hoe en waar kunnen we organische stof verhogen in ... · bodemsymposium –31 oktober 2019...

Bodemsymposium – 31 oktober 2019

Hoe en waar kunnen we organische

stof verhogen in Nederlandse

landbouwbodems?

Jan Peter Lesschen

Wageningen Environmental Research


Mondiale koolstof cyclus

▪ Bodems hebben 2x zoveel C

als vegetatie en atmosfeer

▪ Jaarlijkse flux van C naar

bodem is 10 keer zo groot

als fossiele emissies

▪ Kleine verandering in C

voorraad kan potentieel

veel CO2 vastleggen

▪ Veranderingen in

bodembeheer nodig

Bron: GLOBE Carbon Cycle Project


Klimaatbeleid

▪ Akkoord van Parijs

●


Slim landgebruik programma

▪ Gestart in 2018 vanuitklimaatenvelop

▪ Pilots en nulmetingen

● Lange termijn experimenten

● Netwerken

▪ Nationale bodem C monitoring (update steekproef 1995-2000)

▪ Ontwikkeling onderwijsmodule

▪ Ontwikkeling praktijktool bodem C

▪ Incentives en borging

▪ ...


Belang van organische stof

Bron: Gera van Os (2018)


Organische versus minerale bodems

Organischebodem:

▪ Veen of moerige

grond

▪ C voorraad > 150

ton C/ha

▪ CO2 emissies

▪ Oxidatie tegengaan

(peilverhoging

etc.)

Minerale bodem:

▪ Zand of kleigrond

▪ C voorraad 50-100

ton C/ha

▪ Vastlegging mogelijk

(vanggewassen,

minder ploegen,

compost, etc.)


Bodemkoolstof in Nederland

Gebaseerd op LSK data en landgebruikskaart (Lesschen et al., 2012)

Organische stof gehalte Bodem C voorraad


Organische stof gehaltes (Eurofins data)


Wat is nodig om klimaatdoelstelling te

halen: berekening verandering bodem C

Reductiedoelstelling 0,5 Mton CO2 /jaar in 2030Totale CO2 vastlegging (2021-2030) 2,75 Mton CO2Toename OS voorraad 1,50 Mton OS

Areaal minerale landbouwbodems 1,5 miljoen haVerandering OS voorraad per ha 1,00 ton OS/ha (in periode 2021-2030)

Gem. OS gehalte minerale bodem 4,24 % (op basis van CC-NL)Gemiddelde bulkdichtheid 1,2 kg/dm3

Gemiddelde OS voorraad 152,6 ton OS/ha (in laag 0-30 cm)

Verandering in OS voorraad 0,7 %Nieuw OS gehalte 4,268 %Toename OS gehalte 0,028 % punt


Monitoring bodem C

▪ Meetnauwkeurigheid beperkt(5-10%)

▪ Ruimtelijke variabiliteitbinnen perceel

▪ Temporele variabiliteit

▪ Veel monsters nodig enmonitoring over langeretermijn

▪ Alternatief is toepassenmodel


Bodem C model RothC

▪ Dynamisch model voor afbraak van C in de bodem

● Afhankelijk van temperatuur, neerslag en verdamping, kleigehalte en bodembedekking

● Afbraak hangt af van C aanvoer (mest en gewasresten)

▪ Wereldwijd toegepast

▪ Gevalideerd op lange termijnexperimenten

▪ Alleen voor minerale bodems(zand en klei)


Testen van het model voor Nederland12

Conclusie: model kan trend redelijk goed voorspellen, wel veel

variatie in metingen tussen jaren

Bodem

C v

oorr

aad

(ton C

/ha)

Model maaien

Model weiden

Metingen maaien

Metingen weiden


Gemiddelde C voorraad (0-30 cm)


Resultaten bodem C balans

Bron: Conijn en

Lesschen (2015)


Aanvoer organische stof


Permanent grasland

▪ OS gehalte neemt toe met aantal jaar grasland

▪ Effect in diepere bodemlagen onbekend

Bron: de Wit et al. (2018)


Effect landgebruik op organische stof

Bron: van Eekeren

et al. (2008)

Aanbeveling melkveebedrijf met 80% grasland en 20% bouwland voor optimaal behoud en gebruik bodemkwaliteit:• 60% permanent grassland• 20% grasklaver in vruchtwisseling• 20% snijmais in vruchtwisseling


Hoofdgroepen bodem C maatregelen

▪ Minder afbraak door minder grondbewerking (minder diep ploegen, niet ploegen, niet scheuren grasland)

▪ Meer C vastlegging op het perceel (rustgewas in rotatie, groenbemester, gewasresten achterlaten)

▪ Toevoegen externe organische stof (dierlijke mest, compost)


Maatregelen voor melkveehouderij

▪ Optimaal landgebruik

▪ Permanent grasland behouden

▪ Mais in strokenteelt / gras onderzaai

▪ Dieper wortelende grassoorten

▪ Compost / vaste mest

▪ Minder intensieve grondbewerking

▪ Kruidenrijk grasland


Maatregelen voor akkerbouw

▪ Bouwplan verruimen, groter aandeel rustgewassen

▪ Groenbemesters: mengsels en groeiduur verlengen

▪ Gewasresten (met name stro inwerken)

▪ Niet-kerende grondbewerking (in diverse vormen)

▪ Toepassing van meer vaste mest en composten


Toepassing maatregelen

Maatregelen akkerbouw %

Verruimen bouwplan 9

Meer rustgewassen 20

Toepassen NKG 11

Later ploegen 16

Meer organische reststromen 82

Groenbemesters GLB 100

Overwinteren groenbemesters 45

Mengsels groenbemesters 41

Maatregelen melkveehouderij %

Leeftijd grasland 87

Divers grasland 33

Mais in stroken 2

Extra organische mest 44

Aanpassing wisselteelt mais/gras 33

Begrazing 4

Gebaseerd op deelnemers uit netwerken van Slim Landgebruik programma


Lesschen et al. (2012)

▪ Totaal realistisch potentie minerale bodems 1 Mton CO2/jaar

▪ ~5% van landbouwemissies en 0,5% van totale NL emissies

Maatregel Max. potentieel Implementatie Realistisch Max. per ha

kton CO2 / jaar % kton CO2 / jaar kg CO2 / ha / jaar

Niet-kerende grondbewerking 475 50 238 608

Geen grondbewerking 912 20 182 1167

Vanggewas / groenbemester 311 50 156 398

Verbeteren gewasrotaties 942 20 188 1205

Gewasresten achterlaten 628 20 126 803

Akkerrandenbeheer 145 40 58 186

Niet scheuren grasland 710 30 213 3586

Totaal realistische combinaties 2270 790 2316

Mitigatie potentieel bodem C vastlegging


Berekening potentiele C vastlegging

Niet scheuren graslandGewasresten achterlaten


TKI project bodem C melkveehouderij

▪ Topsector project met FrieslandCampina

▪ Gericht op zowel minerale alsorganische bodem

▪ Studiegroepen met 38 boeren

▪ Data verzameling:

● Bedrijfsgegevens KringLoopWijzer

● Bodem organische stof data

● Interview bodembeheer

▪ Modellering met RothC


Gemiddelde C aanvoer per bedrijf

• Behoorlijke variatie tussen bedrijven

• Gewasresten groter aandeel in aanvoer dan mest


C balans voor alle percelen

• Grasland +0,4 ton C/ha/jaar

• Snijmais -0,5 ton C/ha/jaar

• Overig akkerbouw -0,6 ton C/ha/jaar

• Kleigronden 0,4 ton C/ha/jaar

• Zandgronden 0,1 ton C/ha/jaar


C balans versus aanvoer en grondsoort


Aspecten om rekening mee te houden

▪Verzadiging van de koolstof sink

▪Bestendigheid (opgeslagen koolstof kan weer verloren gaan)

▪Weglekken (bijv. omzetting naar grasland en omzetting naar akkerland op andere plek)

▪Verificatie (kan bodem C vastlegging worden gemeten met redelijke zekerheid?)


Vragen?

[email protected]

hoe en waar kunnen we organische stof verhogen in ... · bodemsymposium –31 oktober 2019...

Documents