פרפר אלז דען

״ בעסעי פאר אונזערע שעהג? קלארע ימאסערז" ן ד ר י ד?ר יודלשער טללך ,? ער אלז בעםער ג?מארען' אוןיהאטיזלך טובל ג?ווען'אלן ד? מאס אלז ג?וו?ן דל ענן י ירדן מל ד?ר נביא האט אלהם געהלוסעןיאון אלז גלליך טהור געווארען ׳ זלין לללב א נעמארען צארט און קלאר און ער אלז י געקומען מלט פאראד צי׳ם נביא אוי געןאגט׳ פאר׳ן גאנצען פובללקום: יעצט מנים אלך אז דל געטער פון אלע נאציאנעץ א-ז" גאי

. א נלשט ד?ר איינצלמך גאט 'אלז ד?ר יודלשער גאט מ?הר אלז נלשט ד מען אז נלשט קלין יוד אלז ג?האלפען געמארען דורך רעם מאם רער נביא, אלז דאך געמלס אז עם וולרקט' מ?ן ?ם אלז פערזאגט פון גאט ן האט ג?באט?

ך תורה — מקוד,. מפורש אלן ח

א מיס by כתפו ועיטר, מקוד, יהא טהור ת״ל מעיין מה מעיי; בידי שטי * (יבול אפילי מי אף מקוד, בירי ששיט נו׳ זהםקוה במ׳ םאד. (תו״כ).

? ב?רעבען מלט ה?מען דו ג?הםט מלחמה האלטען! ווען אונזערע חכמים ב &ט?מלג?ן דורכאויס נלשטיאנרערש ווי א מקוה מלט'אל? ייודלשע דינים, ווי קזךן זללן אזוי אונפערשעמט, אזוי נלד?רטר?כטלנ און' נראב, פראםט און ווילד, זלך ? מ

ענטגעגען שט?לען י גענען ז!ז, — כעת אז ת האסט ק^ן בענרלף וועד ז* ז?נ?ן און! ! האסט ק5ן קאיפ צו פערשטעהן זליערע רליד !

בערעכען נאד: וועד האטי דעם יוד אויםגעבללרעט, מען נישט דל הודה! 3לל מאס פאר א נאציאן געפלנםטו זאלכע פלינע זילטען, וול ת נעפלנםט אלן יוד ז

ג?ה זוך אייב דו וועםט געפלנען א יוד זאל זלך בעטליל לנען אין א בלוט־פ?רנלםוננ ? אין אויב אלן דל לעצטע צליט י האבען אונזער יוגענר יא א אנטליל נענוטען אלן טין. און טלר וועלען . רה. רציחה, — אלז ראם נאד' ווללל זיי זענען אכגעטראטען פין רעד תי נלשט ערב זללן, אויבי פלעל פון דיייוגענר זענעןנלשט פון דל וועלכע זללערע עלטער האבען שיין נלשט געהלט דל פאמלליען־רלינקליט און פוי דעם איז ראם ארויםג?יקוט«ן

. . . ר ע ד נ זאלב? בלוט־שמוצלנע' קי און פון מאנען" האטיזלך גענומען דללעצט?,צליט זעלבםטמארד און שמד? ראם אלז נאד אלינפאך זיל זענען געבארען דורך נלפט - ווערען ז* • פערלארען דורך גלפט,'און רער שמר קומטידערפון 'ווי דל חכמים ווליזען אוים אלן דער נמריא דאס עבודה־זרה אלז גלליך וול נדה', צלהט זלי צום ערשטען מורש פון נעבאר?.

אין זני ק?נ?ן' נלשט אללנהאלטען זלך ציולשען יודלשען פאלה.

ךער אורטייל. אונזערע הכמי התלמוד זאגען: אלב?ר. רעם מאס דל פרויען היטען נלשט זיןי.? פללכטען, שטארבען זלי כלי׳ם געבארען ראם קלנד. און ויען ת ונ?סט י ?

) יפאר מאם קומט זלי אזא שטראף ? 2) פאר ויאס זעהען מלר נישט ראם׳ : ו ן ? ג פר? דל דייר זאל?ן פערמלרקללבט ווערען ? פערקעהרט: מלר זעהען נראדע פרוט?•

פרויען שטארבען אהן א צללט און ״דיי פרליע זענען נעזונד און שטארק ? דרייף וועל אלך דלר ?נטמ?רן:

1) ״מלכותיא דרקיע 'כעין' מלכותא דארעא״ — בלל׳ם קענלגרליך פון הלטעל פלהרט מ?ן זלך וול בלי׳ם מלכות אויף דר׳ערר. מען רער אגראנאמ פון קליזערללכען גאדט?ן זאל אלבערפלהרען און פערדארבעי ד?ם גארטען מלט שלעכטע פלאנצונג'

מ?ט אלהם געוויס' קומ?ן. טויט־שטראף; וו?ן אלינערימאכטנאך קניזערללכע געלד קומט אלהם קאטארגע און דל פאברלק ווערט צופלהרט. .״

דאם יודלשע פאלק הללםט רער געיטללכער גארט?ן [כי כרם ה׳ צבאות בית ׳?שלאל] \ י?ד?ס יודלש קלנד הללםט דל געטללכע פלאנצונג אלן גארטע!; רער הויפט-, זל דארף ארויםגעיבען דל פרוכט', אגראנאם פיון געטללכען גארטען אלז — דל פהי אז »לע זאלען אנערקענען ראם ראם אלז א ערהאבענ? שמעקעדלגעינעטליכעפרובט׳, מיט וואס? 'דורך״אלהרידיבערע כשר׳ה פלאנצוננ און ערצלהוננ? אבער אז זל הלט נלשט אלהר רלינלגונגס־פללכט, פערשמוצט זל נאר רעם :?טללבעז גארטען מלט די

פון אלהר ג?באר?נע קלנד?ר. .

דעו־ סעגש דדלםמ די געטליבע מטבע*) און די פתי הללסט דל פאבריק^.־ ד?ס, דארוס קוטט דל וועלכע היט נישט דל רללגלגונגס־פלליט ־ - טאקל מיתה ״

* י £ י ז? כר?גגט פאלשע געטליבע טטבעות אויף דל מעלט, טוז טען איהר טויטען 3ן מי ישט קענען נ פאבדלק פון די פאלשע טטבעית זאל צופיהרט ולערען און זי זאל נI.^ ן ע י * , ם ז ך ג ן ר א . נ . א ן םןן טעהר קלל; שטוציגע טריפה קינדעף א

. ־ • • ־ ׳ # • ך ׳ ר ש ע ^ כ

׳ { ~ ז s 2) אויף דלן צמללטע פראג?: פארוואס זעהען טיר אפט ראם דל פרומיל * i s ; , ד ב י ש שטאדבק פאר רעד צילט און דל פדל? לעבען און זעגען געזונד? איז דל ת; גטרא שטעהט נישט ,על שאינן מקיפות״ ד. ה. דל מעלכע האלט נלשט פוןענין אליי*:: ,על שאינן זהירות׳ ד. ה! די מעלבע אלז יישמ פ$י* פללכטען, ?ס שטעהט נאד

f *ט איי 5 א ס פ ״ ^ ^ר ן נ ^ ט כ ד ל זלכטלג', דאס טלינט טען דל מעלבע האלט יא אלךך״ן פ;"^• צו לאסט און זל טהוט דאס נאד פון יוצא מעג?ן, אלז זי טאקל נלשט גענוג פ^יז• טלג אנצוהלטק דל זאך מל נויטלג אלז און הלט נלשט צו פרעג?ן אשאלה יי??

קוטט פאר א ציפ?ללגע זאך; אזא פדוי האט אויף זלך א בעזונדער אויפפ?רקזאםפו-& י•'^ נ ל ע >השגחה) געטשפט צו מערק אויף אלהרע אבגעלאזענקללט ^ ^ ךfi ,n1 מן אויס*,., ^ צ ג א י ^ ג ט ס * ^ , ה ;-ן"׳ ך ' לעט ין איקףןן 5 זזאלט איןגאגצען נלשט פון ענ נעטהון פון יודלשקללט , אלז גלשט געזאגט זל זאל גזןטשפט ווץרק פונקט בל׳ס גע־׳;

? ן 5>־ירק דאס קלנד ,ן דען זל טהוט רען ד?ט אלן פזךברעך אלן אלהר לעב? מאס זאל מק איהר כ?שטראפען דוקא בלי׳ם געמירען דאס קלנד ? ךףבך שלוחי^י • ? ו לטקוס , דער אויבערשטער האט פלעל ערטער 'מאו *אויף־צוטאהגען זלין חיב. יI אם טץהרסטען־טליל דל פערבדעכערקעס בלל ד?ם עגין פון רליגלגוגגס־פללכטען ז }pp — די פרויען' פון אוגז?רע גבירים, זללהאןק מאגעס בל זלך אלן די מאהנונגץז ׳:'

י ן זיי פאסט גישט צו געהן בללזאט?ן טלט די אר?טע פי־ויען אלן דיזעלגע מקוד., זI *5דופק זלך ט?הרסטען־טלללס דל ג?בללד?טע, דדלב?ר האבק זלל אלן זלך דל ברייטקל . גו, הלוסט דאס ,וישטן ישודןן ויבעם״ ן'׳; . . ז צו טרעטען אויף דעם וואס הללליג אל; : י ? ט ש ר ע ב י ו ד , זאגט רער א אז יוהןלע האט ד?רפאקט א בלס?ל געלד — ברלקעט ?, גאט אללך קר?גק: טאגען־קאטאר , גלר?ן־קראנקהללט, גאל־שטלג?ד (וועלב?ם • ו נ

?נטוויקעלט זלל אלן ז?לבען ארט וואו דאס קלנד אלן בויל), פאהרט אלן די נערעי און מאלגערט זיך אין דל בלאטעם ־, די הללםיש? נאטלרללכע וואסער פאר קללונ? י

געלד האט איהד פערהאסט, געהט זוכט טלטלען צו פטר׳ן דעם געזוגד םל& דאס ג?לר בעזאטען.

און מלדער: צי רען האבען אוגז?רע חכטיט געזאגט: ,כל הגשים שאינ: ־זהירות בנדה וכד מתות כשעת לידתן״, אלע פרויען מעלכע הלטעי נישט די פרויען־ פליכטען - שטארנען זלל בלל׳ם געבוירען דאם קיגד ? זיייזאגען גאר: נשים מתות׳

ד. ה."ס׳טרעפט דאס פתיען שטארבקיפון ד?ם. די גטרא זאגט: דל סנהדרין וועכע האבען געטוידמ א מעגשען אלן מאל אל!, מללט איהי ר?ר בעשעפעי זיעכציג יארד האט מען זל גערופען ״מענשען־פרעסער״. נו

*) אדם טובע כמד- מטבעות בחותם אחד וכולן דוםין זל״ז אכל הקכ״ה הונע b אדם גהזייגי. ן אחד מהם דומה לחבירו (סנהדרין ל« לח) י א על אדה״־ |

אל ט8כען א שחט־הויז! עם איז גענוג מ?ן עם טרעפט אפילי נאד אלן מאל אין? יתומים, דל אלט? ד נ ל? אהד, דאס ?ס שטארבט א יונג? פריי אוןלאזט איבער ?י ק$ן טען פון איהר ממט? טאכטער נלשט אברליס?ן, רער אלטער זילד? ^ י 1 ׳ _יהדמ זלך טלט דל אלינלקל?ך קדיש זאגען, — אלז ראם נענוג א לעהרע פלד די?ה?ר • • . אלא מאם, ס׳איז א רחטנות זזויף דל קללינע קלנדערלעך, - ד?ר1יף »ז

ה*סט גאט: ״אבי יתוטים*. ,הדלקת הנר״ ־ ללכט־צלנדען ערב־שבת ! טען טיינט אבער נלשט נאד דעס אנ״?ן דל ללבטלעך ם׳זאל זלין ללכטלנ אלן הייז און פטור, — דל ללכט בעדליט ם׳זאל צלני &יללן־לללכט?ן טלעף אלן דל הערצער פון אונז?ר? קלנדער דל ליכטיגקללט פון ד?ר-*יי• און דל אטונה, און אזוי יולי דל ללבט לליכט דורך דל פעטס און דעם קנויטלט׳ן פללער־קראפט , אזוי האט ראם קלנר אויך אין זיך א קערפער טלט א נשטה (נר מ

אלקים נשטה אדם), און יראם'ערשטע טוז דל טוטער אלן'איהם אנצלנד?ן דל ללכטלגקללט דורך יודלשע ערצלהוננ \ דרלבער צלנדט זי דל ללכט לכבוד שבת, מליל

שבת אלז ד?ר יסוד דאס נאט האט בעשאפען דל וועלט (יום־טוב צלנדט טען אמך יילל יוט־טיב ה?סט אייך ישבת)•, און ראתם צלנדט זל צמלל ליבט, אלינע געגעץ ,זכיר את יום השבת לקדשו״, ד, ה. עהרללך האלטען רעם שבת מלט עסען י און טילנק?ן לכבוד שבת, און ראם צוריטע ליכטעל' נעגען ,שמור את יום השבת לקחטו׳, ד, ה. הלטען דעם שבת פון טהון א מלאכה. דאס אלעס אלז פער־ פללכט?ט דל םוט?ר צו"ערקלערען אלהר קלנד \ רען ראם קינד האט זיך בלי אלהר׳ אלן בויך געפארמלרט, הלםטיזלידל מללםטערין. ללדער אבער ווי ז?הט איים הללנ־ טלנ? ?רצלהונג ? י אלז טאקל רלכטלג רער פםק, דער 'אויבערשטער זאגט: אלך גלי דלד מ?הר ק*ן ארבליט 1 קיץ עולה מהו אלך רלד'נלשט: ווי אזוי קומסטו אה?ר ׳׳-ל אלך האב דלך נעשלקט, הלינט וו?ן דו טהוסט נלשט מלין רצון, ג?ה צורלנ 'י

. . . ן וואנ?ן דו ביסט נעקומ?ן י 5

. פון אונזער? חכמים, ד ד און אז מלר ווללען פ?רשטעהן דל טלעף־זלנלג? ר. מאס טהוט מען דל ק?בלן ן ב? ירארפ?ן מלר נ?המען א בלישפיעל פון אייג?נ?ם ר? יי?לב? אלז נלשט פארזלבטלג אלן כשרים ארעד אלן זויב?רקליט ? ג?ווים י שאפט יטען. י?צט וו?ל?ן מלר שיין פ?רשט?הן דל רללד פון אונז?ר? חכטים: דאס אלהר אב £בש?ד?ן חלה מ^־נט מ?ן נלשט נאד ראם ארללן־ווארפ?ן ראם שטלק?ל טייג אין איייי?ן ארללן-, וו?לכ?ס ה$ט דוכט זלך קללנ? ב?דללטונג, ראם אלז אבער גאנץ אנ־ד?רש* אזוי וול'יוד?ן דארפ$ זלך ב?ש?פטלג?ן טלט ד?ר תורה, ט?ן דארף דאך י, ק?נ?ן דאך נלשט אל? יודען זלך ב?־ ן $ב?ר אמך האב?ן פון וואנענט צום לעב?, האם דער'אויב?רש'ט?ר אויס?רוו?הלט אללן שבט פון ן ? נ ר £?פטלג?ן בלויז טלט ל?? שבטים, - ד?ם שבט לוי, ד. ה, דל נהנים'און לולים, מ?לכ? זלי האב?ן ל ^ "ק2ון חלק אלן לאנד, 'און ז* ב?קוט?ן תרוטות און טעשרות פון תבואה , אלזן פלער*י י .־א<ן*צוואנצלגט?ל פון טייג (א בעק?ר איין אכט־און־פלערצסב?ל) צום כהן j jנאד'אז, ימי הללנט ז?ג'?ן טלר אל? טטאי־מתים, טאר?ן די נהנים קניז חלה נלשט עס?ן נאי־ צוט אנד?נקונג אז ד?ר בית־הטקדש וו?ט ג?בויט מ?רען און טלר וו?ל?ןן ג?די!־נלגט טלט דל אש פון פרה־אדוטה, וו?ט ט?ץ וולד?ר ג?ב?ן דל כהנים ? י ? ^ ;

:'יזיז•, — נ?המט דל וולרטהלן א שטלק טייג און ווארפט ארלון אלן אויוו־ען. שט?לט

אלך פאר וו: עס האט געשטעקט יודלשקלט אלן איודלש ה1יז מען די המז־מלרטהל!ג ד^ט געבאקען חלה י* דאס קלגד דןהט מי די. טוט?ר מארפט ארלן א שטלק?ל ט״ אלן אויוףןן\ פרעגט דאס קלנד כל די טוט^רז מאס אלז ראם אזוינם? די מוטעי׳ שלקט ראם אי צום פאטער. דער פאט?ר ערקלערט אלהם מאס דאס אלז און דעי ומיל מלס דאש קינד עטמאס פון יודענטהום. מאס ווללס אבער א קינד הלנטלגע צלט ? דאנערשטאג מלם ער מאס פלד א שטלק טען מעט שפיעלען פרלטאג־צונאבט

אלן טעאטער , געמיס איז די מצוד, דאם דל יודלשע פדוי זאל זעלבםט באקען חלה י, אס־מעגלג׳ םטענט ידען ז: קויפט יודלש געבעקס עםט מען פון גענומענע חלה, מל אלז אבעי אז ם׳איז רעכט צי קויפען קריסטללך געבעקס? מערט נאך־דעם רעכט דאס די קריסטללכע דלענםט זאל זאלצען פלןלש און אז עם שפרלצט ארונטער פללשלגס אונ־ •מער םללכלגם פרעגט מען נלשט קלן שאלה . ״עט ז-ועט נלשט שאדטען, ם׳אלז נלשט

, קלן סם* — זאגט מען און אזיי ווי הלנט איז בל אונז אנשטאט דל שטלצע פון בהנים — צו שטלצען הלמידי־חנמים, ישיבות או; תלטוד־תורה׳ם, זעלבסטפערשטעגדללך, אין אזא הייז קענען משולחים פו; ישיבות קלן אלנטרלט נלשט האבען, קומט א1יס, אז דאס

קינד פון אזא שטוב , לא די ראם ער מלס נישט וול צו שעצען און צו ללעבען מ י הורה מיט אלהי? געלעהרטע, — ער מארפט נאך אויף זל גאר א האס. נו ! וועד האט איבערגעפלהרט דל קינדער אז נישט דל מוטער ? זי הללסט דל קעבלן, טהוט מען אלהר מל זי מאלט געטהון אלהר קעכי;, טען טרלבט אלהר ארויס - פי; רעד לועלט . דארוש רלהמעי טאקי ׳די חכמים אונדןר םוטער שרר , יילל זל איז געדען

אכגעהיט אל; די פיזיען־פללכטק ,

ז•ר דעט מענשען, ו ךער טיט ךעס נח הדבור מאס איז 3ע^ע3ען ;ער מעלט. - דער צוננ איז ד דורך די בייךע כוחות .,ענזעסטיךט ,ע- אין ן. ארויס צו נענין זיין איגעללי^ען פעךלאנג. טיט ךי ביידע פעךער פון האךן קראפטין ךיייט .ע־ זיינע רעדער איןער רער גתיסער מעלט. ךער שבל. מא^ינען - די ךעדע״יאפט ניט ךאס איבער אונ ךער קלעהךט אויש פלענעי שכל האט קאהן נעפינען מיטלען ךי רעדע קראנןט צו פאךכרייטעדין ווייטער אויף טויזינדעי מיילין. אונ טייזינךער #טעט. ויען אויך ךער ש^ל #טארבט אב, ךער כך! הרבו־ גייט פעךלאךין, זיי.נע אמפ־פו־זען פעךכלייכט אין ךער, ךער מיט איז דעי מע;>ט ,איין אייס״אהם פון אללע דג ו ; וועלט אייף ;

ביואיס. ךעד כלל, אויף לערער {ליד, א1יף ;ערער אךער איז אן צו עאןעןי ^אטהייט, ךארויף זאגט דוד המלך עיה. מייגע אלע ניי;ער ^רי;ע? ן

אמס ^אט! ווער איז גלייך צו ךיר.