histori 6 udhëzues për mësuesin - botimetmorava.combotimetmorava.com/uploads/liber mesuesi...
TRANSCRIPT
Loreta Kreçi
Histori 6UdHëzUes
për mësUesin
shtëpia Botuese morAVA
Titulli: Histor 6
Udhëzues për mësuesin
Autore:Loreta Kreçi
Formulimi grafik: Anduena Kofsha
Copyright Shtëpia Botuese MORAVA & AUTORëT
Shtëpia Botuese MORAVAAdresa: Rruga "Gjon Kastrioti" (Ish-shtëpia e Pionierit) Laprakë, Tiranë
Tel&Fax: 04 2 227 202Cel: 068 20 13 121 / 068 80 30 954
e-mail: [email protected]/[email protected]
3
Përmbajtje
Qëllimet e programit të historisëObjektivat kryesore të përmbajtjes së lëndësRekomandime për hartimin e një plani mësimor ditorProgrami analitikPlani i detajuar mësimor i HistorisëObjektivat mësimore sipas taksonomisë së BlumitTEMA 1: Shteti i Egjiptit të lashtëTEMA 2: Qytetërimi romakTEMA 3: Aleksandri i Madh i Maqedonisë dhe shteti i tijTEMA 4: Qytetërimi bizantinTEMA 5: Marrëdhëniet midis dy qytetërimeve, perëndimore dhe lindoreTEMA 5: Anglia dhe parlamentarizmi anglezTEMA 6: Principata e ArbritVeprimtari praktike. Tematika 1. Tema: Llogaritja e kohësVeprimtari praktike. Tematika 2. Vizitë në Muzeun Historik Kombëtar. Tema: Ilirët – banorë autoktonëVeprimtari praktike. Tematika 3. Tema: Kontributi i arbërve në qytetërimin bizantinVeprimtari praktike. Tematika 4. Tema: Përgatitja e një fletë-palosjeje “Qyteti në mesjetë dhe sot”Veprimtari praktike. Tematika 5 Ese argumentuese “Lidhja e shqiptarëve me qytetërimet evropiane të shek.XV”Përsëritje.Tematika 2: Qytetërimet në brigjet e deteve të Mesdheut (shek.VII pr.K. – shek. V ps.K.).Përsëritje.Tematika 3: Qytetërimet mesjetare në shekujt V-X Përsëritje.Tematika 4: Zhvillimi i qytetërimeve mesjetare në shekujt X-XII.Model Testi
4
Synimet e programit të historisë
Programi i historisë në arsimin bazë ka për qëllim të pajisë nxënësit me aftësi dhe cilësi intelektuale nëpërmjet zhvillimit dhe ndërtimit të një sërë konceptesh dhe kompetencash lëndore, të cilat u krijojnë atyre mundësi të analizojnë në mënyrë kritike informacionin, lidhjet shkak-pasojë, të interpretojnë burimet, të ndërtojnë shpjegime të arsyetuara dhe argumentuara dhe të vlerësojnë interpretimet e ndryshme për të shkuarën.
Programi i historisë për klasën e gjashtë, trajton historinë e qytetërimeve botërore në periudhën antike, duke inkuadruar historinë e shqiptarëve brenda këtyre periudhave të qytetërimeve botërore, në mënyrë që nxënësit të kuptojnë jetën dhe ngjarjet e së shkuarës, lidhjen e tyre me të tashmen dhe me të ardhmen, si dhe ndërvarësinë ndërmjet qytetërimeve.
Programi i historisë për klasën e gjashtë, përfshin dhe historinë e qytetërimeve mesjetare. Programi ka për qëllim të shpjegojë etapat kryesore, nëpër të cilat ka kaluar zhvillimi i shoqërisë mesjetare dhe qytetërimet në mesjetë. Ai trajton mënyrat e jetesës, botën materiale, mënyrën e organizimit ekonomik, politik dhe kulturor, si dhe botën shpirtërore të këtyre qytetërimeve, për të kuptuar lidhjen midis këtyre qytetërimeve dhe vazhdimësinë e tyre në të ardhmen. Nxënësit kuptojnë kalimin nga qytetërimet në lashtësi në qytetërimet mesjetare, duke dalluar lidhjen ndërmjet këtyre qytetërimeve.
Gjatë zhvillimit të kompetencave historike, nxënësi zhvillon gjithashtu kompetencat kyçe në lidhje me zgjidhjen e problemit, krijimtarinë, inovacionin, përpunimin e informacionit, prezantimin e detyrave, punën në grup, komunikimin efektiv etj.
5
Objektivat kryesore të përmbajtjes së lëndës
Në përfundim të klasës VI, nxënësit:
• Vlerësojnë rolin e mjedisit gjeografik në lindjen dhe zhvillimin e qytetërimit botëror në antikitet. (Mesopotami, Egjipt).
• Njohin arritjet në kulturën e këtyre qytetërimeve, si: shkrimi kuneiform, hieroglifet, balsamosjet, ndërtimet etj.
• Analizojnë lindjen dhe përhapjen e qytetërimeve në brigjet e deteve të Mesdheut (qytetërimi grek, romak).
• Vlerësojnë rolin e demokracisë antike në zhvillimin e qytetërimit grek dhe qytetërimeve të mëvonshme.
• Vlerësojnë disa nga figurat historike që i përkasin antikitetit.• Vlerësojnë etnosin ilir. • Analizojnë lidhjet shkak-pasojë për ndërtimin e ngjarjes, duke u
bazuar në burimet e gjetura. • Njohin mënyrat e jetesës, botën materiale, mënyrën e organizmit
ekonomik, politik dhe kulturor, si dhe botën shpirtërore të këtyre qytetërimeve, për të kuptuar lidhjen midis tyre dhe vazhdimësinë në të ardhmen.
• Njohin lindjen dhe vendosjen e feudalizmit si një sistem i ri, tiparet themelore të tij, marrëdhëniet midis dy qyteterimeve: perëndimore dhe lindore, me kryqëzatat, rrjedhojat e tyre si dhe ndryshimet në marrëdhëniet mes perëndimit dhe lindjes.
• Analizojnë tiparet e sistemeve politike evropiane në shekujt XII – XV.
• Përvetësojnë vlera të përgjithshme kulturore dhe qytetare. • Zhvillojnë përgjegjësi ndaj vetes, ndaj të tjerëve, ndaj shoqërisë dhe
ndaj mjedisit. • Aftësohen për jetën dhe për punën, në kontekste të ndryshme
shoqërore e kulturore. • Aftësohen për të nxënë gjatë gjithë jetës. • Përdorin teknologjitë e reja.
6
Elementet përbërëse të çdo ditari mësimor janë:
• Tema• Objektiva• Fjalë kyçe• Struktura e mësimit • Metoda dhe veprimtaritë e nxënësit• Vlerësimi i nxënësit• Orientimi për temën e ardhshme • Detyra e shtëpisë
7
PROGRAMI ANALITIK
Viti shkollor 35 javë x 1 orë = 35 orë
Tema të reja 25 orë
Veprimtari praktike/projekte 5 orë
Përsëritje 4 orë
Teste 1 orë
8
Pla
ni m
ësim
or
His
tori
6
Nr
Tem
atik
aTe
ma
Orë
t O
bjek
tivat
M
jete
t m
ësim
ore
Mje
te
burim
ore
Konc
epte
t kr
yeso
re
1.1
TEM
ATIK
A 1
Q
YTET
ËRIM
ET
BOTË
RORE
NË
AN
TIKI
TET
7 o
rë:
Tem
a
-
5 or
ë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -
1 or
ë
1.1.
Lind
ja e
qy
etër
imev
e në
lugi
nat l
umor
e1
-Të
dal
lojë
në
hart
ë ve
ndnd
odhj
en e
qy
tetë
rimev
e që
lind
ën
në b
rigje
t e lu
men
jve
(Mes
opot
ami,
Egjip
t).
-Të
përc
akto
jë k
ohën
e
lindj
es s
ë qy
tetë
rimev
e në
M
esop
otam
i dhe
Egj
ipt.
-Të
vler
ësoj
ë ro
lin e
m
jedi
sit g
jeog
rafik
në
lindj
en d
he z
hvill
imin
e
qyte
tërim
it (M
esop
otam
i, Eg
jipt)
.
Har
të
Alb
um
CD
Teks
ti
Botim
e pë
r kë
të p
eri-
udhë
të h
is-
toris
ë
Shp
ikje
Shkr
im
9
TEM
ATIK
A 1
Q
YTET
ËRIM
ET
BOTË
RORE
NË
AN
TIKI
TET
7 o
rë:
Tem
a
-
5 or
ë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -
1 or
ë
1.2.
Qyt
etër
imi
në M
esop
o-ta
mi
1
-Të
përs
hkru
ajë
veço
ritë
dhe
ndër
timin
sho
qëro
r në
Mes
opot
ami;
veç
oritë
e
zhvi
llim
it ek
onom
ik n
ë Eg
jipt;
- Të
përc
akto
jë ti
pare
t e
orga
nizi
mit
shte
tëro
r në
Mes
opot
ami;
- Të
evi
dent
ojë
rolin
e
ligje
ve të
Ham
urab
it në
zh
villi
met
eko
nom
ike,
sh
oqër
ore
e po
litik
e në
M
esop
otam
i.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Kune
iform
Org
aniz
im
shte
tëro
r
1.3.
Qyt
etër
imi
në E
gjip
t1
-Të
përs
hkru
ajë
veço
ritë
dhe
ndër
timin
sho
qëro
r në
Egjip
t;
-Të
evid
ento
jë v
eçor
itë
e zh
villi
mit
ekon
omik
në
Egjip
t;
-Të
anal
izoj
ë tip
aret
e
orga
nizi
mit
shte
tëro
r në
Egjip
t.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Fara
on
Pira
mid
ë
10
TEM
ATIK
A 1
Q
YTET
ËRIM
ET
BOTË
RORE
NË
AN
TIKI
TET
7 o
rë:
Tem
a
-
5 or
ë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -
1 or
ë
1.4.
Kul
tura
dh
e be
sim
i në
Mes
opot
ami
dhe
Egjip
t1
-Të
vler
ësoj
ë ku
lturë
n m
ater
iale
e s
hpirt
ëror
e të
qyt
etër
imev
e në
M
esop
otam
i dhe
Egj
ipt;
-Të
evid
ento
jë
kara
kter
istik
at e p
ërba
shkë
ta
dhe
të ve
çant
at n
dërm
jet d
y ku
ltura
ve;
-Të
vle
rëso
jë ro
lin
e ar
ritje
ve të
kët
yre
qyte
tërim
eve
në je
tën
e so
tme;
- Të
njo
hë d
he v
lerë
sojë
di
sa n
ga fi
gura
t his
torik
e që
i p
ërka
sin
kësa
j tem
atik
e, s
i: Sa
rgon
i, H
amur
abi,
Men
es,
Ram
sesi
II e
tj.
Alb
um
CDTe
ksti
Polit
eizë
m
Mum
ie
1.5.
Qyt
etër
imet
e
Lind
jes
1
-Të
evid
ento
jë ro
lin
e lu
men
jve
Ind,
Gan
g dh
e lu
mit
të V
erdh
ë, n
ë lu
lëzi
min
e q
ytet
ërim
eve
të
Lind
jes
-Të
anal
izoj
ë si
stem
in e
Ka
stav
e ne
Indi
. - T
ë ev
iden
tojë
veç
oritë
e
Kinë
s së
lash
të.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Kast
a
11
TEM
ATIK
A 1
Q
YTET
ËRIM
ET
BOTË
RORE
NË
AN
TIKI
TET
7 o
rë:
Tem
a
-
5 or
ë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -
1 or
ë
1.6.
Vepr
imta
ri pr
aktik
e: L
log-
aritj
a e
kohë
s.1
-Të
vend
osë
ngja
rjet
hist
orik
e në
koh
ën e
duh
ur
në s
hirit
in e
koh
ës
-Të
real
izoj
ë kr
yerje
n e
vepr
imev
e pë
r llo
garit
jen
e ko
hës
-Të
aftë
sohe
t në
krye
rjen
e lid
hjev
e m
es q
ytet
ërim
eve
të m
ëdha
dhe
qyt
etër
imit
shqi
ptar
1.7.
Përs
ëritj
e:
Qyt
etër
imet
bo
tëro
re n
ë an-
tikite
t.
1
- Të
rend
itë a
rritj
et e
kët
yre
qyte
tërim
eve,
si:
shkr
imi,
bals
amos
ja, n
dërt
imet
etj.
-Të
vler
ësoj
ë ro
lin e
m
jedi
sit g
jeog
rafik
në
lindj
en d
he z
hvill
imin
e n
jë
qyte
tërim
i.
- Të
vler
ësoj
ë ro
lin e
ar
ritje
ve të
qyt
etër
imev
e an
tike
në je
tën
e so
tme.
CD
Botim
e pë
r kë
të p
eri-
udhë
të h
is-
toris
ë
12
TEM
ATIK
A 2
Q
YTET
ËRIM
ET
E L
UG
INAV
E TË
LU
MEN
JVE-
8 o
rë:
Tem
a
-6
orë
V.
prak
tike-
1 or
ëPë
rsër
itje-
1 o
rë
2.1.
Lin
dja
dhe
përh
apja
e
qyet
ërim
eve n
ë br
igje
t e d
etev
e të
Mes
dheu
t
1
-Të
dallo
jë n
ë ha
rtë
vend
osje
n dh
e sh
trirj
en e
po
pujv
e të
det
it;
-Të
iden
tifiko
jë fa
ktor
ët e
zh
villi
mit
të q
ytet
ërim
eve
në b
rigje
t e d
etev
e të
M
esdh
eut.
Har
të
Atla
s
Teks
ti
Botim
e pë
r kë
të p
eri-
udhë
të h
is-
toris
ë
Qyt
et-s
htet
Kol
oni
Pera
ndor
i Fi
lozo
fi A
rt
Ark
itekt
urë
Kriz
ë Sh
tete
2.2.
Qyt
etër
imi
grek
1
-Të
përc
akto
jë ti
pare
t e
orga
nizi
mit
shoq
ëror
në
qyte
tërim
in g
rek;
-T
ë pë
rshk
ruaj
ë ev
oluc
ioni
n po
litik
të q
ytet
-sht
etev
e gr
eke
të A
thin
ës d
he të
Sp
artë
s;
-Të
dallo
jë n
ë ha
rtë
përh
apje
n e
ngul
imev
e gr
eke;
-T
ë vl
erës
ojë
rolin
e
dem
okra
cisë
ant
ike
në
zhvi
llim
in d
he q
ytet
ërim
in
grek
dhe
qyt
etër
imev
e të
m
ëvon
shm
e;
-Te
përs
hkru
ajë
tipar
et
e ar
tit, k
ultu
rës,
besi
mit,
sh
kenc
ës d
he të
ars
imit
në
qyte
tërim
in g
rek;
Har
të
Atla
sTe
ksti
Olig
arki
D
emok
raci
13
TEM
ATIK
A 2
Q
YTET
ËRIM
ET
E L
UG
INAV
E TË
LU
MEN
JVE-
8 or
ë:Te
ma
- 6 o
rë
V.pr
aktik
e -1
orë
Pers
eritj
e - 1
orë
2.3.
Qyt
etër
i-m
i rom
ak1
-Të
përc
akto
jë k
ohën
e
lindj
es së
qyt
etër
imit
rom
ak;
-Të
përs
hkru
ajë
tipar
et e
or
gani
zim
it sh
oqër
or të
qy
tetë
rimit
rom
ak;
-Të
rend
isë
aspe
kte
të je
tës
së p
ërdi
tshm
e ro
mak
e;
-Të
përs
hkru
ajë
evol
ucio
nin
polit
ik të
Rom
ës;
-Të
evid
ento
jë k
rijim
in
e së
Dre
jtës
Rom
ake,
si
një
prej
legj
isla
cion
eve
më
të rë
ndës
ishm
e të
ju
rispr
uden
cës
botë
rore
; -T
ë pë
rshk
ruaj
ë tip
aret
e
artit
, kul
turë
s, be
sim
it,
shke
ncës
dhe
ars
imit
në
qyte
tërim
in ro
mak
.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Pat
ric
Pleb
enj
Sklle
vër
Sklla
vo-
pron
ar
Gla
diat
or
Pera
ndor
i
2.4.
Ndë
rpre
rja
e qy
etër
imit
antik
dhe
fil-
limi i
qye
tëri-
mev
e mes
jeta
re
-Të
përc
akto
jë k
usht
et
e lin
djes
së
kris
htër
imit,
du
ke e
vide
ntua
r rre
than
at
hist
orik
e të
kal
imit
nga
besi
mi p
agan
në
atë
të
kris
hter
ë;
Har
të
Atla
sTe
ksti
Kris
tian-
izëm
D
yndj
e (m
igrim
)
14
TEM
ATIK
A 2
Q
YTET
ËRIM
ET
E L
UG
INAV
E TË
LU
MEN
JVE-
8 o
rë:
Tem
a
- 6
orë
V.
prak
tike
-1 o
rëPë
rsër
itje
- 1 o
rë
2.4.
Ndë
rpre
rja
e qy
etër
imit
antik
dhe
fil-
limi i
qye
tëri-
mev
e mes
jeta
re
1
-Të
listo
jë fa
ktor
ët h
isto
rikë
që n
diku
an n
ë pë
rhap
jen
e kr
isht
ërim
it;
-Të
përs
hkru
ajë
fakt
orët
hi
stor
ikë
që s
hkak
tuan
lë
vizj
en e
pop
ujve
; -T
ë tr
egoj
në n
ë ha
rtë
“dyn
djen
e p
opuj
ve” n
ë Ev
ropë
; Të
treg
ojë
paso
jat q
ë so
llën
mig
rimet
e p
opuj
ve n
ë Ev
ropë
; -T
ë da
llojë
rolin
e
mig
rimev
e të
pop
ujve
si
fakt
or k
yç n
ë lin
djen
e
qyte
tërim
it m
esje
tar;
-Të
njoh
ë dh
e vl
erës
ojë
disa
ng
a fig
urat
his
torik
e që
i pë
rkas
in k
ësaj
tem
atik
e, s
i: M
inos
i, H
omer
i, So
loni
, Kl
iste
ni, P
erik
liu, J
ul
Ceza
ri, O
ktav
iani
, Spa
rtak
u,
Rom
uli,
Atil
a, Te
odor
iku,
A
leks
andr
i i M
adh
etj.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Kris
tian-
izëm
D
yndj
e (m
igrim
)
2.5.
Qyt
etër
imi
ilir
-Të
përc
akto
jë p
opul
lsin
ë pa
ra-il
ire s
i par
aren
dëse
e
kultu
rës
së b
ronz
it;
-Të
treg
ojë
në h
artë
ve
ndba
nim
et e
kul
turë
s së
br
onzi
t;
15
TEM
ATIK
A 2
Q
YTET
ËRIM
ET
E L
UG
INAV
E TË
LU
MEN
JVE-
8 o
rë:
Tem
a
-6
orë
V.
prak
tike
-1 o
rëPë
rsër
itje
- 1 o
rë
2.5.
Qyt
etër
imi
ilir
1Të
për
shkr
uajë
kul
turë
n m
ater
iale
dhe
shpi
rtër
orë
të
popu
llsis
ë pa
ra-il
ire.
Har
tëTe
ksti
Etn
osi i
lir
2.6.
Maq
edo-
nia
1-T
ë pë
rshk
ruaj
ë je
tën
dhe
kont
ribut
in e
Ale
ksan
drit
të
Mad
h të
Maq
edon
isë.
Har
tëTe
ksti
Fala
nga
2.7.
Vepr
imta
ri pr
aktik
e: Il
irët
– ba
norë
au-
tokt
onë
1
-Të
sigu
rojë
info
rmac
ione
t e
nevo
jshm
e-T
ë an
aliz
ojë
mat
eria
let e
m
bled
hura
në
funk
sion
të
qëlli
mit
të te
mës
-Të
aftë
sohe
t pë
r të
punu
ar
në g
rup.
2.8.
Për
sërit
je:
Qyt
etër
imet
e
lugi
nave
të
lum
enjv
e
1
-Të
aftë
sohe
t në
nxje
rrje
n e
konk
luzi
onev
e;
-Të
evid
ento
jë n
gjar
jet
nëpë
rmje
t lid
hjes
shk
ak-
paso
jë;
Botim
e pë
r kë
të p
eri-
udhë
të h
is-
toris
ë
16
TEM
ATIK
A 3
Q
YTET
ËRIM
ET
MES
JETA
RE N
Ë SH
EK V
-X
5 o
rë:
Tem
a
-3 o
rë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -
1 or
ë
3.1.
Qyt
etër
imi
biza
ntin
1
-Të
përc
akto
jë n
ë ha
rtë
vend
ndod
hjen
e per
ando
risë
Biza
ntin
e;
-Të
dallo
jë s
hkaq
et e
kr
ijim
it të
per
ando
risë
Biza
ntin
e;
-Të
përs
hkru
ajë
tipar
et e
qy
tetë
rimit
Biza
ntin
; -T
ë pë
rcak
tojë
në
hart
ë lë
vizj
et e
slla
vëve
në
Ballk
an e
Biz
ant;
-Të
nxje
rrë
përf
undi
me
mbi
pa
soja
t e d
yndj
eve
slla
ve n
ë Ba
llkan
.
Har
të
Atla
s
Teks
tiBo
time
për
këtë
per
i-ud
hë të
his
-to
risë
Tras
hëgi
mi
grek
o-ro
mak
e Sl
lavi
zëm
A
sim
ilim
Pe
rand
ori
3.2.
Org
aniz
imi
shte
tëro
r, ek
o-no
mik
, kul
-tu
ror d
he fe
tar
në B
izan
t
1
-Të
përs
hkru
ajë
tipar
et
e or
gani
zim
it sh
tetë
ror,
shoq
ëror
dhe
eko
nom
ik n
ë qy
tetë
rimin
biz
antin
; -T
ë vl
erës
ojë
arrit
jet e
kët
ij qy
tetë
rimi n
ë ar
t, ku
lturë
dh
e ar
sim
; -T
ë sh
pjeg
ojë
kara
kter
in d
he
rolin
e k
odit
të Ju
stin
iani
t në
zhv
illim
et e
kono
mik
e,
shoq
ëror
e e
polit
ike
në
qyte
tërim
in b
izan
tin d
he at
ij ev
ropi
an;
-Të
dallo
jë s
hkaq
et e
nd
arje
s së
kis
hës
kris
tiane
.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Kodi
i Ju
stin
iani
t
17
TEM
ATIK
A 3
Q
YTET
ËRIM
ET
MES
JETA
RE N
Ë SH
EK V
-X
5 o
rë:
Tem
a
- 3 o
rë
V.pr
aktik
e - 1
orë
Përs
ëritj
e -
1 or
ë
3.3.
Qyt
etër
imi
arab
1
-Të
listo
jë k
usht
et h
isto
rike
të li
ndje
s dh
e pë
rhap
jes
së
besi
mit
isla
m;
-Të
përs
hkru
ajë
veço
ritë
e qy
tetë
rimit
arab
; -T
ë da
llojë
në
hart
ë sh
trirj
en
e Ka
lifat
it ar
ab;
-Të
vler
ësoj
ë ar
ritje
t e
qyte
tërim
it ar
ab n
ë ar
t, ku
lturë
dhe
shk
encë
; -T
ë nj
ohë
dhe
vler
ësoj
ë di
sa
nga
figur
at h
isto
rike
që i
përk
asin
kës
aj te
mat
ike,
si:
Just
inia
ni, M
uham
edi, O
mar
Kh
ajan
, Avi
cena
etj.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Isla
mKa
lifat
3.4.
Për
sërit
je:
Qyt
etër
imet
m
esje
tare
në
shek
. v-x
1
-Të
aftë
sohe
t në
nxje
rrje
n e
konk
luzi
onev
e;
-Të
evid
ento
jë n
gjar
jet
nëpë
rmje
t lid
hjes
shk
ak-
paso
jë.
Botim
e pë
r kë
të p
eri-
udhë
të h
is-
toris
ë
18
3.5.
Vep
rimta
ri pr
aktik
e:
Kont
ribut
i i
arbë
rve
në
qyte
tërim
in
biza
ntin
1
-Të id
entif
ikoj
ë po
zitën
e ili
rëve
pa
s nda
rjes s
ë Pe
rand
orisë
Ro
mak
e në
dy p
jesë
-Të
ndër
vepr
ojë
me
të tj
erët
dh
e m
e të
rritu
rit;
-Nëp
ërm
jet p
ërdo
rimit
të
mje
teve
të re
ja të
info
rmac
ioni
t, të
krij
ojë
albu
me,
pos
tera
, fle
tëpa
losje
sens
ibiliz
uese
dhe
ci
lësis
ht të
bëj
në p
reza
ntim
in e
pu
nim
eve;
Har
të
Atla
s
TEM
ATIK
A 4
. ZH
VILL
IMET
E
QYT
ETËR
IME-
VE M
ESJE
TARE
7 o
rë
Tem
a -
4 or
ë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -1
orë
Test
-1 o
rë
4.1.
Ndr
yshi
met
në
qyt
etër
imet
m
esje
tare
evro
-pi
ane
1
-Të
evid
ento
jë ti
pare
t th
emel
ore t
ë sis
tem
it fe
udal
; -T
ë lis
tojë
det
yrim
et e
sh
tres
ave
shoq
ëror
e nd
aj
njër
a-tje
trës
; -T
ë re
ndis
ë fa
ktor
ët q
ë çu
an
në li
ndje
n e
qyte
teve
mes
-je
tare
; -T
ë vl
erës
ojë
rolin
e tr
egtis
ë në
zh
villim
in e
qyt
etit
mes
jeta
r; -T
ë da
llojë
str
uktu
rën
shoq
ëror
e të
Evr
opës
mes
-je
tare
; -T
ë kr
ahas
ojë
mën
yrën
e
jete
sës s
ë sh
tres
ave
të n
dry-
shm
e sh
oqër
ore
në E
vrop
ën
mes
jeta
re;
Har
të
Atla
s
Teks
tiEn
cikl
oped
i e
His
toris
ë së
Bot
ës
Feud
aliz
ëm F
isni
këri
Vasa
litet
Bu
jkro
bëri
Vasa
l Ko
nflik
te
Shtr
esa
shoq
ëror
e Çi
flig
Ark
ond
19
TEM
ATIK
A 4
. ZH
VILL
IMET
E
QYT
ETËR
IME-
VE M
ESJE
TARE
7 o
rë
Tem
a -
4 or
ë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -1
orë
Test
-1 o
rë
4.2.
Mar
rëd-
hëni
et m
idis
dy
qyte
tërim
eve,
pe
rënd
imor
e dh
e lin
dore
1
-Të p
ërsh
krua
jë m
arrë
dhën
i-et
mid
is q
ytet
ërim
it ar
ab
dhe
atij
evro
pian
; -T
ë pë
rkufi
zojë
term
in k
ry-
qëza
të;
-Të
përc
akto
jë s
hkaq
et e
fil-
limit
të k
ryqë
zata
ve;
-Të
evid
ento
jë p
asoj
at e
kry
-që
zata
ve n
ë m
arrë
dhën
iet
mes
dy
qyte
tërim
eve;
-T
ë id
entifi
kojë
dhe
vle
rëso
-jë
dis
a ng
a fig
urat
his
torik
e që
i për
kasi
n kë
saj t
emat
ike,
si
: Pap
a U
rban
i II,
Sala
dini
, D
him
itri i
Arb
rit e
tj.
Har
të
Atla
sTe
ksti
Kryq
ëzat
ë
4.3.
Kultu
ra,
arsi
mi,
arte
t në
qyt
etet
mes
-je
tare
1
-Të
vler
ësoj
ë ku
lturë
n,
arsi
min
, art
et n
ë qy
tete
t m
esje
tare
-Të
evid
ento
jë
kara
kter
istik
at e p
ërba
shkë
ta
dhe
të v
eçan
tat n
dërm
jet
kultu
rave
;-T
ë v
lerë
sojë
rolin
e
arrit
jeve
të k
ëtyr
e qy
tetë
rimev
e në
jetë
n e
sotm
e.
Alb
umTe
ksti
Korp
orat
ë Es
nafe
Çi
rak
Pun
ë m
e m
ëditj
e St
rukt
urë
shoq
ëror
e
20
TEM
ATIK
A 4
. ZH
VILL
IMET
E
QYT
ETËR
IME-
VE M
ESJE
TARE
7 o
rë
Tem
a -
4 or
ë
V.pr
aktik
e -1
orë
Përs
ëritj
e -1
orë
Test
-1 o
rë
4.4.
Qyt
etet
m
esje
tare
në
terr
itore
t ar-
bëro
re1
-Të
përc
akto
jë fa
ktor
ët q
ë çu
an n
ë nd
rysh
imin
e e
mrit
të
ilirë
ve n
ë ar
bër;
-Të
krah
asoj
ë ni
vele
t e
zhvi
llim
it të
ars
imit,
të
arki
tekt
urës
, të
lete
rsis
ë dh
e të
pik
turë
s në
mes
jetë
.
Har
tëTe
ksti
Inte
ligje
n-cë
Kodi
kë
Elem
ent
deko
rativ
4.5.
Për
sërit
je:
Zhvi
llim
et e
qy
tetë
rimev
e m
esje
tare
1
-Të
aftë
sohe
t në
nxje
rrje
n e
konk
luzi
onev
e;
-Të
evid
ento
jë n
gjar
jet
nëpë
rmje
t lid
hjes
shk
ak-
paso
jë.
Botim
e pë
r kë
të p
eri-
udhë
të h
is-
toris
ë
4.6.
Vep
rimta
ri pr
aktik
e:
Përg
atitj
a e
nje
fletë
-pal
osje
je
“Qyt
eti n
ë m
esje
të d
he
sot”.
1
-Të
përg
jithë
sojë
të d
hëna
, ku
riozi
tete
dhe
pam
je n
ga
një
qyte
t mes
jeta
r -T
ë af
tëso
het n
ë se
lekt
imin
e
mat
eria
lit k
ryes
or n
ga a
i dy
tëso
r.- T
ë je
të n
ë gj
endj
e të
pë
rdor
ë in
form
acio
ne n
ga
inte
rnet
i apo
bur
ime
të tj
era.
4.7.
Test
mbi
kr
eun
4.1
-Të
vler
ësoh
et m
e sh
krim
m
bi n
johu
ritë
e fit
uara
.
21
TEM
ATIK
A 5
TIPA
RET
E SI
STEM
EVE
POLI
TIKE
EV
ROPI
AN
E SH
EK X
II-XV
8 or
ë
Tem
a
-7 o
rë
V.pr
aktik
e -
1 or
ë
5.1.
Fille
sat e
sh
tet-
kom
beve
1
-Të
përk
ufizo
jë k
once
ptin
sh
tet-
kom
b;
-Të
dallo
jë s
htet
-kom
bet n
ë ha
rtën
e E
vrop
ës m
esje
tare
;
-Të
përs
hkru
ajë
proc
esin
e
kalim
it ng
a co
pëtim
i feu
dal
në s
htet
-kom
be;
-Të
dallo
jë v
eçor
itë e
pro
-ce
sit t
ë kr
ijim
it të
sht
et-
kom
beve
, në
Evro
pën
Perë
ndim
ore;
-Të
përs
hkru
ajë
kara
kter
-is
tikat
e s
iste
mit
polit
ik të
Ev
ropë
s Pe
rënd
imor
e, d
uke
evid
entu
ar fo
rcim
in e
pus
h-te
tit m
bret
ëror
.
Har
ta,
atla
sTe
ksti
Shte
t-ko
mb;
re
publ
ikë
5.2.
Mbr
etër
ia
e A
nglis
ë,
atdh
eu i
parla
-m
enta
rizm
it
-Të
përs
hkru
ajë
mar
rëdh
ënie
t mid
is
prin
cërv
e dh
e m
bret
ërve
në
Ang
li;
-Të
vler
ësoj
ë nd
arje
n e
push
tetit
të m
bret
it ng
a pa
rlam
enti;
Har
ta,
atla
sTe
ksti
Kart
a e
Mad
he e
Li
-riv
e;
parla
-men
-ta
rizëm
;
22
TEM
ATIK
A5.
TIPA
RET
E SI
STEM
EVE
POLI
TIKE
EV
ROPI
AN
E SH
EK.X
II-XV
.
8 or
ë
Tem
a
-7 o
rë
V.pr
aktik
e -
1 o
5.2.
Mbr
etër
ia
e A
nglis
ë,
atdh
eu i
parla
-m
enta
rizm
it
1
-Të
vler
ësoj
ë ro
lin e
Kar
tës
së M
adhe
të L
irive
në
resp
ektim
in e
të d
rejta
ve
hum
ane;
-T
ë da
llojë
ndr
yshi
met
nd
ërm
jet m
onar
kisë
ku
shte
tues
e dh
e as
aj
abso
lute
.
Har
ta,
atla
sTe
ksti
Kart
a e
Mad
he e
Li
-riv
e;
parla
-men
-ta
rizëm
;
5.3.
Mon
arki
a fra
ncez
e-m
odel
i a
bsol
utiz
mit
1
-Të p
ërca
ktoj
ë mar
rëdh
ënie
t hi
erar
kike
mid
is fe
udal
ëve
dhe
mbr
etër
ve n
ë Fr
ancë
; -T
ë pë
rshk
ruaj
ë et
apat
e
zhvi
llim
it të
mon
arki
së
fran
ceze
, duk
e ev
iden
tuar
ka
rakt
erin
kla
sik
të
abso
lutiz
min
fran
cez.
Har
ta,
atla
sTe
ksti
mon
arki
ab
solu
te;
mon
arki
ku
shte
tues
e
5.4.
Pera
ndor
ia
Osm
ane
-Të
dallo
jë li
dhje
n m
idis
se
lxhu
këve
dhe
osm
anëv
e;
-Të
dallo
jë k
usht
et h
isto
rike
të fo
rmim
it të
Per
ando
risë
Osm
ane;
-Të
përs
hkru
ajë
rrug
ën e
kr
ijim
it të
sht
etit
osm
an;
Har
ta,
Teks
ti
selx
huk;
su
lltan
; sp
ahi;
kaza
; na
hije
; vi
laje
t;
23
TEM
ATIK
A5.
TIPA
RET
E SI
STEM
EVE
POLI
TIKE
EV
ROPI
AN
E SH
EK.X
II-XV
.
8 or
ë
Tem
a
-7 o
rë
V.pr
aktik
e -
1 o
5.4.
Pera
ndor
ia
Osm
ane
1-Të
iden
tifik
ojë
kara
kter
in
dhe
orga
nizim
in p
oliti
k dhe
sh
oqër
or të
pera
ndor
isë os
man
e.
Har
ta,
Teks
tipa
sha;
sa
nxha
k;
kadi
;
5.5.
Kul
tura
dh
e be
sim
i në
qy
tetë
rimet
m
esje
tare
1
-Të
evid
ento
jë ti
pare
t e
zhvi
llim
it të
art
it, k
ultu
rës,
arsi
mit
në q
ytet
ërim
et
mes
jeta
re;
-Të
dallo
jë ro
lin e
fesë
në
qyte
tërim
et m
esje
tare
; -T
ë kr
ahas
ojë
tend
enca
t e
zhvi
llim
it të
art
it, k
ultu
rës
dhe
arsi
mit
në q
ytet
ërim
in
arab
dhe
atë
per
ëndi
mor
; -T
ë re
nditë
dhe
vle
rëso
jë
disa
nga
figu
rat h
isto
rike
që
i për
kasi
n kë
saj t
emat
ike,
si
: Hen
riku
II, H
enrik
u VI
I, M
bret
i Xho
n, U
at T
ajle
r, Ed
uard
i i A
nglis
ë, H
unia
di,
Meh
met
i II,
Llaz
ari,
Skën
derb
eu e
tj.
Atla
sTe
ksti
Bank
iere
; ko
nsol
i-di
m; r
e-da
ktim
; ep
opej
a;
bala
da
5.6.
Prin
cipa
tat
arbë
rore
1
-Të
rend
itë a
spek
te të
jetë
s në
prin
cipa
tën
e A
rbrit
, si:
vend
ndod
hja e
saj n
ë har
tën
e Ev
ropë
s, or
gani
zim
i sh
tetë
ror,
zhvi
llim
i urb
an,
kultu
ra d
he b
esim
i. -T
ë pë
rcak
tojë
tipa
ret t
ë je
tës
së p
ërdi
tshm
e në
kët
o pr
inci
pata
.
Har
taTe
ksti
Prin
cipa
të;
orga
nizi
mi
shte
tëro
r
24
TEM
ATIK
A5.
TIPA
RET
E SI
STEM
EVE
POLI
TIKE
EV
ROPI
AN
E SH
EK.X
II-XV
.
8 or
ë
Tem
a
-7 o
rë
V.pr
aktik
e -
1 o
5.7.
Form
imi
i sh
tetit
të b
ash-
kuar
sh
qipt
ar
nën
drej
timin
e
Skën
derb
eut
1
-Të
përc
akto
jë p
ikat
e
lidhj
es s
ë sh
qipt
arëv
e m
e qy
tetë
rimet
eur
opia
ne të
sh
ek.X
V”.
-Për
mes
arg
umen
tave
të
form
uloj
ë men
dim
in e
tij/s
aj
mbi
kët
ë lid
hje.
-Të
vler
ësoj
ë ro
lin
e sh
qipt
arëv
e, s
i në
mbr
ojtje
të
toka
ve të
tyre
, ash
tu d
he
në m
broj
tje t
ë qy
tetë
rimit
evro
pian
, gja
të lu
ftës
kund
ër
Pera
ndor
isë
osm
ane.
Alb
um,
CD
Teks
ti
Botim
e pe
r Sk
ënde
rbeu
n
Bese
lidhj
e;
kuve
nd
5.8.
Vepr
imta
ri:
Ese
argu
-m
entu
ese
“Lid
hja
e sh
q-ip
tarë
ve m
e qy
tetë
rimet
eu
ropi
ane
të
shek
.XV”
1
-Të
përc
akto
jë p
ikat
e
lidhj
es s
ë sh
qipt
arëv
e m
e qy
tetë
rimet
eur
opia
ne të
sh
ek.X
V”.
-Të
nxje
rrë
përf
undi
me,
pë
rmes
arg
umen
tave
, mbi
fa
ktor
ët e
ndi
kim
it të
kët
yre
qyte
tërim
eve
tek n
jeri-
tjetr
i.-P
ërm
es a
rgum
enta
ve të
fo
rmul
ojë m
endi
min
e tij
/saj
m
bi k
ëtë
lidhj
e.
25
Objektivat mësimorë sipas taksonomisë së Blumit
NJOHJA Përkujtimi i asaj që është mësuar më herët (nga fakte të ndara deri në teori të plota)
KUPTIMI Kuptimi i domethënies së materialit (shpjegim i ideve dhe i koncepteve)
ZBATIMI Shfrytëzimi i të mësuarit në situata të reja konkrete
ANALIZA Zbërthimi i të gjitha pjesëve përbërëse dhe përcaktimi i marrëdhënieve të ndërsjella
SINTEZA Bashkimi i pjesëve për të krijuar një tërësi të re dhe për të nxjerrë përfundime logjike
VLERËSIMI Vlerësimi ose arsyetimi i vendimit ose veprimit në bazë të kritereve
Foljet që përdoren për ndërtimin e objektivave mësimorë sipas niveleve:
Të njohurit Të kuptuarit Zbatimi Analiza Sinteza Vlerësimi
Përshkruaj
Përcakto
Identifiko
Etiketo
Rendit
Përkufizo
Bashko
Emërto
Përmblidh
Dallo
Transformo
Ilustro
Shpjego
Zgjero
Përgjithëso
Përcakto
Rendit
Perifrazo
Llogarit
Demonstro
Zhvillo
Përgatit
Provo
Vepro
Organizo
Lidh
Ndërto
Përdor
Copëto
Nxirr përfundime
Bëj grafikun
Bëj dallimin
Ndaj
Shquaj
Ilustro
Kombino
Përvijo
Kategorizo
Kategorizo
Përpilo
Kompozo
Veço
Krijo
Harto
Përgjithëso
Formulo
Parashiko
Prodho
Vlerëso
Krahaso
Bëj dallimin
Përcakto
Kritiko
Gjyko
Zgjidh
Justifiko
Mbështet
Argumento
26
Orë mësimi model
Planifikimi ditor
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tematika 1: Qytetërimi egjiptian
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.1Kompentenca e të menduarit 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:a) Përcakton përbërjen e shoqërisë në Egjiptin e lashtë.b) Shpjegon rrugën e formimit të mbretërisë në Egjiptin e lashtë.c) Argumenton shprehjen “Egjipti, dhuratë e Nilit”.
Fjalët kyçe: faraon, priftërinj, nëpunës, skllevër, piramidë, mumie, hieroglif, papirus etj.
Burimet: libri i historisë, internet
Mjetet: hartë, pamje nga Egjipti i lashtë p.sh: lumi Nil, piramidat etj.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
27
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
HAPI I. Mësuesi/ja prezanton disa figura që lidhen me Egjiptin (shih figurat). Pastaj vendos në dërrasën e zezë disa emra te këtyre figurave:
Lumi Nil – Egjipt - Qytetërim
U kërkohet nxënësve të gjejnë se për cilin shtet bëhet fjalë.
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lidhin këta terma me njëri-tjetrin. Duke i orientuar në hartë, mësuesi/ja nxit nxënësit që t`u përgjigjen këtyre pyetjeve:- Duke parë gjatësinë e tij, përse shërbente lumi Nil?- Si paraqitet në derdhjen e tij?
HAPI II. Pasi nxënësit gjejnë shtetin në fjalë (pra, Egjiptin), mësuesi/ja drejton pyetjen: - Çfarë ju kujton ky emër (pra Egjipti)? Pasi mësuesi/ja bëri lojën për gjetjen e shtetit në fjalë, zhvillohet një stuhi mendimesh ku nxënësit kujtojnë të dhënat kryesore mbi Egjiptin. (Kllaster)
Faraon
Hieroglife Luginae Nilit
Egjipt
Bujqësia
Realizimi i kuptimit: Struktura piramidale.Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën e zezë në katër kolona. Mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e strukturës së tabelës.
Hieroglife egjiptiane Piramidat e Gizës Faraoni Menkaura Mumje
28
Organizimi shtetëror Struktura shoqërore Besimi Arti dhestruktura
Mësuesi/ja drejton pyetjet:- Kur daton shteti i vjetër Egjiptian?-Cili ishte themeluesi?• Daton më
3200 pr.k. nga faraoni Mene.
• Ishte monarki. (përcaktohet viti dhe sundimtari).
- Sa mbretëri kanë sunduar?• Kanë sunduar
tri mbretëri:a) Mbretëria e Vjetërb) Mbretëria e Mesmec) Mbretëria e Re- Kush ishte sundimtari më i suksesshëm?• Tutmezi III
(Nga Egjipti →Eufrat), që shtriu territoret Egjipt – Eufrat
Mësuesi/ja e vizaton si strukturë, por për plotësimin e saj thërret për çdo shtesë një nxënës nga klasa.
skllevër
zejtarë, tregtarë, fshatarë etj.
shkruesit, nëpunësit
nobilëtluftëtarët
zoti=faraoni
priftërinjtë, besimi, shkenca
Çdo nxënës që ngrihet plotëson piramidën,njëkohësisht shpjegon edhe termin.
Në këtë kolonëmësuesi/ja vendos 2-3 figura në lidhje me besimin.
PiramidëMësuesi/ja plotëson:Varret e faraonëvejeta vazhdon edhepas vdekjes (ushqim,veshje, armë).
MumieBalsamosja
Figurë kulturorePerënditë ishin mekokë kafshe.- Egjiptianët besoninnë shumë zota.
U zhvilluan:matematikainxhinieriaarkitekturaShkrimi:hieroglifpapirus
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën e zezë në katër kolona. Mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e strukturës së tabelës
Reflektimi: Punë individuale, diskutim i lirë.
Nisur nga skena e plotësuar në dërrasën e zezë, nxënësit kontrollojnë njohuritë duke zhvilluar pyetjet e tekstit. P.sh.bëhen pyetje:
- Cila ishte struktura shoqërore? - Si u ndërtuan piramidat?
29
- Ç’janë mumjet? etj.
Mësuesi/ja fillimisht shpjegon se piramidat janë të veçanta jo vetëm nga përmasat, por edhe në mënyrën e transportimit të gurëve aq masivë.Mësuesi/ja mund të shpjegojë se çfarë janë mumiet dhe çfarë është procesi i mumifikimit, etj.
Vlerësimi:- Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri-tjetrin dhe
mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.- Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.- Do të vlerësohen për aftësinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në
grup ashtu dhe individuale.
30
Planifikimi ditor
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema 2 : Qytetërimi romak
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit 1.1Kompentenca e të nxënit 1.1
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
a) Identifikon kushtet gjeografike dhe historike të lindjes së Republikës Romake.
b) Bën dallimin mes shtresave të ndryshme të shoqërisë romake.c) Nxjerr përfundime mbi shkaqet e luftërave punike dhe rezultatet e
tyre.
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Fjalët kyçe: latinë, patricët, plebenjtë, senati, Kartagjena, Hanibali, luftërat punike
Burimet: libri i historisë, internet
Mjeti: teksti i historisë, hartë, foto, internet
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
31
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Në fazën e parë të orës së mësimit mësuesi ndërton një diagramë të ngjashme si në figurë (kllaster), ku në qendër vendos Romën dhe kërkon mendimin e nxënësve rreth saj.
Shtatëkodrat
Legjendae formimit Koloseu
ITALI Forma e qeverisjes
ROMA
Skema mund të shtohet me elemente të tjera si me monumentet e njohura të kulturës, etj.Po në këtë fazë mësuesi plotëson njohuritë e nxënësve me elementet e mëposhtme:
1. Roli i pozitës gjeografike në zhvillimin e Romës (bëhet një krahasim me Greqinë).
2. Epoka kur Roma filloi të zhvillohej; a- vitet 700 pr.K vendosen latinët; b- vitet 600 pr.K vendosen etruskët.3. Zhvillimet në art, ndërtime, artizanat.
Realizimi i kuptimit
Hapi i parë: Mësuesi shkruan në tabelë fjalën ROMA.
E zbërthen duke evidentuar elementet kryesore në krijimin dhe funksionimin e saj.
Në klasat me internet ose me ndihmën e një fjalori enciklopedik nxënësit gjejnë përkufizimin për secilin element të demonstruar në tabelë. Përkufizimet vendosen në tabelë.
Hapi i dytë: Shpjegim i strukturës së shoqërisë romake
32
Struktura e shoqërisë romake
Si evoluoi qeverisja në Romë: bashkëqeverisje mes patricëve dhe plebenjve.REPUBLIKA. Si qeverisej republika dhe organet e saj.Nuk qeverisej nga dinasti mbretërore.
Zbërthehet mënyra e qeverisjes në Romë.
Secili prej elementeve të paraqitur në diagramë duhet të trajtohet me kujdes nga mësuesi.
Hapi i tretë: Luftërat punike.
Çfarë ju sjellin në mendje emrat: Kartagjena/ Hanibali/ Roma?
Pyetjet që mësuesi mund të shkruajë në tabelë për të nxitur kureshtjen e klasës janë: 1. Cili ishte roli i ushtrisë në Romën e Lashtë?2. Pse Romës iu desh të përballej me Kartagjenën?3. Si përfunduan luftërat punike?
Punë e pavarur. Nxënësit punojnë me rubrikën e tekstit: “Puno me tabelën”.
Vlerësimi:- Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri–tjetrin dhe mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aftësinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në
grup ashtu dhe individuale.
Detyrë shtëpie: Bëni krahasimin mes strukturës së shoqërisë romake dhe asaj athinase.
Patricët
Plebejtë Tregtarët e mëdhenj/
qeveritarët
Aristokratët/ Pronarët e mëdhenj
të tokave
Ar zanët/ fshatarët/ tregtarët
Shoqëria
Senati
Konsujt
Mbledhja popullore
33
Planifikimi ditor
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema 3: Maqedonia
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca për jetën 1.2
Kompetenca personale 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:a) Rendit vendet që pushtoi Aleksandri i Madh i Maqedonisë. b) Shpjegon arsyet se pse Aleksandri u quajt “i Madh”. c) Përcakton pasojat e pushtimeve të Aleksandrit të Madh.
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Fjalët kyçe: Kulturë helenistike, falangë
Burimet: libri i historisë, internet
Mjeti: teksti i historisë, hartë, foto, internet
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e
nxënësve Organizimi i nxënësve
P Di-dua të di -mësova plus Diskutimi i ideve Punë në dyshe
34
N Di-dua të di -mësova plus Diskutimi i ideve Punë në grupe të vegjël
P Ese Nxitje e të shkruarit Punë në grupe
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi (përgatitja për të nxënit) Di-dua të di-mësova plus
Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolonash, i cili përdoret në dërrasën e zezë e në fletë pune më pas.
Shkruhet tema e re, u kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe i shënojmë në kolonën e parë, D- Çfarë dimë. Ndërkohë që nxënësit lexojnë informacionin e ri, iu kërkohet të regjistrojnë pyetjet duke i shkruar në kolonën e dytë, D-Çfarë dua të di, këtu shtohen dhe idetë e mësuesit.
Pasi identifikohen pyetjet udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë dhe pyetjet e tyre duke filluar nga:
Si erdhi në fron Aleksandri, Fillimin e pushtimeve, mënyrën se si u bë faraon në Egjipt, pushtimet në Azi, arsyet që e bënë të quhet i Madh etj.
Harta e shtrijes së pushtetit të Aleksandrit të Madh
35
Ndërtimi i njohurive (përpunim i përmbajtjes) Pyet sërish.
Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re përqendrohemi te kolona e tretë. Pyeten nxënësit për informacionin e ri që mësuan duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë - Dua të di. Nxënësit në mënyrë të pavarur plotësojnë kolonën e tretë - Mësova - në fletoren e tyre. Organizuesi grafik si më poshtë:
DI DUA TË DI MËSOVA1. Aleksandri
ishte i biri i Filipit II.
2. Pushtoi shumë vende.
3. U quajt Aleksandri i Madh.
4. Vdiq nga ethet në moshën 33 vjeçare.
1. Si erdhi në pushtet?
2. Qëllimi i tij? 3. Pse u quajt
kështu? 4. Pas vdekjes
së tij cili ishte fati i perandorisë së tij?
1. Mbas vdekjes së Filipit II, trashëgoi fronin e Maqedonisë
2. Zgjerimi i mbretërisë së të atit Filipit II. 3. Mbas 10 vjet luftimesh, ai krijoi
perandorinë më të madhe, e cila fillonte nga Deti Adriatik në perëndim deri në Indi në lindje, nga malet e Kaukazit në veri deri në lumin Nil.
Fushatat e tij patën pasoja historike dhe kulturore. Me politikën e vet ai ndihmoi në shkrirjen dhe bashkëjetesën midis kulturave të Evropës dhe të Azisë
4. Perandoria që krijoi Aleksandri i Madh mbas vdekjes së tij u nda në katër Mbretëri: Mbretëria e Maqedonisë, e Egjiptit, e Pegramos dhe e Sirisë.
Vlerësimi:Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri –tjetrin dhe
mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aftësinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në
grup ashtu dhe individuale.
Detyrë shtëpie: Portretizoni figurën e Aleksandrit të Madh.
36
Planifikimi ditor
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema 4.: Qytetërimi bizantin
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.1
Kompetenca personale 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:d) Rendit disa nga veçoritë bazë të qytetërimit bizantin. e) Vlerëson arritjet në art e arkitekturë të periudhës së Bizantit.f) Identifikon shtrirjen gjeografike të qytetërimit bizantin dhe vlerëson
rëndësinë e saj.
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Fjalët kyçe: bizant, ikona, mozaik, katedrale,
Burimet: libri i historisë, internet
Mjeti: teksti i historisë, hartë, foto, internet
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Mbështetur në njohuritë e marra gjatë orës së mëparshme mbi Perandorinë Romake të Lindjes plotësohet skema-kllasteri. Nxënësit mund të shtojnë elemente të tjera në kllaster.
37
Për t’i ardhur në ndihmë nxënësit, mësuesi paraprakisht mund të ndërtojë disa pyetje të shkurtëra me karakter frontal për të gjithë klasën, si p.sh:
Çfarë përfaqësonte Kostandinopoja?
Cilët ishin përfaqësuesit më të shquar të saj?
Realizimi i kuptimitPrezantohen në tabelë çështjet që do të trajtohen.
1. Veçoritë e qytetërimit.
Gjuha dhe doket u ndikuan nga qytetrimi grek. Sistemi ligjor kishte bazë qytetërimin romak. Feja përmbante ndikime të riteve të bashkësive të krishtera. Veprat e artit u ndikuan nga origjina greke, kristiane, aziatike.
Zhvilloi më tej kulturën greko-romake. Manastiret luajtën një rol të madh në përhapjen e filozofisë/letërsisë etj.
2. Krijmtaria në art dhe arkitekturë. Punimi i mozaikëve që zbukuronin tavanet e banesave dhe kishave. Krijuan ikonat, përgjithësisht në dru (Krishti dhe shenjtorët). Ndërtimi katedraleve. (Katedralja e Shën Sofisë).
vepra arti
besimi fetar i krishterë
ndikiminga Greqia dhe Roma
manastireBizanti
38
3. Shtrirja e qytetërimit bizantin. U përhap në Evropën Lindore dhe Juglindore. Misionarët bizantinë kontribuan në predikimin e krishtërimit dhe përhapjes së dijes. Monedhat prej ari të Bizantit shërbyen për të gjitha vendet e pellgut të Mesdheut
Reflektim dhe vlerësim: Minitest1.Plotëso saktë: Kryqëzata IV u drejtua drejt:
a. Palestinësb. Bizantitc.Venedikut
2. Dallo nëse është e vërtetë (V) apo e gabuar (G):
a. Dallimi i parë mes dy kishave u bë gjuha që përdornin në ritet fetare. ( )
b. Në krahinat e Ilirisë Jugore popullsia e lashtë ruajti gjuhën, zakonet, kulturën e trashëguar deri në ditët e sotme.( )
c. Bizanti nuk bëri të tijat arritjet e kulturës greko-romake. ( )d. Pozita gjeografike në mes të rrugëve tregtare të rëndësishme midis
Lindjes dhe Perëndimit, pengoi tregtinë të lulëzonte. ( )
3.Përkufizo termat:
Kodi i Justinianit ____________________________________ luftë civile _________________________________________ pelegrinë __________________________________________
4. Plotëso saktë: “Në tregtinë e rëndësishme midis Lindjes dhe Perëndimit, ndihmuan”:
a. Pozita gjeografikeb. Pushteti i kufizuar i Perandoritc. Rënia e tregtisë
Detyrë shtëpie: Bëni kërkime në internet për ndikimet e artit dhe arkitekturës bizantine në vendin tonë.
39
Planifikimi ditor
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
TEMA 5: Marrëdhëniet midis dy qytetërimeve, perëndimore dhe lindore
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca qytetare 1.1
Kompentenca e te menduarit 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:g) Përcakton shkaqet e kryqëzatave.
h) Përshkruan zhvillimin e kryqëzatave.
i) Nxjerr përfundime mbi rrjedhojat e kryqëzatave.
Fjalët kyçe: Kryqëzatë, kryqtar.
Burimet: libri i historisë, internet
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
Kohëzgjatja: 1 orë
Vendi zhvillimit: në klasë
40
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
STRUKTURA E MËSIMIT
Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e
nxënësveOrganizimi i
nxënësve
P Di-dua të di -mësova plus Diskutimi i ideve Punë në dyshe
N Harta e konceptit Paraqitja grafike e informacionit
Punë në grupe të vegjël
P Rishikim në dyshe Të nxënit bashkëveprues Punë në dyshe
ZHVILLIMI I MËSIMIT
Parashikimi (përgatitja për të nxënit) Di-Dua të di-Mësova Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolonash, i cili përdoret në dërrasën e zezë e fletë pune më pas.
Shkruhet tema e re: “Kryqëzatat”.
U kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe i shënojmë në kolonën e parë: D- Çfarë dimë.
Ndërkohë që nxënësit lexojnë informacionin e ri mbi kryqëzatat, ju kërkohet të regjistrojnë pyetjet duke i shkruar në kolonën e dytë: D-Çfarë dua të di.
Pasi identifikohen pyetjet, udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë dhe pyetjet e tyre duke filluar nga:
Shkaqet e kryqëzatave, zhvillimi i tyre pasojat (rrjedhojat).
Një pikturë mesjetare gjatë Kryqëzatës së Parë.
41
Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re përqendrohemi tek kolona e tretë.
Pyeten nxënësit për informacionin e ri që mësuan duke ju përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë - Dua të di.
Nxënësit në mënyrë të pavarur plotësojnë kolonën e tretë, - Mësova -në fletoren e punës.
Organizuesi grafik si më poshtë:
DI DUA TË DI MESOVA
1. Arabët kishin sulmuar gadishullin Iberik. 2. Turqit besonin në një fe tjetër në fenë islame (myslimanizmin). 3. Turqit po zgjeronin sundimin e tyre dhe njëkohësisht vendosjen e fesë islame(myslimanizmin).
1. Kush është shkaku i kryqëzatave? Pse u quajtën kryqëzata? 2. Kush mori pjesë në to? 3. Kush janë pasojat për Evropën?
1. Rreziku që vinte nga përhapja e myslimanizmit. 2. U quajt kryqëzata pasi u luftua për mbrojtjen e fesë krishtere me simbol kryqin. 3. Në to morën pjesë të gjitha shtresat e shoqërisë. 4. Evropianët u njohën me kulturën arabe dhe atë bizantine, dijet, shkencat e tjerë.
Ndërtimi i njohurive (përpunim i përmbajtjes) Harta e konceptit
Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e përfituara nga (di – dua të di – mësova). Paraqitet grafikisht harta e konceptit.
shkaku-rreziku që vinte nga përhapja e myslimanizmit
u përfaqësuan të gjitha shtresat
u zhvilluan 3 kryqëzata
njohja e europianëve me kulturën arabeKryqëzatat
42
Përforcimi (konsolidimi i të nxënit) - Rishikim në dyshe Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, atë çfarë kanë mësuar, nxënësve ju drejtohet pyetja:
- Pse themi se megjithëse kryqëzatat dështuan, ato patën pasoja pozitive për Evropën?
Vendosen nxënësit në dyshe për të diskutuar, duke shkëmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pas kohës së pritjes arrihet në përfundimin se pasojat pozitive ishin:
Evropianët u njohën me kulturën arabe dhe atë bizantine,
U njohën me dijet, shkencat e tjera.
Vlerësimi i nxënësve: Nxënësit u vlerësuan për përvetësimin e njohurive si dhe përkushtimin e tyre ne këtë veprimtari.
Detyrë shtëpie: Në fletoren e punës analizo: Pse në kryqëzata morën pjesë të gjitha shtresat e popullsisë?
43
Planifikimi ditor
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema 6: Anglia dhe paralamentarizmi anglez
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.1
Kompentenca e të menduarit 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:a) Përshkruan kushtet historike dhe shoqërore të Anglisë në fillim të
Mesjetë.b) Rendit kërkesat kryesore të Kartës së Madhe të Lirive.
c) Nxjerr përfundime mbi tiparet e parlamentarizmit anglez dhe rëndësisë së tij në shoqërinë njerëzore.
Fjalët kyçe: ligje, juri, Karta e Madhe e Lirive, parlamentarizëm, etj.
Burimet: libri i historisë, internet
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveKlasa ndahet në dy grupe. Shënohet tema e mësimit në tabelë. Kërkohet që teknika e stuhisë së mendimit të realizohet mbi dy pjesë të temës. Anglia- parlamentarizmi.
44
Realizimi i kuptimit: ShpjegimAnglia në Mesjetë Karta e Madhe e Lirive Parlamentarizmi
Në vitin 1066 normandët nga veriu i Francës, të udhëhequr nga Uiliami, vendosën sundimin e tyre në të gjithë Anglinë
Në vitin 1215 baronët e zemëruar e detyruan Xhonin të nënshkruante Kartën e Madhe të Lirive
Sundimi Eduardi I. 1295 ai thirri në një tubim përfaqësues nga të gjitha shtresat që të jepnin pëlqimin për probleme të mëdha të qeverisjes, si për taksat, mbajtjen e ushtrisë, organizimin e luftërave.
1. Taksat e jashtëzakonshme të vendoseshin vetëm me pëlqimin e taksapaguesve.
Mbledhja veçmas e përfaqësuesve të popullsisë u quajt parlament dhe shënoi fillimin e veprimtarisë së parlamentit.
2. Asnjë njeri i lirë nuk mund të dënohej pa vendimin e gjyqit me juri.
Qeverisja e mbretit kushtëzohej nga parlamenti.
3. Mbreti duhej të qeveriste në bazë të ligjeve .
Vlerësimi:
Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri –tjetrin dhe mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.
Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aftesinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në grup
ashtu dhe individuale. Detyrat dhe puna e pavarur: Nëpërmjet internetit, gjeni të dhëna për sistemin parlamentar të vendit tone që nga fillimet e tij. Krahasojeni atë me modelin anglez .
Anglia
Shtrirja gjeografike
MonarkiIshull
Ka sistem më të përparuar
Vendi qeveriset nga parlamenti
KonservatorëtLaburistët
Parlamentarizmi
45
Planifikimi ditor
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema 7: Principata e Arbrit
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca qytetare 1.7
Kompentenca digjitale 1.4
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
d) Shpjegon kuptimin mbi Principatën.e) Përcakton shkaqet e formimit të Principatës së Arbrit.f) Vlerëson rëndësinë e Principatës.
Fjalët kyçe: privilegje, Principatë, autonome, elemente te shtetit.
Burimet: libri i historisë, internet
Mjetet: teksti, harta e Principates se Arbrit.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Mbështetur në njohuritë e mara gjatë orës së mëparshme plotësohet skema-kllasteri. Nxënësit mund të shtojnë elemente të tjera në kllaster.
46
Për t’i ardhur në ndihmë nxënësit mësuesi paraprakisht mund të ndërtojë disa pyejte të shkurtëra me karakter frontal për të gjithë klasën si p.sh:
1. Kush ishte sundimtari i parë i Principatës së Arbrit? 2. Kur e arriti kulmin e fuqisë Principata e Arbrit?3. Cilët ishin elementët e shtetit të Arbrit?
Realizimi i kuptimit
Prezantohen në tabelë çështjet që do të trajtohen
Ballafaqimi me armiq të shumtë nga Italia dhe veriu i Ballkanit i detyroi bizantinët të kërkonin mbështetjen e shqiptarëve.
Ato u dhanë krerëve feudalë shqiptarë privilegje dhe poste të rëndësishme në administratën perandorake.
Fisnikët feudalë u fuqizuan akoma më shumë duke rritur autonomine e tyre. Në vitin 1166 përmendet një prurio Arbanensis (princ i Arbërit), i cili
mori tiparet e para të një shteti. Ai njihet në histori me emrin “Principata e Arbërit”.
Themelues i shtetit të Arbërit ishte Progoni (1190-1198), pushtetin e të cilit e trashëguan djemtë e tij, Gjini (1198-1206) dhe Dhimitri (1206-1216).
Principata e Arbërit e arriti bashkimin e saj më të madh gjatë sundimit të Dhimitrit.
Në vitin 1210, u nënshkrua një marrëveshje paqeje me republikën e Raguzës (Dubrovniku i sotëm).
Papa i Romës i dha Dhimitrit titujt “gjykatës” (iudex) apo princ ose princeps, si dhe mbante tituj bizantinë.
Kruja
Aleancat
Titujfisnikërie
DhimitriPrincipatae Arbrit
47
Qendra e principatës ishte në qytetin e Krujës.
Reflektim: Minitest Plotëso saktë:
1. Bizantinët të kërkonin mbështetjen e shqiptarëve pasi _______________________ 2. Principata e Arbërit e arriti bashkimin e saj më të madh gjatë ________________________3. Qendra e principatës ishte_________________ 4. Fisnikët feudalë u fuqizuan akoma më shumë duke ________________.5. Me fuqizimin e perandorisë bizantine shteti i Arbërit pësoi rënie. (V – G)
Detyrë shtëpie: Kërkoni informacion në internet për Principatën e Arbrit.
Flamuri i Principatës së Arbërit
48
Veprimtari praktike. Tematika 1.
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema: Llogaritja e kohës
Situata e të nxënit: Punë me grupe
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca e te menduarit 1.6
Kompentenca digjitale 1.1
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
g) Vendos ngjarjet historike në kohën e duhur në shiritin e kohës
h) Zhvillon veprimet për llogaritjen e kohës
i) Provon lidhjet mes qyteterimeve të mëdha dhe qytetërimit shqiptar
Fjalët kyçe: privilegje, Principatë, autonome, elemente të shtetit.
Burimet: libri i historisë, internet
Mjetet: dërrasa e zezë, shkumës, katalog, foto të ndryshme, udhëzues të ndryshëm, etj.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
Përfituesit: Nxënësit e klasës VI
Hapësira e aplikimit : 1 orë mësimore
49
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Përshkrimi i projektit:
Përgatitja e projektit është një punë ku nxënësit do të ndërthurin krijimtarinë, shprehitë praktike me ato teorike. E rëndësishme është që ka dhe një ndërthurje të njohurive ndërlëndore si edukim figurativ, TIK, etj. Ky projekt do të ndihmojë nxënësit për t’u angazhuar të gjithë sipas mundësive dhe prirjeve për t’u koordinuar në një punë të përbashkët dhe efektive.
Ndarja e punës:
1) Të ndahen nxënësit në grupe pune dhe të përcaktojnë punën.2) Të zgjidhen liderët e grupeve dhe të hidhen idetë për punën.3) Të lihen detyrat për takimin tjetër.
Sugjerime:
1. Për t’u ardhur në ndihmë mësuesve dhe nxënësve, në tabelë është paraqitur shiriti i kohës, disa ndarje, data e ngjarje të rëndësishme historike. Ju mund të veproni edhe me data e ngjarje të tjera.
2. Vëzhgoni tabelën kronologjike. Në të është numërimi i viteve sipas vendeve perëndimore. Periudha Para Krishtit është ngjyrosur me blu. Numrat vijne duke zbritur nga e majta ne te djathte, pra v.2000 deri në vitin 1.
Periudha Pas lindjes së Krishtit është ngjyrosur me të kuq dhe vitet vijnë duke u zmadhuar.Vitet janë vendosur brenda 100 vjetesh, duke formuar kështu një shekull, dhe shënohen me numra romake si: shek. II pr.K., shek. XIX, etj.3. Ndarjet kohore ndahen:
• Mijëvjeçari – që është i barabartë me 1000 vjet• Shekulli – që është i barabartë me 100 vjet• Dekada – që është i barabartë me 10 vjet
Pune e pavarur
1. Ngjyrosni shiritin e kohës sipas ndarjeve kohore.2. Duke iu referuar tabelës kohore, vendosni në fletoren tuaj, datat historike
sipas vendeve të ndryshme.3. Pasi sigurohet se të gjithë nxënësit e kanë plotësuar shiritin e kohës,
50
mesuesi zhvillon ushtrime frontale me të gjithë klasën.4. Mësuesi jep shekullin dhe nxënësit përcaktojnë vitin e fillimit dhe të
mbarimit të tij.5. Mësuesi jep vitet dhe nxënësit përcaktojnë shekujt. Kështu me radhë
shkathtësohen nxënësit.6. Shënohen në dërrasë disa data të mësuara në këtë kapitull, p.sh.viti 3200
p.K. krijim i një shteti të vetëm në Egjipt; viti 2300 vjet para Krishtit formoi Perandorinë e Sargonit, etj.
7. Nga njohuritë historike qe keni marrë në lëndën e historisë së klasës së katërt, vendosni disa data të rëndësishme historike të popullit tonë, p.sh. Krijimi i mbretërive ilire në shek.V pr.K; Krijimi i mbretërisë Dardane në shek. III pr.K., shpallja e pavarësisë në vitin 1912, etj.
Pas çdo pune nxënësit diskutojnë apo japin mendime e sugjerime për të përmirësuar punën.
Detyrë shtëpie: Përcaktimi i grupit të prezantimit para klasës.
Diskutime e vlerësime te projektit.
Do të vlerësohen për bashkëveprimin gjatë punës në grup.
Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.
Do të vlerësohen për aftesinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në grup ashtu dhe individuale.
51
Veprimtari praktike e sugjeruar. Vizitë në Muzeun Historik Kombëtar
Tematika 2.
Tema: Ilirët – banorë autoktonë
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Qëllimi:Shfrytëzimi i vizitës në muze (ose vende historike) shërben jo vetëm për t`iu përgjigjur pyetjeve rreth të shkuarës, por dhe për të ngjallur interesin e nxënësve, në mënyrë që ata në jetën e tyre përtej shkollës, të vazhdojnë përdorimin e këtyre burimeve.
Situata e të nxënit: Ekskursion mesimor
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca qytetare 1.7Kompentenca për jetën1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
1. Përgatit informacionin e nevojshëm për ilirët
2. Përdor mjetet e reja të informacionit
3. Përdor materialet e mbledhura në funksion të qëllimit të temës
4. Demonstron aftësi për të punuar në grup.
5. Përgatit albume, postera, fletëpalosje sensibilizuese.
Nëntemat:
Sistemimi i njohurive të marra në histori
52
Përdorimi i internetit dhe sistemimi i materialeve sipas kohës. Grumbullimi dhe pasqyrimi i figurave dhe ngjarjeve kryesore për ilirëtKrijimi i posterave, fletëpalosjeve, punimeve për periudhën
Fjalët kyçe: autoktonë,Burimet: libri i historisë, internet
Mjetet: Katalogje, foto të ndryshme, udhëzues të ndryshëm, etj.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin
Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Përshkrimi i projektit:
Përgatitja e projektit është një punë ku nxënësit do të ndërthurin krijimtarinë, shprehitë praktike me ato teorike. E rëndësishme është që ka dhe një ndërthurje te njohurive ndërlëndore, si: edukim figurativ, TIK, etj. Ky projekt do të ndihmnojë nxënësit për t’u angazhuar të gjithë sipas mundësive dhe prirjeve e për t’u koordinuar në një punë të përbashkët dhe efektive.
Mjetet: Katalogje, foto të ndryshme, udhëzues të ndryshëm, etj.
Ndarja e punës :1) Ndahen nxënësit në grupe dhe përcaktojne punën.2) Zgjidhen liderët e grupeve dhe hidhen idetë për punën.3) Lihen detyrat për liderët dhe secilin grup.
Sugjerime:- Zhvillimi i ekskursionit kalon në tri faza:
1. Faza përgatitore
Me rekomandimin e mësuesit/es, nxënësit përsëritin disa çështje të materialit mësimor që lidhet me temën si p.sh.:
ku shtriheshin ilirëtcilët ishin fiset kryesore ilire
53
cilat ishin degët kryesore të ekonomisë ilirecilat ishin mbreteritë më të rëndësishme ilirecilët qenë elementet e kulturës ilire
2. Faza e dytë – Zhvillimi i ekskursionit
Zhvillimi i ekskursionit bëhet nën drejtimin e mësuesit/es, i cili orienton vëzhgimin e pavionit të ilirëve, objektet e ekspozuara aty, si: harta, monedha,vegla pune, armë të kohës, makete te ndryshme, etj. Nëpërmjet tyre nxënësit vërtetojnë njohurite teorike te marra. Kjo u jep mundesine që të diskutojnë më konkretisht.
3. Faza e tretë – Nxjerrja e përfundimeve dhe punë e pavarur
Pas përfundimit të vizitës në muze, nxënësit janë në gjendje të përgatisin albume fotografike, te realizojnë një ese të shkurtër ose nje tregimth.Detyre: Përcaktimi i grupit të prezantimit para klasës.
Diskutime e vlerësime të projektit. Elemente të ekspozuara në Muze
Mozaiku në Lin Mburojë ilirë Monedhat e vjetra të qytetit 450-350 para.K.
ALBANOPOLI
Qytet ilir, qendër e fisit të Albanëve, që përmendet për herë të parë në mesin e shek. II e.s. nga Ptolemeu, i cili përcakton dhe koordinatat e shtrirjes së tij. Është lokalizuar me rrënojat e qytetit ilir të Zgërdheshit (në afërsi të Krujës).
Amfiteatri i Durrësit
54
Veprimtari praktike e sugjeruar. Tematika 3
Tema: Kontributi i arbërve në qytetërimin bizantin
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Situata e të nxënit: Kërkimore
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca digjitale 1.2Kompentenca personale 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Identifikon pozitën e ilirëve pas ndarjes së Perandorisë Romake në dy pjesë2. Ndërveprojnë me njëri-tjetrin dhe me të rriturit; 3. Përgatit albume, postera, fletëpalosje sensibilizuese nëpërmjet përdorimit
të mjeteve të ndryshme të informacionit, dhe demonstron punimet nëpërmjet prezantimit të tyre.
4. Demonstron interesat, aftësitë ose talentet e tyre; 5. Përcakton përgjegjësinë vetjake dhe shoqërore
Fjalët kyçe:
Burimet: libri i historisë, internet
Mjetet: Katalogje, foto të ndryshme, udhëzues të ndryshëm, etj.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, etj.
Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
55
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
Përshkrimi i projektit:1. Lexoni materialin e paraqitur më poshtë
Në kohën e Perandorisë Romake, disa ilirë u ngritën në poste të larta në perandorinë e re. Perandorët që shkruajtën emrin e tyre në historinë e Bizantit (duke mbretëruar nga vitet 491 deri në vitet 565) ishin me prejardhje ilire: Anastasi I, Justinani I.
Pozicioni skajor në kufi me Italinë, me të cilën interesat e Bizantit mbetën deri në fund të lidhura ngushtë, përcaktoi rolin e jashtëzakonshëm të trevave iliro-shqiptare në kuadrin e Perandorisë Bizantine. Ato u kthyen në një nyje komunikimi të Lindjes me Perëndimin dhe anasjelltas. Një rol të tillë e favorizonte ekzistenca e porteve të rëndësishme gjatë bregdetit të Adriatikut e të Jonit, ose e rrugëve që fillonin prej tyre dhe zgjateshin në thellësi të Gadishullit duke lidhur bregdetin me qendra të tilla të rëndësishme, si: Nishin, Shkupin, Ohrin, Sofjen, Kosturin, Selanikun, Adrianopojën e vetë Konstandinopojën. Ashtu si në shekujt e lashtësisë, rruga Egnatia vazhdoi ta luante rolin si vija kryesore e komunikimit midis provincave të Perandorisë perëndim-lindje. Përgjatë vijës perëndimore të rrugës Egnatia (Durrës - Apoloni - Peqin - Ohër) janë zhvilluar disa nga betejat më të përgjakshme të historisë bizantine. Perandorët bizantinë i kushtuan vëmendje të veçantë mbrojtjes strategjike të trevave iliro-shqiptare. Perandori Justinian ndërtoi nga e para apo rimëkëmbi 168 kështjella në katër provincat ilire të: Dardanisë, Prevalit dhe të dy Epirëve. Nga ana e tij, Anastasi I e rrethoi qytetin e tij të lindjes, Durrësin me mure madhështore që shihen ende sot. Veç Durrësit, pikëmbështetje të pushtetit bizantin në Shqipëri përbënin Tivari, Shkodra, Lezha, Kruja, Dibra, Prizreni, Shkupi, Berati, Devolli, Kolonja, Adrianopoja etj. Mbrojtja e tyre dhe e territorit u ishte besuar forcave e komandantëve vendas. Trupa ushtarake iliro-shqiptare shërbenin gjithashtu në vise të tjera të Perandorisë, sa në Lindje aq edhe në Perëndim. Në kohën e perandorit Justinian, ushtarë iliro-shqiptarë shërbenin në ushtrinë bizantine me qëndrim në Itali. Në një nga mbishkrimet e asaj kohe të gjetura në Itali, bëhet fjalë për “numrin e madh të ilirëve”. Edhe në shekujt e mëvonshëm, reparte nga trevat iliro-shqiptare shërbenin në provincat bizantine të Italisë e në provinca të tjera në Evropë dhe Azi.
56
Ndarja e punës:1) Ndahen nxënësit në grupe dhe përcaktojnë punën.2) Zgjidhen liderët e grupeve dhe hidhen idetë për punën.
Sugjerime:Zhvillimi i veprimtarisë kalon në disa faza:
1. Faza përgatitore (Faza e parë)Me rekomandimin e mësuesit/es, nxënësit përsëritin disa çështje të materialit mësimor që lidhet me temën, si p.sh.:
ku shtriheshin ilirët
ç’rëndësi kishte pozita e favorshme gjeografike
cilët ishin perandorët bizantine me origjinë ilire
cilat qenë reformat e këtyre perandorëve që lidheshin me popullsinë arbërore
çfarë të dhënash kemi nga elementet e kulturës bizantine në territorin tonë
2. Faza e dytë – Leximi i materialit ilustrues dhe udhëheqja nga mësuesja për të evidentuar elementet që i nevojiten veprimtarisë.3. Faza e tretë – Ndarja e grupeve dhe e detyrave për secilin grup.
4. Faza e katërt – Nxjerrja e përfundimeve, prezantimi i punimeve të secilit grup.
Konkluzione, vlerësime të projektit.
Justiniani I Rruga Egnatia
57
Projekt.Tematika 4.
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema: Përgatitja e një fletë-palosjeje ”Qyteti në Mesjetë dhe sot”
Situata e të nxënit: Kërkimore
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca digjitale 1.2Kompentenca personale 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Përgatit të dhëna, kuriozitete dhe pamje nga një qytet mesjetar (shqiptare
dhe joshqiptare) dhe po ai qytet sot.2. Kategorizon, nëpërmjet selektimit, materialin kryesor nga ai dytësor.3. Përgatit postera në bashkeveprim me grupin.4. Përdor informacione nga interneti apo burime të tjera.
Mjetet: Katalogje, foto të ndryshme, udhëzues të ndryshëm, etj.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, etj.
Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
Materiale: Skeda, letër të bardhë e me ngjyra, lapostila, foto të qyteteve të përzgjedhura, pulla me ngjyra.
Burime informacioni: Burime gojore dhe të shkruara për qytetin tuaj dhe qytetin e huaj që keni përzgjedhur, Teksti i historisë, interneti, etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Përshkrimi i projektit:Zhvillimi i veprimtarisë
Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza:
58
Faza I. Punë përgatitore Faza II. PrezantimiPërgatitja: Udhëzohen nxënësit si të veprojnë gjatë veprimtarisë. Një grup nxenesish që kanë vizituar ose jetuar në një qytet të huaj, do të punojnë më vete në grupin II dhe IV. Ndahet klasa në 4 grupe pune duke emërtuar secilin:
Grupi I → zgjedhin një qytet mesjetar shqiptar (p.sh.Berati); Grupi II → një grup nxënësish që kanë vizituar ose jetuar në një qytet të huaj, punojnë lidhur me këtë qytet në periudhën mesjetare (p.sh.Venediku); Grupi III → mbledhin informacione mbi qytetin shqiptar në ditët e sotme (p.sh. po qyteti i Beratit); Grupi IV → mbledhin informacione mbi qytetin e huaj në ditët e sotme (p.sh.po qyteti i Venedikut- Venecia sot);.
Jepet skeda e punës për secilin grup
- Udhëzohen nxënësit të përzgjedhin informacionin e hulumtuar të qytetit ku ka lindur apo jeton dhe ta paraqesin atë në mënyrë të përmbledhur, sipas çështjeve të dhëna. Për këtë do të nevojitej edhe ndihma e prindërve të tyre.
• Hapi I. Prezantohet tema e veprimtarisë. Nxënësve u shpjegohet se do të punojnë në grupe.
• Hapi II. Secili grup fillon nga puna duke perzgjedhur materiale historike dhe foto që i përkasin temës.
• Hapi III. Nxënësve u kërkohet të bashkëveprojnë mes grupeve për të lidhur materialet me njeri tjetrin- Grupi 1 me Grupin 3 dhe Grupi 2 me Grupin 4.
• Hapi IV. Nxënësve u kërkohet të fillojnë përgatitjen e fletëpalosjeve.
Faza II. Prezantimi
• Hapi V. Prezantimi i punimeve. Përfaqësuesi i secilit grup demonstron punën e bërë duke e prezantuar atë para klasës. • Hapi VI. Diskutime, dhënie mendimesh dhe vlerësime të punimeve.
Grupet
Grupi I
Grupi II
Grupi III
Grupi IV
59
Veprimtari. Tematika 5. Ese argumentuese.
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tema: “Lidhja e shqiptarëve me qytetërimet evropiane të shek. XV”
Situata e të nxënit: Krijuese
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca e të nxënit 1.4Kompentenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.2
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
1. Identifikon pikat e lidhjes së shqiptarëve me qytetërimet europiane të shek. XV.
2. Nxjerr përfundime, përmes argumentave, mbi faktorët e ndikimit të këtyre qytetërimeve te njeri tjetri.
3. Përcakton mendimin e tij mbi këtë lidhje përmes argumentave.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
Gjuhën dhe komunikimin, Artet, etj.
Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Drejtohen nxënësit për trajtimin e temës duke u mbështetur tek objektiva.
Struktura e esesë
Nxënësit duhet të përfshijnë në punimin e esesë të paktën 3 argumente që vërtetojnë lidhjen mes shqiptarëve dhe qytetërimeve europiane të shek.XV.
60
Ndër argumentet që ata mund të përdorin janë:
a) Arsimi (veprat e para ose dokumentet e para të gjuhës shqipe, librat me karakter mësimor, etj.)
b) Kultura (trashëgimia kulturore)c) Artet (arkitektura, piktura, etj.)d) Feja (dokumente kishtare, si formula e pagëzimit etj.)e) Etnografia (kostumografia)f) Gjuhësia (tradita e gjuhës shqipe si gjuhë indoeuropiane)g) Eposet (ciklet popullore), etj.- Nxënësit shkruajnë esene duke shpjeguar në hyrje të punimit dhe rolin e këtyre lidhjeve.
- Nxënësit shkruajnë mbylljen e esesë duke shprehur dhe mendimin e tyre në lidhje me temën. Kjo mund të realizohet duke u nisur nga udhëtime që kanë bërë në qytete shqiptare mesjetare, në qytete jashtë vendit, dhe duke evidentuar elemente të këtyre ndikimeve, pra ku i kanë hasur ata.
Shembuj qytetesh të tilla ka jo pak si: Berati, Ulqini, Prizreni, Venecia, etj.
Hyrja e kalasë së Beratit Pamje e Lagjes Mangalem
Pamja e Kalasë së Ulqinit Ura e Gurit në Prizren
61
Përseritje
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tematika 2: Qytetërimet në brigjet e deteve të Mesdheut (shek. VII pr.K. – shek. V ps.K.).
Situata e të nxënit: punë me klasën
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.
Kompetenca e të nxenit 1.1Kompentenca qytetare 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Zhvillon aftësinë për të kujtuar, për të përzgjedhur, për të klasifikuar dhe
për të organizuar informacionin historik,2. Përdor me saktësi terminologjinë historike për përshkrimin dhe për
shpjegimin e ngjarjeve në të shkuarën.3. Nxjerr përfundime duke kaluar nga e veçanta tek e pergjithëshmja.
Mjetet: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet,etj.Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
Materiale: Skeda, leter të bardhë e me ngjyra, lapostila, foto të qyteteve të përzgjedhura, pulla me ngjyra.
Vendi zhvillimit: në klasë
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve A. Të kujtojmë së bashku
Hapi i Parë
Punohet me gjithë klasën për një rikujtim të momenteve kryesore të Tematikës 2:
62
Përmbledhje e mësimeve
A.Të kujtojmë së bashku
Mesimi 1. Lindja dhe përhapja e qytetërimeve në brigjet e deteve të Mesdheut
Popullsia e hebrenjve u vendos në teritorin e sotëm të Izraelit. Ata ishin popullsi gjysmë nomadë. Perëndia e tyre Jehovai ndihmoi në bashkimin e hebrenjve në një shtet të vetëm. Në veri të Palestinës u vendosën fenikasit. Fenikasit u dalluan si tregtarë, themeluan koloni, përhapën në Mesdhe alfabetin fonetik. Asirianët ishin një popull luftëtar. Ushtria asiriane u quajt e pathyeshme. Zgjerimin më të madh perandoria e tyre e arriti në kohën e mbretit Ashurbanipal. Në shekullin e gjashtë p.k. u krijua perandoria persiane. Sundimtarët sunduan me tolerancë, u ndërtua një rrjet rrugor i gjerë, u përdorën për herë të parë monedhat, etj.
Mesimi 2.Qytetërimi grek
Nga shekulli VIII pr.K., në Greqinë e Lashtë lindi Polisi. U dallua Sparta me ushtrinë e saj të fortë. Likurgu hartoi ligje shumë të ashpra. Në shekullin VIII pr.K. themelimi i Athinës. Reformat e Solonit, Klisthenit, Perikliut bënë që demokracia athinase të bëjë hapa para. Midis Athinës dhe Spartës filloi lufta e Peloponezit, gjë që favorizoi mbretin e Maqedonisë për të vendosur sundimin në botën greke. Arritje artistiko-kulturore të botës greke pati në filozofi, matiematike, gjeometri, astronomi, mjekësi, pikture, skulpture, arkitekture, histori, etj.
Mesimi 3.Qytetërimi romak
Roma u formua në vitin 753 pr,K. Fillimisht Roma ishte mbretëri. Në vitin 509 p.k. popullsia romake e dëboi mbretin dhe vendosi republikën. Luftrat punike mes Romës dhe Kartagjenës për të vendosur kontrollin në pellgun e detit Mesdhe. Kartagjena u pushtua dhe romakët krijuan një perandori botërore. Roma u përfshi nga lufta civile dhe kaloi në Perandori në v. 31p.k. Në vitin 395 ndarja e perandorisë në dy pjesë: të Lindjes (Bizanti) dhe e Perëndimit, e cila u përmbys nga popujt barbarë. Arritje pati në kulturë, art dhe letërsi.
Mësimi 4. Ndërpreja e qytetërimit antik në Evropë dhe fillimi i qytetërimeve mesjetare
Kalimi i Romës në formën perandorake të qeverisjes u shoqërua me ndryshime të mëdha edhe në fushën fetare. Sundimtari u mundua të paraqiste veten si mëkëmbësi i një perëndie.
63
Lindja e Kristianizmit, si një mundësi dhe shpresë në botën e përtejvarrit. Idetë që nuk përputheshin me pikëpamjet zyrtare kishtare u quajtën herezi. Perandori Kostandin në v.313 me një dekret perandorak e shndërroi kristianizmin në fe botërore.Vitin 476 është vlerësuar si datë historike shënoi fillimin e Mesjetës.
Mesimi 5. Qytetërimi ilir
Vendi historik i ilirëve përfshinte pjesën perëndimore të Gadishullit të Ballkanit. Ndër fiset më të rëndësishëm janë: thesprotët, kaonët, taulantët, ardianët, enkelejtë, liburnët, etj. Gjatë epokës së hekurit lindën e qytetet. Nga fundi i shekullit V pr. K. lulëzoi rendi i ri skllavopronar, u formuan një varg shtetesh, si: shteti ilir ose Mbretëria ilire, Mbretëria Dardane, shteti i Epirit, etj. Kultura ilire ishte kulturë autoktone.
Mesimi 6. Maqedonia
Konfliktet midis poliseve greke ndihmuan fuqizimin e ndjeshëm të mbretit Filipi II. Ai krijoi falangën. Konflikti me Greqinë ku grekët pësuan disfatë. Ardhja në fronin e Maqedonisë e Aleksandrit të Madh solli përfshirjen e poliseve greke në mbretërinë e tij. Në Egjiptin e pushtuar ai themeloi qytetin e Aleksandrisë. Në vitet 280-275 p.k u formuan tre monarki të mëdha: Mbretëria e Egjiptit, Mbretëria e Sirisë, Mbretëria e Maqedonisë. Në “epokën helenistike” lulëzoi kultura dhe arti helenistik.
Hapi i dytë:
Mësuesi/ja kërkon nga klasa të shkruajnë në fletoren e punës 9-10 minuta termat themelorë që kanë mësuar gjatë kapitullit të parë.
Paralelisht me klasën ngre një nxënës në tabelë.Listohen termat në tabelë dhe për secilin prej tyre mësuesi aktivizon në
tërësi klasën.
Ndahet klasa në dy grupe. Secilit grup i jepet detyrë të punojë me rubrikat e tekstit.Grupi i parë: Bën lidhjen mes emërtimeve e figurave historike të mëposhtme me kuptimin apo ngjarjen historike që lidhet me to.Ashurbanipal _____________________________Aleksandrit të Madh _____________________________Solonit _____________________________Klisthenit _____________________________Perikliut _____________________________
64
Likurgu _____________________________Kultura ilire ishte autoktone. _____________________________
Grupi i dytë:Punon me rubrikën e tekstit. Bëj lidhjen shkak-zhvillim-pasojë.Mësuesja dëgjon përgjigjet e përfaqësuesve të secilit grup.
Hapi i tretë: Punë e pavarur
Në mënyrë individuale çdo nxënës punon me hartën dhe atlasin.
Hapi i katërt: Mësuesja nxit klasën në realizimin e rubrikës:
B.Veçoritë e qytetërimeve të lashta në brigjet e Mesdheut
• U vendosën pranë brigjetve të Mesdheut • Zhvilluan degët e ekonomisë• Krijuan shtetet e tyre• Merreshin me ndërtime• Zhvilluan artin, kulturën, shkencën.• Qytetërimet ndikuan tek njeri-tjetri
C.Mbani mend
• v.1230 pr.K. – hebrenjtë u kthyen në Palestinë• v.594pr.K. – reformat e Solonit• shek. VIII pr.K – në Greqi lindën Poliset• v.753pr.K. – u formua Roma• v.395pr.K. – ndarja e P.Romake në dy pjesë• v. 313 - kristianizmi u shpall fe botërore• v.843pr.K. – formimi i Italisë, Francës, Gjermanisë• shek.V pr.K. - formimi i shteteve ilire
D.Minitest. Provoni veten:
1. Ç’ishin luftrat punike?2. Kur demokracia athinase bëri hapa para?3. Plotësoni: “Fari i Aleksandrisë vleresohet si një nga__________ mrekullitë e _________ antike”.
65
4. Gjej pergjigjen e saktë. Ilirët flisnin një gjuhë: a) të njejtë me atë të popujve të Ballkanit b) të ndryshme nga ajo e popujve të Ballkanit c) asnjera prej tyre5. Rendit në mënyre kronologjike 1,2,3: ( ) reformat e Solonit ( ) formimi i shteteve ilire ( ) formimi i Romës
Plotësoni vendet bosh për ngjarjet kryesore tek secili qytetërim
Hebrenjtë
Fenikasit
Asirianët
Qytetërimi grek
Persianët
Qytetërimi romak
Ndërprerja e qytetërimit
antik
Ilirët
Maqedonia
besimi në një Zot
Poliset
arti e kultura
Përhapja e monedhave
e drejta e vetos
Herezitë
helenisti
v. 509 - Republika
v. 395 ndarje e
Perandorisë
shek. V krijimi i shteteve
Reformat e Solonit, Klistenit,
Perikliut
krijuan koloni
Qytetërimet në brigjet e deteve të
Mesdheut
66
Përsëritje
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tematika 3. Qytetërimet mesjetare në shekujt V-X
Situata e të nxënit: punë me klasën
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca e të nxënit 1.1Kompentenca qytetare 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Zhvillon aftësinë për të kujtuar, për të përzgjedhur, për të klasifikuar dhe
për të organizuar informacionin historik,
2. Përdor me saktësi terminologjinë historike për përshkrimin dhe për shpjegimin e ngjarjeve në të shkuarën.
3. Përcakton se shumëllojshmëria kulturore, etnike dhe fetare ka të bëjë me të kuptuarin e përvojave, ideve, besimit dhe vlerave të ndryshme të njerëzve dhe të shoqërive në të shkuarën dhe se si të gjitha këto kanë ndikuar në zhvillimin e shoqërisë njerëzore.
Mjetet: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet,etj.
Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
Materiale: Skeda, letër të bardhë e me ngjyra, lapostila, foto të qyteteve të përzgjedhura, pulla me ngjyra.
Mjeti: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.
67
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Vendi zhvillimit: në klasë
A.Të kujtojmë së bashku
Hapi i Parë
Punohet me gjithë klasën për një rikujtim të momenteve kryesore të Tematikës 3:
1. Qytetërimi bizantinNë vitin 395 Perandoria Romake u nda dy pjesë: perandoria e Lindjes dhe perandoria e Perëndimit. Ndarja në dy pjesë e perandorisë u pasqyrua edhe në besimin fetar. Në lindje perandori nuk ishte kryetari i kishës. Në vitin 1054, u bë ndarja mes kishës së perëndimit me qendër Romën dhe kishës së lindjes me qendër Konstandinopojën. Perandoria Bizantine përfshinte brenda territoreve të saj vendet ballkanike, Azinë e Vogël, Sirinë, Palestinën, Egjiptin, etj.Sllavët ishin fiset që kishin një shtrirje gjeografike nga lumi Elba në perëndim deri në lumin Vollga. Dyndjet e fiseve sllave ku dallohen sllavët e perëndimit, të lindjes, të jugut.
2 Organizimi shtetëror, ekonomik, kulturor në BizantNdërsa Roma po shkatërrohej, në Lindje perandoria romake mbeti e fortë.
Konstandini i madh i dha emrin e tij qytetit më të rëndësishëm, që u bë dhe kryeqendra e Perandorisë Bizantine. Në vitin 527 vjen Justiniani. Ai vendosi hegjemoninë e tij mbi shtetin dhe kishën, arriti shtrirjen më të madhe, realizoi grumbullimin e ligjeve që u quajtën “Kodi i Justinianit”. Pas vdekjes së Justinianit I lufta për pushtet. Në vitin 1453 turqit osmanë pushtuan Kostaninopolin dhe i dhanë fund perandorisë 1000-vjeçare bizantine.
3 Qyteterimi ArabNë shekullin V u rrit rëndësia e qytetit të Mekës. Në vitin 610 një tregtar me emrin Muhamed propagandoi një fe monoteiste, që quhet Islamizëm. Libri kryesor i myslimanëve është Kurani.Pasuesit e Muhamedit u quajtën kalifë dhe përqëndruan në duart e tyre pushtetin politik, ushtarak dhe atë fetar. Në vendet arabe lulëzuan shumë qytete si Bagdadi. Vepra e famshme Një mijë e një net lidhen me këtë qytet. Në të gjitha qytetet e mëdha arabe kishte kopshte, xhami, banja publike, etj. Format e zbukurimit morën emrin arabeska.
68
Hapi i dytë:
Mësuesi kërkon nga klasa të shkruajnë në fletoren e punës 6-7 minuta termat themelore që kanë mësuar gjatë kapitullit të parë.
Paralelisht me klasën ngre një nxënës në tabelë.Listohen termat në tabelë dhe për secilin prej tyre mësuesi aktivizon
në tërësi klasën.Ndahet klasa në dy grupe. Secilit grup i jepet detyrë të punojë me rubrikat e tekstit.
Grupi i parë: Bën lidhjen mes emertimeve e figurave historike të mëposhtme me kuptimin apo ngjarjen historike që lidhet me to.Justiniani. _____________________________Ana Komnena _____________________________Muhamedi _____________________________Kalifë _____________________________Konstandini i madh _____________________________
Grupi i dytë:Punon me rubrikën e tekstit. Bëj lidhjen shkak-zhvillim-pasojë.Mësuesja dëgjon përgjigjet e përfaqësuesve të secilit grup.
Hapi i tretë: Punë e pavarur
Në mënyrë individuale çdo nxënës punon me hartën dhe atlasin. Me ndihmën e lapsave me ngjyra, zgjidhen ngjyra të ndryshme për të treguar rrugën drejt Lindjes të përshkuar nga kryqtarët.
Hapi i katërt: Mësuesja nxit klasën në realizimin e rubrikës:
B.Veçoritë e qytetërimet mesjetare në shekujt V-X
• Një fe e vetme• Ashpërsimi i konfliketeve për pushtet• Vendosja e ligjeve dhe rregullave• Zhvilluan artin, kulturën, shkencën.• Qytetërimet ndikuan te njeri-tjetri
C. Mbani mend
• v.395 – Perandoria Romake ndahet në dy pjesë• shek VII – depërtimi i sllavëve në Ballkan
69
• v.1054 – ndarja mes kishës së perëndimit dhe asaj të lindjes• v. 527 – ardhja në fron e perandorit Justinian• v.453 – turqit osmanë pushtuan Kostandinopojën• v.622 – largimi i Muhametit në Mekë
D. Minitest. Provoni veten:
1. Ku u perfshinë territoret arbërore pas Perandoria Romake u nda në dy pjesë?
2. Si e shpallte pushtetin e Perandorit “Kodi i Justinianit”?3. Plotëso: “Muhamed propagandoi një fe __________, që quhet _________”.4. Gjej përgjigjen e saktë. Pas vdekjes se Justinianit Autoriteti i perandorit: a) u forcua më shumë b) u zhduk fare c) u lëkund seriozisht5. Rendit në mënyrë kronologjike 1,2,3: ( ) pushtimi i Konstandinopolit nga turqit osmanë ( ) ndarja e Perandorisë Romake në dy pjesë ( ) largimi i Muhametit nga Meka
PërfundimeNë mbarim të orës së përsëritjes mësuesi bën vlerësimin e nxënësve
Detyrë shtëpie: Plotëso skemën duke evidentuar karakteristikat kryesore të qytetërimeve të këtij kapitulli.
Qytetërimet mesjetare
në shek. V-X
Qytetërimi bizantin
Qytetërimi arab
70
Përsëritje
Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3
Tematika 4. Zhvillimi i qytetërimeve mesjetare në shekujt X-XII
Situata e të nxënit: punë me klasën
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca e të nxenit 1.1Kompentenca qytetare 1.3
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
1. Rendit termat themelorë të mësuar si fjalë kyçe gjatë këtij kapitulli.2. Demostron njohjen e fakteve themelore dhe të bëjë lidhjen mes tyre.3. Vepron në mënyrë të pavarur me hartën dhe atlasin.
Mjetet: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet,etj.
Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore
Materiale: Skeda, letër të bardhë e me ngjyra, lapostila,foto.
Mjeti: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.
Vendi zhvillimit: në klasë
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Hapi i parëPunohet me gjithe klasën për një rikujtim të momenteve kryesore të
Tematikës 4:
71
A.Të kujtojmë së bashku
1. Ndryshimet në qytetërimet mesjetare evropianeNë Mesjetë toka ishte pronë e fisnikëve. Kjo tokë quhej feud, pronari i tokës quhej feudal dhe ky sistem i vartësisë ekonomike, shoqërore dhe politike u quajt feudalizëm. Qendër e jetës ekonomike në feudalizëm u bë çifligu.
Rritja e shkëmbimeve tregtare çoi në përdorimin e monedhës prej argjendi dhe prej ari si mjet shkëmbimi. Anijet e vendeve mesdhetare lidhën midis tyre qendrat tregtare të rajonit.
Kështu lindën komunat-qytete që fituan të drejtën e vetqeverisjes. Liria ishte privilegji kryesor i banoreve të qytetit. Këtu buron edhe thënia mesjetare: “Ajri i qytetit të bën të lirë”.
2. Marrëdhëniet midis dy qytetërimeve, perëndimor dhe lindor Në fund të shekullit XI vendet që lidheshin me jetën dhe veprën e Krishtit u pushtuan nga turqit selxhukë. Papa i Romës u bëri thirrje të gjithë kristianëve të çlironin Jeruzalemin dhe varrin e Krishtit. Grupet e para u quajën kryqtarë. Në vitin 1099 pushtuan Jeruzalemin dhe krijuan mbretërinë e Jeruzalemit. Në vitin 1187 muslimanët arritën ta pushtonin përfundimisht Jeruzalemin nën udhëheqjen e Saladinit. Kryqëzatat e katërta (1202-1204) u drejtua drejt Bizantit, pushtuan Konstandinopojën, e dogjën, e shkatërruan ate dhe formuan një shtet feudal. Nga pikepamja ushtarake dhe fetare kryqëzatat nuk ia arritën qëllimit. Megjithatë kryqëzatat. krijuan mundësi për lidhjet ndërmjet Perëndimit dhe Lindjes.
3. Kultura, arsimi, artet në qytetet mesjetareZhvillimi i tregtisë, zejtarisë i dhanë një shtysë zhvillimit dhe përhapjes së arsimit. Kështu nevoja për të bërë llogaritje dhe këmbimet me vende të ndryshme i detyroi njerëzit të mësonin shkrim, matematikë, etj. Kjo çoi në hapjen e shkollave. U krijuan qendrat e studimeve të larta, universiteti, si në Bolonjë, Paris, Londër, etj. Mësimet zhvilloheshin në latinisht, gjuhë që e njihnin të gjithë studentët, pavarësisht nga kombësia e tyre. Përhapja e shkollave bëri që të rriteshin kërkesat për libra. Shumë dijetarë përkthejnë letërsinë antike greke, zhvillohet mjekësia, astronomia, etj. Filluan të ndërtoheshin faltore të stileve të ndryshme.
72
4. Qytetet mesjetare në territoret arbërore
Pas ndarjes së Perandorisë Romake në dy pjesë, nisi të përgjithësohej midis popullsive vendase emri Arbën/Arbër, për të emërtuar përkatësisht vendbanimin, banorin dhe gjuhën e tyre të përbashkët. Këto emërtime e kanë burimin tek emri i popullsisë ilire të Alban-ëve, qe banonte në një trevë në lindje të Durrësit. Rol të rëndësishëm në veprimtarinë kulturore dhe arsimore në mesjetë luajti kisha e krishterë nga fakti se krahas burimeve ekonomike, kisha pati në dorë dhe përgatitjen e inteligjencies së kohës. Rëndësi pati arkitektura ishte e lidhur me nevojat e jetës së përditshme, me banimin, mbrojtjen e vendit si edhe me nevojat e klasës se pasur për vepra monumentale. Zhvillim morën edhe artet figurative, sidomos piktura.
Hapi i dytëMësuesi kërkon nga klasa të shkruajnë në fletoren e punës 7-10 minuta termat themelorë që kanë mësuar gjatë kapitullit të parë.Paralelisht me klasën ngre një nxënës në tabelë.Listohen termat në tabelë dhe për secilin prej tyre mësuesi aktivizon në tërësi klasën.
Ndahet klasa në dy grupe. Secilit grup i jepet detyrë të punojë me rubrikat e tekstit.
Grupi i parë: Bën lidhjen mes emertimeve e figurave historike të mëposhtme me kuptimin apo ngjarjen historike që lidhet me to.Saladini. _____________________________Feudalizëm _____________________________Vetëqeverisje _____________________________Dante _____________________________
Grupi i dytë:Punon me rubrikën e tekstit. Bëj lidhjen shkak-zhvillim-pasojë.Mësuesja dëgjon përgjigjet e përfaqësuesve të secilit grup.
Hapi i tretë: Punë e pavarur. Duke përdorur fantazinë tuaj dhe lapsat me ngjyra skiconi një qytet mesjetar ashtu si e përfytyroni ju.Në mënyrë individuale çdo nxënës punon në fletoren e punës.
73
Hapi i katërt: Mësuesja nxit klasën në realizimin e rubrikës:
1. Çfarë ishte feudalizmi?
2. Si e kuptoni vetëqeverisjen e qyteteve?
3. Plotësoni: “Nga gjuha __________ do të dalin gradualisht gjuhët __________, si: italishtja, spanjishtja, frëngjishtja, anglishtja e gjermanishtja”.
5. Rendit në mënyrë kronologjike 1,2,3:
( ) çlirimi i Jeruzalemit
( ) kryqëzata e katërt
( ) hapja e Universitetit të Bolonjës
Veçoritë e Qytetërimeve mesjetare në shekujt V-X• Vendosja e marrëdhënieve feudale.
• Zhvillimi i qyteteve mesjetare.
• Zhvillimi i arsimit, kulturës.
• Marrëdheniet reciproke pas kryqëzatave
Mbani mend
• v.1088 – hapja e Universitetit të Bolonjës
• v.1099 – pushtimi i Jeruzalemit nga kryqtarët
• v. 1202-1204 – Kryqëzata e katërt
• v.1187 – Saladini pushtoi Jeruzalemin
74
PërfundimeNë mbarim të orës së përsëritjes mësuesi bën vlerësimin e nxënësve.
Detyrë shtëpie: Plotëso skemën e mëposhtme.
Zhvillimi i qytetërimeve
mesjetare shek X-XII
Ndryshimet në qytetërimet
mesjetare
Marrëdhëniet midis dy
qytetërimeve
Qytetet mesjetare në territoret arabe
Qytetet arbërore
Letërsia
KulturaKryqëzatat
Qeverisja e qyteteve
Rrjedhojat e kryqëzatave
Tiparet themeloretë sistemit feudal
Kultura, arsimi, artet
75
Model Testi
Qëllimi:Vlerësimi me shkrim shërben për aftësimin e komunikimit me shkrim.Mësuesi mund t’i përdorë testet me shkrim në fund të një tematike si një teknikë vlerësimi dhe vetëvlerësimi nga ana e nxënësve, pra t’i lejojë ata t’i korrigjojnë vetë testet për të reflektuar e për t’u ndërgjegjësuar mbi aftësitë e tyre dhe vështirësitë që ata hasin. Testet hartohen nga mesuesit në përputhje me nivelin e nxënësve dhe objektivin që ka përcaktuar secili mësues.
Si procedohet në ndërtimin dhe vlerësimin e një testi.Çdo test përbëhet nga 3 rubrika:
1- Përcaktimi i objektivave minimale të kapitullit2- Grida e testit3- Tabela e konkluzioneve
E konkretizojmë me Testi mbi kreun 1.
1 - Objektivat minimale të kapitullit
Në fund të orës së mësimit nxënësi/ja do të jetë i/e aftë:
Të përcaktojë elementet e shtetit në antikitetTë dallojë të dhënat e sakta nga ato të gabuaraTë përkufizojë drejt termat dhe konceptet kryesore te kapitullit
Jepet një model testi
1. Përcakto elementët që formuan shtetin tek qyteterimet në luginat lumore. Shpjego rolin e tyre:
( 12 pikë)
a) __________b) __________c) __________
76
2. Dallo përgjigjen e saktë. Ligjet e Hamurabit kishin qëllim: (2 pikë )
a) forcimin e shtetit
b) përcaktimin e të drejtave të shtetasve
c) forcimin e pushtetit të skllevërve mbi pronarët
d) të mbronin vjedhësit
4. Bashko datat me ngarjet: (8 pikë)
a) v. 3200 pr. K ( ) Egjipti u bashkua në një shtet të vetëm
b) v.2300 pr. K ( ) ndërtimin e Murit te Madh Kinez
c) v. 215 pr. K. ( ) Sargoni formoi Perandorinë e parë
d) v. 322 pr.K ( ) mbreti Çandragupta krijoi perandori, cila shtrihej midis lumenjve Ind dhe Gang
5. Përcakto dhe bëj dallimin nëse është e vërtetë (V) apo e gabuar (G): (4 pikë)
a) Misionarë budistë u përpoqën të përhapnin fenë e tyre në masën e popullsisë kineze ( )
b) Për të ruajtur pastërtinë e racës, arianët vendosën në Indi sistemin e Kastave ( )
c) Banorët e Mesopotamisë besonin në një perëndi ( )d) Në Egjipt, faraoni nuk kishte pushtet të madh ( )
5. Zbërthe termat: ( 9 pikë )
a) pabarazi __________________________________________________
b) pozitat e privilegjuara ________________________________________c) Mesopotam_________________________________________________
77
6. Përcakto përgjigjen e saktë: “Një qytet-shtet në Mesopotami ishte”: (2 pikë )
a) Një qytet b) Një perandori c) Mure mbrojtëse d) Asnjëra prej tyre
7. Plotëso fjalinë: (8 pikë)
“Përdorimi i ______ nga njeriu ishte________ më e rëndësishme në historinë e tij ”. “Ata që merreshin me punime prej metali u quajtën _________”. “Egjipti është dhuratë e ________________”. 8. Përcakto se kush e ka përdorur për herë të parë rrotën për transport: (2 pikë)a – Banorët e lashtë të Egjiptitb – Banorët e lashtë të Indisë c – Banorët e lashtë të Mesopotamisëd- Banorët e lashtë të Ballkanit
9. Emërto: “Ruajtja e trupit të të vdekurve (mumjet)” quhej: (2 pikë)
a) Hieroglifeb) Balsamosjec) Papirused) Të gjitha bashkë
10. Duke plotësuar skemën e përbërjes klasore nxirr përfundime mbi:
(11 pikë)
a. Vendin që zinte secila shtresë e shoqërisë
b. Rolin që luante secila shtresë në shoqërinë egjiptiane.
78
2- Grida e testit
a) Shpërndarja e pyetjeve sipas niveleve:- Niveli minimal - 40%- Niveli mesatar - 40%- Niveli maksimal - 20%
79
b) Tabela e pikëve
PyetjaNiveli Minimal -
PikëtNiveli Mesatar -
Pikët
Niveli Maksimal -
PikëtTotali
1:a) b)
a)3pyetje x 1pikë=3pikë
b)3pyetje x 3pikë =9 pikë
12 pikë
22pyetje x 1pikë=2pikë
2 pikë
34pyetje x 2pikë=8pikë
8 pikë
42pyetje x 1pikë=2pikë
2pyetje x 1pikë=2pikë
4 pikë
53pyetje x3 pikë =9 pikë
9 pikë
62pyetje x 1pikë=2pikë
2 pikë
72pyetje x 2pikë=4pikë
2pyetje x 2pikë=4pikë
8 pikë
82pyetje x 1pikë=2pikë
2 pikë
92pyetje x 1pikë=2pikë
2 pikë
10:a) b)
a)1pyetje x 5pikë=5pikëb)1pyetje x 6pikë=6pikë
11 pikë
Totali 25 pikë =40% 24 pikë =40% 11 pikë = 20% 60 pikë
2- Tabela e konkluzioneve (Shembull)Vertikalisht
- Kolona e parë – shënohen emrat e nxënësve të klasës
80
- Kolona “Totali” plotësohet duke shënuar Totalin e pikëve për secilin nxënës
- Kolona e fundit plotësohet duke shënuar Notën për secilin nxënës-
Horizontalisht- Kolonat e tjera plotësohen duke shënuar pikët e secilit nxënës- Kolona e fundit plotësohet duke shënuar Totalin e pikëve për gjithë
klasën (Pikët + Përqindjet)
Nr Nxënësi/ja
(Emri Mbiemri)
Pyetja 1 Pyetja 2 Pyetja 3 Pyetja 4 Pyetja 5
1 ------ ------ 10 pikë 2 pikë 4 pikë 4 pikë 6 pikë
2 ----- ----- --------- -- -------- ---- ---------
3 ------ -----
Totali klasës pikë+/% pikë+% pikë+/% pikë+/% pikë+/%
Tabela e Notave
Shenim: Nxënësit që kanë marrë 0-25% të pikëve do të vlerësohen me notë pakaluese (4)
Pikët 0-15 16-24 25-33 34-42 43-51 52-57 58-60
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pyetja 6 Pyetja 7 Pyetja 8 Pyetja 9 Pyetja 10 Totali Nota
2 pikë 8 pikë 2 pikë 2 pikë 10 pikë 50 pikë 8
-- -------- --- -- ------------ ------------ ----
pikë+/% pikë+/% pikë+/% pikë+/% pikë + /% pikë + /%