HISTORIA KOMPUTERÓW PRZENOŚNYCH

Adam Sirocki

Ewolucja notebooków jest nierozłącznie związana z produkcją i rozwojem komputerów osobistych PC. O ile rozwój stacjonarnych PC jest dość stagnacyjny pod względem wyglądu o tyle rozwój notebooków jest bardziej kolorowy. Od samego początku ich produkcji dążono do tego by zmienić go z wielkiej nieporęcznej walizki w małe cienkie pudełko, które będzie można łatwo przenosić i z niego korzystać. Jednocześnie powinien on posiadać wszystkie główne cechy komputera osobistego PC (monitor, klawiatura, mysz, porty wejścia i wyjścia, napędy magnetyczne, optyczne, itd.). Chciano wręcz by przenośny komputer osobisty można było włożyć do kieszeni marynarki.

Pierwszy notebook Premiera pierwszego przenośnego komputera osobistego datowana jest na wrzesień 1975r., czyli miesiąc po premierze osobistego komputera firmy Altair. IBM 5100; bo taką nazwę nosił pierwszy notebook; tylko z nazwy był przenośnym komputerem. To cudo ważyło ponad 20kg i nie przypominało dzisiejszych komputerów przenośnych.

IBM 5100 było wynikiem projektu SCAMP, celem którego było stworzenie małego komputera, którego można byłoby przenosić oraz na którym można byłoby uruchomić język programowani IBM APL. Nazwa projektu SCAMP pochodziła od Special Computer, APL Machine Portable.IBM 5100 był dostępny w 12 różnych modelach, w których okresowo zmieniano rozmiary pamięci od 16 do 64KB. Dane można było przechowywać na ćwierć calowych napędach taśmowych. Cena komputera wahała się w zależności od konfiguracji od 8975 - 19975$. W marcu 1982 roku, kiedy to IBM wprowadził pierwszy komputer PC, komputer przenośny IBM 5100 przestał być produkowany.

Osborne 1Chociaż IBM 5100 był pierwszym przenośnym komputerem osobistym to wysoka cena uniemożliwiała jego spopularyzowanie, aż do kwietnie 1981 roku. Wtedy pojawił się Osborne 1, który pomimo dość znacznego ciężaru był o połowę lżejszy od swego poprzednika ze stajni IBM. Istotną cechą charakterystyczną Osborne’a była niekompatybilność z IBM.

Osborne miał bardzo ciekawy design. Aby go używać wystarczyło położyć go na bok i otworzyć dolną ściankę zawierającą klawiaturę, która odsłaniała dwa napędy dyskietek oraz maleńki ekran CRT. Oprócz swojej “przenośności” Osborne1 posiadał jeszcze jedną ważną cechę - posiadał zintegrowany system operacyjny. Cena katalogowa Osborne1 wynosiła 1795$, czyli nieporównywalnie mniej niż osobiste komputery PC. Osborne1 nie był prostym w obsłudze komputerem przenośnym. Na swoim 5-calowym wyświetlaczu nie mieścił standardowych 25 linii i 80 kolumn. Użytkownicy musieli przewijać ekran by zobaczyć to co jest poza nim. Pomimo tego użytkownicy Osborne1 miło wspominają jego walory użytkowe.

TRS-80 Model 100Pierwsze laptopy, które pojawiły się we wczesnych latach 80-tych tylko z nazwy przypominały osobiste komputery przenośne. Ówczesne notebooki przypominały bardziej tablety PC - dolna część zawierała klawiaturę, górna zaś niewielki ekran. Jednym z takich laptopów był TRS-80 Model 100 zaprezentowany w marcu 1983 roku przez firmę Radio Shack. Choć komputer nie był kompatybilny z PC miał wielu swoich gorących zwolenników ze względu na swoją przenośność.

Model 100 wyglądał jak mała tablica o grubości 5-6cm. Połowa wielkości komputera zawierała ekran LCD, druga połowa klawiaturę. Wewnątrz znajdował się 8 bitowy procesor wraz z 8-32MB RAM oraz 32MB ROM do której ładowany był system operacyjny oraz edytor tekstów. Zasilanie dostarczane było przez 4 dość duże baterie. Jednak nie te cechy laptopa miały dla użytkowników największe znaczenie. Najważniejszą cechą tego Modelu 100 była jego waga. Całość ważyła około 1,5kg, dzięki temu w latach 80-tych był standardowym narzędziem wielu dziennikarzy.

Pierwszy CompaqW sierpniu 1981 roku rynek komputerów osobistych diametralnie się zmienił. Powodem zmiany było wprowadzenie osobistych komputerów IBM, które miały kosztować mniej niż 3000$. Dni Osborene1 i innych podobnych maszyn były policzone - co oznaczało: co nie jest kompatybilne z IBM PC nie ma racji bytu.

Krokiem milowym w dziedzinie komputerów przenośnych było określenie kategorii “single-handedly” (zajmujący niewiele miejsca, poręczny). W listopadzie 1982 roku; mniej więcej rok po pojawieniu się IBM PC pokazano Compaq. W ogólnym kształcie przypominał Osborne, aby go używać wystarczyło położyć go na stole i odpiąć boczną ściankę, w której schowana była klawiatura. Klawiatura odsłaniała zielony ekran CRT oraz napędy dyskietek. Wewnątrz komputera znajdował się taki sam procesor, pamięć i gniazda rozszerzeń jak w IBM PC. Compaq w przeciwieństwie do innych producentów potrafił kopiować wewnętrzny system BIOS bez naruszania praw autorskich IBM.

IBM Portable PCW lutym 1984 roku, 15 miesięcy po debiucie Compaq IBM ogłosił swój nowy produkt IBM Portable Personal Computer 5155 Model 68 . Kształtem przypominał komputer Compaq, całość mieściła się w poręcznej walizce. W środku zainstalowany został 9 calowy monitor, jedna stacja dysków 5 1/4 cala, druga zatoka na kolejny napęd dyskietek, 83 klawiszowa klawiatura, adapter video CGA, który potrafił wyświetlać w dwóch odcieniach szarości. Zasilanie stanowiło zasilacz 220V. Cały 15kg zestaw kosztował 4225$.

Cały system w IBM Portable PC był identyczny z tym z IBM XT (pierwszy komputer wyposażony w dysk twardy). Portable PC odczuwał brak dysku twardego, jednak posiadał aż 256KB pamięci. IBM XT był wyposażony w 8 slotów do których można było włożyć karty rozszerzeń. W Portable PC ich liczba została ograniczona do dwóch, ze względu na wielkość całego komputera. Zasilanie IBM 5155 było również identyczne jak w XT (z małymi kosmetycznymi zmianami).

Główne parametry IBM 5155: • mikroprocesor Inter 8088, prędkość

zegara 4,77 MHz • 256 KB dynamicznej pamięci RAM • 9 calowy monitor CTR koloru

bursztynowego • 40 KB pamięci ROM • możliwość instalacji portu RS232c • wymiary (wysokość/szerokość/długość

[cm]) - 20/50/43 • waga - około 15kg • możliwość instalacji do dwóch

napędów dyskietek 360 KB

Pudła śniadanioweKolejnym etapem miniaturyzacji przenośnych systemów komputerowych były próby stworzenia komputera o wymiarach pudełek śniadaniowych. Stąd nazwa tej kategorii komputerów: lunchbox. Projekt lunchbox był bardzo prosty - jedna strona pudełka była klawiaturą, druga część stanowić miała ekran i podzespoły. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym miniaturyzacji było wprowadzenie paneli LCD jako wyświetlaczy. Konstrukcja i budowa takiego panelu jest niewielka, co sprawiło, że przenośne komputery stały się o wiele mniejsze. Jednak cena takiego komputera przenośnego oscylowała w granicach 20000-30000$. Panele LCD zużywały również o wiele mniej energii niż monitory CRT, co sprawiało, że praca bez zasilania mogła być dłuższa.

IBM wprowadził na rynek dwa modele notebooków, które były protoplastami dzisiejszych laptopów. Były to IBM P70 i IBM P75. Panele LCD dopiero wkraczały nieśmiało na rynek, dlatego też IBM w swych modelach zastosował czarno-pomarańczowe monitory gazowo-plazmowe.

Specyfikacja P70Data wprowadzenia do sprzedaży : czerwiec 1988 Procesor - 20 MHz 386 Pamięć - 2-8 MB Video - VGA Ekran - gazowo-plazmowy 10” Napęd dyskietek - 3 1/2 cala Dysk twardy SCSI 30, 60, 120 MB

Specyfikacja P75

Data wprowadzenia do sprzedaży: listopad 1990 Procesor - 33 MHz 486 Pamięć - 8 - 16 MB Video - XGA Ekran - gazowo-plazmowy 10”Napęd dyskietek - 3 1/2 cala Dysk twardy SCSI 160 - 400 MB

Przykładem “lunchboxa” jest komputer Dolch FlexPAC P4 (zdjęcie obok).

Laptop z prawdziwego zdarzenia

Pierwszym laptopem, który nie był nim tylko z nazwy, był IBM PC Convertible. Jego premiera odbyła się w kwietniu 1986 roku. Konstrukcja Convertible nie odbiega od konstrukcji dzisiejszych laptopów. O ile budowa laptopa nie odbiegała od wyglądu dzisiejszych notebooków o tyle przechowywanie danych odbywało się ciągle na dyskietkach 3,5 cala, ponieważ dyski twarde były wciąż za duże i energochłonne by je umieszczać w komputerach przenośnych. W środku biło serce procesora Intel 80C88 (wersja procesora o zmniejszonym zapotrzebowaniu na energię, ta sama, która występowała we wcześniejszych wersjach IBM PC) o prędkości 4,77 MHz. Pamięć od 256 do 512 KB. Całość ważyła około 7kg.

Na rynku dostępne były dwa modele PC Convertible. Model 2 wyposażony w procesor 80C88 4,77 MHz, 64 KB ROM i 256 KB RAM, monitor LCD (80 kolumn, 25 wierszy), dwie stacje dysków 3,5 cala i 78 klawiszową klawiaturę. Całość zasilana była z zestawu baterii lub zasilania AC. Model 22 posiadał taką samą konfigurację ale dołączano do niego zestaw narzędzi diagnostycznych. Oba modele można było rozszerzyć o dodatkową pamięć RAM - do 512 KB. Z tyłu każdego modelu znajdował się 72 pinowy interfejs do dołączenia drukarki i monitora CRT oraz w odłączany panel LCD. Kiedy komputer pracował jako komputer biurkowy można było odpiąć panel LCD i podłączyć zwykły monitor CRT. W zestawach oferowano również specjalną drukarkę dedykowaną specjalnie do tego modelu, którą można było łatwo dołączyć do komputera.

Zmniejszanie wagi notebooków

Po roku od premiery IBM PC Convertible pojawiła się Toshiba T1000. Nie wyróżniała się niczym szczególnym pod względem wyposażenia. Posiadała taki sam procesor, pamięć i napędy. Jednak była różnica, która miała duże znaczenie: waga. Toshiba T1000 ważyła około 3 kg, czyli połowę wagi IBM-a.

O ile Toshiba i IBM wprowadzili lekkie, nowoczesne (na owe czasy) komputery przenośne o tyle świat czekał na krok Compaq. Prawie do końca 1988 roku Compaq dalej sprzedawał swoje ciężkie nieporęczne laptopy. Jednak na koniec roku w końcu pojawiło się nowe dziecko Compaq model SLT/286.Okazało się jednak, że Compaq SLT/286 nijak się miał do konwencji “przenośny”. Ważył ok. 7kg, a do tego posiadał zasilacz ważący ponad 1kg, popularnie zwany “cegłą”. Choć ciężki, jak na dzisiejsze czasy, Compaq wprowadził kilka innowacji do swojego notebooka. W przeciwieństwie do swoich rywali (np. Toshiby T1000), które używały procesorów Intel 8088, Compaq został wyposażony w szybszy model procesora 80286. Poza tym zamiast dwóch napędów dyskietek zamontowano tylko jedną a całości dopełniał 20MB dysk twardy z opcją rozbudowy do 40MB. Laptop został wyposażony w nowy układ graficzny VGA o rozdzielczości 640×480, obraz był wyświetlany na 10 calowej matrycy. Zastosowanie szybszego procesora, większego dysku i lepszej grafiki a także nowy design Comapq zbliżył go do wyglądu dzisiejszych notebooków. Ciekawostką była również odłączana klawiatura.

Coś od Apple

Podobnie jak IBM Apple również miało “przenośne” wersje swoich komputerów. W 1991 roku Apple przedstawił model PowerBook 100, który nie był w ogóle kompatybilny z systemami PC. Ciekawostką było jednak rozwiązanie problemu poruszania kursorem. Projektanci Apple przesunęli klawiaturę bardziej do tyłu a w wolnej przestrzeni z przodu zamontowali trackball. Mechanizm ten znany był z wcześniejszych modeli notebooków różnych producentów, jednak dopiero Apple zamontował trackballa w wygodniejszym miejscu - czyli tam gdzie zazwyczaj kładziemy nadgarstki na laptopie. Inną metodę opracowali projektanci IBM-a, nazywając ją TrackPoint. Rozwiązanie to polegało na umieszczeniu małego manipulatora pomiędzy klawiszami klawiatury, dzięki temu ręce zawsze spoczywały na klawiaturze i nie trzeba było ich odrywać aby przesunąć kursor myszy.

Era ThinkPad-ówW 1991 roku IBM po raz pierwszy ogłosił nazwę dla swoich komputerów. ThinkPad był nazwą nawiązującą do IBM-owskiego sloganu Think stworzonego przez Sir Thomasa Watsona w 1914 roku.W październiku 1992 roku IBM przedstawił swój najnowszy model 700, wyposażony w procesor 25MHz (486 SLC), 4MB pamięci RAM. Dostępny był w dwóch wersjach z monochromatyczną lub kolorową matrycą. Obraz był wyświetlany na matrycy TFT o przekątnej 10,4 cala (matryca kolorowa, monochromatyczna miała 9,5 cala), która była największą matrycą dostępną na rynku. Był to chyba jeden z pierwszych notebooków, który można było “upgrade’ować”. Zamiast procesora 25 MHz można było zamontować 50MHz, dysk 120MB zmienić na 160MB a zwiększyć pamięć RAM do 16MB. Bateria NiMH wystarczała na prawie 4 godziny pracy. Waga Thinkpada 700 (wersja z kolorową matrycą) wynosiła ok. 3,7kg i kosztowała 4350 dolarów.

Co dalej…

Pojawienie się Thinkpada 700 oraz Powerbooka 100 ujednoliciło wygląd notebooków. Kolejne lata rynku laptopów to proces nieustanego wyścigu o zmniejszenie wagi, zwiększenie matrycy, zwiększenie długości pracy na bateriach. Producenci prześcigali się w przedstawianiu światu coraz to nowszych technologii zaimplementowanych do swoich produktów. Np. IBM w swoim modelu ThinkPad 770 jako pierwszy (rok 1997) zamontował napęd DVD-ROM, natomiast w marcu 2003 roku w Thinkpadzie X31 została zamontowana bateria pozwalająca na pracę przez 11 godzin.

Nieustanna miniaturyzacja sprzętu oraz chęć posiadania małych przenośnych komputerów sprawiła, że z gałęzi notebooków wyodrębniły się subnotebooki (malutkie laptopy, z niedużą matrycą, pracujące pod kontrolą normalnych systemów PC), palmtopy, tablety PC itd.W chwili obecnej nowoczesne laptopy niczym nie ustępują osiągami typowym komputerom PC. Co więcej notebooki posiadają nierzadko wydajniejsze procesory, lepsze zarządzanie energią czy też lepszej jakości matryce. W niektórych notebookach montowane są głośniki czołowych producentów, np. Harman Kardon. Obudowy laptopów również wykonywane są z bardzo wysokiej jakości plastiku, aluminium czy stopów magnezu. A edycje specjalne pokrywane są nawet skórą.